Guru Yoga Tapihritsa

NURT SVD 1 (2011) s.
145-189
Guru Joga z Tapihrits

Jarosaw Kotas
Absolwent Wydziau Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagielloskiego. Na tyme Uniwersytecie uzyska tytu naukowy doktora w dziedzinie prawa midzynarodowego publicznego. Obecnie mieszka we Wrocawiu i pracuje na Uniwersytecie Wrocawskim i w Dolnolskiej Szkole Wyszej. Jego zainteresowania skoncentrowane s wok zagadnie azjatyckich oraz bada nad buddyzmem tybetaskim. Szczegln uwag powica przedbuddyjskiej tradycji Tybetu o nazwie Yungdrung Bon, ktra take jest odmian buddyzmu, tyle e jej zaoycielem jest Budda Tonpa Szenrab. Opublikowa na ten temat kilka artykuw oraz powica temu liczne wykady. W latach 2005, 2006 i 2008 odby wyprawy badawcze w region indyjskich Zachodnich Himalajw, ktre naleay dawniej do nieistniejcego ju Krlestwa Szang-Szung bdcego kolebk tradycji Bon. Pracuje nad monografi podsumowujc te badania.
I. Wprowadzenie do tekstu: ohn Myrdhin Reynolds, The Oral Tradition From ZhangZhung. An Introduction to the Bonpo Dzogchen Teachings of the Oral Tradition From Zhang-Zhung Known as the Zhang-zhung snyan-rgyud, Vajra Publications, Tamel, Kathmandu 2005 [Appendix One, The Guru Yoga for Tapihritsa, s. 217-251]. Praktykowanie buddyzmu nie opiera si tylko na wierze, ktrej znaczenie wyjaniaj wite pisma tej religii. Dlatego te kto, kto poda buddyjsk ciek okrelany by winien mianem praktykujcego, a nie tylko wyznawcy. Oprcz bowiem charakteryzujcego kad religijn osob oddania i zaufania, by rozwija si na buddyjskiej ciece, niezbdne jest dowiadczanie. Obejmuje ono zupenie prozaiczne akty ycia, ale te a moe przede wszystkim stany umysu, ktre pojawiaj si podczas medytacji.
146
Jarosaw Kotas
Znan we wszystkich szkoach buddyzmu triad jest ukad typu: Pogld-Medytacja-Zachowanie. Pogld jawi si jako niezbdny po to, by wiedzie w jakim celu si praktykuje oraz by znale intelektualn podpor wolicjonaln dla praktyki. Niemniej sam pogld jako taki jest niczym wicej ni koncepcj. Mona zatrzyma si na tym etapie prowadzc intelektualny dyskurs na temat buddyzmu, ale postawa taka nie prowadzi ani do osignicia na poziomie ducha, ani do znaczcej zmiany w postrzeganiu wiata. Buddyzm podchodzi do koncepcji jako do iluzorycznych wytworw zwykej, mylcej i czujcej wiadomoci. Po to, by dowiadczy niedualnych stanw umysu naley podj trud praktyki, czyli innymi sowy trzeba medytowa. Modlitwa nie jest wystarczajc form medytacji, chocia jest czym niezbdnym dla utrzymania kontaktu z bstwem medytacyjnym oraz dla pogbiania oddania i zaufania. Przykadem takiej modlitwy jest przetumaczona w tekcie Inwokacja do Tapihritsy. Jeden z jej fragmentw brzmi: Kiedy dowiadczenia i zrozumienie zamanifestuj si na ciece, wtedy tak Samsara, jak i Nirwana zostaj wyzwolone w Naturze Umysu (nyam tog ngon-gyur khor de sem su drol). Na pocztku tego ustpu uyto sowa nyam oznaczajcego dowiadczenie. Ono wanie ma by bezporednim owocem medytacji i ono tym samym wyposaa praktykujacego w pewn szczeglnego rodzaju wiedz, ktr okreli mona mianem buddyjskiej mdroci rozumianej jako wgld (jeszie). Dla uwypuklenia odmiennego stanu, w jakim znajduje si medytujcy umys, buddyci pord 6 stanw przejciowych w naszej cyklicznej egzystencji, tzw. Bar-do, wyrniaj take bar-do medytacji1. Medytacja, by bya skuteczna, musi by wykonywana regularnie. Dzieje si tak midzy innymi dlatego, e dowiadczenie, o ktrym tutaj mwimy jest stanem bardzo ulotnym i z atwoci zaciemnianym przez napyw dyskursywnych myli i podleganie rnorakim emocjom. Nie spdzamy wic naszego ycia z raz uzyskanym dowiadczeniem, ale na og cakowicie o nim zapominamy dajc si kadego dnia porywa wydarzeniom codziennoci. To dlatego praktykujcy buddyci udaj si czasem na odosobnienie, w ktrym nie chodzi o umartwianie si faktem pozostawania w stanie samotnoci. Celem jest pozytywna izolacja, jakby zaimpregnowanie wasnego umysu przeciwko przyczynom wywoujcym jego dyskursywne stany. Inn
1 Pozostae pi to: naturalne bar-do tego ycia, bar-do snu, bolesne bar-do umierania, wietliste bar-do dharmaty i karmiczne bar-do stawania si. Czytelnika szczeglnie zainteresowanego tym tematem odsyam do ksiki: Dzogczen Ponlop, Umys poza mierci, Krakw 2009.
GURU JOGA ZTAPIHRITS
147
jest rzecz, e umys nawet owych przyczyn pochodzcych od innych pozbawiony, bardzo szybko wytworzy rnorakie wewntrzne wtpliwoci i rozterki, z ktrymi mierzenie si staje si czci praktyki. Odosobnienie jest skrajn form praktyki, ale istnieje te bardzo skuteczna forma codzienna, ktr nazywamy uwanoci. I taki powinien by trzeci czon wymienionej wyej triady, to znaczy ycie w sposb uwany, rozumiane jako zdolno do przejawiania zebranych w medytacji dowiadcze w normalnym yciu. Uwano nie polega na cigej samokontroli i wmawianiu sobie, e moje osobnicze przeycie jest iluzorycznym stanem. Takie zachowanie prowadzi moe co najwyej do stanw powanego rozchwiania psychiki. Uwano ma funkcjonowa na podobiestwo chrzecijaskiej zdolnoci dostrzegania boskiej ingerencji we wszystkim, co si wydarza, z t jednake rnic, e w tym wypadku zadaniem praktykujacego jest subtelne rozpoznawanie iluzji w zdarzeniach, stanach psychicznych oraz rozpoznawanie wasnego lgnicia do tego, co na zewntrz, i do tego, co wewntrz. Kade bowiem utosamienie si z zastan sytuacj jest zauwaeniem tylko jednego, skonkretyzowanego jej wymiaru. Wymiar ten jest jak najbardziej realny i w tym sensie pozbawiony jest iluzji, ale praktykujcy utrzymywa musi zbudowan na dowiadczeniu wiedz, e to, co widzi, i to, czego dowiadcza jest przejawem Natury Umysu, ale sam Natur Umysu nie jest. wiczenie si w takim postrzeganiu rozlunia zwizek ze wiatem i tym samym redukuje cierpienie oraz pogbia dobro i wspczucie praktykujacego, uwalnia go bowiem od silnej wiary w realno ego. Ten trzeci czon triady jest oczywicie najtrudniejszym do zintegrowania elementem. Pogld mona sobie przyswoi i wyszlifowa. W medytacji mona zastosowa odpowiedni przekazan przez lam metod i po wielokrotnym powtarzaniu praktyki i modlitwy, dziki ktrej pyn bogosawiestwa, mona czego dowiadczy. Potem jednak trzeba mierzy si z nawykowymi tendencjami, ktrymi przepenione jest nasze ycie, a zwizek z bdnym postrzeganiem budowalimy od czasw niepamitnych jako istoty bdzce w samsarze od zawsze. Samsara bowiem, podobnie jak umys, nie ma adnego punktu pocztkowego, a umys jest niezrodzony i dlatego kry w kole cyklicznej egzystencji od zawsze. Owo koo egzystencji jest niczym wicej, jak jego stanem i w tym sensie kada istota wytwarza swoj prywatn wersj samsary. Wyjciem z tego zakltego krgu cigych bdw prowadzcych do cierpienia jest osignicie penej realizacji Natury Umysu, ktre potocznie nazywamy Owieceniem.
148
Jarosaw Kotas
Thanka tybetaska przedstawia przyjte w tradycji Bon wyobraenie Tapihritsy. Bstwo to jest gwnym yidamem (bstwem medytacyjnym) dla praktykujcych Dzogczen z linii Zhang Zhung Nyan Gyud. Wizerunek ten stworzony zosta przez nieznanego artyst. Ciao Tapihritsy unosi si w przestrzeni na podobiestwo jego zamanifestowania si Gyerpungpie. Brak ozdb wyraa Dharmakaj, czyli cakowicie pust Natur Umysu. Niemniej ze wzgldu na to, e si zamanifestowa Tapihritsa jest rwnie Tulku, a wic Nirmanakaj. Otaczajce go pasma wiata w kolorach tczy symbolizuj pi czystych wiate, z ktrych na coraz gbszych poziomach umysu powstaj budujce nasz fizykalny wiat elementy. Kolor biay oznacza element przestrzeni, zielony powietrza, czerwony ognia, niebieski wody i ty ziemi.
149
Przetumaczony poniej tekst opisuje jedn z praktyk wystpujcych w tradycji Jungdrung Bon. Jest to tradycja buddyjska poprzedzajca buddyzm indyjski, nie wspominajc oczywicie o buddyzmie tybetaskim, ktry swe rda posiada te w Indiach. Wedug doktryny Bonu, zaoyciel tej religii Budda Tonpa Szenrab przyszed na wiat w czystej krainie Olmolungring i miao mie to miejsce 18 tys. lat temu. Nauki tego Buddy rozkwitay w Krlestwie Szang-Szung, ktrego autentyczno jeszcze do poowy XX wieku bya w nauce podwaana, a s i do dzisiaj tacy, ktrzy to czyni. Wspomniane krlestwo upado ostatecznie przypuszczalnie w VII wieku n.e., ale nauki Bonu dziki wspominanemu w przetumaczonym tekcie Gyerpungpowi Nangzher Lodpo przetrway. Zaliczamy je wspczenie do tak zwanego starego buddyzmu wsplnie z najstarsz sekt buddyzmu tybetaskiego Nyingma. Nowy buddyzm na tybetaskich terenach zacz si pojawia dopiero w II polowie X wieku wraz z powstaniem i rozwojem nieistniejcej wspczenie sekty Kadampa. Jedn z cech charakterystycznych tych starych szk jest zachowanie w skadzie nauk, ktrymi dysponuj, linii przekazu i praktyk Wielkiej Doskonaoci, czyli Dzogczen. Stosowanie praktyk Dzogczen prowadzi adepta najprostsz z moliwych drg ku wewntrznemu zintegrowaniu Natury Umysu. W warstwie intelektualnej Dzogczen wydaje si by czym bardzo prostym. Wedug tych nauk wszystko, co nas otacza i co nam si przydarza oraz nasze myli, wraenia, stany emocjonalne i wszystko, co jest moliwe do wyobraenia, jest czyste i w peni wyzwolone oraz nieoddzielne od Natury Umysu, podobnie jak morska fala, cho w zewntrznym obrazie jest jakim zdarzeniem, w istocie jednak jest morsk wod. To nasza percepcja tych czystych przejawie powoduje, e lgniemy do nich wywoujc w ten sposb kolejne przyczyny karmiczne pograjce nas coraz gbiej w samsarze. Natura Umysu jest za jak lustro, ktre odbija kady obraz nie rnicujc i w taki sam sposb ukazujc posta pikn czy posta brzydk. Dla samego lustra owe odbicia nie maj znaczenia. Pikno ukazane w lustrze w aden sposb nie polepsza jego jakoci, a brzydota niczego mu nie ujmuje. Zadaniem praktykujcego jest wic po prostu spoczcie w Naturze Umysu bez wprowadzania jakichkolwiek rozrnie czy te modyfikacji do tego dowiadczenia. Kiedy to si wreszcie na skutek wytrwaej praktyki powiedzie, wwczas zadaniem jest integracja tego dowiadczenia z codziennoci, z ca mnogoci rzeczywistych dowiadcze. ycie w ten sposb staje si aktem w peni wyzwolonym od jakiegokolwiek lku czy obaw, a wspczucie manifestuje si w dziaaniach takiej osoby spontanicznie. Umys nieustannie przebywa w peni
150
Jarosaw Kotas
wiedzy pozbawionej zudze i nie jest to wiedza intelektualna. Tantra naucza cieki przeksztacenia rzeczy negatywnych w pozytywne, nie wypierajc jednake owych negatywnych elementw, a raczej dostrzegajc zawarty w nich potencja Owiecenia. Aby stosowa metody tantry trzeba dokonywa skomplikowanych wizualizacji, zachowywa lubowania oraz skada ofiary. Dzogczen natomiast poprzez spoczywanie w Stanie Naturalnym wyzwala wszystko spontanicznie. Z tego te powodu osignicie stanu buddy bdce rezultatem praktykowania Dzogczen nazywamy samowyzwoleniem. Nauki Dzogczen s bardzo rzadkie i wspczenie yje niewielu wykwalifikowanych lamw zdolnych do ich przekazywania. Wedug Tybetaczykw tylko ludzie o wyjtkowo pozytywnej karmie maj okazj do otrzymania nauk i przekazu lub inicjacji Dzogczen. Pomimo jednak intelektualnej prostoty samych nauk, ich praktykowanie nie jest spraw atw. Medytacja owszem prowadzi do sedna, ale w umyle istnieje wiele zaciemnie, ktre musz by nieustannie oczyszczane. Czasem Dzogczen porwnuje si do mleka lwicy, ktre po to by zachowao swe wyjtkowe waciwoci wlane by musi do czystego naczynia. Tym naczyniem jest umys praktykujcego, ktry jeli jest zanieczyszczony negatywnociami, nie bdzie w stanie podoa wymaganiom Dzogczen, a co wicej, praktykowanie tych nauk moe go pogry w czarniejszych jeszcze mrokach iluzji ni te, w ktrych tkwi dotd. Najlepszym sposobem stopniowego oczyszczania umysu jest praktykowanie praktyk wstpnych. Przykadem ich jest wanie praktykowanie Guru Jogi. Stosujc opisan w tekcie metod, poprzez Guru Jog adept jednoczy si z owieconymi waciwociami bstwa symbolizujcego jego Mistrza w realnym wiecie. W realnym wiecie istnieje bowiem Mistrz, ktry moe by tak samo pod rnymi wzgldami niedoskonay, jak inne istoty ludzkie. Mistrz jednake jest czci iluzji, ale iluzji niezbdnej do tego, by praktykowa. Tekst Guru Jogi oraz Inwokacja pomagaj zrozumie wewntrzne dowiadcznie, ktre pojawi si moe za spraw medytacji, od bstwa natomaist pynie penia bogosawiestw zawierajca pozarozumow wiedz. Co bardzo osobistego, czym nie sposb podzieli si z kimkolwiek. Nazwabym to co wewntrznym dowiadczeniem mistycznym pozbawionym zadcia i fajerwerkw. Sam Tapihritsa jest naczelnym bstwem medytacyjnym w linii przekazu ustnego Zhang-Zhung Nyan Gyud (szang szung nin dziu). By on 24. Mistrzem tego przekazu, a kady z nich osign pene Owiecenie, Gyerpungpa natomiast, ktremu Tapihritsa si zamanifestowa by
151
pierwszym joginem, ktry spisa krtkie upadesze przekazujce pene mocy wskazwki dla praktykujcych. Nazywamy je przekazem dowiadczenia Mistrzw Zhang-Zhung Nyan Gyud i jest on nieprzerwany oraz pochodzi od samego Buddy Kuntu Zangpo, czyli od Dharmakaji okrelanej w pismach bonpw jako Ciao Bonu Bon-ku. Wyraam przekonanie, e zaproponowany Czytelnikowi tekst jest bardzo interesujcy oraz przydatny dla wszystkich tych, ktrzy zastanawiaj si nad natur naszego wiata oraz istot czowieczestwa. II. Tumaczenie Zgodnie z tradycj Bon, Tapihritsa by zwyk istot ludzk i pochodzi z Zhang-Zhung (Szang-Szung) w Tybecie Pnocnym, ale na drodze uprawianej z wielkim oddaniem praktyki Dzogczen, zarwno stanu kontemplacji, czyli Trekchod, jak i wizji Czystego wiata, czyli Thogalu, osign on realizacj i pene Owiecenie. Tapihritsa uwaany jest za najwaniejszego Mistrza w linii przekazu Zhang-zhung Nyan-gyud2. By on dwudziestym pitym Mistrzem w linii przekazu, ktra wysza od Tonpy. Shenraba i Sangwa Dupy, a potem dotara do boskiego praktykujcego Shena Yongsu Dakpa i w kocu w VII wieku n.e. do nauczyciela Tapihritsy Tsepung Dawa Gyaltsena. Wszyscy ci 24 Mistrzowie zostali Jalupami osigajc wietliste Tczowe Ciao3. Po 9 latach
2 Krtka notka hagiograficzna dotyczca Tapihritsy znajduje si w wydanym w New Delhi zbiorze: Lokesh Chandra, History and Doctrine of Bon-po NispannaYoga, International Academy of Indian Culture, Introduction in English SataPitaka, series Indo-Asian Literatures, v. 73, New Delhi 1968. Tekst, o ktrym tutaj mowa zatytuowany jest brGyud-paì bla-maì rnam-thar, Hagiografie Mistrzw Linii uoone przez Patona Tangyala (sPa-ston bsTan-rgyal). 3 Ja`-lus-pa. Tczowe Ciao (`ja`lus) jest ostatecznym rezultatem praktyk Thodgalu (thod-rgal) i polega na rozpuszczeniu w momencie mierci elementw tworzcych materialne ciao z powrotem do poziomu czystej energii w formie przejrzystych wiate w kolorach tczy. Fenomen ten oznacza, i strumie wiadomoci praktykujcego zrealizowa Dharmakaj. Osignicie Tczowego Ciaa umoliwia ponowne pojawienie si po mierci w formie Ciaa wiata (òd lus), czego celem jest nauczanie Dharmy uczniw, z ktrymi istnieje cise duchowe powizanie karmiczne. Umiejtno taka w systemie sutr nazywana jest Rupakaj lub Ciaem Formy. Tczowe Ciao realizowane jest na drodze praktyki Dzogczen zwanej Thodgal i nie powinno si tego fenomenu myli z czystym ciaem iluzorycznym (sgyu-lus dag-pa) realizowanym poprzez przeksztacenie tantryczne lub Dzogrim. Czasem uywa si w stosunku do niego nazwy Tczowe Ciao. Takie czyste lub nieczyste iluzoryczne ciao powstaje za spraw przyczyny oraz pracy umysu, natomiast Tczowe Ciao Thodgalu
152
Jarosaw Kotas
praktyki odbywanej w jaskini pooonej w grach Tybetu Pnocnego, osiagn on Owiecenie i wyzwoli si z samsary, czego objawem bya realizacja Tczowego Ciaa Wielkiego Przejcia4 bez pozostawienia po sobie adnych materialnych ladw fizycznego ciaa. Jasnowidzce moce Tapihritsy pozwoliy mu dostrzec tantryka i mahasiddh Gyarpunga Nangzher Lodpo jako odpowiednie naczynie dla otrzymania przekazw nauk Dzogczen5. Musia on jednak wpierw zosta poddany prbie majcej za zadanie ujarzmienie jego dumy intelektualnej i arogancji emocjonalnej. By tak si stao, po osigniciu Owiecenia, Tapihritsa pojawi si ponownie, niejako zmartwychwstay i przemieniony w Ciao wiata i pod postaci wyjtkowo dobrze rozwinitego chopca, ktry zatrudni si jako sucy u bogatego nomada z Zhang-Zhung. Nic go do tego nie przymuszao, ale potrzebowa on znale zrczne rodki dla wyrazu jego wielkiego wspczucia, po to, by potrzsn Gyerpungp i otworzy go na nauki Dzogczen. Po odpowiednim przygotowaniu strumienia wiadomoci swojego ucznia Tapihritsa porzuci przebranie biednego chopca-sieroty i pojawi si w przestrzeni nieba w dostojnej i podniosej formie gotw do kontynuacji procesu przekazu nauk. Wedug Lopona Tenzina Namdaka Rinpocze, Tapihritsa jako reprezentant realizacji Wielkiego Transferu zacz by traktowany w tradycji Zhanh-Zhung jako archetyp mahaguru zawierajcego w swojej widzialnej formie wszystkich mistrzw wszystkich linii przekazu nauk Dzogczen. Tapihritsa zamanifestowa si widzialnie Gyerpungpie w wietlistej formie Nirmanakaji, jak si powiada, jako 16-letni transparentny i promienny modzieniec koloru biaego, czysty jak kryszta, nagi i pozbawiony ozdb. Siedzia on porodku tczowej sfery wiata
pojawia si bezwysikowo i spontanicznie, poza prawem przyczyny i skutku bezporednio z Natury Umysu jako owoc Owiecenia. 4 `Pho-ba chen-poì òd lus. By proces powstawania Tczowego Ciaa mg si rozpocz, praktykujcy musi wej w faz umierania, aczkolwiek nie dotycz go wtedy nastpujce po sobie dowiadczenia etapw Bar-do; w przypadku Wielkiego Transferu natomiast, jednostka rozpuszcza swe ciao bezposrednio w pustej przestrzeni i potrzeba wchodzenia w fazy procesu umierania wtedy nie pojawia si. W obydwu jednake przypadkach, zanikanie fizycznego ciaa jest wskazwk realizacji Dharmakaji i moliwoci ponownego zamanifestowania si jako Rupakaja w formie Ciaa wiata (òd-lus) w celu nauczania Dharmy i prowadzenia innych istot ku wyzwoleniu. 5 Na temat ycia Gyerpungpy zwanego Gyer-spungs chen-po sNang-bzher lod-po zob. D. Snellgrove, H. Richardson, Tybet. Zarys historii kultury, Warszawa 1978. [oryg. wydano jako A Cultural History of Tibet, Geo Weidenfeld & Nicolson, London 1968] przyp. tum.
153
zawieszonej na rodku nieba. wiadoma obecno Tapihritsy jako tego, ktry ju osign Owiecenie zanim doszo do tej manifestacji Nirmanakaji, przebywaa w istocie poza zwykym czasem i histori oraz linearn, przyczynow sekwencj ludzkich zdarze, a take poza ograniczonymi wymiarami przestrzeni tego wiata postrzeganego zwykym ludzkim rozumieniem. Co wicej, posiad on teraz zdolno pojawiania si i dowolnej manifestacji w dowolnym czasie i formie jako Ciao wiata, po to by naucza i przekazywa wiedz Dzogczen nadajcym si do tego uczniom. Powiada si, e wci posiada t moc pomimo degeneracji naszych czasw, ale jego pojawienie si lub hierofania zale od odddania, zdolnoci i czystej wizji praktykujcego. Pomimo zdolnoci Tapihritsy do przybrania w wiecie ludzkiej wizji karmicznej dowolnej formy, to pojawi si on jako istota ludzka by mc komunikowa si z ludmi. Co wicej, reprezentuje on archetypiczn form wiecznej modoci i mdrego dziecka wiata (òd kyi khyeù-chung), ktre przekazao nauki Dzogczen Gyerpungpie. Dla tego wasnie powodu praktykujcy tradycj Zhang-zhung Nyan-gyud podczas wykonywania praktyki Guru Jogi wizualizuj w przestrzeni przed sob Tapihrits dokadnie w tej samej modzieczej formie zawieszonej na niebie. W ten sposb modl si do niego o otrzymanie bogosawiestwa jego wiedzy i inspiracj przepenieni ywym i intensywnym oddaniem (byin labs). Z punktu widzenia ikonografii ta forma Tapihritsy przypomina Pierwotnego Budd Kuntu Zangpo, z ktrym zreszt ostatecznie na poziomie Dharmakaji jest on identyczny i std nawet nazywa si go Kunzang Tapihritsa. Jego manifestacje okazane Gyerpungpie, ktre klasyfikowa mona jako hierofanie lub objawienia, s jednake Nirmanakaj. Dlatego jest on nazywany po prostu Nirmanakaja (sprul-sku). A od Pierwotnego Buddy Kuntu Zangpo do czasw Tapihritsy w VII wieku n.e. nauki Dzogczen byy przekazywane jako Upadesze lub tajemne ustne instrukcje (man-ngag) tylko jednemu wybranemu uczniowi (gcig gyud). W ten sposb nauki te utrzymywane byy w nadzwyczajnym sekrecie. Powiada si jednake, e dziki wiedzy o przyszoci, jak posiada Tapihritsa, wiedzia on o przeladowaniach Bonpw majcych si zdarzy w nastpnym wieku. Z tego te powodu zezwoli Gyerpungpie na spisanie tych nauk w jzyku Zhang-Zhung, przy uyciu skryptu sMar-yig. Dziki temu wywodzce si z ZhangZhung nauki Dzogczen nie zostay przez ludzko utracone i trwaj one nawet w tej wspczesnej zdegenerowanej epoce, w ktrej bardzo ograniczonym stao si rozumienie duchowoci i nika jest zdolno do zapamitywania. Co wicej, Tapihritsa zezwoli na przekazywanie tych nauk wicej ni jednemu uczniowi. I w ten sposb, w prawdzi-
154
Jarosaw Kotas
wym tego sowa znaczeniu, dziki Tapihritsie i Gyerpungpie nauki Dzogczen wkroczyy w ludzk histori. Dlatego te, zgodnie z tym jak wyjania Lopon, wizualizuje si Tapihrits podczas Guru Jogi nie tylko z powodu dokonania przez niego Wielkiego Przejcia, ale take z powodu jego wielkiej dobroci i askawoci wyraonych poprzez przekazanie nauk swojemu uczniowi, a potem pozwoleniu na ich spisanie. Powszechny w tradycji Zhang-Zhung Nyan Gyud sposb wykonywania Guru Jogi (bla-maì rnal-`byor) polega na tym, e praktykujcy wizualizuje Tapihrits na niebie na przeciw siebie, dokadnie tak jak Mistrz objawi si Gyerpungpie, kiedy przekazywa mu nauki Dzogczen oraz dowiadczenia medytacyjne wczeniejszych Mistrzw linii. Za porednictwem tego sposobu wizualizacji praktykujcy kreuje zarwno wit przestrze, jak i czas odtwarzajc archetypiczn sytuacj poproszenia o nauki i otrzymania ich od swojego owieconego Mistrza przez Gyerpungp. Nie ma wtpliwoci co do tego, wedug Lopona, e kady dzierawca linii Zhang-Zhung Nyan Gyud musi praktykowa Guru Jog z Tapihrits. W tradycji Dzogczen Guru Joga uchodzi za najwaniejsz cz praktyk wstpnych. wietlista posta Guru bdca archetypem mdrego dziecka lub wiecznej modoci, pojawiajca si ponad i przed nami na niebie, ucielenia i zawiera w sobie esencj nauk wszystkich mistrzw Dzogczen. Przyjmuje si tutaj zasad integracji i zjednoczenia (rnal-`byor, skt. Yoga) z esencj Natury Umysu wszystkich mistrzw tej linii (bla-ma, skt. Guru). Zadaniem Guru jest obdarzenie bogosawiestwami (byin-brlabs) reprezentujcymi rodzaj duchowej energii inspiracji. Energia ta, w ostatecznym sensie, spontanicznie wypywa z niewyczerpanego blasku owieconej wiadomoci i z istoty samego Pierwotnego Buddy. Zostaa ona przekazana za porednictwem linii zrealizowanych adeptw lub mahasiddhw a do czyjego osobistego mistrza. Przypomina to sposb przekazywania prdu elektrycznego do rozsianych po caym kraju miast z umieszczonych wysoko w grach generatorw bdcych pierwotnym jego rdem. Mistrz komunikuje t duchow energi praktykujcemu. Staje si ona katalizatorem przebudzenia, otwarcia i dojrzewania potencjau duchowego zawartego w indywidualnym strumieniu wiadomoci (rgyud smin). Tym sposobem podczas kadej sesji wykonywania Guru Jogi moc inspiracji dociera do najgbszych pokadw istoty praktykujcego. Praktykowanie Guru Jogi. Postawa oddania Jak naley wykonywa t praktyk? Pierwsz rzecz jest wytworzenie postawy intensywnego zaufania i gorcego oddania dla
155
Guru i jego nauk, najlepiej w otoczeniu spokojnego miejsca, w ktrym nikt nie przeszkadza praktykujcemu. Naley odczuwa rzeczywist obecno Tapihritsy, ktry jest tosamy z rdzennym lam praktykujcego (Tseej Lama rtsa-baì bla-ma). Lam tym jest mistrz, z ktrym praktykujcy posiada bliskie zwizki karmiczne pochodzce z wielu przeszych ywotw i ktry w tym obecnym yciu udziela mu najwaniejszych wyjanie i przekazw mocy (dbang khrid) i ukazuje mu bezporednio jego wasny Umys (rig-pa ngo-sprod). Modlc si z wielkim zaufaniem i gorcym oddaniem, praktykujcy prosi o pomoc i przewodnictwo podczas podania krtk i szybk siek do Owiecenia, jak jest Dzogczen. Podczas recytacji inwokacji naley odczuwa wiar, szacunek i blisko wasnego umysu z wizualizowan postaci Tapihritsy. Jest on naprawd obecny w przestrzeni nieba wprost przed praktykujcym. Serce praktykujcego otwiera si cakowicie na t obecno. Bogosawiestwa pynce od Tapihritsy s jak promienie soca, ktre w nierozrniajcy sposb ogarniaj swym blaskiem wszystkie obiekty. By jednak mc dowiadczy bogoci ciepych sonecznych promieni, naley wczeniej opuci gbok i chodn ciemni wasnej jaskini uosabiajc ograniczono samolubnej egzystencji i wiadomo opart na poczuciu ego. Opartej na cakowitym oddaniu, otwartoci i poddaniu (mos-gus) postawy wobec Guru podczas tej praktyki nie da si nawet opisa. Dzieje si tak, i u podstaw praktyki Guru Jogi ley raczej emocjonalna intensywno ni intelektualne rozumienie i intensywno ta rozpala i urzeczywistnia t praktyk, czynic jej realizacj czym efektywnym, konkretnym i penym ycia. Nie polega ona tylko na pustym wiczeniu intelektualnym, ale na zawizaniu rzeczywistej, intymnej relacji personalnej. Jak uj to Mistrz Jigmed Lingpa, Guru Joga jest skuteczna tylko wtedy, gdy przez skr przenikaj ciarki i wosy staj dba na gowie. 5-punktowa pozycja medytacyjna Praktykujcy powinien przyj 5-punktow pozycj medytacyjn umoliwiajc poczenie subtelnych kanaw co zapewnia Pranie, czy te yciodajnym wiatrom energii psychicznej (rlung, skt. Vayu) swobodne i harmonijne krenie po caym ciele, zapobiegajc w ten sposb tendencji do powstawania przeszkadzajcych myli6. Dziki
6 yciodajne wiatry, czy te psychiczne energie, porwna mona do koni, na grzbietach ktrych, niczym jedcy, podruj myli i procesy mentalne, co umoliwia umysowi wchodzenie w relacje zarwno z ciaem fizycznym, jak i materialnym otoczeniem. Na podstawowych 5 yciodajnych wiatrw skada-
156
Jarosaw Kotas
temu atwiej powstrzymywa i kontrolowa umys. Pozycja ta reprezentujca zasadniczy punkt ciaa (lus gnad), wyglda nastepujco: 1. Usi naley ze skrzyowanymi nogami, co reguluje i kontroluje poruszanie si wiatrw w dolnej czci ciaa, a w szczeglnoci Apana-vayu (thrul-sel), wiatru poruszajcego si w d i zwizanego z utrzymywaniem procesw trawiennych oraz z usuwaniem z ciaa odpadw, takich jak uryna i ekskrementy. 2. Krgosup jest wyprostowany jak strzaa, co pozwala na poczenie mini i staww, a take harmonizuje funkcje kanaw i wiatrw w im waciwych miejscach w caym ciele, a w szczeglnoci dotyczy to wiatru Vyana-vayu (khyab-`jug), zwanego take wiatrem wszechprzenikajcym, ktry umoliwia poruszanie si mini. Cztery koczyny ciaa maj by utrzymywane mocno i ciasno, ale bez napicia. Nigdy jednake nie mog pozostawac lune i sflaczae. 3. Donie utrzymywane s w mudrze samadhi, w gecie rwowagi (mnyam-bzhag phyag-rgya), przy czym do lewa spoczywa na prawej. Gest ten kontroluje i reguluje dziaanie organw wewntrznych. Rwnoway i harmonizuje ich funkcje, w szczeglnoci te zwizane z Samana-vayu (me-mnyam), wiatrem rwnowagi ognia zwizanym z ciepot ciaa, metabolizmem i trawieniem. Lewa do spoczywa na wierzchoku doni prawej, a ich kciuki naciskaj podstaw palca serdecznego. 4. Szyja jest przygita nieco do przodu na ksztat haczyka. Ukad taki reguluje i kontroluje mow oraz inne funkcje zwizane z gardem, jak na przykad przeykanie. Jest to zwizane z Udana-vayu (gyen-rgyu), wiatrem poruszajcym si do gry. 5. Plecy s lekko przygite, tak jak skrzyda szybujcego po niebie spa. Pozycja taka reguluje wiatry krce w okolicach torsu i w grnej czci ciaa, a w szczeglnoci wiatru Prana-vayu (srog-`dzin) regulujcego oddychanie i krenie krwi w organizmie. Oczy pozostaj otwarte, a wzrok biegncy po linii nosa skierowany jest ku przestrzeni. Potem s one pprzymknite, a gaki oczne nie powinny si porusza. Nie naley te mruga zbyt czsto. Kontroj si Apana (thrul-sel), umiejscowiony w dolnej czci ciaa, Vyana (khyab`jug) przenikajcy minie w ciele, Samana (me-mnyam) wypeniajcy brzuch, Udana (gyen-rgyu) przebywajcy w gardle oraz Prana (srog-`dzin) przenikajca serce. O tych samych wiatrach nauczaj joga hinduska, medycyna ayurwedyjska i medycyna tybetaska. Prana (srog-`dzin) jednake w tym ujciu to tylko jeden z rodzajw wiatru, a oglna nazwa obejmujca je wszystkie to nie Prana, ale Vayu, co oznacza wiatr.
157
la sprawowana nad spojrzeniem suy take uregulowaniu porusze wiatru Prana-vayu, co zapobiega powstawaniu przeszkadzajcych myli, ktre powstaj przy niekontrolowanych, bezustannych ruchach tego wiatru. Jzyk spoczywa swobodnie nie dotykajc podniebienia, a pomidzy zbami jest niewielka przestrze, tak jakby praktykujcy chcia delikatnie wymowi tybetask liter A7. Pozycja 5-punktowa balansuje ciao fizyczne oraz harmonizuje ruchy i przepywy yciodajnych wiatrw energii psychicznej, zatrzymujc w ten sposb powstawanie przeszkadzajcych myli. Po to, by utrzyma t pozycj przez duszy okres czasu, jako dodatkowego wsparcia dla ciaa, uy mona pasa medytacyjnego (sgom-thag). Siedzenie ze skrzyowanymi nogami i spoczywajcymi na onie domi odwrconymi wntrzem ku grze z lew doni opart na prawej i z kciukami przyciskajcymi podstaw palca serdecznego pozwala praktykujcemu zamkn i przypiecztowa na pewien czas kana Klesha-nadi, ktrym wnikaj w niego negatywne, prowokujce energie (gdon), pochodzce ze wiata zewntrznego. W tybetaskiej tradycji szamaskiej to wanie te dwa kanay rozcigajce si od szczytu kadego z serdecznych palcw i dochodzce a do serca, s ciek, za pomoc ktrej duchy mog wnikn do ciaa i zawadn czowiekiem. Zamykajc te dwa kanay praktykujcy chroni sam siebie podczas medytacji. Podczas praktyki kontemplacji Stanu Naturalnego praktykujcy ma si rozluni, a swoje ciao, mow i umys ma pozostawi w stanie nieangaowania si i nieporuszania. W innym przypadku, kiedy umys staje si aktywny, powstaje energia zaburzajca rwnowag subtelnych kanaw oraz wiatrw, co skutkuje powstawaniem przeszkadzajcych myli i emocji zaburzajcych stan kontemplacji. Kontemplacja, czy te samadhi, w kontekcie nauk Dzogczen odnosi si nie tylko do stanu uspokojenia umysu (amatha) lub intensywnej koncentracji i wycofania si ze wiata zmysw (dhyana) lecz do pozostawania w Stanie Naturalnym (rig-pa). Aby wypeni ten cel przyj wanie naley szczegln pozycj ciaa, opart na piciu opisanych powyej mudrach. Utrzymywanie nieruchomego ciaa ogranicza fizyczn aktywno mogc zaburzy przepyw wiatrw w kanaach. Czy to umys, czy wiadomo, pozostaj one w staym zwizku z subtelnymi wiatrami reprezentujcymi poruszenia energii psychicznej. Umys (sems) i energia psychiczna (rlung) zwizane s ze sob na poTen opis znale mona w tekcie Òd-gsal bdun skor bdcym dodatkiem do rGyal-ba phyag-khrid (ff. 714-722) odgrywajcego rol podrcznika do praktyk Zhang-Zhung snyan-rgyud.
7
158
Jarosaw Kotas
dobiestwo jedca posadzonego na narowistym koniu. Kiedy wiatry s w stanie nierwnowagi, w takim samym stanie bdzie umys lub przepyw myli, co w kocu jest przyczyn zaburze na poziomie wiadomoci. Wiatry staj si nieruchome podczas pozostawania w ciszy i delikatnego gbokiego oddychania. Kiedy za nie poruszaj si wiatry, nie powstaj te dyskursywne myli. Koncentracja i zatrzymanie wiadomoci na jakim obiekcie medytacji przynosi stan nieporuszonego umysu. Te trzy nieporuszonoci (mi g. yo-ba gsum) ciaa, mowy i umysu uatwiaj praktykujcemu dowiadczenie przebywania w Naturalnym Stanie, z jasn i przytomn wiadomoci. Mwi si wic, e przyjcie opisanej 5-punktowej pozycji medytacyjnej jest rzecz niezwykle istotn. Dziewi oddechw oczyszczajcych Dziewi oddechw oczyszczajcych wykonuje si po to, by oczyci subtelne kanay. Nazywa si to powstrzymywaniem oddechu lub te wiczeniem oddechu (rtsa`dul), co polega na trzykrotnym oddychaniu jedn z dziurek w nosie przy jednoczesnym zablokowaniu drugiej. W ten sposb mamy sze oddechw. Trzy ostatnie z nich wykonuje si wydychajc powietrze przez oba nozdrza. Tym sposobem z ciaa usuwane jest niewiee powietrze znajdujce si w pucach (rlung ro), a z nim take emocjonalne zanieczyszczenia. Efektem tej praktyki jest poczucie dokonania oczyszczenia. Trzy gwne subtelne kanay w systemie buddyjskim znane s jako wystepujcy po prawej stronie kana Rasana (ro-ma), po lewej znajduje si Lalana (rkyang-ma) i przez centrum ciaa przebiega kana Avadhuti (dbu-ma). Hinduici z kolei kanay te nazywaj odpowiednio Pingala, Ida i Shushumna. Centralny kana Avadhuti wizualizujemy dokadnie w centrum ciaa, jako przebiegajcy z przodu wzdu krgosupa. Owe subtelne kanay (rtsa, skt. Nadi) s potencjalnymi drogami poruszania si energii psychicznej. Nie s one czci grubej anatomii, tylko bardzo subtelnymi strukturami. Dlatego te, gdy s wizualizowane lub wyobraane przez praktykujcego (dmigs-pa), wtedy istniej w wiadomoci i porusza si w nich w zamierzony przez praktykujcego sposb subtelny wiatr. Std zarwno w bonowskim, jak i w buddyjskim systemie tantr istniej rne sposoby wizualizowania trzech gwnych kanaw. Zastosowanie ktrego z tych sposobw uzalenione jest od tego w jaki sposb i dokd praktykujcy zamierza pokierowa ruchem subtelnego wiatru.
159
Kana centralny wizualizowany jest w kolorze gbokiego lazuru jak czysty bkit nieba. Znajduje si on w rodku ciaa i biegnie od czakry tajemnej, znajdujcej si poniej ppka w odlegoci szerokoci 4 palcw, a do czakry korony na szczycie gowy. Jest on prosty jak strzaa i ma szeroko bambusowej trzciny. Mwi si o nim oglnie jako tym, ktry posiada cztery cechy jest prosty, wietlisty, pusty i bkitny w kolorze. Po obydwu jego stronach, niczym pasemka jedwabiu, przebiegaj kanay boczne. Kana prawy jest koloru biaego przypominajcego kryszta. Kana lewy za posiada kolor czerwony, taki jaki ma sproszkowany koral. Symbolizuj one odpowiednio chodn, bia, ksiycow msk energi i ognist, czerwon i soneczn energi esk. W tantrze ksiyc symbolizuje mskie nasienie ze wzgldu na kolor biay, a soce krew menstruacyjn ze wzgldu na kolor czerwony. Jest to wic symbolika odwrotna ni znana w zachodniej astrologii. U kobiet owe kanay wraz z ich kolorami, zjaduj si po przeciwnych ni u mczyzn stronach. Kanay boczne cz si z centralnym w miejscu zwanym Kunda, czyli miejscu spotkania trzech kanaw (rtsa gsum `dus khor), znajdujcym si poniej ppka i przypomina ono tybetask sylab CZA. Te trzy poczone kanay rozszerzaj si ku grze a do fizycznego orodka serca, a nastpnie skrcaj za nim w kierunku krgosupa i biegn w gr wzdu szyi. cz si one ponownie w punkcie zwanym Ag-tse, znajdujcym si w miejscu zetknicia krgosupa a czaszk. Kanay boczne, ktre wczeniej biegy paralelnie w stosunku do centralnego, teraz wnikaj w przestrze czaszki (klad phor) i biegn ukiem ponad oponami mzgowymi (klad sprin). Nastpnie opadaj one w kierunku nozdrzy, gdzie kocz swj bieg. Kana centralny przebiega wewntrz czaszki i rozszerza si ku grze, przy ujciu tworzc jakby trb rozwinitego kwiatu. Dlatego te porwnuje si to miejsce do bkitnego kwiatu o nazwie spangsrgyan (Gentiana stipitala), ktry zakwita jesieni. Miejsce to na samym szczycie rozszerza si, tworzc otwr na czubku gowy. Jest ono znane jako przewit Brahmy (tshangs-paì bu ga, skt. brahmarandhra). Mczyni uywajc lewej rki zatykaj palcem serdecznym praw dziurk nosa i lewym nozdrzem wdychaj wiee, czyste powietrze przechodzce przez lewy kana, wizualizowane jako wiatr przejrzystego wiata bkitnej mdroci (ye-shes kyi rlung). Oddech przez chwil musi pozosta wstrzymany. A nastpnie, uywajc kciuka zatka naley lew dziurk nosa i dokona wydechu nieczystego powietrza (rlung lo) z kanau prawego poprzez dziurk praw. Wydychane powietrze ma kolor bkitno-siny i przybiera posta dymu reprezentujcego negatywn emocj gniewu. Nastpnie zmieni na-
160
Jarosaw Kotas
ley kolejno i wykona oddechy w odwrotnej sekwencji. Kciukiem lewej doni zatka naley lewe nozdrze i dokona wdechu wiatru mdroci prawym nozdrzem, a potem wstrzyma przez chwil oddech. Nastpnie otworzy lewe nozdrze, a palcem serdecznym prawej doni zablokowa nozdrze prawe i dokona wydechu zepsutego powietrza postrzegajc go pod postaci czerwonawego dymu reprezentujcego przywizanie. W ten wanie sposb trzykrotnie oczyszczona zostaje kada ze stron. Kobiety powinny wykonywa t praktyk dokadnie w odwrotny sposb, zaczynajc od oczyszczenia lewej strony z gniewu, a potem prawej z przywizania. Nastpnie wdycha naley przez obydwa nozdrza czyste, wietliste powietrze bdce wiatrem mdroci, a potem wydycha je w ten sam sposb wizualizujc wydychane niewiee powietrze jako brudnobrzowy dym reprezentujcy pomieszanie. Ta negatywna klea, emocja, w rzeczywistoci jest mieszank gniewu i przywizania, a charakteryzuj j niewiedza, pomieszanie, niezdecydowanie i zamt. Zanieczyszczone powietrze wyrzucane jest szczytem gowy. W kadym przypadku wdech wykonywany jest powoli i delikatnie, a wydech wraz z wydychanymi zaburzeniami wykonywany jest mocniej. Mczyni rozpoczynaj cay proces od oczyszczenia prawego kanau, a kobiety odwrotnie, czyli od lewego, poniewa dwa boczne kanay zgodnie z zasad tantrycznej biegunowoci u mczyzn i u kobiet rozmieszczone s odwrotnie. Biay, ksiycowy kana bdcy miejscem nagromadzeniu gniewu u mczyzn znajduje si po stronie prawej, natomiast u kobiet po lewej. Natomiast soneczny kana czerwony, w ktrym gromadzi si przywizanie, u mczyzn znajduje si po lewej stronie, a u kobiet po prawej. Podczas pierwszej serii oddechw usuwajcej trucizny z ksiycowego, biaego kanau, przy kadym wydechu pamita naley o czterech zwizanych z nim rzeczach: 1. Gniew (zhe-sdang, skt. Dvesha) i przeszkody zwizane z przeszoci; 2. Choroby wywoywane przez nieczysty wiatr, szczeglnie zwizane z brakiem witalnoci lub zaburzeniami rwnowagi wiatru Vayu (rlung gi nad); 3. Wydychane powietrze jest pod postaci jasnoniebieskiego dymu; 4. Zaburzenia pochodz od duchw rodzaju mskiego.
161
Podczas drugiej serii oddechw, kiedy usuwane s trucizny z czerwonego kanau sonecznego, znowu pamita naley o czterech zwizanych z wydechem rzeczach: 1. Podanie (`dod-chags, skt. raga) i przeszkody zwizane z przyszoci; 2. Choroby zwizane z nierwnowag humoru ci, Pitta (mkhrispaì nad); 3. Wydychane powietrze przybiera posta jasnoczerwonego dymu; 4. Zaburzenia pochodz od duchw rodzaju eskiego (mo gdon). W kocu, przy trzeciej serii oddechw, kiedy powietrze wydychane jest przez oba nozdrza, a trucizna wyrzucana jest szczytem gowy, zaburzenia maj znowu cztery charakterystyki: 1. Pomieszanie lub zamt (gti-mug, skt. Moha) i przeszkody zwizane z teraniejszoci; 2. Choroby zwizane z nierwnowag humoru flegmy, Kapha (bad-kan gyi nad); 3. Wydychane powietrze to ciemnobrzowy dym; 4. Zaburzenia pochodz od Nagw lub duchw wiata podziemnego (klu gdon). Cztery etapy parktyki Guru Jogi Opisane powyej wiczenia oddechowe su oczyszczeniu wstpnemu. Waciwa natomiast praktyka Guru Jogi opisywana jest jako dzielca si na cztery etapy: 1. Wizualizacja obecnoci Guru na niebie na wprost praktykujcego i recytacja inwokacji; 2. Otrzymanie od Guru oczyszczenia nektarami mdroci; 3. Otrzymanie bogosawiestw inicjacji trzema wiatami; 4. Recytacja modlitw i mantr. Etap I: wizualizowanie Guru Praktykujcy intonuje dwik witej tybetaskiej litery A i wizualizuje Guru Tapihrits na niebie naprzeciw siebie i ponad czakr korony8. Jest on transparentny, jego ciao jest czyste i puste jak tcza,
8 W nalecym do cyklu Zhang-Zhung nyan gyud tekcie praktyk wstpnych (sngon-`gro) podkrela si konieczno wizualizowania Shenla Odkar jako aspektu Sambhogakaji wraz z caym drzewem schronienia (tshogs-shing) ze wszystkimi mistrzami linii. Z drugiej jednake strony, jest to niezwykle trud-
162
Jarosaw Kotas
poniewa reprezentuje on nierozdzielno przejrzystoci i pustki (gsal stong dbyer-med). Jest on biay i przezroczysty jak kryszta, poniewa jest cakowicie wolny od przeszkd i wszelkich nieczystoci (sgribmed). Jego cakowita nago i brak ozdb oznacza cakowit wolno od dyskursywnych myli (rtog-med) i wszelkich dziaa umysu opartych na procesach mylowych. Jest wizualizowany w pozycji siedzcej, podczas kontemplacji porodku tczowej sfery wiata (thig-le) zawieszony na niebie, poniewa osign on ju wietliste Ciao Wielkiego Przejcia (`pho-ba chen-poì od sku). To pokazuje, e jego natur jest mdro oraz pierwotna wiadomo lub gnosis (ye-shes). Nie powinno si go wizualizowa jako pask posta dwuwymiarow jak obraz namalowany na cianie, ale jako posta trjwymiarow, transparentn i niematerialn na podobiestwo pojawiajcej si na niebie tczy. Naley odczu jego rzeczywist obecno w peni ywej istoty patrzcej na praktykujcego ze wspczuciem i miujc yczliwoci. W ten sposb praktyka ta jest doznaniem bardzo osobistym. Ponadto, Tapihritsa winien by postrzegany jako wietlista posta bdca jednoci wszystkich Guru i Mistrzw wszystkich linii przekazw Dzogczen, jakie praktykujcy otrzyma w tym yciu, jak i we wszystkich przeszych ywotach. Naley gorco si modli, a w sercu odczuwa oddanie dla swojego Mistrza, tak jakby naprawd by obecny obok praktykujcego, i ofiarowa pud Ganaczakry chociaby tylko w wyobrani. Na kocu prosi si o bogosawiestwa inicjacji Ciaa, Mowy i Umysu Guru9. Po zwizualizowaniu Guru i przeniesieniu na uwagi, naley wielokrotnie wyrecytowa inwokacj, a w kadym razie nie mniej ni trzykrotnie. Lopon proponuje nastpujcy tekst supliki: W paacu wielkiej bogoci na koronie mej gowy. Zasiada mj askawy rdzenny lama, do ktrego wznosz t modlitw; Budda
ne do zrobienia nie bdc na autentycznym odosobnieniu. Dlatego te Lopon Tenzin Namdak nietybetaskim praktykujcym zaleca prac z o wiele prostsz wizualizacj Tapihritsy. 9 Tak praktyka ta powinna wyglda wedug ustnych wyjanie Lopona Tenzina Namdaka. W tekcie rGyal-ba phyag-khrid brak wyjanie do recytacji (tshigs bshad), nie ma w nim te opisw dotyczcych cykli wizualizacji (dmigs skor) podczas tej praktyki. Ten tekst oraz tekst praktyk wstpnych i teksty zasadniczej praktyki (dngos-gzhi) wraz z towarzyszcymi mu czterema tekstami dodatkowymi na temat pogldu (lta-khrid), medytacji (sgom-khrid), zachowania (spyod-khrid) i owocu (dmar-khrid) skadaj si na 8-czciowy (skor brgyad) podrcznik do praktyki. Wspomniany ju brak zosta uzupeniony ustnymi wyjanieniami Lopona.
163
jako mj wasny Umys jest drogocennym Nauczycielem. Pobogosaw mnie, prosz, bym rozpozna moj wasn natur!10. CHYI-TSUK DE-WA CHEN-PO PHO-DRANG DU, DRIN-CHAN TSA-WE LA-MA LA SOL-WA DEB, SANG-GYE SEM SU TON-PA RIN-PO-CHE, RANG NGO RANG GI SHE-PAR JYIN GYI LOB. Etap II: oczyszczenie Nektarami Mdroci W odpowiedzi niejako na gorce oddanie praktykujcego i bezwarunkowe otwarcie przez niego serca na Guru, z serca Tapihritsy wypywa strumie biaego wiata spontanicznie przeobraajcy si w potoki wietlistych biaych nektarw mdroci (Ye-shes kyi bdud-rtsi). Spywaj one wszystkie do czakry korony praktykujcego, nastpnie pyn poprzez kana centralny wypeniajc cae jego ciao. Ten wietlisty biay nektar reprezentuje mdro Guru (bla-maì ye-shes), obmywa on i usuwa skutki niewaciwych czynw, zakcenia, w tym take karmiczne i emocjonalne lady gromadzone od niepamitnych czasw. Tym sposobem ciao praktykujcego staje si obmyte i cakowicie oczyszczone, co z kolei czyni z niego odpowiednie naczynie, ktre staje si gotowe na przyjcie bogosawiestw i inicjacji przekazywanych przez Mistrza. Naczynie to przypomina czyst krysztaow waz wypenion wiatem11.
Oto tekst tybetaski w transliteracji: Spyi-gtsug bde-ba chen-poì pho-brang du/ Drin-can rtsa-baì bla-ma la gsol-ba `debs/ Sangs-rgyas sems su ston-pa rin-po-che/ Rang ngo rang gis shes-par byin gyis rlobs// Takiego tekstu uywa si w tej praktyce. Jednake zawarty w rGyal-ba phyagkhrid tekst oryginalnej recytacji nosi tytu Okazanie Sw i jest o wiele duszy. Zawiera on bardzo szczegow modlitw do Mistrzw Linii (brgyud-paì gsol -`debs) od Pierwotnego Nauczyciela (ye-ston) Kuntuzangpo poczynajc i koczc na mistrzach nam wspczesnych, czyli Jongdongu Sangye Tenzinie 33, opacie klasztoru Menri i jednym z najwaniejszych Mistrzw Loponie Tenzinie Namdaku. To Sangye Tenzin okrelany jest w tekcie jako rdzenny lama. Oczywicie, mistrzowie i lamowie pojawiajcy si po Gyalwa Yungdrungu dodani zostali przez pniejszych autorw. Lista ta zawiera jednake wszystkich 33 Opatw (sMan-ri khri-`dzin) lub Dzierycieli Tronu klasztoru Menri. 11 W tym miejscu oryginalny tekst nadmienia tylko o oczyszczeniu za porednictwem wd mdroci, czy te wietlistych nektarw mdroci. Wielokrotnie jednak, przy okazji praktyki Guru Jogi z kolejnymi Mistrzami Linii Przekazu Dowiadczenia (nyams brgyud), Lopon naucza oczyszczenia przy pomocy
10
164
Jarosaw Kotas
Etap III: Otrzymanie inicjacji Po dokonaniu oczyszczenia praktykujcy jest gotowy na otrzymanie inicjacji i przekazw Dzogczen. piewa wtedy sylaby A OM HUNG reprezentujce jego ciao, mow i umys. W odpowiedzi niejako na intensywn wiar i oddanie praktykujcego sylaby te w formie wietlistych tybetaskich liter spontanicznie pojawiaj si na powierzchni ciaa Guru w trzech tajemnych miejscach czy te tajemnych bramach (sgo sum) na jego czole, w gardle i w miejscu, w ktrym znajduje si serce12. Z sylab tych wypywaj promienie wiata w odpowiednich kolorach i dotykaj tych samych miejsc na ciele praktykujcego, a wraz z ich dotykiem absorbowana jest niesiona przez nie energia. Tym sposobem otrzymujemy i czymy si z wiedz i mdroci (ye-shes) Ciaa, Mowy i Umysu Guru. Z biaej sylaby A z czoa Guru wypywa protrzech elementw, tj. ognia, powietrza i wody. Ta wanie metoda pojawia si wszdzie w tekcie dotyczcym Ngondro (praktyk wstpnych). Przypomina to popularn metod oczyszczenia stosowan podczas ofiarowania pudy i polegajc na recytacji mantr elementw: RAM YAM KHAM. W tekstach buddyjskich te trzy sylaby przywouj oczyszczajce moce elementw. W tekstach Bonu jednake uywa si sylab RAM YAM MAM i kadej z nich towarzyszy odpowiedni kolor. Czerwony dla ognia, zielony dla powietrza i niebieski dla wody. W tradycji buddyjskiej zwizany z wod kolor jest zazwyczaj biay, u Bonpw natomiast jest to niebieski. Niemniej, te dwa kolory wymieniaj si wzajemnie, niebo jest zazwyczaj bkitne, a czysta woda jest przejrzysta i pozbawiona koloru. Najwaniejsze, e w kadym przypadku efekt oczyszczenia jest taki sam. Praktykujcy wizualizuje, e z orodka serca lub z piersi Guru wypywa strumie czerwonego wiata o ognistej naturze, ktry jako ogie mdroci (ye-shes kyi me) wnika w jego ciao przez czakr korony wypalajc przy tym wszystkie zanieczyszczenia i negatywne energie. Nastepnie z serca Guru emanuje promie zielonego wiata, wnika w praktykujcego przez czakr korony, ma natur wiatru mdroci (ye-shes kyi rlung), ktry wydmuchuje pozostae po ogniu popioy. W kocu to samo dzieje si z promieniem niebieskiego wiata posiadajcego natur wody. Wody mdroci (ye-shes kyi chu) obmywaja wszystko i zabieraj ze sob lady pozostaych jeszcze zanieczyszcze. Dopiero po dokonaniu takiego oczyszczenia, praktykujcy staje si odpowiednim naczyniem na przyjcie bogosawiestw (byin labs) i inicjacji (dbang-bskur) od siedzcego ponad nim na niebie Mistrza. W tym momencie, naley wyobraa sobie swoje wasne ciao jako oczyszczone do tego stopnia, i jest ono transparentne niczym krysztaowa waza. Uycie sowa mdro w tym przypadku odnosi si do wyszego wymiaru rzeczywistoci, wolnego od nieczystej wizji karmicznej i koresponduje z nasz koncepcj duchowoci. 12 Warto zwrci uwag, e sekwencja tych sylab w buddyzmie to OM A HUNG, a w Bonie to A OM HUNG. Niemniej, caa procedura, znaczenie i kolory swiate s w obydwu przypadkach takie same.
165
mie biaego wiata, ktry dociera do czoa praktykujcego. W ten sposb oczyszczone zostaj wszystkie negatywne dziaania i zaciemnienia zwizane z ciaem i udzielana jest inicjacja duchowych osigni (siddhi) Ciaa Guru. Nastpuje inicjacja do przeksztacajcej wizualizacji Kyerim (bskyed-rim) i w konsekwencji moliwo osignicia Nirmanakaji, cielesnej manifestacji Owiecenia. Z czerwonej sylaby OM z czakry garda Guru wypywa promie czerwonego wiata docierajcy do czakry garda praktykujcego. Tym sposobem oczyszczone zostaj negatywne dziaania i zaciemnienia zwizane z mow i nastpuje otrzymanie inicjacji duchowych osigni Mowy Guru. Oznacza to te inicjacj do praktyk Tsa-lung (rtsa-rlung), recytacji mantry i praktyk oddechowych (pranayama), co ma w konsekwencji doprowadzi do realizacji Sambhogakaji czy te energetycznego wymiaru Owiecenia. Z niebieskiej sylaby HUNG z czakry serca Guru wypywa wiato niebieskie docierajce do czakry serca praktykujcego. W ten sposb oczyszczone zostaj wszelkie negatywne dziaania i zaciemnienia umysu i nastpuje otrzymanie inicjacji duchowych osigni Umysu Guru. Od tego momentu jest si inicjowanym do fazy Dzogrim (rdzogs-rim) czy te wewntrznych praktyk jogicznych zmierzajcych ku realizacji nierozdzielnoci bogoci i pustki, co moe doprowadzi do osignicia stanu Dharmakaji, czyli ostatecznego umysowego aspektu owiecenia. Kade z tych wiate, kiedy dociera do czakr praktykujcego, rozpuszcza si w nich na podobiestwo wody wlewanej do wody i w ten sposb Ciao, Mowa i Umys Guru cz si z ciaem, mow i umysem praktykujcego. Poprzez oczyszczenie i otrzymane inicjacje uzyskuje si dostp i asymiluje si zarwno energi, jak i moliwoci Ciaa, Mowy i Umysu Guru. Inicjacja i zwizany z ni przekaz mocy nastpuj w kulminacyjnym punkcie procesu wizualizacji Guru. To czy praktykujcego ze wszystkimi Mistrzami linii nauk Dzogczen, a powtarzanie praktyki Guru Jogi pomaga w utrzymaniu poczenia z duchow lini nauk. Etap IV: Recytacja modlitw Po otrzymaniu przekazu mocy i bogosawiestw Guru recytowa mona Inwokacj do Tapihritsy, ktrej tekst znajduje si w nastpnym dziale. Mona wyrecytowa j jeden raz, ale take i wiele razy. Wane jest utrzymywanie przy tym postawy oddania, wiary oraz tsknoty za wyzwoleniem i ostatecznym Owieceniem. Jak ju wspomniano, zadaniem praktykujcego wobec manifestujcego si Mistrza jest wytworzenie osobistej relacji, polegajcej na szczerym oddaniu
166
Jarosaw Kotas
oraz wierze i zaufaniu. Oto Mistrz, ktremu oddajemy si bez adnych zastrzee i cakowicie si na otwieramy na podobiestwo maego dziecka, ktre zwraca si ku swoim kochajcym rodzicom. Praktykujcy z yw wiar i oddaniem modli si o bogosawiestwa, inicjacje i przekazy do postaci Guru, ktra jednoczenie utosamia jego wasnego Rdzennego Guru. Stosujc t metod praktyki mona w kocu osign prawdziwe zrozumienie znaczenia Dzogczen. Guru Joga, zgodnie z tym co mwi Lopon, jest najskuteczniejszym rodkiem utrzymania i rozwinicia otrzymanych wczeniej przekazw. Nie jest to wic praktyka wykonywana tylko od czasu do czasu. Naley wykonywa j w sposb cigy, przynajmniej raz dziennie, a nawet podczas rozpoczynania kadej sesji praktyki. Kiedy koczy si recytacja, obraz Guru na niebie rozpuszcza si w masie wiata. Ono z kolei dociera do praktykujcego i stapia si z nim. I ten wanie moment zjednoczenia jest prawdziw Guru Jog i rzeczywist mistyczn jedni. Co wicej, wizualizacja ta przywouje i powtarza oryginaln mistyczn wizj i ekstatyczne dowiadczenie wielkiego mahasiddhy Gyerpungpy przeyte dawno temu w Zhang-Zhung. Tym sposobem praktykujcy dociera do linii przekazu i pozostaje w niej, w stanie uwicenia przekraczajcego zwyke warunki przestrzeni i czasu. Zakoczenie: dedykacja zasugi Lopon zaleca, by na zakoczenie kadej sesji praktyki recytowa krtk modlitw dedykacji zasugi oraz zobowizania (bsngo smon): Kad zasug zgromadzon dziki czystoci mych trzech bram, Dedykuj teraz dla dobra wszystkich czujcych istot trzech sfer; Oczyciwszy ca moj negatywn karm oraz zaciemnienia gromadzone w trzech czasach, Obym szybko osign doskonay stan Buddy Trikaji13. GO SUM DAG-PE GE-WA GANG GYI-PA, KHAM SUM SEM-CHAN NAM KYI DON DU NGO DU SUM SAG-PE LE DRIB KUN JYANG NE, KU SUM DZOG-PE SANG-GYE NYUR THOB SHOK.
13
Oto tybetaski tekst w transliteracji: Sgo gsum dag-paì dge-ba gang bgyis-pa/ Khams gsum sems-can rnams kyi don du bsngo/ Dus gsum bsags-paì las sgrib kun byang nas/ Sku gsum rdzogs-paì sangs-rgyas myur thob shog//
167
W sytuacji odosobnienia rzecz normaln jest odbywanie czterech, a czasem nawet szeciu sesji praktyki kadego dnia. Rozpoczyna si wczesnym rankiem, potem jest sesja przedpoudniowa, sesja popoudniowa blisko zachodu soca i sesja wieczorna przed udaniem si na spoczynek. Rzecz niezbdn w tradycji Dzogczen jest wykonanie praktyki Guru Jogi przynajmniej na pocztku kadej z sesji medytacyjnych. Utrzymuje to praktykujcego w nierozerwalnym zwizku z mistrzem oraz z przekazem i, co za tym idzie, kontemplacj Stanu Naturalnego, do ktrego mistrz bezporednio wprowadzi. Jeli kto takiego duchowego zwizku nie utrzymuje, wtedy pojawi si mog, i to zarwno po stronie ucznia, jak i mistrza, kopoty zwizane ze Stranikami. Powiada si, e Stranicy raczej nie wykazuj cierpliwoci w przypadkach naduycia bd zaniedbania linii nauk i praktyki. W tradycji Bon potrzebne jest cige, 3-miesiczne odosobnienie w celu wykonania praktyk wstpnych, przy czym kada wymaga 100000 powtrze14. Z punktu widzenia praktyki dziennej przez wszystkie dziewi czci praktyk wstpnych przechodzi si podczas sesji wczesnoporannej. Siedzc w 5-punktowej pozycji medytacyjnej praktykujcy przechodzi kolejno przez wszystkie etapy praktyk wstpnych. Jeli jest to moliwe, kolejk tak powtarza si trzykrotnie lub piciokrotnie. Na koniec wykonywana jest modlitwa zasugi i zobowizania osignicia stanu Buddy w najkrtszym moliwym czasie. Recytacje mantr z Ngongro odbywaj si ponownie podczas sesji poudniowej15. Inwokacja do Tapihritsy Lopon podkrela, e oprcz krtkiej wersji tekstu suplikacji, podczas fazy poprzedzajcej otrzymanie inicjacji, recytowa mona Inwokacj do Tapihritsy (Ta-pi-hri-tsaì gsol-`debs). O Inwokacji mwi si, e zostaa skomponowana przez samego Gyerpungp16, a jej tekst znale mona w manuskrypcie rGyal-ba phyag-khrid. Przenika j znaczenie Dzogczen i stanowi ona dobry tekst do recytacji podczas procesu wizualizacji janiejcego Tapihritsy umieszczonego na niebie w krgu tczowego wiata.
Jest to znane jako `bum gdu, czyli dziewi razy sto tysicy. Opieraem si na ustnych przekazach Lopona. Jest rzecz normaln rozpoczynanie kadej sesji Dzogczen od Guru Jogi i koczenie jej dedykacj zasugi. Pozostaje to zreszt w zgodzie z zasadami panujcymi oglnie w Mahajanie. 16 Patrz sNgon-`gro gsol-`debs, ff. 23-28.
14 15
168
Jarosaw Kotas
Przekad Inwokacji do Tapihritsy gSol-`debs. Oto tekst: EMAHO KUN-ZANG THUG TRUL-KU DOG SHEL KAR OD/ O Nirmanakajo wyemanowana z Umysu Kuntu Zangpo! Twoje ciao jest przejrzyste jak kryszta, DRI-MED DANG SAL OD ZER CHYOG CHUR TRO/ niepokalane w swoim czystym blasku, we wszystkich dziesiciu kierunkach emanuj z ciebie wietlne promienie. GYAN-MED CHER-BU YE-NYID NYING-PO DON/ Jeste cakowicie nagi i pozbawiony ozdb, co oznacza, e ucieleniasz esencj Pierwotnego Stanu. KHYEN NYI THUG-JE DRO-WE DON LA GONG/ Dziki twemu wspczuciu oraz za spraw dwch wiedzy, bezustannie kontemplujesz dobro wszystkich czujcych istot. DE-SHEG THUG CHUD DZOG-CHEN KUN GYI CHOG/ Dzogczen jest nektarem z serc wszystkich Sugatw, Wielk Doskonaoci, ktra przewysza wszystkie inne nauki, THEG-PE YANG TSE GYUD LUNG MAN-NGAG NYING/ szczytem pord wszystkich pojazdw do Owiecenia i esencj wszystkich Tantr, Agam i Upadeszy: ZHI YI NE-LUG KHOR DE DROL TRUL DANG/ Stan Naturalny to pierwotna Podstawa wszystkich zjawisk, to z niego pochodzi wyzwolenie, ktrym jest Nirwana i iluzja, ktr jest Samsara; DRA OD ZER SUM KYON YON RAB SAL ZHING/ to w nim wszystkie niedogodnoci Samsary i wszelkie dobrodziejstwa Nirwany staj si wyranie widzialne jako dwik, wiato i promienie. DRO-WA LO YI MUN-PA KUN SAL NE/ Gdy wszelkie ciemnoci ogarniajce umysy istot czujcych zostan oczyszczone, ZHI TONG TSA DRAL-WA LAM CHIG CHOD TOG/ wtedy pusta i pozbawiona rda Podstawa zrozumiana zostaje jako Jedyna cieka. NYAM TOG NGON-GYUR KHOR DE SEM SU DROL/ Kiedy dowiadczenia i zrozumienie zamanifestuj si na ciece, wtedy tak Samsara, jak i Nirwana zostaj wyzwolone w Naturze Umysu. DRE-BU KU SUM YING SU GOD DZAD-PA/ Wwczas lnic przede mn w wymiarze przestrzeni, wyranie widzialn staje si Trikaya Owocu.
169
DRO-WE GON-PO TA-PI-HRI-TSA LA/ Do ciebie Tapihritso, obroco istot, DAG LO TSE-CHIG MO-PE SOL-WA DEB/ modl si ze skupionym oddaniem, DAG SOG DRO LA WANG-KUR JYIN GYI LOB/ bymy ja i inne istoty obdarzeni zostali bogosawiestwem inicjacji CHYI NANG SANG-WE BAR-CHAD ZHI-WA DANG/ usuwajcej nasze zewntrzne, wewntrzne i tajemne przeszkody! MA RIG TRUL-WE GAD-DZIN DROL-WE KYANG/ Kiedy wolny bd od ignorancji i chwytania rzdzcych t iluzoryczn rzeczywistoci, RANG-RIG NGON-GYUR TA CHOD THAR-CHYIN NE/ zamanifestuje si wtedy moja wasna wrodzona, wewntrzna wiadomo; ostatecznie realizujc i pogld, i zachowanie, YE TONG TSA-DRAL LO-DE CHEN-PO DON/ tyczce si rzeczywistego znaczenia Pierwotnego Stanu, ktry jest pusty, pozbawiony swojego rda i cakowicie przekraczajcy intelektualne pojmowanie, DAN-TA NYID DU DAG LA TSAL DU SOL/ zelij wic na mnie realizacj w tej wanie chwili! JE DRO-WE GON-PO TA-PI-HRI-TSA-LA/ Do ciebie Tapihritso, nasz Panie bdcy obroc istot, SOL-WA DEB-SO DRO DRUG THUG-JE ZUNG LA DAG GYUD TROL/ tymi sowy modl si niech sia twego wspczucia wyzwoli strumie wiadomoci mego umysu od wszystkich powika z szecioma miejscami ponownych narodzin!17
17
Tybetaska transliteracja tekstu: EMAHO! kun-bzang thugs sprul-sku mdog shel dkar òd/ dri-med mdang gsal òd zer phyongs bcur `phro/ rgyan-med gcer-bu ye-nyid snying-poì don/ mkhyen gnyis thugs-rje `gro-waì don la dgongs/ bde-gshegs thugs bcud rdzogs-chen kun gyi mchog/ theg-paì yang rtse rgyud lung man-ngag snying/ gzhi yi gnas-lugs `khor `das grol `krul dang/ sgra òd zer gsum skyon yon rab gsal zhing/ `gro-ba blo yi mun-pa kun gsal-nas/ gzhi stong rtsa bral-ba lam gcig chod rtogs/
170
Jarosaw Kotas
Komentarz do przekadu Inwokacji Wstp W tej modlitwie, czy te inwokacji (gsol-`debs), Tapihrits postrzega si jako Nirmanakaj (sprul-sku), co oznacza, e jest on emanacj (sprul-pa) owieconej wiadomoci pierwotnego Buddy Kuntu Zangpo. Hierofania, czy te wtargnicie do prozaicznego ludzkiego wiata witoci, postrzegana bya przez Mistrza Gyerpungp jako czysta wizja. Forma Nirmanakaji, w jakiej na przestrzeni czasu i dziejw zwykym czujcym istotom przejawia si Tapihritsa, jest jedyn dla nich dostepn, gdy ich zaciemnione umysy nie s w stanie dowiadcza bezporednio wspaniaoci formy Sambhogakaji. Z drugiej strony, Pierwotny Budda, Kuntu Zangpo owiecony by od zawsze, pierwotnie (ye nas) i tym samym nigdy nie dowiadcza i nie musia przechodzi przez iluzj Samsary. Dowiadczenia cyklicznej egzystencji znanej jako Samsara stanowi rezultat naszej egzystencjalnej ignorancji jako istot czujcych. Nie jestemy po prostu w stanie rozpozna naszej pierwotnej owieconej Natury. Niemniej, za spraw nieskoczonego i cakowitego wspczucia dla wszystkich czujcych istot (thugs-rje chenpo) schwytanych w sida Samsary, Budda jako Sambhogakaja emanuje z siebie nieskoczon liczb Nirmanakaji, podobnie jak soce na niebie wysyajce niezliczone promienie wiata ogarniajce cay obszar wiata. Te pojedycze Nirmanakaje rozwiewaj ciemnoci niewiedzy i ukazuj pomieszanym i oszukanym czujcym istotom cieki wiodce ku wyzwoleniu. Nirmanakaje to hierofanie, objawienia witoci reprezentujce wyszy porzdek duchowy. Pojawiaj si one w spontaniczny sposb, w czasie i historii we wszystkich wiatach i wymiarach
nyams rtogs mngon-gyur `khor `das sems su grol/ `bras-bu sku gsum dbyings su `god mdzad-pa/ `gro-waì mgon-po ta-pi-hri-tsa la/ bdag blo rtse-gcig mos-pas gsol-ba `debs/ bdag sogs `gro la dbang-bskur byin gyis rlobs/ phyi nang gsang-baì bar-chad zhi-ba dang/ ma rig `khrul-baì bdag-`dzin grol-bas kyang/ rang-rig mngon-gyur lta spyod mthar-phyin nas/ ye stong rtsa bral blo `das-chen-poì don/ da-lta nyid du bdag la rtsal du gsol/ rje `gro-waì mgon-po ta-pi-hri-tsa-la/ gsol-ba debs-so gro drug thugs-rjes zungs la bdag rgyud khrol/ [ces sprul-sku ta-pi-hri-tsa la/ gyer-spungs snang-bzher lod-pos gsol-ba phur tshugs su btab-pao/ bkra-shis/ dgeo//]
171
zasiedlonych przez obdarzone inteligencj formy ycia, penic w nich rol duchowych przewodnikw wskazujcych drog ku wyzwoleniu i Owieceniu. W rzeczywistoci, Tapihritsa by historyczn postaci yjc w VII wieku w Zhang-Zhung w Pnocnym Tybecie i mwi si o nim, e osign Owiecenie na drodze praktyki Dzogczen. Zrealizowa nieodmienn od stanu Kuntu Zangpo, Buddy nie muszcego osiga Owiecenia, Dharmakaj. Kuntu Zangpo od samego pocztku by owiecony. Tapihritsa osign realizacj na drodze kontemplacji Trekchod. Bya to realizacja stanu cakowitej pierwotnej czystoci (ka-dag chen-po), w ktrym rnica pomidzy indywidualnym strumieniem wiadomoci a Dharmakaj nie istnieje. Niemniej, realizacja Dharmakaji to tylko jedna strona historii o Owieceniu; inn jest przeksztacenie w Ciao Formy (Rupakaja) bdce Sambhogakaj. Wedle wywodzcego si z tradycji przykadu Dharmakaja jest jak pozbawiona wszelkich ogranicze przestrzeni nieba, a Sambhogakaja jest jak obecno na tym niebie soca. Poniewa po osigniciu Owiecenia Tapihritsa sta si nierozdzielny z Kuntu Zangpo, w tekcie omawianej Inwokacji jest on manifestacj Nirmanakaji, ktra wyemanowaa z Natury Umysu Pierwotnego Buddy Kuntu Zangpo. Tym samym Tapihritsa jest zaledwie jednym z promieni tego centralnego duchowego soca. Praktyka wizji, znana jako Czyste wiato (òd-gsal) lub Thodgal pozwolia Tapihritsie na przeksztacenie swojej samsarycznej egzystencji w Ciao wiata Wielkiego Przejcia (`pho-ba chen-poì òd lus), czyli innymi sowy w szczegln form owieconej aktywnoci (w tym przypadku cudownego dziecka), po to by uzyska moliwo bezporedniej i osobistej komunikacji ze wiadomoci Gyerpungpy. Tekst opisuje t szczegln form czystej wizji. Tapihritsa przedstawia sob widzialny symbol Pierwotnego Stanu (ye-nyid), ktry w indywidualnym wymiarze nazywany jest Natur Umysu. Dlatego te jego forma ikonograficzna podobna jest do Kuntu Zangpo. Jest on wic zupenie nagi i pozbawiony ozdb, gdy jego pierwotny stan jest cakowicie wolny od wszelkich dyskursywnych myli (rtog-med) oraz konceptualnych wytworw (spros-med). Jego nago reprezentuje wic Esencj Pierwotnego Stanu (ye-nyid snying-poì don), ktra jest pustk lub te stanem unjaty. Przedstawiany jest nie w kolorze nieba jak Kuntu Zangpo, ale w kolorze przejrzystej bieli, z ciaem przezroczystym jak kryszta, poniewa biae wiato symbolizuje pojawianie si Czystego wiata wewntrznej wiadomoci reprezentujcej wrodzony potencja Natury Umysu. To Czyste wiato stanowi ucielenienie cakowitego wspczucia (thugs-
172
Jarosaw Kotas
rje chen-po), poniewa aktywnoci swoj rozprasza mroki niewiedzy. Owiecenie to odzwierciedla dwa stany wiedzy (mkhyen-pa gnyis) reprezentujce wszechwiedz Buddy. S to wiedza iloci i wiedza jakoci. Jego syszalna mowa wyraa jedynie najwysz prawd Dzogczen, Wielk Doskonao, bdc samym nektarem pyncym z Serc wszystkich Sugatw i Buddw (bde-gshegs snying bcud), najwysze nauki, jakie znale mona pord dziewiciu kolejnych pojazdw do Owiecenia (theg-pa rim-dgu), a take esencj otrzyman z wszystkich ezoterycznych przekazw Tantr, Agam i Upadeszy (rgyud lung manngag gsum). Tantry (rgyud) to rozlege teksty ukazujce i wywietlajce wiele aspektw praktyki i teorii Dzogczen i praktyk tantrycznych. Agamy (lung) s krtszymi tekstami koncentrujcymi si na kilku punktach charakterystycznych danego tekstu tantry. Upadesze (manngag) za to krtkie i tajemne ustne pouczenia zwane rdzennymi, odnoszce si do praktyki, dowiadcze i przekazywane przez mistrza uczniowi osobicie oraz w zaufaniu. Sze wersw Dotralimy teraz do bdcych czci Inwokacji szeciu wersw czy te do szeciu linii wersw, z ktrych kada zawiera dziewi sylab18. Oto one: 1. ze Stanu Naturalnego jako pierwotnej Podstawy wszystkich zjawisk pochodz wyzwolenie, ktrym jest Nirwana i iluzja, ktr jest Samsara; 2. to w nim wszystkie niedogodnoci Samsary i wszelkie dobrodziejstwa Nirwany manifestuj si przebywajcej w Bar-do
18 Przypomina to sze wersw wadry znanych jako Rig-pai khu-byug, czyli Kukuka stanu wiadomoci. Tekst ten jest przekadem krtkiego tekstu, jaki Vairoczana otrzyma w Indiach od swojego Mistrza Shrisimhy. Autorem przekadu jest sam Vairoczana. Tekst tybetaski uchodzi za pierwsze tumaczenie tekstu Dzogczen z sanskrytu lub z jzyka uywanego w Uddijanie. Karmay jednak twierdzi, e nie jest to tumaczenie, ale oryginalny tekst tybetaski. Tak [w:] Samten G. Karmay, The Great Perfection: A Philosophical and Meditative Teachings of Tibetan Buddhism, Leyden 1988. W niniejszym tekcie Bonu, wersy od 4 do 6 odnosz si w szczeglnoci do Podstawy, cieki i Owocu w odniesieniu do praktyk Thodgalu i ich ostatecznego rezultatu, jakim jest osignicie Tczowego Ciaa wiata. To wanie ta praktyka bya rodkiem wykorzystanym przez Tapihrits do osignicia stanu Buddy i pniejszej manifestacji w Ciele wiata swojemu uczniowi Gyerpungpie Nangdzher Lodpo. Na temat szeciu wersw wadry Vairoczany zob. Samten G. Karmay, The Great Perfection, op.cit., oraz Reynolds, The Golden Letters, Ithaca 1996.
173
wiadomoci zmarego jako wizje dwiku, wiata i promieni; 3. gdy raz wszelkie ciemnoci ogarniajce umysy istot czujcych zostan oczyszczone, wwczas wszystko staje si jasne; 4. wtedy pusta i pozbawiona rda Podstawa zrozumiana zostaje jako Jedyna cieka ku realizacji wyzwolenia i Owiecenia; 5. Kiedy dowiadczenia i zrozumienie zamanifestuj si jako cieka, wtedy tak Samsara, jak i Nirwana zostaj wyzwolone w Naturze Umysu bdcej miejscem, z ktrego pochodz; 6. Wwczas urzeczywistnia si Trikaja Owocu, widzialna wyranie jako wizje w wymiarze przestrzeni19. Jest to zgrabne podsumowanie pogldu Thodgal. Czyli istnieje jedna Podstawa i jest ni Natura Umysu (sems-nyid), stanowica zarazem rdo wyzwolenia i dowiadczenia stanu Buddy, jak i rdo iluzorycznych dowiadcze Samsary bdcych udziaem zwykych istot czujcych. W pomiertnym stanie, w dowiadczeniu Bar-do powstaj wizje postrzegane pierwotnie jako dwiki, wiata i promienie (sgra od zer gsum), bdce w istocie manifestacj wrodzonej energii Natury Umysu (rang-rtsal). wiadomo zmarego albo rozpoznaje je jako samo-manifestacj jego wasnego Umysu, albo tego nie rozpoznaje. Wwczas bdnie traktuje je jako odrbn zewntrzn rzeczywisto, przejawiajc si w przestrzeni za spraw nieznanych przyczyn. Z rozpoznania wic tych wizji i ich zrozumienia lub te z popenionego bdu powstaj odpowiednio dobrodziejstwa Nirwany i cierpienia Samsary. Jeli jednak kto, dziki kontemplacji Dzogczen praktykowanej w cigu dowiadczenia ycia przed mierci, zdoa oczyci zaciemnienia wynikajce z negatywnych emocji i dyskursywnych myli, wwczas kto taki, zarwno podczas swojego ycia, jak i w stanie pomiertnym, odkryje, e ta Podstawa, Stan Naturalny Natury Umysu, reprezentuje sob Pojedyncz ciek ku realizacji i osigniciu stanu Buddy. Wraz bowiem z postpem praktyki kontemplacji manifestuj si dowiadczenia bogoci, przejrzystoci i niedyskursywnoci oraz zrozumienia, i tym sposobem praktykujcy zaznajamia si ze Stanem Naturalnym, ktry zostanie przez niego rozpoznany po mierci20.
1) gzhi yi gnas-lugs `khor `das grol `krul dang/ 2) sgra òd zer gsum skyon yon rab gsal zhing/ 3) `gro-ba blo yi mun-pa kun gsal-nas/ 4) gzhi stong rtsa bral-ba lam gcig chod rtogs/ 5) nyams rtogs mngon-gyur `khor `das sems su grol/ 6) `bras-bu sku gsum dbyings su `god mdzad-pa/ 20 w fenomen witania Przejrzystego wiata po mierci opisany jest bardziej szczegowo [w:] J. Reynolds, Space, Awerness and Energy, Part Three, (jeszcze
19
174
Jarosaw Kotas
Co wicej, dziki praktyce wizji w kontemplacji wszystkie pojawiajce si wizje czy to Samsary, czy Nirwany, rozpuszcz si ostatecznie w Stanie Naturalnym Natury Umysu. Wwczas, wprost z Podstawy nastpi spontaniczna manifestacja Trikaji, bdca reprezentacj Cia Buddy, czyli Rezultatu. W przestrzeni wok, pod postaci wizji Buddw i Mandal, spontanicznie skrzy si bdzie Nirwana. Tekst ju w wersie pierwszym oglnie mwi o tym, e wszystkie fenomeny oraz przejawienia tak Samsary, jak Nirwany (khor das) pochodz ze Stanu Naturalnego Podstawy (gzhi yi gnas-lugs), znanego take jako Bodhiitta (byang-chub sems) lub Natura Umysu (semsnyid). Ta sama Pierwotna Podstawa (ye gzhi) jest zarwno rdem systemu iluzji (khrul lugs) wytwarzajcego Samsar, jak i systemu wyzwolenia (grol lugs) wytwarzajcego Nirwan. Istnieje wic ta pojedyncza Podstawa, ale dwie moliwe cieki, ktrymi s Samsara i Nirwana, wydajce dwa moliwe owoce, czyli zwyke istoty czujce lub Buddw. Takie jest oglne znaczenie tekstu. Z punktu widzenia jednak indywidualnej wiadomoci albo jestemy jedn osob, albo inn, albo istot poddan iluzji, albo owiecon. Ta pojedyncza bowiem Podstawa stanowi jednoczenie rdo ciemnoci, jak i wiata. Z punktu widzenia pustki lub czystej potencjalnoci, bdca Natur Umysu Podstawa jest rdem manifestacji wszystkich moliwych wiatw21. Aczkolwiek nie mona mwi o absolutnym pocztku lub stworzeniu w pojciach czasu i historii tak Samsary, jak Nirwany, to jednak dla indywidualnego strumienia wiadomoci wci i wci ucieleniajcego si jako czujca istota w nie majcym pocztku cyklu odrodze, Samsara rozpoczyna si za kadym razem, gdy nastpuje mier. Elementy, yciodajne wiatry i procesy mylowe podczas procesu umierania rozpuszczaj si na powrt w przestrzeni, z ktrej powstay. Pozbawiona wyrazu i ogranicze materialnego ciaa wiadomo odnajduje siebie w ogromnej, ciemnej i pozbawionej granic przestrzeni. Gdy stan ten dotyczy osoby nie praktykujcej Dzogczen i nie zaznajomionej z kontemplacj, dowiadczany jest wtedy jako przypominajca stan niewiadomoci ciemno. A przestrze ta nie jest przecie po prostu nieistnieniem czy te pust nicoci, czym na ksztat nieobecnoci; jest ona szerok, otwart, nieskoczon przestrzeni czyjej wanie opublikowano). Zob. take tumaczenia i dyskusje [w:] J. Reynolds, Selections from the Bonpo Book of the Dead, Bonpo Translation Project (nakad wasny), San Diego and Copenhagen 1997. 21 Na temat Podstawy zob. w szczeglnoci tumaczenia i dialogi odnonie Wielkiego Przedstawienia Pogldu, [w:] J. Reynolds, ibidem, Parts One and Two.
175
snej Natury Umysu. Ten niezmierzony wymiar przestrzeni to Kunzhi, bdce podstaw wszystkiego, stanem unjaty. Niemniej, reprezentuje ona tylko przestrzenny albo pusty aspekt (stong cha) Natury Umysu. Ta sama Pierwotna Podstawa posiada jeszcze aspekt wiadomoci (rig cha) lub te inaczej, czystej przejrzystoci (gsal cha). Poniewa ta otwarta i pusta przestrzenno od samego pocztku jest nierozdzielna (ye nas rig stong dbyer-med) ze wietlistoci wiadomoci, w wymiarze przestrzeni pod postaci Czystego wiata (od-gsal) spontanicznie manifestuje si wrodzona wietlisto wewntrznej wiadomoci (rigpai rang gsal)22. W kulminacyjnym momencie procesu umierania, tu przed pojawieniem si przypominajcych nienie wizji bar-do stanu pomiertnego, kiedy wiadomo opuszcza ciao, wystpuje zjawisko graniczne (somtshams). Wszystkie aktywnoci dotychczasowego ciaa, jego energia i umys popadaj w zapomnienie, a wszystkie zebrane na przestrzeni niezliczonych wczeniejszych ywotw lady karmiczne i predyspozycje popadaj w stan upienia, by ponownie ody, dajc tym samym podstaw dla dalszych dowiadcze w bar-do. W tym szczeglnym momencie umierajcy jest zawieszony w samym rodku bezgranicznej przestrzeni nie znajcej adnych limitw, definicji i przeszkd. Nie ma tam podmiotu i obiektu, jest tylko pusta przestrze. Nie jest ona stanem martwoty, ona yje i jest tym samym co Kunzhi. Jest ona pozbawion obiektu pen wiadomoci. W tym wanie momencie przywoujcym na pami sam kocwk nocy na chwil przed witem praktykujcy ma najwiksz szans obudzi si ku Owieceniu, tak jak to uczyni Budda akjamuni siedzcy w kontemplacji pod drzewem bodhi. Tym sposobem wyzwoli si on z cyklicznej egzystencji i jego myli ju nigdy nie byy takie same, jak u zwykych czujcych istot. Jeli praktykujcy rozpozna i zrozumie (rtogs-pa) istot Czystego wiata jako wit manifestacji wasnej wiadomoci Natury Umysu, na podobiestwo postrzegania odbicia wasnej twarzy w lustrze przejrzystej pustej przestrzeni, wwczas zrealizuje owiecon wiadomo stanu Buddy. W przeciwnym wypadku braku takiego rozpoznania i poszukiwania ucieczki przed nadchodzcym wiatem, umierajcy spada na kolejne poziomy niewiadomoci. W pierwszym przypadku wiadomoci owieconej wizje Nirwany wraz z Buddami i mandalami pojawiaj si w sposb naturalny z Czystego wiata. Natomiast w przypadku drugim pocztkowo intensywne wiato blaknie coraz
22
Szerzej nt. Kunzhi i Rigpy zob. J. Reynolds, Space, Awerness, and Energy (jeszcze nie opublikowano) oraz tego samego autora Selections from the Bonpo Book of the Dead, op. cit.
176
Jarosaw Kotas
bardziej i zaczynaj pojawia si w nim pene przeciwiestw i rozdarcia wizje Samsary, ktrych budulcem staj si coraz mniej subtelne wiata reprezentujce splamienia wiadomoci. Procesy te rozgrywaj si za kadym razem, kiedy indywiduum umiera i to nie tylko wwczas, gdy mierci podlega ciao zoone z materii. Dzieje si tak samo podczas cyklicznego przeywania sytuacji umierania w bar-do stanu poredniego. Ten sam proces zachodzi take w momencie zwykego, codziennego zapadania w sen23. Pomimo, e prawdziwa natura kadej istoty rozumiana jako wiato i przestrze przypomina czyste otwarte niebo, to chwytajca si rzeczywistoci ignorancja (bdag dzin) przysania j, jak chmury reprezentujce iluzje samsarycznych wizji. Wyzwolenie si z zasony tych chmur umoliwia manifestacj Rigpy bdcej nasz prawdziw natur, podobnie jak zza ustpujcych chmur wyania si tarcza Soca. Od tego momentu pogld, zachowanie i aktywnoci takiej osoby s nierozerwalnie ze sob zwizane. Bez kalkulacji i w sposb pozbawiony sztucznoci osoba taka dziaa spontanicznie, postrzegajc rzeczywisto z punktu widzenia Natury Umysu. Ten pierwotny stan, Natura Umysu, jest jednoci z unjat i nie posiada adnego rda ani podstawy (gzhi-med rtsa-bral) w uwarunkowanym samsarycznym wiecie cakowicie, przekraczajc intelekt (blo das chen-po). Nie potrzeba jednak mierci, by odkry ten stan. Moe by on rozpoznany i bezporednio dowiadczony ju w tym yciu jako owoc praktyki kontemplacyjnej prowadzcej do stanu przekroczenia ogranicze umysu. Spogldanie na powstawanie Czystego wiata, tych pierwotnych manifestacji uprzedzajcych procesy kreacji, znane jest jako dowiadczanie wizji wiata, dwikw i promieni (sgra od zer sum). Dwiki to subtelne wibracje w przestrzeni, wiata s czyst przejrzystoci, a promienie to kolory i obrazy. Uznajemy owe przejawienia za samo-manifestacje (rang-snang), poniewa powstaj one naturalnie i spontanicznie i nie zale od adnej zewntrznej przyczyny. Nie zalicza si ich do przejawie uwarunkowanych (gzhan snang). To czyste wraenia, co odrnia je od percepcji obiektw widzialnych (snang yul), wytworzonych na drodze pracy dyskursywnego i funkcjonalnego umysu (yid), nadajcego nazwy i posugujcego si odnoszcymi si do postrzeganych obiektw koncepcjami. Te pierwotne czy te wrodzone zdarzenia s widzialn manifestacj energii wiadomoci (rigpa` i rang rtsal) Natury Umysu. Rozpoznanie ich w momencie ich
23 Proces zapadania w sen i bdce konsekwencj tego nienie odpowiadaj procesowi umierania i przeyciom w stanie bar-do pomiertnego.
177
pojawienia si i zrozumienie, e stanowi one samo-manifestacj wrodzonej energii wiadomoci, prowadzi do natychmiastowego wyzwolenia ze stanu cyklicznej egzystencji i realizacji Owiecenia. Potem te pocztkowe samo-manifestacje w sposb naturalny ewoluuj i staj si wizjami Nirwany24. Jeli natomiast adept, powodowany niedostatkami wiadomoci, ani nie rozpoznaje, ani nie rozumie momentu pojawienia si Czystego wiata, to dzieje si tak z powodu wci wspistniejcej ignorancji (lhan-skyes ma rig-pa). Sytuacja taka skutkuje poczuciem schizmy, rozdzielenia i w konsekwencji powstaniem dualnego rozpoznania w strumieniu wiadomoci postrzegajcej podmiot i obiekt poddany jego obserwacji. Z takiego wanie stanu wiadomoci pojawiaj si myli okrelajce obserwowane wizje dwikw, wiate i promieni jako rzeczywicie istniejce w zewntrznej przestrzeni. Wydaje si, jakoby byy one efektem jakich przyczyn o zewntrznym charakterze, a konsekwencj tego jest poczucie przycigania lub awersji w stosunku do tych przejawie. Nastpnie, nieczyste wizje karmiczne kierujce przyszym odrodzeniem w jednym ze wiatw Samsary narastaj na podobiestwo wiosennych potokw wypywajcych ze stopionych pokadw niegu. Punktem wic granicznym pomidzy mierci a pocztkiem pomiertnego stanu poredniego jest ten krtki moment rozdzielenia (gyes thul). To w tym wanie subtelnym momencie adept moe niejako wybra swoj przyszo. W tym wanie punkcie pojawi si moe poznanie lub zrozumienie o zasadniczym znaczeniu; wyzwalajca wiedza; wiedza prawdziwego samo-rozpoznania. Tym sposobem zarwno Samsara, jak i Nirwana wraz z caym swoim potencjaem zawieraj si w tej pojedynczej Podstawie, ktr jest Natura Umysu. Oznacza to, e wszystkie pozytywne jakoci (yon-tan) bdce czystymi wizjami Nirwany i stanu Buddy, wraz z caym swoim potencjaem, zawarte s w Naturze Umysu. Jeli praktykujcy rzeczywicie to pojmuje, wszystkie te pozytywne jakoci manifestuj si w sposb naturalny i spontaniczny wprost z niewyczerpalnej wietlistoci Natury Umysu. Nie ma w takim przypadku koniecznoci stopniowego i indywidualnego kultywowania na przestrzeni niezliczonych ywotw dziesiciu doskonaoci lub Paramit, ktre s udziaem Bodhisattwy. W ten sam sposb wszystkie bdy i wady Samsary (nyes skyon), ktre s nieczystymi wizjami karmicznymi, zawieraj si wraz z caym swoim potencjaem w Stanie Naturalnym, kreujc samsaryczn wizj prowadzc do powtarzajcego si wci cierpienia.
24
Procesy ewolucyjne, o ktrych tu mowa, s dokadnie opisane w przekadach dwch tekstw: Khor-lo bzhi sbrag i Od-gsal sems kyi me-long. Teksty te zamieszczone s w majcej si ukaza ksice autora Space, Awerness and Energy.
178
Jarosaw Kotas
Std, kiedy pojawia si Czyste wiato, wszystkie wady Samsary i zalety Nirwany staj si jasno i intensywnie widoczne (skyon yon rab gsal). Pojawia si pytanie o to, dlaczego czujca istota (`gro-ba) nie rozpoznaje i nie rozumie manifestujcego si po mierci Czystego wiata. Powd ku temu jednak jest dokadnie taki sam jak ten, z ktrego wynika brak takiego rozpoznania w tym wanie momencie. Czyste wiato Przytomnoci jest najgbszym fundamentem zwykej wiadomoci, jej baz lub tem, jak mona by to okreli. W normalnym jednake stanie istota nie jest wiadoma jego obecnoci, a to przecie ono wanie jest zarazem rdem i matrixem wiadomoci. Bez stale obecnej podstawy, ktr jest Rigpa, nie byoby w ogle adnej wiadomoci. Niemniej, w zwykych warunkach wiadomo ta w swoim dziaaniu jest dualistyczna i rozdziela poznanie rzeczywistoci na podmiot i przedmiot, a ponadto zakcana jest procesem mylowym i emocjami. Normalne okolicznoci zwykego dnia przypominaj obraz nieba zakrytego chmurami. Zasaniaj one oblicze Soca i przejrzysty bkit nieba. Sytuacja taka egzemplifikuje stan nierozpoznania i niezrozumienia. Ukazuje ona take dwa oblicza ignorancji t powsta spontanicznie (lhan-skyes ma rig-pa) oraz t, ktra dokonuje konceptualizacji wszystkiego (kun-rtog ma rig-pa). To proces mylowy (blo) jest zasadniczo odpowiedzialny za szczelne wypenienie przestrzeni grubymi chmurami. To one okrywaj umys ciemnoci (mun-pa). W jaki wic sposb mona rozproszy owe zakrywajce wiato przytomnoci chmury reprezentujce emocjonalne i intelektualne zaciemnienia? Mona to uczyni na drodze praktyki kontemplacji, ktra prowadzi ma do odnajdywania siebie, lub wrodzonej samowiadomoci (rigpa) w czasie, w ktrym wci pozostajemy przy yciu. Naley zaznajomi si z tym stanem. Taka praktyka jest najlepszym moliwym przygotowaniem do przejcia przez umieranie, mier i stan pomiertny. Bywa, e praktyk kontemplacji nazywa si Trekchod (khregs-chod) rozlunianie lub uwalnianie wszystkich napi i usztywnie ciaa, energii i umysu. Trekchod jednake nie polega na prbie wypierania myli. Polega raczej na przyzwalaniu na ich obecno bez angaowania si w nie i podania za nimi czy w ogle prbowania uczynienia z nimi czegokolwiek. Jest to niezwykle dogbny proces totalnej i radykalnej relaksacji (lhod-pa chen-po)25. Na drodze praktyki kontemplacji zakcenia i dyskursywne myli stopniowo trac swoj moc i staj si mniej liczne, co pozwala na odsanianie przestrze25 Na temat tego,w jaki sposb poprzez fiksacj (sems-`dzin) wpyn na stan kontemplacji zob. podrozdzia pt. Guru Joga i praktyka kontemplacji.
179
ni ukazujcej si pomidzy mylami. Dzieje si tak na podobiestwo sytuacji, w ktrej spowijajce bkit nieba chmury rozstpuj si na chwil i dostrzec moemy Soce i w bkit. Tak to si dzieje podczas praktyki kontemplacji. Zgodnie z tradycj Dzogczen praktykowa naley z otwartymi oczami, poniewa wszystkie zmysy maj by zaangaowane i funkcjonujce. Wychodzimy poza wci powstajce myli. adnym ocenom nie podlegaj te obrazy i koncepcje i tym sposobem wszystko staje si nowe, wiee i przejrzyste (kun gsal) oraz wolne od osdu i definicji. Kiedy chmury nieba umysu rozpraszaj si, odkrywamy prawdziwy stan pierwotnej czystoci (ka-dag). Jeli w cigu czasu tego ycia kto pilnie praktykuje Dzogczen, to wwczas oczyci chmury emocjonalnych i intelektualnych zaciemnie i w kocu dotrze do rozpoznania Czystego wiata wschodzcego w przestrzeni na progu stanu poredniego i jego podobnych snom wizji. Std te tekst naucza jak nastpuje: Oczyciwszy ca ciemno zakrywajc umysy istot czujcych, wszystko staje si przejrzyste i jasne (`gro-ba blo yi mun-pa kun gsal nas). Wtedy wrodzona Podstawa, ktra spoczywa jako Natura Umysu, czyli wasna i indywidualna, przyrodzona natura Buddy, ktra sama w sobie jest niezrodzonym i nieprzerwanym stanem pustki, zostaje zrozumiana i rozpoznana. Tym sposobem jednostka osiga Owiecenie. Oto, co na ten temat czytamy w tekcie: Wwczas Podstawa, ktra jest pusta i pozbawiona rda, zostaje zrozumiana i odarta z wtpliwoci, by reprezentowa Jedyn ciek (gzhi stong bral-ba lam gcig chod rtogs). Poniewa praktykujcy otrzyma od mistrza (bla-ma) bezporednie wprowadzenie do przyrodzonej wiadomoci (rig-pa ngosprod), a nastpnie odnajduje si ponownie i ponownie w tym stanie kontemplacji lub wiadomoci pozbawionej obiektu26, to dociera do definitywnego zrozumienia (chod rtogs) tego jako Jedynej cieki (lam gcig) ku wyzwoleniu i Owieceniu. Kto taki nie musi ju poszukiwa adnej innej metody poza praktyk kontemplacji. Nie ma adnej metody przewyszajcej t wanie. Jest to te metoda ostateczna i poszukiwania jakiej innej s zbdne. Dziki niej praktykujcy odkrywa Podstaw czy te Stan Naturalny, tak w sobie, jak i w swoim codziennym bezporednim dowiadczeniu. Stan ten jest pusty i nie posiada adnego zakorzenienia lub rda (gzhi stong rtsa bral-ba). Zarwno zrozumienie, jak i dowiadczenie wrodzonej wiadomoci Stanu Naturalnego rozwija naley praktykujc ciek, czyli kontemplacj
26
Na temat bezporedniego wprowadzenia (ngo-sprod) i paralel z Trzema Zdaniami Garaba Dorje, zob. J. Reynolds, The Golden Letters, op. cit.
180
Jarosaw Kotas
umoliwiajc rozpoznanie Rigpy w czasie tego ycia, zanim przyjdzie nam dowiadczy mierci. Wszystkie zebrane podczas kontemplacji dowiadczenia, te byski wiata sonecznego wyaniajce si zza zasony ciemnych chmur, reprezentuj co, co nazywa si Synem Czystego wiata. Z obliczem Soca naley zapozna si, pki jeszcze pozostaje si pord ywych. Kiedy nadchodzi czas mierci i wiadomo oddziela si od ciaa, praktykujcy dociera do rozpoznania Matki Czystego wiata27. Tak wic praktyka kontemplacji jest najlepszym przygotowaniem na czas mierci i pniejszego pojawiajcego si w Bar-do dowiadczenia, kiedy to stajemy przed szans rozpoznania prawdziwego oblicza, ktre posiadalimy zanim jeszcze przyszlimy na ten wiat. Wedug tekstu: Dowiadczenia i zrozumienie manifestuj si na ciece (nyams rtogs mngon-gyur). Mwimy tu o praktyce kontemplacji znanej jako Trekchod. Kolejn praktyk wykonywan po niej jest praktyka czystych wizji, znana jako Thodgal. Jak pamitamy, podczas praktyki kontemplacji wszystkie zmysy s otwarte i zaangaowane. Na drodze wsparcia uzsyskanego od cakowitej ciemnoci podczas odosobnienia w ciemnoci lub pustej przestrzeni nieba podczas wpatrywania si w nie lub te promieni wiata sonecznego ukazujcych si wraz ze wschodem soca, praktykujcy pozwala na swobodn manifestacj wizji. Pamita naley, e podczas dowiadczania tych wizji praktykujcy pozostawa musi w stanie kontemplacji dowiadczajcej wrodzonej wiadomoci. Praktyka ta nie polega bowiem na li tylko przygldaniu si wizjom na podobiestwo kinomana o rozproszonym umyle. Niezalenie, czy dowiadczamy codziennych nieczystych wizji Samsary, czy te spotykamy Buddw i widzimy mandale czystych wizji Nirwany, wszystkie one stopniowo wyzwalaj si i rozpuszczaj w miejscu, z ktrego pochodz, czyli w Naturalnym Stanie Natury Umysu28. Wedug tradycji Dzogczen Natura Umysu jest rdem zarwno wizji Nirwany, jak i Samsary. Gdy stajemy w przedsionku Owiecenia, wszystkie wizje, czyste czy nieczyste, wyzwalaj si i rozpuszczaj u swojego rda.
Na temat Syna Czystego wiata (bu od-gsal), czyli dowiadczenia tego ycia i Matki Czystego wiata (ma od-gsal), ktre to dowiadczenie pojawia si w chwili mierci, zob. Space, Awarness and Energy (jeszcze nie opublikowano). 28 Wszystkie fenomeny, czy te wizje Samsary i Nirwany, wyzwalaj si u swojego rda, ktrym jest Natura Umysu (kor das sems su grol). W cztero-etapowym procesie powstawania wizji Thodgalu (snang-ba bzhi) rozpuszczenie si wszystkich fenomenw u swego rda, czyli w pustce, reprezentuje ostatni etap. Nazywa si go Wyczerpaniem Rzeczywistoci (bon-nyid zad-pa).
27
181
Osignicie tego momentu oznacza, e praktykujcy oczyci i wyczerpa swoje wszystkie, zgromadzone w pozbawionym pocztku czasie lady karmiczne. Wszystkie z nich zaabsorbowane zostay przez rdo, z ktrego pochodz. Wyczerpaa si cakowicie przypisywana im przyczynowo. Na poziomie zewntrznym ciao materialne zaczyna rozpuszcza si w czystej, promiennej energii. Proces ten znany jest jako Tczowe Ciao (ja`-lus), poniewa elementy skadajce si na fizyczne ciao manifestuj si jako czyste wiata w kolorach tczy. W trwajcym od 3 do 7 dni czasie ciao materialne coraz bardziej si kurczy, a w kocu znika, rozpuszczajc si w przestrzeni. Energie witalne, umys i procesy mylowe rwnie rozpuszczaj si z powrotem w swoim ostatecznym rdle, Kunzhi. W momencie takiej mierci, kiedy ciao, energia i umys ulegaj rozpuszczeniu, pozostaje tylko pusta przestrze, a Rigpa manifestuje si ponownie jako Czyste wiato. W przypadku zrealizowanych praktyk Thodgalu, kiedy doszo do oczyszczenia i rozpuszczenia wszelkich ladw karmicznych, nie moe doj do kolejnego samsarycznego wcielenia i budowania nowych nieczystych wizji. To, co si dzieje, nazwa raczej mona realizacj Trikaji, osigniciem Trzech Cia Buddy (bras-bu sku-gsum), a t ponown wietlist manifestacj uzna naley za owoc lub te rezultat praktyk Thodgalu. Trikaja objawia si lub manifestuje w wymiarze przestrzeni (dbyings su god) jako wizje Mandal. Umys jest teraz Dharmakaj, energia Sambhogakaj, a ciao Nirmanakaj. Owa manifestacja Trikaji nie jest uwarunkowana przyczynami; nie wynika z adnej przyczyny i nie implikuje jej rwnie adna praktyka. Thogdal po prostu wszystko otwiera i uycza przestrzeni na manifestacj Trikaji. Wszystko to dzieje si w sposb spontaniczny i naturalny. Tutaj Trikaja nie pojawia si w sposb taki, jak w systemie sutr, w ktrym jest rezultatem dwch nagromadze mdroci i pozytywnej karmy wypywajcej z zasugi, albo tak, jak w systemie tantr, jako rezultat procesu przeksztacenia. Trikaja w ujciu Dzogczen powstaje z wrodzonej czystoci Natury Umysu, jako co spontanicznie samodoskonaego (lhun-grub). W tradycji Dzogczen ostateczne Owiecenie i kocowe wyzwolenie nie jest pustym, apatycznym stanem, w ktrym bogo i przestrzennie si spoczywa, a wszelkie poczucie indywidualnoci zanika na podobiestwo wrzucenia drobinki soli do oceanu. Nie polega te ono na wchoniciu i zapomnieniu, ale na manifestacji Trikaji, ktra w swoim potencjale od zawsze obecna bya w Naturze Umysu. Bya tam przez cay czas, tak jak Soce na dziennym niebie. Wystarczy, e rozprosz si chmury i mona to Soce oglda. Pogrony wczeniej w zaciemnionej, samsarycznej egzystencji jogin rozpuszcza si cakowi-
182
Jarosaw Kotas
cie w unjacie i w tym sensie zanika, by powsta ponownie, zrekrystalizowa si, czy te wyoni z tego rozpuszczenia jako istota owiecona. Solve et coagula. Dowiadczajcy tego procesu symultanicznie realizuje niedualn rzeczywisto Dharmakaji rozumianej jako stan istnienia oglnego i uniwersalnego i Rupakaji, czyli Ciaa Foremnego, ktre jest indywidualne i szczeglne. Rupakaja i Dharmakaja nie wykluczaj si nawzajem. Nie mamy tu do czynienia z przypadkiem typu to lub tamto. Reprezentuj one dwie strony tej samej monety, nierozdzielno przejawienia i pustki (snang stong dbyer-med). Dlatego w tekcie powiada si: Owoc, jako Trikaja, objawia si w wymiarze przestrzeni (brasbu sku sum dbyings su god mdzad-pa). To przestrzenne dowiadczenie czystych wizji Buddw i Mandal pojawia si take w praktykach Thodgalu. Co wicej, to wizyjne przedstawienie Trikaji w przestrzeni, nierozdzielno Dharmakaji i Rupakaji, jest czym znanym jako Ciao wiata. Dlatego widzialne pojawienie si Tapihritsy Gyerpungpie jest w penym tego sowa znaczeniu objawieniem29. W istocie wic, na drodze praktyk kontemplacji i wizji, praktykujcy realizuje Owiecenie w formie Trikaji. Jego rdem nie s adne zewntrzne przyczyny. Trikaja od zawsze obecna bya w Podstawie, ale dopiero za porednictwem praktykowania cieki staje si ona widzialn manifestacj (mngon). Jako owoc, czy te ostateczny rezultat, pojawia si w swoim doskonaym i kompletnym (rdzogs) dopenieniu pod postaci Stanu Buddy. W tym wanie sensie tekst mwi o Wrodzonym Stanie Buddy (ye sangs-rgyas-pa) jako o obecnym w Podstawie. Manifestacja Buddy (mngon sangs-rgyas-pa) jest i ciek, i Owocem, jako w peni doskonay Stan Buddy (rdzogs sangs-rgyas-pa). Tym samym, pojcie Owocu odnosi si do kulminacji praktyki wizji Thodgalu, po ktrej praktykujcy realizuje Ciao wiata. Wedug Dzogczen na drodze pratyki kontemplacji Trekchod praktykujcy realizuje Dharmakaj, a na drodze wizji Thodgalu Rupakaj reprezentujc manifestacj Owiecenia Buddy w widzialnej formie Sambhogakaji i Nirmanakaji, co pozwala na komunikowanie si z pogronymi w ignorancji istotatmi czujcymi. Dlatego te praktyka Dzogczen jest tutaj wyjaniana w kategoriach Podstawy, cieki i Owocu. Zakoczenie W zakoczeniu nastpujcym po tej Upadeszy, znajdujcy si w stanie jednoupunktowionego oddania (rtse-gcig mos-pa) Gyerpung29
Na temat Dharmakaji i Rupakaji zob. Appendix w ksice autora pt. SelfLiberation through Seeing with Naked Awarness, op. cit.
183
pa modli si do Tapihritsy, okrelajc go mianem Obrocy Wszystkich Istot (gro-baì mgon-po). Posiad on wasne rozumienie manifestujce si jako samowiadomo (rang-rig mngon-gyur) i prosi gorliwie Mistrza, by ten podzieli si z nim realizacj istoty znaczenia Pierwotnego Stanu, ktry jest pusty i pozbawiony swego rda oraz przekracza moliwoci intelektualnego pojmowania (ye stong rtsa-bral blo das chen-poì don). Zostaje to osignite w formie mistycznego poczenia dowiadczanego w trakcie praktyki Guru Jogi, w ktrej stan kontemplacji mistrza miesza si z takim stanem ucznia, stajc si czym nierozdzielnym na podobiestwo wlewania wody do wody. Tym sposobem strumie wiadomoci umysu Gyerpungpy zostaje wyzwolony (rgyud khrol) ze wszystkich uwika w iluzje Samsary. Guru Joga i Praktyka Kontemplacji Jak ju podkrelono, Guru Joga uwaana jest przez tak buddyjskich, jak i bonowskich lamw za najwaniejsz codzienn praktyk dla praktykujcyh Dzogczen. I chocia nauki te, dziki ktrym mona uzyska wyzwolenie ju w czasie tego ycia, pochodz od pierwotnego Buddy Kuntu Zangpo, jednake to mistrz praktykujcego przekazuje mu i wskazwki (bka`brgyud), i dowiadczenia (nyams brgyud), te za pochodz od zrealizowanych mistrzw z przeszoci i reprezentuj ich rozumienie Naturalnego Stanu. Poprzez wykonywanie praktyki Guru Jogi przynajmniej raz dziennie praktykujcy utrzymuje nieprzerwany i ywotny zwizek ze wszystkimi otrzymanymi przekazami. Tym sposobem Guru Joga jawi si jako konieczna praktyka wstpna, bez ktrej realizacja Dzogczen nie jest moliwa. Zasadnicz jednake praktyk Dzogczen (dngos-gzhi) jest kontemplacja lub spoczywanie w Naturze Umysu (sems-nyid gnas-lugs), ktry to proces nazywany jest czasem Trekczod. Praktyka uwalniania od usztywnienia umysu. Kiedy uywa si wyraenia kontemplacja (mnyam-bzhag, ting-nge dzin) w kontekcie Dzogczen, nie oznacza to medytacji wymuszonej aktywnoci umysu i ruchem myli. Polega ona raczej na zwykym zrelaksowaniu mentalnych aktywnoci i procesw skadajcych si na powstawanie myli dyskursywnych (rnamtog) i spoczciu w Stanie Naturalnym, ktry znajduje si poza percepcj samego umysu. Oznacza to proces wyjcia poza umys i jego aktywnoci. Rozumiana w taki sposb kontemplacja (mnyam-bzhag) musi by wyranie oddzielona od medytacji (sgom-pa), gdy ta ostatnia, niezalenie od tego, na jak subtelnym poziomie przebiega, polega jednak na generowaniu dziaa umysu. Nawet bowiem osignicie najwyszego
184
Jarosaw Kotas
poziomu spord czterech dhyan (bsam-gstan bzhi) wymaga wci utrzymywania jednoupunktowionej koncentracji (rtse-gcig), a to wanie oznacza subteln aktywno umysu. Kontemplacja to stan poza umysem i stan wolny od zasady przyczyny i skutku, a wic wolny od poczucia upywu czasu i przyczynowoci. Stan Naturalny pozostaje w niej rdem, fundamentem i matrixem samego siebie. Wszystko to atwo powiedzie po prostu zatrzymaj swj umys, skocz z myleniem! Umys jednak to nie komputer na naszym biurku, ktry mona wyczy, kiedy si tego zapragnie. Funkcjonujce w umyle programy kontynuuj swoj aktywno niezalenie od naszych ycze. Taka jest natura konceptualnego umysu, eby w stanie wiadomym produkowa w sposb niemale nieprzerwany wielo myli. Kiedy kto usiuje te myli wyprze zaprzgajc do tego si woli, one powracaj i to czsto z jeszcze wiksz ni dotd moc. Jednake w praktyce kontemplacji rzecz nie polega na tym, by co, czymkolwiek to by miao by, zrobi. Chodzi o to, by cakowicie si zrelaksowa, uwalniajc przy tym funkcje ciaa, mowy i umysu. Ale w jaki sposb osign taki stan cakowitego relaksu? Normalnym trybem funkcjonowania istoty ludzkiej jest zapltanie w cigu dnia w rozliczne relacje spoeczne, co wypenia j rnymi energiami, powodujcymi niekontrolowan bieganin umysu na podobiestwo dzikiego konia. Poniewa poruszenia umysu zwizane s z ruchami ciaa i z oddechem, pocztkujcy praktykujcy winien zacz od uzyskania stabilnoci pozycji ciaa i uspokojenia oddechu. Zredukuje to zaburzenia na poziomie prany czy te energii psychicznej (rlung). Kiedy ciao i oddech, ktre kontrolowa najatwiej, stan si nieporuszone i wyciszone, wtedy umys i jego myli pod za tym stanem. W Dzogczen praktykami dodatkowymi do tej radykalnej relaksacji (lhod-pa chen-po) s praktyki Ruszen (ru-shan dbye-ba), suce rozrnianiu w naszym dowiadczeniu elementw czystych od samsarycznych, nieczystych, ktre s Semdzin (sems-`dzin) wice umys. Pamita jednak naley, e samo zawieszenie procesu mylowego nie stanowi celu praktyki kontemplacji Natury Umysu. W Dzogczen nie chodzi li tylko o osignicie stanu niedyskursywnoci lub braku myli (mi rtog-pa). A tak, niestety, zrozumiao Dzogczen wielu jego krytykw. Przeuwajca swoje poywienie na pastwisku krowa dowiadcza wanie stanu braku myli, ale przecie nie znajduje si w kontemplacji, tylko w pomrocznym neutralnym stanie umysu (lung ma bstan). Kontemplacja w ujciu Dzogczen oznacza pozostawanie w ywym i penym uwagi stanie (lhug-pa) i w cakowitej otwartoci wzgldem dowiadcze zmysowych. Ten, kto praktykuje, otwarte
185
ma wszystkie zmysy i wyostrzon uwag. To dlatego, przeciwnie, ni podczas wykonywania wizualizacji w tantrze, kiedy to oczy pozostaj zamknite, tutaj praktykuje si z oczyma otwartymi i nie unikajc kontaktu z zewntrznymi przejawieniami. Stan Naturalny, z ktrym stykamy si podczas medytacji, jest obserwowany przez wrodzon Podstaw, Rigp, podczas gdy zwyky stan bez myli (mi rtog-pa) jest po prostu dowiadczeniem (nyams) i nie ma w nim Rigpy. Nie moe wic by uznany za stan kontemplacji. Stan Dzogczen to nie tylko pustka, ale te wietlista przejrzysto, wiadomo. W stanie kontemplacji pustka i wiadomo s nierozdzielne (rig stong byer-med). Rigpa obserwuje ten do gruntu rozluniony stan bdcy podstaw dla dowolnych manifestacji i na to wanie zwraca uwag mistrz, udzielajc instrukcji prowadzcych do jego osignicia. Po uzyskaniu bezporedniego wprowadzenia do Stanu Naturalnego praktykujcy rozpoznaje go raz za razem w caej jego nagoci (rig-pa gcer mthong). Kontemplacja to rozlunienie z jednoczesnym odczuciem Natury Umysu, a nie co, co jest wykreowane przez myli i inne zabiegi mentalne. Kontemplacja oznacza odnalezienie si w warunkach przekraczajcych zwyky umys. Dlatego te nazywa si j nie-medytacj (sgom-med). Jest stanem w peni uwanym i wiadomym, nie zaciemnionym i pozbawionym wpyww przez powstajce w tym stanie dyskursywne myli. Celem Dzogczen jest odnalezienie Stanu Naturalnego i niezakcone w nim przebywanie. Wszystkie wymagane w praktyce Guru Jogi wizualizacje przynale do obszaru dziaa mentalnych i s wytworem myli. Wizualizacje te reprezentuj prac umysu. Niemniej pamita naley, e umys to najdoskonalsza z rzeczy, ktra wytworzy moe wszystko. Moe nawet wytworzy dowiadczenie bycia poczonym z wszystkimi mistrzami przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. Jednake dokonanie wizualizacji Drzewa Schronienia, gdzie znajduj si wszyscy, tak pikni i inspirujcy mistrzowie przeszoci, wci naley do wymiaru znajdujcego si w stanie zalenoci od czasu i przyczynowoci. Tak wic, dokonywana w czasie Guru Jogi wizualizacja nie przekracza samego umysu. W kocowej jednake fazie procesu Guru Jogi praktykujcy rozpuszcza wizualizacj Guru, czy to tylko Tapihritsy, czy te cae Drzewo Schronienia, w zawieszone w przestrzeni wiato. Po dokonaniu rozpuszczenia praktykujcy nie jest przywizany i nie lgnie do zewntrznych przejawie, a zamiast tego zblia si ku dowiadczeniu nierozdzielnoci przejawienia i pustki (snang stong dbyer-med). Owa pozostajca po wizualizacji sfera wiata reprezentuje ca wiedz i mdro duchowych mistrzw. Przenika ona do ciaa praktykujce-
186
Jarosaw Kotas
go na podobiestwo wody wlewanej do wody, a doprowadza to do opartego na dowiadczeniu zrozumienia nierozdzielnoci przejrzystoci i pustki (gsal stong byer-med). Praktykujcy staje si tym urzeczywistniajcym esencj serc mistrzw wiatem mdroci. I to jest wanie moment zasadniczej Guru Jogi jako mistycznej unii czy te zjednoczenia ze wszystkimi mistrzami. To za spraw tego dowiadczenia praktykujcy dociera do zrozumienia nierozdzielnoci wrodzonej wiadomoci i pustki (rig-stong dbyer-med). W tym odczuciu jedni naley si cakowicie odpry, uwolni wszystkie napicia i sztywnoci ciaa, mowy i umysu i utrzyma si przez kilka chociaby chwil w stanie kontemplacji, w ktrej wiadomo i pustka pozostaj nierozdzielne. Jak mona si spodziewa, nawet, gdy uda si uzyska takie dowiadczenie, natychmiast po nim pojawi si dyskursywne myli. Nie musi to jednak oznacza koca sesji praktyki. Od tego momentu, po prawidowym przeprowadzeniu praktyki Guru Jogi, praktykujcy pozostaje w sesji praktyki (thun), kontemplujc i obserwujc swoje myli. Naley je po prostu obserwowa, nie dokonujc przy tym adnych osdw i nie ingerujc w ich tre. Praktykujcy pozwala na ich pojawienie si i wyzwolenie w ich wasnej naturze. By sobie to zadanie uatwi, mona w przestrzeni przed sob wizualizowa wietlist, bia tybetask liter A i wpatrywa si w ni. Innym sposobem jest wpatrywanie si w bia tybetask liter A, ktra narysowana jest na karcie o ciemnym tle i umieszczona w wygodnej dla oczu odlegoci na wbitym w ziemi kijku. Oczy pozostaj przy tym pprzymknite i nie naley mruga powiekami. Podczas wpatrywania si w A intonowa mona te jego dwik i tym sposobem wizualizacja, energia, dwik oraz wiadomo pozostaj zintegrowane. Utrzymywanie uwagi wycznie na literze A zapobiega powstawaniu przestrzeni dla przeszkadzajcych myli. Przypomina to nakierowanie z wielk uwag strzay na jej cel. Jednoczenie powinno si rozlunia t uwag od czasu do czasu, chocia wtedy natychmiast pojawiaj si myli. Nie ma w tym jednak nic zego, gdy taka jest natura myli, by pojawia si w otwartym wymiarze przestrzeni umysu. Jeli praktykujcy nie usiuje ich chwyta, nie przywizuje si do nich i nic z nimi nie robi, wtedy przemijaj one same z siebie rozpuszczajc si za kadym razem w pustej przestrzeni, z ktrej pochodz na podobiestwo chmur rozpraszajcych si na niebie. Zadaniem praktykujcego jest jedynie obserwacja tego procesu bez angaowania si we i bez zakcania go. Mylom tym naley pozwoli by takimi, jakie s. Gdy za gromadzi si ich zbyt wiele, wtedy na powrt naley zogniskowa uwag na biaej tybetaskiej literze A, znajdujcej si przed praktykujcym.
187
Podczas trwania tego nieinterwencyjnego dowiadczenia obserwacji praktykujacy poszukuje twrcy tych myli. Kim jest ten kto je wytworzy? Jeli to umys jest za to odpowiedzialny, to gdzie on si znajduje? Czy znale go mona w gowie, czy te w ktrym innym miejscu ciaa? A moe jest gdzie na zewntrz? Czy umys posiada jaki ksztat lub kolor? Praktykujcy poszukuje miejsca, z ktrego pochodz myli. Skd one pochodz? Gdzie si zatrzymuj? Dokd odchodz? Pewnym jednak jest, e niezalenie od tego, jak dugo praktykujcy bdzie poszukiwa umysu, to niczego nie znajdzie. Prawdziwym jednake odkryciem staje si wtedy owa nieodnajdywalno (mi rnyed). Dziki tej metodzie praktykujcy dociera na bazie wasnego dowiadczenia do znaczenia unjaty, czyli pustki. Odkrywa Natur Umysu lec poza umysem. Ta Natura Umysu jest z nami od zawsze. Bya obecna, zanim jeszcze zamanifestowaa si Samsara, ale a do teraz nie zostaa ona rozpoznana. Tak samo jest ze socem na niebie, ktre rozprzestrzenia wszdzie swe wiato, ale pozostaje nierozpoznane, poniewa jego oblicze zakryte jest grub warstw chmur. Chmury te za to wszystkie zgromadzone od niepamitnych czasw przeszych wciele cyklicznej egzystencji samsary, lady karmiczne. Nauki Dzogczen udzielaj jednostkom wprowadzenia do Stanu Naturalnego, w ktrym ani obserwator, ani to co jest obserwowane, nie istniej. Przekracza to pierwotn dychotomi podmiotu i przedmiotu i siga do bezczasowego czasu zanim cokolwiek zostao stworzone. Odnalezienie siebie w Stanie Naturalnym w trakcie trwania kontemplacji nie wymaga ju niczego wicej. Jest to tym, czym jest i takim naley to pozostawi. Na tym wanie polega caa tajemnica. Praktyka koncentracji na biaej sylabie A oznacza medytacj z obiektem (dmigs-bcas), ale mona te medytowa bez obiektu (dmigs-med) utrzymujc uwag w pustej przestrzeni bez adnej wizualizacji. Mona te wpatrywa si w otwart przestrze nieba (nam-mkha` ar-gtad), przy czym we wszystkich tych sytuacjach umys pozostawa musi jasny i przejrzysty. Spraw zasadnicz w kadym przypadku jest uwane i wiadome pozostawanie w stanie Rigpa, bez wzgldu na to, czy myli powstaj, czy te nie. W tego typu praktykach lepiej jest odbywa krtkie sesje kontemplacji, ni zmusza si do duszej medytacji. Takie forsowne podejcie wywoa przeszkody. Na koniec kadej sesji naley recytowa dedykacj zasugi. Oto jak wyglda poczenie praktyki kontemplacji z Guru Jog. By to jednak czyni, otrzyma naley ustn instrukcj od wykwalifikowanego mistrza30.
30
Przekazane wskazwki do praktyki pochodz z ustnych instrukcji Lopona
188
Streszczenie
Jarosaw Kotas
Komentarz J. Kotasa do nabierajcej wiatowego rozgosu ksiki Johna Myrdhina Reynoldsa, The Oral Tradition From ZhangZhung. An Introduction to the Bonpo Dzogchen Teachings of the Oral Tradition from Zhang-Zhung Known as the Zhang-Zhung Snyan-Rgyud (Katmandu 2005), jak rwnie nastpujce po nim tumaczenie rozdziau tego dziea zatytuowanego: The Guru Yoga for Tapihritsa (s. 217-251) jest istotnym wkadem do polskich bada nad buddyzmem. J.M. Reynolds (jeden z nielicznych buddologw zajmujcych si tradycj Yungdrung Bon) jest bowiem bliskim wsppracownikiem Lopona Tenzina Namdaka Rinpocze uznanego tybetaskiego lamy, nauczyciela praktyk Wielkiej Doskonaoci, czyli Dzogczen. Tekst (tumaczenie) opisuje jedn z praktyk wystpujcych w (poprzedzajcej buddyzm indyjski) tradycji Jungdrung Bon Dzogczen. Dziaanie to nazywane samowyzwoleniem prowadzi adepta najprostsz z moliwych drg ku wewntrznemu zintegrowaniu Natury Umysu i osigniciu stanu buddy. Przykadem penej realizacji Dzogczen jest posta Tapihritsy naczelnego bstwa medytacyjnego i 24. Mistrza przekazu ustnego Zhang-Zhung Nyan Gyud. Kluczowe znaczenie ma tu interpretacja Inwokacji do Tapihritsy (modlitwy), w ktrej Tapihrits postrzega si jako Nirmanakaj albo emanacj owieconej wiadomoci pierwotnego Buddy Kuntu Zangpo. Nirmanakaje (hierofanci) pojawiaj si spontanicznie w historii jako duchowni przewodnicy wskazujcy drog ku Wyzwoleniu i Owieceniu. Abstract J. Kotas commentary on the becoming-worldwide-recognised book by John Myrdhin Reynolds, The Oral Tradition from Zhang-Zhung. An Introduction to the Bonpo Dzogchen Teachings of the Oral Tradition from Zhang-Zhung Known as the Zhang-Zhung Snyan-Rgyud (Kathmandu 2005), as well as the subsequent translation of the chapter: The Guru
Tenzina Namdaka Rinpocze. Przekady tekstw z praktykami zasadniczymi i dodatkowymi uka si w przyszoci drukiem. Pamita naley, e rzeczywiste zaangaowanie w opisane praktyki, czy to wstpne, czy te zasadnicze, wymaga od praktykujcego odnalezienia odpowiedniego lamy z tradycji Bonu, by ten udzieli mu instrukcji. Istniej bowiem pewne rady do tych praktyk, ktrych nie mona znale w tekstach. Mamy tutaj do czynienia z yw tradycj i adna ksika nie jest w stanie zastpi osobistych instrukcji i wskazwek potrzebnych na drodze duchowego rozwoju.
189
Yoga for Tapihritsa (p. 217-251) is a significant contribution to Polish research on Buddhism. J.M. Reynolds (one of a few Buddhologists engaged in the Yungdrung Bon tradition) is a close collaborator of Lopon Tenzin Namdak Rinpoche an acknowledged Tibetan Lama, the teacher of Great Perfection practice, i.e. Dzogchen. The text (translation) describes one of the practices in the (preceding the Indian Buddhism) Jungdrung Bon Dzogchen tradition. This action called self-liberation leads the disciple along the easiest of the possible paths towards the integration of Minds Nature and achieving the state of Buddha. The figure of Tapihritsa, the principal god of meditation and the 24th Master of the oral Zhang-Zhung Nyan Gyud tradition is the example of a full Dzogchen realisation. The interpretation of the Invocation of Tapihritsa (the prayer) in which Tapihritsa is perceived as Nirmanakaya or the emanation of the enlightened consciousness of the primary Kuntu Zangpo Buddha is of crucial meaning here. The Nirmanakayas (hierophants) appear spontaneously in the history as the spiritual leaders pointing to the path towards the Liberation and Enlightenment.

Guru Yoga Tapihritsa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Guru Yoga Tapihritsa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NURT SVD 1 (2011) s.

Guru Joga z Tapihrits

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

GURU JOGA ZTAPIHRITS

Przekazane wskazwki do praktyki pochodz z ustnych instrukcji Lopona

GURU JOGA ZTAPIHRITS

You might also like