ISSN 2082-7938

TORU

CZWARTEK, 27 CZERWCA 2013 r.

NR 1/2013 (14)

SPIS TRECI
Sowo od Redakcji ANNA URBANEK
2

CZAS NA ZMIANY
Czerwiec rzadko jest ulubionym miesicem studentw: nie do, e sesja, to jeszcze trzeba pooddawa ksiki do biblioteki, poegna si z wikszoci znajomych i przyj do wiadomoci, e nie ujrzy si szanownego grona wykadowcw a do padziernika (bd wrzenia, jak kto si mocno stskni). Dla mnie akurat (i dla kilku innych czonkw Redakcji) jest to ju ostatni studencki czerwiec, wic zamiast wyczekiwa z niecierpliwoci powrotu do klimatyzowanych sal Collegium Humanisticum, zaczynam z rwn niecierpliwoci wyczekiwa odpowiedzi z rozmaitych dziaw personalnych. To, oczywicie, jest najmniej istotna zmiana co znacznie waniejsze, macie wanie w rkach ostatni drukowany numer MR. Nie, nie zawieszamy dziaalnoci po prostu przechodzimy na wersj on-line. Przyspieszy to znacznie proces wydawniczy i pozwoli nam na zrealizowanie kilku innych projektw (na razie potrzymamy je w tajemnicy, ale z pewnoci si nie rozczarujecie). Ba, jeli wszystko pjdzie zgodnie z planem, moecie spodziewa si nastpnego numeru nawet wczeniej ni si spodziewacie :). Nie zajmujc ju wicej cennego czasu Czytelnikw, zapraszam do lektury. Napisalimy jak zwykle kilka tekstw powanych, kilka mniej powanych, a nawet jeden troch kontrowersyjny! Zostawiam wic czternasty numer MR w Waszych doniach, a koo naukowe w doniach lepszych ni moje i ycz miych wakacji! W imieniu Redakcji A NNA U RBANEK

Czytelnictwo i jego animacja w Toruniu PIOTR RUDERA 3 Tak po prostu mog j zabra? (wywiad) KAROLINA WDOOWSKA Ksiki te maj swoj histori ANNA HOOWKO Sztuka kaligrafii PATRYCJA NOWIK Podaruj dzieciom ksik! ANNA HOOWKO Biblioteka centrum kultury MARCIN KARWOWSKI
6 8 10 11 13

Magia, koty, jedzenie i inne alchemiczne osobliwoci ALICJA WESTPHAL 14 Chamstwo i piractwo MISS CHESHIRE Wiek pary, wiek magii ANNA URBANEK
16 18

M IDZY R EGAAMI
87-100 Toru, ul. Bojarskiego 1 tel. 724 860 160 e-mail: pkn_umk@wp.pl http://pkn-umk.blogspot.com dr Dorota Degen

CZERWIEC 2013 (14)

Adres redakcji:

Asia Edwarczyk, Piotr Rudera, Anna Urbanek

Rada Redakcyjna :

Anna Urbanek Anna Urbanek

Korekta: Skad:

Opiekun koa:

Redaktor naczelna:
Anna Urbanek

Zesp Redakcyjny : Anna Hoowko, Marcin Karwowski, Natalia Korytkowska, Patrycja Nowik, Karolina Wdoowska, Alicja Westphal

Projekt okadki:
Asia Edwarczyk

Nakad: 270 egz.

PISMO WYDAWANE PRZY INSTYTUCIE INFORMACJI NAUKOWEJ I BIBLIOLOGII

NAUKA MIDZY REGAAMI

CZYTELNICTWO I JEGO ANIMACJA W TORUNIU

PIOTR RUDERA Spoeczestwa krajw rozwinitych znalazy si dzi na kulturowym zakrcie, ktrego doniosym przejawem jest powany, jeden z najdotkliwszych w dziejach kryzys sowa pisanego. Wedug danych Biblioteki Narodowej z 2012 roku, 3/5 spoeczestwa polskiego obywa si bez kontaktu z ksik. Alarmujco brzmi take ostatnie doniesienia mediw, nie pozostawiajce ju adnych zudze: cz z tej lepszej poowy deklaruje, i najczciej czyta pod przymusem bd po prostu nie rozumie czytanej treci co zwyklimy nazywa wtrnym analfabetyzmem lub analfabetyzmem funkcjonalnym (w zalenoci od materiaw podlegajcych odbiorowi). W raporcie przygotowanym przez Romana Chymkowskiego z Biblioteki Narodowej przeczyta mona, e czytelnictwo ustabilizowao si na niskim poziomie. Przywoujc dokadne wyniki ostatniego badania czytelnictwa, warto podkreli, e jednokrotny kontakt z jakkolwiek ksik w cigu roku zadeklarowao nieco ponad 39% Polakw, przy czym ksik zdefiniowano w tym badaniu szeroko wczajc do tej kategorii take albumy, poradniki, encyklopedie, sowniki, a take ksiki w formie elektronicznej. Spadek zainteresowania tradycyjn ksik dostrzegalny jest na caym wiecie i czciowo jest on zwizany z coraz bardziej powszechnym dostpem do Internetu i pojawieniem si nowych, elektronicznych nonikw dla ksiek. Praktykowanie pimiennoci i czytelnictwo przebiegaj zwaszcza w niektrych grupach spoeczestwa i w odniesieniu do niektrych funkcji w nowej przestrzeni, z wykorzystaniem nowych nonikw i nowych instytucji. Ostatni rok realizowanego projektu Narodowa Strategia Rozwoju Kultury, Promocja Czytelnictwa i Rozwj Sektora Ksiki, opracowanego na lata 2004-2013, to dobry moment, by dokona krtkiego przegldu dziaa w ramach tego projektu. Zosta on stworzony w celu realizacji Narodowej Strategii Rozwoju Kultury. W projekcie rozpisanym na 10 lat przewidziano organizacj 15 akcji spoecznych. Trudno na pierwszy rzut oka oceni, czy to duo, czy mao. Wiadomo tylko, e celem strategicznym programu jest stay wzrost czytelnictwa w Polsce w okresie 20042013. Wyniki czytelnictwa Polakw w przywoanym okresie mwi same za siebie. W pierwszym roku rozpoczcia projektu, poziom czytelnictwa w Polsce wynosi 58%. Dwa lata pniej ju 50%, a w 2008 roku ju 38%.

NAUKA MIDZY REGAAMI

Czy mimo tego, e kultura w budecie wci przegrywa z modernizacj armii, nic si w Polsce nie dzieje? Ot niski poziom czytelnictwa nie oznacza jednak, e w tej materii nie wydarzyo si nic poza sztandarowymi i powszechnie znanymi akcjami Caa Polska czyta dzieciom (od 1998 roku) czy te Czytaj dziecku 20 minut dziennie, codziennie. W ostatnich latach zrealizowanych zostao wiele interesujcych projektw, ktre czsto byy projektami niskobudetowymi. Istnieje wiele moliwoci ksztatowania wiadomoci ludzi w tej dziedzinie, do ktrych zaliczaj si akcje promujce czytelnictwo jako wany element stylu ycia. Organizowane dziaania propagujce czytanie odznaczaj si rn skutecznoci ich oddziaywania na grupy odbiorcw. Pewne jest, e zjawisko dziedziczenia stosunku do ksiki i czytania wymaga podejmowania dziaa wspierajcych rodziny i rodowiska szkolne w krzewieniu u dzieci i modziey dobrych nawykw obcowania ze sowem pisanym. Podobizny pisarzy na T-shirtach, literackie murale, czy te strefy wolnego czytania i dyskusyjne kluby ksiki - to tylko cz dziaa podejmowanych przez rne rodowiska i instytucje, by zachci Polakw do czytania. Wrd wielu interesujcych akcji, ktre zostay zorganizowane w ostatnich latach w Polsce i za granic, najwiksze wraenie zrobi na mnie ubiegoroczny, oglnopolski, wsplny projekt Bibliocreatio i Biblioteki UW Czytaj! Zobacz wicej zaprezentowany w ramach wiatowego Dnia Ksiki. Film z udziaem pisarzy, artystw, ludzi kultury i sztuki zrealizowao MyWorks Studio. To kampania spoeczna, ktrej celem jest zmiana wizerunku ksiki. Czytanie to przyjemno i dobra zabawa,

co w przewrotny sposb, onglujc stereotypami na skraju absurdu, pokazuj zaangaowani w akcj pisarze, dziennikarze i artyci. Polacy podobno nie czytaj, ale sprbujmy im tego zabroni mwi organizatorzy! A wic Nie czytajcie!". Pord projektw animujcych czytelnictwo na terenie Torunia nie zabrako oglnowiatowego i dobrze znanego bookcrossingu, czyli zostawiania ksiek w miejscach publicznych (takich jak parki, kawiarnie i sklepy) po to, by inni mogli z nich korzysta. Jest to projekt obejmujcy swym zasigiem 150 krajw, a wic chyba jedynym spord caej gamy sposobw na popularyzacj czytania, ktry odnis sukces na tak skal. Swoj premier mia w USA w 2001 roku. By nie byo wtpliwoci co do wasnoci znalezionych ksiek, uwolnione egzemplarze s zwykle oznaczone specjaln naklejk z logo bookcrossingu. W Polsce idea uwalniania ksiek zacza si w roku 2003 za spraw Macieja luyskiego i Lechosawa Gawroskiego. Gwnym celem jest przede wszystkim popularyzacja czytelnictwa, co przy obecnych cenach ksiek jest racjonalnym i interesujcym rozwizaniem.

NAUKA MIDZY REGAAMI

Interesujcy pomys zrealizoway w komunikacji miejskiej Torunia cztery studentki II roku Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa (o czym pisalimy ju rok temu, w numerze 10.), ktre w ramach przedmiotu Animacja ycia spoecznego zaprojektoway akcj, majc na celu obcowanie z kultur czytelnicz. Przez okres 2 tygodni w lutym 2012 roku, kady, kto jecha tramwajem, w ktrym jest nagonienie, mia okazj sucha sentencji znanych uczonych i poetw. Mona byo usysze m.in. sentencje Konfucjusza, Henryka Sienkiewicza, Alberta Einsteina czy Leonarda da Vinci. Akcja ta miaa na celu zapoznanie spoeczestwa z rnymi formami sowa mwionego. Organizatorki chciay pokaza, e jazda tramwajem wcale nie musi by nudna. Skoro ju jestemy w temacie komunikacji publicznej na wspomnienie zasuguje akcja Ustp miejsca czytajcemu przeprowadzana na masow skal w rodkach komunikacji publicznej obecna take w Toruniu. Akcja polega na przyklejaniu w kadym autobusie, tramwaju, wagonie metra lub pocigu podmiejskiego nalepki Ustp miejsca czytajcemu w najlepiej nadajcych si do czytania miejscach (przy oknie, pod rdem wiata, nie za blisko drzwi). Pod wzgldem liczby akcji, majcych na celu zachcenie Polakw do czytania, Toru nie wyrnia si szczeglnie spord innych polskich miast. Potencjalni czytelnicy, ale take mionicy ksiek mog przystpi do dyskusyjnych klubw ksiki dziaajcych w bibliotekach, albo spotka si z akcjami promujcymi czytelnictwo raz w roku w ramach tygodnia bibliotek oraz wiatowego dnia ksiki. Jeli chodzi o przekazywanie pozytywnych wzorcw czytelniczych najmodszym mieszkacom Torunia znakomicie sprawdza si projekt

Czytanie dzieciom z dziemi, w ramach ktrego ju czterokrotnie zachcano przedszkolaki do obcowania z ksikami. Autorzy niekonwencjonalnych kampanii zgodnie przyznaj, e cho zaley im na tym, by Polacy czytali, to ich dziaania trafiaj gwnie do tych ludzi, ktrzy i tak interesuj si literatur. Uwaaj za mao prawdopodobne, by same kampanie wywoay w osobach rzadko sigajcych po ksik ch czytania. Mimo wszystko pozostaj peen nadziei, e za spraw nawet najskromniejszych pod wzgldem organizacyjnych dziaa, nieczytajcy przekonaj si jeszcze do siy sowa w wersji drukowanej lub cyfrowej.

ROZMOWY MIDZY REGAAMI

T AK PO PROSTU MOG J ZABRA ?

O
Z BOOKCROSSINGU I JEGO SYMPATYKACH

M IECZYSAW C HOJNACK , WACICIELK A MMY , ORAZ Z JEJ CRK A NN ROZMAWIAA K AROLINA W DOOWSKA
Wrzosy, z perspektywy Torunian, to dzielnica, w ktrej nic si nie dzieje i do ktrej nie ma jak dojecha. Lokalne spoeczestwo nie pozostaje jednak bezczynne. Aktywizuje si samo. W wakacje dziaao na Wrzosach kino plenerowe, funkcjonuj tu ogniska plastyczne i taneczne. A od niemale dwch lat przy sklepie papierniczym Amma istnieje wymienialnia ksiek miejsce, ktre nadaje ton toruskiemu bookcrossingowi. Idea wymieniania ksiek pomidzy uytkownikami staa si ostatnio niezwykle modna. Sympatycy zostawiaj ksiki w autobusach, restauracjach, tramwajach, kinach etc. Na kulturalnej mapie Torunia pojawio si kilka bookcrossingowych punktw. Jednak to wymielnialnia ksiek przy sklepie papierniczym Amma oferuje najwikszy i najbardziej rnorodny zbir literatury. Do sklepiku na ulicy Kwiatowej trafiaj mionicy ksiek i ciekawscy. Karolina Wdoowska: Zacznijmy od koca: jakie jest obecnie zainteresowanie czytelni? Anna Chojnacka: Due. Posiadamy ksiki, ktre ciko dosta gdziekolwiek indziej. Czsto klienci podchodz i pokazuj pereki, ktre udao im si odnale wanie tutaj. A nierzadko szukali ich przez dugi czas. Mieczysawa Chojnacka: Nie nadamy z ukadaniem ksiek. Ale to mie, e ludzie chc tu przychodzi. K.W.: Kto przychodzi do wymienialni? M.Ch.: Trudno okreli konkretny profil uytkownika. Przychodz dzieci, ktre wymieniaj swoje ksigozbiory. Pojawiaj si te osoby starsze, studenci i mieszkacy Wrzosw. Nie prowadzimy odrbnych statystyk. Zdarzaj si te cwaniacy, ktrzy przynosz jak broszur statystyczn i bior now ksik. Wydaje im si, e s tacy sprytni. Czsto chowaj ksik za pazuch i wychodz. Ale wikszo jest uczciwa. Podchodz do kasy i pokazuj, co wybrali. Takie osoby chc, aby wypoyczalnia dalej funkcjonowaa. A.Ch.: Osoby, ktre przychodz tu pierwszy raz, s zdziwione, e tak mona sobie co za darmo wzi. Kiedy by tu chopak, ktry niemiao dopytywa o ksik, czy tak po prostu moe j zabra? To mie, e doceniana jest nasza dziaalno. Staramy si aktywizowa spoeczno lokaln. K.W.: Jakie ksiki tu trafiaj? A.Ch.: Bardzo rne. Posiadamy wiele kryminaw i romansw. Ludzie chtnie po nie sigaj. Renesans przechodz powieci z przeomu XIX i XX wieku. Najwikszym wziciem cieszy si Rodziewiczwna. Mona znale tu rne ksiki: beletrystyk, ksik naukow, dla dzieci czy nawet komiksy. Przynoszone s ksiki stare, jak i nowe. O tu, prosz spojrze, mamy now ksik Krystyny Kofty [wskazuje na adnie wydan publikacj, w twardej oprawie]. K.W.: Stosujecie jak selekcj? A.Ch.: Przy tak ruchomym zbiorze prowadzenie selekcji jest niezwykle trudne. Czasami klienci przynosz do nas cae ksigozbiory. Trafiaj tu ksiki z histori. Ludzie si otwieraj, opowiadaj o wasnych ksikach i polecaj swoje ulubione pozycje. Prbujemy kad ksik spisa i stawiamy nasz piecztk. Mylimy nad tym, aby jako uporzdkowa ten zbir. Mamy ju cae trzy regay. Chtnie przyjmiemy wolontariusza do pomocy. Ksiki po-

ROZMOWY MIDZY REGAAMI

ukadane s w dziay tematyczne, m.in.: wiersze, lektury, ksiki dla dzieci, przygodowe, romanse. Karteczki z oznaczeniami robiy dzieci w ferie. Pokazywaymy im, czym jest biblioteka i jak dziaa. K.W.: Wracaj do was te same ksiki? M.Ch.: Wikszo ksiek nie wraca. Zdarza si, e wanie tutaj kto odnalaz ksik, na ktrej szczeglnie mu zaleao. Podchodz wtedy do nas i dzikuj za to miejsce. Za moliwo odnalezienia ksiek spoza obiegu ksigarskiego. K.W.: Skd wzi si tak nietypowy pomys? M.Ch.: Zaczo si to jeszcze w innym sklepie. Mielimy tu obok drugi punkt, ktry zacz kule. Brakowao klientw. Wtedy crka podpowiedziaa, e naley co zrobi, aby klienci zechcieli sami przychodzi. A.Ch.: Naley zacz od tego, e w naszej rodzinie tradycje czytelnicze pielgnowane s od wielu pokole. Mama i babcia duo czytay. M.Ch.: Rodzina pochodzi z biaostocczyzny. Moja praprababcia pracowaa na dworze. Bya odpowiedzialna za prowadzenie biblioteki. Wypoyczaa ksiki dla chopw. Mio do ksiek musiaa pozosta w rodzinie. A.Ch.: I z tej mioci do literatury powstaa wymienialnia, ktra dziaa od listopada 2011 roku. Na po-

cztek przyniosymy wasne ksiki. Pomys chwyci. A teraz punkt bardzo si rozrs. K.W.: Opaca si to sklepowi? M.Ch.: Nie moemy przeoy dziaania wymienialni na zyski sklepu. Na pewno wicej osb tu zaglda, choby z ciekawoci. Czasami co kupi, mamy naprawd konkurencyjne ceny. K.W.: Jak czytelnia odbierana jest w lokalnym rodowisku? M.Ch.: Nie prowadzimy wymienialni dla pienidzy. Chcemy dziaa lokalnie. Czsto bierzemy udzia w rnych akcjach. A.Ch.: Prowadzimy te facebooka (Wymienialnia Ksiek w Papierniczym AMMA na Kwiatowej w Toruniu). Tablica facebookowa czsto suy jako tablica ogosze lokalnych. Sklep ma ponad 20 lat, jestemy zakorzenieni w spoecznoci lokalnej. Wspieramy wszelk aktywno na Wrzosach. M.Ch.: Dzwoni do nas rne firmy i organizacje z pochwaami. To mie, e nasza dziaalno jest doceniana. K.W.: Dzikuj za rozmow i zapewnie wrc tu niedugo z wasnymi ksikami. M. i A. Ch.: To my dzikujemy. I zapraszamy do korzystania z wymienialni!

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

KSIKI TE MAJ SWOJ HISTORI

ANNA HOOWKO Biblioteka Dom tysicy ksikowych woluminw. Zapewne wikszo z nas aktywnie uczestniczy w jej yciu. Stykamy si z ksik niemal kadego dnia, zwaszcza tutaj, w rodowisku akademickim UMK. Ksika stanowi podstaw naszej pracy, edukacyjnych wzlotw i upadkw, zainteresowa, a take, cho niestety coraz rzadziej, ukojenia i odprenia. Stanowi ona nonik niesamowitych dozna, wiedzy, wartoci, ale take historii, o ktrej waciwie nikt z nas nie ma pojcia. No wanie Bo czy cho raz, trzymajc w swych doniach dowolny wolumin, ktokolwiek zastanawia si, co dziao si z danym wydawnictwem, zanim trafio ono do naszych rk? Kto przed nami korzysta z jej zasobw wiedzy? W jakich miejscach spdzaa swj niemy ywot? Bardzo ciko odpowiedzie na takie pytania. Odtworzenie yciorysu ksiki wydaje si praktycznie niemoliwym, jednake przegldajc jej stronice mona dowiedzie si wiele o jej przeyciach Nie mona wyobrazi sobie lepszego miejsca do bada ksikowej historii ni biblioteka. To wanie tutaj losy ksiek s najbogatsze i najciekawsze. Przechodz niekiedy przez setki rk, ktre to pozostawiaj na ksice przerne lady oraz pamitki, stanowice jej nabyte znaki wasnociowe. Wobec powyszego wybraam si do biblioteki na may rekonesans i tym sposobem wytypowaam losowo kilka ksikowych pozycji zarwno tych starszych, jak i modszych, aby na podstawie ich zuycia zbada intrygujc histori, ktr skrywaj w swych kartach. Na pierwszy ogie naszej historycznej wyprawy w wiat ksiki posza stosunkowo wiea pozycja (z roku 2008) autorstwa Teodoro Gmeza, pt.: Stephen King pochodzca z serii Czowiek i twrca, wyowiona z dziau Jzyki i literatura. Ju na pocztku niebywa ciekawostk, biorc pod uwag omwienie jej historii, jest fakt, e by posiadaczk owego egzemplarza okazaa si moja bliska koleanka, ktra oddaa go do biblioteki jakie trzy lata temu, kiedy to jeszcze nie znaymy si zupenie. Prawda, i stanowi to zaskakujcy zbieg okolicznoci? Na stronicach ksiki wyranie zaznaczaj si due iloci owkowych podkrele oraz drobnych notatek. Jest jednak w nich kolejna niecodzienna rzecz ot prawie wszystkie notatki sporzdzone s w jzyku angielskim. Wniosek? Ksika moga trafi w posiadanie jakiego studenta filologii angielskiej, cho niewykluczone take, i bya w posiadaniu jakiego obcokrajowca z wymiany studenckiej. Wida take wyranie, i czytelnik by zainteresowany tylko i wycznie biografi tytuowego pisarza, gdy reszta stronic jest idealnie nietknita owkow skaz (poza kocow filmografi i wykazem powieci). Poza tym wydawnictwo jest w doskonaej kondycji karty s w miar czyste, brak jest widocznych wgniece czy zniszcze. Dla kontrastu kolejna losowa wybrana pozycja, take z dziau swojej poprzedniczki, to ksika z roku 1976, autorstwa Samuela Twardowskiego Dafnis drzewem bobkowym. Ju na pierwszy rzut oka jej historia z pewnoci wydaje si by duo bogatsza i intensywna. Postrzpione karty oraz brak przynajmniej 1/3 z nich (zostay skserowane i uzupenione zapewne przez introligatora, co wyranie wida w rnicy papieru i zuycia stron) wiadcz o jej bardzo intensywnym uytkowaniu, co wida take po iloci zakrele owkowych, jak i tych zrobionych dugopisem. Co ciekawe, obok przecitnego niebieskiego dugopisu, pojawia si take ostro jaskrawy rowy i pomaraczowy, co w tym przypadku moe wiadczy raczej o wykorzystaniu ksiki przez osob pci eskiej. W porwnaniu do poprzedniej pozycji, omawiana lektura posiada zde-

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

cydowanie wicej notatek i zapiskw, ktre przygotowane s bardzo dokadnie i starannie (czyby jaki student filologii polskiej?). Cho nie wyglda to w ksice zbyt estetycznie, to przemylane uzupenienia mog okaza si bardzo uyteczne dla nastpnych odbiorcw. Wydawnictwo jest w nieszczsnym stanie, ale niezaprzeczalnie posuy jeszcze niejednemu jako skarbnica wiedzy. Pozostajc nadal w krgu humanistycznym, signijmy do dziau Psychologia i pedagogika, a dokadniej do pracy Wprowadzenie do psychologii egzystencjalnej z roku 2004. Pozycja ta zasadniczo nie posiada szczeglnych nabytych znakw poza owkowymi podkreleniami o niezbyt duej czstotliwoci. Zachowana jest w bardzo dobrym stanie, stronice s czyste, nieuszkodzone. Przegldajc jej strony, natknam si jednak na urocz ciekawostk ot byo to przecite na p zdjcie, przedstawiajce mod kobiet z okoo procznym dzieckiem, prawdopodobnie chopczykiem. Zdjcie wygldao na stosunkowo wiee, nie posiadao adnych zniszcze, czyby wic wczeniejsz uytkowniczk ksiki bya jaka moda mama studentka psychologii? A moe jednak znalazo si tam ono cakiem przypadkowo? Ciekawa, cho na dzie dzisiejszy raczej nie do poznania tajemnica Tym razem dla odmiany wyruszmy w wiat bardziej przyrodniczy i zajrzyjmy do Przewodnika po Tatrzaskim Parku Narodowym wydanego w 2007 roku. Cho wydawnictwo to nie wydaje si zbyt popularne, to jednak ma swoje wzicie. Wida to m. in. po oczywistych ju owkowych podkreleniach co waniejszych miejsc i obiektw Tatrzaskiego Parku Narodowego, a take po niewielkiej (ale jednak!) plamie, prawdopodobnie bdcej herbatopodobnym napojem, w grnym prawym roku karty tytuowej. Wida przewodnik wrd swoich dotychczasowych uytkownikw mia jakiego odrobin nierozgarnitego posiadacza niewyspanego? A moe zakochanego...? Wszystkie wymienione pozycje, niewyamujce si z kanonu nauk niecisych, maj w sobie co

wyjtkowego, co wiadczy o ich mniej lub bardziej intensywnym yciu. Dlaczego jednak nie pojawia nam si adna pozycja z dziedzin matematycznofizycznych? Ot przegldajc dzia Matematyka, informatyka, fizyka, chemia i majc w rku przynajmniej 10 ksiek wybranych z jego pek, pochodzcych z rnych lat, nie znalazam nawet najmniejszego ladu owka. Zaintrygowana owym faktem pozwoliam sobie wysnu dwie hipotezy: albo cisowcy s tak porzdni i dbaj o wypoyczone pozycje z tak starannoci, e nie zostawiaj po ich uytkowniku nawet najmniejszego ladu, albo (nie obraajc nikogo) nie wypoyczaj ksiek wcale. Moliwa jest take opcja, e majc ogromnego pecha, wyowiam akurat kilka razy pod rzd mao yciowe ksiki, co jednak wydaje si mao prawdopodobne Podsumowujc temat ksikowych wojay przez rce wielu dziesitek uytkownikw, wida, i najatrakcyjniejsze ycie zdecydowanie maj te bdce w posiadaniu umysw humanistycznych, co nie wydaje si waciwie czym dziwnym czy niecodziennym. Spogldajc jednak na og bibliotecznych zasobw ksiki maj swoj wasn histori, czasem ciekawsz, czasem nudniejsz, czasem barwniejsz, a czasem pozbawion kolorw, jednake intrygujce moe by zastanowienie si nad ich niezbadan przeszoci, ktra zamyka si w chwili, kiedy to dany wolumin trafia do naszych doni i staje si obiektem teraniejszoci.

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

SZTUKA KALIGRAFII
PATRYCJA NOWIK
Czyme jest kaligrafia? Po signiciu do wszystkowiedzcych sownikw znajdujemy to sowo zdefiniowane jako umiejtno piknego, poprawnego i starannego pisania. W tym momencie niektrzy zapewne rosn w dum: Ja, posiadacz niezwykle starannego pisma, wykazujcego si skdind pewn urod i wdzikiem, mog mieni si kaligrafem. Historia kaligrafii jest nierozerwalnie zwizana z wynalezieniem i rozwojem sowa pisanego. Przez lata, gdy nastpowaa zmiana podoa, na ktrym pisano, oraz narzdzi sucych do pozostawiania znakw, przeksztaceniu ulega rwnie ksztat liter. Std te niezliczona liczba odmian i form kaligrafii udoskonalanych na przestrzeni wiekw. Dzi, w dobie wszechobecnych multimediw, takie pismo moe wydawa si reliktem przeszoci zachowanym tylko w starych, zakurzonych rkopisach lub wyrytym w kamieniu. Na pocztek rzuc wic haso: druk. Tak, moi drodzy, Gutenberg i inni zajmujcy si rozpowszechnianiem sowa bynajmniej nie stworzyli pierwszych czcionek, czerpic pomysy z powietrza. Zainspirowani ksztatnym pismem odrcznym przenieli je na metalowe formy, z czego wynika, i rdem druku jest kaligrafia. Na tym historycznym akcencie nie koczy si jednak obecno piknego pisma oraz jego przygd w dziejach ludzkiego ycia. Skupmy si teraz na bardziej wspczesnych czasach i otwrzmy jakikolwiek program do tworzenia dokumentw, np. Microsoft Word. I c tam znajdujemy? Oczywicie najrniejsze kroje pisma bdce cyfrow reprezentacj licznych odmian kaligraficznego liternictwa, stanowicego gwn baz inspiracji. Wraz z pojawieniem si druku, sztuka odrcznego, piknego pisania nie rozpyna si i nie rozwiaa jak dym. Pismo ulegao kolejnym przemianom, zbliajc si do najbardziej rozpoznawalnej obecnie, czcej w sobie prostot i elegancj italiki oraz pisma angielskiego zwanego wspczesn kursyw. W Polsce do l.60 XX w. kaligrafia bya przedmiotem nauczania w szkoach podstawowych, wprowadzonym, aby doskonali odrczne pismo. Kady moe sta si kaligrafem, wystarczy odrobina chci i wytrwaoci, by pozostawi po sobie wasnorcznie stworzony lad.
Poszukujcym inspiracji i szczegowych informacji polecam stron pod adresem: http://kaligrafia.info.

10

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

PODARUJ DZIECIOM KSIK !

PODSUMOWANIE AKCJI DLA PORATOWANIA BIBLIOTEKI SZKOY PODSTAWOWEJ NR 35 W TORUNIU
ANNA HOOWKO
Szkoa podstawowa kady z nas przechodzi przez t, jake jeszcze beztrosk krain dziecistwa. Tu stawialimy swoje pierwsze powane edukacyjne kroki. Odnosilimy pierwsze sukcesy i poraki. Podejmowalimy pierwsze wyzwania i trudy zwizane z nasz przyszoci. Poznawalimy pierwszych znajomych, przyjaci, a nawet wrogw. Tu, w szkole podstawowej, robilimy mnstwo rzeczy po raz pierwszy. Midzy innymi wielu z nas, wanie tutaj, miao swoj pierwsz styczno z bibliotek miejscem ukulturalnienia, rozwoju zainteresowa i efektywnej rozrywki. Dla kadego bya to chyba pierwsza SAMODZIELNA styczno ze wiatem ksiki. Jednak obraz, jak dokadnie wyglda ten wiat, zaleny jest ju tylko i wycznie od samej jednostki edukacyjnej i nie zawsze niestety jest on taki, jaki chcielibymy, aby by Szkoa Podstawowa nr 35 w Toruniu, mieszczca si na toruskich Bielawach przy ulicy Krynickiej 8, jest wieo otwart placwk. 3 wrzenia 2012 roku wybrzmia w jej murach pierwszy dzwonek, a obecnie koczy si pierwszy w jej historii rok szkolny. Nic wic dziwnego, e szkoa, ktra dopiero rozpoczyna swoje funkcjonowanie na dobre, w porwnaniu z innymi, starszymi szkoami, ma jeszcze sporo do nadrobienia. Wie si to midzy innymi z sytuacj jej biblioteki szkolnej, ktrej zbiory pki co s niewielkie i maj ogromne braki w podstawowych tytuach literatury dziecicej. Wobec powyszych faktw, my, dziaacze Prasoznawczego Koa Naukowego, a jednoczenie studenci informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, znajc wag funkcjonowania bibliotek w szkoach, zwaszcza tych podstawowych - kiedy to dziecko rozwija si najintensywniej postanowilimy wzi sprawy w swoje rce i zorganizowa pomoc dla poratowania biblioteki bielawskiej szkoy. Zbirka literatury dla biblioteki Szkoy Podstawowej nr 35 odbya si w dniach 19-20 lutego pod promujcym j hasem Podaruj dzieciom ksik!. W godzinach od 9:00 do 16:00 w Bibliotece Gwnej UMK przez dwa dni rozstawione byo specjalne stoisko, przy ktrym na zmian dyury penili czonkowie PKN-u. Nasze stoisko, dobrze widoczne w holu Biblioteki Gwnej, przycigao wiele ciekawskich spojrze, zatrzymywao zainteresowanych przechodniw oraz powodowao fal pyta dotyczc szczegw akcji.

11

VARIA(CJE) MIDZY REGAAMI

Pomimo przypadajcego 19 lutego wita Uczelni i tym samym dnia wolnego od zaj akademickich, akcja rozpocza si bardzo obiecujco. Niektrzy, mimo dnia wolnego, przybyli specjalnie, aby wesprze nasz akcj. Zebrane ksiki wypeniy nieco ponad jeden, cakiem duych rozmiarw karton. Organizacja reklamy naszego przedsiwzicia, m. in. na samej uczelni w formie plakatw, na Facebooku, drog mailow biuletynu Centrum Promocji i Informacji UMK, okazaa si w tym bardzo pomocna kilka ksiek nawet czekao na nas w Wypoyczalni Biblioteki Gwnej jeszcze przed oficjalnym startem akcji. Natomiast kady, kogo omina wczeniejsza informacja o zbirce, mg dowiedzie si o niej ju podczas jej trwania, co skutkowao penym sukcesem akcji nastpnego dnia 20 lutego, kiedy to wpyna przynajmniej dwukrotnie wiksza ilo ksiek. Kady, kto wspar nasz akcj, otrzyma w zamian drobny upominek kolorow zakadk, ktra na pewno przypomina bdzie o dobrym uczynku, jakim byo wsparcie dla bielawskiej szkoy. Ostateczny wynik naszej zbirki to 410 pozycji zebranych w przecigu dwch dni. Otrzymalimy wiele wydawnictw z obowizkowego kanonu lektur dla szkoy podstawowej, najbardziej potrzebnych w zbiorach biblioteki, m. in. Ania z Zielonego Wzgrza, Szatan z sidmej klasy, Ten obcy czy Tajemniczy ogrd, ale take sporo ciekawych ksiek, ktre pozwol dzieciom pogbia swoje zainteresowania i zrelaksowa si. Pojawiy si te pozycje troch wykraczajce poza poziom dzieci ze szkoy podstawowej, jak np. Mickiewi-

czowskie Dziady, Wesele Stanisawa Wyspiaskiego, Mistrz i Magorzata Michaia Buhakowa czy Powrt Posa Juliana Ursyna Niemcewicza, ale nie wykluczone, e ambicja dzieci osignie swoje apogeum i zdecyduje o wyborze owego kanonu literatury. Poza powyszymi trafiy si take pereki, o ktrych nie sposb nie wspomnie podczas wyliczania tytuw, a mianowicie z cyklu kuchenne rewolucje: Kuchnia mikrofalowa, 444 dania z ziemniakw, Misa na wita i na co dzie, a take znajdujce si poza tematyk kuchenn: Komandosi z Nawarony, Misterium run, Przychodzi baba do lekarza. 333 najlepsze dowcipy czy Pieprzony los kataryniarza. Podczas zbirki ksiek nie obyo si take bez skarbw, pozostawionych pord ich stronic. Odnalelimy m. in. bardzo cenn pamitk w postaci zdjcia z dziecistwa ze w. Mikoajem, zawiadczenie z Urzdu Skarbowego, potwierdzenie zameldowania, a nawet odpis aktu maestwa. W pitek 22 lutego o godzinie 14 nastpio przekazanie darw do szkolnej biblioteki. Pracownicy i dyrekcja szkoy byli bardzo wdziczni, o czym wiadczy oficjalne podzikowanie, ktre otrzymao nasze koo naukowe. Przede wszystkim jednak wdziczne s dzieci, ktre dziki wam, darczycom o bezinteresownym sercu, maj moliwo czytelniczego i edukacyjnego rozwoju. Moe wic warto co jaki czas przejrze domowe zakamarki w poszukiwaniu nieuywanej ju przez nas literatury, zwaszcza tej dziecicej, i podarowa dzieciom ksik?

12

NAUKA MIDZY REGAAMI

BIBLIOTEKA CENTRUM KULTURY

MARCIN KARWOWSKI

Pod hasem Biblioteka centrum kultury odbya si 9. Oglnopolska Konferencja Studenckich K Naukowych zorganizowana przez Koo Naukowe Studentw Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagielloskiego. 23 listopada 2012 roku do Krakowa zjechali reprezentanci studenckich organizacji naukowych z Warszawy, Wrocawia, odzi, Torunia i Bydgoszczy. Organizatorzy podzielili obrady na cztery sesje tematyczne. Pierwsz zapocztkowa referat Karoliny Pianik (UJ), ktra wprowadzi suchaczy w koncepcj miejsc dobrostanu spoecznego. Adela Kulesza (UW) staraa si rozstrzygn, jaka zaleno wsppraca czy rywalizacja wiedzie prym w kontaktach bibliotek z domami kultury. Bibliotek jako centrum kultury w wietle Konwencji Praw Osb Niepenosprawnych przedstawi Marek Deja (UJ). Sesj zakoczyo wystpienie Doroty Jakimiuk (UWr) na temat wolontariatu i jego integracyjnej roli w relacji bibliotek i czytelnikw. Podczas dyskusji pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagielloskiego, ktrzy gocili na konferencji, wskazali na ogromn warto referatw teoretycznych, kierujc sowa uznania do pierwszej referentki. Liczne pytania dotyczyy Konwencji, ktr przedstawi Marek Deja oraz jej wdraania na

gruncie polskim. Pojawi si rwnie wtek wolontariatu w bibliotece oraz rywalizujcowsppracujcych instytucji kultury. Po krtkiej przerwie obrady wznowi referat Katarzyny Krzewiny (UJ) o kulturalnej roli bibliotek w miastach redniej wielkoci. Nastpnie z Samononym Projektem Kulturalnym zapoznaa suchaczy Beata Komaska (UJ). Pawe Borettini (U) w imieniu swoim i Agnieszki Grzelak (U) przedstawi wybrane formy wsppracy studentw informacji naukowej i bibliotekoznawstwa z bibliotekami publicznymi. Sesj zamkna Agata Ceckowska (UWr), ktra zaprezentowaa kulturaln dziaalno wrocawskiej Mediateki na przykadzie akcji ywa ksika. Suchacze, odwoujc si do referatu Katarzyny Krzewiny, zwrcili uwag, i biblioteka, mimo niskich dofinansowa, jest najprniejsz instytucj kulturaln, ktra organizuje najwicej eventw. Agata Ceckowska opowiedziaa o najbardziej charakterystycznym artycie z ywej biblioteki, okrzyknitym mianem antyfaceta. Dyskusj zamkno pytanie o e-wolontariat. Po apetycznej przerwie obiadowej Ekaterina Szerengowskaja (UJ) wznowia obrady wystpieniem pt. Biblionoc 2012 pierwsza oglnorosyj-

13

NAUKA MIDZY REGAAMI

ska impreza kulturalna. Nastpnie Agata Olkowska z uniwersytetu toruskiego (UMK) przedstawia inicjatyw bibliotek pomorskich pod nazw Karta do kultury (wspautor Marcin Karwowski). Referat Magdaleny Paul (UW) na temat wsppracy bibliotek publicznych z organizacjami pozarzdowymi zaprezentowaa Paulina Otusek. Natalia Kraiska w imieniu swoim i Marcina Karwowskiego (UMK) opowiedziaa o placwce bibliotecznej z Wejherowa jako lokalnym rdle kultury. Dyskusj rozpocza myl o przeniesieniu pomysu Biblionocy z gruntu rosyjskiego na polski. Nastpnie, w odniesieniu do prezentacji Agaty Olkowskiej, pojawi si temat kulturalnych kart rabatowych i komentarze suchaczy w zakresie podobnych inicjatyw w regionach, z ktrych przyjechali. Rozmowy zakoczya refleksja o duej wadze imprez organizowanych dla dzieci - przyszych czytelnikw. W sesji czwartej, ktr mona by okreli jako biblioterapeutyczn, wystpio tylko dwoje prelegentw. Sylwia Piekarska (UW) przedstawia referat pt. Biblioterapia jako nowy sposb dziaalnoci bibliotekarzy. Za Marcin Karwowski (UMK) zaprezentowa ofert ksztacenia biblioterapeutw w Polsce pod hasem Biblioterapia dobre narzdzie, gorszy dostp. Referentki z Wrocawia (Magdalena Jzefiak i Olga Konatowska-Ciszek) niestety nie dotary na konferencj, co jednak pozwolio na obszern dyskusj o hermetycznoci biblioterapii w kraju, monopolu na ni, a take o potrzebie ksztacenia w tym zakresie. Organizatorzy poza sesj naukow przygotowali dla goci take inne atrakcje: zwiedzanie Biblioteki MOCAK-u, spacer po krakowskim Kazimierzu oraz spotkanie integracyjne w przestronnym lokalu. Konferencj naley zaliczy do udanych i zorganizowanych na wysokim poziomie.

MAGIA, KOTY, JEDZENIE

I INNE ALCHEMICZNE OSOBLIWOCI

ALICJA WESTPHAL
Na ksik Waltera Moersa, Kot alchemika, miaam niewtpliw przyjemno trafi przypadkiem zaoferowano mi poyczenie jej, wic, jako osoba z natury ciekawa tego, jakich czytelniczych przyjemnoci dowiadczaj inni, skusiam si bez zastanowienia. Lektur zaczam w autobusie, ciemnawym popoudniem, rozkadana gryp, czyli w warunkach teoretycznie niesprzyjajcych. C z tego, kiedy po kilku pierwszych stronach przepadam wida zadziaaa na mnie alchemiczna magia powieci Moersa. Kot alchemika przenosi czytelnika do tajemniczego wiata Camonii, do penego smutkw i choroby miasta Sledwai, gdzie na stray nieszczcia i nieadu stoi stary przeranik i alchemik w jednej osobie, Eisspin. Gwnego bohatera opowieci, krotka Echo (ktry to od zwykego kota rni si tym, e posiada dwie wtroby i potrafi mwi w kadym znanym jzyku), poznajemy w momencie, gdy po mierci swej wacicielki umiera z godu na ulicy. W takim stanie owego rzadkiego przedstawiciela krociego gatunku znajduje Eisspin i skada mu propozycj godn Mefistofelesa: zabierze Echo do swojego przeraajcego zamku, gdzie o niego zadba i bdzie go tuczy a do nastpnej peni ksiyca, a w zamian za to krotek pozwoli mu wygotowa z siebie tuszcz, ktry ma rzadkie waciwoci alchemiczne. Echo, uznawszy, i nie ma nic do stracenia, zgadza si. A to dopiero intrygujcy pocztek historii, w ktrej mog szczerze zapewni znajdzie si wiele zaskakujcych zwrotw akcji. Cay korowd niesamowitych stworze, wrd ktrych prym wiod rnej maci potwory, gromadzone przez przeranika, mdra sowa cyklop z wad wymowy, skroperze, niezwykle szpetna przeranica zakochana bez wzajemnoci, krotek Echo i nade

14

KULTURA MIDZY REGAAMI

wszystko sam Eisspin, zy i nieczuy alchemik, a przy tym mistrz kuchni. Tak, jedzenie gra w tej opowieci niezwykle istotn rol drugoplanow, a niezwyke opisy szalonych i genialnych da alchemika przyprawiaj czytelnika o taki zawrt gowy, jaki bez wtpienia czu konsumujcy je Echo. Moers jest autorem, ktry potrafi przedstawia wykreowany przez siebie wiat z niesamowitym kolorytem i zapierajc dech dbaoci o drobiazgi; nadaje to lekturze zupenie inny wymiar przyjemnoci. Cho zasadnicza akcja Kota alchemika rozwija si powoli, nie jest to wad powieci raczej pozwala to w peni rozkoszowa si wieloci oraz barwnoci historii, ktre zostay w niej zawarte. W Sledwai wszystko jest na opak, dziwne, znaczce, smutne i straszne, a przecie w opowieci Echa znajduje si rwnie wiele niezaprzeczalnie zabawnych momentw; miech i strach zostay tutaj bardzo dobrze wywaone. Mocn stron ksiki jest take szata ilustratorska wyraziste, czarno biae, dobrze wkomponowane w tekst grafiki, fantastyczne i nieco przeraajce w swej innoci w cu-

downy sposb pobudzaj wyobrani oraz stanowi nienachalne dopenienie opowieci. Jake znaczcy jest fakt, i wykona je sam autor, bdcy najwyraniej czowiekiem o wielu talentach i artyst rwnie komiksowym. Ostatni rzecz, na ktr chciaabym zwrci uwag (nie zdradzajc przy tym nic z frapujcej fabuy) jest doskonae tumaczenie ksiki, wykonane przez Katarzyn Ben. Przekadajc camoski wiat z jzyka niemieckiego na polski, musiaa stan przed nie lada wyzwaniami w postaci kalamburw, wierszy i przede wszystkim wielu, wielu neologizmw. By moe ksika ta adresowana jest do publicznoci czytelniczej nieco modszej ni wyej podpisana, ktra nastolatk nie jest ju od dobrych kilku zim, polecaabym j jednak kademu, nie tylko mionikom fantastyki. Mnie zauroczya to co nowego i innego, z du doz alchemii, intrygi, humoru, szalestwa, jedzenia i krocimitki. Soczysta, krwawa ba w najlepszym, starym stylu. Czego chcie wicej?

15

KULTURA MIDZY REGAAMI

CHAMSTWO I PIRACTWO ?
MISS CHESHIRE
Piractwo internetowe jest powszechne. Rwnie powszechna jest wiadomo, e jest ono zarwno nielegalne, jak i niemoralne. W t podwjn moralno uderza spot Sorry, filmowcy autorstwa Michaa Baczunia, wyrniony w konkursie Fundacji Legalna Kultura. Reyser przepytuje modych ludzi na ulicy, czy cigaj filmy z Internetu. Oni na to, e owszem, dlaczego nie. Pada pytanie: Gdyby si okazao, e patrz teraz na was polscy filmowcy, co bycie im powiedzieli? pada pytanie. e sorry odpowiada ze miechem zaenowana dziewczyna. Spot stwarza pozory prawdziwej sondy ulicznej, ale jest wyreyserowany, zaplanowany pod z gry ustalon tez, nie ma wic w im miejsca na prb przeanalizowania zjawiska z innych punktw widzenia, a tym bardziej na prb jego obrony. Zatem ja si podejm tego niewdzicznego zadania w interesie swoim (jako wielokrotna recydywistka tego procederu), innych piratw, a take a jake chcc obroni przemys filmowy przed nim samym. Nie mona polemizowa z tym, e filmowiec jak kady inny czowiek chce si utrzymywa z pracy rk swoich. Kiedy w gr wchodz kwestie ekonomiczne, wszystkie inne argumenty wysiadaj. Sytuacja filmowcw jest szczeglnie niewygodna, bo w przemys filmowy zaangaowane s due pie-

Chocia mionicy kinematografii z dum prezentuj swoje zbiory na pkach, liczne pyty z pirackimi kopiami chowaj zwykle gboko w szafach

16

KULTURA MIDZY REGAAMI

nidze i nie ma moliwoci jak w przypadku muzykw odrobienia strat poprzez koncerty na ywo, ktrych spiratowa nie mona. Skoro mwimy o przemyle, to film trzeba nazwa towarem, ktrego obrotem rzdz mechanizmy rynku. Cho podejrzewam, e chyba niewielu filmowcw chce siebie widzie w roli fachowcw i przedsibiorcw, ktrzy okupuj posadki w fabrykach snw. Raczej wol by postrzegani jako artyci, ktrzy maj co do powiedzenia o rzeczywistoci, chc inspirowa, prowokowa do dyskusji. Ale zostawmy na razie t kwesti i podajmy tropem terminologii ludzi biznesu. Przede wszystkim trzeba zda sobie spraw, e kultura jest towarem luksusowym. Likwidacja piractwa nie sprawi zatem, e ludzie bd wicej paci za kultur, przeciwnie bd paci mniej. Towary luksusowe s zawsze pierwsze na licie do odstrzau, kiedy trzeba ograniczy domowy budet. Co przy obecnym bezrobociu (zwaszcza wrd ludzi modych, studentw, ktrzy, jak wiadomo, s grup najaktywniejszych odbiorcw kultury) i aosnych pensjach nie dotyczy tylko wskiego marginesu spoeczestwa, ale raczej jest praktyk coraz powszechniejsz. Wybr midzy opaceniem rachunkw a zakupem nowej ksiki jest bolesny, ale prosty. Wydaje mi si wic, e przemys wcale nie odrobiby strat, gdyby piractwo zostao skutecznie ukrcone. Zaznaczam, e mwi tu o piractwie domowym, kiedy w gr nie wchodz adne korzyci materialne z nielegalnego kopiowania i udostpniania. Towar luksusowy to przywilej bogatych. Czy filmowcy chc pracowa tylko dla bogatych? W interesie kadego przedsibiorcy jest zapewnienie sobie jak najszerszego targetu. Kultura jest (i powinna by) dobrem powszechnym, a nie okazjonaln premi do codziennej egzystencji. eby dobrze speniaa swoj rol, musi by jej nieodcznym elementem. W moim rodowisku piractwo nie jest przejawem chamstwa i cynizmu, ale raczej godu kultury i rozrywki. I nie wypiera legalnych r-

de kultury. Chodzenie do kina czy kupowanie filmw na DVD nie jest postrzegane jako zajcie dla frajerw, a raczej co odwitnego. W ten sposb honoruje si swoich ulubionych reyserw, aktorw itp. To znak, e lubi si dan produkcj tak bardzo, e jest si gotowym wyda na ni te ciko zdobyte w pracy na szeregowym stanowisku w korporacji albo oszczdzone ze stypendium zotwki. Co wicej, czsto kupuje si na DVD filmy, ktre wczeniej obejrzao si z nielegalnego rda tak jak w yciu bywa, zalegalizowanie zwizku ze swoim ukochanym dzieem to powana deklaracja uczuciowa. Piractwo nie jest wic alternatyw wobec legalnych rde, tylko mniejszym zem. Wikszym zem byoby ograniczanie kontaktw z kultur. atwy dostp do kultury pozwala wiadomie w niej uczestniczy, daje moliwo wyboru, poznawania, porwnywania, oceniania, ksztatowania gustu, wraliwoci i intelektu. W Internecie nietrudno znale filmy niezalene czy po prostu starsze, ktrych nie gra si w kinie czy telewizji, a w formie DVD trzeba by je chyba sprowadzi z zagranicy. A tu s w zasigu kursora myszki. Oczywicie dostpno sama w sobie niczego nie zaatwia, potrzebne s ciekawo i gd kultury. Ale brak tych moliwoci znacznie ograniczyby nasze kompetencje do uczestnictwa kulturze, co z kolei przeoyoby si na wyniki finansowe polskich filmowcw. Kto nieobeznany dobrze z kinem kupi raczej bilet na jaki american popcorn movie ni na skromny dramat polskiego debiutanta. I co z tego, e dosta on moe jak tam nagrod na jakim tam festiwalu w... zaraz, gdzie to byo? W Gdasku? W Gdyni? Tak wic: sorry, filmowcy, ale nie mam poczucia winy. Wspczuj i rozumiem wasze pretensje, dlatego mimo wszystko trudno mi spojrze wam prosto w oczy, ale ja te oczekuj zrozumienia. A poza tym ciekawe, czy wam samym nie zdarzyo si nigdy cign czego z sieci nielegalnie?

W tle: logo jednego z gwnych serwisw pirackich

17

KULTURA MIDZY REGAAMI

KRTKI PRZEWODNIK PO STEAMPUNKU

ANNA URBANEK
Py wglowy wdziera si do puc. Krztuszc si, wychodzisz z fabryki na mokry bruk ciemnej, wskiej uliczki. My, jak zwykle o tej porze roku w Londynie. Sposzony czym szczur przebiega ci tu przy butach, wic spogldasz, nieco zrezygnowany, w stron, z ktrej przybieg. Wrd kbw pary wydobywajcej si z nieszczelnych rur majaczy wysoka sylwetka. Poznaby j wszdzie, nawet teraz, w rodku nocy i w najgorszej dzielnicy. Spokojnie chowasz zdobyte przed chwil dokumenty do kieszeni paszcza, zabezpieczasz ponownie rewolwer i zapalasz cygaro. Stukot podkutych butw odmierza czas jak chronometr. Jeszcze trzy kroki, jeszcze dwa, jeden... Stajesz twarz w twarz z brodatym, odzianym w surdut mczyzn, ktry na twj widok uprzejmie uchyla cylindra. Strzelba w jego doni nie pozostawia wtpliwoci twj ulubiony inynier znw zbliy si o krok do geniuszu i o dwa do obdu. I wanie w chwili, w ktrej chcesz mu wyjani, e ptorametrowa dwururka z zamkiem skakowo-parowym nie ma prawa dziaa, syszysz przeraliwy haas, jakby kilka ton metalu upado na bruk. Obracasz si byskawicznie i stwierdzasz, e nowe, pancerne golemy lady Copperton wybitnej konstruktorki o mao pacyfistycznych deniach wygldaj w rzeczywistoci jeszcze bardziej imponujco ni na schematach, ktre przed chwil wykrade...
Ot, steampunk. Wspczesna, uromantyczniona wizja epoki wiktoriaskiej z jej specyficzn moralnoci, mrokiem zaukw, elegancj wyszych sfer oraz fascynacj wynalazkami i wynalazcami. wiat Frankensteina, Cthulhu, Sherlocka Holmesa, Doriana Graya i kapitana Nemo z jego Nautilusem. wiat, w ktrym pokojowo mog wspistnie maszyny rnicowe, badacze gbin morskich, krasnoludzcy wytwrcy napdzanych par golemw, zblazowani elfi arystokraci i gigantyczne kaamarnice. Dlaczego? A dlaczego nie? Dugo mona by dyskutowa nad definicj steampunku. Na uytek tego artykuu posu si stwierdzeniem zaczerpnitym z ksiki Vintage tomorrows. A historian and a futurist journey through steampunk into the future of technology: Steampunk to subkultura; kreatywna spoeczno i ruch estetyczny, ktry wywodzi si z science fiction, jednak jego gwn inspiracj jest nauka doby

WIEK PARY , WIEK MAGII

Klasyczna ilustracja Alphonsea de Neuvillea do 20000 mil podmorskiej eglugi

18

KULTURA MIDZY REGAAMI

wiktoriaskiej i historia alternatywna1. Gwnym elementem alternatywnym jest zwykle odrzucenie jednego wynalazku, ktry zmieni oblicze wiata elektrycznoci. Steampunk w niemal caej rozcigoci jest wic sposobem odpowiedzi na pytanie: jak wygldaoby nasze ycie, jeli wszystkie maszyny musiayby by napdzane par lub innymi, prostymi sposobami (bd te, w niektrych przypadkach, magi). Nasuwa si pytanie: co jest w tym takiego fascynujcego, e coraz wiksze rzesze osb zajmuj si dla wasnej satysfakcji bo przecie nie dla pienidzy tworzeniem dziwacznych urzdze, szyciem gorsetw i przyklejaniem gogli do cylindrw? Mona udzieli rnych odpowiedzi; mona odwoywa si do przemonej, cho nieuwiadomionej chci powrotu do czasw, kiedy kobiety byy bez wyjtku pikne i pene wdziku, a mczyni szarmanccy i dystyngowani; mona argumentowa, e twarde s-f i czyste fantasy po prostu si ju znudziy, a ich odbiorcy, ta fantastyczna cz spoeczestwa, nie przestali poszukiwa opowieci o innych wiatach; mona powoywa si na specyficzny urok alternatywnej rzeczywistoci, w ktrej

Steampunkowa zabawa z da Vincim [w:] Dr. Grymm, 1000 steampunk creations, Beverly 2011, s. 98.

jest miejsce na koegzystencj magii i technologii, poczenie dziecicych marze z rozwizaniami bardziej przemawiajcymi do ludzi dorosych. Rozliczne, przytaczane przez badaczy2, powody nie poruszaj jednak pewnej, szalenie istotnej kwestii steampunk to wietna zabawa! To pena nieskrpowanej radoci orgia wyobrani, pozwalajca na stworzenie wszystkiego, czego tylko dusza zapragnie, podlanie tego smakowitym, wiktoriaskim sosem i nazwanie steampunkiem. To estetyka tak swobodna i pozbawiona odgrnie wyznaczonych granic, e widzimisi twrcy czsto staje si najwaniejsz wytyczn w akcie kreacji. Ta wspomniana radosna twrczo przejawia si na setki sposobw. Mionicy steampunku kon-

Kiedy jedynymi ograniczeniami s: stylistyka, wyobrania i kaprys twrcy, powstaj tak eklektyczne dziea jak powysza maska Toma Banwella [w:] Dr. Grymm, 1000 steampunk creations, Beverly 2011, s. 219.

1 J. H. Carrott, B. D. Johnson, Vintage tomorrows. A historian and a futurist journey through steampunk into the future of technology, Sebastopol 2013, s. 101. Tumaczenie wasne. 2 Choby na amach Neo-Victorian Studies, organu walijskiego Swansea University, zawierajcego wiele rozwaa na temat steampunku oraz recepcji epoki wiktoriaskiej w dzisiejszym wiecie.

19

KULTURA MIDZY REGAAMI

struuj intrygujce, cho nie zawsze dziaajce urzdzenia, przerabiaj otaczajce ich sprzty (obudowy komputerw i telefonw, oprawy ksiek, a nawet meble), szyj kostiumy (cudaczne i czsto cudowne w swojej cudacznoci poczenie stroju mieszczaskiego z koca XIX z magazynem trybw i spryn3), maluj, rzebi i pisz ksiki. Oczywicie, cay ten ruch artystyczny, moda czy trend nie omin naszego piknego kraju. Co wicej, mog stwierdzi, e akurat w Polsce trzyma si cakiem mocno. Fakt, nie jestemy wrd organizatorw oglnowiatowych zlotw mionikw steampunku, a po naszych ulicach nie paraduj korowody mczyzn w goglach i cylindrach. Mamy za to co zupenie unikalnego: Wolsunga, gr fabularn wydawnictwa Kunia Gier, ktra pozwala nam bez wikszych (a czsto adnych) kosztw wcieli si w niezwykych bohaterw i wraz z przyjacimi przeywa przygody godne Indiany Jonesa, van Helsinga, Holmesa czy czonkw Ligi Niezwykych Dentelmenw.

Zegar autorstwa Erica Freltasa [w:] Dr. Grymm, 1000 steampunk creations, Beverly 2011, s. 108.

Zanurzy mona si z atwoci i przyjemnoci w ten cakowicie steampunkowy, niezbyt powany wiat, w ktrym Wyspami Brytyjskimi rzdzi krlowa Tytania, poplecznicy Nieumarego Kanclerza ven Riera d do wywoania kolejnej wojny, a podczas korridy walczy si z minotaurami. Mona rwnie, co wymaga ju wicej dystansu, wyruszy i do Slawii, Rzeczpospolitej Przekltej, w ktrej kltwa kady monumentalny plan doprowadza do spektakularnej poraki, w ktrej w dziuplach przydronych drzew mieszkaj czarty, w stolicy szlachetne audytorium rozmieszane jest przez Kabaret Janie Panw, a na wsi pechowcy mog doczeka si wizyty Chochoa. Czego potrzeba, by cieszy si steampunkiem? Tylko wyobrani i poczucia humoru a tego naszym Czytelnikom z pewnoci nie brakuje.

Wolsungowy husarz rodem ze Slawii, Rzeczpospolitej Przekltej

3 Czuj si w obowizku doda, e w mniej wicej poowie przypadkw na kostiumy kobiece skada si take trzeci czynnik: strj ulicznicy. Widocznie suknia z gorsetem i mosine trybiki nie przycigaj uwagi w wystarczajcym stopniu.

20