KRAKUS CYRUS WIELKI

Pi dowodw na tosamo
Zgodnie z oczekiwaniami prof. Mariana Plezi, wybitnego badacza, mityczna historia Polski pochodzi ze Wschodu7. Wiele jednak wskazuje na to, e nie jest, jak przypuszcza, wersj opowieci o yciu Aleksandra Wielkiego8, lecz wariantem tzw. mitologii kejanidzkiej9, drugiego w popularnoci po historii grecko-rzymskiej systemu przedstawienia dziejw wiata10. Przypuszczenia Mariana Plezi mona uzna za suszne o tyle, e opis ycia Aleksandra Wielkiego rzeczywicie jest jedn z czci rzeczonej mitologii kejanidzkiej, co doskonale tumaczy obecno opowiadania o Aleksandrze tak e w mitycznej historii Polski, bdcej wanie mitologi kejanidzk11. Do pewnego stopnia artyku ten jest te logiczn konsekwencj poprzednich moich rozwaa, opublikowanych rwnie na amach Alma Mater 12, gdzie polski Wawel uto samiony zosta z Babelem-Babilonem, a smok wawelski ze smokiem babiloskim. Dla tera niejszych rozwaa istotne jest to, e to wanie Cyrus, przeMapa Persji, zaznaczone nazwy miejscowe utworzone od imienia Cyrus (ze zbiorw BJ) bywaj c w Babilonie (hebr. Bawel), kaza zaDotychczasowe prby znalezienia rdosowu okazay si bez- bi smoka babiloskiego13. W wietle tego co udao mi si ustali owocne, bo za takie trzeba raczej uzna powizanie imienia Kraka rwnie Krakus rezydowa w Babilonie (Wawelu) i te kaza zabi smoka babiloskiego (wawelskiego), co moe oznacza, z krukiem4 bd rzymskim Grakchusem5. Kim zatem by Krakus? A moe Krakus to Cyrus II Wielki, zaoyciel imperium per- e Cyrus i Krakus to jedna i ta sama osoba. skiego? Wszystko wskazuje na to, e imi Krakus to zmieniona foneIMI CYRUS tycznie wersja imienia Cyrus, a nazwa Krakw jest prawdopodobnie przeksztacon nazw Kurkath grd Cyrusa. Dzisiejsza polska wersja imienia krla perskiego jest W tym miejscu chciabym zaznaczy, e opracowane tutaj zapoyczona z jzyka aciskiego i z ni identyczna. Obie zagadnienie stanowi tylko niewielk cz tego, co udao mi si przyjmuj posta Cyrus14. Dla samego imienia Cyrusa jest to ustali odnonie pochodzenia najdawniejszej historii Polski6. Artyku jednak forma wyjtkowa. Poza acin i jzykami ode zalezawiera drobn cz wynikw mojej pracy. nymi wszystkie inne przewiduj form ze spgosk k zamiast u ponad tysic lat mino, odkd podrnik arabski Ibrahim ibn Jakub po raz pierwszy wspomnia nazw Krakw1. Od tego czasu a do dzisiaj nie udao si odnale etymologii tej nazwy. Ustalono jedynie, e zostaa utworzona od imienia Krakus/Krak/Krok2 i naley do szerszej grupy nazw typu: Krokw, Krakowice itp.3.

134

ALMA MATER

Zestawienie innych podobiestw pomidzy Krakusem a Kirkousem/Karkausem zawiera artyku mego autorstwa zamieszczony w Pressjach22. Tutaj warto jedynie zwrci uwag na te kwestie, ktre szczeglnie przybliaj Krakusa do Cyrusa Wielkiego. Do arcyciekawych wnioskw prowadzi zestawienie imienia Krakus z imieniem Kirkous. Ostatnie skada si z dwch czci kir + kous23. Co do drugiej czci jest jasne, e jest to imi iraskiego NAZWY MIEJSCOWE UTWORZONE krla Kawusa (waciwie Kej Kawusa)24. OD IMIENIA CYRUS Pierwsze czci rzeczonych imion, czyli kir- i kej, jednak zupenie si ze sob nie zgadzaj. W jaki sposb Wiele obiektw geogracznych od czasw wytumaczy t rozbieno? Rozwizanie, na staroytnych do dzisiaj nosi imi wielkiego zdogruncie fonetyki jzykw wschodniosowiaskich bywcy Cyrusa. Znamy na przykad cztery rzeki i iraskich, jest tylko jedno: we wszystkich jzyo nazwie Cyrus: dwie wpadaj do morza Kaspijkach ruskich i w pewnych rdach iraskich25 Kir skiego, jedna przepywa przez Fars (Persj), a inna to Cyrus. Zestawienie Kirkous zyskuje w takim wpada do Morza rdziemnego. wypadku zupenie sensowne tumaczenie: Cyrus Cyrus zaoy te sporo miast, ktre nosiy krl26 jego imi. Znamy miasta Cyrusa w Persji, Syrii, Znacznie wczeniej badania nad tym, jaka nad Morzem Kaspijskim i w Azji rodkowej, przy posta historyczna kryje si pod imieniem Kej czym najsynniejsz jest to ostatnie: Kyra, zwane Kawusa (rus. Kirkousa), podj polski uczony, Kyreschat. Ostatnia nazwa powstaa ze zoenia iranista, profesor UJ Wadysaw Dulba. W swojej dwch wyrazw Kuru + kaa Kurukaa16 dysertacji doktorskiej The Cyrus Legend in the (dzisiejszy Kurkat) o znaczeniu miasto Cyrusa. Portret Cyrusa ahname 27, wychodzc zreszt z zupenie innych Jest ona bardzo podobna do nazwy Krakw i moim ni ja przesanek, doszed do tego samego wniosku: e Kej Kawus zdaniem jest jej rdem. Zaoenie powysze musi mie na razie charakter hipotezy (Kirkous) to Cyrus Wielki. Najprawdopodobniej jednak Wadysaw Dulba nie zna rui wymaga dalszych bada w zakresie toponimii. Do tej pory udao mi si tra na jeden, ale za to jake wymowny fakt. Jedna z miej- skich wariantw podania o Kej Kawusie. Jedynie tam Kej Kawus scowoci w Palestynie, noszca w staroytnoci nazw Kir-Moab, okrelony jest jako Cyrus krl. Zachodzi tutaj pena zbieno dzi nazywa si Krak-Moab. Abstrahujc od racji jzykowych wyniku dwch niezalenych rozumowa. Uzasadniony jest tym pozwalajcych na zmian toponimu Kir w Krak, faktem jest, e samym taki tok rozumowania, e jeli prototypem postaci krla ona nastpia i miejscowo kodujca si tymi samymi znakami Kej Kawusa/Kirkousa/Karkausa jest Cyrus, to jest on rwnie wzorem historycznym Krakusa. co imi Cyrus nazywa si dzisiaj Krak. c, na przykad elamickie Kura, akkadyjskie Kuraa, Kurau, greckie K15. Forma prasowiaska imienia Cyrus jest zalena od wymienionej formy greckiej i staa si wzorem szeregu wspczesnych form sowiaskich z rosyjskim Kir na czele. WZR POLSKIEGO KRAKUSA, CZESKIEGO KROKA, RUSKIEGO KIRKOUSA/KARKAUSA CYRUS KRL Krakus ma swj czeski odpowiednik w postaci krla Kroka. Poza tym, jak dotd brak szerszych bada porwnawczych na ten temat. Tymczasem wanie takie dociekania doprowadziy mnie do niezwykle ciekawych wnioskw. Okazao si, e w literaturze ruskiej istniej przekazy niemal identyczne z histori Krakusa. Mowa tutaj o opowiadaniach o Urusanie azarewiczu. Za rkojmi podobiestwa niech posuy fakt, e krl nosi w nich imi Kirkous17 lub Karkaus18 i tak jak Krakus pojawia si wraz z 12 wojewodami, za gwnym ich motywem jest walka ze smokiem, Biaym Dani, wedug rekonstrukcji Wadysawa Dulby smokiem z Babilonu19. Ju w swojej dzisiejszej formie imi Krakus bardzo przypomina imi Karkaus, a moemy przypuszcza, e wczeniej oba imiona byy identyczne. Przed VIII wiekiem naszej ery imi Krakus miao posta Karkus20. Nawiasem mwic, znamy rwnie krla noszcego i to imi, estoskiego krla Karkusa21, notabene walczcego rwnie ze smokiem, ktry zakada zreszt miasto o nazwie Karkus. Jak wskazuje poyczka niemieckia Krakaus, imi Krakus posiadao te pierwotnie dyftong au. Dopiero pniej uleg on monoftongizacji i zmieni si w u. Wynika z tego, e dawniej polski krl nosi imi Karkaus. KRAKUS ROZKAZUJE ZABI SMOKA WAWELSKIEGO, CYRUS BABILOSKIEGO Jak stwierdza kronikarz polski Mierzwa, krakowskiego smoka zabito tak, jak Daniel zabi smoka babiloskiego28. Trafno jego spostrzeenia potwierdzaj nowsze badania. Rzeczywicie polska Legenda o Krakusie i smoku wawelskim jest, spord tysicy legend o smokach, najbardziej podobna wanie do starotestamentowej opowieci o Danielu i smoku babiloskim. Ta ostatnia opowiada o tym, jak prorok Daniel na rozkaz Cyrusa zabi smoka babiloskiego przy uyciu sawnego podstpu z siark. Obie legendy nale, zdaniem prof. Mariana Plezi, do ekskluzywnej grupy piciu poda, w ktrych wystpuje wspomniany wyej fortel. W trakcie bada udao mi si poszerzy krg poda zawierajcych ten motyw o kilkanacie wersji ruskiego podania o wyprawie do Babilonu29. Bohaterowie tych opowieci przybywaj do krlestwa babiloskiego, gdzie s zmuszeni walczy ze smokiem. Take w tym wypadku potwr babiloski traci ycie na skutek podstpu z prochem. O wszystkich wymienionych opowiadaniach, podobnych do polskiego, wiadomo wic, e albo s podaniami o smoku babiloskim, albo jego wersjami30. W zwizku z tym z ogromnym prawdopodobiestwem moemy stwierdzi, e polska legenda jest take wersj opowiadania o smoku babiloskim.

ALMA MATER

135

bratobjstwa. Bratobjca w niedugim czasie ginie, a jego siostra zostaje krlow36. Czas panowania Wedug autora Kroniki wielkopolskiej Krakus panuje za czasw krla Aswera37. Aswer (Ahaswerus) wedug Balamiego38 jest synem Kirusza (Cyrusa). Razem z ojcem zdobywaj Babilon. Termin Aswer uywany te bywa jako zbiorcze okrelenie wszystkich krlw perskich. Tak czy inaczej: Krakus yje w czasach Kirusza (Cyrusa). HISTORIA KRAKUSA I CYRUSA Karyntia Karint Krakus przybywa na Wawel z KarynHistori krla Krakusa i pokrewnego tii w Europie. Cyrus uderza na Babilon mu czeskiego krla Kroka znamy z najz przeczy Karint/Karind, znajdujcej si starszych polskich i czeskich kronik. pomidzy Persj a Babiloni. Wszystko Dzieje Cyrusa II Wielkiego przekazuj wskazuje na to, e nazwa Karyntia w histonam pisarze greccy na czele z Herodorii Krakusa/Cyrusa zostaa dopiero wtrnie tem, tabliczki asyryjskie, babiloskie, skojarzona z nazw Karint, jako najbara take w pewnym stopniu ustna tradydziej podobna do niej spord wczenie cja iraska31. Porwnanie historii obu znanych nazw geogracznych. krlw prowadzi do jak najbardziej za Mieszkacy Wawelu, Babilonu Grb Cyrusa II Starszego w Pesargadach skakujcych rezultatw. S praktycznie Krakus przybywa na Wawel na weidentyczne. Spora cz zgodnoci ma charakter szczegowy zwanie mieszkacw, zdobywa wadz bez walki i zaprowadza i nie mieci si w jakimkolwiek wzorcu literackim (np. wadcy pokj. Witany jest z radoci. W identycznych okolicznociach idealnego). Stanowczo wyklucza to moliwo, e historia kr- do Babilonu wkracza Cyrus39. la Krakusa jest wersj historii jakiego oglnowiatowego ide- Wawel Babel alnego wadcy. Zbyt duo w niej szczegw, ktre s wsplne Stolica pastwa Krakusa to Wawel40. Stolic zaoonego tylko z histori Cyrusa Wielkiego. Poniej zamieszczam wybr przez Cyrusa II imperium i jego najwikszym miastem jest Batakich wanie zgodnoci, bel41. Moim zdaniem nazwa przy czym s to zarwno Wawel jest przeksztacon zgodnoci leksykalne, jak fonetycznie nazw Babel. i pewne atypowe wyda Krl Babilonu i ca ego rzenia. Specyczn cech wiata tego zestawienia jest to, e Krakus to (krl Waweobejmuje ono praktycznie lu) i wiata caego, zrowszystkie informacje, jakie dzon [...] wiatu caemu42. posiadamy o Krakusie i czeCyrus to krl Babilonu skim Kroku. i wszech krajw43, krl ca Nemrod i smok babiloego wiata, pan czterech ski stron wiata44. Jednym z poprzednikw Tytulatura Krakusa w ogKrakusa jest krl Nemrod32, le nie odpowiada tytuom ksikrl Sowian. Przed nim pod t i krlw sowiaskich, za Wawelem zamieszkiwa te to jest identyczna z tytuami, smok wawelski 33. Cyrusa jakie nosili krlowie perscy, Kopiec Kraka II Starszego w Krakuszowicach w Babilonie bezporednio w tym Cyrus. poprzedza szalony krl Nabunaid (556539 r. p.n.e.)34, a take Ustrj pastwa krl Nemrod, mityczny zaoyciel miasta. I Nabunaid, i Nemrod Zarwno Cyrus, jak i Krakus likwiduj ustrj plemienny uwaani s za krlw smokw babiloskich35. Wedug Ksigi u Persw i Polakw. W obu przypadkach w czasach poprzeDaniela w czasach przed Cyrusem mieszka w Babilonie smok dzajcych ich wybr nieokrelon bliej rol sprawuj u Persw babiloski. rada 12 najlepszych obywateli45, u Polakw 12 wojewodw. Zbienoci s uderzajce, zwaszcza kiedy wemie si pod Instytucja 12 wojewodw, rycerzy znajduje rwnie ciekaw uwag proponowan tu identyczno Wawelu z Babilonem, paralel w postaci wspomnianych wyej 12 wojewodw krla a smoka wawelskiego z babiloskim. Kirkousa/Karkausa. Pozycja dynastyczna Krakusa i Cyrusa Wybr Obaj s zaoycielami dynastii. Dynastie nie przyjmuj naCyrus zwouje zebranie (wiec) perskich plemion46, na ktzwy od ich imienia. Obaj s ojcami dwch synw i co najmniej rym jednomylnie zostaje wybrany na krla Persw47. Krakusa jednej crki. Jeden z synw obejmuje wadz, drugi pada oar obiera na krla Polakw jednomylny wiec48.

Tylko na tej jednej podstawie mona przypuszcza, e we wszystkich wspomnianych opowieciach miejscem akcji jest Babilon, smok jest smokiem babiloskim, a krlem, ktry rozkaza go zabi, jest Cyrus Wielki. A wic bez wzgldu na to, czy uznamy za prawdziwe wywody jzykowe czce nazw Wawel z Babel, a imi Krakus z Cyrus (Kuru), w legendzie o Krakusie i smoku wawelskim Wawel odpowiada strukturalnie Babelowi, smok wawelski smokowi babiloskiemu, a Krakus zajmuje miejsce Cyrusa.

136

ALMA MATER

 Nieznajomy Bardii nie zostao utrwalone w jednej formie. Niemal kady autor Krakus to pewien (nieznajomy) czowiek49, jednak Lechici grecki podaje je w innej wersji, jest: Bardija, Mardija, Mardos, traktuj go jako swojego krla. Cyrus jest Persem, a mimo to Smerdis, Tanioksark itp.58.To wanie mogo by przyczyn uchodzi za prawowitego babiloskiego wadc. zniknicia imienia Bardii z omawianej historii i zastpienia go Wojny imieniem Cyrus Modszy (Krakus Modszy). Krakus cz spord swoich licznych wrogw pokona, Powysze dywagacje i tak nie zmieniaj faktu, e jedyni inn cz umierzy ukadami50. Ju na pocztku panowania potomkowie Krakusa i Cyrusa, noszcy te same co oni imiona, Cyrusa Babilonia, Lidia, Egipt i Sparta zawieraj sojusz woj- dodatkowo obaj o przydomku Modszy, czyli Krakus i Cyrus skowy przeciw niemu. Cyrus, nie majc wystarczajcych si, Modszy, gin z rk swoich braci. Myl, e w tym miejscu godny odnotowania jest jeszcze rozbija j dziaaniami politycznymi i byskawicznymi dziaaniami jeden fakt. Ot z kopcem w znajdujcych si nieopodal Kramilitarnymi. kowa Krakuszowicach zwizana jest bardzo ciekawa legenda. Prawodawca Po zaprowadzeniu pokoju, Krakus ustanawia zalek praw51. Wedug niej w tutejszym kurhanie ma spoczywa Krakus II W ostatnich latach panowania Cyrus II nadaje Persji podstawowe Starszy. Stosujc zaoenie o identycznoci Krakusa z Cyrusem Krakus II Starszy powinien prawa52. by Cyrusem II Starszym. Krl ojciec Ale czy w historii istniaa Polacy okrelaj Krakusa posta, ktra byaby w ten spomianem oswobodziciela ojsb okrelona? Oczywicie, czyzny53, zaoyciela pastwa, Cyrus II Starszy to inaczej Cyojca54. Cyrus II oswobadza rus Wielki gwny bohater tego Persw z niewoli Medw. artykuu! Inna posta legendy Jest zaoycielem Imperium z Krakuszowic Krakus III Perskiego, okre lanym powszechnie mianem ojca (PerModszy, to oczywicie Cyrus sw)55. III M odszy, wspomniany mier powyej zamordowany przez Kroniki polskie i czeArtakserksesa II brat. skie nie zawieraj przekazu o mierci Krakusa/Kroka. ALEKSANDER WIELKI Wraenie to jednak, po przyjZDOBYWA KRAKW ciu zaoenia o ich tosamoci Peter Paul Rubens, Gowa Cyrusa przed krlow Tomyris z Cyrusem, okazuje si zudWincenty Kadubek w Krone. Kroniki czeskie we fragmentach nastpujcych bezporednio nice polskiej wspomina o wojnie Polakw z Aleksandrem Wielpo opisie panowania Kroka opowiadaj histori tragicznej mierci kim. Sowa Kadubka przyjmowane s jednak z du ostronoci, Cyrusa56. Pozwala to na skompletowanie historii Kroka/Krakusa czemu nie ma si specjalnie co dziwi. Polski Krakw w czasach Aleksandra jeszcze nie istnia, a on sam nie mia adnego powo(Cyrusa) i uzupenienie jej o motyw jego mierci. du najeda i oczywicie nie najecha Polski. Ale moe jednak w relacji Kadubka tkwi jakie ziarno prawdy? KRAKUS MODSZY CYRUS MODSZY, Aby si temu dokadnie przyjrze, warto wrci do relacji CZYLI BRAT ZABIJA BRATA Kadubka. Wedug niego Aleksander Wielki zdobywa Krakw W artykule zamieszczonym w czasopimie Pressje przed- i zburzy jego mury59. Niedugo potem jednak jego niezwycione stawiam niektre z podobiestw pomidzy histori syna Krakusa zastpy Argyraspidzi poniosy w wyniku podstpu pierwsz Lecha bratobjcy i syna Cyrusa Kambyzesa bratobjcy, w historii klsk. wysuwajc hipotez, e historia Lechitw i tutaj zgadza si Sam kronikarz nie uwaa wida tej informacji za zbyt wiaz achemenidzk, a Lech to Kambyzes II. rygodn, w zwizku z czym przytoczy fragment korespondenW tym miejscu chciabym zwrci uwag na jeden, ale za cji Aleksandra Wielkiego z Arystotelesem, majcy wiadczy to jake wany szczeg, a mianowicie zbieno imion i przy- o jej prawdziwoci: Jest za sawne miasto Lechitw [...], ktre domkw zabitych braci. Nie chodzi tutaj oczywicie o Bardij, nazywaj Caraucas [Carantas], [...], nad tym miastem i nad sbrata zabitego przez Kambyzesa, ale o Cyrusa Modszego, siednimi triumfowalimy60. Arystoteles odpowiada w ten sposb: innego z Achemenidw. Cyrusa Modszego take zabija brat [...] odkd [Lechici pokonali twoich Argyraspidw] blask twego Artakserkses II. soca u wielu zgas [...], zdawao si, e korona twego pastwa Skd jednak wzio si imi Cyrusa Modszego w opowieci si zachwiaa61. o bratobjstwie Kambyzesa, skoro Kambyzes zabi Bardij, W przekonaniu Kadubka Caraucas/Carantas to oczywicie a nie Cyrusa? Ot ju u wczesnych historykw greckich oba Krakw, a dziaania Aleksandra pod Caraucas to wojna toczca si bratobjstwa zlewaj si w jedn histori. I Markwart twierdzi pod Krakowem. Naturalnym jest w tym momencie zadanie pytania, wprost, e w przekazie Ktejasza Bardija, noszcy u niego imi gdzie po raz pierwszy Argyraspidzi Aleksandra ponosz klsk i czy Tanioksark jest kopi Cyrusa Modszego57. poprzedza j bezporednio zdobycie jakiego miasta? Tumaczy to doskonale obecno jego imienia we wsplnej Pierwsz klsk wojsko macedoskie ponosi w 329 roku przed historii obu zbrodni, zwaszcza e mamy dowody na to, e imi nasz er bezporednio po zdobyciu Kuruszkathy (dzi Kurkath),

ALMA MATER

137

G. Kent, Old persian grammar, texts, lexicon, Connecticut 1953, s. 180. K. Nawrotka, Aleksander Wielki, Wrocaw 2004, s. 381. 17 N.S. Tichonrawow, Lietopisy russkoj litieratury i driewnosti, t. 2, Moskwa 1859. 18 N. Kostomarow (red.), Skazka o Erusonie azarewicze, [w:] Pamjatniki starinnoj russkoj literatury, t. 2, Sanktpietierburg 1860. Dziki istnieniu paralel iraskich imi krla Kartaus N. Potanin poprawia na Karkaus (N. Potanin, op.cit.). 19 Wedug W. Dulby smok Biay Dew z Mazanderanu, iraski prototyp Biaego Daniy, pochodzi z Babilonu, gdy Mazanderan to wedug niego Babilon. Przyjmujc ten tok rozumowania, Biay Danio jest smokiem babiloskim (W. Dulba, op.cit.). 20 Jzyki indoeuropejskie, L. Bednarczuk (red.), t. 2,Warszawa 1988, s. 912 i n. 21 Centralnym motywem opowieci o Karkusie jest jego walka ze smokiem. Analiza treci obu poda przekracza ramy tego artykuu, cho ju fakt identycznoci imion krlw i centralnego motywu kae przypuszcza, e maj one to samo rdo. 22 P. Makuch, Wstp, op.cit. 23 N. Potanin, Wostocznyje motiwy w sriedniewiekowom jewropejskom eposie, Moskwa 1899, s. 286347, W. Miller, Ekskursy w obasti russkogo narodnogo eposa, Moskwa 1892, s. 152171. ZAKOCZENIE 24 Powie o Urusanie azarewiczu jest sowiaskim wariantem historii najwikszego iraskiego Do utwierdzenia w przebohatera Rostama. Krl Kirkous jest za kopi Zamek krzyowcw Krak-moab, staroytny Kir-Moab krla Kej Kawusa. konaniu o tosamoci Krakusa 25 z Cyrusem prowadzi kilka niezalenych drg: analiza jzykowa 26 A. Biruni, op.cit., s 113117. Imi Kawus powstao ze zoenia kawi i Us o znaczeniu krl o imieniu Us (M. Skadanek, imienia Krakus, badania porwnawcze mitu o Krakusie i smoku op.cit., s. 140). wawelskim z materiaem iraskim i wschodniosowiaskim, po- 27 W. Dulba, op.cit. rwnanie historii Krakusa z histori Cyrusa Achemenidy i analiza 28 A. Bielowski [wyd.] Mierzwy Kronika, MPH t. 2. Lww 1872, s. 167170. 29 I. danow, Russkij bylewoj epos, S. Petersburg 1895, s. 1132, D.N. Sadownikow, Skazki relacji z wojny Aleksandra z Polakami. i pieriedanija Samarskogo kraja, S. Petierburg 1884, s. 22 i nast. Do rozwizania pozostaje jeszcze cae mnstwo innych za- 30 Chodzi tutaj o trzy opowieci o Aleksandrze Wielkim i smoku, w ktrych wystpuje interesugadek. Trzeba przede wszystkim odpowiedzie na pytanie, jak jcy nas motyw. Wedug I. danowa (Russkij bylewoj epos, S. Petersburg 1895, s. 37.) wszystkie pojedynki Aleksandra ze smokiem s wariantami opowiadania o smoku babiloskim. to si stao, e wtki historyczne pochodzce sprzed ponad 2500 31 I.W. Piankow, Obrazowanije dierawy Achemenidow po dannym anticznych istocznikow, lat znalazy si w historii narodw sowiaskich? Jaki lud jest za [w:] Istorija iranskogo gosudarstwa i kultury, Moskwa 1971, s. 83. to odpowiedzialny i w kocu jak to si stao, e kroniki polskie 32 Kronika wielkopolska, tum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965, s. 46. przekazuj tak odlege w czasie fakty z tak ogromn wiernoci? 33 Z analiz mitu krakowskiego wynika jednoznacznie to, e smok wawelski poprzedza Krakusa (A. Szyjewski, Religia Sowian, Krakw 2003, s. 8687, 228). Naleaoby te z pewnoci dokadnie zaj si take innymi po34 staciami wystpujcym w kronikach polskich i czeskich, takimi 35 A.T. Olmstead, Dzieje imperium perskiego, Warszawa 1978, s. 65. W. Dulba, op.cit., s. 42. jak Wanda, Lestek czy Popiel. Czy jest to jednak choby po czci 36 Podobiestwa struktury dynastii Achemenidw i dynastii Lechitw sigaj duo dalej. moliwe? Rozwizanie tych i wielu innych zagadek ley by W najbliszym czasie spodziewam si wyda pene opracowanie tego tematu. moe w ponownym zbadaniu zwizkw najdawniejszej historii 37 Kronika wielkopolska, op.cit., s. 54. Polakw i Czechw z powszechn histori ludw wschodnich, nie 38 W. Dulba, op.cit., s. 10. 39 w przekazie greckim, ale w ich wasnej redakcji, czyli mitologii 40 M.A. Dandamajew, Politiczeskaja istoria achemenidskoj dierawy, Moskwa 1985, s. 39. J. Dugosz Roczniki czyli kroniki sawnego Krlestwa Polskiego. Ksiga pierwsza i druga, kejanidzkiej. Warszawa 1961, s. 188. Piotr Makuch 41 A.T. Olmstead, op.cit., s. 70. 42 W. Kadubek, op.cit., s. 12. 43 Wielka historia powszechna, t. 1, Warszawa 1935, s. 743. 44 B. Skadanek, Historia Persji, Warszawa 2004, s. 101. 1 J. Wyrozumski, Krakw do schyku wiekw rednich, [w:] Dzieje Krakowa, Krakw 1992, 45 Likwiduje t instytucj syn Cyrusa Kambyzes. s. 62. 46 2 M.A. Dandamajew, op.cit., s. 15. Czeski odpowiednik Kraka/Krakusa. 47 3 Herodot, Dzieje, tum. S. Hammer, Warszawa 2005, s. 69. J. Wyrozumski, op.cit., s. 63. 48 4 Kronika wielkopolska, tum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965, s. 55. Sownik staroytnoci sowiaskich, t. 2. WrocawWarszawaKrakw 1964, s. 506507. 49 5 W. Kadubek, op.cit., s. 11. W. Kadubek, Kronika polska, Wrocaw 1992, s. 11. 50 6 J. Dugosz, op.cit., s. 187. P. Makuch Wawel, Babel i krl Kirkous: wstp do bada nad najstarszymi nazwami i legendami 51 krakowskimi, [w:] Pressje, Krakw 2007, teka 10 i 11, s. 201220. W. Kadubek, op.cit., s. 13. 7 52 M. Plezia, Legenda o smoku wawelskim, Rocznik Krakowski, t. 42, Krakw 1971, Wielka historia powszechna, op.cit., s. 743. s. 2132. 53 J. Dugosz, op.cit., s. 189. 8 E. Berthels, Roman ob Aleksandrie, Moskwa 1948. 54 Ibidem, s. 187. 9 M. Skadanek, Mity krlewskiej ksigi, Warszawa 1981, s. 137 i nastpne. 55 Herodot, op.cit., s. 204. 10 Ibidem. 56 Dalimilowa kronika eska, op.cit., s. 24. 11 Krlowie noszcy tytu Kej, Kejanidzi, s to historyczni Achemenidzi, poczwszy od Cyrusa 57 M.A. Dandamajew, op. cit., s. 65. a po Dariusza III. Zwykle za Kejanid uwaany jest take Aleksander Wielki (W. Dulba The 58 Ibidem. Cyrus Legend in the ahname, Krakw 1995; A. Biruni, Izbrannyje proizviedenija, Taszkient 59 W. Kadubek, op.cit., s. 21. 1957, s. 113117). 60 12 Ibidem, s. 23. P. Makuch, Wawel staroytny Babel, rozwizanie zagadki, Alma Mater 2008, nr 104105, 61 s. 57. Ibidem, s. 24. 13 62 Ksiga Daniela 11,23 i n. Stary Testament, t. 3, Pozna 2000. W. Dzicio, Aleksander Wielki, Londyn 1962, s. 98. 14 63 Thesaurus linguae latinae, [w:] Suplementum, nomina propria latina, t. 2, 1909 Lipsiae, s. 808. Ibidem.
15 16

miasta Cyrusa nad Syr-Dari62. Poraka ma i w tym wypadku charakter prestiowy, a skutki tego pierwszego pobicia [...] wojsk [Aleksandra] mogy by nieobliczalne [...]63. Najwyraniej wic zarwno wojna Aleksandra z Polakami, jak i korespondencja Arystotelesa z Aleksandrem Wielkim dotycz zmaga Macedoczyka w Azji rodkowej (329327 r. p.n.e.), a nazwy Caraucas, Carantas, Krakw okrelaj Kurukath, miasto Cyrusa nad Syr-Dari. Wydaje si, e historia o walce Aleksandra o Kurukath zwizana zostaa od pocztku z nazw tego miasta i przez to zostaa przez legend przeniesiona na inne miasto noszce t sam nazw: Kurkath, Krakw nad Wis.

138

ALMA MATER