Professional Documents
Culture Documents
Dominika Buczak
i Mike Urbaniak
mają „Gejdar“
wstępniak Tekst: Ewa Tomaszewicz
Spis treści
czynię UFY, sprawy. Skąd zatem ta nagła powściągliwość, gdy Rok 2008 był w pewnym sensie rokiem co-
warsztacie dochodzimy do kwestii ich homo- bądź biseksual- ming outów – mieliśmy m.in. wspomniane
„(Nie)zapomniana historia LGBT“ odbywającym ności, powściągliwość zresztą tak wielka, że „Homobiografie“, akcję „Odkrywamy się“,
się w ramach projektu wydania publikacji o obec- rozciągająca się nie tylko na rozlicznych mniej lub echa coming outu Tomasza Raczka i Marcina
ności lesbijek, biseksualistek, osób trans i queer w bardziej konserwatywnych krytyków książki Szczygielskiego (uwieńczone uznaniem ich za
polskiej historii. Na tego typu spotkaniach zazwy- Krzysztofa Tomasika „Homobiografie“, ale najpiękniejszą parę roku przez czytelników i
czaj pojawiają się osoby aktywnie działające na również na co poniektórych działaczy na rzecz czytelniczki „Gali“)... Wszystkie te tematy moc-
rzecz praw osób nieheteronormatywnych, tak że praw LGBT? Odpowiedź jak zwykle jest prosta – z no przebiły się do mediów, które chyba nigdy
nie spodziewałam się, że poruszana tam tematy- homofobii, która dla niepoznaki ukrywa się pod przedtem tak szeroko i chętnie nie dyskutowa-
ka może wzbudzić specjalne kontrowersje. Tym- płaszczykiem szacunku dla cudzej intymności. Sza- ły kwestii ujawnienia swojej tożsamości. Tak
czasem najgorętsza dyskusja wywiązała się nie cunku, który, co ciekawe, istnieje tylko wówczas, że może i my spróbujmy o tym porozmawiać i
na przykład wokół tego, w jaki sposób źródła his- kiedy owa intymność jest homoseksualna, bo zamiast się zastanawiać, czy Konopnicka na
toryczne pozwalają nam stwierdzić, że Maria Ko- heteroseksualnej już się żadna ochrona nie należy. pewno by sobie tego życzyła, zacznijmy od
nopnicka lub Maria Dąbrowska były homoseksu- I – co być może jeszcze ciekawsze – który dotyczy małej mantry afirmacyjnej. Na przykład takiej:
alne, ale czy w ogóle mamy prawo o to pytać. Bo tylko polskich gejów i lesbijek, bo już z zagranicz- „Maria Konopnicka była fajną lesbijką“.
być może obie panie i szereg innych znamienitych nymi, jak Gertruda Stein czy Truman Capote,
Lubisz „Replikę“? Wpłać 1% podatku na
dla polskiej kultury postaci nie życzyłoby sobie, nawet konserwatyści nie mają szczególnego
Kampanię Przeciw Homofobii! Dzięki Twojej
aby ich tożsamość seksualna była przedmiotem problemu – jakby tylko Polakom nie wypadało wpłacie nadal będziemy mogli drukować i rozwi-
dyskusji. Bo w końcu to ich prywatna sprawa. mieć sławnych osób homoseksualnych w historii. jać nasze pismo!
Osoby podnoszące podobne zastrzeżenia zapew- I choć z faktu, że wszyscy będą wiedzieli, że nie Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kph.org.pl
ne miałyby trochę racji, gdyby życie osobiste zna- tylko Sokrates, Czajkowski czy Michał Anioł, ale Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
www.replika.kph.org.pl
nych postaci w ogóle było w naszej kulturze tema- również Komornicka, Żmichowska i Waldorff nie Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Paweł Fischer-Kotowski, Anna Piżl, Magda Pocheć,
tem tabu. Gdybyśmy już w liceum nie dowiady- byli heteroseksualni, dla osób homoseksualnych Małgorzata Rawińska, Bartosz Reszczak, Krzysztof Tomasik
wali się na przykład, że odbiorczynią wielu wier- bezpośrednio nic (poza czymś w rodzaju wspar- Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Skład: Agnieszka Kraska www: Monika Czaplicka
szy miłosnych Mickiewicza była niejaka Maryla cia moralnego) nie wyniknie – nie sprawi na Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
Wereszczakówna, a Słowackiego Maria Wodziń- przykład, że automatycznie zyskamy prawo do prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
ska na spółkę z matką poety, a Franz Kafka nie po- zawierania związków czy ochrony przed dyskry- pisemnej zgody wydawcy.
trafił wprawdzie ułożyć sobie życia z Felicją Bauer, minacją – to, że akurat ich seksualność ma po- Okładka: Monika Rakowska
2
Podsumowanie
raport
2008
Najważniejsze wydarzenia LGBT
Prezydent RP chciał straszyć Polaków i Polki, Marazm i brak nowych pomysłów w polityce (czy-
mieli swoje pięć minut w mediach i Sejmie. li bez zmian). Donald Tusk odmówił spotkania z
Warszawskiej Paradzie Równości zabrakło poli- przedstawicielami organizacji LGBT, badania nad
tycznych akcentów, krakowski Marsz Tolerancji działaczami SLD ujawniły, że ta podobno
wszedł wreszcie na Rynek, a w Poznaniu na lewicowa partia niewiele różni się od swoich
Marszu Równości więcej było policjantów niż Diwy gejowskie nie próżnowały. Madonna wy- prawicowych koleżanek w kwestii podejścia do
uczestników. Ale najważniejszy, bo pierwszy (!), dała udaną płytę „Hard Candy“ i odbyła trasę mniejszości seksualnych, a PO w przygotowy-
był Marsz Równości na Śląsku. 18 maja 2008 r. koncertową „Sticky & Sweet Tour 2008“. Jej brat wanej ustawie o in vitro chce zabronić parom
ulicami Katowic przeszło kilkadziesiąt osób. napisał wspomnienia, w których ujawnił homo- homoseksualnym starań o posiadanie dziecka. W
fobię męża gwiazdy. Zanim rok się skończył, KPH 11 grudnia 2008 r. odbyła się debata „LGBT
diwa była już po rozwodzie. Cyndi Lauper też a polska lewica“ z udziałem przedstawicieli naj-
wydała nową płytę („„Bring ya to the brink“) i też ważniejszych partii i środowisk lewicowych.
Tomasz Raczek i Marcin Szczygielski brylowali ruszyła w trasę (druga edycja „True Colors Tour“,
w mediach, po roku od coming outu zostali z której dochód przeznaczono na walkę z homo-
okrzyknięci najpiękniejszą parą roku w ple- fobią w USA). W Stanach koncertowały też Cher
biscycie tygodnika „Gala“ (nie spodobało się to i Tina Turner, do Polski zaś zawitał Rufus Wain- Odbył się pierwszy ślub humanistyczny wzięty
homofobicznemu zarządowi TVP, która trans- wright. Po 19 latach milczenia Grace Jones wró- przez dwie lesbijki, które na uroczystość
mitowała uroczystość), a w grudniu odbyła się ciła z płytą „Hurricane“. Kora postawiła na muzy- zaprosiły media.
teatralna premiera „Berka“ Szczygielskiego z kę elektroniczną i wydała „Metamorfozy“, Kasia
Pawłem Małaszyńskim i Ewą Kasprzyk. Szkoda Nosowska nagrała album z piosenkami Agniesz-
tylko, że entuzjastyczne przyjęcie coming outu ki Osieckiej. Za debiut roku możemy uznać Katy
Raczka i Szczygielskiego nie sprowokowało do Perry z hitami „I kissed a girl“ i „You are so gay“. Jak zwykle w kwestiach LGBT najwięcej dzieje się
odkrycia się żadnej innej osoby publicznej. w literaturze. Otrzymaliśmy wreszcie tłumaczenie
jednej z najpiękniejszych historii lesbijskich – „Ai-
mée i Jaguar“ Eriki Fischer. 20 lat trzeba było cze-
Osoby transseksualne zaczęły wychodzić z sza- kać na „Zatokę ostów“ Tadeusza Olszewskiego
Miała w tym pomóc akcja „Odkrywamy się!“ to- fy – w Warszawie powstała organizacja Trans- (historia wydania tej powieści w 2008 r. zaczyna
warzysząca warszawskim Dniom Równości. W Fuzja. Gratulujemy i życzymy powodzenia! się od opublikowania eseju „Zapomniany prekur-
jej ramach kilkoro wyoutowanych gejów i lesbi- sor“ przypominającego twórczość Olszewskiego
jek opowiadało o swoim ujawnieniu na łamach na łamach „Repliki“ – nr 10/2007). Po polsku mo-
„Gazety Wyborczej“, a kilkaset innych – zrobiło żemy wreszcie przeczytać „biblię“ queer „Uwikłani
coming out na stronie www.odkrywamysie.pl Homofobia Kościoła katolickiego przybrała na w płeć“ Judith Butler. Mamy również książkę o sek-
sile (czy to jeszcze możliwe?) – patrz wiado- sualności kobiet nieheteroseksualnych – „Kiedy ko-
mości z kraju na stronie 8. bieta kocha kobietę“ Alicji Długołęckiej, Agaty En-
gel-Bernatowicz, Agnieszki Weseli i Agnieszki
Brendan Fay i Tom Moulton, znani lepiej jako Kramm. Agnieszka Graff w zbiorze „Rykoszetem“
„geje z orędzia“ Lecha Kaczyńskiego, którymi wykazała, co wspólnego mają nacjonalizm, homo-
3
fobia i antysemi- 25 grudnia 2008 r. w wieku 81 lat zmarła na raka Eartha Kitt – piosenkarka
tyzm. Monografii i aktorka, diwa uwielbiana przez wielu gejów. Do historii „gay disco“ przeszły
doczekał się też jej kampowe hity z lat 80.: „Where is my man?“, „I love men“, „This is my life“
kamp („„Campania“ i nagrany z udziałem Bronski Beat – „Cha cha heels“. Debiutowała na początku
lat 50. W latach 60. grała słynną postać Kobiety-Kotki w serialu TV o przygo-
pod redakcją Piotra dach Batmana. Z tamtych czasów pochodzi jej słynny koci pomruk, który
Oczki). Dzięki bio- wielokrotnie powtarzała na scenie. Twarda przeciwniczka wojny w Wietnamie
grafii Jerzego Wal- – po kilku „niestosownych“ wypowiedziach przez 4 lata zmuszona była kon-
dorffa „Waldorff – certować tylko poza granicami USA, a tajne służby zaczęły zbierać na nią ha-
Eartha Kitt na okładce ki. Z jej teczki można się ponoć dowiedzieć tylko tyle, że klęła jak szewc i mia-
ostatni baron ła wielu partnerów. W ostatnich latach była regularną gwiazdą nowojorskich
swojej ostatniej płyty
PRL-u“ Mariusza wydanej w październiku klubów, również gejowskich. Występowała prawie do końca. Jej największe
Urbanka wiemy 2008 r. przeboje to – poza wspomnianymi – „Santa baby“, „C’est si bon“, „I want to
także o homosek- be evil“ i wiele innych. Eartha, żegnamy Cię z wielkim smutkiem.
sualnej stronie je-
go życia, a 16 szki- było „Factory 2“, czyli opowieść Krystiana Lupy o tyjny kolega oświadczył, że pozostawał z
ców biograficznych Andym Warholu. Przy okazji Lupa urzekł opo- Haiderem w związku bynajmniej nie koleżeńskim.
podejmujących po- wieścią o sobie w głośnej rozmowie z Katarzyną
dobny wątek Bielas dla „Dużego Formatu“.
(m.in. Konopnic-
kiej, Szymanow- Norwescy geje i lesbijki zyskali prawo zawierania
skiego, Gombrowi- małżeństw. W Hiszpanii ponownie wybory wygrał
cza) znajdziemy w W polskim kinie pojawił się gej jako jedna z „santo subito“ Zapatero. 44. – i 1. czarnym! –
głośnych „Homo- głównych postaci (rzadkość). To przypadek prezydentem USA został przychylny sprawom LGBT
biografiach“ „Senności“ Magdaleny Piekorz. Barack Obama, ale dzień jego zwycięstwa był nies-
Krzysztofa Tomasi- tety też dniem, w którym mieszkańcy Kalifornii, Ar-
ka. Mocny akcent kansas, Arizony i Florydy opowiedzieli się w referen-
na koniec roku to dach za wpisaniem zakazu małżeństw homo-
„Gejdar“ – 16 wy- W lutym miał premierę dokument Roberta seksualnych do konstytucji stanowych.
wiadów z gejami Glińskiego „homo.pl“ o polskich gejach i lesbij-
autorstwa Domini- kach (dość zachowawczy, ale na bezrybiu...).
ki Buczak i Mike’a
Urbaniaka. Pasz- Transseksualny Amerykanin Thomas Beatie,
port „Polityki“ w który 10 lat temu przeszedł niepełną operację
kategorii „literatu- Nowe teorie trafiają do Polski. Dzięki KPH zmiany płci (zachował żeńskie narządy płcio-
ra“ za 2008 rok ot- można wreszcie studiować queer studies (dru- we), urodził 29 czerwca 2008 r. dziewczynkę,
rzymała Sylwia ga edycja będzie w 2009 r.). której matką jest jego żona. Media donoszą,
Chutnik za „Kie- że obecnie Beatie jest w drugiej ciąży.
szonkowy atlas ko-
biet“ – dowcipną
i przenikliwą opo- Na forum publicznym zaistniała wreszcie kwestia
wieść o niezbyt ró- homorodzicielstwa. Temat macierzyństwa lesbijek Po raz trzeci rozdano Europejskie Nagrody To-
żowych losach kil- był przedmiotem świetnego raportu „Les-mamy“ lerancji, przyznawane przez przedstawicieli
ku kobiet z war- Joanny Podgórskiej w „Polityce“, Kinga Dunin gejowsko-lesbijskiego Trójkąta Weimarskiego
szawskiej Ochoty. I napisała list otwarty do Donalda Tuska z pytaniem, z Polski, Niemiec i Francji. Z Polski nagrodzo-
nie tylko o nich – czy słowa Stefana Niesiołowskiego o odbieraniu no Marzannę Pogorzelską, nauczycielkę z Kę-
wielbiciel(k)om homoseksualistom dzieci to oficjalne stanowisko dzierzyna-Koźla, autorkę słynnego listu do Ro-
wątków gejows- PO, a przed sądem toczyła się sprawa Anny K., któ- mana Giertycha, w którym „przyznała się“ do
kich podpowiada- rej m.in. ze względu na lesbianizm dziecko chciała „propagowania homoseksualności“.
my: tak, jest. Syl- odebrać matka. Do tego KPH zorganizowała pier-
wia, gratulujemy! wszy Festiwal Tęczowych Rodzin, zawiązała się też
nieoficjalnie grupa homorodziców – GruHa.
UFA, czyli warszawskie centrum niekomercyjnych
inicjatyw społecznych i kulturalnych dla kobiet i
W teatrze bezape- osób queer, działała tak prężnie, że z nowym ro-
lacyjnym hitem Jörg Haider, lider skrajnej prawicy w Austrii, zmarł kiem postanowiła zmienić siedzibę na większą
minionego roku w wypadku samochodowym. Po jego śmierci par- (nowy adres: al. „Solidarności“ 82, Warszawa).
4
Jaka powinna być
opinn i e
Parada Równości 2009?
Agnieszka Graff: Rewolucja nia nie widać, bo ktoś by się musiał zgorszyć, a wyjaśniać. Dlatego trochę mnie dziwi i martwi,
berlińczycy przyprowadzają dzieciaki, żeby so- że warszawskie marsze równości odchodzą od
ciągle przed nami
bie na panów w skórach popatrzyły i im poma- polityki w kierunku czystej komercji. Że golizny
chały (w tej roli też kilkoro dzieci muzułmań- (w tym, ku mojemu zdumieniu – kobiecej, w
skich). Mój zachwyt oraz dreszcz emocji wzbu- stylu hetero-porno) oraz hałasu coraz więcej, a
dziły Sisters of Perpetual Indulgence – kto nie konkretów-postulatów coraz mniej.
widział, niech sobie wygoogluje. Druga parada
(maleńka – może 200 osób) była dla nas prze- Nie zrozumcie mnie źle: nie tęsknię za skrzeczącą
życiem nostalgicznym – nabazgrane transpa- tubą i przaśnym transparentem – to se ne vrati,
Agnieszka Graff (po prawej) na Paradzie
renty z hasłami wielce radykalnymi, skrzeczące wiem, wiem. I doceniam profesjonalizm. Kocham
Równości 2008 r. tuby, bębny, bojowe okrzyki, patriarchat sko- też kamp i koafiurę, a nawet dziurę i skórę, choć
na… Zupełnie jak pierwsze manify i parady. nieco mniej. Nie chodzi nawet o te panie (z
Tak się złożyło, że rok temu konferencja amery- agencji towarzyskiej?) tańczące na jednej z plat-
kanistyczna w Berlinie zbiegła się w czasie z Co z tej wycieczki wynika dla nas? Otóż mimo form sprzed roku – wkurzyłam się, ale mogę o
tamtejszymi paradami równości, a my (czwórka ewidentnego obciachu parady nr 2 i mimo tym dla sprawy zapomnieć. Rzecz w tym, że ja
przyjaciół z Warszawy) z tego zbiegu okolicz- wszystkich rozkoszy wizualnych parady nr 1 bym chętnie przeczytała potem w gazecie, że
ności skorzystaliśmy. Parady idą dwie, a jak się czysta komercja wydaje mi się w polskich wa- była konferencja prasowa, że przedstawiono listę
człowiek uprze, to można przejść się przez ka- runkach przedwczesna. Kryje się wszak za nią postulatów, że koalicja takich to a takich organi-
wał miasta z jedną – tą komercyjną, baloniko- założenie, że nikt się już niczego nie boi i o nic zacji domaga się od polskiego rządu tego oraz
wą i mocno pornograficzną, po czym przesko- nie walczy, ale mniejszość to target, target to owego, bo jak nie, to tamto i owamto. Nie cza-
czyć metrem na tę drugą – przaśną, czysto poli- zysk, więc sponsor sponsoruje platformę. rujmy się, my tu ciągle jesteśmy przed rewolucją:
tyczną i kontrkulturową. Zestawienie jest o tyle Słuszne to założenie w warunkach niemiec- to bardzo fajnie, że na paradach jest nam fajnie,
pouczające, że warszawskie parady lokują się w kich, gdzie mniejszości seksualne swoje poli- ale parę rzeczy mamy do załatwienia całkiem na
stylistyce dokładnie pośrodku. Na pierwszej jest tyczne interesy w dużej mierze załatwiły, a te- serio. Piszę „my“, chociaż jestem hetero. Piszę
tak: sponsorowane platformy (po 28. przesta- raz „celebrują“ swoją odmienność, dostarcza- tak, bo nie chcę żyć w kraju, gdzie moi przyjaciele
łam liczyć), ostra muzyka, sporo golizny oraz jąc (na koszt sponsorów) rozrywki przechod- geje na moim weselu mogą potańczyć, a ja na
kampowo podkręcony S/M – czyli skóry, dziury, niom. W Polsce jest to założenie absurdalne - ich weselu – nie. Dlatego byłam na wszystkich
koafiury. Do tego masa alkoholu. Cóż, zgorsze- czytelni(cz)kom „Repliki“ nie trzeba tego chyba paradach równości i na tegorocznej też będę.
5
wywiad Prywatne jest
polityczne
Wywiad z Magdą Mosiewicz, współprzewodniczącą Zielonych 2004 w latach
2004-2008, członkinią zarządu Europejskiej Partii Zielonych od 2008 r.
Ujawnianie się i legalne związki partnerskie - bo „prywatne jest polityczne“. Społeczeństwo i ciej zdzierany. Zaraz potem nastała fala
dwa wielkie tematy LGBT. Zacznijmy od ujaw - państwo wpływają na prywatną sytuację każ- zakazów demonstracji i już dla wszystkich
niania się: co sądzisz o publicznym coming ou - dego człowieka. Natomiast w tej chwili mamy było jasne, że nie da się myśleć „politykom nic
cie jako strategii zmieniania mentalności spo - do czynienia z inną zmianą. Homoseksualizm do tego“.
łeczeństwa? stał się medialny, o nim się teraz w mediach Większość ludzi nie zastanawia się nad spra-
Tomasz Raczek zrobił wielką, pozytywną kam- dyskutuje chętnie i często. wami LGBT. Naprawdę sądzą, że nie ma żad-
panię, bez dwóch zdań... Najlepszy czas w te- nej dyskryminacji. Może gdyby usłyszeli choć
lewizji, okładki w prasie... Rewelacja. Oczywiś- A w polityce ostatnio nie bardzo. o jednej sprawie spadkowej po zmarłym ho-
cie nie była to tylko „strategia zmieniania men- Tak. Platforma Obywatelska daje jasny sygnał: moseksualnym partnerze czy partnerce, to
talności społeczeństwa“, najwyraźniej jemu my, „poważni“ ludzie, „takimi“ sprawami się dotarłoby do nich, że są sytuacje, które trze-
osobiście było to potrzebne. Jeśli ba uregulować prawnie, a pra-
osoba publiczna nie chce się ou- foto: archiwum prywatne wo reguluje państwo i to jest
tować, to jej prawo, jej wolność polityka.
i trudno mieć pretensje. Ja w
każdym razie nie mam pretensji. Wielu gejom i lesbijkom upolity-
Chyba że ktoś wypowiada się w cznienie ich orientacji nie od -
sposób homofobiczny albo mo- powiada.
lestuje. Takich outowałabym na- Trochę to pewnie wynika z lęku
tychmiast. Szczególnie polity- przed agresywną reakcją. Choćby
ków, w tym biskupów – bo ich to była tylko agresja słowna, w
zaliczam do polityków. Popiera- stylu Giertycha, nie jest to przy-
łam działania dziennikarzy w jemne. A przecież na Śląsku strze-
sprawie Paetza. lano z wiatrówki do ludzi przed
klubem, jacyś faszyści założyli lis-
Ty jesteś polityczką i o swojej o - tę Redwatch i wysyłali SMS-y z
rientacji dotąd nie mówiłaś. pogróżkami... I taki „zwykły,
Nie? To skąd to pytanie? Pewnie spokojny gej“ myśli sobie: „Niech
telepatia. Ale rzeczywiście, nie oni skończą z tymi paradami, z
Magda Mosiewicz na Manifie 2008 r.
chcę kampanii medialnej z elementami mojego tym chodzeniem po telewizjach,
życia prywatnego. Zwłaszcza że ono słabo się bo mi zaraz ktoś wybije szyby“.
nadaje na wyrazisty plakat. Mam problem już nie zajmujemy i to też jest wybór polityczny. Jednak fala agresji spowodowała falę poparcia
z samym pojęciem „orientacja“, kojarzy mi się Wiele osób wciąż tak myśli – to prywatna z drugiej strony, więc „zwykły, spokojny gej“
z determinacją, której nie czuję. Jestem „nie- sprawa i politykom nic do tego. Zieloni od po- mógłby się poczuć trochę pewniej, a nawet
zorientowana“ – ale to chyba nic szczególne- czątku uważali inaczej. pomyśleć: „Skoro Kazimierz Kutz czy Róża
go. Myślę, że to dotyczy większości ludzi, choć Kiedy robiliśmy kampanię, dlaczego w refe- Thun idą na paradę, to może ja też powinie-
tylko mniejszość w ogóle dopuszcza do świa- rendum głosować za wejściem Polski do UE, nem?“.
domości takie emocje, nie mówiąc już o pójś- postanowiliśmy zwrócić uwagę na 4 aspekty, Niestety, powiedzmy sobie szczerze, geje i
ciu za tymi emocjami. W każdym razie teraz o których rzadziej się mówiło. A więc na uni- lesbijki, którzy chodzą na demonstracje,
mam dziewczynę – o ile można tak powiedzieć jne standardy ekologiczne, na to, że UE działają w organizacjach czy czytają „Replikę“,
o osobie czterdziestoparoletniej – i tyle mam gwarantuje pokój (co nie jest banalne, kiedy to jest niezwykła mniejszość całego
do powiedzenia. pomyślimy o Bałkanach) i na to, że w UE dąży środowiska LGBT, jeśli takowe w ogóle ist-
się do wyrównywania szans kobiet i mężczyzn nieje. Polscy homoseksualiści wykazują mini-
Czy to dobrze, że homoseksualizm – lub sze- i zrównania praw mniejszości seksualnych. malne zainteresowanie upolitycznieniem
rzej: seksualność stała się polityczna? Wyprodukowaliśmy 4 plakaty i... ten z parą swych potrzeb, poglądów, swojej sytuacji.
Seksualność zawsze była sprawą polityczną, gejów i hasłem „Miłość to miłość“ był najczęś- Pokazuje to choćby liczba głosów oddanych
6
na kandydatów, co do których można było szansa na sukces? Na przykład do edukacji? Widziałam program z udziałem Anny Grodzkiej
mieć pewność, że będą walczyć o prawa Trzeba walczyć o ustawę o związkach partner- na kanale Religia TVN - superwystęp. Osoba
mniejszości – Roberta Biedronia i Krystiana skich i o edukację seksualną jednocześnie. Ale transseksualna z imieniem i nazwiskiem, z
Legierskiego – w wyborach w 2005 r. PiS już też o mniej spektakularne zmiany prawne, np. twarzą, otwarcie mówi o sobie w telewizji. To
pukał do bram, w Warszawie prezydentem dotyczące opieki nad dzieckiem partnerki czy jest niewiarygodny postęp, nawet tabloidy
był Lech Kaczyński, który zakazał parady. I co? partnera. Nie ma albo, albo. Ale chyba wiem, odeszły od tonu egzotycznej sensacji.
W dwumilionowym mieście oddano na nich o co ci chodzi. Brak sukcesów, ciągłe walenie Oczywiście legalne związki homoseksualne
razem 3600 głosów. głową w mur może być frustrujące. Tyle lat wykreowałyby nową sytuację społeczną. To
działania, a ciągle nie ma ustawy o związkach! będzie jasny przekaz od państwa do obywate-
Może nie odpowiadały im te partie? Biedroń Są za to lokalne kampanie w coraz mniejszych la, że bycie gejem/lesbijką to zupełnie normal-
startował z SLD, Legierski z Zielonych. miastach, publiczne akcje typu „żywa bibliote- ne zjawisko. Prawo zmienia mentalność, więc
Ale wybór był. Jak ktoś nie może znieść SLD, ka“. Prowadziłam w zeszłym miesiącu warsz- więcej ludzi zacznie się ujawniać, przez to
mógł wybrać Legierskiego. Jak ktoś uważał, że taty filmowo-teatralne dla licealistów, mieli do zmieni się też nastawienie społeczeństwa.
głos na Zielonych to głos stracony, bo i tak nie wyboru dwa dramaty – Masłowską i „Anioły Nie jestem za tym, by równocześnie z legalny-
wejdą do Sejmu, mógł głosować na Biedronia. w Ameryce“. Zastanawialiśmy się, gdzie robić mi związkami domagać się prawa do adopcji.
Taka abnegacja to czytelny sygnał dla polity- zdjęcia do „Aniołów...“, i wywiązała się dysku- Chciałabym, żeby w sytuacji, gdy np. ksiądz w
ków z PO czy SLD, że mogą lekceważyć pewne sja na temat klubów gejowskich w Warsza- szkole wygłosi jakiś nieprzyjemny komentarz
tematy, bo elektorat sam je lekceważy. Ale są wie. Zdziwiona zauważyłam, ze oni wszyscy pod adresem dziecka, które ma dwóch ojców
i pozytywy – organizacje są już moc- foto: archiwum prywatne czy dwie mamy, to żeby za tym
niejsze, pewne siebie, wytaczają dzieckiem solidarnie stanęła klasa i
procesy politykom. Nie wiem, czy nauczyciele. By tak się stało, ludzie
pamiętasz, ale jak Kaczyński zakazał muszą przez jakiś czas „popatrzeć“
parady w 2004 r., to organizatorzy sobie na pary homoseksualne
chcieli się wycofać. Wiec, który w żyjące w legalnych związkach
końcu się odbył, został zgłoszony obok nich i pozbyć się fobii.
wcale nie przez środowiska
homoseksualne, tylko przez organi- Jakie są widoki na pojawienie się
zatorów antyszczytu ekono- w Sejmie partii jednoznacznie gay-
micznego – anarchistów, ruch Stop -friendly?
Wojnie, Zielonych, część Unii Pracy. Zakładając nasza partię, mieliśmy
To ci ludzie walnęli w stół – nikt pełną świadomość, że zestaw po-
nam nie będzie zabraniał poko- glądów, który reprezentujemy, nie
jowych demonstracji! Sprawa parad przełoży się na masowe poparcie,
jest już na szczęście załatwiona, to się nie zdarzyło nigdzie. 15% to
mamy wyroki Trybunału Kon- jest górny pułap możliwości Zielo-
stytucyjnego i Trybunału w Stras- nych w Europie. Ale przez to, że
burgu jasno stwierdzające, że za- naprawdę wierzą w to, co robią, i
kazy były bezprawne. nie odpuszczają, udaje się wiele
zdziałać. Fińscy Zieloni są w
Dlaczego mobilizacja u nas jest taka prawicowej koalicji rządowej
słaba? i dzięki nim zalegalizowano tam
Trochę z braku praktyki. Nie jesteś- adopcję dzieci przez pary
my nauczeni, jak robić długofalowe jednopłciowe. W katolickiej
kampanie społeczne, Obama by tu- Irlandii Zieloni są w rządzie, też
taj przepadł. A trochę ze strachu. prawicowym – i niedługo za-
Może nikt nie walczy o ustawę o wieranie legalnych związków
związkach partnerskich, bo nawet partnerskich będzie tam możliwe.
gdyby ta ustawa była, to niewiele Niestety nasz system polityczny
osób zdecydowałoby się taki związek dokładnie wiedzą, w którym klubie jak jest, ja- jest bardzo hermetyczny i eliminuje nowe
zawrzeć? Bo żeby go zawrzeć, trzeba się kie towarzystwo, jaki klimat itd. Jest mnóstwo ugrupowania. To wina m.in. ordynacji wybor-
ujawnić. Stąd propozycja Zielonych, by takich drobnych rzeczy, które jeszcze z pięć lat czej, ustawy o finansowaniu partii. Oznacza to
wprowadzić w Polsce takie same rejestrowane temu byłyby nie do pomyślenia. W Białym koalicje już na etapie tworzenia list wybor-
związki partnerskie dla par i homo-, i hete- Miasteczku był występ drag queen, który dał czych. Właśnie negocjujemy koalicję do wy-
roseksualnych. Informacja, że ktoś pozostaje w jeden z pielęgniarzy – nie w klubie, tylko na borów do Parlamentu Europejskiego.
takim związku, nie będzie „automatycznie“ oz- ulicy, wśród koleżanek z pracy. Część sarkała,
naczać, że jest to osoba homoseksualna. ale większość po prostu świetnie się bawiła, Jaka powinna być Parada Równości 2009?
Chcielibyśmy, żeby prawo ułatwiało życie i lik- zero sensacji. Niedawno obwoziłam znajome z Polityczna! Ale rozrywkowa. Kiedyś na para-
widowało niesprawiedliwość, ale nie narażało z zagranicy po wschodniej Polsce. Powiedzia- dzie w Nowym Jorku widziałam przemarsz ge-
ludzi na szykany, np. w pracy. łam w hotelu, że chcemy dwa dwuosobowe jów nurków. Było ich kilkudziesięciu. Szli w
pokoje i recepcjonista – widząc cztery kobiety pełnym rynsztunku, w tych swoich kombinezo-
Walka o związki w obecnej sytuacji politycznej – zapytał, czy mają łóżka zsunąć ,czy rozsunąć. nach, z płetwami. Wyglądali rewelacyjnie.
jest chyba skazana na porażkę. Nie lepiej Zwykła opcja, zwykłe pytanie. Zaczęło się też Przemawia do mnie taka siła wygłupu. Coś ta-
wziąć się do czegoś, gdzie jest choćby mała coś dziać w kwestii transseksualistów. kiego mi się marzy u nas.
7
newsy Teksty: Mariusz Kurc
Paweł Fischer-Kotowski
foto: STR AP
lewski, szef Kongregacji ds. Wychowania Ka- seksualistom, uznaje tylko „akty homoseksual-
tolickiego, powiedział: Nawet jeśli homoseksu- ne“ za „nieuporządkowane moralnie“.
alista nie grzeszy, to i tak nie może być księ- W grudniu Watykan sprzeciwił się rezolucji
W 2005 r. w Iranie dwaj młodzi mężczyźni zostali
dzem. I dalej: Tu chodzi o naturę kapłaństwa, ONZ wzywającej do zniesienia kar za homo- przyłapani na romansie. Najpierw ich wychłosta-
której częścią jest duchowe ojcostwo wobec seksualizm stosowanych wciąż w kilkudziesię- no, a potem oskarżono o gwałt i powieszono
wiernych. A nawet wstrzemięźliwi seksualnie ciu krajach świata (w siedmiu karą jest śmierć
homoseksualiści są do tego niezdolni. Skłon- przez powieszenie lub ukamienowanie). W prowadzi ostatecznie do autoemancypacji
ności homoseksualnych nie można porówny- przedświątecznej mowie papież Benedykt XVI człowieka od stworzenia i od Stwórcy. Oficjal-
wać z heteroseksualizmem. Bo one oznaczają, stwierdził, że ocalenie ludzkości od homo- i na wrogość Watykanu wobec gejów to jedy-
że z psychiką takiego człowieka nie wszystko transseksualizmu jest równie ważne, co ochro- nie czubek góry lodowej. Problem zakazu ka-
jest w porządku. To komentarz do niedawnej na lasów deszczowych. Wypowiedział się płaństwa kobiet, w tym lesbijek, okazuje się
instrukcji watykańskiej, zgodnie z którą każdy również na temat płci kulturowej (gender): To, niegodny nawet najmniejszego komentarza ze
kandydat na księdza musi przejść testy mające co często wyraża się i rozumie jako „gender“, strony hierarchów. (MK)
Kraj
Użytkownicy forum internetowego ultrakonser- zacji LGBTQ. Wywołało to niemały skandal i Grupa polskich organizacji pozarządowych i
watywnej „Frondy“ nawołują do bojkotu skle- oburzenie wśród mieszkańców oraz homofo- naukowców podpisała porozumienie na rzecz
pów IKEA po publikacji w katalogu opisu i zdjęć biczne komentarze na forach internetowych. upowszechniania edukacji seksualnej dzieci i
mieszkania urządzonego przez parę gejów. młodzieży w polskiej szkole.
Jeleniogórski radny PiS nie chce, by jedna z ulic
Wiceprezydent Opola nakazał odwołanie „żywej nosiła imię cenionego przewodnika po Sudetach PiS proponuje przyjęcie przez Sejm rezolucji
biblioteki“, w której miała wziąć udział osoba ho- Zachodnich, bo ponoć był gejem. wzywającej Radę Europy do zaprzestania „in -
moseksualna. Mimo decyzji prezydenta impreza gerencji w polski system prawny dotyczący
odbyła się. Na Uniwersytet Opolski, który nie Janusz Palikot (PO) zasugerował, że Jarosław Ka- sfery moralności“.
podlega miastu, przyszło 500 osób. czyński (PiS) jest gejem. Znany reżyser filmów doku-
mentalnych Sylwester Latkowski stwierdził, że Pa- Madonna postanowiła przedłużyć trasę koncer-
Nowe logo promocyjne Białegostoku jest łu- likot jest biseksualny. Palikot odpowiedział na tową „Sticky and Sweet“ i 15 sierpnia br. wystą-
dząco podobne do znaku nowojorskiej organi- blogu: jestem BI. Albo TRI. A nawet QUADRO. pi w Warszawie na lotnisku Bemowo. (PFK)
Świat
Gruntowne reformy prawne w Burundi w tracili w ogóle prawo do ich udzielania. 1 maja COC-Nederland przygotowało w Amsterdamie
środkowej Afryce – zniesienie kary śmierci i 2009 w Szwecji wejdzie w życie prawo legali- specjalną szopkę bożonarodzeniową, gdzie nad
penalizacja homoseksualności, za którą grożą zujące małżeństwa homoseksualne. Jezusem czuwa dwóch Józefów i dwie Maryje.
dwa lata więzienia.
Państwowy Urząd Statystyczny w Wielkiej Brytanii, Kontrowersyjna instalacja w siedzibie Rady UE
Podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ aż 66 odpowiednik polskiego GUS, od 2009 roku będzie – Włosi onanistami, Polacy homofobami.
krajów, w tym Polska i cała Unia Europejska, w swoich ankietach pytał o orientację seksualną.
poparło francuską deklarację na rzecz depena- Ułatwi to ustalenie liczby osób homoseksualnych, Polska skrytykowana za homofobię w dorocznym
lizacji homoseksualności. Kontrpropozycję z o co zabiegały tamtejsze organizacje LGBTQ. raporcie organizacji Human Rights Watch.
Syrii podpisało 57 państw. Watykan, razem z
m.in. Iranem, Nigerią, Jemenem i Arabią Sau- Węgierski Trybunał Konstytucyjny uznał usta- Parlament Europejski wzywa państwa członkowskie
dyjską, nie poparł rezolucji. wę o rejestrowanych związkach jednopłcio - do uznania związków homoseksualnych i aborcji.
wych za niezgodną z konstytucją. Według nie-
Szwedzka Partia Lewicy zaproponowała, żeby go przepisy te upodabniają związki partnerskie Kościoły chrześcijańskie w Etiopii nawołują
duchowni Luterańskiego Kościoła Szwecji, któ - do małżeństw, które mają specjalny status w parlamentarzystów do wpisania „zakazu ho-
rzy odmawiają ślubów osobom tej samej płci, konstytucji. moseksualizmu“ do konstytucji. (PFK)
8
Jak walczyć z homofobią
opinn i e
Kościoła katolickiego?
r e k l a m a
KrytykaPolityczna.pl Kobiety-
Kinga Dunin napisała kiedyś: Kobietom.com
„Nie mówię zmień się, mówię Zasiadając do tego tekstu,
posuń się“. Nie chodzi o to, jakie wewnętrznie się buntowałam
Adam biskupi mają poglądy. Praw- Dagmara przeciw walce, walce z religią,
Ostolski Molga
dziwy problem z Kościołem ale przecież nie o religię tu
katolickim to nadmierny wpływ chodzi, ale o Kościół katolicki.
episkopatu na polskie życie polityczne. Dotyka
on osób LGBT, feministek, mniejszości religijnych Kościół, jak każda instytucja tworzona przez
i ludzi niewierzących, osób, które chcą refundacji ludzi, jest jak ludzie – ułomna i niestety pełna
leków antykoncepcyjnych, itp., itd. Także wielu uprzedzeń.
katolików i katoliczek, którzy w różnych spra-
wach chcieliby się sami wypowiadać jako oby- Problem z Kościołem polega na tym, że ma
watele. Często Kościół wywiera na polityków dużą władze wśród ludzi, dlatego też nie
presję w kwestiach, do których nie potrafi walczmy z Kościołem, walczmy ze stereotypa-
przekonać własnych wiernych, np. w sprawie in mi wśród tych ludzi, a kiedyś Kościół będzie
vitro. Dlatego potrzebna jest nam świecka sfera musiał zweryfikować swoją postawę wobec
publiczna. Walka o nią może połączyć wiele osób homoseksualnych,
osób i środowisk, niezależnie od ich stosunku do bo tego będą oczekiwali
wiary. wierni tego Kościoła.
9
społeczeństwo Queer
your mind!
Opracowała: Ewa Tomaszewicz Rysunek: Monika Rak
Słowo queer zrobiło ostatnio prawdziwą karierę. Mamy queerfesty, festiwale filmów
queer, dni kultury queerowej i queer studies. Ukazało się też pierwsze polskie wyda-
nie swoistej biblii teorii queer – „Gender trouble“ („Uwikłani w płeć“) Judith Butler
Z okazji pojawienia się tej ostatniej postanowiliś- definicjach. Z tego powodu – po drugie – pers-
mentalności społecznej kultury Zachodu. Na-
my zapytać studentów queer studies i specjalis- leży uzmysłowić sobie, jak w XX wieku media pektywa queer zainteresowana jest opisywa-
tów w tej dziedzinie – dr. Jacka Kochanowskiego wpływały na obyczajowość, jak nauka przy- niem świata z perspektywy tych, którzy uznani
i dr. Tomasza Basiuka – jak zdefiniowaliby teorię czyniła się do pojmowania płciowości człowieka. są za „niewłaściwie odmiennych“ (...). Perspek-
queer, co wydaje im się w niej rewolucyjne i/lub tywa queer pyta o to, jak powstaje to, co kurio-
kontrowersyjne i jak realizują ją w praktyce. Dr Jacek Kochanowski: Queer to perspektywa zalne jako „zewnętrzne“ do normalności, jakie
lokalna – podejmowana z różnych pozycji procesy są odpowiedzialne za jej wyznaczanie i
Queer theory – co takiego? (płciowych, seksualnych i in.) oraz w różnych w jaki sposób można owe procesy osłabiać. Po-
kontekstach społecznych. Można jedynie wska- nieważ – po trzecie – queer jest także strategią
Dla jednych – teoria Innego: zać na pewne wspólne elementy owych różno- polityczną: już samo podjęcie opisu rzeczywis-
rodnych, teoretycznych i praktycznych, przedsię- tości z perspektywy queer, a zatem danie głosu
Osobiście wiążę perspektywę queer z szeroko wzięć. Po pierwsze, to ujawnienie i odrzucenie temu, co kuriozalne, czyli skazane na milczenie
rozumianą problematyką „inności“; swoistą „kse- tożsamości jako konstrukcji normatywnej, jako i niewidzialność, jest aktem politycznym.
nologią“, jako nauką (również praktyką kulturo-
narzędzia władzy. Wszelką stałość, stabilność,
wo-społeczną) dotyczącą wszystkiego, co od-
mienne, obce, dziwne, nienormatywne, a jedno- dookreślenie osiąga się dzięki gestom prze- Dr Tomasz Basiuk: Wydaje się, że etykieta
cześnie wpisujące się w pluralistyczną rzeczywis- mocy, arbitralnie ograniczającym płynność tego, queer pełni w Polsce nieco inną funkcję niż w
tość społeczną – na zasadzie twórczego konfliktu co ludzkie i wymuszające jego ustabilizowanie. krajach, z których tutaj przywędrowała. Funkcja
(koncepcja demokracji agonistycznej) raczej niż
Jednoznaczność jest możliwa tylko za cenę wyk- queer w Polsce to przede wszystkim wspomi-
consensusu (wymuszonej akceptacji czy wyuczo-
nej poprawności politycznej). luczenia tego, co owej jednoznaczności nana w cytowanych wypowiedziach mentalna
przeszkadza. Płeć może znaczyć w jeden sposób rewolucja, której zasadniczą treścią jest dos-
tylko dlatego, że skazujemy na zapomnienie te trzeganie różnorodności społecznych wyklu-
Dla innych – dekonstrukcja i krytyka zastanej wszystkie sposoby odgrywania płci [teoria czeń i ich wzajemnego przenikania się, co mo-
rzeczywistości dotyczącej płci i seksualności: queer kwestionuje istnienie płci biologicznej – że prowadzić do zniesienia widoczności niektó-
wg niej płeć jest konstruktem kulturowym i jako rych podmiotów – chodzi o to, żeby dostrzegać
Dla mnie queer to kwestionowanie pseudo- taka jest performatywna – dlatego płci nie zarówno różnice, jak i podobieństwa między
oczywistości związanych z tym, kim jesteśmy, i mamy, lecz ją odgrywamy – przyp. E.T.], które sytuacją dobrze zarabiającej lesbijki i lesbijki na
dekonstruowanie tożsamości, które bezrefleksyj-
nie mieszczą się w owym usankcjonowanym bezrobociu, albo o to, że gej transseksualista
nie przyjmujemy za swoje własne. Queer to
uwolnienie od myślenia uwarunkowanego funk- znaczeniu, oraz zmuszamy tych, którzy poza może nie zostać uznany za geja przez innych
cjonującymi w kulturze od stuleci założeniami na przyjęte ramy wykraczają, do powrotu do nor- gejów, jeśli dostrzegą w nim tylko transseksua-
temat płci, seksualności, a co za tym idzie wszyst- matywnych klatek. Dzięki temu uzyskujemy listę, albo o to, żeby homoseksualna Romka
kimi kategoriami tożsamości.
iluzję „oczywistości“ tego, czym jest męskość i mogła funkcjonować jako lesbijka bez zaciera-
kobiecość. Podobnie seksualność: jej nieskoń- nia swojej etnicznej podmiotowości.
Lub wreszcie kategoria, którą trudno zdefiniować i czone zróżnicowanie jest ograniczane do kilku
zrozumieć bez szerszego kontekstu historycznego: wybranych i usankcjonowanych modeli. (...) Co jest kontrowersyjne w QT?
Perspektywa queer związana jest z ujawnia-
Aby zrozumieć to pojęcie, trzeba zrozumieć niem arbitralności normatywnego definiowania Kontrowersyjny w QT jest hermetyczny, a cza-
historię dyskryminowania wszelkich mniejszości „właściwego“ sposobu odgrywania płci czy sem dość mętny język stosowanego dyskursu.
religijnych rasowych i płciowych. Poznanie histo- „wartościowej“ seksualności i wskazywaniem,
rii wyzwalania się spod jarzma stereotypów ko- Pojemność. Z jednej strony daje przestrzeń dla wielu
biet, przemian obyczajowych, to prześledzenie
że tego rodzaju zabiegi zawsze wiążą się z wy- zjawisk i postaw, z drugiej strony może się rozpłynąć
przemian, jakie zachodziły przez dziesięciolecia w kluczeniem i cierpieniem osób, których zacho- w tej różnorodności. Co może odebrać siłę queer.
wanie nie mieści się w owych jednoznacznych
10
Czy odpowiedź na pytanie o seksualną orien-
kowanych płciowo i seksualnie [tak jak w przy- Polityka queer
tację w rodzaju „ja nie lubię się określać“ to odpo- padku akcji „Niech nas zobaczą“, która spotka-
wiedź queerowa, czy głos z szafy? Jak je rozróżnić? ła się z zarzutami o wykluczanie gejów i lesbi- Jak twierdzi Jacek Kochanowski, polityka queer
Czy za tą niechęcią do określenia się stoi rzeczy- jek z mniejszych miast, singli, osób niemono- oznacza budowanie ruchu społecznego na rzecz
wista niemożność jednoznacznej autodefinicji sek-
sualnej, czy strach przed homofobią i niepogo-
gamicznych itp. – przyp. E.T.]. (...) Rewolucyj- tego, co nienormatywne, ruchu opartego nie na
dzenie się z własnym homo- lub biseksualizmem? ność queer polega na tym, że choć opiera się sojuszu „zdefiniowanych tożsamości“, ale koali-
To jest mój problem z teorią queer: w praktyce mo- on na świadomości nieuchronności przemocy cji tych wszystkich, którym bliska jest wizja spo-
że ona służyć jako zasłona dymna do zinternali- w stosunkach międzyludzkich, to jednak nie łeczeństwa opartego na odmienności i różnico-
zowanej homofobii. Szczególnie wśród polskich
gejów i lesbijek, którzy nie mają za sobą – jak ich
zgadza się na jej legitymizowanie w imię racji waniu. Polityka queer to także polityka walki o
amerykańscy „bracia i siostry“ – 40 lat emancypacji „moralnej większości“ czy jakiejkolwiek innej przejęcie wiedzy: wykazująca uwikłanie wiedzy
i Parad Równości, tylko co najwyżej 20. większości. – wiedzy naukowej, ale także medialnego obra-
zu rzeczywistości – w procedury przemocy [wy-
Dr Tomasz Basiuk: Warta zastanowienia jest Co ma queer do geja, nikającej z tego, że rzeczywistość oparta na res-
kwestia spolszczenia queer, tak w wymiarze lesbijki i heteryka? trykcyjnych normach represjonuje jednostki, któ-
językowej etykiety, jak i przyswojenia samej re się w tych normach nie mieszczą – przyp.
kategorii myślowej do lokalnego kontekstu. Określanie się jako queer jest przyznaniem się E.T.]. Dlatego polityka queer to wkraczanie w
Słowo queer niewątpliwie może funkcjonować do istnienia poza/pomiędzy zdefiniowanymi toż- przestrzeń akademicką, organizowanie kursów,
w Polsce jako językowa szafa (closet), ponie - samościami, niemożnością/niechęcią jedno- konferencji i szkoleń wprowadzających do rewi-
waż znakomita większość nie wie, co ono zna- znacznej kategoryzacji – seksualnej czy płciowej. zji humanistyki z perspektywy queer, ujawnianie
Heterykiem/heteryczką, gejem czy lesbijką można
czy. Wtrącone do tekstu napisanego po polsku być w danej chwili czy kontekście, który wymaga procedur służących normatywizacji w szkołach
(jak ten) słowo to traci swój negatywny, pas- zdefiniowania się w jakiś sposób, ale te określe- różnego stopnia i przeciwdziałanie im, to budo-
kudny wydźwięk (queer w języku angielskim nia istnieją tylko „tu“ i „teraz“. wa alternatywnych źródeł wiedzy, alternatyw-
przypomina polskie „pedał“ i „ciota“). W tej sy- nych mediów. Polityka queer to także wprowa-
tuacji rzeczywiście trudno porównywać wyau- dzanie kuriozalności do codzienności i rozbraja-
towanie się jako queer z ujawnieniem się jako Według Jacka Kochanowskiego „gej“ czy „les- nie lęku przed nią, to jawność, widzialność i sły-
lesbijka albo osoba transseksualna. bijka“ i „queer“ to zupełnie różne perspekty- szalność odmienności, to świadome afiszowanie
wy: queer to strategia wyśmiania wszystkich się z tym, co kuriozalne, po to, by przestrzeń
A co rewolucyjne? tożsamościowych kategorii, ukazanie ich ab- publiczna nie była zarezerwowana dla tego, co
surdalności i przypadkowości. Te kategorie po właściwe i usankcjonowane, ale by stała się do-
Rewolucyjność queer polega na uświadomie- prostu nic nie znaczą, ich znaczenie jest sztucz - mem dla wszystkich. Polityka queer to także
niu sobie ograniczeń ruchu feministycznego czy nie konstruowane. Co zmiana prawa na takie,
ruchu LGBT, czyli ruchów orbitujących wokół poli- to właściwie znaczy, że które sprzyja różnorod-
tyki tożsamości, które nieuchronnie generują ka-
tegorię Innego i w efekcie prowadzą do wyklu-
jestem gejem? Czy co- ności i nie sankcjonuje
czenia. (...) Rewolucyjność queer to również kon- kolwiek ponad to, ja- wybranych sposobów
testacja heteromatriksu oraz myślenie w katego- kiego rodzaju płeć ma życia jako bardziej
riach postpłciowości. mój partner seksualny? w a r t o ś c i o w y c h , ale
QT ma raczej charakter rewelacyjny niż rewolucyj-
(...) Nie musimy „być“ sprzyja odmienności i
ny. Więcej odsłania czy ujawnia, otwiera raczej kimkolwiek: gejem czy chroni odmienność
oczy niż prowokuje do nagłych działań czy spon- lesbijką, kobietą czy przed normatywnym
tanicznych gestów. mężczyzną, możemy atakiem. (...) Przedtem
wypowiedzieć jednak musimy zacząć
posłuszeństwo obo - chcieć i umieć być kurio-
Jacek Kochanowski: Perspektywa queer jest wiązkowemu posia - zalnymi, odrzucić po-
kontrowersyjna, bo przemawia w imieniu te- daniu tych wszystkich stawione przed nami
go, co „kontrowersyjne“, kuriozalne, niepo- etykietek. Po co? Po to, wezwania do normal-
prawne, niewłaściwe. I także na tym polega jej żeby nie starać się im ności, także normalności
rewolucyjność. Rzeczywiście, bardzo nieprzy- „dorównać“, po to, że- środowiskowej – nor-
jemną stroną tej perspektywy jest ujawnianie by nie wkładać całej malności lesbijskiej, nor-
mechanizmów przemocy działających wew- swojej energii w napełnianie tych pustych malności gejowskiej itp. Największy wysiłek na-
nątrz środowisk, które same czują się ofiarami. nazw treścią, żeby ich nie materializować na leży zatem do każdej/każdego z nas. Chodzi o
To dlatego część środowisk feministycznych powierzchni naszych ciał, ponieważ są to ety- to, co zwykle: by uwolnić swój umysł od norma-
przyjmuje twórczość Judith Butler z oburze- kietki wymierzone przeciwko nam. Nie chodzi tywnych kategorii. Queer your mind!
niem: ujawnia ona, że nikt nie jest niewinny, o to, żeby ich zupełnie przestać używać – mo-
że także feminizm może być odpowiedzialny gą być z wielu powodów, także politycznych,
Dr Jacek Kochanowski – socjolog i filozof, pub-
za różnego rodzaju wykluczenia [historycznie – przydatne. Ale nie powinno się w nie wierzyć. licysta. Zajmuje się socjologią queer i gender, soc-
wykluczając ze swojego grona osoby, które nie Nie powinno się starać wypełnić oczekiwań w jologią i filozofią kultury, socjologią wiedzy, jest
pasowały do określonego wzorca – np. lesbij- nich zawartych, ponieważ dzieje się to kosz- komentatorem prac Michela Foucaulta, włącza do
ki butch, transseksualistów – przyp. E.T.]. Po- tem wygłuszania naszych pragnień, zamykania teorii społecznej wątki dekonstrukcjonizmu.
dobnie irytujące jest ujawnienie, że organizac- sobie wielu możliwości, które pozwoliłyby Dr Tomasz Basiuk – adiunkt w Ośrodku Studiów
je lesbijek i gejów, walczące rzekomo o prawa nam być szczęśliwszymi. Queer to nie jest ko - Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego
wszystkich LGBT, w rzeczywistości dążą do lejna nazwa „osób LGBT“, bardziej modna, bo oraz dyrektor Ośrodka. Opublikował szereg arty-
społecznej akceptacji dla jedynie części z nich: mniej zrozumiała. To strategia bycia poza kate- kułów i współredagował trzy prace zbiorcze z
dziedziny queer studies.
tych porządnych, monogamicznych, uporząd- goriami, bycia na przekór tym kategoriom.
11
wywiad Gej polski 2008
Wywiad z Dominiką Buczak i Mikiem Urbaniakiem,
autorką i autorem książki „Gejdar“
Książka Anny Laszuk „Dziewczyny, wyjdźcie z M.U.: Według mnie nie ma „gejów i lesbijek“ bo wydawały mi się oczywiste z racji tego, że
szafy“ była o polskich lesbijkach, wasz „Gej - jako jednej grupy. Łączy nas tylko walka z ho- jestem gejem. Kiedy jeden rozmówca twierdził, że
dar“ to 16 wywiadów z polskimi gejami. Inspi - mofobią. Poza tym to są odrębne światy, różne doskonale rozumie kobiety, to ja może bym to
rowaliście się książką Laszuk? problemy. Kiedy lesbijki idą za rękę ulicą, to przepuścił, a Dominika od razu go kontrowała.
D.B.: Nie, mieliśmy już jasną ideę „Gejdaru“, nikt nie zwraca uwagi, a z facetami jest inaczej. Facet homo i kobieta hetero się uzupełniali?
zanim wyszła książka Laszuk. Kilka wywiadów D.B.: Zdajemy sobie sprawę z tego, że lesbijki D.B.: Zgodnie ze stereotypem istnieje jakieś
było już nawet wtedy gotowych. są podwójnie dyskryminowane: jako kobiety i specjalne porozumienie między gejami i kobie-
Od początku miał być tylko o gejach, a nie o jako osoby homoseksualne. Ale my od począt- tami hetero. Z naszych wywiadów wynika, że
gejach i lesbijkach? ku chcieliśmy napisać książkę o gejach, o ich ży- ten opiewany przez seriale rodzaj przyjaźni jest
D.B.: Mam wielu przyjaciół gejów, ich opowieści ciu i problemach. Gdybyśmy zrobili wywiady i z mocno przereklamowany. Ale w naszym przy-
o życiu kompletnie odbiegały od stereotypu, z gejami, i z lesbijkami, książka siłą rzeczy kon- padku tak rzeczywiście jest. Więc nasza współ-
którym często się stykałam – że gej to modny, centrowałaby się na różnicach i podobieńs- praca była owocna.
pachnący, glamour facet „skazany“ na bycie sty- twach między nimi, a nie to było naszym celem. M.U.: Kuba w wywiadzie „Homopodteksty“
listą. Chciałam pokazać, że to nieprawda. Opo- Czy nie jest też tak, że do prawdziwego życia mówi, że geje i kobiety mają pewną wspólno-
wiedziałam o tym Mike’owi, z którym się przy- gejów miałaś dostęp poprzez te przyjaźnie, a tę doświadczenia dyskryminacji – seksizmu,
jaźnię. do lesbijek nie? mizoginii, homofobii. Grzesiek z „Kleine Prin-
I co ty na to, Mike? D.B.: Masz rację. Mam tylko jedną koleżankę cessa“ twierdzi, że z lesbijkami nie miałby o
M.U.: Fabulous, let’s do it, girl! Ja chciałem lesbijkę, a gejów było wokół mnie sporo. Czu- czym gadać, a z heteryczkami ma – o facetach.
wziąć za rogi drugi stereotyp – geja jako łam, że mam w miarę pełny obraz. Ja przyjaźnię się i z kobietami, i z mężczyznami
strasznego, zboczonego typa, który czyha Wszystkie wywiady robiliście razem? Był jakiś hetero, choćby z mężem Dominiki. Łukasz jest
gdzieś w krzakach na młodziutkich chłopców, podział obowiązków? modelowym przykładem otwartego, walczące-
bo oczywiście jest pedofilem. M.U.: Zrobił się samoistnie. Ja częściej eksplo- go z homofobią i wszystkimi innymi fobiami
Ale właściwie dlaczego nie chcieliście rozma- rowałem zakamarki seksualnego życia, a Do- faceta. Był także pierwszym – bardzo krytycz-
wiać z lesbijkami? minika – mizoginię. nym – recenzentem naszych wywiadów.
D.B.: Ciekawe, czy Annę Laszuk też ciągle się Ty nie jesteś feministą? Trudno było wam znaleźć rozmówców?
pyta, dlaczego nie napisała o gejach. M.U.: Oczywiście, że jestem. W kwestii mizoginii M.U.: Nie. Zaczęliśmy od znajomych i jakoś
Na spotkaniach autorskich mówiono raczej: byłem zastępcą Dominiki. Zadawaliśmy pytania z poszło. W trakcie okazało się na przykład, że
„To fajnie, że w końcu lesbijki mają głos“. dwóch perspektyw – faceta homo i kobiety het- nie możemy nie mieć księdza, bo w tych pier-
D.B.: W naszym przypadku pytanie o lesbijki ero, co dało ciekawe rezultaty. Dominika na wszych wywiadach ciągle się jacyś księża po-
ciągle powraca. początku trochę się wstydziła pytać o seks, ale jawiali. Znaleźliśmy nawet kilku, ale wszyscy,
Może to dobrze, przestają być niewidoczne, szybko się przełamała i drążyła też te kwestie. jak przychodziło do wywiadu, odmawiali. Ma-
skoro dostrzega się ich brak? Zadawała także pytania, których ja bym nie zadał, my więc księdza niedoszłego.
12
Łączenie religii katolickiej z homoseksualiz - Ten ogólny obraz polskiego geja 2008 wyła - wany jest ich synek? Co z tymi wszystkimi ge-
mem – częsty problem polskich gejów. niający się z „Gejdara“ nie jest wesoły. jami, których on potraktował instrumentalnie?
D.B.: Sami byliśmy zdziwieni tym, jak często D.B.: Tak, to jest smutna książka. Zanim zaczę- Dwie, góra trzy osoby w tej książce mają
powracał. To jest główny motyw i w wywia- liśmy przeprowadzać wywiady, naiwnie myś- ugruntowaną gejowską tożsamość, która nie
dzie z niedoszłym księdzem – „Przystanek lałam, że ludzie żyjący pod społeczną presją ogranicza się do uprawiania seksu z facetami.
Jezus“ – i w wywiadzie „Dziecko Boże“. Jego mają trochę więcej empatii dla innych dyskry- D.B.: Na przykład?
bohater ma wciąż płonną nadzieję, że będzie minowanych. Bzdura. Tomek Szypuła.
w stanie się z katolickim Kościołem jakoś To są w większości ludzie pełni sprzeczności, D.B.: Jego postawa jest cudowna. On jest spo-
ułożyć. Wydaje mu się, że jeśli zbuduje trwały skrywający uwewnętrznioną homofobię. łecznikiem, jakich mało.
związek i nie będzie zmieniał partnerów – zna- M.U.: Widać to dobrze w wywiadzie z Jarkiem Mike, ty dużo działałeś na rzecz walki z homofobią.
jdzie w Kościele własną ścieżkę. Tuż po ukaza- „Szpilek nie noszę“. On był prawdziwym gejem Spotykałeś się z „działaczofobią“ wśród gejów?
niu się naszej książki Watykan odmówił pod- homofobem i ta skomplikowana psychologicz- M.U.: Tak, bardzo często.
pisania dokumentu ONZ, który wzywa wszyst- nie konstrukcja runęła na naszych oczach. D.B.: Ja też się spotykałam: „o co tym działaczom
kie kraje do depenalizacji homoseksualizmu. Jak to? chodzi, po co te parady, gdyby było o tym cicho,
To bardzo twarde powiedzenie ludziom takim D.B.: Byliśmy pierwszymi osobami, które z nim to byśmy sobie spokojnie żyli…“ itd. Szczególnie
jak nasz bohater: „jeśli jesteś gejem, jeśli bu- rozmawiały o jego gejostwie, o jego poglądach. niewyoutowanym gejom działacze przeszkadzają.
dujesz relacje z mężczyznami – wynocha“. Przyjaźni się z ludźmi, którzy twierdzą, że „pe- Tak jakby homofobia nie istniała, gdyby dzia-
Od początku wywiady miały być anonimowe? dałów trzeba zajebać“ i koniec, zero refleksji. łaczy czy parad nie było.
D.B.: Tak. Zaznaczaliśmy wszystkim rozmów- My na to: „No co ty? To jak można się z kimś ta- M.U.: Jest też analogiczny pogląd w stosunku
com, że jeśli chcą, wystąpią bez nazwiska i kim przyjaźnić?“. Mówił, że denerwują go geje do antysemityzmu. Często słyszałem, że „właś-
pod zmienionym imieniem. Ale kilku z nich przegięci, że nie wyobraża sobie romantyczne- nie to ciągłe gadanie o Jedwabnem wywołuje
można zidentyfikować – Tomka Szypułę czy Je- go, pełnego czułości wieczoru z facetem, my py- antysemityzm“.
rzego Nasierowskiego. Sami tego chcieli. taliśmy, dlaczego. Kiedy spotkaliśmy się z nim Dwóch waszych bohaterów ma dzieci i mówi
M.U.: Nie mielibyśmy szans na tak intymne po 4 miesiącach, wypalił, że teraz w jego życiu o tym, a więc pojawia się problem homorodzi -
zwierzenia, gdybyśmy chcieli wszystkich jest rewelacyjnie – poznał chłopaka, zakochał cielstwa. Temat homoadopcji w ogóle by nie
przedstawić z nazwiska. Ja sam, mimo że jes- się i wyoutował przed kilkoma znajomymi. I to zaistniał, gdyby niektórzy z innych rozmówców
tem wyoutowany przed samą Najświętszą Pa- wszystko dlatego, że po wywiadzie z nami so- nie czuli, że powinni się w tej kwestii wypo -
nienką, seksualnych i innych intymnych szcze- bie przemyślał różne sprawy. Zatkało nas. Na- wiedzieć, mimo że w ogóle nie byli pytani. I
gółów bym o sobie nie opowiedział. A anoni- szym zamierzeniem nie było zmienianie jego mówią, że są jej przeciwni.
mowo oni nie mieli oporów. Co ciekawe, w mentalności, choć w sumie dobrze się stało. D.B.: To samo wyszło. Symptomatyczne. Tak jak
większości nie chcieli być identyfikowalni przez M.U.: To była niesamowita metamorfoza. On i seks, którego w książce Laszuk właściwie nie
swoich sąsiadów, krewnych czy znajomych z nigdy wcześniej nie spotkał nikogo, kto by mu ma, zauważyłeś? Naszych rozmówców nie trzeba
pracy, ale przez swoich kolegów gejów - jak zadał te proste pytania. było specjalnie zachęcać do mówienia o seksie, a
najbardziej. Wrażenie robi tez wywiad z żonatym gejem sek- my chętnie słuchaliśmy. Czasem te dosłowne
D.B.: Coming out jest chyba jedynym przeży- soholikiem. Wrył mi się w głowę obraz: żony nie opisy trudno było przelać na papier, bo wycho-
ciem, o którym opowiadali wszyscy nasi boha- ma w domu, a on z malutkim synkiem na ręku dziło niemal porno. Jeden z bohaterów drobiaz-
terowie. To z reguły bolesne doświadczenie. wyrywa facetów na czacie. gowo opisywał różnice między seksem z kobietą
Wyszedł nam we wszystkich tych wywiadach D.B.: Kiedy od nas wyszedł po wywiadzie, nie i z mężczyzną, inny powiedział dokładnie, po
ogromny trud ujawnienia się, praca, którą trze- byliśmy w stanie nic powiedzieć. Rozbolała czym poznał, że jego chłopak chwilę wcześniej
ba nad sobą wykonać, by go zrobić. mnie głowa. uprawiał seks z innym… Wątki seksualne to jest
M.U.: Czasami ta praca była wykonywana pra- M.U.: Jeśli musisz ciągle kłamać, zmyślać, uda- chyba podstawowa różnica między „Gejdarem“
wie na naszych oczach. Dawid z wywiadu wać, to nic dziwnego, że twoje życiowe decyz- a książką Laszuk. Widać dokładnie, o ile trudniej
„Chcemy być sobą“, jak dostał „Gejdar“, to je są często koślawe. Jaka jest sytuacja żony te- jest dziewczynom mówić o seksie, co wynika z
stwierdził: „Żałuję, że zmieniłem sobie imię“. go człowieka? W jakiej atmosferze wychowy- różnej socjalizacji dziewczyn i chłopaków.
13
W grudniu Prawie całe swoje życie spędziłem na Białoru-
2008 odbyło si, gdzie się urodziłem. Absolutna większość
się spotkanie gejów, lesbijek i osób trans cały czas żyje w
założycielskie obawie przed „ujawnieniem“. W sumie na
nowej grupy Białorusi i w Polsce problemy są podobne: ho-
działającej w mofobia, brak tolerancji i negatywne wypo-
KPH Warsza- wiedzi ze strony przedstawicieli władzy. Jed-
wa – KPH nak zasadniczą różnicą jest to, że na Białorusi
Wschód. Ko- brak jest jakichkolwiek gwarancji wolności sło-
rzystając z wa, a ruch LGBT praktycznie nie istnieje. Mam
polskich doś- nadzieję, że nasza grupa KPH Wschód pomo-
wiadczeń, w tym ponad 7 lat funkcjonowania KPH, że w nawiązaniu kontaktów między Zachodem
nowa grupa będzie działała na rzecz poprawy sytu- i Wschodem – powiedział Rodion Bohusz.
acji osób LGBT na Białorusi i Ukrainie, a w przysz-
łości być może w Rosji i innych krajach b. ZSRR. W grupie działa kilkanaście osób, które mają
doświadczenie we współpracy z organizacjami
Koordynatorem grupy KPH Wschód został Bia- z Europy Wschodniej lub interesują się kulturą
łorusin Rodion Bohush, który przez 3 lata dzia- wschodnich sąsiadów Polski. Kontakt do koor-
łał w Białoruskiej Lidze Lambdy (BLL), gdzie dynatora KPH Wschód: wschod@kph.org.pl
zajmował się prawami gejów i lesbijek. Obec- Lista dyskusyjna grupy: kph_grupa_wschod-
nie Rodion studiuje i mieszka w Warszawie. subscribe@yahoogroups.com (TS)
Inne spojrzenie
historia
Homoseksualizm w PRL-u (5)
15
kultura Testosteron
w trzech
odsłonach
Tekst: Magda Pocheć Foto: Monika Kokoszyńska
Uwalnianie chłopca wąsy i brodę z piany w kąpieli. Potem okazało czapce policjanta, czarnej skórze, z kajdanka-
się, że mogę tak występować na scenie – wyz- mi i pałką w dłoni Ania staje się po prostu
Sobotni wieczór w warszawskiej UFIe. Błysk naje Ania. Dla niej dragowanie to forma sztu- gejowską ikoną seksu. – Dla mnie dragkin-
lamp i głośna muza. Przez środek parkietu ki, a poprzez swoje występy pragnie dostar- gowanie nie dotyczy wyłącznie igrania z płcią,
pewnym, acz wyluzowanym krokiem zmie- czać ludziom rozrywki i inspiracji. ale można to rozszerzać także na inne ka-
rza koleś w szerokich spodniach i bejsbolów- tegorie, w tym seksualność. Tivv w swoim
ce. Bluza z kapturem, staranna bródka i cięż- Igranie z płcią show pokazuje na przykład nienormatywną
ki zegarek. Wizerunek wyraźnie inspirowany seksualność S/M. Drag generalnie uderza w
seksistowską kulturą hip-hopu. Kieruje się w Drag kingi czerpią z ikon i celebrities. Uważnie status quo – sugeruje Offca. Dziewczyny z Da
stronę sceny. Mijając mnie, rzuca tylko non- studiują komercyjny geniusz idoli, by później Boyz już w pierwszych latach życia opierały
szalanckie i zaczepne „Siema, lala!“. Stoję przerysowywać pewne jego aspekty. Ucie- się socjalizacji i dziecięca jeszcze intuicja pod-
jak wryta. A Tivv już na scenie w swoim ży- leśnić to, co w danej postaci najbardziej in- powiadała im, że gorset narzucanej im roli
wiole wywołuje piski fanek i... fanów! trygujące. Tradycyjne podejście do dragu za- społecznej – zarówno w zakresie ubioru, jak i
kłada ośmieszanie stereotypowej męskości, zachowań – jest zbyt ciasny. Mając kilka lat,
Ania vel Tivv bierze z męskości wszystko, co deklasowanie roli społecznej. – Dla mnie to w Ania oprotestowała noszenie spódnic, które
najlepsze i najgorsze zarazem. Wciela się w ro- rzeczywistości feministyczne narzędzie walki z ograniczały możliwości swobodnego
lę brutalnego macho i casanowy (ale nie tyl- patriarchatem. – dopowiada Morfi (prywatnie poruszania się i zabawy. Z wiekiem stało się
ko...) już od trzech lat. Deklaruje, że na co Megi). Ale drag wciąż ewoluuje w kierunku również jasne, że żadna z dziewczyn nie
dzień jest zupełnie inna – przyjacielska i po- bardziej radykalnego eksperymentowania z zamierza realizować heteronormy. Dziew-
godna. Zapewnia też, że prowadzi absolutnie płcią niż tylko kwestionowanie stereotypów. czyny poza sceną kochają dziewczyny. Na
zwyczajne życie – pracuje w korporacji, nie- Genderfuck, czyli ukazywanie niejedno- scenie natomiast kwestionują wszystko,
ustannie krążąc między różnymi miastami znaczności płci, to element coraz częściej również kategorię tożsamości seksualnej.
Polski i poza jej granicami. Na scenie, gdy wy- pojawiający się w występach drag kingów.
chodzi z niej ukryty gdzieś w środku chłopiec, Również naszych rodzimych Da Boyz. Tożsamość zróżNICowana
jest jednak nie do poznania. – Zawsze wie- Dziewczyny nie stronią także od pokazywania
działam, że tradycyjny model kobiecości nie nienormatywnej męskości. Postać George’a Offca także zaczynała swą przygodę z dra-
jest modelem, do którego chciałabym się ogra- Michaela, w którą wciela się Tivv w piosence giem poprzez przeginanie męskości. Na war-
niczać. Uwielbiam zarost. Nieraz robiłam sobie Outside, jest tego wyraźnym przykładem. W sztat wzięła latynoskiego kochanka – An-
16
tonio Banderasa. Ksywka Antonio przylgnęła chcę na siłę być za-
do niej do dziś. Obecnie jednak przechodzi szufladkowana do
fascynację Freddiem Mercurym. – Moje po- jakiejś kategorii.
dejście do dragowania zmieniło się całkowi-
cie po międzynarodowym festiwalu drag kin- Początki z dragiem
gów w Berlinie, gdzie zobaczyłam na przy- nie były jednak
kład, jak dragowania można użyć do pokaza- proste. – Wchodze-
nia różnych zjawisk związanych z cielesnoś- nie w klimaty drag
cią, np. anoreksji. Teraz uważam, że najlep- to proces dystanso-
sze role to te, których nie da się jednoznacz- wania się do włas-
nie skategoryzować. Antonio pragnie, aby nej płciowości.
przy kolejnym występie publiczność nie miała Okazało się, że jes-
absolutnie żadnej pewności co do tego, kim tem w jakimś stop-
jest osoba na scenie. – Chciałabym płynnie niu przywiązana do
przejść od kobiecości do męskości i z powro- swoich atrybutów
tem. A to wszystko na waszych oczach. kobiecości. Ukrycie
piersi i wypchanie
Morfi natomiast to typ chłopaka z deskorol- majtek skarpetami,
ką, któremu jest tak właściwie trochę a potem wyjście z
wszystko jedno. Zdystansowany i wyluzo- tym do ludzi nie
wany. Nigdy nie dorasta. Sceniczna specjal- przyszło mi bez tru-
ność Morfi to Justin Timberlake. Megi jest du – przyznaje Me-
prawdziwą weteranką polskiej sceny DK. To gi. Tivv dodaje, że
ona z dziewczyn ma najdłuższy staż – wys- po latach praktyki
tępuje od pięciu lat. Da Boyz to jej trzeci zes- nasuwa się jeden
pół. – Coraz trudniej jest mi opracowywać wniosek – Trzy
nowe numery, gdyż coraz więcej od siebie skarpetki włożone
wymagam. Dla mnie ważne jest, aby to by- w majtki dają opty-
ło interesujące na wielu poziomach – za- malny efekt. Zdają
równo pod względem wizualnym, ale też się to potwierdzać
tym bardziej abstrakcyjnym, ideologicznym. również heterosek-
sualne dziewczyny. Od lewej: Tivv, Morfi, Antonio
3 skarpetki – Włożenie tych skarpetek w kroku to symbo-
liczne przejście; narzędzie, za pomocą którego nakładanie makijażu czy eksperymentowanie
Megi przyznaje, że drag ma dla niej olbrzy- udaje ci się zdystansować do siebie i zakwes- z ubiorem. Przecież nawet idąc do fryzjera,
mie znaczenie osobiste. – Po tylu latach wys- tionować własną tożsamość – stwierdza Anto- czujesz, że zmiana pozornie fizyczna wpływa
tępów doszłam do takiego poziomu samo- nio i dodaje – Ta rola przekonuje również in- na samopoczucie – dodaje Offca.
stanowienia, że moja płeć jest mi właściwie nych. Drag budzi pożądanie zarówno hetero,
obojętna. Ludzie na ulicy mają często prob- jak i homoseksualnej publiczności. – Ciało to element władzy – kontynuuje An-
lem z jej określeniem. Czasami jest to frustru- tonio. – Kanony atrakcyjności dla kobiet i
jące, ale czasami myślę, że to tak ma być. Nie Pomimo że dziewczyny identyfikują zjawis- mężczyzn są bardzo wąsko i restrykcyjnie us-
ko DK z kulturą lesbijską, bardzo chciałyby talone. Gdy uświadamiasz sobie, jak wiele
występować dla szerokiej publiczności. jesteś w stanie ze swoją cielesnością zrobić,
Można pokusić się o stwierdzenie, że drag to to odkrywasz jednocześnie, że masz w tym
zakresie pewien obszar wolności. Możesz
Przebieranki z morałem być, kim chcesz, i realizować alternatywne
wyobrażenia na temat tego, co jest piękne.
takie przebieranki z pożywką intelektualną.
Manipulowanie ciałem i wyglądem pozwala Da Boyz powstało w kwietniu 2006. W skład
nam wcielać się w dowolne role. Da Boyz grupy wchodzą 3 dziewczyny o pseudonimach ar-
tystycznych Antonio, Morfi i Tivv. Da Boyz ma już
przekonują nas, że wszystko jest możliwe, na koncie wiele występów, w tym w ramach mię-
zarówno na scenie, jak i w życiu prywatnym. dzynarodowej imprezy Drag Festival Berlin 2008 i
– Oprócz tego, że przebieram się na scenie, na występie organizowanym przez węgierską orga-
to przebieram się właściwie notorycznie. Co- nizację Ösztrosokk w Budapeszcie. W repertuarze,
który nieustannie rozwijają, znajdują się m.in.
dziennie wchodzę w inne role, a ubiór i wy- utwory takich gwiazd jak Justin Timberlake, George
gląd to tylko symboliczne przejście. – przeko- Michael, Antonio Banderas oraz stale unowocześ-
nuje Megi i opowiada o zestawach ciuchów, niany zestaw kawałków polskiego i zagranicznego
w które obfituje jej szafa. Inne do pracy, inne hip-hopu. Da Boyz poprowadziło również szereg
warsztatów dragkingowych, po których uczestnicz-
po pracy, inne po domu. A jeszcze inne na ki występowały z zespołem na scenie, a niektóre
spotkanie z rodzicami. – Za każdym razem rozpoczęły nawet karierę solową.
jestem kimś trochę innym, ale jednocześnie
to cały czas ja – stwierdza. – Myślę, że każdy W najbliższym czasie Da Boyz będzie można
Da Boyz w miejskiej dżungli zobaczyć 21 lutego w warszawskiej UFIE.
uprawia swoje prywatne drag, np. poprzez
17
kultura Odwieczne
zamiany ról
Specjalnie dla „Repliki“: Kamil/a Sipowicz
18
Ekstremalna
kultura
poezja
Wywiad z Ewą Furgał, autorką „Ekstremizmów“
W 26. numerze olsztyńskiego kwartalnika lite- Nie wiem, czy jakąkolwiek literaturę można
rackiego „Portret“, który ukazał się jesienią nazwać ekstremalną. Może taką, która pow-
2008 roku, zamieszczono obszerny wywiad z staje na bazie ekstremalnych przeżyć? Ale
Ewą Furgał, działaczką społeczną i otwartą les- takie kryterium jakoś szczególnie literatury
bijką. Autorka debiutuje właśnie jako poetka homoerotycznej nie wyróżnia. Jeśli chodzi o,
zbiorem „Ekstremizmy“, a w rozmowie mówi eufemistycznie rzecz ujmując, ekskluzyw-
o niewidzialności kobiet homoseksualnych, ność interesującego nas zjawiska, to nie
19
kultura Teksty: Sebastian Jagielski
Mariusz Kurc
Krzysztof Tomasik
Opium życia
Hanna Faryna-Paszkie- Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i Antoni Słonim- Starannie wydana książka składa się z trzech częś-
wicz, „Opium życia. Niez- ski, a Irenę Krzywicką zainspirowała do napisania ci: pierwsza jest rekonstrukcją życia, drugą stanowi
wykła historia Marii Mors- opowiadania, w którym tak scharakteryzowano opowiadanie Krzywickiej inspirowane wojennymi
kiej, muzy skamandry- główną bohaterkę: „miała skłonność do obu płci, prerypetiami Morskiej, jej męża i kochanka, a trze-
tów“, Jeden Świat, 2008 dzieląc swoje upodobania po równi, czasem była cia to artykuły z lat 1933-45 podpisywane
zakochana w mężczyźnie, czasem w kobiecie, pseudonimem Marjusz Dawn. O ile teksty publi-
Maria Morska (1895-1945) została zupełnie za- zawsze z jednakową egzaltacją“. Niebanalne życie cystyczne mają już tylko wartość historyczną, o tyle
pomniana, ale w międzywojniu jej nazwisko zna- Morskiej zostało wreszcie opowiedziane, Hanna dwie pierwsze części stanowią fascynującą lekturę.
czyło wiele. Deklamatorka wierszy skamandrytów, Faryna-Paszkiewicz wykonała ogromną pracę, Na szczęście autorka nie przemilcza biseksualizmu
publicystka „Wiadomości Literackich“, żona cenio- zbierając w całość rozsiane wspomnienia zna- Morskiej, cały rozdział poświęcono relacji z Iwasz-
nego matematyka Bronisława Knastera. Kochała jomych, a także odnajdując szereg niepub- kiewiczową, choć chciałoby się przeczytać także o
się w niej Anna Iwaszkiewicz, utwory dedykowali likowanych dotąd materiałów, w tym liczne zdjęcia. innych jej związkach z kobietami. (KT)
T.E.O.R.E.M.A.T.
1 lutego 2009 r. odbyła się w TR Warszawa wot zakłóca przybycie tajemniczego mło- na Warnke, Jan Dravnel,
premiera spektaklu Grzegorza Jarzyny „T.E. - dzieńca. Młody przystojny mężczyzna stanie Jan Englert, Rafał Maćko -
O.R.E.M.A.T.“ na podstawie twórczości Pie - się obiektem pożądania wszystkich jej człon- wiak, Sebastian Pawlak.
ra Paolo Pasoliniego . To opowieść o zamoż- ków. W obsadzie między innymi Jadwiga Bardzo gorąco polecamy!
nej mieszczańskiej rodzinie, której nudny ży- Jankowska-Cieślak, Danuta Stenka, Katarzy - (MK)
20
Gej Bohater
kultura
„Obywatel Milk“, polska premiera 23 stycznia
„Obywatela Milka“ otwierają pochodzące z lat Gus Van Sant, który nowatorskimi „Gerrym“, głównego nurtu jeszcze do niedawna przypa-
60. dokumentalne sceny policyjnych nalotów „Słoniem“, „Paranoid Park“ i „Last Days“ zasłu- dała rola antybohatera, opowiedzieć tak jak o
na gejowskie bary. Spostrzegłszy kamerę, szar- żył na miano najwybitniejszego współczesnego najprawdziwszym Bohaterze, o kimś niezwyk-
pani, pałowani mężczyźni zakrywają rę- łym zatem i wyjątkowym. Van Sant
kami twarze, lękając się społecznego os- zawłaszcza więc gatunek, który dotąd
tracyzmu i napiętnowania. Wiedzą, że wznosił pomniki wyłącznie heterobohate-
będąc homoseksualistami, w tym świe- rom, kierując swój przekaz do jak najszer-
cie nie mogą być sobą. Muszą się ukry- szego adresata. Tym razem – jak się zda-
wać. Tak jak ukrywa się sam Milk (znako- je – przede wszystkim zależało mu na
mity w tej roli Sean Penn) – w konserwa- tym, by jego głos został usłyszany.
tywnym domu i na Wall Street, gdzie
pracuje. Do czasu jednak, gdy w przed- Film Van Santa jest również o narodzi-
dzień swoich 40. urodzin spotyka przys- nach tożsamości gejowskiej. – Byłem do-
tąd w czterech poważnych związkach.
If a bullet should enter my Trzech z czterech moich partnerów otarło
brain, let that bullet destroy się o samobójstwo. Tu nie chodzi o
„sprawę“ – walczymy o nasze życie –
every closet door
mówi Harvey Milk. Żeby walczyć z wyk-
(Jeśli dosięgnie mnie kula, luczeniem, potępieniem i stygmatyzacją,
niech rozwali każde drzwi by w opresyjnym, heteronormatywnym
[szafy], w której ukrywają się świecie być sobą – należy się ujawnić,
geje i lesbijki). należy zdobyć się na coming out. To
przesłanie filmu Van Santa (ujawnionego
Harvey Milk
geja, dodajmy) i samego Milka, które w
tojnego Scotta (James Franco), z którym Polsce AD 2009 wydaje się szczególnie
spędza noc. Wkrótce obaj decydują się aktualne i ważne. (SJ)
na wyjazd do San Francisco, gdzie otwie-
rają zakład fotograficzny, który szybko „Obywatel Milk“ Gusa Van Santa otrzy -
staje się miejscem spotkań gejów. Film Sean Penn jako Harvey Milk mał 8 nominacji do Oscara.
Van Santa opowiada losy człowieka, który
walcząc z dyskryminacją mniejszości seksual- reżysera amerykańskiego, skonstruował „Oby- „Obywatel Milk“, USA, 2008. Reż. Gus Van
nych, został – jako pierwszy w historii jawny watela Milka“ według klasycznych reguł holly- Sant; wyk. S. Penn, J. Brolin, D. Luna, J. Fran-
gej – wybrany do rady miejskiej (San Francisco woodzkiego widowiska biograficznego. A co; dystrybucja Best Film, premiera: 23 stycz-
w 1978 r.). wszystko po to, by o geju, któremu w kinie nia 2009 r.
Harvey Milk (1930-1978) – radny San Francisco od stycznia do listopada 1978 r.,
działacz gejowski. Pierwszy na świecie otwarcie homoseksualny polityk piastujący
wybieralne stanowisko. Zastrzelony 27 listopada 1978 r. przez Dana White’a, kon-
serwatywnego katolika, politycznego oponenta.
Milk startował w wyborach do rady San Francisco dwukrotnie – w 1973 i w 1975 r.,
zanim został wybrany w 1977 r. Skutecznie sprzeciwiał się propozycji senatora
Johna Briggsa zakładającej zakaz pracy dla homoseksualnych nauczycieli w stanie
Kalifornia (podobną propozycję prawie 30 lat później wysuwał polski wiceminister
edukacji Mirosław Orzechowski). Milk wspierał też wprowadzenie zakazu
dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w miejscu pracy.
Dan White, który tego samego dnia zastrzelił również George’a Moscone’'a, bur-
mistrza San Francisco, otrzymał wyjątkowo łagodny wymiar kary – 7 lat więzienia
(adwokaci podnosili m.in., że to... fastfoodowa dieta była przyczyną jego chwilowej
niepoczytalności), który spowodował tzw. Zamieszki Białej Nocy (White Night Riots)
w gejowskiej dzielnicy San Francisco. Hospitalizowano ponad 160 osób. White
wyszedł z więzienia po 5 latach. W 1985 roku popełnił samobójstwo. Magazyn
Harvey Milk
„Time“ zaliczył Milka do 100 najważniejszych postaci XX wieku. (MK)
21
Teksty: Krzysztof Tomasik
kultura
Kontrola współczesności
Irena Krzywicka, „Kontrola dowcipna, zawsze przedstawiająca niebanalny aksamitne łapki zaczynają się pocić ze śmiertelne-
współczesności. Wybór punkt widzenia, zarówno w opisie książek czy go lęku. Zeskakuje z krawędzi, biegnie do drzwi,
międzywojennej publicys- zjawiskach społecznych, jak i przy relacjach z pro- ale samica przyjaciela zagradza jej drogę“. W
tyki społecznej i literackiej cesów sądowych. Moim absolutnym faworytem zbiorze znalazł się wstęp do słynnej lesbijskiej
z lat 1924-1939“, oprac. jest recenzja powieści Colette o niezwykłym trój- powieści Radcliffe Hull „Źródło samotności“, o
i wstęp Agata Zawi- kącie, w którym „tą trzecią“ nie jest wcale inna której Krzywicka pisała: „Spospolitowana w lite-
szewska, Feminoteka, 2008 kobieta, tylko kotka bez pamięci zakochana (z raturze poezja miłości zakwita w niej nowym uro-
wzajemnością) w swoim panu: „Obie – kotka i kiem. Mówi się w tej książce o wiele więcej o
Prawdziwa uczta, 500 stron z Ireną Krzywicką, kobieta – czekają na tego samego mężczyznę, uczuciu niż zmysłach, a miłość tych dwóch kobiet
sztandarową feministką międzywojnia, wraz z obie spoglądają na siebie z nienawiścią. Nagle już przez to samo, że jest w konflikcie ze świa-
Boyem główną sojuszniczką mniejszości seksual- kotkę przebiega dreszcz przerażenia. W oczach tem, powiedzmy – z normą (nie z normalnością),
nych. To publicystyka najwyższej próby, mądra, dwunożnej bestii przeczytała wyrok na siebie. Jej nabiera patosu i siły tragicznej“. (KT)
Filtry
Adam Wiedemann to ceniony poeta, jego naj- się właśnie ten związek dwóch mężczyzn,
nowsza książka nie jest jednak tradycyjnym wzajemne animozje, radości, wspólne spę-
zbiorem wierszy, bardziej przypomina swoisty dzanie czasu, wspominanie poprzednich
dziennik. partnerów. Kluczowy moment to chwilowe „Filtry“ oznaczają nie tylko
rozstanie, gdy Michał, zainteresowany tema- adres (mieszkanie na ul.
Tematem pisanych w pierwszej osobie czter- tyką żydowską, jedzie do Auschwitz, a jego Filtrowej), ale także przefil-
nastu zapisków jest, jak zawsze u tego au- powrót nie wygląda tak, jak sobie wcześniej trowywanie rzeczywistości, co robi Wiede-
tora, niezwykłość codzienności. Wszystko za- Adam wyobrażał: „Co za psi los!, pieprzony
mann, wybierając do zapisania nieliczne wy-
czyna się w końcu stycznia wraz z telefonem Auszwic zabrał mi chłopaka; wrócił stamtąd
darzenia z codzienności. To jedna z najsym-
do Julii Hartwig, a kończy miesiąc później wi- skonany, postarzały, jeszcze bardziej kłótliwy
zytą u koleżanki, która wyjeżdżając, udostęp- niż zwykle. Teraz w kółko śpi albo płacze, a patyczniejszych książek ubiegłego roku, któ-
niła Adamowi i jego chłopakowi Michałowi jak się śmiejemy, to z tego, że w końcu zosta- rej nieodłącznym elementem są rysunki Ma-
swoje mieszkanie. Na plan pierwszy wysuwa nie przewodnikiem po obozie“. cieja Sieńczyka. (KT)
22
on jest prawdziwym mężczyzną. Mogę powie-
Pokaż mi swoich kolegów... Ideałem martwy gej
dzieć tylko tyle, że życie jest jak pudełko czeko-
Medialnie bardzo uaktywnił się ostatnio Szzymon Szybko okazało się, kogo Ewa Wieczorek mo- ladek. Nigdy nie wiadomo, na co trafisz. A ja
Hołownia, który, jak przystało na 33-letniego gła mieć na myśli, ale chyba nie ma się czym nie spodziewałam się, że ta, którą wyciągnę
katolika wychwalającego tradycyjną rodzinę, chwalić. W „Wysokich Obcasach“ z 10 stycz- teraz, będzie miała aż tak cudowny smak“.
wciąż jest kawalerem. W „Przekroju“ ten re- nia zagościł angielski reżyser Terence Davies. Ciesząc się ze szczęścia Liszowskiej, jednocześ-
ligijny showman, zapytany o gejów w reklamie Szczególnie wyeksponowana została jedna nie ubolewamy, że polskie aktorki są w stanie
IKEA, postanowił posłużyć się wypowiedzią wypowiedź autora „Neonowej biblii“ dotyczą- opowiedzieć publicznie o swojej miłości do Oli
innego katolickiego dziennikarza: „Mój kolega ca jego homoseksualizmu: „Nie znoszę tej tylko wtedy, gdy Ola jest mężczyzną.
Jan Pospieszalski powiedział, cytuję: "że jest części mnie, ona jest jak drzazga w sercu. Dla-
prawidłowo anatomicznie zbudowanym tego żyję w celibacie. Gdybym mógł być zwy- Operetkowa diwa
mężczyzną i wie, do czego służy odbytnica oraz czajnym heteroseksualnym samcem, nie wa-
członek męski". Gratulując Jankowi tej wiedzy, hałbym się ani chwili. Miałbym żonę, dwoje Bogusław Kaczyński udzielił obszernego wy-
nie poszedłem tym tropem“. Wbrew temu, co dzieci, samochód i psa o imieniu Rover. I był- wiadu „Gazecie Wyborczej“. Jak zwykle w ta-
się Hołowni wydaje, cytując podobne wypowie- bym bardzo szczęśliwy“. Gdyby chcieć być kich wypadkach pan Bogusław mówił dużo,
dzi, idzie dokładnie tym samym tropem, złośliwym, można by napisać, że celibat u 64- chętnie i bardzo osobiście: o swojej chorobie,
udowadniając przy okazji, że nawet jeśli wraz z -letniego mężczyzny nie jest szczególnie rehabilitacji, silnej relacji ze zmarłą siostrą i uk-
kolegą Pospieszalskim wiedzą, do czego służy dużym osiągnięciem, ale tak nie napiszemy. W rywaniu biedy podczas zagranicznych wojaży
odbyt, to nie mają pojęcia, do czego służy mózg. gruncie rzeczy to kolejny, bardzo smutny w czasach PRL-u. Zwierzył się także, że gdyby
przykład braku akceptacji samego siebie. Na mógł wybrać, w skórze jakiej diwy chciałby się
Wieczorek już wypromowała? pocieszenie mamy informację, że miesz- urodzić, to zdecydowałby się na Marię Callas,
czańskie wartości można realizować także w która zresztą była do niego bardzo podobna.
Wciąż głośno o Tomaszu Raczku i Marcinie homoseksualnym związku. Samochód, dzieci
Szczygielskim, tym razem w związku z nagro- ani nawet pies Rover nie są dobrami zare- Jedynie na temat swoich związków Kaczyński
dą Piękna Para. Werdykt skomentowała w zerwowanymi dla heteryków. mówił niewiele. Najpierw wyznał tylko: „kon-
grudniowym „Pressie“ Ewa Wieczorek, redak- takty osobiste to margines mojego życia“, po-
torka naczelna „Wysokich Obcasów“: – To Asia kocha Olę tem opowiedział o trudnej relacji z pięknym...
znak, że normalniejemy. Gdyby to była nagro- dalmatyńczykiem, który cierpiał w czasie jego
da „Obcasów“, komentowano by: „libertyńska Trochę transgenderowego licznych podróży, a przyciskany, wymienił jesz-
"Wyborcza" znów wypromowała gejowską pa- klimatu wprowadziła Jo- cze „czteroletnie małżeństwo“ zawarte, by
rę“ – stwierdziła Wieczorek. Znów? „Obcasy“ anna Liszowska, zwierza- „sobie nie wyrzucać, że nie spróbowałem“.
czytamy regularnie, ale jakoś nie mogliśmy so- jąc się na łamach „Vivy!“
bie przypomnieć, żeby tygodnik wypromował ze swojej nowej miłości: To ciekawa motywacja do wzięcia ślubu,
jakąś homoparę albo nawet geja singla. Dlate- „– Tak szczęśliwa jak teraz podobnie jak odpowiedź na pytanie, skąd
go radzimy wziąć się do roboty bez oglądania nie byłam jeszcze nigdy w wzięła się jego egzaltacja i patos: „Z opery. Bo
się na krytykę skrajnej prawicy (bo już chyba życiu. I mówię to z pełną ja od najmłodszych lat oddychałem powie-
tylko oni uważają „Wyborczą“ za libertyńską), świadomością – jestem zakochana i jestem ko- trzem operowym“. Nie chcemy nie doceniać
a potem ogłaszać sukcesy na polu promocji chana. To Szwed – Ola Serneke. Wiem, wiem, możliwości opery, ale wydaje nam się, że
gejowskich (i lesbijskich!) par. jak to brzmi, ale to naprawdę męskie imię, a znaczący wpływ miały także inne czynniki.
23