You are on page 1of 36

Kwartalnik Polonii w Kazachstanie nr 43 kwiecie - maj - czerwiec 2013

W numerze: Majwka w Kokszetau Polonia Kazachstanu czyta poemat Pan Tadeusz Pierwszy jazzman w Kirgizji Konkurs Recytatorski Midzy niebem a stepem

Glos Polski

-2-

Nr 43/2013

Znani Polacy

13 wrzenia 1894 roku to dzie, w ktrym Julian Tuwim przyszed na wiat . Poeta urodzi si w odzi w rodzinie ydowskiej. Mody Tuwim odziedziczy pasje jzykowe od swojego ojca, ktry ukoczy studia we Francji i wada kilkoma jzykami. Ojciec poety pracowa w jednym z bankw, gdzie mia stanowisko korespondenta i urzdnika. Matk poety bya Adela Krukowska, crka waciciela zakadu drukarskiego. Po swoich rodzicach Tuwim odziedziczy zamiowanie do przedmiotw humanistycznych, te szy mu wietnie. Nieco gorzej byo z przyjmowaniem do wiadomoci, wiedzy z zakresu przedmiotw cisych. Przyszy poeta do tego stopnia nie mia do nich serca, e z ich powodu spdzi dodatkowy rok w klasie szstej szkoy powszechnej. Pierwsze kopoty rodziny Tuwimw zaczy si podczas rewolucji roku 1905. Wwczas to caa rodzina zmuszona bya opuci d i przenie si do Wrocawia. Fascynacja modego Tuwima jzykami obcymi daa o sobie zna ju w roku 1911, kiedy to przeoy na jzyk esperanto kilka wierszy Staffa. Dwa lata pniej Tuwim pisze swj pierwszy utwr, zatytuowany Proba. Utwr ten okaza si na tyle interesujcy, e znalazo si dla niego miejsce na amach Kuriera Warszawskiego. Nie wiadomo dlaczego, pod wierszem widnia podpis skadajcy si z inicjaw przyszej ony poety Stefanii Marchew. W roku 1916 Julian Tuwim osiada w Warszawie, gdzie ma zamiar rozpocz studia wysze. Poeta wybra prawo i filozofi, ale zarzuci oba kierunki po ukoczeniu zaledwie pierwszych semestrw. Trzy lata pniej wraz z kilkoma innymi poetami, zakada grup poetyck Skamander. W kwietniu 1919 roku, w wielkiej synagodze w odzi, odby si lub poety ze Stefani Marchew. W nastpnym roku wybucha wojna polsko-bolszewicka. Julian Tuwim znalaz wwczas zajcie w biurze prasowym, ktre pracowao dla naczelnego wodza si zbrojnych Jzefa Pisudskiego. Dla modego Tuwima, wzorem i rdem inspiracji bya twrczo Leopolda Staffa. Wicej na ten temat mona si dowiedzie czytajc pamitniki poety. Julian Tuwim zaoy istniejcy do dzi Zwizek Artystw i Kompozytorw Scenicznych. Okres warszawski koczy si dla poety w roku 1939 kiedy to opuszcza Polsk i przez Rumuni i Wochy dociera do Francji. Wraz z nim emigruj inni znani poeci tacy jak Antoni Sonimski, Jan Lecho, Mieczysaw Grydzewski i Kazimierz Wierzyski, nazwani potem poetami satelitami. Polscy poeci spotykali si w jednej z paryskich kawiarni. Nastrj tych spotka by raczej smutny, przepeniony poczuciem bezsilnoci, klski i goryczy. Ziemia francuska nie okazaa si jednak na dugo bezpiecznym schronieniem dla ydowskiego poety. W rok pniej Francja kapituluje i Tuwim udaje si do Brazylii, gdzie osiada wraz z Lechoniem w Rio de Janeiro. Jego wdrwka po wiecie koczy si w Nowym Jorku, Tuwim mieszka tam do roku 1946. Mieszkajc w Ameryce poeta publikowa swoj twrczo w Nowej Polsce i Robotniku. W tym czasie nastpi rozpad grupy Skamander. Prawdopodobn przyczyn takiego stanu rzeczy, byy sympatie Tuwima do Zwizku Radzieckiego, ktrych nie podzielali inni czonkowie grupy. W rok po zakoczeniu wojny poeta wraca do kraju. Zaraz potem staje si ulubiecem wczesnych wadz. Zyskuje wic pewnego rodzaju ochron, odpowiednie przywileje i honory. Wadze ogaszaj, e jest najwikszym poet wczesnych czasw. Nazywaj go nawet poet pastwowym. Niedugo potem w domu pastwa Tuwimw pojawia si adoptowana crka, ktrej na imi Ewa. Od roku 2006 dziaa zaoona przez ni fundacja imienia Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, ktra sprawuje prawn opiek nad caym dorobkiem artystycznym poety i jego siostry. W roku 1947 Tuwim otrzymuje stanowisko kierownika artystycznego jednego z warszawskich teatrw, ktre sprawuje przez trzy lata. W ostatnim okresie ycia, Tuwim pisa wiersze tylko na zamwienie bliskich sobie ludzi i redaktorw rnych pism. Wiele z tych wierszy dotyczy rnego rodzaju rocznic. Pasja tumaczenia poezji z jzykw obcych nie opucia go do koca ycia. W ostatnich latach nadal tumaczy poezj, oraz fragmenty literatury obcej, ktre sam nazwa kuriozami. Kocow twrczo poety mona byo czytywa na amach miesicznika Problemy, a cykl kuriozalnych przypadkw literackich, nosi tytu Cicer cum Caule Julian Tuwim zmar 27 grudnia 1953 roku w zakopiaskim orodku ZAIKS-u. Jego grb znajduje si w wojskowej czci warszawskiego cmentarza na Powzkach.
Opracowano na podstawie Internetu

Nr 43/2013

-3-

Gos Polski w numerze


Znani Polacy ..................................................................2 Polskie przepisy .............................................................3 Najwaniejsze bitwy i wojny Polski ..................................4 Rotmistrz Witold Pilecki - sylwetka bohatera....................5 Majwka w Kokszetau.................................................6-7 Cyprian Kamil Norwid zapomniany .............................8 R. Matusiak, ycie polonijne w Kirgistanie .................9-10 Poznajemy bogaty wiat przyrody naszych ojczyzn............................................................11 Rozsawili Polsk..........................................................12 Dlaczego pragn wyjecha na stae do Polski................13 Polonia Kazachstanu czyta poemat Pan Tadeusz Adama Mickiewicza..............................14 Delegacja polskiego Sejmu przebywaa z oficjaln wizyt w Kazachstanie..................................15 Przystanek Czkaowo..............................................16-17 Kalejdoskop.............................................................18-19 Konkurs Recytatorski Midzy niebem a stepem ............20 L. Krynicki, Co Polak, to historia...............................21-22 E. Konik, Kronika tajynszyska................................23-25 Widokwka z... agowa................................................26 Jej bogactwo przeyte lata ................................. 27-28 Kcik dla dzieci.............................................................29 Dzien Flagi i Dzie Polonii .............................................30 Wskazwki metodyczne..........................................31-32 Wane daty w historii Polski...........................................33 Polskie tradycje wci ywe..........................................34 Kalendarium.................................................................35

Polskie przepisy
Tym razem co wiosennego Saatka z selerem skadniki: seler, groszek, 2 jajka, 10 dag sera, por, ananasy, majonez, sl, cukier, pieprz. Wszystkie skadniki wymiesza Surwka ze wieej kapusty, selera i marchwi skadniki: p gwki kapusty, 2 marchwie, 1 may seler, 1 may pczek zielonej pietruszki, sl, cukier, sok z cytryny lub kwasek cytrynowy. Kapust po usuniciu zewntrznych lici i opukaniu poszatkowa. Marchew i seler umy, obra, zetrze na tarce o maych oczkach. Wymiesza przyprawi sol, cukrem, sokiem z cytryny lub kwaskiem cytrynowym, posypa zielon pietruszk. Surwka z pomidorw i ogrkw skadniki: 2 due pomidory, 2 wiee ogrki, 1 cebula, 2 yki oleju lub 3-4 yki mietany, 1 yka koperku, sl, pieprz Umyte i obrane ogrki, pomidory i cebul pokroi. Wszystko razem wymiesza. Przyprawi olejem lub mietan, sol i pieprzem. Mona doda zielony koperek. Podawa do wdliny.

Okadka I nieyczka na stepie - fot. z archiwum DKP w Czkaowie Wkadka s. 18 Majwka w Kokszetau - W. Kalista Polonia Kazachstanu czyta Pana Tadeusza W. Chmielewski s. 19 Festiwal Polonia piewajca - E. Konik, z archiwum Stowarzyszenia Polakw Obwodu Akmoliskiego Czkaowo Konkurs Recytatorski - W. Chmielewski, K. Furmanowicz Okadka II Krokusy - any krokusw w tatrach, tutaj w Dolinie Chochoowskiej zdjcie z albumu Polska w fotografii

SMACZNEGO!

fot. mniammniam.com

Gos Polski

-4-

Nr 43/2013

Najwaniejsze bitwy i wojny Polski


Bitwa pod Racawicami
W dniu 1 kwietnia 1794 r. cz si powstaczych wyruszya na spotkanie z maszerujcym w kierunku Krakowa brygadierem Antonim Madaliskim, aby podj wspln akcj przeciwko Rosjanom koncentrujcym si pod Skalbmierzem. Natomiast Tadeusz Kociuszko w dniu 3 kwietnia na czele regularnego wojska (4 tys.) i przyczonych kosynierw (1920) ruszy w kierunku Warszawy z zamiarem wyzwolenia stolicy i tym samym rozszerzenia powstania. W Koniuszy poczy si z brygad gen. Antoniego Madaliskiego i innymi oddziaami przebijajcymi do powstaczych szeregw z Ukrainy i Polesia. O wicie 4 kwietnia oddziay powstacze podjy dalszy marsz w stron Skalbmierza, a nastpnie pod Racawice, w miejsce majcej si rozegra bitwy. W skad si powstaczych wchodziy nastpujce jednostki: 2. regiment piechoty imienia Krlewicza - gen. Jzef Wodzicki; 3. regiment piechoty - gen. Mikoaj Czapski; dwa bataliony 4 Regimentu Pieszego Buawy Wielkiej Koronnej Piotra Oarowskiego; 6. regiment piechoty zwany anowym - pk Maciej Szyrer; 7. regiment piechoty - mjr Florian Dbowski; I Wielkopolska Brygada Kawalerii Narodowej - gen. Antoni Madaliski; II Maopolska Brygada Kawalerii Narodowej - gen. Ludwik Manget; 4. puk przedniej stray - mjr Ignacy Zborowski; Kompania artylerii - pk. Henryk Deybl; Wojsko ochotnicze: 1920 kosynierw i pikinierw dowodzone przez generaa Jana Slaskiego. Kolumny rosyjskie dowodzone przez: gen. mjr. Aleksandra Tormasowa, gen. mjr. Fiodora Denisowa i gen. mjr. Nikoaja Rachmanowa maszerujce w kierunku Krakowa, w dniu 2 kwietnia poczyy si w Skalbmierzu. Dowdztwo na caoci rosyjskiego zgrupowania liczcego ok. 6 tys. onierzy obj gen. mjr F. Denisow. Dowdca rosyjski podj decyzj o zaatakowaniu wojsk powstaczych pod Koniusz poprzez ich oskrzydlenie od pnocnego wschodu i poudnia. Na podstawie zezna jecw rosyjskich, Tadeusz Kociuszko dowiedzia si o grocym niebezpieczestwie, zmieniajc jednoczenie kierunek marszu. Maszerujcy rwnolegle do wojsk T. Kociuszki, gen. A. Tormasow zagrodzi mu w poudnie drog pod Racawicami, zajmujc dogodne pozycje na wzgrzach i oczekiwa na wsparcie maszerujcej za powstacami kolumny gen. F. Denisowa. Tadeusz Kociuszko uszykowa swoje wojska do ewentualnej walki, rozmieszczajc na skrzydach kawaleri, w centrum w dwch liniach stana piechota, na ktrej flankach usypane zostay szace dwch baterii artylerii. Za piechot zostali ukryci kosynierzy jako odwd. Po kilku godzinach oczekiwania na swojego zwierzchnika, gen. A. Tormasow, majc pod swoj komend 3 tys. onierzy i 12 dzia, uderzy w centrum i prawe skrzydo szyku wojsk powstaczych. Atak rosyjskiej piechoty i kawalerii zosta poprzedzony silnym ogniem artyleryjskim, ktrego skutek odczua zwaszcza II Maopolska Brygada Kawalerii, ktra bronia prawego skrzyda pod Racawicami. Na ni wanie po przygotowaniu artyleryjskim uderzya jazda rosyjska i wobec przewagi nieprzyjaciela, ulega czciowemu rozbiciu. Wkrtce jednak powrcia na pole boju, atakujc nieprzyjaciela. Bronica polskiego centrum piechota, wsparta wasn artyleri, pomimo poniesionych strat, wytrzymaa ostrza artylerii i atak piechoty gen. A. Tormasowa. Tymczasem polskie lewe skrzydo byo atakowane przez wydzielon grup pk. Pustowaowa, w sile jednego batalionu jegrw, trzy szwadrony kawalerii i sotni Kozakw z dwoma dziaami. Jazda polska gen. Madaliskiego kilkakrotnie bya odrzucana przez piechot tej grupy. Do wzmocnienia lewego skrzyda T. Kociuszko wysa kilka kompanii z dwch regimentw piechoty. Spowodowao to osabienie rosyjskiego centrum i lewego skrzyda. T. Kociuszko postanowi wykorzysta sprzyjajc okazj do pobicia osabionego przeciwnika. Byskawicznie sformowana grupa szturmowa w skadzie czterech kompanii z 3. i 6. regimentu piechoty i 320 kosynierw, wsparta artyleri, ktra miaa za zadanie obezwadni rosyjskie dziaa, natara brawurowo na stanowiska artylerii zdobywajc 12 dzia. Po doczeniu pozostaych kosynierw, podjto szturm na rosyjskie centrum, ktre ulego polskiej piechocie i kosynierom. Nastpnie atak zosta skierowany na pnoc, gdzie nadal znajdowaa si grupa pk. Pustowaowa. Podjty szturm przynis oczekiwany efekt. Rozbite siy grupy gen. A. Tormasowa popiesznie wycofyway si przez Racawice na wschd. By to wany moment w bitwie, gdy jej przeduenie mogoby si zakoczy niepowodzeniem Kociuszki wobec rozwijajcej si ju grupy gwnodowodzcego gen. F. Denisowa, ktry widzc ucieczk swoich wojsk spod Racawic nie zdecydowa si na podjcie dziaa ofensywnych. Straty rosyjskie wyniosy ok. 600 onierzy i 12 dzia. Z szeregw powstaczych ubyo 200 onierzy. Odniesione pod Racawicami zwycistwo byo sukcesem taktycznym, ale przede wszystkim miao bardzo due znaczenie moralne. Wrd powstacw wzrosa wiara w moliwo pobicia zaborcw, a dziki wieciom spod Racawic nastpi szybki rozwj powstania. Bojaliwi nabrali odwagi, a niezdecydowani dali si unie fali. Takimi sowami okreli znaczenie bitwy prof. Tadeusz Rawski.
Ryszard Najczuk

Nr 43/2013

-5-

Witold Pilecki - sylwetka bohatera


Witold Pilecki (1901-1948) pseudonimy Witold", Tomek", Romek", nazwiska konspiracyjne: Tomasz Serafiski", Roman Jezierski, Leon Bryjak", Jan Uznaski", Witold Smoliski", kryptonim T-IV"; oficer rezerwy Wojska Polskiego, wspzaoyciel Tajnej Armii Polskiej, dobrowolny wizie KL Auschwitz, oficer Komendy Gwnej Armii Krajowej i NIE", wizie polityczny okresu stalinowskiego, ofiara mordu sdowego. Witold Pilecki dziaajc aktywnie w konspiracji, od 1940 r. pracowa jako ajent hurtowni kosmetycznej Raczyski i Ska, co pozwalao mu na w miar swobodne poruszanie si po Warszawie. Pomimo tylu rnorodnych zaj zawsze stara si znale czas dla swoich najbliszych. Z on kontaktowa si stosunkowo czsto, z dziemi o wiele rzadziej; wsplnie udao si im spdzi zaledwie kilka dni. W 1940 r. wadze niemieckie zaczy organizowa na ziemiach polskich obozy koncentracyjne. Obok zastraszenia spoeczestwa chodzio rwnie o wyzyskanie darmowej siy roboczej i grabie mienia, oraz eksterminacj winiw. Aresztowania wrd onierzy Tajnej Armii Polskiej, osadzanie coraz wikszej liczby skazacw w obozie koncentracyjnym Auschwitz i rozszerzajca si jego za sawa w miar zwikszania jego funkcji eksterminacyjnych - wpyny na decyzj Witolda Pileckiego, by tam dobrowolnie si uda. Zamiar ten zrealizowa 19 wrzenia 1940 r. podczas apanki na oliborzu, skd pod nazwiskiem Tomasza Serafiskiego dosta si do Auschwitz jako wizie nr 4859. Jesieni 1941 r. otrzyma awans na porucznika, ktry potwierdzi fakt, e Pilecki poszed do obozu ochotniczo, eby tam zorganizowa konspiracj wojskow i zdoby wiarygodne dane o zbrodniach popenianych przez Niemcw. W ZWZ-AK obowizywaa pragmatyka, i z zasady nie awansowano winiw. Po przekroczeniu bramy z napisem Arbeit macht frei, niezalenie od przygotowania i wyobrae, kady przybyy przeywa szok. (...) Obozowe przeycia nie tylko nie zaamay Pileckiego psychicznie, ale jakby dodatkowo mobilizoway do walki i do dziaania. (...) Pilecki postawi przed sob byo poczenie grup konspiracyjnych w Auschwitz i przygotowanie do powstania. (...) Witoldowi Pileckiemu, po wielu rozmowach i przekonywaniu udao si doprowadzi do swoistego porozumienia politycznego midzy poszczeglnymi partiami i nurtami politycznymi. Wyrazem tego porozumienia bya wigilia zorganizowana w 1941 r., na ktrej spotkali si przedstawiciele rnych ugrupowa ze Stanisawem Dubois i Janem Mosdorfem na czele. Po utworzeniu obozu Birkenau rwnie tam zaczto wciga nowych ludzi w krg konspiracji obozowej. Wanym polem dziaania Pileckiego w obozie byo przekazywanie meldunkw do Komendy Gwnej ZWZ-AK w Warszawie. Pocztkowo przekazywa je za porednictwem zwalnianych winiw-czonkw ZOW. Pniej, gdy Niemcy znieli zbiorow odpowiedzialno za ucieczki, sam Zwizek Organizacji Wojskowych zacz je organizowa i przekazywa wane informacje. Witold Pilecki podj plan ucieczki z Auschwitz. Wraz z dwoma winiami: Janem Redzejem i Edwardem Ciesielskim dokona tego w czasie wit wielkanocnych z 26 na 27 kwietnia 1943 r. Chcia osobicie w Komendzie Gwnej AK przedstawi sytuacj w KL Auschwitz i uzyska zgod na akcj zbrojn i wyzwolenie winiw. Pilecki walczy w Powstaniu Warszawskim, po ktrym trafi do niemieckiej niewoli. Wiziony w stalagach Lamsdorf i Murnau, po uwolnieniu wstpi do 2. Korpusu Polskiego. Na osobisty rozkaz generaa Wadysawa Andersa przedosta si do Polski, by prowadzi dziaalno wywiadowcz. Nie zareagowa ju jednak na rozkaz ucieczki z Polski wydany przez Andersa. Po wojnie napisa obszerniejsz wersj raportu dotyczcego Auschwitz. Witolda Pileckiego zatrzymano 8 maja 1947 r., a od 6 do 22 maja 1947 r. uwiziono 23 osoby, z ktrych tylko 7 zostao uznanych za niewinne i zwolniono. Od 9 maja Pilecki znajdowa si w X Pawilonie wizienia mokotowskiego w cakowitej izolacji. ledztwo przeciwko niemu nadzorowa pk R. Romkowski. (...) Zaraz po uwizieniu Pileckiego, jego owicimscy przyjaciele zwrcili si do innego wspwinia premiera Jzefa Cyrankiewicza z prob o interwencj. Zamiast odpowiedzi, Cyrankiewicz wystosowa pismo do przewodniczcego skadu sdziowskiego, w ktrym sugerowa, by nie brano pod uwag dziaalnoci Tomasza Serafiskiego w Auschwitz, lecz by rozprawiono si z nim jako wrogiem ludu i Polski Ludowej. Rozstrzygnicia zapaday poza sal sdow. Proces w swym zaoeniu mia dostarczy materiau propagandowego na potwierdzenie tezy o szpiegowskiej dziaalnoci grupy Witolda i wsppracy z Niemcami w czasie okupacji. Ponadto mia sta si rodkiem sterroryzowania spoeczestwa w jego odruchach niepodlegociowych. Dlatego oskaryciel da dla oskaronych kary mierci. W ostatnim sowie oskareni odrzucili zarzut szpiegostwa i wiadomego uczestnictwa w dziaalnoci tego typu, podkrelali natomiast postaw onierskiej suby w dobrej sprawie. 25 maja 1948 r. o godz. 21.30 w obecnoci Wiceprokuratora Naczelnej Prokuratury Wojska Polskiego mjr S. Cypryszewskiego, Naczelnika wizienia Mokotowskiego por. Ryszarda Moko, lekarza por. dr lek. Kazimierza Jezierskiego, duchownego ks. kpt. Wincentego Martusiewicza rozstrzelano Witolda Pileckiego, a ciao potajemnie pogrzebano prawdopodobnie na tzw. czce dzi kwatera cmentarza Powzkowskiego. Dopiero we wrzeniu 1990 r. Sd Najwyszy uniewinni rotmistrza i jego towarzyszy, ukaza niesprawiedliwy charakter wydanych wyrokw, uwypukli patriotyczn postaw skazanych w tym procesie. W lipcu 2006 r. Prezydent RP Lech Kaczyski odznaczy Witolda Pileckiego Orderem Ora Biaego.
Opracowano na podstawie pilecki.ipn.gov.pl

Gos Polski

-6-

Nr 43/2013

Majwka w Kokszetau
Maj - miesic kiedy wszystko kwitnie i wiat wyglda cudownie. Nie inaczej jest w Kokszetau, w Kazachstanie. Ale oprcz radoci danej nam przez natur, obchodzone s tu te wita, podczas ktrych wszyscy si ciesz. Zaczynamy witowanie 1 maja, jest to Dzie Zjednoczenia Narodw Kazachstanu. Ju od rana mona spotka ludzi ubranych w stroje narodowe i spieszcych na parad. Liczn grup Polakw przyszed czas na delektowanie si smakami rnych narodowych specjaw.

Akim Kokszetau z zainteresowaniem pyta o smak polskich potraw i nie opar si sugestiom pani Ludmiy. Poczstowa si pierogami, a na deser zabra sobie kawaek szarlotki. Potem dopiero mogli czstowa si wszyscy, ktrzy tak dugo czekali na poznanie polskich smakw. reprezentowali uczniowie naszej szkoy. Wszyscy ubrali przepikne, polskie stroje ludowe, czym podkrelali bogactwo polskiego folkloru. Oprcz tego, pod kierunkiem pani Ludmiy Suchowieckiej, zosta przygotowany i piknie nakryty st z polskimi daniami. Znalazy si na nim przerne smakowo pierogi, bliny, naleniki, krokiety, pieczone kiebaski, kiszone ogrki, marynowane pomidory i tradycyjna saatka warzywna (ktr ja przygotowaam). Nie zabrako te prawdziwego bigosu, ktry przyrzdzi sam prezes, pan Aleksander Suchowiecki. Na deser bya szarlotka, kisiel i kompot. St zwraca uwag spacerujcych, ktrzy bardzo chcieli sprbowa polskich smakw, ale mogli to zrobi dopiero po paradzie. Wreszcie radosny pochd ruszy. Mona byo podziwia reprezentantw rnych narodowoci, ktrzy z umiechem na ustach pozdrawiali siebie nawzajem i zgromadzon publiczno. Przemarsz przed trybun honorow w kolorowym korowodzie wszystkich zgromadzonych zjednoczy radoci, wzajemn sympati i pozytywnym nastawieniem do wiata. Wysuchanie przemwie akima Kokszetau i prezesw rnych stowarzysze, w tym oczywicie bardzo ciekawego wystpienia pana Aleksandra Suchowieckiego pokazao, jak harmonijnie ukada si wsppraca tak kulturowo rnych narodowoci w Kokszetau. Potem

Bardzo szybko nasz st opustosza. Wszystkim nasze smaki przypady do gustu, ale to nie dziwi, bo polska kuchnia synie ze smakowitych potraw. Tak radonie rozpoczty dzie, kiedy wszyscy jednocz si, na dugo zostanie w pamici uczestnikw wydarze. wito Zjednoczenia Narodw Kazachstanu pokazao rado i wspprac rnych narodowoci, co skutkuje wzajemnym szacunkiem i osigniciami w rnych dziedzinach.
Tekst i footografie Wiesawa Kalista nauczycielka j. polskiego w Kokszetau

Nr 43/2013

-7-

2 maja - Dzie Flagi i Polonii obchodzony rokrocznie w Polsce i rodowiskach polonijnych na caym wiecie bardzo radonie. 3 maja - wito Konstytucji, pierwszej w Europie i drugiej po USA . W tym roku przypada 222 rocznica jej uchwalenia. Tak samo byo tego roku w Kokszetau. Obchody pt. Poegnanie ojczyzny w wykonaniu wirtuoza tych wit poczylimy w jednej, uroczystej gitary, suchacza naszej szkoy, pana Vitalija akademii. Przygotowania poprzedzone byy Janykova. odpowiednim wystrojem kcika polskich tradycji W czci historycznej przypomniana bya sytuacja polityczna Polski po I rozbiorze i dziaania patriotw chccych ratowa ojczyzn. Przedstawione byy najwaniejsze postanowienia ustawy rzdowej oraz scenka, w ktrej matka tumaczya synowi, co to znaczy przysiga i zgoda narodu. Zapiewalimy wsplnie Witaj majowa jutrzenko, by piewajco przej do drugiej, patriotycznej czci.

w naszej sali lekcyjnej. Biao-czerwone kwiatuszki wasnorcznie wykonane i umocowane na gazkach przez uczniw stanowiy element witecznej dekoracji. Wystawka historyczna przypominaa dziaania polskich patriotw walczcych o zmiany i ratowanie pastwa. Sama uroczysto miaa miejsce w kociele w. Antoniego Padewskiego w Kokszetau. Przybya na ni tutejsza Polonia oraz inni gocie. Pan Aleksander Suchowiecki, prezes Stowarzyszenia Polakw Obwodu Akmoliskiego przywita zebranych i zaprosi do wysuchania programu. Ja przedstawiam krtko histori Sejmu Wielkiego i uchwalenia Konstytucji 3 Maja z przyblieniem nazwisk najwybitniejszych polskich patriotw. Opowiedziaam take o tradycjach obchodw obu wit w Polsce. Nastpnie zaprosiam do obejrzenia programu przygotowanego przeze mnie i uczniw polskiej szkoy w Kokszetau. Skada si on z dwch czci: historycznej i wspczesnej, patriotycznej. Uroczysto rozpocz polonez M. K. Ogiskiego

Skaday si na ni wiersze poetw sawice uroki polskiej ziemi recytowane przy dwikach tsknego poloneza Poegnania ojczyzny wykonywanego na akordeonie i pianinie. W tle na ekranie

wywietlane byy zdjcia polskich miast i krajobrazw. Zwieczeniem uroczystoci by polonez z Pana Tadeusza w wykonaniu uczniw naszej szkoy. Gromkie brawa publicznoci stay si nagrod za wysiek woony w przygotowanie tego programu. Wszystkim udzieli si patriotyczny nastrj, ktry dziki nam, zanieli do swoich rodzin.
Tekst i fotografie Wiesawa Kalista nauczycielka j. polskiego w Kokszetau

Gos Polski

-8-

Nr 43/2013

Cyprian Kamil Norwid zapomniany poeta i filozof, nieznany rodakom malarz i rzebiarz
Cyprian Kamil Norwid jest znany rodakom niemal wycznie jako poeta i dramatopisarz. Niekiedy wspomina si o nim rwnie jako o filozofie, lecz mao kto zdaje sobie spraw z tego, i by on take malarzem, rzebiarzem oraz ilustratorem. Zachowao si niewiele jego obrazw olejnych, pozostay natomiast rysunki oraz szkice, ktre przedstawiaj midzy innymi wizerunki Mickiewicza i Krasiskiego oraz kompozycje. Cyprian Kamil Norwid przyszed na wiat w 1821 roku, w miejscowoci Laskowo-Guchy. Modo spdzi on w Warszawie, gdzie ksztaci si w gimnazjum, a pniej take uczy si w szkole malarskiej. Ponadto pobiera on lekcje prywatne u znanego w stolicy malarza Jana Klemensa Minasowicza. W 1842 roku artysta wyjecha do Niemiec, a pniej take do Woch, gdzie kontynuowa studia artystyczne. Kilka lat pniej Norwid przyjecha do Berlina, w ktrym zosta aresztowany, a nastpnie wiziony z powodw politycznych. Nastpnie artysta uda si do Brukseli, a stamtd wyruszy do Rzymu, gdzie pozna Mickiewicza i Krasiskiego. W 1849 roku Norwid przyby do Parya, w ktrym pozna wybitnych polskich emigrantw, wrd grona jego znajomych znaleli si wtedy midzy innymi Juliusz Sowacki oraz Fryderyk Chopin. Niedugo trwa jednak pobyt artysty we Francji, gdy brak rodkw do ycia oraz problemy osobiste sprawiy, e przenis si on do Nowego Jorku, gdzie dosta prac w pracowni graficznej. Po otrzymaniu wiadomoci o wybuchu wojny krymskiej postanowi powrci do Europy, jego plany doszy do skutku i artysta przenis si na krtki czas do Londynu. Prbowa on utrzymywa si z malowania i rzebienia, jednake dziaalno plastyczna nie polepszya jego sytuacji materialnej, ktra stawaa si coraz trudniejsza w miar nasilania si problemw zdrowotnych Norwida. W 1854 roku artysta na stae powrci do Parya, gdzie publikowa nowe utwory oraz odnowi kontakty z polskimi pisarzami przebywajcymi na emigracji. Jego twrczo nie cieszya si jednak zainteresowaniem publicznoci, ani pozytywnymi ocenami krytykw, ktrzy szybko uznali j za manieryczn i niezrozumia. W 1863 roku wybucho powstanie styczniowe, ktre wywoao due oywienie u coraz bardziej schorowanego artysty, pomimo wielu chci fatalny stan zdrowia uniemoliwi mu wzicie udziau w tym narodowowyzwoleczym zrywie. Trzy lata pniej Norwid ukoczy jedno ze swoich najsynniejszych dzie Vade-mecum, ktrego. pomimo wielu stara, nie udao mu si opublikowa. W 1877 roku chorujcy na grulic oraz pogbiajc si guchot Norwid przenis si do przytuku dla ubogich - Zakadu w. Kazimierza, gdzie spdzi ostatnie lata ycia. Cyprian Kamil Norwid zmar w Paryu, w 1883 roku i zosta pochowany na cmentarzu w Ivry, a nastpnie jego zwoki przeniesiono do zbiorowej mogiy na cmentarzu w Montmorency. Niezrozumiany za ycia zosta zapomniany na wiele lat. Do jego sztuki poematw, obrazw i rysunkw nie powracano, a do momentu, gdy Zenon Przesmycki-Miriam odkry trudn twrczo Norwida i rozsawi j wrd modopolskich artystw. Cyprian Kamil Norwid znany jest jako poeta i filozof, niewiele osb zdaje sobie spraw z tego, e by on rwnie rzebiarzem, grafikiem i malarzem. Artysta namalowa pitnacie obrazw olejnych, z ktrych zaledwie cztery zachoway si do naszych czasw. Oprcz malowide, noszcych tytuy: Kociek na Litwie, Lady Makbet, Saturn z cyrklem nad globem ziemskim oraz Jutrznia zachoway si take rysunki, przedstawiajce wizerunki kobiet i mczyzn a take zarysy popiersi, sylwetki zwierzt oraz scenki rodzajowe. Do najsynniejszych owocw twrczoci plastycznej Norwida naley obraz zatytuowany Jutrznia. Jest to namalowany na drewnie wizerunek starszej kobiety z racem w rce. Do namalowania obrazu Norwid uy bardzo wskiej palety barw, ktra skadaa si gwnie z czerni, oraz ciemniejszych odcieni brzu, szaroci i bkitu, rozjanionych przez biel czepka. Jasny punkcik stanowi take wygasa ju wieca, ktra znajduje si nad pokymi kartami ksiki, lecej nieopodal postaci. W oddali wida panujcy na zewntrz mrok, ktry przecina delikatna una rowawej powiaty. Obraz ten ma wymiar symboliczny i, wedug sugestii malarza, przedstawia ojczyzn, ktra odrodzi si po wielu latach niewoli. Symbolem odzyskania wolnoci ma by wanie owa jutrznia, ktrej blada powiata zarysowuje si w lewym, grnym rogu obrazu. Godny uwagi jest take jeden z rysunkw Norwida, ktry przedstawia autoportret twrcy. Dzieo to zostao podarowane Kraszewskiemu przez malarza, ktry zaprezentowa si jako artysta niezrozumiay, niechciany lecz wiadomy swojej wielkoci. Pomimo tego, e w dorobku artystycznym Norwida znalazo si stosunkowo niewiele obrazw oraz ilustracji, a jeszcze mniej przetrwao do naszych czasw, warto zapozna si z twrczoci plastyczn tego artysty. Jego alegoryczne dziea s zwykle interpretowane przez pryzmat poematw i dramatw, jednak by moe kiedy bd postrzegane jako odrbna dziedzina trudnej, cho interesujcej twrczoci Norwida.
Nina Kinitz

Nr 43/2013

-9-

ycie polonijne w Kirgistanie Pierwszy jazzman w Kirgizji


Historia jazzu w Kirgistanie zwizana jest z pojawieniem si tutaj w latach 40-tych XX w. polskiego muzyka ydowskiego pochodzenia, Eddiego Rosnera. Eddie (prawdziwe imi Adolf Eduard) urodzi si w Berlinie jako syn polskiego emigranta. Ju w wieku 4 lat przejawia nadzwyczajne muzyczne zdolnoci. W wieku 6 lat Eddie zosta przyjty do konserwatorium Sterna do klasy skrzypiec. Wygldao na to, e Rosner zostanie wielkim skrzypkiem, w wieku 10 lat zosta przeniesiony do Wyszej Szkoy Muzycznej w Berlinie, gdzie spdzi 8 lat. Rwnolegle uczszcza do szkoy oglnoksztaccej. Ju w tym czasie jego nazwisko byo znane w muzycznych krgach Berlina, by zapraszany do udziau w najbardziej prestiowych koncertach. Szko ukoczy ze zotym medalem, co otwierao przednim wspaniae perspektywy. W 1928 r. w jego rkach znalazy si nie skrzypce, ale trbka. Mwio si pniej i uleg namowom przyjaci, ktrzy twierdzili, e kariera muzyka estradowego jest atrakcyjniejsza ni muzyka klasycznego. Ponadto pocigajca bya rosnca popularno jazzu, nowej muzyki zza oceanu, ktra szybko podbijaa Europ. Dlaczego wanie trbka? Ot kady student szkoy muzycznej musia nauczy si gra rwnie na jakim innym instrumencie. Okazao si, e eksperyment z oswojeniem trbki by bardzo udany, co od razu zostao zauwaone i Rosner otrzyma zaproszenie do Hamburga, gdzie zosta pierwszym trbaczem w orkiestrze tanecznej Marka Webera. W ten sposb trbka wyznaczya jego los. W 1933 r. Rosner organizuje swj wasny zesp i jest uznawany za jednego z najlepszych muzykw Europy. W 1934 r. poznaje Luisa Armstronga. Amerykaski krl jazzu bardzo pozytywnie wyraa si o europejskim krlu jazzu i na poegnanie wrczy mu fotografi z dedykacj biaemu Luisowi Armstrongowi, na co Rosner miao odpowiedzia rwnie swoj fotografi z podpisem czarnemu Eddie Rosnerowi. Gdy wybucha II wojna wiatowa, Eddie Rosner znajdowa si w okupowanej przez faszystw Polsce. Przed nim bya tylko jedna droga, na wschd. W bombardowanej Warszawie zwiza si z trup Teatru ydowskiego Idy Kamiskiej, ktra rwnie szukaa okazji by opuci zajte przez hitlerowcw terytorium, bowiem znalaza si na licie reyserw sztuk antyhitlerowskich i bya przeznaczona do likwidacji. Tam wanie wrd ruin palonej Warszawy pozna 19-letni crk Idy Ruth, ktra podobnie jak jej matka i babka, wielka Ester Rachel Kamiska, bya aktork teatraln. Przy pierwszych bombardowaniach ycie uratowa im fortepian, pod ktry razem wskoczyli. W drugim tygodniu bombardowa Eddie poprosi w schronie o rk Ruth. Ida daa crce w posagu piercionek i dwie puszki sardynek znalezione w ruinach. Bya to mio od pierwszego wejrzenia. Od tej pory Eddie i Ruth byli nierozczni, a do momentu aresztowania po wojnie. Gdy udao im si przekroczy wschodni granic, pracowali midzy innymi we Lwowie, Misku, Moskwie, Kijowie. Orkiestr, ktr kierowa Rosner popiera Pantelejmon Ponomarienko pierwszy sekretarz partii Biaorusi. Zaproponowa nawet, aby orkiestra Rosnera zostaa oficjaln orkiestr jazzow Republiki Biaoruskiej. W zwizku z tym Rosner da koncert dla nielicznie zgromadzonej publicznoci i...otrzyma pochlebn opini Jzefa Stalina. W czasie wojny dawa koncerty jedc z zespoem wasnym pocigiem. W 1941 roku, po napadzie hitlerowskich Niemiec na Zwizek radziecki, przedostali si do Omska, gdzie yli w swoich wagonach, lecz byo oczywiste, e syberyjskiej zimy w ten sposb nie przetrwaj. Postanowili przenie si do Frunze, gdzie znajdowaa si ju ze swoim teatrem matka Ruth. Eddie i Ruth Rosnerowie przybyli do Kirgizji ju z ma creczk Erik. Frunze byo rwnie jednym z orodkw powstawania polskiej armii. Wraz z armi Andersa zesp opucio 14 z 26 jego czonkw. Eddie Rosner nie mg zostawi ony z dzieckiem, jak i teciowej, ktra rwnie miaa wtedy mae dziecko. Eddie straciwszy ponad poow zgranego zespouorkiestry, nie podda si jednak rozpaczy. Z pozostaymi muzykami i gra w kinie Ala Too. W orkiestrze pracowao 2 wokalistw (Lothar Lyampel, Ruth Kamiska) Wszystkie 15 osb wystpowao w zespole od samego pocztku i wszyscy rwnie wywodzili si z liczby polskich i niemieckich imigrantw. Najmodszymi byli Ruth Kamiska i David Kaganowicz (po 22 lata). Najstarszym - Benjamin Waldman (47 lat). Eddie Rosner mia wwczas 31 lat.

Gos Polski W ten sposb cz dawnego genialnego zespou jazzowego ya ponad rok na bocznicy kolejowej we Frunze, a tu nagle przyszed telegram rzdowy z Biaorusi z prob o pomoc w ratowaniu jazzowej orkiestry republiki biaoruskiej. Odpowied biaego Armstronga bya twierdzca.

- 10 -

Nr 43/2013 wspaniaych muzykw, nie tylko trbaczy, saksofonistw, puzonistw ale i tych, ktrzy znali sztuk artykulacji jazzowej. Nie wszyscy zostali na stae w zestawie orkiestry Rosnera, niektrzy z nich nie byli zawodowymi muzykami i stopniowo zastpowali ich bardziej dowiadczeni artyci. Tym niemniej na koniec 1942r. Pastwowa Orchestra Biaoruskiej SRR bya ponownie gotowa, by rozpocz prac i opuci Kirgizj. Po wojnie, Eddie Rosner, nazywany biaym Armstrongiem lub srebrn trbk (zota trbka to oczywicie Luis Armstrong) by aresztowany jako kosmopolita. Zwolniony z guagu w r. 1954, ponad rok po mierci Stalina. Prawie od razu utworzy 64 osobowy zesp w Moskwie. Na pocztku lat 70. zacz si uskara na zy stan zdrowia. Czujc, e koniec jest blisko, wystpi on do wadz radzieckich o pozwolenie na emigracj do miejsca swoich narodzin i pozwolono mu wrci do Berlina w 1973 roku. Od Zwizku Radzieckiego nie otrzyma adnych tantiem i zmar w biedzie w trzy lata pniej. W Kirgistanie, w muzycznych krgach pamitaj o nim do dzi. Renata Matusiak

Wspczesny widok kina Ala- too, gdzie wystpowa Rosner

Teraz wydaje si to niesamowite, e w warunkach cikiej wojny, podczas gdy giny miliony ludzi, gdy toczya si bitwa pod Stalingradem, do Frunze przybyo wielu

Rocznica katastrofy smoleskiej


To ju trzy lata. Czas biegnie nieubaganie. Podobno goi rany. Podobno. Chyba kady czowiek w obliczu mierci bliskich zadaje sobie setki pyta, a jego ycie zasadniczo zmienia swj wymiar. W przypadku katastrofy, ktra miaa miejsce 10 kwietnia 2010 roku, zmienio si ycie nie tylko bliskich ofiar, ale take zwykych obywateli. Bo to jego przedstawiciele, i to najwaniejsi, stracili ycie. Zginli w pobliu w miejsca, gdzie w 1940 roku NKWD dokonao aktu ludobjstwa na polskich oficerach. Mieli odda im hod. Tak wic Smolesk staje si podwjnie istotnym miejscem z punktu widzenia naszej historii. Niewtpliwie naley z dystansem podchodzi do wynikw rosyjskiego ledztwa w tej sprawie, bo do dzi zbrodni z lat czterdziestych wadze tego kraju nie chc uzna z ludobjstwo! Zwyczajni Rosjanie s nam Polakom przyjani i bliscy. Jestemy Sowianami. Trzeba rozgraniczy polityk od relacji czysto ludzkich. Wspomina ju o tym Mickiewicz w znamiennym wierszu Do przyjaci Moskali: Wy, czy mnie wspominacie! ja, ilekro marz / O mych przyjaci mierciach, wygnaniach, wizieniach, /I o was myl: wasze cudzoziemskie twarze / Maj obywatelstwa prawo w mych marzeniach. Pozostaje kwestia zaufania do wadz, a to ju sprawa indywidualna. Jest. Albo jej nie ma. Zginli ludzie. Kada tragedia, take ta smoleska, nakazuje popatrze na ludzkie ycie i jego przemijanie zarwno przez zy tak naturalne w tym przypadku, ale rwnie przez pryzmat wiary. W katastrofie smoleskiej zgino 96 osb, w tym prezydent Lech Kaczyski i jego maonka Maria oraz ostatni prezydent RP na uchodstwie Ryszard Kaczorowski. Wrd ofiar byo take m.in. 18 parlamentarzystw - wicemarszakowie Sejmu Krzysztof Putra i Jerzy Szmajdziski, wicemarszaek Senatu Krystyna Bochenek czy prezesa Wsplnoty Polskiej - Maciej Payski. Pozostaje nam pielgnowa pami o tym wydarzeniu. O kadej z 96 ofiar. A wtedy kada z nich bdzie moga powtrzy za Horacym: Non omnis moriar. Pamitajmy. Wszak ludzi dobrych i zych wci przynosi wiatr, ludzi dobrych i zych wci zabiera mga. Lecz tylko ty masz t niezwyk moc, by zatrzyma ich, by da wieczno im...

fot. R. Matusiak

Nr 43/2013

- 11 -

Poznajemy bogaty wiat przyrody naszych ojczyzn STOKROTKA I RUMIANEK


Stokrotka - Bellis - Stokrotka naley do astrowatych i wystpuje w umiarkowanych strefach, gwnie na Pkuli Pnocnej. Znanych jest kilka gatunkw stokrotek a te uprawiane w ogrdkach pochodz od gatunku Bellis perennis- stokrotki trwaej (pospolitej), ktra jest bylin dziko rosnc na kach, poboczach itd. Nazwa Bellis pochodzi od sowa bellua- pikna, stosowanego ju w staroytnoci. Roliny te s wieloletnie, jednak najobficiej kwitn i maj najkorzystniejsze cechy w drugim roku po siewie, dlatego uprawia si j w cyklu dwuletnim. Wysoko waha si midzy 10-20 cm, licie odwrotnie jajowate lub opatkowate, osadzone na sporych ogonkach, tworzce rozety, a szorstkie odygi zakoczone koszyczkiem kwiatowym rednicy 2,5-8 cm. Kwiaty w zalenoci od budowy koszyczkw dzielimy na jzyczkowate (biae, rowe, czerwone) ii rurkowate (te). Wrd odmian, moemy wyrni m.in. Alba Plena o penych biaych koszykach kwiatowych, 'Alice' o ppenych, duych, rowych kwiatach, Aucubifolia o pojedynczych, biaych koszyczkach kwiatowych z limi w zote ctki, Dresden China niewielkiej wielkoci z pierzastymi jzyczkowatymi kwiatami, Rob Roy o penych czerwonych koszyczkach kwiatowych, Prolifera z penymi jzyczkowatymi kwiatami w rowe plamki. Stokrotki najlepiej rosn w glebie rednio wilgotnej i yznej, o odczynie obojtnym na stanowiskach zarwno sonecznych jak i pcienistych. Stokrotk rozmnaa si z nasion wysie wanych czer wiec / pocztek lipca na rozsadnik (kiekuj w cigu kilku dni). Po wzejciu siewki pikujemy w zagonach, okrywajc na zim np. gazkami wierka, aby zabezpieczy przed mrozem. Odmiany o penych kwiatach rozmnaamy przez podzia, po przekwitniciu roliny wysadzamy do zimnego inspektu, a nastpnie po ukorzenieniu przenosimy na zagony i sadzimy w rozstawie 18-20 x 15 cm.
fot. Internet

Rumianek - Rumianek jest rolin jednoroczn o delikatnej, wzniesionej, rozgazionej odydze, wysokoci do 60cm. Licie ma zielone, delikatne, pierzastodzielne. Kwiaty zebrane w koszyczki, dwubarwne to-biae. Dziko rosncy rumianek kwitnie od maja do pnej jesieni. Po przekwitniciu kwiaty wi si w drobne, szarobrunatne owoce. Caa rolina odznacza si typowym, intensywnym, przyjemnym aromatem. Rumianek wystpuje w caej Europie, Azji, Ameryce Pnocnej i Australii. Nazwa rodzajowa Matricaria wywodzi si od aciskiego mater matka lub matrix macica i nawizuje do stosowania roliny w chorobach kobiecych.

Rumianek by znany ju w staroytnoci. W Egipcie ceniono go za jego dziaanie kojce, chodzce i przeciwgorczkowe. W krajach dalekiego wschodu dodawano go do mieszanek erotycznych. O rumianku pisa ju Hipokrates. Przez wieki jest wykorzystywany przez medycyn ludow w chorobach kobiecych, chorobach odka i jelit oraz zewntrznie na rnego rodzaju owrzodzenia, skaleczenia. We Francji do dzi stosuje si go jako odtrutk na papierosy, kaw i alkohol. Rumianek jest znanym i cenionym lekiem zioowym. Uprawiany na plantacjach i zbierany ze stanu naturalnego. Jako surowiec zielarski su tylko koszyczki kwiatowe.

Opracowano na podstawie Internetu

Stokrotki s doskonaymi rolinami rabatowymi, obwdkowymi niezastpionymi w zestawieniach wiosennych. Nadaj si do obsadzania skrzynek balkonowych, doniczek i mis, jak rwnie pdzenia na kwiat city.

fot. Internet

Gos Polski

- 12 -

Nr 43/2013

Rozsawili Polsk...
Krzysztof Kielowski
...niewane gdzie si stawia kamer, wane - po co?

Reyser filmw dokumentalnych i fabularnych, scenarzysta. Urodzi si w 1941 r. w Warszawie, zmar w 1996 r. tame. W 1962 r. skoczy Liceum Technik Te a t r a l n y c h . W w a r s z a w s k i m Te a t r z e Wspczesnym by garderobianym takich saw polskiej sceny, jak Tadeusz omnicki, Aleksander Bardini czy Zbigniew Zapasiewicz. dzk szko filmow skoczy w 1968 r., dyplom otrzyma w 1970 r.

z realizowania filmw. W ostatnich miesicach ycia przygotowuje z Piesiewiczem scenariusze filmowego tryptyku: "Raj", "Czyciec", "Pieko". W latach 1978-81 Krzysztof Kielowski by wiceprezesem Stowarzyszenia Filmowcw Polskich. Zajmowa si take prac pedagogiczn, m.in... na uczelniach filmowych w Berlinie Zachodnim, Helsinkach, odzi, Katowicach oraz w Szwajcarii.

fot. culture.pl

Studiowa pod kierunkiem Kazimierza Karabasza i Jerzego Bossaka, i pierwsze jego etiudy dokumentalne (Urzd, Z miasta odzi) powstay pod ich opiek, za etiuda fabularna (Tramwaj) pod opiek Wandy Jakubowskiej. Debiutowa w telewizji filmem dokumentalnym "Zdjcie". Po studiach, a do 1983 jest zwizany z warszawsk Wytwrni Filmw Dokumentalnych, gdzie realizuje wikszo filmw dokumentalnych. Jednak stopniowo porzuca dokument na rzecz fabuy. W 1973 r. realizuje pierwszy fabularny film telewizyjny "Przejcie podziemne". Od 1974 r. czonek Zespou TOR, kierowanego przez Stanisawa Rewicza, a potem Krzysztofa Zanussiego. W 1 9 8 5 r. n a w i z u j e w s p p r a c scenariuszow ze znanym warszawskim adwokatem Krzysztofem Piesiewiczem. Realizuj razem film "Bez koca", a potem take razem wszystkie nastpne. Uznanie midzynarodowe przynosi mu "Krtki film o zabijaniu" i "Krtki film o mioci" (1988), wchodzce w skad cyklu "Dekalog". Od 1991 r. ("Podwjne ycie Weroniki") Kielowski realizuje swoje filmy w koprodukcji polsko-francuskiej, od 1993 r. u znanego producenta francuskiego Marina Karmitza. Po zrealizowaniu cyklu "Trzy kolory" (1993-94) ogasza, e wycofuje si

Nagrody Krzysztof Kielowski jest laureatem wielu nagrd za twrczo dokumentaln i fabularn - m.in.. Grand Prix na MFF w Mannheim za "Personel" (1975), Zotego Medalu na MFF w Moskwie za Amatora, Zotego Lwa na festiwalu w Wenecji za "Trzy kolory: Niebieski", Srebrnego Niedwiedzia na MFF w Berlinie za "Trzy kolory: Biay". W 1976 r. otrzyma nagrod "Drode" tygodnika "Polityka". W 1985 r. na 15. Lubuskim Lecie Filmowym w agowie Kielowski otrzyma nagrod za caoksztat twrczoci filmowej. W 1990 r. zosta honorowym czonkiem Brytyjskiego Instytutu Filmowego za "wybitny wkad do kultury ruchomego obrazu". W 1993 r. otrzyma Order Literatury i Sztuki ministra kultury Francji, w 1994 r. - dusk Nagrod im. C.J. Soninga za wkad w rozwj sztuki filmowej i europejskiej kultury. W 1994 r. Kielowski by nominowany do Oscara za reyseri "Trzy kolory: Czerwony". W 1996 r. otrzyma Europejsk Nagrod Mediw (Girona). Od 1995 r. by czonkiem Amerykaskiej Akademii Filmowej. Jest laureatem Felixa - nagrody Europejskiej Akademii Filmowej.Od 2000 r. jego imi nosi Wydzia Radia i Telewizji Uniwersytetu lskiego w Katowicach.
Opracowano na podstawie Internetu

Nr 43/2013

- 13 -

Dlaczego pragn wyjecha na stae do Polski?


Pochodz z polsko azerbejdaskiej rodziny. Moja mama Henryka Grabowska (Genia) bya Polk. Jej rodzina zostaa zesana do Kazachstanu. Mama cae ycie marzya o tym, by wrci do Polski, niestety ten plan si nie powid. Wbrew wasnej woli zostaa w Kazachstanie. Oto jej tragiczne losy. W 1937 roku mj ojciec Gulijew Nadirgui by deportowany z Azerbejdanu do wsi Czuokkurgan znajdujcej si w Poudniowo Kazachskim obwodzie. Tam take zostaa zesana rodzina mamy. Czasy byy cikie, yli w ndzy. Wtedy mj ojciec bardzo im pomaga. Wkrtce oeni si ze starsz Moja mama siostr mamy Mieczysaw. W rok pniej urodzi si ich syn Tadeusz (Tadzik). Po porodzie Mieczysawa zachorowaa na tyfus brzuszny i umara. Po wojnie w 1945 roku rodzina mamy postanowia wrci do Polski. Dziadkowie zabierali ze sob mojego przyrodniego brata Tadzika . Ojciec odprowadza ich na dworzec. Nagle okazao si, e trzeba kupi jedzenie dla dziecka . W takiej sytuacji ojciec namwi mam, by posza z nim do wsi i pomoga mu zrobi zakupy. Wczeniej przekona kierownika pocigu, eby poinformowa j, e pocig odjedzie dopiero za kilka godzin. W taki to podstpny sposb wycign mam z pocigu, a nastpnie uwizi we wsi w stodole. W tym czasie pocig odjecha . Mama pakaa, prosia, bagaa, by j puci, ale ojciec by guchy na jej proby. I tak to wbrew swej woli zostaa sama wrd obcych sobie ludzi, tradycji, obyczajw.... Jednak wola powrotu do ojczyzny bya bardzo silna. Po narodzinach starszej crki, wzia dziecko i ucieka. Niestety, pienidze starczyy tylko na podr do Moskwy. W takiej sytuacji podja prac zarobkow w Moskwie, eby zdoby pienidze na bilet do Polski. Jednak ojciec znalaz j i zagrozi, e odbierze jej crk, jeli nie wrci z nim do domu. Mama nie chciaa odda mu siostry i po dugim wahaniu spenia jego yczenie. Wkrtce urodziy si kolejne dzieci. Byo nas picioro - trzy siostry i dwch braci. Jej ycie byo trudne. Mimo wielu obowizkw zwizanych z utrzymaniem domu i rodziny, staraa si nas wychowa na porzdnych, uczciwych ludzi. Nigdy te nie przestaa wierzy w to , e kiedy wrci do ojczyzny. Pocztkowo utrzymywaa kontakt listowny z rodzin w Polsce. Po pewnym jednak czasie listy wracay. C by robi? Czasy byy cikie, nie wiadomo do kogo naleao zwrci si z prob o pomoc. Mama nawet wtedy nie tracia nadziei na lepsze ycie wrd swoich.Ta wiara dodawaa jej si, pozwalaa przetrwa wiele c i k i c h m o m e n t w. Jednak jej marzenia si nie Mj brat speniy. W 1963 roku zachorowaa. Lekarz postawi niewaciw diagnoz. Nie byo ratunku . Mama zmara na zakaenie krwi, a w wiadectwie mierci napisano distrofia wtroby. Ta smutna historia mojej rodziny spowodowaa, e po wielu przemyleniach postanowiam wrci

Mama z krewnymi

do kraju moich przodkw, by speni marzenie mamy i odnale mojego przyrodniego brata. Pozytywnie przeszam rozmow na Kart Polaka, czuj si Polk, tradycja tego narodu jest mi bliska , intensywnie ucz si jzyka polskiego i wierz , e teraz wszystko uoy si dobrze. Svetlana Geldarova

Gos Polski

- 14 -

Nr 43/2013

Polonia Kazachstanu czyta poemat Pan Tadeusz Adama Mickiewicza


Wpadam do Soplicowa jak w centrum polszczyzny, Tam si czowiek napije, nadysze ojczyzny...
To byo wydarzenie! Przyjechao do nas ponad 100 osb. Z Pawodaru, Pietropawowska, Kokszetau, Czkaowa, Karagandy, Pierwomajki, Kamyszenki, ozowoje, Szortandy, Kellerowki i Astany. Do Gimnazjum nr 5 przycign wszystkich pomys, by Polonia Kazachstanu przeczytaa poemat Adama Mickie wicza Pan Tadeusz. Czytao 60 osb, modzie i doroli, uczniowie i studenci, p r e z e s o w i e s t o w arzysze i nauczyciele jzyka polskiego, po prostu mionicy polskiej poezji. Niektrzy czytali sami, niektrzy w grupie, przedstawiajc scenki. Wrd specjalnych goci zasiadali: Konsul RP p. Beata Kostrzewa, dyrektor Gimnazjum nr 5 p. Aleksiej Trufanow. Uczestnicy przybyli na uroczysto wraz ze swymi nauczycielami, tymi z Polski i miejscowymi. Niektrzy przywieli ze sob rysunki dzieci, ktre poznay fragmenty Pana .. z opowiada tanecznych z Pierwomajki, Czkaowa, Szortandy, Kokszetau, Pawodaru. Zachwyciy nas stroje tancerzy i figury taneczne. Szczeglne brawa nale si zespoowi Niebieskie chabry z Karagandy. Nie mniej pieknie zaprezentoway si zespoy z Pierwomajki, Szortandy i Pawodaru. W trakcie popisw czytelniczych odby si konkurs wiedzy o treci poematu A. Mickiewicza i biografii autora. Pytania przygotowaa p. Maria Musia. W konkursie uczestniczyo 6 osb. Wszyscy zasuyli na uznanie. Nasze spotkanie odbywao si pod patronatem Ambasady RP w Astanie. Wszyscy uczestnicy otrzymali okolicznociowe broszury z wykadem na temat tsknoty na krajem lat dziecinnych. Z tej wanie tsknoty wyrs Pan Tadeusz. Trudno byo wybra kandydatw do nagrd. Wyrniono 23 osoby, obdarowujc je prezentami.Wrd nagrodzonych byli: Ludmia Czietwiertiakowa z Pawodaru, Stanisawa Strejkowska z Pietropawowska, Walentyna niegrska z Pierwomajki, Daria Zimbicka z Astany.

swoich nauczycieli. Rysunki przyjechay z Czkaowa i Szortandy. Czytanie naszej epopei narodowej byo urozmaicone tacami. Zobaczylimy i usyszelimy 5 polonezw w wykonaniu zespow

Uroczysto rozpocza si powanie od wsplnego odpiewania Hymnu Polonii, a zakoczya piosenk Bo wszyscy Polacy to jedna rodzina i wesoymi plsami caej Sali. Byo piknie, momentami wesoo, radonie, chwilami wzruszajco i smutno. Uczucia te wywoyway sowa poematu naszego wielkiego poety.
Tekst i fotografie Boena Pajk - organizatorka

Nr 43/2013

- 15 tablica o tej samej treci co poprzednia. Resztki starej tablicy, znajduj si na plebanii kocioa pod wezwaniem witej Rodziny w Tajynszy. Nowa tablica pojawia si dziki inicjatywie administracji rejonu, Polskiej Ambasady i miejscowych Polakw. Napis na tablicy jest w trzech jzykach: kazachskim, rosyjskim, polskim: Pamici Polakw deportowanych w 1936 r. Wdziczni Kazachstanowi i narodowi kazachstaskiemu za wspczucie , yczliwo i okazan w cikich czasach pomoc.

Delegacja polskiego Sejmu przebywaa z oficjaln wizyt w Kazachstanie


W dniach 24-26 kwietnia 2013 roku gocia w Kazachstanie delegacja Sejmu Polskiego. Na czele delegacji sta wicemarszaek Sejmu Jerzy Wenderlich. W skadzie delegacji byli: Tomasz Latos, Tomasz Lenz, Bogdan Janowski, Wojciech Gruba. Gociom z Polski towarzyszyli: Jacek Kluczkowski, ambasador RP w Astanie, Sawomir Krawczyski, Mieczysaw apanowski, Micha Chabros, Andrzej Stefaski, Magorzata Taska, Marta Zieliska Delegacja przebya w sprawach gospodarczo kulturalnych. 24 kwietnia odwiedzia Tajynsz, Zielony Gaj, Jasn Polan. W Tajynszy dostojni Gocie zoyli kwiaty przy pamitkowej tablicy na dworcu kolejowym. Dostojnych Goci przywitali miejscowi Polacy, uczniowie polskiej Szkoy, ich rodzice.

Delegacja spotkaa si rwnie z modzie polskiego pochodzenia, ktra uczy si jzyka polskiego w szkole w Zielonym Gaju.
fot. z arch. E. Konik

Polsk delegacj przyj Przewodniczcy Maylisu Nuran Nigmatulin a take I Wicepremier Bachtan Sagintajew, Minister

Tablica pamitkowa na dworcu kolejowym w Tajynszy zostaa odsonita 24 czerwca 2006 r. w 70 t rocznic deportacji (1936 2006) Polakw do Kazachstanu. 24 czerwca przyby do Tajynszy pierwszy eszelon deportowanych . Odsonicie tablicy poczone byo z Uroczyst Msz wit w kociele parafialnym, uroczystym obiadem i Festiwalem Kultury Polskiej. Tablica bya wmurowana z inicjatywy stowarzyszenia Polakw i aktywistw ruchu weteranw przy wsparciu byego akima rejonu tajynszyskiego, a pniej posa Maylisu Parlamentu RK A. Makowskiego. Tablic ufundowaa polska Ambasada. Pod wpywem warunkw klimatycznych tablica ulega zniszczeniu. W zeszym roku zostaa wmurowana nowa

Kultury RK - Muchtar Kul-Muchammed, z-ca Przewodniczcego Zgromadzenia Narodu Kazachstanu - Jeraly Tuganow. Gocie odwiedzili take kompleks muzealny ALIR muzeum ofiar represji politycznych i totalitaryzmu w Akkole pod Astan.
Opracowano na podstawie relacji E. Konik i informacji ze strony internetowej astana.msz.gov.pl/

fot. astana.msz.gov.pl

fot. z arch. E. Konik

Gos Polski

- 16 -

Nr 43/2013

Przystanek Czkaowo
POLSKIE KWIATY NA FESTIWALU W KOKSZETAU Po raz pierwszy w tym roku grupa POLSKIE KWIATY z Czkaowa znalaza si na III Oglnokazachstaskim Festiwalu Polskiej Pieni Polonia piewajca. Nasz chr, skadajcy si z dziesiciu osb pod kierunkiem nauczyciela jzyka polskiego i nauczyciela muzyki Wodzimierza Paszkowskiego, jecha na spotkanie ze piewajcymi rodakami. Kilka godzin drogowych wstrzsw i znalelimy si w Kokszetau. Miasto przywitao nas cikim, bezwietrznym porankiem. Na wstpie pojechalimy ca grup do kocioa pod wezwaniem witego Antoniego. Oddalimy pokon Jezusowi ukrytemu w Najwitszym Sakramencie, a nastpnie wsiedlimy do Gazeli i pojechalimy do Muzyczno Dramatycznego Teatru im. Kusainowa, gdzie mia odby si festiwal. Artyci szczelnie zgromadzili si w przydzielonych im pomieszczeniach, gdzie pieczoowicie dokonywali charakteryzacji. W pierwszej chwili wydawao si, e nikt na nas nie czeka, mino kilka minut i otrzymalimy do swojej dyspozycji sal, w ktrej moglimy si przebra i przygotowa do wystpu. Zarejestrowalimy swoj grup i przeszlimy wstpn prb na scenie i zaczlimy si przygotowywa do otwarcia festiwalu. ksia i siostry zakonne z parafii dziaajcych na terenie Kazachstanu oraz wielu innych widzw, rnych narodowoci. Przez nastpne kilka chwil sala wypenia si i nie mona byo znale ju wolnego miejsca. Rozbrzmiaa muzyka i przy oklaskach zgromadzonej na sali publicznoci na scene wkroczyli pierwsi artyci. Otwarcie i pierwsza cz festiwalu bya oddana

fot. W. urawska

we wadanie dzieciom i modziey. Swoj energi i zapaem rozpalali wrd publicznoci pozytywne emocje. Obojtnych nie byo. Kady z wystpujcych, solista czy grupa, podgrzewa i tak ju gorc atmosfer. Spotykao si to z odpowiedzi widzw, ktrzy gromkimi brawami i okrzykami nagradzali poszczeglne wystpy. Uczestnicy starszych grup sprawiali wraenie spokojnych i odpronych, cho, na pewno, emocje sigay zenitu. Profesjonalizm pozwala im na ukrywanie negatywnych emocji i eksponowanie tylko tych pozytywnych. Niektrzy z sukcesem prezentowali pieni w jzkach polskim i kazachskim, pojawiay si rwnie elementy taneczne. Po naszym wystpie wielu uczestnikw i widzw podchodzio do nas z gratulacjami i dzikowali za udany wystp, kierujc w nasz stron wiele ciepych sw. Mielimy moliwo spotkania si z artystami z caego Kazachstanu. W festiwalu uczestniczyli artyci z Amaty i Ekibastuz, z Astrachanki i Pawodaru, z tajynszy i Czkaowa, z Pietropawowska i Zielonego Gaju, z Astany i Pierwomajki... Pole kwiatw i kostiumw, muzyki i wiata, wszystkie te elementy pozostawiy w duszy niezapomniany lad.

Sala zapeniaa si widzami i gomi. Swoj obecnoci zaszczycili przedstawiciele Ambasady RP w Astanie na czele z Panem ambasadorem Jackiem Kluczkowskim, Panem Bartoszem Jaboskim, ktry przyjecha na fesiwal specjalnie z Polski, Pani Marta Zieliska, Pani Barbara Krawczyska, Pan Sawomir Krawczyski. Byli te gospodarz prezes Stowarzyszenia Polakw Obwodu Akmoliskiego Pan Aleksander Suchowiecki, przedstawiciele miejscwych wadz,

fot. M.. Zieliska

Nr 43/2013
Wszyscy uczestnicy przygotowali si do wystpu bardzo starannie, dajc tym samym publicznoci wiele radoi. Po wysuchaniu koncertu gos zabrali miedzy innymi Pan ambasador Jacek Kluczkowski, Pan Aleksander Suchowiecki, przedstawiciele wadz Kokszetau, a take dyrektor festiwalu - Pani Ludmia Suchowiecka. Naszej grupie, tak jak pozostaym uczestnikom wrczono dyplom i pamitkowe upominki kalendarz ze zdjciami artystw i kubki z logo festiwalu i hasem: My Polacy to jedna rodzina, pie nas zwizaa i razem nas trzyma!. Festiwal Polskiej Pieni Polonia piewajca w Kokszetau to nie tylko wito polskiej kultury, ale rwnie wito radoci i przyjani. Do domu wracalimy z poczuciem udanego wystpu. Chcemy wyrazi ogromne podzikowanie organizatorom, szczeglnie Ambasadzie RP w Astanie, drektor festiwalu - Pani Ludmile Suchowieckiej oraz wadzom miasta za opiek i yczliwo. Mamy nadziej, e wystp POLSKICH KWIATW z Czkaowa na takiej imprezie bdzie tylko pocztkiem czego bardzo pozytywnego. e zaczyn, ktry narodzi si w czasie prb i wsplnego wystpu pozwoli na powstanie chru, ktry narodzi si przy naszej parafii.
Uczestnicy z Czkaowa

- 17 parafii o. Marcin powici przyniesione przez wiernych koszyczki z przernymi smakoykami, a w ktrych tradycyjnie nie zabrako chleba, soli, jajek, rwnie tych ozdobionych, kiebasy Miesic wczeniej nasze siostry zakonne rozpoczy wielkanocne przygotowania, dzieci

i modzie nie mogli si doczeka przyznania im stosownych obowizkw. Rwnie harcerze oczekiwali w napiciu na wielkie wydarzenie. Aby dobrze przygotowa si do najwikszego ze wit rozwizywali zagadki i uczestniczyli w grach, ktre miay wprowadzi ich w okres wielkanocny. Aktywny udzia w przygotowaniach wzi nasz chr kierowany przez s. Lidi. Wszyscy piewajcy

Wielkanoc
Z wielk niecierpliwoci nasi parafianie oczekiwali niezwykego wita - Wielkanocy. Wielkanoc - to nie tylko wito, to istota chrzecijastwa. To, co stao si z Chrystusem, Jego mier i zmartwychwstanie, odtd dziaa w nas, ludziach. mier nie ma wadzy nad nami, jeli jestemy z Chrystusem. W przygotowania do uroczystoci byli zaangaowani doroli i dzieci. Zostay zakupione kwiaty, ktre naday wityni niepowtarzalny nastrj. Oczekiwanie wielkanocnej radoci przynosi wspaniae chwile, zwaszcza, gdy dekoruje si wityni . Z wyprzedzeniem zosta zaplanowany porzdek prac: chr przygotowywa witeczne pieni, lektorzy - czytania Mszy witej i harcerze stra przy grobie. W Wielk Sobot proboszcz

jak i grajcy na instrumentach caym sercem angaowali si w to przedsiwzicie. W ten niezwyky dzie wszystko wypado wymienicie. Krtko mwic, w Parafii witych Apostow Piotra i Pawa w Czkaowie, wielkanocna uroczysto okazaa si wielkim sukcesem! Wszystkie obrzdy liturgiczne, piewy i modlitwy wywoyway zachwyt. W czasie Mszy witej zgromadzonych wiernych ogarniay szczcie i rado. Pomimo faktu, e naboestwo trwao bardzo dugo.
Jana Schabikowska fotografie s. Urszula Kubiak

Gos Polski

- 18 -

Nr 43/2013

Majwka w Kokszetau

Recytatorki z Szortandy

Polonia Kazachstanu...

czyta poemat Pan Tadeusz

Nr 43/2013

- 19 -

F E S T I W A L

POLONIA PIEWAJCA

KOKSZETAU

KONKURS RECYTATORSKI W CZKAOWIE

Gos Polski

- 20 -

Nr 43/2013

Konkurs Recytatorski Midzy niebem a stepem za nami


Kto moe zapyta, dlaczego poezja Tuwima? Odpowied nasuwa si sama. Rok 2013 zosta przez Sejm ogoszony wanie Rokiem Tuwima. Std pomys, by poczy majowe wita z poezj recytowan przez dzieci, modzie i dorosych. Wydarzenie miao miejsce 11 maja 2013 roku w Czkaowie. A nie miaoby racji bytu, gdyby nie wsparcie Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Astanie. Za co serdecznie dzikujemy w imieniu organizatorw i uczestnikw. Spotkanie mionikw poezji wpisao si w maj miesic dla Polakw i Polonii bardzo wany, to wanie w tym czasie obchodzimy rocznic uchwalenia Konstytucji 3 maja, a 2 maja w sposb Suchacze mogli wybra si w niezapomnian podr lokomotyw, posucha kamstw Grzesia,

szuka zaginionych okularw, utwierdzi si, e mae jest pikne, suchajc opowieci o Maluskiewiczu, a take zapomnie to i owo ze Soniem Trbalskim, czy wyruszy z Murzynkiem Bambo do Afryki. Poczu si mieszkacami te byo im dane. W kocu widzowie mogli da si porwa w wir taca, suchajc Grande Valse Brillante.

szczeglny oddajemy cze polskiej fladze. Nie mogo wic zabrakn zapiewanego wsplnie Mazurka Dbrowskiego. Wrd uczestnikw znaleli si przedstawiciele: Astany, Szortandy, Tajynszy, Pietropawowska, Karagandy, Temirtau, Zielonego Gaju, Pietrowki, Czkaowa. Naturalnie towarzyszyli im nauczyciele i opiekunowie. Nie mona zapomnie o prowadzcych konkurs: Galinie Ilnickiej i Janie Schabikowskiej. Wywizay si ze swoich obowizkw wymienicie. A ich zadanie nie byo proste. Miay zapowiada artystw, przedstawi widzom biografi poety w formie prezentacji Na zakoczenie nie zabrako wsplnych zdj, nagrd i upominkw, umiechu i wzajemnej yczliwoci. Wszak taka jest idea tego typu przedsiwzi. Wielkie sowa podzikowania nale si parafianom, ktrzy wsparli nas w przygotowaniu posikw, a szczeglnie obiadu dla uczestnikw. Bez ich pomocy impreza by si tak nie udaa. Dzikujemy za produkty spoywcze i za prac, ktr wykonay niezastpione parafianki w kuchni Domu Kultury Polskiej.
Organizatorzy

Oceniajcy konkurs: ks. Marcin Sk dyrektor Domu Kultury Polskiej w Czkaowie, Witalij Chmielewski prezes Polonii w Karagandzie oraz siostra Samuela nie mieli prostego zadania, bo musieli wybra najlepszych spord blisko 40 uczestnikw. Kady z uczestnikw otrzyma okolicznociowe dyplomy, a najlepsi nagrody.

Nr 43/2013

- 21 -

Co Polak, to historia i w wikszej czci tragiczna


Ssiedzi
Z lewej strony od stalinki, gdzie mieszkalimy z rodzin Kondrackich, zamieszkali Niemcy. W jednej czci Jzef Kraft z maonk, ktry pracowa w kochozie jako zarzdca klepiska. Z drugiej strony Heinrich Bitner, rodzony brat przewodniczcego kochozu. Jego maonka Frida, pochodzia z Hamburga. Ogldajc zdjcia, mona przypuci, e przed zesaniem yo im si bardzo dobrze. Na fotografii sta w drogim ubraniu, na gowie miaa kapelusz. W czasie zesania miaa troje dzieci. Nigdy si nie umiechaa. Tym przypominaa bohaterk radzieckiego filmu pod tytuem Wieczne wezwanie Piestynicji Makarowny. Wobec dzieci bya bardzo surowa. Poza podwrko nie wychodzia. Z nikim si nie komunikowaa, z nikim nie utrzymywaa kontaktu. Bitnerowie z Ukrainy przywieli non maszyn do szycia Sienger (wielka rzadko). Dobrze szya, ale tylko dla swej rodziny. Potomstwo wydawaa co rok. Mieli jedenacioro dzieci. W 1956 roku w czasie wyrbu lasu Heinrich zgin. W tej sytuacji moga liczy na pomoc caej rodziny: dorosych dzieci: Wandy i Gustawa. Najmodsze dzieci wyrastay w surowych warunkach, przez co odznaczay si niezwyk wytrzymaoci. Wczesn wiosn kpay si w kauach, mimo e jeszcze by ld, nigdy nie choroway. Frida oczywicie nie bya zadowolona z takiego ycia. Czsto syszaem jak przez zby cedzia: Farfluchten Land (przeklte pastwo). Z prawej strony mieszkaa rodzina usowskich, dalej Stanisaw Lisowski z maonk Bronisaw i dziemi: Stasi, Loni i Anatolem moimi przyjacimi, razem dorastalimy. U mdrych rodzicw mdre dzieci. Wszyscy dobrze uczyli si w szkole. Ojciec pracowa jako zarzdca farmy mleczarskiej. Dalej Gowacki z maonk Elbiet i synkiem Lusiem., za nimi Baszyski z rodzin, Ogier Arnold z rodzin, by weterynarzem. Na samym skraju mieszka Zieliski z bliskimi. Dalej byo podwrze kochozu, staa te owczarnia. Naprzeciwko, przez drog, mieszka Kraft Edward z maonk Tyld i dziemi: Adolfem i Bertoldem. Ten drugi by najlepszym przyjacielem mojego starszego brata Wacawa, za nimi mieszkali Reingard Emil z maonk Matyld i dziemi: Ol, El Bert i Adolfem. U Krafta by separator, kady obrt oznajmia dwik: Dzy!. Wszyscy przychodzili do nich rafinowa mleko, bo taka wielka wirwka bya prawdziw rzadkoci. Kraftowie wykopali studni gbok na 8 metrw. Woda bya sonawa, ale wszyscy j brali do prania, do picia, bo innej nie byo. Trzeba doda, e bya bardzo zimna, mimo tego, po wypiciu, gardo nigdy nie bolao. Na lewo od Krafta mieszkaa rodziny Rychertw, Szmytke, Baszyskich, Galaszaskich. W kracowej stalince mieszkaa rodzina Gomt. Za nimi znajdowa si niewielki plac, gdzie by kantor gabinet przewodniczcego kochozu, buchalteria, gabinet przewodniczcego rady wiejskiej i komendanta. Pamitam siebie z tego czasu jak szedem wiosn od strony kantoru, ulica bya zalana socem, a przede mn stalinka Gomtw, a dalej nasza. Obie lniy w socu, ktre odbijao si od pobielonych cian. Specprzesiedlency yli w harmonii, zwizani jednym gorzkim losem.

Jakie ycie, taki zgon


Warunki materialne i klimatyczne, w jakich znaleli si specprzesiedlecy, byy nadzwyczaj trudne. Stalinka nadawaa si do mieszkania tylko latem. Zima zawsze byo w niej zimno. ciany pokrywa ld. Po przejciu buranu w ogle nie mona byo z niej wyj. W cianach nagromadzio si wiele myszy rnego gatunku. Choroway dzieci, starcy, doroli. Czarna bieda dochodzia i do naszej rodziny. Zachorowali: moja babcia, Wacaw (7 lat), Bolesaw (1,5 roku). Tak nazwano wyrzuconych w Morze Biae przez NKWD braci mamy. Byli pikni, kdzierzawi. Wacaw zachorowa na puchlin wodn. Umiera w mkach. Tata polecia do punktu medycznego. Felczerka, maonka komendanta, mieszkaa w tym samym pomieszczeniu, gdzie pracowaa. Tata zapuka do drzwi. Nikt nie otwiera. Zacz szarpa za drzwi. Felczerka zakrzyczaa: Odejd! Skoczyam prac!. W korytarzu sta kosz z drewnem i siekier. Tata wzi t siekier i uderzy w drzwi. Przylecia komendant, zaaresztowa ojca i zaprowadzi rejonowego centrum w Kelerowce i posadzi w DOPR (tymczasowym areszcie). Przed mierci Wacaw mwi: Mamusiu, ja na pewno niedugo umr i pjd do nieba i tam urposz, eby tat wypucili z kryminau i ebycie wszyscy wrcili do Polski. Nad konajcym zebrali si ssiedzi: Kondarccy, Kraft, Raingart, Lisowscy, krewni z rodziny Krynickich. Z wytartych modlitewnikw, ktre odziedziczyli po swoich babciach i dziadkach modlili si sowami: Otwrz mu bram ycia wiecznego i dozwl ze witymi Twoimi radowa si w chwale wiecznej.

Gos Polski A chory narzeka na bl w brzuszku. Trzymajc si rkoma za bolce miejsce tarza si po twardej kanapie, potem po ziemi. Nieszczliwa mama rozpakaa si, zaamujc rce, kay te chore siostry konajcego, Walentyna i Stasia. Ucich lecy w koysce maleki Bolesaw. Nagle w brzuszku Wacawa niby co pko i polaa si z niego ciecz. Uspokoi si maleki mczennik na wieki. Zebrani zapiewali: Porzucia dusza ciao. Ciela zrobi trumn. Siostry poszy w step, nazbieray groszkw i oboyy ciao zmarego. Pochowano go na Abdelmanie. Tymczasem aresztowanego w Kelerowce na 15 db ojca skierowano na roboty. Pracuje, nosi kamienie pod fundamenty na budowie. Podjecha na furmance naczelnik rejonu. Za co siedzisz, Krynicki? Wiem, e ty dobrze na wsi pracujesz powiedzia. Ojciec opowiedzia mu swoj histori. Na drugi dzie zwolnili go z aresztu. Niedola na tym si nie skoczya. Stan zdrowia Bolesawa pogarsza si. Znw mia bardzo wysok temperatur. Coraz silniejszy kaszel, oddech pytki. Przypomniano sobie, e dziecko nie byo jeszcze ochrzczone. Przysza Franciszka Krynicka, na Ukrainie pracowaa przy Kociele - Ja ciebie chrzcz. W imi Ojca i Syna i Ducha witego Stojcy wok niego zagbili si w wyznaniu wiary. Dwa miesice po mierci Wacawa zmar Bolesaw. Na pogrzebie Niemiec Miller Fridrich powiedzia po polsku: Te dzieci yy tak krtko, a tak wiele wycierpiay. Mama jeszcze dugo rwaa sobie wosy z gowy. Nie pacz, Helu ucisza j tata. Wszystko to jest wol Bo. Swj najdroszy skarb rodzice oddali tej obcej ziemi i powierzyli Bogu. Bd wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi Jeszcze dugo nieszczliwej matce wydawao si, e jeli ona jest w chacie, to chopcy woaj z podwrka: Mamo!, a jeli ona na podwrku, to oni woaj z chaty. Byo czworo dzieci, pozostao dwoje. Czstokro na groby zmarych chodzi z mam najlepszy przyjaciel Wacawa Kraft Bertold (razem adnie bawili si). Modlili si nad grobami i w mylach zapalali wiece, bo wiec nie byo skd wzi w tym bezlitosnym kraju. Nie wiato Wam wieci na wieki. Pniej tata posadzi na ich mogiach dwie sosny. Wyrosy ju ogromne. Do nich przeniosy si dusze malekich mczennikw. Niech odpoczywaj na wieki wiekw

- 22 -

Nr 43/2013
nieg spad ju w padzierniku, a temperatura dochodzia do -10 stopni, ale to jeszcze nie zima. Nie mona jej odmierza miesicami, po prostu zaskakuje bardzo silnym mrozem. W grudniu termometry wskazuj od minus 32 do minus 35. Wieje silny wiatr, wszak to step, bezkresna przestrze. Wie stoi otworem dla wszystkich szalonych powietrznych strumieni, ktre napywaj z Syberii. Dokoa ni drzewa, ni pagrka.

W Wigili minus 40. W styczniu minus 40 45, trzeba doda, e towarzyszy temu silny wiatr, jakby tysic diabw duo w jedn stron, raptem cichnc, by nabra powietrza i z now si wyrzucajc je ze swych ogromnych puc. Naprzeciw takiego wiatru spec przesiedleniec musi i bokiem, zakrywajc twarz rkami w rkawicach z waty, bo mrz pali ogniem, wiatr zrywa ciepo z przykrytego starym waciakiem ciaa. Wiatr, uszy i nos od razu bielej, a wiatr uderza w piersi, na chwilk zatrzymujc, biey za ramiona i zawraca. Potrzeba ogromnego wysiku, jeli chcesz i w prawidowym kierunku. Wiatr wyrywa drogocenne ciepo z lepianek przez kominy, dach, okna, drzwi, zrywa z ziemi twardy jak piasek zlodowaciay nieg. Niesie go z tak si, e kiedy trafi w twarz czowiek czuje si niczym pokuty igami. Chowaj si wrony, wrble, a gile zakopuj si w nieg. Godne wilki, lisy porzucaj owy i chowaj si w gbokie nory albo w stogi siana lub somy. Niebo czernieje. Soce wydaje si malekim, mtnym i bezradnym, z obawy zasania si przed grzeszn ziemi chmurami. Wtedy sypie gsty nieg, zaczyna si buran. Domy, drzewa obiekty, ziemia sowem wszystko zostaje owadnite wciekym wichrem. Wydaje si, e to oddalaj si, to nagle przybliaj, to zjawiaj si, to znikaj, to zmieniaj swj ksztat. Nie daj Boe, by taka zamie zaskoczya wdrowca w stepie. Ile razy byo tak ze mn. Id, a tu nagle pojawia si pagrek. Wiesz, e nie byo na tej drodze adnej wyniosoci. Podjedasz czy podchodzisz, a to kupka somy zasypana niegiem. Czowiek w takiej sytuacji zaczyna wtpi w samego siebie. Czuje si obkany.
Leon Krynicki cig dalszy w kolejnym numerze

Twrcza praca
Kto nie by zim we wsi Gorkoje, ten nie wie, co znaczy prawdziwy mrz. Z 1937 na 1938 rok zima, jak zawsze w pnocnym Kazachstanie przysza nagle.

Nr 43/2013

- 23 -

Kronika tajynszyska
Nauryz 2013 w Tajynszy
21 marca miejski plac w Tajynszy, jak co roku, zastawiony zosta jurtami, domkami, chatami, stoami, stolikami. Na stoach i stolikach, w jurtach, w domkach pojawiy si narodowe potrawy, wytwory rkodziea ludowego. Wszystkie narodowoci zamieszkujce Tajynsz prezentoway swoje narodowe stroje, pieni i piosenki, tace, obyczaje. Na wito Nauryz 2013 w Tajynszy polska spoeczno przygotowaa przede wszystkim polski tradycyjny st, zgodnie z przysowiem: Czym chata bogata, tym rada. Symbolem polskiego stou sta si wspaniay tort, arcydzieo sztuki cukierniczej, wykonany przez Pani Olg Zakrewsk z Mironowki, uczennic Gabinetu Jzyka Polskiego. Na powierzchni tortu po mistrzowsku bya zrobiona polska biao czerwona flaga, a dokadnie bandera marynarki. (Piknieee!) By tradycyjny polski bigos, bya kapusta z grzybami, byy tradycyjne polskie naleniki, pieroki , pyzy, kotlety, szarlotki, serniki, babki, pczki, babeczki z kremem, tradycyjne polskie koszyczki z jajkami (niedugo wita Wielkanocne), Akim rejonu oglda wszystkie stoy, prbowa potraw. (Taka miejscowa tradycja). Tym razem Marzanna (symbol Zimy) nie wystpia w roli gwnej (jak w zeszym roku). Zostaa w Gabinecie. Nie bya w zeszym roku ani utopiona, ani spalona. Byo nam jej po prostu al. Stanowi symboliczny rekwizyt naszego Gabinetu . Fakt, e polski st prezentowa si niezwykle imponujco zawdziczamy prnoci eskiej czci

polskie jabka (mona je kupi w Kazachstanie). W ekspozycji polskiego stou znalaza si te kiebasa krakowska, zakupiona przez jedn z pa w miejscowym sklepie. By karp z rodzynkami po ydowsku (na pewno polskie danie, sprawdzaam w wykazie polskich potraw w Internecie), fasolka po bretosku, gobki. Nie jestem pewna czy wymieniam wszystkie potrawy. Na placu pojawiy si tumy ludzi, poniewa kady chcia popatrze, pozna osobliwoci innej kultury. Kady mg skosztowa potraw, mg pozna ich skad. Dziewczta zaprezentoway si w polskich strojach ludowych. Zapieway pie Pikna nasza Polska caa

Gabinetu Jzyka Polskiego. Stanowi j: Irena Piaskorska, Raisa Monzolewska, Ludmia Sosnowska, Tatiana Taradajewa, Ludmia Polak, Tatiana Lisniewska,Antonina Winterfeld, Julia Meszkorez, Natalia Swincicka, Lena Bieousowa, Walentyna Jachimowicz, Olga Brodowska, Julia Kobierska, Nina Konoplicka (z Donieckiego). Niemay wkad maj te panowie, bo kt zawozi nas i przywozi. Modsz cz spoecznoci Gabinetu reprezentoway dziewczta (niezawodne, odpowiedzialne): Junna opata,Anastazja Dmitrenko, Waleria Krajewska, Alina Taradajewa. Byo przyjemnie popatrze na st polski, podziwia inne stoy. Fotografowa na pamitk. A najwiksz wartoci takich spotka jest wzajemne poznanie kultur.

Czytanie w Astanie
17 marca 2013 r. w Astanie , w Gimnazjum nr 5 przy ulicy Tarchana odbya si pikna polska impreza, Uroczyste Czytanie Pana Tadeusza. Patronem imprezy bya Ambasada Polska w Astanie. Wzio w niej udzia okoo stu goci zrnych miejscowoci Kazachstanu, w ktrych skupia si polskie ycie duchowe. Uczestnicy Czytania przybyli z Czkaowa, Kellerowki, Pietropawowska, Pierwomajki, Karagandy, Pawodaru, Szortandy, Kokszetau, Tajynszy

Gos Polski
Z Tajynszy na Uroczyste Czytanie poematu Adama Mickiewicza pojechao sze osb: Junna opata, Anastazja Dmitrenko, Waleria opata, Waleria Krajewska (uczennice Szkoy redniej nr 4 i jednoczenie uczestniczki zaj w Gabinecie Jzyka P o l s k i e g o ) . Tr z y p i e r w s z e d z i e w c z y n k i zainscenizoway fragment poematu (Ksiga V, Ktnia) pokazujcy przygotowania do wprowadzenia Zosi w wiat towarzyskich salonw. Rol Zosi czytaa Junna, rol Telimeny Anastazja, narratorem bya Waleria. Fragment Ksigi II (Zamek), przedstawiajcy niadanie w domu Sdziego Soplicy i zalety parzonej przez domow kawiark kawy, przeczyta Pan Wiktor Gliwiski. Waleria Krajewska, najmodsza (13 lat) uczestniczka Czytania z Tajynszy, piknie, bardzo odpowiedzialnie, przeczytaa fragment Ksigi I (Gospodarstwo) o powrocie Tadeusza do Soplicowa. Pani Ludmia Sosnowska zachwycia si Ksig VI (Zacianek) i wybraa fragment przedstawiajcyksidza Robaka z Sdzi rady nad rzecz publiczn.

- 24 -

Nr 43/2013
Kuseinowa, Weroniki Baranowej. Wszyscy czytajcy prezentowali bardzo wysoki poziom. Nie wystarczyo wyrnie dla wszystkich, chocia na nie zasugiwali. Junna opata, Anastazja Dmitrenko i Waleria opata zostay wyrnione za interpretacj. Spotkania z polsk kultur poczone s zwykle ze spotkaniami z kultur kazachstask. Tote po uroczystoci Czytania Pana Tadeusza odbya si wycieczka po Astanie pokazujca osobliwoci kulturowe modej stolicy Kazachstanu. Czytanie w Astanie byo wspaniaym duchowym przeyciem dla Polakw zamieszkujcych Kazachstan. Pozostawio wiele wrae i miych wzrusze.

Czkaowski Konkurs Tuwimowski, 2013


Gratulacje dla Walerii opata laureatki Konkursu 11 maja w Czkaowie odby si Oglnokazachstaski Konkurs Recytatorski Midzy niebem a stepem powicony poezji Juliana Tuwima. Organizatorami Konkursu by Dom Kultury Polskiej w Czkaowie i Stowarzyszenie Wsplnota Polska. Adresatami Konkursu byli: dzieci, modzie i doroli uczcy si jzyka polskiego na terenie Kazachstanu. Tajynsz reprezentowao dziewi osb. Piknie, profesjonalnie recytoway dzieci wiersze polskiego mistrza pira. Dzieci miay na sobie stroje charakterystyczne dla bohaterw recytowanych tekstw, lub rekwizyty opisane w treci tekstu. Na przykad Junna wykonaa z upiny orzecha malek dk, ktr pyn Pan Malukiewicz na bezludn wysp. agiel by bardzo polski, biao czerwony. Anastazja przywdziaa kolejarski galowy m u n d u r s w o j e g o t a t y, p o n i e w a m w i a o lokomotywie. A Pan Hilary szuka swoich okularw w ogromnych kieszeniach specjalnie na konkurs uszytych spodni. Komisja ( ktrej przewodniczy Pan Witalij Chmielewski z Karagandy) miaa niezwykle trudne zadanie z podjciem decyzji o tym, komu przyzna nagrody. Waciwie to wszystkim dzieciom, modziey i dorosym si one naleay. Nasz repertuar: Pstryk Katarzyna Owczarenko; Pan Malukiewicz Junna opata; O Panu Tralaliskim Waleria opata, II miejsce; Lokomotywa Anastazja Dmitrenko; Zosia Samosia Waleria Krajewska; Okulary Julia Dmitrenko; Spniony sowik - Alina Wierbicka; O Grzesiu kamczuchu i jego cioci Ewelina Dunze; Nauka Olek Konoplicki. Gratulacje dla wszystkich, ktrzy wzili udzia w imprezie!

Gospodarze przyjli wszystkich z tradycyjn polsk gocinnoci. Przyjezdni zostali zakwaterowani w internacie Koledu Technicznego. O godzinie 10.30 zjedlimy obiad a zaraz po nim rozpoczo si Uroczyste Czytanie, ktre otworzya Pani Konsul Beata Kostrzewa. Kolejnym punktem programu by wykad o Adamie Mickiewiczu i jego dziele. Nastpnie uczestnicy czytania prezentowali przygotowane fragmenty na tle zdj z filmu Pan Tadeusz Andrzeja Wajdy i na tle rnych ukadw choreograficznych poloneza, polskiego taca narodowego , zamykajcego Pana Tadeusza. Wsplnie piewane byy Marsz Polonii i Wszyscy Polacy to jedna rodzina. Bardzo emocjonujcym punktem imprezy by konkurs wiedzy o Panu Tadeuszu i Adamie Mickiewiczu. Z naszego tajynszyskiego orodka wzia w nim udzia Pani Ludmia Sosnowska. Przybyli na uroczysto obejrzeli te rysunki dziecice, ilustracje do Pana Tadeusza. Tajynszyskie dzieci rwnie narysoway lub namaloway ilustracje. W astaskiej wystawie uczestniczyy rysunki Jelizawiety Bieousowej, Eweliny Dunze, Rusana

Przed obiadem, oczekujc na wyniki Konkursu, Waleria opata i Katarzyna Owczarenko day koncert pianistyczny. A potem byy mie zdjcia na pamitk.

Nr 43/2013 14 kwietnia 2013 r. , III Oglnokazachstaski Festiwal Polskiej Pieni Polonia piewajca w Kokszetau
14 kwietnia 2013 r. w Kokszetau odby si III Oglnokazachstaski Festiwal Polskiej Pieni Polonia piewajca. Bardzo widowiskowa i bardzo polska impreza miaa miejsce w Muzyczno Dramatycznym Teatrze im. Sz. Kusainowa przy ul. Auezowa 216. Taka impreza przyciga Polakw z caego Kazachstanu. Przyjechali wszyscy, ktrzy chcieli popiewa i potaczy, pokaza bogactwo i pikno polskiej kultury. Inauguracj Imprezy bya uroczysta Msza wita w intencji Festiwalu, poczona ze skadaniem darw, czytaniem tekstu modlitwy wiernych. Festiwal zaszczycili swoj obecnoci znakomici Gocie: Pan ambasador Jacek Kluczkowski, Pan konsul Bartosz Jaboski, Pani Marta Zieliska, Pani Barbara Krawczyska, Pan Sawomir Krawczyski i wielu innych wspaniaych ludzi i jak zawsze pokazalimy, e jestemy ...wielk Rodzin Polakw, ktra godnie wspistnieje z innymi nacjami. Wanie t ide

- 25 Waleria - piosenk z repertuaru Sylwii Grzeszczak Mae rzeczy. Tajynsza zaprezentowaa si... bardzo dobrze (poniewa nie mogo by inaczej). Poziom festiwalu by bardzo wysoki. Wraenia... niezapomniane!!!!! Okazja do miych spotka.

WIELKIE PODZIKOWANIA ORGANIZATOROM FESTIWALU PANI LUDMILE SUCHOWIECKIEJ I ALEKSAN DROWI SUCHOWIECKIEMU i wszystkim, ktrzy przyczynili si do powstania tej piknej Imprezy. Wielkie podzikowania za ogromne zaangaowanie Kierownikowi muzycznemu i Kierownikowi

ilustrowao haso zamieszczone na banerze III Oglnokazachstaskiego Festiwalu. Autorami hasa jest Spoeczno Gabinetu Jzyka Polskiego w Tajynszy. Tajynsza uczestniczya w tegorocznym Festiwalu, tak jak i w poprzednim, bardzo licznie. Stanowia najwiksz liczebnie grup wrd wszystkich uczestnikw. Bya reprezentowana przez Chr kocielny, ktremu towarzyszy modzieowo - dziecicy zesp. Osobno wystpiy dwie solistki: Jelizawieta Bieousowa (10 lat) i Waleria opata (14 lat). Na Festiwal pojechao te wielu ludzi w charakterze prywatnym, zainteresowanych III Festiwalem jako przejawem formy prezentacji kultury. Chr i modzieowy zesp zapiewa pie z repertuaru zespou Mazowsze (Cyt...cyt...). Na tle pieni wystpia grupa choreograficzna (Alina Taradajewa i Dima Tichoski), ktra zaprezentowaa ukad choreograficzny walca i polki. Liza zapiewaa piosenk z repertuaru Natalii. Kukulskiej Co powie tata,

administracyjnemu Chru w Tajynszy Antoninie opata i Ludmile Molik, a take uczestniczkom Chru: Walentynie Burawskiej, Antoninie Winterfeld, Ludmile Polak, Antoninie Litwinowej, Ludmile Sosnowskiej. Szczeglnie dzikujemy Pani Swietanie Szynkaruk za wielk pomoc w muzycznym przygotowaniu dzieci. Podzikowania dla Ireny i Aleksandra Owczarenkw, Heleny Bieousowej, Tatiany Taradajewej, Antona i Wiktora Gliwiskich Nasze Wesoe Dzieciaki, ktre towarzyszyy Chrowi, nie mog pozosta bezimienne. Od zeszego roku urosy. A s to: Alina Taradajewa, Junna opata, Waleria opata, Jelizawieta Bieousowa, Anastazja Dmitrenko, Waleria Krajewska, Dima Tichoski. Elbieta Konik

Gos Polski

- 26 -

Nr 43/2013

Widokwka z... agowa


W pobliu trasy E-30, w poowie drogi midzy Poznaniem a Berlinem, pord starych bukowych lasw ley najpikniejsza miejscowo Ziemi Lubuskiej - agw. Na przesmyku dwch jezior, na wzgrzu otoczonym parkiem wznosi si zamek zbudowany w XIV wieku przez zakon joannitw. Obecna brya budowli, uksztatowana w XVII wieku, skada si z czterech dwukondygnacyjnych skrzyde, ktre tworz renesansowy dziedziniec. Nad zamkiem gruje wiea warowna - atrakcyjny punkt widokowy. W zamku znajduje si hotel, restauracja, kawiarnia i reprezentacyjna Sala Rycerska. Pierwsza wzmianka o agowie pochodzi z 1299r., kiedy margrabiowie brandenburscy Otton i Henryk nadali castrum Lagowe rycerzowi Albrechtowi de Klepitz. Warownia bya pooona ok. 500 m na pnocny zachd od zamku na sokolej Grze. W poowie XIV w. agw sta si wasnoci rycerskiego zakonu joannitw, ktry wkrtce przystpi do budowy zamku, lokalizujc go na wzgrzu morenowym na przesmyku midzy jeziorami: Trzeniowskim od pnocy i agowskim od poudnia. U podna warowni powstaa suebna osada rzemielnicza, zabezpieczona murami obronnymi z dwoma bramami. W kocu XIV w. na zamku umieszczono komandori joannick. Dojcie do zamku prowadzio po zboczu wzgrza w kierunku bramy umieszczonej we wschodnim cylindryczna. W dolnej kondygnacji miecio si wizienie, wyej siedziba stray ze strzelnicami, w czci cylindrycznej pomieszczenie z dwoma strzelnicami i wykuszem. Najwysza kondygnacja zwieczona blankami stanowia pomost dla stray. Wiea wysunita poza lini muru od strony wschodniej stanowia skuteczn obron wejcia, penia wic potrjn funkcj: bya stranic, wizieniem i elementem obrony dostpu do bramy. Wzgrze zamkowe zapewne w XV w. zostao u stp otoczone czworobokiem murw obronnych, z pokrgymi maymi bastejami porodku bokw pnocnego i zachodniego. W cigu murw znajdoway si rzadko rozstawione strzelnice, umieszczone na gankach wysunitych na ceglanych wspornikach. Trzeci lini obrony byy mury miejskie zamykajce z dwch stron odcinek przesmyku agowskiego. Rozbudowy pniejsze znacznie zatary obronny charakter zamku. W czasach nowoytnych zabudowano teren zamku, tworzc wewntrzny dziedziniec. W krytej murowanej szyi o dugoci 22 m, umieszczono schody prowadzce od stp wzgrza na poziom dziedzica zamkowego. Wiea zostaa podwyszona i zwieczona nowymi blankami. W 1812 r. po kasacji zakonu agw przeszed w rce prywatnych wacicieli. Bramy miejskie: Polska (murowana) z XV w. I Marchijska (konstrukcji ryglowej) z XVI w., przetrway w pierwotnym ksztacie. Tylko ich otwory strzelnicze w XIX w. zamieniono na okna. Zamek, nie zniszczony podczas II wojny wiatowej, jest obecnie obiektem hotelowo-gastronomicznym. Spokj, kojce kolory bukowych lasw i krystalicznie czysta woda rynnowych jezior sprawia, e czas spdzony w agowie pozwola zapomnie o wielkomiejskim gwarze i stresie, sprawi, e zawsze tu bdzie si tu wracao.

boku murw obwodowych. Naprzeciwko wjazdu sta dom mieszkalny, zamykajcy dziedziniec od strony zachodniej. W czci pnocnej miecia si kaplica a w poudniowej, w przyziemiu refektarz o trzyprzsowym sklepieniu ebrowym wspartym na dwch filarach. Zapewne pierwotna wysoko budynku sigaa 13 m, wskazuje na to poziom ganku czcego wie z chodnikami stray. W naroniku poudniowo-wschodnim, na lewo od wejcia, zostaa wzniesiona wiea, majca okoo 20 m wysokoci, zbudowana na planie kwadratu, od wysokoci 17 m -

fot. zamek-lagow.pl

Opracowano na podstawie Internetu

fot. ziemialubuska.pl

Gos Polski

- 28 -

Nr 43/2013

Pamici ofiar represji politycznych Jej bogactwo przeyte lata


Chc opowiedzie o mojej kochanej babci Antoninie Paszkowskiej. Wspomnienia. Pamitam jak miaam 7 lat to byo wiosn 1935 roku na Ukrainie, kiedy do naszego domu przyszli i powiedzieli, e jutro do nas przyjd obcy ludzie i zabior mojego tat. Tak mj ojciec Jzef Manel zosta uprzedzony o tym, e po domach bd chodzi ludzie i zabiera gospodarzy nie wiadomo dokd. Tej nocy ojciec wyszed z domu i uda si do lasu. Tam samotnie sta dom jego matki. Rankiem przyszli do nas ludzie i zaczli wypytywa o ojca. Mama powiedziaa, e jest w lesie. Nie uwierzyli mamie i weszli do stodoy. Tam zaczli widami przetrzsa siano, ale ojca nie znaleli. Tym sposobem uratowa si przed NKWD. W 1936 roku nasza rodzina i rodzina ojca mojego przyszego ma bya zesana do Kazachstanu. Byo w niej troje maych dzieci 5, 8 i 12 lat, w rodzinie Iwana Paszkowskiego byo ich picioro. Przebywalimy wtedy we wsi Gorszczik w obwodzie ytomierskim, rejon Korosteski. Przywieziono nas na stacj kolejow i zaczto adowa do wagonw towarowych razem z trzod chlewn i rzeczami. Nie wszystkie rodziny wyjeday w komplecie, byo okrelone, kto ma wyjecha. Ludzie z przeraeniem uwiadomili sobie, e ju nigdy mog si nie zobaczy ze swoimi bliskimi. Na stacji sycha byo krzyk i jk towarzyszce ludzkiemu nieszczciu. My, dzieci, byymy wyjtkowo wystraszone niewiadom naszego losu. Jechalimy bardzo dugo. W drodze ywilimy si tym, co wzilimy ze sob. W czasie duszych postojw wyprowadzano na popas bydo. Nasza droga trwaa niemal dwa miesice. W jej trakcie wiele dzieci i starcw nie wytrzymywao jej trudw i umierao. Przywieziono nas do Kazachstanu na stacj Akmolisk. Tutaj przesadzono nas na polutorki i zawieziono do miejsca przeznaczenia, tak zwanych toczek (punktw). Pierwsza grupa przesiedlecw pojawia si w Kazachstanie w marcu 1936 roku. Rodziny Manel i Paszkowskich trafiy do 12 toczki. W polu, wzdu rzeki Iszym zaczto osiedla ludzi. W stepie wbity by kolek z napisem Toczka nr 12, pniej punkt przyj nazw Pierwomajka. Ludzi wyadowano w stepie, zaczli si zagospodarowywa. Ryli wykopy, miesili z gliny cegy, tak zwane samany i budowali domy. Wykopane jamy przed zim przykryto trzcin i tak mieszkano. W ziemiankach yo 16 rodzin. Obok Pierwomajki byy auy: Urnek i Andrus, skd Kazachowie przywozili trzcin w zamian za odzie i prasowan herbat. Wiele dzieci zaczo umiera. Ukraina bya dla nas krain szczliwoci, a tutaj nie byo nawet cebuli. Wielu chorowao na szkorbut. W 1937 roku rozpocz si wielki gd. W wiosce jest cmentarz, gdzie jeszcze zostay lady po wyrytym rowie, w ktrym dokonywano masowych pochowkw. Wiosenne przygotowania polegay na oraniu ziemi. Czyniono to sochami zaprzonymi bykami. Komu zostao ziarno przywiezione z Ukrainy zaczyna sia. Nas, dzieci, jesieni wysyano na pole, bymy zbieray koski. Chleb i lepioszki wypiekane byy z mki zmieszanej z lebiod. W latach 1936-1939 nikt nie rejestrowa zgonw i urodze. Dopiero w 1939 roku rozpoczto ten proces. Zaczto wydawa czasowe zawiadczenia, w ktrych byo wskazane przydzielone miejsce zamieszkania waciciela zawiadczenia i jego dzieci bez prawa wyjazdu za granice danego punktu. W wiosce stacjonowaa speckomendantura, gdzie ludzie zmuszeni byli meldowa swoj obecno. Stopniowo ycie zaczynao si ukada. A tu wybucha wojna. Prac rozpoczam w wieku 15 lat w rejestracji w terenowym warsztacie. Pniej zakoczyam kursy dla ksigowych i pracowaam w tym zawodzie do emerytury w miejscowym sowchozie. Czas mija. Wyszam za m, urodziam dwie crki, pracowaam, opiekowaam si dziemi. 6 kwietnia babcia skoczya 85 lat. Od wczesnego raka przygotowywaa si do spotkania ze swoimi krewnymi . Stopniowo zaczli si zjeda cichy dotd dom wypeni si rozmowami, przyjemnym szumem. Wszyscy przygotowywali si do oczekiwanego wita: dmuchali balony, rozwieszali plakaty, dekorowali stoy. Cieszc si ze spotkania z bliskimi babcia dosownie odmodniaa. Nie zapomnieli o mnie mylaa babcia. Nastpia witeczna chwila, kiedy udzielono gosu najmodszym gociom prawnukom. Ile dobrych sw pado w ten wieczr! Nasza babcia zostaa ukoronowana koron Solenizantki, wrczono jej medal Jubilatki, a take wiele dyplomw i listw pochwalnych. Zabawa i pieni nie ustaway w cigu caego wieczora. Radoci babci nie byo koca. Spotkanie pomagaa prowadzi przyjacika rodziny Swietlana Lamanowa. wito zakoczyo si piknym pokazem sztucznych ogni i gromkimi oklaskami. Jestemy dumni, e mamy tak babci, yczymy jej wiele zdrowia i eby jeszcze dugo radowaa nas swoim umiechem. Polska, magistrantka Uniwersytetu Wrocawskiego Daria Paszkowska

Nr 43/2013

- 29 -

Gos Polski

Kcik dla dzieci


Legenda o Warsie i Sawie
Legend o Warsie i Sawie jest kilka. Tak naprawd wcale nie wiadomo skd wzia si nazwa stolicy. Jedno tylko jest pewne: Wars i Sawa mieszkali nad przepikn Wis, a pocztek osady wie si z gocinnoci i dobrym sercem tutejszych mieszkacw. Poznajmy dwie wersje legendy: Pewnego dnia krl Kazimierz Odnowiciel, podajc z Krakowa do Gniezna, trafi do ubogiej rybackiej chatki. Godnego krla przywid tam dym i zapach wieego jedzenia. W trakcie spoywania pysznych ryb z nocnego poowu, rybak opowiedzia krlowi o swojej rodzinie, ktra w ostatnim czasie powikszya si o dwoje cudownych blinit. Biedni rybacy mieli jednak niemae kopoty z ochrzczeniem pociech, bo w pobliu nie byo wityni. Za wspaniay poczstunek krl chcia paci gospodarzom zotem, ale ci, zgodnie ze starym ludowym zwyczajem, zapaty za gocin przyj nie chcieli. Krl poprosi wic o jeszcze jedn przysug zaszczyt bycia ojcem chrzestnym bliniakw podczas chrztu, ktry niedugo zorganizuje. Przed przygotowanym na wzgrzu otarzem kapan nada na polecenie Kazimierza imiona Wars chopcu, a dziewczynce Sawa. Jednoczenie krl Kazimierz owiadczy uroczycie, i odtd Pietrko Rybak, Piotrem Warszem nazywany bdzie, krlewskim rybakiem, ojcem Warsa i Sawy, wacicielem rozlegej dookoa puszczy. A kiedy wok zagrody rybackiej osada wyronie, swoim rodowym imieniem nazw jej nada, ktr po wieki nosi bdzie. Inna wersja legendy mwi, e dawno temu nad Wis staa maleka chatka, a w niej mieszka rybak Wars i jego ona Sawa. Pewnego razu w okolicy odbywao si polowanie, podczas ktrego ksi Ziemomys, pan okolicznych dbr, zgubi si w kniei. Dugo bka si po lesie a dotar nad Wis do chatki rybaka. Wars i Sawa gocinnie przyjli nieznajomego. Rankiem wdziczny ksi powiedzia: Nie zawahalicie si przyj pod swj dach nieznajomego i uratowalicie go od godu, chodu, a moe i dzikich zwierzt. Dlatego ziemie te na zawsze Warsowe zostan, aby wasza dobro nie zostaa zapomniana.

Legenda o Warszawskiej Syrence

Pewnego dnia u podna dzisiejszego Starego Miasta wysza z wody przepikna syrena, aby nieco odpocz na piaszczystym brzegu. Tak spodobao jej si miejsce, e postanowia tu zosta na zawsze. Niestety zamieszkujcy poblisk osad rybacy zauwayli, e kto podczas pooww wzburza fale Wisy, plcze sieci i wypuszcza ryby z wicierzy. Postanowili wic schwyta szkodnika. Kiedy jednak usyszeli przepikny gos syreny, zaniechali swoich zamiarw i szczerze pokochali pikn kobiet-ryb, ktra od tej pory co wieczr umilaa im czas przepiknym piewem. Pewnego dnia zobaczy syrenk bogaty kupiec i postanowi j schwyta. Podstpem uwizi j w drewnianej szopie. Pacz syreny usysza mody syn rybaka i z pomoc przyjaci, pod oson nocy uwolni j. Syrena z wdzicznoci za uratowanie ycia obiecaa im, e zawsze kiedy tylko bd potrzebowali pomocy, stanie w ich obronie. I odtd warszawska syrenka, uzbrojona w miecz i tarcz, broni miasta i jego mieszkacw.
Opracowano na podstawie warsawtour.pl

- 30 -

Nr 43/2013

Dzie Flagi i Dzie Polonii


Polska flaga czy nas ponad granicami
Nie ma chyba polskiego serca, ktre nie bioby mocniej na widok polskiej biao-czerwonej flagi idcej wysoko na maszt albo polskiej flagi, ktra reprezentuje nasz kraj, nard w rnych miejscach wiata powiedzia prezydent Bronisaw Komorowski podczas uroczystoci na dziedzicu Paacu Prezydenckiego. podzikowa w sposb szczeglny tym, ktrzy polsk flag czyni dobrym znakiem rozpoznawania naszej Ojczyzny, naszego narodu na wiecie zaznaczy. Dzikowa sportowcom, eglarzom oraz tym wszystkim, ktrzy sprawiaj, e biao-czerwona i Polska dobrze kojarz si na wiecie. - Wszyscy jestemy ambasadorami Polski, wszyscy suymy pod t sam flag biao-czerwon - podkreli. yczy Polakom i Polsce, aby biao- czerwona bya rdem naszej siy wsplnoty, aby prowadzia nas do kolejnych polskich zwycistw, sukcesw, osigni sportowych, ekonomicznych i naukowych. Dzie Flagi RP ustanowiono w 2004 roku. Historycznie polskie barwy narodowe wywodz si z barw herbu Krlestwa Polskiego i herbu Wielkiego Ksistwa Litewskiego. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli ora, bdcego godem Polski i bieli Pogoni - rycerza galopujcego

Z okazji Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej na Dziedzicu Paacu Prezydenckiego odbyo si uroczyste wcignicie flagi pastwowej na maszt oraz wrczenie flag jednostkom wojskowym, organizacjom pozarzdowym, szkoom i organizacjom polonijnym oraz bander legendom eglarstwa. Prezydent wskazywa, e nasza flaga nie jest szczeglnie bogata w kolory, jest prostym biaoczerwonym znakiem, ktry skupia nas od wielu, wielu wiekw i ktry zawsze wywouje skurcz serca radosny albo peen blu. - Ta flaga biao-czerwona towarzyszy polskiej pastwowoci, ale wywodzi si z czasw, kiedy take nie byo polskiego pastwa. Jest to wic symbol i pastwa, i narodu, to wsplny fundament, ktry nas czy i powinien czy jeszcze bardziej podkreli Bronisaw Komorowski. Zwrci teuwag, e Dzie Flagi Rzeczypospolitej Polskiej jest jednoczenie Dniem Polonii i Polakw za Granic. Prezydent podkreli, e flaga polska, biaoczerwona czy nas ponad granicami, ponad morzami, czy nas w wielkiej przestrzeni geograficznej i historycznej. Prezydent dzikowa tym, ktrzy w tym dniu propaguj dobre obyczaje zwizane z polsk flag, wszystkim, ktrzy robi kokardy narodowe, organizuj konkursy na ozdabianie barwami narodowymi domw, instytucji. Chc

fot. polskieradionyc.com

na koniu - goda Litwy. Oba goda znajduj si na czerwonych tach tarcz herbowych. Na naszej fladze biel znalaza si u gry, poniewa w polskiej heraldyce waniejszy jest kolor goda ni ta. Oprcz Polski, wito flagi obchodz te m.in.. kraje skandynawskie, USA, Meksyk, Argentyna i Ukraina. 2 maja przypada take Dzie Polonii i Polakw za Granic. W tym roku obchodzimy go dwunasty raz. wito zainicjowa Senat w uznaniu wielowiekowego wkadu Polonii w odzyskiwanie przez Polsk niepodlegoci; za wierno i przywizanie do polskoci oraz pomoc krajowi w najtrudniejszych momentach, w celu potwierdzenia wizi z Macierz i jednoci wszystkich Polakw.
Opracowano na podstawie oficjalnej strony prezydent.pl

fot. mmstargard.pl

Nr 43/2013

- 31 -

Wskazwki metodyczne
Podstawowe zasady ortografii polskiej
Pisownia wyrazw z "rz.
Zasady pisowni wyrazw z "rz: Zasada 1 "Rz" piszemy wtedy, gdy w innych formach danego wyrazu lub wyrazach pokrewnych "rz" wymienia si na "r". Przykady: wierzy wiara, dworzec dworca, marzec marca, dworzanin dwr, tworzy - twrca. Zasada 2 "Rz" piszemy po spgoskach: "b", "t", "d", "w", "ch", "j", "k", "g", "p". Przykady: brzmi, trzeba, drzazga, wrzos, chrzest. Wyjtki: ksztat, bukszpan, kszyk (ptak), pszenica, pszczoa, gegka, piega. Zasada 3 "Rz" piszemy w nazwach wykonawcw zawodw i czynnoci, zakoczonych na "-arz" i "-erz". Przykady: murarz, mynarz, kucharz, faszerz, piekarz. Zasada 4 "" piszemy w partykule -e: Przykady: Skde, rbe, take, mwe, jake

Pisownia wyrazw z ".


Zasady pisowni wyrazw z ": Zasada 1 "" piszemy wtedy, gdy wymienia si na: "o", "a", "e". Przykady: dwch dwoje, przynis przynosi, szsty sze, przyjaci przyjaciel. Zasada 2 "" piszemy na pocztku wyrazw: smy, w, wczesny, wdzie. Zasada 3 "" piszemy w zakoczeniach: - w, - wna, - wka.

Pisownia wyrazw z "ch.


Zasady pisowni wyrazw z "ch: Zasada 1 "Ch" wymienia si na "sz". Przykad: mucha muszka. Zasada 2 "Ch" piszemy po literze "s". Przykad: schody.

Pisownia wyrazw z ".


Zasady pisowni wyrazw z ": Zasada 1 "" piszemy wtedy, gdy wymienia si na: "g", "s", "z", "", "dz", "h". Przykady: uly ulga, zaraony zaraza, oskarony skarga, kry - krg. Zasada 2 "" piszemy w rzeczownikach rodzaju eskiego, zakoczonych na: "-a", "-e". Przykady: sprzeda, modzie, odzie, kradzie, Wyjtki: twarz, macierz. Zasada 3 "" piszemy po literach l, , n, r: Przykady: ly, e, brana, rysko

Pisownia wyrazw z "h.


Zasady pisowni wyrazw z "h: Zasada 1 "H" wymienia si na: "g", "z", "". Przykady: bahy bazen, druh - druyna. Zasada 2 "H" piszemy w wyrazach rozpoczynajcych si czstkami "-hiper", "-hipo". Przykady: hipernowa, hipopotan.

- 32 Gos Polski Poznawaniu prawidowego zapisu w danym jzyku suy przede wszystkim czytanie oraz samodzielne pisanie tekstw. Utrwaleniu poznanej pisowni su natomiast dyktanda. Zawsze powinny by dostosowane tematyk i poziomem jzykowym do konkretnej grupy, by nie sta si elementem nudnym i oderwanym od procesu dydaktycznego. Naley pamita, e adne dyktanda nie ucz pisania twrczego, lecz pozwalaj jedynie na opanowanie poprawnego zapisu. Celem dyktand jest te wypracowanie odpowiednich nawykw oraz ksztacenie umiejtnoci pisania. Wyrnia si kilka rodzajw dyktand: Czciowe jest to dyktando z lukami pozostawionymi ma wstawienie odpowiednich liter lub wyrazw, np. Spotkamy si jutro na lacu olnoci. > Spotkamy si jutro na placu Wolnoci. W naszej jest kilku z Ukrainy. > W naszejgrupie jest kilku studentw z Ukrainy. Cige polega na dyktowaniu tekstu skadajcego si z coraz duszych zda. wiczenie to suy nie tylko utrwalaniu okrelonej zasady ortograficznej, lecz take wiczeniu pamici. Przy ukadaniu dyktand tego typu nale y pami ta o tym, by nastpujce po sobie zdania nie tworzyy tekstu zbyt d ugiego, poniewa mog oby to sta si nuce, np.: W niedziel jedziemy do babci. Nasza babcia ma na imi Ula i mieszka na wsi. Ta wie nazywa si Grzeczna Panna i ley na drodze z Jarocina do Gniezna Inny typ dyktanda cigego to zwyke dyktando tradycyjne, czyli cigy tekst o kim lub o czym, np.: Wczoraj wieczorem wszyscy cudzoziemcy wybrali si na wycieczk statkiem po Odrze. Miejsce zbirki byo niedaleko uniwersytetu... Taki tekst musi by starannie dobrany albo spord tekstw prasowych, literackich, podrcznikowych, uytkowych, yciorysw, opisw itp., albo co wane, bo pozwala na powizanie wydarze z kursu jzykowego z nauczan ortografi, a wic wzbudza zainteresowanie uczcych si sporzdzony przez lektora. Pisanie z pamici polega na pisaniu tego, co si zapamitao z tekstu przeczytanego przez lektora (lub samego uczcego si). Przy stosowaniu dyktanda tego typu naley przed samodzielnym pisaniem studentw wskaza trudnoci, jakie wystpuj w dyktowanym

Nr 43/2013 tekcie. Poyteczne jest przedstawienie kolejnych fragmentw dyktowanego tekstu na folii lub przeroczu. wiczenia tego typu s wskazane dla osb mwicych po polsku, ale nieumiejcych poprawnie pisa lub majcych z tym bardzo due problemy. Dyktando gramatyczne moe polega albo na czciowej rekonstrukcji tekstu, albo odtworzeniu caego tekstu, czyli na tym, e trzeba zrekonstruowa usyszany tekst, majc jedynie fragmenty wyrazw, np.: ...tan... ...ma... ...bo ...ciowej ...ukcji al... ...rzeni... ...go ...st... S to fragmenty wyrazw z pierwszego zdania powyszego akapitu: Dyktando gra ma tyczne mo e polega albo na cz ciowej rekonstr ukcji tekstu , al bo odtworzeniu ca ego tekstu. Praca nad takim dyktandem dobrze przebiega w niewielkich grupach. Nauczyciel najpierw czyta, a studenci suchaj. Potem czyta jeszcze raz, ju wolniej, a uczniowie /studenci notuj (mog si porozumie w grupach co do sposobu notowania). Nastpnie studenci rekonstruuj jak najdokadniej oryginalny tekst, by w kocu porwna otrzymane teksty z innymi. Porwnanie z oryginaem pokazuje, co sprawio im najwiksz trudno. Dyktando obrazkowe jest dla studentw bardzo atrakcyjne. Polega na narysowaniu opisanego przez lektora (lub innego studenta) obrazka. Po zakoczeniu porwnuje si rysunek z oryginaem, co wyranie pokazuje stopie zrozumienia dyktowanego tekstu. Bardzo dobrze sprawdzaj si takie dyktanda przy powtarzaniu i utrwalaniu przyimkw. Jest to dobre wiczenie rwnie na rozumienie ze suchu. Sporzdzanie transkryptu wiczenie to polega na uzupe nianiu fragment w odsuchiwanego tekstu. Umoliwia w ten sposb s uchanie wypowiedzi innych osb, nie tylko lektora. Bardzo polecane jest w pracy za granic, gdzie jedynym sta ym wzorcem i ywym nadawc jest lektor . Zazwyczaj pozwala si na dowoln liczb powtrze ods uchiwania

Opracowano na podstawie Co warto wiedzie. Poradnik metodyczny

Nr 43/2013

- 33 -

Wane daty w historii Polski


Konstytucja 3 Maja
Najwikszym osigniciem legislacyjnym Sejmu Czteroletniego obradujcego od padziernika 1788 do maja 1792 r. byo uchwalenie ustawy zasadniczej, do czego w decydujcym stopniu przyczyniy si niejawne prace przygotowawcze (grudzie 1790 kwiecie 1791). Autorami projektu konstytucji byli w szczeglnoci Ignacy Potocki, krl Stanisaw August Poniatowski i ks. Hugo Kotaj. Po ujawnieniu tego tekstu uaktywnia si opozycja skupiona wok ambasadora rosyjskiego. Zwolennicy reform postanowili wnie projekt ustawy zasadniczej w celu uchwalenia go na jednodniowej sesji, co naruszao regulamin sejmowy. Historyczna sesja izb poczonych obradujca 3 V 1791 w Sali Senatorskiej na Zamku Krlewskim obfitowaa w gwatowne spory i dramatyczne gesty ze strony zwolennikw i przeciwnikw konstytucji. Przekupiony pose kaliski Jan Suchorzewski wielokrotnie wystpowa przeciwko projektowi, ktrego nie czytaem wprawdzie, ale ktry, jak mi mwiono, wywraca wolno polsk. Ostatecznie krl zaprzysig konstytucj na rce bpa krakowskiego Feliksa Turskiego, dodajc: Przysigaem Bogu, aowa tego nie bd. Nastpnie w kolegiacie w. Jana nastpio powtrne zaprzysienie konstytucji, jako wyraz sankcji ze strony Kocioa katolickiego. Ustawa Rzdowa zostaa uchwalona (bez dokadnego przeliczenia gosw) w nadzwyczajnym trybie, przy zastosowaniu uproszczonej procedury, co uzasadnia twierdzenie, e akt ten doszed do skutku w drodze swoistego zamachu stanu. Protestacja opozycjonistw (4 V 1791) okazaa si bezskuteczna. Po dokonaniu oblaty w grodzie warszawskim Ustawa Rzdowa staa si z dniem 5 V 1791 aktem prawnie obowizujcym. Uchwalona tego samego dnia Deklaracja Stanw Zgromadzonych uchylia moc prawn aktw sprzecznych z konstytucj. Upamitnieniem uchwalenia konstytucji mia by koci najwyszej Opatrznoci powicony. Ustawa Rzdowa z 3 V 1791 bya pierwsz, pisan nowoczesn polsk konstytucj, a trzeci na wiecie, po amerykaskiej (1787) i szwedzkiej (1789). Tekst konstytucji obejmuje wstp i 11 artykuw. Bezporednio pod nazw Ustawa Rzdowa umieszczono apostrof sakraln: W imi Boga w Trjcy witej Jedynego. Wstp, napisany pikn polszczyzn, jest tekstem o charakterze agitacyjnopropagandowym. Wskazywano w nim na historyczne znaczenie uchwalonej konstytucji. Twrcy konstytucji starali si pobudzi spoeczestwo, a w szczeglnoci szlacht do realizacji reform ustrojowych. Ustrj Rzeczypospolitej Polskiej (RP) oparto na koncepcji zwierzchnictwa narodu i trjpodziau wadz (art.... V). Do tych zasad dostosowano systematyk konstytucji. W pierwszej kolejnoci uregulowano zagadnienia wyznaniowe (art. I). Deklarowano wolno wyzna, traktujc jednoczenie religi katolick jako narodow, panujc, co odzwierciedlao jej uprzywilejowan pozycj w yciu publicznym. (...) W odrnieniu od ustroju spoecznego gruntownie zreformowano ustrj polityczny. Postanowienia konstytucji zapewniay dominacj wadzy ustawodawczej (art. VI) nad wykonawcz (art.. VII). Utrzymano stanowy charakter dwuizbowego Sejmu. Wchodzcy w skad Izby poselskiej posowie (204), stali si odtd reprezentantami caego narodu. Izba poselska jako witynia prawodawstwa uzyskaa rozlege kompetencje. Konstytucja 3 V 1791 osabia pozycj monarchy w systemie organw pastwowych. Krl przesta by odrbnym stanem sejmujcym, cho nadal zwoywa Sejm. Utrzyma prawo noninacji najwyszych urzdnikw i stosowa prawo aski. Rwnoczenie wprowadzono zasad nieodpowiedzianoci krla, wyraon sformuowaniem: Osoba krla jest wita i bezpieczna od wszystkiego. W zwizku z tym akty krla dla swej wanoci wymagay kontrasygnaty waciwego ministra. Pozycj krla wzmacniao wprowadzenie dziedzicznoci tronu w obrbie dynastii wybieranej przez sejm elekcyjny. Po mierci Stanisawa Augusta Poniatowskiego tron polski mia obj elektor saski z dynastii Wettynw. Konstytucja 3 V 1791 tworzya rzd centralny pod nazw Stray Praw pod przewodnictwem krla, ktra staa na czele caej administracji krajowej. Powstay kolegialne ministerstwa pod nazw Komisje Wielkie (wsplne dla Korony i Litwy).Ustawa Rzdowa utrzymywaa zasadniczo dotychczasowy, to jest stanowy charakter sdownictwa (art. VIII). Ustawa Rzdowa z 3 V 1791 nie zawieraa wyodrbnionej deklaracji praw. Na podstawie analizy rnych norm prawnych mona skonstruowa swoist polsk deklaracj praw. Akt ten zachowa federacyjny charakter pastwa na zasadzie rwnoci Korony i Wielkiego Ksistwa Litewskiego. Ustawa Rzdowa obowizywaa jedynie przez rok (od maja 1791 do maja 1792), co okrela si jako ustrj Trzeciego Maja. Stan ten zosta przerwany w wyniku zawizania konfederacji targowickiej, ktra zdelegalizowaa Ustaw Rzdow, a wojna w jej obronie w 1792 r. zakoczya si klsk Rzeczypospolitej. W skrcie od chwili uchwalenia Konstytucja 3 V 1791 staa si symbolem de do odzyskania niepodlegoci i suwerennoci Rzeczypospolitej, niezalenie od przeszkd wewntrznych i zagroe zewntrznych.
Opracowanie: Prof. dr hab. Marian Kallas

Gos Polski

- 34 -

Nr 43/2013

Polskie tradycje wciaz zywe


Boe Ciao - obrzdy i zwyczaje ludowe
Zrbcie mu miejsce, Pan idzie z nieba! Pod przymiotami ukryty chleba. Zagrody nasze widzie przychodzi I jak si dzieciom Jego powodzi. (Franciszek Karpiski)

Boe Ciao zawsze obchodzi si w czwartek jedenastego dnia po Zielonych witkach (Zesaniu Ducha witego), midzy 21 maja a 23 czerwca. wito Eucharystii ustanowione zostao w XIII wieku i najpierw obchodzone byo w Belgii (od 1246 roku). Pniej rozszerzono je na ca Germani. W 1264 roku papie Urban IV, specjaln bull, wprowadzi je do kalendarza liturgicznego, obowizujcego w caym Kociele powszechnym. Niezmiennym symbolem tego wita, obchodzonego jako uroczysto Najwitszego Ciaa i Krwi Chrystusa, by zawsze chleb, jako Boy dar szanowany od pocztkw ludzkoci. W Polsce obchody Boego Ciaa zapocztkowane zostay w 1320 roku w diecezji krakowskiej, wprowdzone tam przez biskupa Nankera. Uroczyste procesje Boego Ciaa (pniejsze ni samo wito) zostay wprowadzone w Europie w XV wieku, i odbyway si pocztkowo tylko w kilku krajach chrzecijaskich: we Woszech, Francji, Anglii (prowincjach katolickich), Niemczech (prowincjach katolickich) oraz Polsce. Zatem, od XV wieku poczwszy, a po dzie dzisiejszy, w Polsce, w dzie Boego Ciaa (a dawniej take przez ca oktaw), ze wszystkich kociow wychodz uroczyste procesje z Przenajwitszym Sakramentem i id do czterech otarzy ustawianych na zewntrz wity. Przy kadym otarzu czytana jest lub piewana Ewangelia, a kapan udziela wiernym bogosawiestwa, na cztery strony wiata. Ceremonia ta ma rozwija kult Chrystusa w Eucharystii, lecz przez lud pojmowana jest nieco inaczej: oto Bg ukryty w Przenajwitszym Sakramencie opuszcza kocioy, schodzi z otarzy i idzie pomidzy ludzi, eby by blisko ich zwyczajnych, codziennych spraw. Procesje dawniej : W dawnych wiekach, z barwnych i okazaych procesji syn na ca Polsk Krakw. W czasie, gdy by stolic kraju (tj. do pocztku XVII wieku) w procesji idcej od Wawelu do kocioa Mariackiego kroczyli: krlowie Polski ze swym dworem, biskupi, ksia i zakonnicy, rajcy miejscy, wojskowi w paradnych mundurach, bractwa kupieckie ze swymi godami i sztandarami, uczeni i profesorowie, studenci oraz pozostali wierni. W czasach saskich synna ze swych salutw bya Warszawa: idce w procesji liczne konfraternie kupieckie z chorgwiami cechowymi strzelay

z muszkietw na wiwat kady batalion trzykrotnie przy kadym bogosawiestwie oraz wnoszeniu monstrancji do kocioa. Procesje dzisiaj: Obecnie najbardziej oryginalna procesja w Polsce ma miejsce w Spycimierzu koo Uniejowa (woj..... dzkie), bowiem stpa po niezwykych, oryginalnych dywanach (czsto kilometrowej dugoci) ukadanych misternie ze wieych kwiatw i patkw kwiatowych w rne wzory i symbole religijne na Bo chwa. Z kolei na Mazowszu (w owiczu i okolicznych wsiach, na Kurpiach, w okolicach Rawy Mazowieckiej i Opoczna), na Pogrzu, Podhalu, na ziemi sdeckiej, w Krakowie (i podkrakowskich wsiach) mona zobaczy idcych w procesji wiernych w barwnych, tradycyjnych strojach regionalnych (ktre obecnie zakada si ju jedynie na najwiksze wita religijne lub patriotyczne). Boy dar Chleb w kulturze ludowej by pierwszym i najwitszym poywieniem, tote nie wolno go byo spoywa nie umyt rk ani z nakryt gow. Obowizywa zakaz uywania chleba dla zabawy, rzucania nim, bd lepienia z niego kulek lub figurek. Uchybieniem byo te bbnienie palcami po bochenku, stukanie po nim noem czy rzucanie go z rozmachem na st po wyjciu z pieca. Chleb mona byo rozama jedynie w doniach, nigdy o kolano czy o krawd stou, natomiast wszystkie, nawet najdrobniejsze okruchy byy spalane pod pyt kuchenn lub przeznaczone dla ptactwa (nie wyrzucao si chleba do mieci !). Niegodziwoci byo wyjadanie miszu ze rodka bochenka i pozostawianie samej skrki. Brakiem szacunku dla chleba byo take kadzenie go spodem do gry. Jednak najwikszym przestpstwem moralnym byo upuszczenie chleba na ziemi, nie mwic ju o jego podeptaniu. Jeli ju to si zdarzyo (np. przez nieuwag), podnoszono chleb natychmiast, trzykrotnie go caujc na przeprosiny i zaraz go zjadajc (by si

ponownie nie zdarzy taki nietakt).


O takim zwyczaju wspomina Cyprian Kamil Norwid w swoim wierszu Moja piosnka: Do kraju tego, gdzie kruszyn chleba Podnosz z ziemi, przez uszanowanie Dla darw Nieba Tskno mi, Panie Szczegln symbolik podzikowania za Boy dar byo (i jest jeszcze nadal, cho ju coraz rzadziej) przed rozpoczciem krojenia chleba zakrelenie na jego spodzie znaku krzya. Moe to std wanie dawne domowe chleby byy zawsze udane, dobrze wypieczone i smaczne.
Opracowano na podstawie Internetu

Nr 43/2013

- 35 -

Kalendarium
1 kwietnia 1656 - luby lwowskie luby, ktre zoy 1 kwietnia 1656, w czasie potopu szwedzkiego, krl Jan II Kazimierz Waza w katedrze Wniebowzicia Najwitszej Maryi Panny we Lwowie podczas mszy witej odprawianej przez nuncjusza Pietro Vidoniego przed obrazem Matki Boej askawej. Autorem tekstu lubw lwowskich krla Jana Kazimierza by w. Andrzej Bobola. 2 kwietnia 1921 - otwarcie pierwszych midzynarodowych Targw Poznaskich. 3 kwietnia 1940 - jedna z licznych egzekucji grupy oficerw polskich w Katyniu. 4 kwietnia 1794 - bitwa pod Racawicami. Zwycistwo wojsk polskich przyspieszyo wybuch powstania kociuszkowskiego. Znaczcy udzia w bitwie wzili chopi, kosynierzy, a Wojciech Bartosz z Rzdowic wsawi si odwag, za ktre zosta nobilitowany (jako Bartosz Gowacki). Scen bitewn uwieczni polski malarz Jan Matejko. 5 kwietnia 1989 - w Polsce podpisano porozumienia Okrgego Stou. 10 kwietnia 2010 katastrofa lotnicza pod Smoleskiem, w ktrej zginli: prezydent RP Lech Kaczyski wraz z maonk Mari, ostatni p rezydent RP na uchods tw ie Rys zard Kaczorowski, najwysi dowdcy wojsk, przedstawiciele najwyszych wadz pastwowych. 1 maja 2011 - beatyfikacja papiea Jana Pawa II. 2 maja - Dzie Polonii i Polakw za Granic, polskie wito obchodzone 2 maja od 2002, ustanowione przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Tego samego dnia obchodzony jest Dzie Flagi Rzeczypospolitej Polskiej 3 maja 1791 - Sejm uchwali konstytucj (pierwsza ustawa zasadnicza w Europie). Gwnymi jej twrcami s Stanisaw August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kotaj. 5 maja 1931 - Stanisaw Skaryski i Andrzej Markiewicz zakoczyli udany lot dookoa Afryki 26 000 km polskim samolotem PZL k-2. Tego dnia w 1939 roku minister Jzef Beck wygosi w Sejmie przemwienie, w ktrym odrzuci dania niemieckie, pady synne sowa: "Pokj [...] ma sw wysok cen, ale wymiern. My w Polsce nie znamy pojcia pokoju za wszelk cen...". 8 maja 1945 - powtrna kapitulacja w Berlinie. Zakoczya si wojna w Europie. 11 maja 1573 - Henryk Walezy zosta pierwszym elekcyjnym (wybieranym przez szlacht) krlem Polski. 12 maja 1364 - Kazimierz Wielki wyda akt uposaenia Uniwersytetu Krakowskiego. 15 maja 1951 - Attache kulturalny ambasady polskiej w Paryu Czesaw Miosz podj decyzj o pozostaniu na emigracji. 16 maja 1943 - Zakoczyo si powstanie w warszawskim gettcie. 26 maja - Dzie Matki. Tego dnia 1894 r. dokonano te wystawienia pracy Wojciecha Kossaka i Jana Styki, "Panoramy Racawickiej", podczas Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie, na ktrej prezentowano dorobek gospodarczy Galicji. 1 czerwca 1926 - Zgromadzenie Narodowe wybrao prezydentem RP Ignacego Mocickiego. Tego dnia jest rwnie Midzynarodowy Dzie Dziecka. 4 czerwca 1989 - Pierwsze demokratyczne i czciowo wolne, od koca II wojny wiatowej, wybory w Polsce. Powstaje tzw. sejm kontraktowy rozszerzony o izb senack.

Synny plakat wyborczy Solidarnoci autorstwa Tomasza Sarneckiego

6 czerwca 1794 - powstacy kociuszkowscy ponieli klsk w bitwie ze sprzymierzonymi wojskami rosyjsko-pruskimi pod Szczekocinami. 13 czerwca 1974 - W Monachium otwarto X Pikarskie Mistrzostwa wiata. Polska reprezentacja Kazimierza Grskiego zdobya III miejsce. 14 czerwca 1634 - pokj w Polanowie midzy Polsk a Rosj. Krl Wadysaw IV zrzek si praw do korony carskiej, a Moskwa zrezygnowaa z praw do Inflant i zapacia 200 tys. rubli odszkodowania. 23 czerwca - Dzie Ojca 24 czerwca 972 - bitwa pod Cedyni. Na prawym brzegu Odry Hodon wpierw pobi Mieszka, pniej za wojowie Mieszka I i jego brata Czcibora (jedyny z rodzestwa ksicia, ktrego znamy z imienia) pokonay margrabiego Hodona, ktry przyby ze swoimi druynami z odsiecz Wolinianom. W efekcie bitwy Mieszko opanowa Pomorze Zachodnie na prawym brzegu Odry z Wolinem i Szczecinem.
rdo: Internet

fot. miastoknurw.pl

Gos Polski , , 7924 14.12.06 . : . O. - . : . 42, , 151043 ; tel. 8-71536-70590, . , . , . , 114. 700 . ... , . GOS POLSKI kwartalnik Polonii w Kazachstanie zarejestrowany w ewidencji rodkw masowego przekazu Ministerstwa Kultury i Informacji Republiki Kazachstanu 7924 Redaguje zesp w skadzie: ks. Marcin Sk (dyrektor wydawniczy), Helena Nowicka (redaktor naczelny), Mikoaj Cako, Krystian Furmanowicz, Redaktor techniczny Jurij Wachowski Adres redakcji: Dom Kultury Polskiej przy Parafii Rzymskokatolickiej pw. w. Ap. Piotra i Pawa, . 42, , 151043 ; tel. 007-71536-70590. e-mail: GazetaGlosPolski@mail.kz, www.glospolski.narod.ru (redakcja zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania i tumaczenia na jzyk polski nadsyanych tekstw) Kwartalnik wydawany jest przy dofinansowaniu Senatu RP i Fundacji Pomoc Polakom na Wschodzie oraz Ambasady RP w Kazachstanie

You might also like