Kwartalnik Literacki Wisła

Kwartalnik Literacki wisa
"Kwartalnik Literacki Wisa" www.literackawisla.pl wydawca: Dom Kultury w omiankach Wydawnictwo Ksikowe IBiS Wydawnictwo e-bookowo.pl partner: Biblioteka Publiczna w omiankach redaktor naczelny: Miosz Kamil Manasterski redaktor merytoryczny: Stefan Jurkowski redaktor graficzny, komunikacja wizualna: Anna Bk sekretarz redakcji, promocja: Marta Lal-Babiarz zdjcia: Bogdan Augustyniak s. 8 Piotr Buas s. 6, 58 Andrzej Dbkowski s. 34 Aleksandra Krzemiska s. 40, 72, 73, 79 Miosz Manasterski s. 52, 54, 55, 56, 57 Krzysztof Poboy s. 20 Eugeniusz Szustow s. 46 Zdzisaw Wawrzyniak s. 81 reprodukcje: Alina Bloch s. 17, 66, 69, 77 Inigo Gracianteparaluceta s. 15, 64, 74 Alvaro Martinez s. 76 Kazimierz Peczyski s. 85 Jarosaw Pijarowski s. 78 Jose Manuel Sanz s. 11, 70, 71, 72, 75 "Kwartalnik Literacki Wisa" (suplement Poezji dzisiaj ) ISSN 1508-9398 Nakad 300 + 100 egz.
W numerze:
Tomasz Dbrowski - sowo Burmistrza omianek5 Miosz Manasterski - od redaktora naczelnego7 Ernest Bryll - wiersze9 Anna Maria Musz - Wielkie tematy w twrczoci Ewy Lipskiej20 Stefan Jurkowski - wiersze35 W omiankach jest wielu pasjonatw literatury - wywiad z Grayn Kozisk - dyr. Biblioteki Publicznej w omiankach 40 Aleksander Nawrocki - wiersze 47 Miosz K. Manasterski - Tatarzy,poezjaiksiniczka52 Miosz K. Manasterski - wiersze59 Ernest Bryll - Kapela62 Zbigniew Milewski - O czym ni poeta? 65 Monika Kowalewska - Wdrujcy projekt71 Tadeusz Kijaski - Irma (fragmenty)80 Kazimierz Peczyski - fraszki85 Spotkanie z Krystyn Koneck w Burakowie86 Ksiki kr po omiankach87
Szanowni Czytelnicy!
Trzymacie w rkach nowe pismo literackie - pismo pochodzce z naszego miasta - omianek. Od pocztku mojej kadencji wspieram dziaania kulturalne: w omiankach mamy nowoczesn Bibliotek Publiczn i Dom Kultury, powsta Teatr Miejsce, organizujemy rekonstrukcj Bitwy pod omiankami - szary Uanw Jazowieckich z wrzenia 1939 r. W ubiegym roku omianki byy gwnym gospodarzem 41. Midzynarodowego Festiwalu Warszawska Jesie Poezji. W tym roku jesieni planujemy organizacj festiwalu literackiego o zupenie nowej formule. Chciabym, aby nasze miasto kojarzyo si mieszkacom z poezj. Bo poezja to dobro, pikno, szacunek dla kultury i mio do ojczystego jzyka. Nasz nowy Kwartalnik Literacki kierujemy do wszystkich, dla ktrych polska literatura jest wana. Chciabym, eby przyczynia si on do wzrostu czytelnictwa, popularyzacji wartociowej wspczesnej polskiej literatury. Licz te, e bdzie to miejsce wielu debiutw literackich mieszkacw omianek, dla ktrych publikacja w Wile bdzie pocztkiem wspaniaej kariery. Wierz rwnie, e nasz kwartalnik przyczyni si do promocji naszego miasta w caej Polsce, a nawet poza jej granicami, wszdzie tam, gdzie jest nasza Polonia, gdzie mwi si i czyta w piknym polskim jzyku.
Tomasz Dbrowski Burmistrz omianek
Od redaktora naczelnego
20 czerwca w omiankach witujemy dzie wolnej ksiki. Ksiki, ktra nie kurzy si na najwyszej pce, od wielu lat czekajc na zainteresowanie waciciela. Ile z zakupionych przez nas ksiek, byo tylko raz przez nas przeczytanych? Ile - z tych zakupionych naszego zainteresowania nigdy si nie doczekao... I do jak wielu tak naprawd wracamy - tak by ich obecno w naszych domach bya naprawd wana. Nie namawiam nikogo do pozbywania si domowych ksigozbiorw. Raczej do tego, by czciej odwiea ich zawarto. Ksiki - rzecz wydaje si oczywista - s do czytania. Tworzenie kolekcji nieprzeczytanych ksiek nie ma adnego sensu. Mie ksiki i ich nie czyta, to tak jak kupowa bilety do teatru i nie chodzi na przedstawienia, kupowa bilety lotnicze i nie wsiada do samolotu, kupowa ubrania i nigdy ich nie zakada. Bilet do teatru, bilet lotniczy i nowa marynarka mog adnie wyglda na biurku czy w szafie, ale... Kupujmy ksiki, czytajmy je i... przekazujmy dalej. W omiankach w Bibliotece Publicznej, Domu Kultury, Integracyjnym Centrum-Dydaktyczno Sportowym i Centrum Handlowym Auchan omianki znajduj si specjalne regay suce wymianie ksiek. Bdzie nam bardzo mio, jeli pierwszy numer kwartalnika literackiego Wisa bdzie dla Pastwa tak wany, e bdziecie wiele razy wraca do zamieszczonych w nim wierszy Ernesta Brylla czy Stefana Jurkowskiego, eseju o twrczoci Ewy Lipskiej, relacji z Kazania, recenzji Zbigniewa Milewskiego czy prozy Tadeusza Kijaskiego. Bdzie nam rwnie mio, jeli przeczytacie Pastwo ten egzemplarz kwartalnika i przekaecie go dalej... Im wicej osb bdzie mogo go przeczyta, tym wiksza nasza satysfakcja. Mam nadziej, e pierwszy numer naszego kwartalnika spodoba si Pastwu. Ju po wakacjach pojawi si kolejny numer Wisy. W nim znajd Pastwo m. in. relacje z Turnieju Jednego Wiersza o Laur Burmistrza Tomasza Dbrowskiego, wita Wolnej Ksiki i Festiwalu Poezji w Warnie. ycz Pastwu przyjemnej lektury!
Miosz Kamil Manasterski Dyrektor Domu Kultury w omiankach
Ernest Bryll
Jeli bym zapomnia ciebie (Psalm 137)
Zapominam, atwo zapominam Jeszcze kc si:Nie moja wina Czemu mam pamita ciebie, jeruzalem Ju ma liter ojczyzno pisana Nie miaem ciebie wcale A ju zostaa zabrana Chciabym wspomina ciebie z najwikszej litery A ka niziutkoprawie pod podog Gosem nie bardzo szczerym Cho najszczerszy; Bo jest w nim i mio I pogarda i al tego co byo I odwaga straszna i strachu odwaga Czego si jeszcze domagasz? Nie wiem, pono na psalmw drzewie Brzcz jeszcze harfy uparte Ale tak zmalae, zaniedziae Tyle razy strachliwie w arty Uciekaem od tych pieni witych Jzyk tak si wykrci, e nie ma pamici Jak pamita ciebiejeruzalem Kiedy mnie nie ma wcale Bytake nie mam chci.
10
P O E Z J A e r n e s t b r y l l
Czepiam si Ciebie
Czepiam si Ciebie bo jeste wieczny I nieskoczona ma by rozmowa Wiem dobrzeJak niedorzeczne Moje gadaniea gadam od nowa Pewno znudziem Ciebie. Jeszcze gorzej Znudziem siebie. Jzor ju nie moe Obracap pytania Niby sprzeczne zdania Za chwil padn mj Boe Jzyk wyschy Nowe sowa nie przyszy Nie mona niedorzeczno Cign przez wieczno Wic cisza. Koniec Wok przetrawione Wyrzygane Co nagadane Na tym mietnisku Z otwartym pyskiem Czekam na Sowo dla mnie
11
Z ktrej to strony
W rdmieciu za duo reklam. Kto chce widzie gwiazdy e jeszcze si zdarzajmusi na przedmieciu Wcisn si w studnie blokw. I zobaczy wreszcie Niejasne ognie nieba. Prawie niewane Na Dudziarskiejulicy rozbitych latarni Ciemno, lecz miga neon. Co z tego, e marny Ale przeraliwya gwiazdy prawdziwe Trupim blaskiem zagarnia Trzeba dalej. A moe w dawnych borw bycie Pod Niegoszewo. To ju lata wietlne Dla mnie. Dziecistwo lekko tam ucieknie Ale nie skrawek ycia A wic czekam gwiazdy. Wciskajc si w ciany A beton raninieotynkowany Gwiazda jest. Tylko bardzo ju mi zapomniane Z ktrej to strony w gbi nieboskonu Pynie. A miaa prowadzi do domu.
12
Historia
A Polska bya zawsze znajomo nieznajoma Jak husarskie pira na p konia Tylko nie wyjaniono jak byy przytroczone Jak je nosi w boju wsiadanego wsiada Jak przez kulbak nog przekada Cho pieni o tym gromada Wielu te pieni pisze. Ale zawsze cisza Jak naprawd byonie w marzeniach Husaria sobie yje ywo we wspomnieniach A na co dzie ledwo pirko byszczy
To nie jest kraj

To nie jest krajdla starych ludzi Ale nie ma jak odej. Nie warto si udzi Cho dawno zoylimy wniosekPozwolenia Jak nie ma tak nie ma Urzdy zapchane Kolejki wyczekane. Wszyscy si zmniejszyli Od dugiego staniacho stoj gdzie byli Gowa zapomniaa, nie pamita ciao Lecz pamitanie stania w stopach nam zostao One cigle w czekaniu. Co rano spuchnite Bardziej powykrcaneogldamy z lkiem
13
Nie odchodcie przyjaciele

Nie odchodcie przyjaciele ode mnie Chocia pno. Musicie do domu Jutro praca. Trzeba wsta gdy ciemno Macie racj. Po co siedzie komu Tu czujemy: co nieskoczone W kadym z nas. Jakby inny czas By kademu twardo przeznaczony Wic egnajmy si. Wesoym poegnaniem Mylckiedy najblisze spotkanie Moe w maju? Wtedy pniej nastaj Nad ogrodem ciemnoci. Pod bzem Ustawimy st i noc nawet Pooy si przy nas na trawach Tak agodnie jakby mj pies Teraz marzec. Powietrze jest Twarde. Niby oddychasz A rozgryzaszoddech. To sycha Krztusimy si i kaszlemy Wic odchodcie pki nie najciemniej Wy traficie do domw, my trafimy do spania Nieproste to dla nas zadania Znajd cich zatok Przycupn na lewym boku Czemu na lewym? Bo lepiej czujesz Gdzie serce si w tobie znajduje.
14
Jeszcze
Jeszcze czekaj na mnie, jeszcze chc Ale coraz dalej jest mj dom Kiedy wracam z takich podry Droga jak lata si duy I pod grk bardzo coraz bardziej Czy zanim polec na d Zostawi cho troch ladw Bo cieki raz wydeptane Dugo yj cho pozarastane Gdy dobrze popatrzysz nad ranem Kiedy jeszcze rosa Caa ziemia Pena ladw. A miejsca nie ma Jeszcze czekaj na mnie. Woaj Jak wszystkich, co byli i bd Po tym krajupokornie si szwenda Wielk? Ma? Poezj czytajc
15
Starzy si trzymaj swych dziaek

Starzy si trzymaj swych dziaek kurczowo Gdy pomidory buchn malinowo Zjadaj, ssiadom rozdaj Marnie wychodz na tym miejemy sisame straty Pielenia rado garbata A oni ziemi ju podaj rce Nawet nie wiedzc jak ziemia przygarnia Kadej jesieni wicej Kto ma rce czarne Albo zielono sine od pielenia Otworzy si przed nim ziemia Zaprosi do raju Bo raj zapuszczony. Tam takich czekaj A miejsce dla nas? Jesta moe nie ma.
Przyszli bra ze mnie miar

Przyszli bra ze mnie miar.Nie martw si, skroimy Tak sprytn kurtk, e wpuszcz za furtk. Jak w pysk strzeli. A nie wpuszcz innych. Tylko taka sprawa. Bo my raz jedyny Bierzemy, stary, miar. I tego nie wiemy W jaki czas ci poniesie. Wiosenny, jesienny Najgorzej w luty Moe jesionk Skroimy, cho to smutne. A w porze gorcej Jeste ugotowany. Nie wolno zdejmowa Ubra nim furtka skrzypnie. W cieniu si nie schowasz Bo tam bez cienia jest ostro patrzenia. Przyszli bra ze mnie miar. Tak bez ostrzeenia. Przedwionie Ruszyy rynsztokiem wzburzonym Brudy jeszcze wczoraj zamroone Zaskoczyo nas to nage ciepo Miao zimne trwa a ucieko Wic si czekakiwajc na skraju Tego zlewiskaNie majc Niczego Staego A tu pynie fala za fal Pod nosem smrd si przewala Mrono byo to si oddychao Szeroko, gupot ca A teraz jak przez mk Niesmaczno i pgbkiem
17
Szara godzina
Kiedy przychodzi Szara godzina Tak dobrze twoj rk potrzyma Jak dobrze stan z tob przy oknie Popatrz: Jak wrona na deszczu moknie Jej te nie wyszo, nam nie wychodzi Ale wci mylSzczcie nadchodzi Ju idzie do nas. Jedzie tramwajem Tylko tramwaje cigle przystaj Sysz, ju puka. Otwieram drzwi Na pewno szczcie. Czy do nas, czy? Nie ma nikogo. C moja droga Szara godzina, trzeba si trzyma Za oknem moknie wrona nieboga Gdzie moje szczcie? e stoisz obok.
18
Podanie o mieszkanie
Niewygodniejak w pokoju przechodnim yje sinawet wiele nie czujc e przez ko nasze przeskakuj Zaa czasem za skr Raczej na pociel Pijani gocie Czasem warkn: Przepraszam e noc przestraszam Ale zwykle kto buty wyciera O pociel rozgrzan kochaniem Syczy: Za dobrze wam teraz Zawalacie nasz apartament Od wschodniej strony czy zachodniej strony Trzeba przeazi po nich Lepsi radz:Kupmy im gdzie kt Przy mietnisku.A gorsi: Won std Zaczniemy pra po pysku Niewygodnie w pokoju przechodnim Moe by rnie Cho do ciany si przytulamy Raczej usunie
19
Chopcy patrz
U potoka,zza kurtyn trzciny Podgldali chopcy dziewczyny Rozebranejak niebo nad ranem Suszyy mokre smugi Oboczkw ciemnych, rudych A te zocisto gorcych Nad potokiem na ce pod socem Podnosia si trawa. Chce czy Mikkie z twardym w gwatownej burzy Chopcom nijak wytrzyma duej A musz czeka Daleko? Do poudnia, zapowiedzi wieczora Bdzie pora u brzegu pnocy Gdy dnia krople wejd w ciao nocy
Kubek szczerozoty
Ronie wszystko radonie, a wic si umiechaj To przecie rozgone twoich marze echo Wic czemu chciaby ucieka Ale krajobraz zatrzasn si piknie Nie puci. Po uszy wpadlimy, po szyj Ledwo oddychasz. Jako si yje Tylko nie pkaj Przynajmniej ty. Bo reszta marze popkaa Ju ich chyba nie skleisz. Ju nic nie nalejesz Do tego kubka, co by w legendzie Przez niebieskiego kuty zotniczeka Nie pkaj, cho yje si cienko.
20
Anna Maria Musz
Wielkie tematy w twrczoci Ewy Lipskiej
Tak pisa aby ndzarz myla e pienidze. A ci co umieraj: e to urodziny.
Takieprzesanie(zresztwwierszupodtymwanietytuem:Przesanie)EwaLipskasformuowaa dla swojej poezji bardzo wczenie, bo ju w czwartym tomie wierszy. Odpowied na pytanie o to, czy twrczo poetki realizuje zaoony idea, wcale nie jest atwa. Tak pisa aby ndzarz/myla e pienidzeczyli dawa kademuto,czegopotrzebuje.AletwrczoLipskiej niebyanigdypoezjprostychodpowiedziiatwych receptkupokrzepieniu serc. Wrcz przeciwnie: wykreowany przez ni podmiot liryczny jest wymagajcym przewodnikiem, ktry prowadzi do wanych prawd i odkry, ale wybiera trudn drog. Z biegiem lat staje si przy tym bardziej ironiczny, coraz mniej rzeczy opisuje wprost, coraz wicejukrywa za metaforycznym skrtem mylowymidrobnymi,aleznaczcymigestami oraz symbolami. WcaejpoezjiEwyLipskiej poczwszyoddebiutanckichWierszyz1967rokui modzieczych Zbiorw wierszy(od drugiego do pitego),adonajnowszych tomw,Pogosuz2010i DrogiejpaniSchubert z 2012 rokuprzewijaj si pewne szczeglnie wane motywy i koncepcje,ktre najtrafniejokreli mona mianem wielkich tematw. Do tych zagadnie Ryszard Matuszewskiju na podstawie pierwszego wyboru wierszy: wydanego w 1979 roku Domu Spokojnej Modocizaliczy:egzystencjalizm ze szczeglnie silnym nateniem poczucia tragizmu ludzkiego istnienia, a take powtarzalno motyww dziecistwa i rodzinnego domuoraz
21
szpitalaichorobyjakometaforkondycjiludzkiej. Patrzc z perspektywy caej dotychczasowej twrczoci poetki, t list warto uzupeni jeszcze o takie kategorie, jak: polityka i historia, czas,czyw wymiarze raczej jednostkowymuczucia i emocje. PoniszyprzegldwielkichtematwimotywwwtwrczociEwy Lipskiej ogranicza si do kilku szczeglnie wanych i ciekawych zagadnie: wizji czowieka (dziecka,dorosegoistarego),wizjimioci(jako najwaniejszego uczucia i dowiadczenia, czcego wsplno z samotnoci), a take wizji ciaa, choroby oraz mierci (jako swego rodzaju prbnika kondycji jednostki i ludzkoci). Na nichjak na osnowierozpia poetkawieleszczegowychspostrzee,uzupeniajcychirozbudowujcychpoetyck rzeczywisto.Z nich take wynikaj szeregi byskotliwych i migotliwych gier sownych, ktre czyni twrczo Lipskiej rozpoznawaln, ale nieuchwytnniestrudzon w podsuchiwaniu i przetwarzaniu jzykowej rzeczywistoci.
E S E J A n n a M a r i a M u s z
Czowiek: Dziecko Dorosy Stary

Poezja autorki Ludzi dla pocztkujcych to przede wszystkim poezja czowieka oraz wykreowanych przez niego wartoci, poj, zjawisk. Podmiot liryczny i ukazywani przez niego bohaterowie odgrywaj w wierszach gwn rol i to wanie oni narzucaj caemu wiatu swj punkt widzenia. Poetka opisuje wiat z perspektywy czowiekapodporzdkowanyczowiekowidotego stopnia, e nawet Bg przyjmuje w nim ludzk posta, ze wszystkimi jej ograniczeniami:
Le w pokoju hotelowym. Nie ma nikogo koo mnie. Nikogo komu mogabym powiedzie e mj Bg mj Bg w ktrego trudno mi uwierzy jest bardzo smutny i jedzi tym co my pocigiem towarowym. (Wakacje w hotelu)
Cho w wiecie wykreowanym przez poetk dominuj ludzie, postawa podmiotu lirycznego daleka jest od prnoci czy choby dumy z osigni cywilizacyjnych. Na wierszach z pierwszych tomw odcisno si pitno pokoleniowej bezradnoci, wyraone w niemal programowym utworze My:
22
My. Rocznik powojenny ze spokojnych doniczek. Wyprowadzony z bezspornych statystycznych wylicze. Nie dosyszany w haasie pocztku. Cierpicy na bezsenno i do my podobny. Powoany do koncentracji nad. (My)
Kolejne tomy nie nazywaj dezorientacji i bezradnoci a tak dosownie (zreszt samo wraenie zagubienia w rzeczywistocilat 50.i 60.zapewne stopniowosirozmy wa,apokolenieopisanewMytracipoczucie odrbnoci), ale bohaterowie wierszy nadal patrz na wiat z pewn podejrzliwoci,ironiipoczuciem zagroenia. Wizje czowieka w utworach Lipskiej mona podzieli na dwie kategorie: historyczn (antropologiczn) i psychologiczn. Koniecznie trzeba jednak zastrzec, e czowiek historyczny i psychologiczny to czsto jedna i ta sama posta, a granica pomidzy psychologi a histori bywa pynnatak naprawd zaley czsto od tego, na ile uniwersalne zjawisko ukazuje konkretny wiersz. Ludzie dorolimodzi, starzy i w nieokrelonym wiekujednakowo czsto zmagaj si i z ograniczeniami ustrojowymi (historycznymi) i z osobistym lkiem egzystencjalnym. Bohaterowie maj kopot z istnieniem, jeli signpobardzoplastyczneokrelenie,przywoane przez Ann Legeysk.Kopotten wynika jednak nie z codziennych problemw egzystencjalnych, uczuciowych, emocjonalnych, rodzinnych czy spoecznych, ale z wyszej wiadomoci podmiotu lirycznego. Podmiot liryczny u Ewy Lipskiej patrzy na rzeczywisto z pewnego oddalenia; niczym profeta widzi i rozumie wicej, wybiega w przyszo i przeszo, a swoj wyobrani potrafi pokona granice midzy istnieniem a nieistnieniem. W bardzo dosownym ujciu mona zobrazowa ten dystans wierszem Boeing 704:
Duo wyej od rekordw wiata. Nad poprzeczk rwnika. Duo wyej od najwyszych wadz. Od najwyszych wymaga szczytw i odznacze. Od unoszcych si balonw sw. Daleko ponad wszelk miar. Ale w miar upywajcego czasu. Z czasem do namysu ale nie do nabycia. W ostrej sierci powietrza z popielatymi wiewirkami chmur. Z podniesionym
23
na wysoko 13 tysicy metrw czoem oddalam si coraz wyej od wyej wymienionych.

Spord wszystkich etapw ludzkiego ycia, jeden poetka szczeglnie sobie upodobaa, nadajc mu wyjtkowe znaczenie symboliczne. To dziecistwo. Dziecko w poezji Ewy Lipskiej bywa niedojrzae i naiwne, ale czsto zaskakuje take nadmiern dojrzaoci, stajc si czowiekiem uniwersalnymtakim, ktry dojrzewa jakby przechodzc przez ca histori ludzkoci. Joanna Farysej w swojej pracy Penoletni wunderkind. Dziecko jako figura czowieka historycznego w poezji Ewy Lipskiej zauwaya, e wyposaenie dziecka w cechy i dowiadczenia dorosych wcale nie suy tutaj wywyszeniu owego dziecka. Mali bohaterowie wierszy Lipskiej odbiegaj swoj postaw np. od wizerunku Orcia z Nie-Boskiej komedii; nie maj w sobie nic z dorosych dzieci, obdarzonych niezwykymi zdolnociami, rozsdkiem, logik i niemal pozazmysow wiedz. Wrcz przeciwnieich zabawy i zabawki budz groz:
Dzieci posiadaj dowody osobiste. Metryki urodzenia. Historie choroby. Odpisy aktw zgonu. Dzieci wybieraj przywdc ktry wygasza przemwienie na temat konia na biegunach. Dzieci porywaj ministrw i samoloty. Dzieci emigruj na koniec wiata. Dzieci donosz na swoich rodzicw. Dzieci walcz o prawa dla lalek. Dzieci siedz w karakuowych futrach. W powietrzu fruwaj rowe ciastka. Dzieci wspominaj Imperium Romanum i kiwaj smutnie gwkami. (Dzieci)
Waciwienapierwszyrzutokapowyszy opis dziecicych zabaw ma pewne uzasadnienie. Najmodsi przenosz na grunt rwieniczych relacji to, co obserwujwdorosymwiecie.Groteskowowielkiego przedszkola narodw polega na przerysowaniu rzeczywistoci dorosycha tak naprawd caej historii. Narody (grupy przedszkolne)odtwarzajwielowiekoweokruciestwo,zacieko, niegodziwo i tragedie ludzkoci. Jedyn dostpn drog jest dla nich
24
walka, wojna (jak w Widz je wszdzie) albo towarzyszenie mierci (jak w Maej dziewczynce podgldajcej nard). wiat dziecistwa traci prawo do beztroskiej naiwnoci, jeli uwika si w histori. Dziecko bywa jednak take po prostu dzieckiem. W wierszu wit maa dziewczynka w sylwestrow noc umiera w szpitalu na biaaczk. To bardzo osobliwy przykad spokojnego pisania o trudnych emocjach; bolesne studium egoizmu, ale pozbawione ocen (brat chorej odwiedza j dosy obojtnie, pochonity wasnym yciem zarczynami i balem). Puenta utworu ukazuje szokujc odrbno bliskich sobie ludzi:
Zenobiusz wyjeda w gry. Siostra w przeciwnym kierunku. A wit midzy nimi pynie rwnym korytem. (wit)
A staro? Ta nie jest ju tak jednoznaczna w swej symbolice, ale mona wyuska j z wielu tekstw Lipskiej.
Kiedy mwimy o staroci niemowlta sw chodz mi po jzyku. (*** [Kiedy mwimy o staroci...])
czytamy w wierszu bez tytuu, zamieszczonym w Pitym zbiorze wierszy. Przez te dwa wersy przemawia pewna bezradno w mwieniu o staroci. Paradoksalnie sowa, ktre mog jako j opisa, dopiero si rodz, s jeszcze nieporadne, nie maj dowiadczenia. Staro bywa opisywana troskliwie i z pewn doz czuoci:
Kiedy o czwartej rano widz swoj babci przelatujc nad miastem z torb na zakupy znowu w podartych butach w zarzuconych na sen pelerynach prbuj j zatrzyma przez guchy telefon. (Pierwszy dzie wiosny)
ale w dorobku poetki znalaz si take synny utwr, ktry powanie, bez cienia artu mierzy si z tematem podeszego wieku i wypowiada si o nim nie owijajc w bawento Dom Spokojnej Staroci:
25
Przyszam tu odwiedzi osiem ek samotnoci. (...) Wypatruj waszych wspomnie ale nawet one przestay was odwiedza. Wypatruj waszych wosw ale wszystkie wypady nie z gaskania ani z braku dbaoci. Tylko wasze sukienki staj si znowu modne. Wybiegaj w nich wnuczki ale w przeciwnym kierunku. (Dom Spokojnej Staroci)
Zwrmy uwag na powtrzenie w przywoanym tekcie motywu samotnoci wobec cierpienia. Wnuczki, wybiegajce w sukienkach otrzymanych od bab, zostawiaj za sob dom starcw. Wprawdzie sukienki obarczone s historyczn kltw, nieco odroczon w czasie (zaprowadz je do pokoju/ gdzie stoj pochylona/ nad maym dywanikiem/ przez ktry przebiega caa ludzko ), ale w tej chwili to starcy zmagaj si z najpowaniejsz prb, przez jak czowiek moe przej. W Domu Spokojnej Staroci przeraa samotno: spokj okazuje si opuszczeniem, zapomnieniem przez wszystko, co ywe i to, co kojarzyo si z yciem. Przed staroci nie ma ucieczkico wicej: modo moe by zanurzona w staroci. W utworze Dom Spokojnej Modocio kilka lat pniejszym od omwionego wyejten wanie Dom jest siwy jak gob. Spokojna modo okazuje si przegrana w sensie pokoleniowym i historycznym. To nie jednostka stracia swoj szansto niesprzyjajca rzeczywisto nie pozwala si buntowa i udaremnia marzenia o jakiejkolwiek zmianie:
W salach gier wygrywa si wielkie przegrane. Niektrzy zbieraj poziomki i dowody rzeczowe. (...) Inni tempo wpatruj si w drzwi jak gdyby stamtd nadej mia ratunek. (Dom Spokojnej Modoci)
Mwic o czowieku w poezji Ewy Lipskiej, warto wspomnie jeszcze
26
o przedmiotach, ktre otaczaj ludzi, a czasem nawet ich zastpuj. Bardzo dosownie koncepcj t realizuje wiersz Znak zapytania (przywodzcy nieco na myl Muzeum Wisawy Szymborskiej):
Ta obrczka ktrej palce znienacka odcito. C jest warta? Jak dugo jeszcze bdzie wierzy w mio ktr wiosuje? W nieboziemsk wierno? I kto jej nagle powie: jeste aureol. Aureol ju tylko. Z bladymi ustami. (Znak zapytania)
Czasem na nieoywione drobiazgi, stroje, przedmioty codziennego uytku, a nawet na budynki, poetka przenosi nasz wzrok, by przez ich pryzmat opowiada o bohaterach wierszy. Czy pamita pani jeszcze puls guzikw, na ktre zapinalimy si?pyta nadawca listw, adresowanych do drogiej pani Schubert i odwouje si tym samym do emocji towarzyszcych spotkaniom zakochanych (Teraz). I jeszcze jeden ciekawy przykad. W Przeprowadzce para bohaterw wychodzi do nas z imponujcej scenografii:
(...) Krtka spdnica okna. Schody wcite w talii. Elegancka geometria bramy. Wska linia elaznych ramion. Wschodzcy akiet soca kiedy wracamy o wicie. (...) Czuj w twoich wosach zapach hebanu. Ton. (Przeprowadzka)
Mio Wsplnota Samotno

Pisanie o mioci i samotnoci w poezji Ewy Lipskiej nabiera szczeglnego wymiaru wanie teraz. Niniejszy esej oddaj do druku niemal w przededniu premiery najnowszego tomu poetki: Mio, droga pani Schubert. Co zmieni i co nowego dopowie ten tom w dziedzinie, do ktrej dotychczas wiersze Lipskiej
27
podchodziy dyskretnie i ostroniejeszcze nie wiadomo. Enigmatyczny fragment zamieszczony w nocie na stronie Wydawnictwa A5 mwi o mioci jako ocaleniu:
Droga pani Schubert, temperatura naszej mioci wynosi 1200 stopni Celsjusza. To wystarczy, aby stopio si zoto. Czy to, co zaczo si w ogniu, ma szanse na poar? I czy zdymy jeszcze uciec do chodnej staroci, ktra moe przeduy nam wszystkie terminy wanoci?
To jednak swoisty ewenement na tle poprzednich utworwkrakowskiej poetki, w ktrych pojawia si temat uczu i emocjonalnego zaangaowania. Krytycy zwracaj uwag na jej raczej zdystansowane podejcie do relacji midzyludzkich: autorka stroni nie tylko od naturalizmu w opisie zakochanych w sobie ludzi, ale take od bezporedniego nazywania emocji, ktre ci zakochani przeywaj. Czuo, jeli si pojawia, ukrywa si za znaczcymi niedomwieniami, ale nie zostaje gono wypowiedzianajak w wierszu Ciasto ze liwkami:
Zdejmuj z twojej twarzy okruszek kruchego ciasta ze liwkami. Maleka czcionka czuoci. (...) Po latach wci spaceruj po cukierniach. Mam al, e mi si tylko zdajesz. I nawet noc si nie domyla kiedy jestemy razem.
Aneta Piech-Klikowicz, ktra do dokadnie przeanalizowaa cytowany powyej wiersz, pisze w swoim eseju Maleka czcionka czuoci: intymno w kilku wierszach Ewy Lipskiej o wieloznacznoci milczenia. Zauwaa przy tym: O ile w wierszach Lipskiej o chybionych spotkaniach najbliszych cisza brzmiaa niepokojem, niechci czy choby tylko obojtnoci budzia groz, a nawet ch ucieczki, o tyle w przytoczonych przykadach milczenie jest czym, co czy Ja i Ty, wspln tajemnic, ktr sowa atwo mog zniszczy () . Zdanie to, nawizujce bezporednio do utworw Sprawy mioci intymnej i Midzy nami, mona byoby przymierzy take do oglnie pojtej taktyki pisania o uczuciach. Na dowd przytoczmy jeszcze jeden wiersz, agodnie powtpiewajcy w deklaracje mioci a po grb, czy te sygnalizujcy, e nie zawsze udaje si je speni:
28
adnych objanie. Odsyaczy. Przypisw. Hase. Libacja milczcych winoroli. Wszystko zaley od tego jak dugo bdziemy zawsze. (Mio)
Zwrmy uwag na t nieufno wobec uczu. Podmiot liryczny w wierszach Lipskiej nie daje si zwie ani oszukiwa. Tak, jak nie wierzy w moliwo rzetelnego opisu pikna, ktre traci sw naturalno i warto przez niedoskonae sowa (wiersz W podry), tak te nie chce do koca zaufa mioci. T ostrono dobrze ilustruje fragment wiersza Zarczyny:
nie wolno nam przyrzeka najprawdziwszych prawd ktre jak lubne obrczki z palca na palec nie wolno nam przyrzeka wsplnych dni wsplnego klucza wsplnych ust
Kwestia dystansu do uczu jest jednak o wiele bardziej skomplikowana. Mio (albosamotno) u Lipskiej pojawia si bardzo czsto w kontekcie kultury i historii, siga zatem po dodatkow symbolik. Twrczo poetki rzadko bywa zapisem wycznie indywidualnych stanw psychicznych jednostki albo osobistych refleksjiw tle niemal kadej psychologii pojawia si cywilizacja, ktra uniwersalizuje przesanie. Nawet jeli podmiot liryczny wypowiada si jako indywidualne ja, a nie pokoleniowe my, w tle za nim wida zawsze szersz panoram kulturowych lub spoecznych odniesie. W jednym z nowszych wierszy, Balkonie czytamy:
Los otwiera ramiona nie dla tych mioci ktre krciy si obok nas. Na rondzie. W sercu koa. I dalejju uniwersalnie i z szerszej perspektywy: Teraz duo objazdw. Roboty drogowe. Szerzy si epidemia miast. Okrne drogi prowadz do halucynacji.
29
I mio, i samotno w poezji Ewy Lipskiej zanurzone swhistorii, sztuce,literaturze.Sobwooneprzezbohaterwlirycznychposzwajcarskichuzdrowiskach,wywoonedoWiednia,Rzymu,Amsterdamu (skd przychodz listy do pani Schubert),a takew jaki sposbprzenoszonepomidzyhistorycznymiepokami,wktrychodnajdujsi zakochani. Mimo chodu i dystansu, mio pozostaje jednak wana iponadczasowajest klamr, ktra otwiera:
E S E J A n n
Mio jest jasnowidzem. Przewiduje siebie ciebie i mnie. (Mio)

i zamyka histori:
a M a r i a M u s z
Wierzylimy w dobroczynno jzyka i w mier ktra bya tylko innym rodzajem mioci. (Balkon)
Ciao Choroba mier

Najwybitniejsza obecnie polska poetka bardzo odwanie i bezpardonowo wkracza w trudne tematy. Jednym ze znakw rozpoznawczych poezji Ewy Lipskiej s serie wierszy szpitalnych. Motywchoroby,lkuimierciprzedostajesina powierzchni wielu tekstw, czsto nakadajc si na zagadnienia, ktre omwiam wczeniej. Choruj dzieci wszpitaluiludziedoroli,alezmianomchorobowym moe ulega take tkanka sw:
Lampa kobaltowa nad moim biurkiem nawietla granatowe komrki atramentu narose na biaych pucach papieru. (...) Papier odwieziony zosta do izolatki szuflady.
30
Czeka na ocalenie. (Nad biurkiem)

Pisanie jakochoroba? Porwnanie twrczoci do rozwoju choroby nowotworowej ukazuje z jednej strony nieunikniono pisania, z drugiejtrudzwizany z formuowaniem myli. Poezji nie da si powstrzyma, ale mona w jaki sposb j ukierunkowywa i zapewne wanie na takie ocalenie czeka papier, zamknity w izolatce szuflady. Jzyk okazuje si take materiaem dobrym do odwzorowywania spraw ostatecznych:
Ucz si mierci. Na pami. Zgodnie z zasadami pisowni wyrazw martwych. Pisz j cznie jak rzeczpospolita albo lwipyszczek. Nie dziel jej pomidzy umarych. (Ucz si mierci) - i w innym wierszu, ju nie tak dosownie: Przed nami droga. Szeptem w d. Coraz krtszy oddech znacze. (Turyci sw)
Podmiot liryczny szuka sposobu opowiadania o chorobie i mierci i znajduje go: odwouje si do praw rzdzcych jzykiem. Sowa, jako zjawiska ulotne i niematerialne, staj si najbardziej plastycznym tworzywem - mona ukada z nich paradoksalne, zaskakujce formy, w ktrych w jaki sposb zamyka si nieuchwytna i niepoznawalna tajemnica mierci. Wrmy jednak jeszcze do tematu choroby i odchodzenia w ich ludzkim, a nie jzykowym wymiarze. Dodajmy dotykajcym zarwno samego umierajcego, jak i jego najbliszych:
Korytarz szpitalny w ktrym siedz przysze wdowy.
31
Tu przebiega granica czasu. Tym za drzwiami grozi mier na cae ycie. Dlatego musz bardzo na siebie uwaa. (Korytarz)
Ten sposb mwienia o mierci (i poprzedzajcym j cierpieniu) jest znamienny. Oto dwie strony barykady: chorzy w salach, ktrych czeka mier i towarzyszcy im bliscy, ktrzy mier tamtych bd odchorowywa przez cae ycie. U Lipskiej granice pomidzy istnieniem a nieistnieniem zacieraj si. Umarli pisz listy lub odwiedzaj ywych w snach. Mona zauway tu dwa kierunki ruchu. Z punktu widzenia ywych, umierajcy oddalaj si (jak wnuczki w przywoywanym wczeniej Domu Spokojnej Staroci). Z punktu widzenia umarychywi przybliaj si z kadym dniem. Otrzymuj take nowe obowizkimusz pamita, tumaczy nieyjcych przed opuszczonym przez nich wiatem, a nawet w szczeglny sposb pociesza tych, ktrzy odeszliwspiera ich wasnym umieraniem:
Kiedy umr napisz mi list. Dugi list jak wiat nieobeszy. Napisz jak w yciu umierasz. Jak poetom zbiory wierszy tego lata przeszy. (List)
Ewa Lipska mwi o chorobie i mierci na og bez optymistycznej wiary w to, e wszystko bdzie dobrze. Dzisiaj nie przyjd. Dzi musz umierastwierdza ze stoickim spokojem podmiot liryczny w wierszu Bez tytuu, jakby wypenia narzucony mu obowizek i czyni to bez szczeglnych emocji. W innym tekcie, popeniajc samobjstwo, skrztnie pilnuje, aby nikt inny na tym nie ucierpiapozostay chleb rzuca ptakom Aby mogy dalej y. Po co zatem poetce choroba? Czsto szpital staje si metafor: historii, polityki, a nawet katastrof naturalnych. W wierszu Trzsienie ziemi staruszka chora na Parkinsona czuje si winna zagadzie miasta, ktre miao zarazi si od niej i dlatego zostao zburzone. Najczciej szpitale i dolegliwoci jawi si jako integralna cz ludzkiego losujednostkowa tragedia, ktra powtarza si w szeregu istnie. Szpital zamienia si w galeri z wernisaem (Wernisa) lub w peron, z ktrego wyruszaj pocigi pene pacjentw:
Podobno na tej trasie zdarzaj si czsto katastrofy.
32
Podobno ten blady pan w somkowym kapeluszu rzuci si pod pocig. Podobno lokomotywa krzykna ratunku. Podobno koa choroby tocz si we mnie dalej. Podobno ycie jest pikne. Podobno od jutra jest maj. (Peron)
Zwrmy uwag, e to nie podmiot liryczny podruje pocigiem, ale koa pocigu tocz si w nim. Choroba wzmaga nieufno, kadzie si cieniem na caym yciu. Podobno od jutra jest majmwi czowiek, do niedawna zawieszony na granicy ycia i mierci, podrujcy niebezpieczn tras. Ale w tym wierszu jest take odwaga powracania do ycia po chorobie w myl wanej zasady, wyraonej w innym tekcie: Lka naley si odwanie.
Triumf wyobrani
Poezja Ewy Lipskiej niezmiennie zaskakuje i fascynuje. Od pocztku osobna, wywodzca si z Nowej Fali, ale wolna od jakichkolwiek ogranicze, zwizanych z grupami i programami twrczymi, z upodobaniem podsuchuje i przetwarza ludzk rzeczywisto. Bazuje przy tym na niczym nieograniczonej i nieskrpowanej jzykowej wyobrani. Co ciekawe: wyobrania ta waciwie unika tworzenia nowych sw (za wyjtkiem pojedynczych przykadw, jak choby kobieta pamicioletnia czy wszechrwno wiata); bazuje raczej na wyszukiwaniu zaskakujcych pocze pomidzy wyrazami ju dostpnymi w jzyku. Tensposbwywracaniarzeczywistocinalew stron, zachodzenia zjawisk i poj od tyu, pozwala poetce przekracza wszelkie dostpne granice. Podmiot liryczny wierszy wika si czsto (lub zostaje uwikany wbrew wasnej woli) w rnego rodzaju trudnoci i ograniczenia, czuje si zwizany przeszoci, biecymi obowizkami i wiadomoci nieuchronnej mierci. Ale jego pena wolno wyraa si w sposobie mwienia o wiecie. Krtkie, byskotliwe frazy dosownie licytuj si na oryginalne spostrzeenia. Jzykowa wyobrania jest tu jednak nie popisem, a sposobem na okieznanie rzeczywistoci, ze wszystkimi jej lkami, nadziejami i prawami. Wiersze Ewy Lipskiej skrz si brawurowymi spostrzeeniami, ironicznymi uwagami i celnymi ripostami, w pewien sposb torpeduj wszelk naiwno ludzkiej natury. Dziki temu jednak kada byskotliwa strofa zyskuje sojusznika w strofie kolejnej: poszczeglne wiersze nie otaczaj jednego czy dwch genialnych spostrzee one cae wypenione s jzykowymi odkryciami, ktre cieraj si i niemale cigaj ze sob, prowadzc do zaskakujcych i przewrotnych puent.
33
Zamieszczone w artykule fragmenty wierszy pochodz z nastpujcych ksiek poetyckich: Ewa Lipska, Dom Spokojnej Modoci. Wydawnictwo Literackie, Krakw 1979; Ewa Lipska, Przechowalnia ciemnoci, Warszawska Oficyna Poetw i Malarzy, Warszawa 1985; Ewa Lipska, Sklepy zoologiczne, Wydawnictwo Literackie, Krakw 2001; Ewa Lipska, Gdzie Indziej, Wydawnictwo Literackie, Krakw 2005; Ewa Lipska, Droga pani Schubert.... Wydawnictwo Literackie, Krakw 2012; Ewa Lipska, Pogos. Wydawnictwo Literackie, Krakw 2010; Cytat z tomiku Mio, droga pani Schubert... wedug strony internetowej Wydawnictwa A5: http://www.wydawnictwoa5.pl/Milosc--droga-pani-Schubert;s,karta,id,187 [dostp: 29.04.2013 r.]. W tekcie cytuj take opracowania: Anna Legeyska, Od kochanki do psalmistki... Sylwetki, tematy i konwencje liryki kobiecej; Wydawnictwo Poznaskie, Pozna 2009; Ryszard Matuszewski, Z bliska. Wydawnictwo Literackie, Krakw 1981; ywioy wyobrani poetyckiej pokolenia 68, red. Anna Czabanowska Wrbel i Iwona Misiak; Wyd. Uniwersytetu Jagielloskiego, Krakw 2010, [teksty: Joanny Farysej i Anety Piech-Klikowicz].
34
Stefan Jurkowski
Bez ladu
czas wieje niczym huragan szybciej od wiata (ono porusza si w czasie) szybciej od myli przeszywa nasze gowy wyrywa z korzeniami dni miejsca twarze zamienia w piasek wyprzedza nasze narodziny zabiera nas zegarom i samym sobie bez ladu nie pozwala umrze - bo ju kiedy umarlimy niezauwaalnie - w gstniejcej nicoci nawet nie wiemy e ju istnielimy - -
P
O
E Z J A S T E F A N J U R K O W S K I
36
P O E Z J A S T E F A N J U R K O W S K I
Poezja codziennoci
najlepszym wierszem jest reperacja kranu skutek natychmiastowy: wzmaga si podziw kobiet zazdro niektrych mczyzn - i soce przenika uszczelki ostrymi wersami -
Przechodzenie
zostawiamy za sob to co nas uwiera patrz w przezroczystej cianie s drzwi niewidzialne przenikamy do siebie do swych codziennoci jestemy razem jestemy oddzielnie w rnych wszechwiatach na wsplnej orbicie tak si zderzamy - planety osobne by rozbi swoje nietrwae imiona i sta si globem ktry nie przemija - -
37
Westerplatte - XXI wiek

lato jest mrone tego roku kiedy w bezadnym tumie idziemy do nieba pijani onierze bkitna tafla staje si coraz zimniejsza dogasa soce - byska raz na tydzie a moe rzadziej biaa ziemia to kulista zima zawieszona w siwiejcej ciemnoci wyglda jakby dopiero stworzona cho przecie wiemy - istniaa osuna si nam spod ng niczym zwierz ktre zdecho pod naszym ciarem tegoroczne lato nas fascynuje - wakacje w temperaturze bliskiej bezwzgldnego zera takich jeszcze nie byo! zdobylimy tak wiele ju nie pomrzemy ani si nie urodzimy nie darmo tak zajadle walczylimy midzy sob ku chwale globu i caej ludzkoci
P
O
38
P O E Z J A S T E F A N J U R K O W S K I
Rocznice
umieramy w patriotycznych wierszach w zakrzepych sowach mitw niewolnicy uduszeni skutecznie w przecieradach i krwi pord chatek i matek nie wiadomo jak zachodziy w ci takie szlachetne i stare a strach a teraz dzieci szkolne pacz ze miechu czytajc wiersze o matce w chatce i przestrzelonych na wylot gaciach bohaterw
Deszcz liryczny
deszcz ktry dzisiaj pada przypomina mi o twojej obecnoci nie przypomina - ona jest ustawicznie ale czyni j bardziej wyrazist ona ogrzewa mnie i chroni przed zmokniciem daje nadziej na lepsz pogod a to ju duo zwaszcza dla kogo w pewnym wieku kiedy tak atwo zapomnie o socu niech wic jak najduej pada bo twoja przy mnie obecno ochronna nabiera coraz wikszej siy i szybciej rozchmurzy niebo - -
39
Facebook
umarli yj na facebooku codziennie snuj si po internecie obchodz urodziny zjawiaj si na imprezach jak mwi zdjcia s radoni nie zmieniaj si wcale chyba wic korzystaj z zaprosze i sami urzdzaj przyjcia w menu najczciej: eberka w cmentarnym sosie paszteciki trumienne i nalewka na wieych anielicach piekielnie mocna umarli bywaj w naszych domach zapraszaj nas do siebie abymy zaczli si przyzwyczaja i uczy wykwintnych przyjemnoci na niekoczcych si bankietach
P
O
40
w omiankach jest wielu pasjonatw literatury...

z Grayn Kozisk, dyrektor Biblioteki Publicznej w omiankach, rozmawia Stefan Jurkowski
Grayna Koziska
Syszysinarzekania,estatystyczniPolacynieczytajksiek, raportyBibliotekiNarodowejszatrwaajce.Czyrzeczy wicie grozinamwtrny analfabetyzm? Nie zgadzam si z opini, e jest niewielki procent czytajcych, zwaszcza u nas. Oprcz Biblioteki Gwnej posiadamy dwie filie. Jedna znajduje si w Dbrowie Lenej, drugaw Dziekanowie Nowym. W 2012 roku do Biblioteki byo zapisanych okoo 4050 osb, a to stanowi
41
ok. 19 procent mieszkacw omianek. Kadego dnia mamy ok. 180-240 wypoycze, co jest zarejestrowane w systemie komputerowym. Czytelnicy najbardziej s spragnieni nowoci wydawniczych. Doskonale orientuj si, co dzieje si na rynku wydawniczym. Duym zainteresowaniem ciesz si powieci obyczajowe i kryminayzarwno wydania tradycyjne, jak i na nonikach elektronicznych. Poszukiwana jest literatura popularnonaukowa i podrnicza. Modzie chtnie czyta fantastyk. Jestemy otwarci na inicjatywy czytelnikw, ktrzy maj moliwo zaproponowania ksiki do zakupienia i wzbogacenia zbiorw bibliotecznych. Jako wieloletni pracownik Biblioteki mog miao wyzna, e w omiankach jest wielu pasjonatw literatury. Naley oczywicie pamita, e omianki (podobnie jak inne miejscowoci pooone niedaleko stolicy) nale do tzw. orodka warszawskiego, czyli swoistej elity czytelniczej na mapie Polski. Prosz, wchodzc do pocigu metra, rozejrze si. Tam poowa ludzi w wagonie czyta! Warto rwnie doda, e coraz chtniej kupujemy publikacje do domu lub cigamy e-booka na tablet. Ksigarze i wydawcy w metropoliach rwnie nie narzekaj na brak pracy. W kraju istnieje wiele bibliotek, ktre nie maj odpowiednich funduszy. Czsto nie mog z braku pienidzy uzupenia zbiorw... Niestety, tak bywa. Dlatego warto ubiega si o dotacje w celu poszerzenia oferty, zapewnienia lepszego funkcjonowania placwki i spenienia oczekiwa czytelnikw. Nasza biblioteka rezerwuje pienidze, wsppracuje z firmami oraz szuka sponsorw, ktrzy finansuj zakup konkretnych tytuw. To s przewanie ksiki najbardziej potrzebne uczcym si, studiujcym, podnoszcym kwalifikacje zawodowe. A nowoci - jak ju wspominaam - s rozchwytywane jak wiee bueczki. Z tego wynika, e w omiankach sytuacja jest bardzo dobra... Realizacja projektu Rozbudowa, przebudowa i modernizacja Biblioteki Publicznej i Domu Kultury w omiankach przyczynia si do wzbogacenia oferty literackiej i kulturalnej. Przede wszystkim dysponujemy teraz o wiele wiksz przestrzeni, ktr moemy dostosowa do zrnicowanych potrzeb. Pozyskujemy nowych czytelnikw, wykorzystujc rnorodne formy promocji literatury, np. wystawy, ulotki informacyjne o zbiorach, spotkania autorskie, lekcje biblioteczne, gone czytania, warsztaty z animacji czytelnictwa, widowiska narracyjne, kursy komputerowe. Do realizacji tego typu inicjatyw potrzebna jest przestrze. Nowa Biblioteka zostaa zaprojektowana, jako miejsce funkcjonalne i nowoczesne. Wydzielilimy kilka dziaw, przystosowanych do rnych grup wiekowych:
w y w i a d z G r a y n K o z i s k
42
Will miesznotk, Multisfer i Bibliosfer. Willa miesznotka to krlestwo dzieci. Tu czytamy maluchom ksiki, organizujemy warsztaty czytelnicze, uczymy dzieci swobodnego poruszania si po ksigozbiorze. Tego typu inicjatywy stanowi niebagatelny walor edukacyjny. Modzie do siedemnastego roku ycia korzysta ze zbiorw w Multisferze, a doroliw Bibliosferze. Kady czytelnik posiada take moliwo skorzystania z bezpatnego internetu, kcika prasowego oraz czytelni. Myl, e kady moe znale co dla siebie. Jaki jest przekrj wiekowy czytelnikw? Najwicej jest osb z grupy uczcych si, od siedmiu do okoo dwudziestu czterech lat. Wypoyczaj ksiki na rnych nonikach, szukaj pomocy edukacyjnych i naukowych, przegldaj pras oraz korzystaj z internetu. Osoby starsze, zwaszcza te, ktre maj kopoty ze wzrokiem, szukaj audiobookw. Niemniej ksiki mwione ciesz si zainteresowaniem czytelnikw z kadej grupy wiekowej. I znajduj je tutaj? Oczywicie. Biblioteka jest w peni skomputeryzowana, posiadamy w zbiorach take audiobooki, filmy, pyty z muzyk. W internecie na stronie Biblioteki (biblioteka.lomianki.pl) mona zapozna si z katalogiem ksiek i multimediw, zorientowa si, czy dany dokument biblioteczny (ksika, film, pyta z muzyk) jest dostpny, czy wypoyczony, dowiedzie si o terminie zwrotu, sprawdzi, czy kto go wczeniej nie zarezerwowa, zamwi, a potempo otrzymaniu informacji z bibliotekiprzyj i wypoyczy go. Ksiki mwione staj si coraz bardziej popularnechtnie ich suchaj zarwno dzieci, modzie, doroli, jak i seniorzy. W tym numerze WISY drukujemy esej o twrczoci Ewy Lipskiej. Czy poezja wspczesna jest czytana? Proza wspczesna, eseistyka? Poezja, dramat, esej to s pozycje dla wybracw. Oczywicie, kupujemy i takie ksiki, gdy istnieje grupa czytelnikw pasjonujcych si tego rodzaju literatur, ale nie s to z pewnoci publikacje cieszce si szerokim zainteresowaniem. Staramy si kierowa uwag czytelnikw do poezji, promujemy Warszawsk Jesie Poezji, Midzynarodowy Dzie Poezji, organizujemy wystawy tomikw poetyckich. Podczas lekcji bibliotecznych i warsztatw czytelniczych czytamy najmodszym wierszew tym roku obchodzimy Rok Tuwima, a doroli z Dyskusyjnego Klubu Ksiki niekiedy bior na warsztat interpretacyjny tomik poetycki ( w ubiegym roku odbyo si spotkanie powicone twrczoci Szymborskiej).
43
A co z debiutami literackimi? Mode talenty nie przebij si same. Potrzebuj wsparcia. Warto by pomyle o osobnej puli na ich promowanie, wydawanie dobrych i wartociowych debiutw literackich. Kupujemy i takie pozycje, aby popularyzowa twrczo modych. Kilka tygodni temu w Polsce gono dyskutowano o likwidacji bibliotek szkolnych. Co Pani sdzi o tym pomyle? To ju zupene nieporozumienie. Biblioteka szkolna to miejsce, w ktrym mona wypoyczy ksik od rki. Prosz wyobrazi sobie, e ucze z klasy pierwszej ze szkoy wiejskiej bez biblioteki chciaby przeczyta lektur. Musiaby wtedy specjalnie jecha do biblioteki publicznej, a nie zawsze rodzic ma na to czas lub moliwoci. To w bibliotece szkolnej dziecko uczy si samodzielnoci i odpowiedzialnoci za dobro wsplne. Ponadto biblioteka szkolna jest pracowni interdyscyplinarn, ktra wsppracuje z nauczycielami.
Festiwal Zosi z ul. Kociej - spotkanie autorskie
44
Wracajc do Biblioteki Publicznej w omiankach Prosz opowiedzie, jak wyglda zarzdzanie tego typu placwk. My tutaj, zwaszcza na tle innych placwek bibliotecznych, mamy dobr sytuacj. Jestemy samodzieln instytucj kultury. Otrzymujemy roczn dotacj. Z tego utrzymujemy bibliotek, moemy uzupenia zbiory, prowadzi projekty z zakresu animacji czytelnictwa i organizowa imprezy czytelnicze (np. spotkania autorskie, festiwale). Mamy wspaniaych dorosych czytelnikw, ktrzy dbaj o rozwj kultury ksiki swoich dzieci. Dziecko ma moliwo uczszczania na zajcia czytelnicze do wybranej grupy wiekowej. Prowadzimy Klub Przedszkolakw (dzieci w wieku 3-5 lat), Klub Szeciolatkw oraz Klub Podrnikw (dzieci w wieku 7-10 lat). Poprzez edukacj przez zabaw dzieci w naturalny sposb oswajaj si z bibliotek i zaprzyjaniaj si z ksikami. Dwa, trzy razy do roku organizujemy spotkania autorskie. W grudniu 2011 roku Biblioteka i Uniwersytet Trzeciego Wieku powoay Dyskusyjny Klub Ksiki. Spotkania odbywaj si raz w miesicu. W Instytucie Ksiki wypoyczamy wartociowe lektury, klubowicze czytaj, dziel si swoimi wraeniami, dyskutuj. Jak wida, proces zarzdzania tego typu placwk jest wielopaszczyznowy i obejmuje wiele rnorodnych dziaa. Wiele mona by o tym mwi. A wic przyszo bibliotek i czytelnictwa nie przedstawia si jednak w zupenie czarnych barwach... Tak jak zaznaczyam wczeniej, nasza sytuacja jest dobra. Skada si na ni wiele czynnikw, w tym nawet kontekst geograficzny. Biblioteka Wojewdzka opracowuje ranking bibliotek. Biblioteka Publiczna w omiankach zajmuje od lat czoowe miejsca. Oczywicie, zawsze mogoby by lepiej, ale trzeba si cieszy z tego co jest i stara si utrzymywa dobr form. Te miejsca w rankingu s dla mnie budujce. Raporty Biblioteki Narodowej w skali caego kraju s - jak mwilimy - niepokojce. W niektrych regionach Polski biblioteki s niedofinansowane, zakurzone, smutne i ponure. My jednak, tu w omiankach, jestemy zadowoleni, mam nadziej, e si nic nie zmieni.
Rozmawia Stefan Jurkowski
45
Gone czytanie w bibliotece
Warszawska Jesie Poezji - spotkanie autorskie
46
Aleksander Nawrocki
***
Kiedy odchodzi papie, wiat kurczy si w blu. By wtedy pocztek wiosny, Jak dzisiaj, gdy rozmawiam z Olg. Suchawka smutnieje i cierpi w jej gosie. - W Helsinkach nie chcieli mi operowa guza mwi. Rozpar si w mojej gowie: Pan siebie i mnie Szukam lewej rki, Ale nie wiem gdzie jest, Chemia te nie pomaga, Nadziej? Jeszcze w Sri Lance Tumacz pana na woski Moje wiersze chc si pisa cigle, Ale gasn na ostrzu dugopisu Olga, tak niedawno z abdziem na play I plener. Kady z malarzy pragn Zmierzy si z jej urod Na opornym kartonie, ptnie, A poeci bezradnieli w sowach Gdy sza Po wszystkich kocioach Zostawiam modlitwy za ni: Niech wrci oporne zdrowie I poniesie jej dziewczce pragnienia Przez gry i lasy, tam gdzie karnawa serca I spotkanie ze swoim drugim ja Olga, poezja w wiecie absurdu, wiat na patkach jaboni Najbliszy pacz
2 IV 2010
P O E Z J A A l e k s a n d e r N a w r o c k i
48
***
Nienawidz i szukam Twoich drg, ktre kiedy Przeciy moj I jak we w elaznych piercieniach Zniky za grami, za siwymi.
30 IV 2010
***
Jesienne urawie cigny za sob twj pacz, A we mnie gaso imi, jeszcze niedawno Odmieniane przez wszystkie przypadki I na rkach, zamiast twych wosw Leaa pusta noc.
15 VII 2010

***
Mamy komputerowe horyzonty, komputerowe uczucia i moliwoci, myszka jest nasz dusz, esemesy rozmow, modlimy si do ekranu, cierpimy z braku Boga i na brak sensu, chorujemy na bezsens, wdrujemy wok siebie
49
Pytania
Kto odpuci krzyakom pod Malborkiem? Kto zlekceway Chmielnickiego? Kto i po co polaz pod Wiede? Kto podpisywa rozbiory I za ile? Kto jak pies azi za Napoleonem? Kto nie umia wygrywa powsta? Kto nie wie komu zawdzicza Granic na Odrze i Nysie, I przegnanie odakw z Prus? Kto i ile wzi w r. 1980 i pniej, eby nowe czogao si przed Zachodem?

Smederewo nad Dunajem

Szukaem twojego umiechu w smederewskiej twierdzy, ale nad Dunajem pyno tylko soce, na ustach tatarskiej ksiniczki; byy wskie i smutne, a wargi litewskiej poetessy umiay tylko paka. Szukaem u woskiej przygody, zawsze gotowej, lecz jej umiech by tylko mieszny, wic wrciem i znowu jest przy mnie, we mnie twj umiech: mj sen, moje ycie.
50
Restita
aden mczyzna nie czeka ju, ebym si przed nim rozebraa, a jeli nawet Co zrobiby wtedy? Zamia si? Uciek? Dlatego pacz samotnym deszczem przed pustym lustrem.
Rumunia 31 V 2012-06-08
***
Dlaczego zabijacie sarny? Zapytaem myliwego; S takie bezbronne i pikne. I tak kiedy zdechn odpar. Kto wwczas zje ich miso? Wtedy zrozumiaem Czerwone maki na Monte Cassino: Ponad 1000 zabitych I tak by kiedy umarli, Ale bez tej legendy I tej pieni.
23 XII 2010
51
Inga i on
Trzymajc si za rce Weszli na scen: Inga w biaej sukience, On w brzowym garniturze I w muszce pod szyj. Wystudiowanym gestem Poda jej r. Jacy oni pikni jkny zgodnie kobiety. Mczyni udali, e nic nie widz. Za chwil zakoczenie Festiwalu Poetw Sowiaskich w Warnie, Potem, Rozjad si w swoje strony. I chocia Bdzie piewa si w nich Cigle ten koncert, Zamilkn zgodnie: Ona przy mu, On przy onie. Tylko ta cisza Zastuka do ich serc, Dzie po dniu, Jak zdziwione drzewo na zakrcie Gaziami w niebo.
1 VII 2012-07-25
52
Miosz Kamil Manasterski
tatarzy,poezja iksiniczka
Spotkanie w Zwizku Literatw Tatarstanu. Przemawia L. Gazizova
Kaza - stolica Tatarstanu wchodzcego w skad FederacjiRosyjskiej. Miastoodlegeoponad tysickilometrw na wschdodMoskwy,jedna zwaniejszychmetropoliifederacji, o wielkich ambicjach kulturalnych, artystycznych iintelektualnych. Gotowaichtna, bydoczydohistorycznej jurywalizacjiPetersburga i Moskwy. Latem tego roku Kaza bdzie gospodarzem Uniwersjady, ale zanim to nastpi miasto na kilka dni stao si stolic poezji, za spraw II MidzynarodowegoChlebnikowskiego Festiwalu Poetyckiego Ladomir.
53
Kazaskie lotnisko jest w przebudowie, ale podrni nie mog narzeka na szczeglne niedogodnoci. Po przesiadce na moskiewskim Sheremietievo, kazaski port lotniczysprawiawraeniekameralnego.Przylatujemy do Kazania w nocy, jest blisko 23.00 tutejszego czasu, o dwie godziny wyprzedzajcego warszawski. Mimo pnej pory na lotnisku czeka na nas sama Liliya Gazizovagwna organizatorka festiwalu iwiceprzewodniczcaZwizku LiteratwTatarstanu. Liliya pochodzi ze starego tatarskiego ksicego rodu,jejpr z odekuw iec z n iony zostanawetnapomniku w samym centrum Kazania! Lotnisko jest oddalone o 25 kilometrw od centrum. Meldujemy si w samym sercu Kazania, przy ulicy Baumana. Zaskakuje mnie skrupulatno z jak recepcjonistka kseruje kad stron naszych paszportw. Interesujce dla niej spoza aktualnnie tylko stare rosyjskie wizy, alenawetchiska!Znajc tutejsz biurokracj domagamy si jeszcze piecztki hotelu na dokumencie wrczonym nam przez stra graniczn. Ale, co niebywaego, podobno tego ju si nie stempluje! Mamymoliwospacerupocentrum miasta. Ulica Baumana jako ywo przypominanastrojemiuroddzk Piot r k ow s k a lb o o s a w iony moskiewskiArbat.Kazaski deptak ozdobiony jest piknymi budynkami, pomnikiem Shalyapyna, fontannami, sklepami z mniej lub bardziej wyszukanymasortymentem, kawiarniami irestauracjami.Ukwieconywie-
lobarwnymisukienkamimodych kobiet. W miecie spoeczno Tatarska stanowi wikszo, ale wielki procent mieszkacw to Rosjanie i przedstawicieleinnychnarodowoci.KazaskieTatarki mawagprzywizuj dozasadszariatui przycigaj wzrok wiosennym,eksponujcymkobiece wdzikistrojem.Dzielnie wytrzymuj konkurencj z atrakcyjnymi Rosjankami. Nie mona odmawia Kazaniowi pewnego uroku egzotyki, ale jednoczenie jest to miasto jednoznacznieeuropejskie, copodkrela wspaniaa architektura. Rozlege centrum to dziesitki cudownych willi i kamienic w stylu secesji, eklektyzmu, neobaroku i neoklasycyzmu. Festiwal rozpoczynamy na Uniwersytecie. Kazaski Uniwersytetdzisiaj jedna z jedenastu wyszych uczelni w miecieto prawdziwa chluba miasta i regionu. Zaoony w 1804 r. jest trzecim najstarszym uniwersytetem w Rosji, z wielk list osigni naukowych. Wrd jego najzacniejszych rektorw i profesorw byli take Polacy. Absolwentem uczelni by rwnie Wodzimierz Iljicz Lenin (tym dzisiaj ju tak si nie chwal), ale i Wladymir Chlebnikow, patron naszego festiwalu. Po inauguracji w najpikniejszej auli uniwersytetu (zasiadem w fotelu, w ktrym siadywali rosyjscy carowie), czeka nas wycieczka ladami Chlebnikowa. Wzruszajce jest jak bardzo pielgnowana jest pami twrcy rosyjskiego futuryzmu, inspirujcego innych artystw, take poza granicami Rosji. Uniwersyteckie
P O D R E L I T E R A C K I E
54
Ulica Baumana - kazaski deptak
muzeum z czci przechowuje nawet spreparowane przez niego dwie kukuki (poeta interesowa si ptakami), trzymane w specjalnej skrzyni i pokazywane tylko specjalnym gociom... W siedzibie Zwizku Pisarzy Tatarstanu ogldamy film dokumentalny o Chlebnikowie zrealizowany niedawno przez rosyjsk telewizj. Tutaj ma miejsce pierwsza debata. Aleksander Nawrocki, jako jedyny z zagranicznych goci zostaje zaproszony do prezydialnego stou. Polska dwuosobowa delegacja w ogle cieszy si specjalnym uznaniem i yczliwoci naszych tatarskich gospodarzy. Mamypodobnie jak Tatarzyprzywilej prezentowania swoich utworw w ojczystym jzyku i dopiero pniej tumacze na rosyjski. I tu pierwsza z niespodzianek, powtarzajcych si na kadym spotkaniu z namikazaska Polonia. Czasem nie
potrafica (czy te bojca si w naszej obecnoci) mwi po polsku, ale niezmiernie wzruszona dwikiem polskiej poezji i nasz obecnoci w Kazaniu. Po kadym spotkaniu podchodz do nas osoby w rnym wieku i mwi, e s Polakami, albo mniej pewnie, e ich babcia, albo dziadek by Polakiem... e przyszli tutaj specjalnie, bo dowiedzieli si, e bd poeci z Polski. Wspaniae, bardzo emocjonalne rozmowy, pene ciepa, serdecznoci i zrozumienia! Duo byo tych spotka z Poloni, ale przede wszystkim z mieszkacami Kazania... take studentami uniwersytetu. Nasze festiwalowe prezentacje objy wszystkie najbardziej prestiowe miejsca: Uniwersytet Kazaski, DomLiteratury,Narodowe Muzeum Tatarstanu, Bibliotek Narodow Tatarstanu,Muzeum-DomAksjonowa. To w tym ostatnim, w muzeum
55
Meczet na kazaskim Kremlu
powiconym wybitnemu aktorowi, odbya si prezentacja materiaw wideo ze spektaklu poetyckiego Teatru Miejsce Sepia w reyserii Tadeusza Kijaskiego. Spotaa si ona z ogromnym zainteresowaniem, sympati i podziwem. Festiwal to jednak nie tylko oficjalny program. To take poznawanie miasta i ludziorganizatorw i goci. Ciepych, serdecznych rozmw z Liliy Gazizov i innymi poetami nie sposb przeceni. Synny tatarski wieszcz Tukaj i rosyjski Puszkin powracaj w rozmowach, take z tzw. zwykymi ludmi. Zadziwiajce, e spotkawszy, nawet przypadkiem, poetpolicjant, sprzedawca czy recepcjonistka maj ochot porozmawia o poezji. To mie i dobrze wiadczy o humanistycznym wyksztaceniu, jakie otrzymuj mieszacy Federacji Rosyjskiej. Szczeglnymi wzgldami cieszy si
tutaj Aleksander Nawrocki. Wielokrotnie przekadany na rosyjski, otrzymuje kolejne propozycje tumacze i wyda. Uczestnicy festiwalu zabiegaj o to, by przeoy ich wiersze na polski i zamieci je w Poezji dzisiaj. Jest z ca pewnoci zagranicznym gociem nr 1 festiwalu, otaczanym szacunkiem i wielkim uznaniem. To kolejny dowd na to, e polska poezja jest ceniona poza granicami Ojczyznykto wie, czy nawet nie bardziej ni w kraju... Z kadym dniem Kaza staje si nam coraz bardziej bliski, odkrywamy jego nowe atrakcje: takie jak najwikszy w Rosjiwikszy od moskiewskiegoKreml.Awnimprzebogate cerkwie,paacprezydencki,urzdy,narodowa galeria sztuki i rwnie najwikszy w Rosji meczet, bdcy dzisiaj bardzo rozpoznawalnym,charakterystycznym symbolem Kazania. Zarazem jedyny, ktry w Kazaniu widziaem.
56
Doroka pod kazaskim Kremlem
Budowa wityni wszystkich religii
57
Zawsze szczeglnym dowiadczeniem s wizyty w prawosawnych cerkwiach, od samego rana rozbrzmiewajcych piknymi pieniami. Liliya Gazizova chce nam pokaza take nowy Kaza... Jedziemy daleko poza rdmiecie, na plac budowy stanowicy kuriozum na skal wiatow: prywatnej wityni wszystkich religii. Potna budowla ma w sobie co niepokojcegozgromadzone symbole najwikszych religii wiata, przemieszane kopuy cerkwi z minaretami, wie kocioa i budynkiem synagogistanowi widok, ktry si zapamituje. Jakie szalestwo stoi za tak dziwn ikosztowninwestycj? Wewntrz przechodzimyjakby z kaplicy do kaplicyprzez rne witynie(czy te ich namiastki) od chrzecijaskich po egipskiegdzie
czeka na nas sfinks o twarzy Jurija Gagarina. Gowa moe rozbole Policznychniezapomnianych wraeniachtakezbardzodobrej tatarskiejkuchni opartej na woowinie i baraniniepora wraca do Polski. Wracamy z propozycjami wsppracy, pomysami, planami na przyjazd tatarskich i rosyjskich poetw na jesienny festiwal literacki do omianek. Recepcjonistka w hotelu miaa racjpiecztki nie trzeba, rosyjska Stra Graniczna ju tego nie oczekuje.Zatotrzebanapisawiersz o miecie, w ktrym si byo.
witynia wszystkich religii
58
Miosz K. Manasterski
Faro
Moje ycie miao imi dziewczce, Imi jasne jak konwalie pierwsze, Rwane w trawie byszczcej o wicie Przez lilijne szopenowe rce.
Julian Tuwim Imi
to ze mn tam bya pamitasz tego wieczoru pachncego latem wrd wierszczy przy szosie do Chema i tamtej nocy na Powilu na pustej awce pod Syriuszem siedzielimy razem pamitasz i w tramwaju na Prag w autobusie na Wol byem zawsze przy tobie w kadej samotnej drodze i czy to twoje Faro czy to mj Wadywostok jestem z tob co rano w dzie i na zmian nocn tylko obj nie mog nic ci szepn nie umiem skadam ci pocaunek nie poczujesz
P O E Z J A m i o s z k. m a n a s t e r s k i
60
Wieczr
Jak myl o aksamicie, jak cie jedwabnej sukni Pyna bezpamitna, za krokiem krok twj nik I tylko co dzwonio, dzwonio coraz smutniej: Z daleka tak, z daleka mj wity dzwoni krzyk!
Julian Tuwim Krzyk
ganie hotelowa elewacja mikkie wykadziny chwytaj spnione szpilki w jedynce z azienk wczam telewizor na rosyjskim kanale tacz abdzie na niemieckim ona spotyka si z kochankiem na francuskim w Wersalu dama przebiera si w kawalerach w pokoju obok przerwana rozmowa niedyskretne ko prbuje przebi ciany na ulicy mski gos krzyczy twoje imi a moe to moje myli odbijaj si od kamienic sen czeka pod powiekami w jedwabnej sukience
61
Biay wiersz
Id po szczcie swoje. Po cisz. Do kogo? Ktrdy? Ach, jak lepiec! Zwyczajnie przed siebie. I wiem, e zawsze trafi, ktr pjd drog, Bo wszystkie moje drogi prowadz do Ciebie.
Julian Tuwim Zmczony burz szalestwem
bez widokw wzdu torw tramwajowych wok ronda pod pomnikiem mga latarnie oderwane od ziemi drzewa urwane w poowie lepe ulice plac bezludny filianki bez spodkw biaa kawa z cukrem donie odczone od doni jasna ciemno porusz rozwiej wszystko na drodze zanim w bieli kartek do ciebie zabdz
62
Ernest Bryll
Kapela
Par lat temu, kiedy zostaem zaproszony do Teatru Polskiego na pwiecze wystawienia Wiey Malowanej dowiedziaem si, e byem prekursorem wanej sprawy. Wiea Malowana, to by spektakl jednego aktora, oparty na poezji ludowej. Aktorem i to wielkim by Wojciech Siemion. Sam tworzy na scenie poetyck opowie. Wszystko byo dotknite jego geniuszem. I scenografia, i reyserska koncepcja. Ale ja tam pono te byem demiurgiem sprawy. Cho inaczej to pamitam. Ot tak. Wpadem wtedy w bibliotece Zwizku Literatw na cykl Kolberga o polskiej pieni ludowej. Czemu? Przypadkiem, cho moe i nie przypadkiem. Bo wiele z tych pieni czytaem jakbym je sysza. Od kogo? Od babci Zuzanny, ktra pochodzia z Powila, pogranicza z Warmi. Szklnym mwia tylko niemieckim bo tak wtedy w pruskim pastwie uczono. Po domowemu, od serca, swoj gwar. Czytaa te z kancjonau pisanego szwabach/ gotykiem/ polskie pieni i modlitwy. No i piewaa. Te kocielne i te zwyczajne. Liryczne i balladowe. A ja znalazem je w ksigach Kolberga. O Krakowiance, krlu i kacie, o Lipce Zielonej, o Podolance na kamieniu siedzcej. I tak, gadajc z Wojtkiem mwi: - Gdyby zrobi przedstawienie, choby o krakowiance? Zrobi sam jeszcze nie umiaem. Ale pono prekursorstwo moje polegao na tym e, powiedziaem: - To trzeba mwi jak wiersz. Nie piewa, poezja bdzie silniejsza. A teraz z naga, crka moja przywozi ksik Andrzeja Biekowskiego Ostatni wiejscy muzykanci. Skd przywozi? A z jakiej obkanej wdrwki pod wodz Struga, ladami kurpiowskich skrzypkw weselnych. A moe z innego wdrowania i grania. Bo ona uczy si gra na lirze korbowej. Nawet zamwia tak u rzeszowskiego lutnika wiejskiego. Pono to jego pierwsza lira. Dotychczas po amatorsku, duba skrzypce od czasu do czasu. Ale dlaczego moja crka i lira korbowa? Co si u mnie w domu czasami piewa. Nawet na koldy, z harmoni, bbenkiem przypltali si seminarzycizseminariumwarszawskiego i nowicjat od Dominikanw. Doczya do nich, zupenie ni z gruszki ni z pietruszki kapela z Podlasia, skrzypki i bas robione po domowemu, jak to w dawnych kapelach. Pamitam je. Byem dzieciakiem, mieszkaem wtedy na wsi. Granica Puszczy Biaej, Mazowsza wociaskiego i zaciankw szlacheckich. Byy to niemal rne kraje. Nawet w latach pidziesitych, jak pamitam, szlachcic zagrodowy przygraa leniwej
63
kobyce, e j chopu sprzeda. Wszystko rwnano do zera, ale jeszcze co byo. Czytaem wic ksik o wiejskich muzykantach jak opowie o dziecistwie. Pamitam przecie skrzypkw, co przygrywali weselom gwnie do piewania. Pieni tego potrzeboway. piewano je solo. Wyczarowywane przez kolejnych piewakw i piewaczki. Ale by to ju i czas harmonii. Jej wejcie do kapel wiejskich to zmiana piewu na granie. To przestrojenie skrzypiec pod harmoni, bo ona teraz prowadzia. Gona. Pamitam stare harmonie i harmonistw. Ptonwki i pedawki. Ptonwka niezwykle trudna w graniu, bo rozcignicie miecha daje inny ton, cignicie inny. Pedawka ulubiona w Puszczy Biaej. Miechy poruszao si stopami. Harmonista siedzia. Nie dwiga harmonii, wic i starzy mistrzowie grali. wietna i smutna ksika. Bo doczytaem si tego, o czym nie wiedziaem, albo i nie chciaem wiedzie. O coraz to brutalniejszym traktowaniu grajkw weselnych. O pobitych skrzypkach, co przestawali gra na weselach. A ja pamitam wydarzenie, kiedy za rzecz niezwyk uchodzio pobicie w czasie bjki orkiestry weselnej. Bjki z Puszczy Biaej, a i w zambrowskich czy omyskich zaciankach prawie byy obowizkowe. Kapela graa wtedy tony bardziej marszowe. Co najwyej odchodzia na bok. Cho rzadko byo i tak. My ukrylimy sibo dzieciaki na wyce chlewika czy obrki raczej. Na dole baran bardzo zaczepny. W chaupie
i na obejciu omot. Nagle wpada harmonista, przytula si do ciany. Baran z rozpdu buch go w plecy. A harmonia zajczaa. - Ni bijcie, ja z orkiestry krzyczy harmonista. Kocz si wiejscy muzykanci. Nawet harmonici. Bo teraz pieni piewa si pod przenone elektryczne klawiszwki. Nagonienie, piewanie standardw modnych. Automatyka. Ale czy naprawd si kocz? Przecie zabija je nawet czas folkloru. Niektrzy grywali na folklorach czyli festiwalach. Wedle norm estrady gdzie oberki si piewa. A w starej tradycji tylko mazurek jest piewany. Czy starzy si kocz? Ot zrodzia si moda miejskich modych na oberki. Zjedaj si gdzie do stod, tacz. A w karnawa czasami zaczynaj w kouchach bo mrz a kocz w rozchestanych koszulach bo para a kapie z krokwi stodoy. Albo zbieraj si i graj. Gdzie w starych, wiejskich miejscach a i te w miejskich mieszkaniach. Jak w moim, kiedy crka przysza z trzema dziewczynami gra na lirze korbowej i piewa stare pieni kocielnych dziadw. Skd to szalestwo. Nie wiem. Moja crka biegle mwi po angielsku i francusku. Niele po hiszpasku. Pracuje przy filmach animowanych i wariacko pywaa jako majtek na replice Bounty. Tego statku zbuntowanego, o ktrym powstao wiele filmw. Dla jednego z nich zbudowano replik aglowca. Marlon Brando j odkupi, przekaza Amerykanom a statek pywa. Na niego zamusztrowaa moja crka.
f e l i e t o n e r n e s t b r y l l
64
f e l i e t o n e r n e s t b r y l l
W czasie kiedy Bounty przepywa Kana Panamski, jedna z telewizji amerykaskich transmitowaa to wydarzenie. A w nim nasz crk na szczycie wysokiej rei fokmasztu chyba. A tu lira korbowa i lady skrzypkw kurpiowskich czy jakie warsztaty grania. Zwaywszy na to, e potem chyba popdzi robi may film o Bountybo niestety zaton ( wielki by pacz, teraz marzenie o odbudowaniu)to robi
si dziwnie. Ale na Bounty pywali chopcy grajcy na tych samych dubanych domowo instrumentach, pieni ich oparte byy o podobne marzenia. Nawet dzi sycha t angielsk nut w niektrych pieniach kaszubskich. No wic znw chyba, nie wiedzc o tym, znajduj si w oku tajfunu grania i taczenia a moe i nowej poezji.
65
Zbigniew Milewski
Oczym ni poeta?
ODormitoriachKarolaSamsela
Natur rzeczy ycie w dormitoriach- takim wersem koczy si tom wierszy ostrockiego poety Karola Samsela wydany w 2011 roku przez Wydawnictwo Nowy wiat w Warszawie pod intrygujcym tytuem Dormitoria. W czasach skrajnego indywidualizmu i wygodnictwa wydawaoby si, e sale z przeznaczeniem na spanie dla wielu osb nale do przeszoci. Tymczasem coraz wicej osb, szczeglnie modych decyduje si na krtki okres wyczy ze wiata przepenionego komercjalnym blichtrem i zamieszka w dormitoriach klasztorw buddyjskich lub bursach w ramach organizowanych spotka edukacyjnych, szkole czy festiwali. Albo te na skutek popenionych wystpkw oraz przeludnienia, zostaje skazanych na przebywanie w dormitoriach orodkw poprawczych, gdzie odbywa si ich resocjalizacja. Nie wspominam o tym, by pochwali si znajomoci tego rzadko uywanego sowa, ale by wskaza wykorzystanie tego okrelenia dla ukadu jego ksiki oraz jakby narzucon odautorsk interpretacj poszczeglnych wierszy. Cao zbioru jest podzielona na trzy poetyckie, sypialniane czciPieko, Czyciec, Raj, do ktrych wprowadzaj odpowiednio dobrane motta z Boskiej Komedii Dantego Alighieri. Zanim zaczniemy podziwia te gwne zaktki musi nastpi odpowiednie wprowadzenie, poprzedzone rwnie cytatami z arcydziea wielkiego Wocha, na ktre skadaj si otwierajcy tomik wiersz Ugolino: mier oraz jakby wprowadzenie do caoci cz nazwana przez Autora Zejciem zawierajca 4 sonety, ktre czy element oczekiwania na waciw ostateczn sypialni, kiedy los bohaterw wiersza lub lirycznego podmiotu jest jakby jeszcze niezdecydowany
Co z nami bdzie , Leszku? - Folia na chodniku powoli matowieje w cie lub w elegi. (z sonetu Leszek)
Podczas lektury poszczeglnych utworw, czsto zadawaem sobie pytanie dlaczego ten wiersz, jego bohaterowie czy nawet odwoania zawarte w dedykacjach spowodoway takie, anie inne umieszczenie utworu wposzczeglnych
66
rozdziaach. Poeta zdaje si w swoich wierszach potwierdza stare teologiczne przekonanie, e jako na ziemi tak i w zawiatach istnieje ustalony hierarchiczny porzdek rzeczy, przy czym nie jest to porzdek tylko chrzecijaski. Jego wyznacznikiem jest stan wiedzy i wiary w to czy jest on stabilny i nie podlega zmianie tak jak zdaniem osb wierzcych ostateczne jest tylko niebo lub pieko
nadszedem za pno niczego ju nie cofn za chwil pore j ciemno a ja ciemno por (z wiersza wyjtek)
lub czy te moe ulec zmianie albo jest w ruchu jak w Zejciu czy Czycu
nikt nami nie wstrznie uwaa martin ja mu nie wierz i zamykam w rku posek Apollona ju pita siedem uliczki zbite od jazzu i butanu (z wiersza Heidegger).
Ten porzdek jest nie tylko konsekwentnie wprowadzany w ukad i rozmieszczenie wierszy w poszczeglnych dziaach, ale rwnie przejawia si w prezentacji bohaterw i podmiotw lirycznych poszczeglnych utworw na skutek noszonych wsobie pogldw, systemu wartoci lub determinowany zewntrznymi okolicznociami. List od kusiciela moe by tylko czci ostatecznego potpienia, ktre podmiot liryczny ijego sowo, ktre bardzo chciaoby obali pastwo twoich zmysw, nosi wsobie to potpienie niezalenie od miejsca i czasu, w ktrym do nas przemawia. Odpowied na ten list, mimo przewrotnoci treci otwiera cz zbawion, przy czym autor pokazuje, e raj mona znale wdziaaniach artystycznych ijego wytworze niezalenie od tego czy autor dziea naley do pieka czy nieba czy jest tylko handlarzem medalikw czy jest przepeniony wiar:
r e c e n z j a z b i g n i e w m i l e w s k i
nie mam ju czasu na rzeczy ciemne starzej si jak rybak nie jak poeta zostan medaliki kupione na kalwarii oby mia racj e jak pisa bok przetrwa mnie wiat ktry stworzyem. (z wiersza List do kusiciela)
68
r e c e n z j a z b i g n i e w m i l e w s k i
Ten dydaktyzm nie przeszkadza w odbiorze poszczeglnych utworw, ale uatwia czytelnikowi ich przyswojenie i ukorzenienie w sposobie mylenia oraz systemie wartoci Karola Samsela, ktry zasypia ze swoimi bohaterami i ni ich historie prawdziwe i te zmylone, dziki ktrym pewne sprawy ulegaj nazwaniu, a problemy i nurtujce pytania uzyskuj swoje odpowiedzi i staj si blisze czytelnikowi. Dlatego warto sign po wiersze z tomiku Dormitoria, bo dziki nim ci, ktrzy znaj poezj Karola Samsela mog bliej pozna jego sposb wartociowania pewnych dzie i postaw, a ci ktrzy go nie znaj i nie ufaj interpretacji poprzez biografizm mog z nim ni artystyczne wizje i historie, u ktrych podstaw byy noce w dormitoriach, gdzie obok autora spay wizje, obrazy i bohaterowie jego lektur i przemyle.
wyobra sobie chopca galopujcego na koniu ktry lew rk przyciska do boku modlitewnik (z wiersza Sowo do Edypa z czci Raj)
69
Monika Kowalewska
wdrujcy projekt
Siens dimensiones to projekt artystyczny polegajcy na midzynarodowej wymianie kulturalnej. Zaangaowani s w niego hiszpascy artyci mieszkajcy obecnie w Berlinie - Alvaro Martinez, Iigo Grancianteparaluceta i Jose Manuel Sanz z Centrum Artystycznego Certamen de Arte Hormonado LaCuchara oraz zwizani z Fundacj Faktoria Artystyczna Jarosaw Pijarowski i Alina Bloch. Kolejnym przystankiem w tej artystycznej podry bdzie Berlin, gdzie te same prace stworzone w Polsce bd podczas perygrynacji ewoluowa pod wpywem zmiennych uwarunkowa kulturowych. Finaowa prezentacja prac powstaych podczas spotka bdzie mie miejsce w Bilbao.
s z t u k a n o w y c h m e d i w
Multimedialne warsztaty street art w Filii DK w Burakowie
Polscy artyci zaprezentowali prace odnoszce si do kontekstu spoecznego, w ktrym yj, natomiast hiszpascy twrcy starali si ustosunkowa do ich dziaa tworzc w czasie czternastodniowej rezydencji w omiankach rnego typu obiekty. Duy nacisk zosta pooony na sam proces twrczy, przenikanie si owych uwarunkowa spoecznych, kulturowych i bytowych, stanowicych odpowied na propozycj polskich twrcw. Artyci hiszpascy dokonali transformacji obiektw, ktre zainspiroway ich w przestrzeni miasta. Wykorzystujc m.in. fotografi, rzeb i nagrania wideo dyli do osignicia interdyscyplinarnej komunikacji i dialogu z odbiorc. Cao idei dotyczy migracji i podry, pojedynczych zdarze w czasie i przestrzeni, ktre s cile zwizane z yciem artystw zaangaowanych w projekt. Proces inkulturacji, ktry dotyka wraliwoci i cierpienia, ulega indywidualnej przemianie, dostosowaniu do zwyczajw, obyczajw, czyli tego wszystkiego czego dowiadczaj w drodze, w spotkaniu z drugim czowiekiem i miejscem. Zapis sytuacyjny sam w sobie ewoluuje, a jego odbir staje si za kadym razem inny w pojciu nie tylko odbiorcy, ale rwnie twrcy. Te dowiadczenia daj artystom moliwo gbszego wniknicia w spoeczno lokaln. Std powsta pomys rwnolegego przeprowadzenia warsztatw Street Art w Filii Domu Kultury w omiankach, ktry stanowi integraln cz projektu. By to zbiorowy proces tworzenia, w ktrym wzia udzia modzie.
73
s z t u k a n o w y c h
Multimedialne warsztaty street art w Filii DK w Burakowie
m e d i w
Jeden z murali wykonanych przez uczestnikw warsztatw na elewacji Filii DK w Burakowie
74
Iigo Gracianteparaluceta urodzi si w Vitoria (Hiszpania) w 1983 roku. Artysta studiowa filozofi na EUH Donostia-San Sebastian i na Wydziale Sztuk Piknych w EUH Leioa. Po udziale w islandzkiej Lunga Art Festiwal w 2010 roku postanowi zaj si projektowaniem komunikacji wizualnej i fotografi artystyczn. Bra udziau w wielu projektach i wystawach m.in. Bilbao Arte, Paesaggi di Sale, by finalist Lapsus Shorfilm, a take bra udzia w wystawach w Niemczech, Islandii i we Woszech.
75
Jos Manuel Sanz urodzi si w Valladolid (Hiszpania) w 1983 roku. Aktualnie mieszka i pracuje w Berlinie. Otrzyma dyplom Sztuk Piknych (specjalno rysunek) na Universidad Complutense de Madrid (UCM). Studiowa rwnie w Meksyku oraz na UDLA. Zawsze fascynowao go wykorzystanie zdj z ju wydrukowanych ksiek i wyda. Realizuje si w rysunku i kolau. Jego projekty zostay pokazane m.in. na wystawach w Valladolid (2009), Berlinie (2011), Bilbao (2012), Madrycie (2009), Lizbonie (2009).
76
Alvaro Martinez Alonso urodzi si w Burgos (Hiszpania) w 1983 roku, obecnie mieszka w Berlinie. Studiowa w Bachelor of Fine Arts w Walencji, Universidad del Pas Vasco i Burg Giebichenstein i Kunsthochschule Halle w Niemczech. Jest laureatem wielu nagrd m.in. INCUBARTE. Kwestie spoeczne stanowi kluczowy temat prac artysty. Do ulubionych technik naley rysunek, fotografia, kola, instalacja i sztuka wideo. Jego dziea czsto opieraj si o sztuk konceptualn, ktra angauje odbiorc do stawiania zarwno pyta jak i odpowiadania na nie. Jako twrca, czuje si odpowiedzialny za uwraliwianie na otaczajc nas rzeczywisto spoeczn, polityczn czy gospodarcz, nie tylko w wymiarze osobistym, ale rwnie zbiorowym. To wszystko stanowi pretekst do podnoszenia konkretnych kwestii (np. bezrobocie w Hiszpanii), nie w kategoriach pragmatycznych, lecz emocjonalnych.
77
Alina Bloch w 1981 r. ukoczya Akademi Sztuk Piknych w Warszawie na Wydziale Architektury Wntrz. Malarstwo studiowaa w pracowni prof. Jana Lisa, a tkanin artystyczn u prof. Wojciecha Sadleya. Tytu doktora sztuk plastycznych w dyscyplinie artystycznej sztuki pikne obronia we wrzeniu 2010. Obecnie jest asystentk w macierzystej uczelni na Wydziale Sztuki Mediw i Scenografii. Swoje prace prezentowaa na kilkunastu wystawach indywidualnych, m.in. w Zamociu (2001), Warszawie (2005-06), Lublinie (2008), omy (2009). Braa udzia w wielu wystawach zbiorowych m.in. w Mexico City (2002), Wilnie (2004), w Kijowie (2004), Uan Bator, Sofii (2006), Berlinie (2006). Zajmuje si malarstwem na jedwabiu oraz malarstwem sztalugowym. Tworzy malarskie instalacje przestrzenne.
78
Jarosaw Pijarowski pozornie jest skoncentrowany przede wszystkim na fotografii, jednak jego dziaania maj znacznie szersze spektrum. Fotografia jest najbardziej w jego przypadku uwidocznionym obszarem dziaania. Przestrze artystyczna, w ktrej moemy odnale Jarosawa Pijarowskiego, jest wielowarstwowa i wielowtkowa. Artysta aczy tradycj i nowoczesnoci, subtelnoci i ostroci. Po mistrzowsku splata wszystkie elementy skadajce si na czas i przestrze, tu i teraz.
79
s z t u k a n o w y c h
Zakoczenie midzynarodowych warsztatw w Burakowie
m e d i w
80
Tadeusz Kijaski
IRMA - fragmenty
Obudzi Siwego deszcz. Mocny. Rzsisty. Cikie krople dudniy w miedzian blach domu babci Stefanii. Spojrza na dziewczyn lec obok i pogadzi z czuoci krtko ostrzyon gow picej. W pamici pozostan kruszynyzamyli si prbujc przypomnie sobie dalsz cz wiersza, ktry kiedy napisa. Roztkliwiaj siRoztkliwiajPotem to opisz w ksice, skurwielu - pochyli si i pocaowa wystajc spod przecierada ma stop Antoniny. Nie umya ng!powiedzia gono i zachichota popatrujc na jej ciemne podeszwy. Przypomnia sobie jak noc biegaa boso po salonach babuni. miaa si serdecznie i wykrzykiwaa durnowate wierszyki : Na czysto m, ten niewstydnik dybie, chce mnie zatopi w Lucyfera szybieAlem ja moda, nie dla starego, niewstydnika siwego! Patrzy na jej zwycisk modo, co prbuje przeciga biegncy przed ni cie. Cieszy si z tej zabawy jak dziecko. Zrzuca koszul i nago taczy w kominowej sali kaniajc si do zoconych luster, a potem nagle zasypia w jego ramionach. Wsta z ka, narzuci szlafrok i przycign na ozdobnej szarfie pudo z czerwon kokard. Ustawi je przy ku i zastuka w wieczko. - Max! Pax! Bax!wykrzykn. Antonina obudzia si i gwatownie usiada na ku. - Co si tak wywrzeszczasz, siwulcu. - Pobudka! - wrzasn klaszczc w donie. - No, iii? - zapytaa zaciekawiona. - Imieniny, Antoniny! - Nie. - Tak!otworzy notatnik i przeczyta gono.wita Antonina z Nicei ya w czasach cesarza Galeriusza Maksymiliana Na, na, na Mio jest dla niej wana, ale nie przeywa jej gboko. Jest troch oderwana od rzeczywistoci W trudnych sytuacjach, ucieka w wiat fantazji - Potworze!rzucia si na niego prbujc wyrwa mu z rk notatnik.Skd przepisae. - Z Imiennika Dalej? - Dalej! - Cesarz Galeriusz, w zamian za wyparcie si przez Antonin wiary chrzecijaskiej, obieca jej wolno i nagrod. Kiedy odmwia, wysa j do domu
81
P r o z a t a d e u s z
Tadeusz Kijaski z Arkadiuszem Bazakiem
publicznego. - Nie! - Tak. Potem podda torturom. Kaza obci rce i spali ywcem! - adnie. Co zrobisz cesarzu, Siwuliuszu? - Jak bdziesz niegrzeczna, wyl ci do domu publicznego. - Bd niegrzeczna!wskoczya obiema nogami na ko i zacza po nim skaka.Bd niegrzeczna! Bd niegrzeczna!zatrzymaa si i nagym susem przyskoczya do czerwonego pudeka. Zapytaa cicho: - Pamitae o moich imieninkach? - Pamitaem. Otwrz pudeko. Zerwaa kokard i rozszarpaa czerwon krepin. Uniosa wieko. Z czerwonego puda wyskoczy karze-szaleniec. Jego diabelsk twarz, odmalowano ze sztandaru bezbonika Francisco de Goya, z obrazu Pogrzeb sardynki. - Duendes - powiedziaa cicho dziewczyna patrzc na gnoma szeroko rozwartymi oczyma.Zmora Karowate monstrum o twarzy byszczcej i twardej, jakby wystruganej z drewna, zaczo wystukiwa podkutymi butami rytm hiszpaskiego taca. Szarpa paluchami struny maej gitary i wykrzykiwa : - Les pas frappes!1 Les pas tournes!2uderza karze o podog obcasami i jak kuka zmajstrowana z drewnaobraca si niezdarnie dookoa ka Antoniny. Jego szerokie usta o bladych wargach powtarzay wci te same sowa : - Les pas frappes! Les pas tournes!
k i j a s k i
82
P r o z a t a d e u s z k i j a s k i
- Kuka z sainentes!powiedziaa cicho do Siwego. - Sucham? - Gnom, z ludowego hiszpaskiego widowiska Niesamowite Gdzie go znalaze? - Jestem czarodziejem, Dudku. Wyczarowaem go z twojego teatrzyku krzywego zwierciada Przez chwil przypatrywa si taczcej kukle. Nagle, unis w gr rce i mocno klasn w donie. - Noble!3wykrzykn.Noble, Paco! Gnom zatrzyma si, przechyli gow w kierunku woajcego i znieruchomia jak mechaniczna zabaweczka. - Szlachetny, Pacopowiedzia modulujc teatralnie gos, Siwy.Prezent dla mojego anioka! Dla seniority Antoniny Rodriguez Borelli. Ale! Ale! Karze umiechn si i spojrza na Antonin roziskrzonymi oczami. -Nigdy nie niem anioa z zielonymi wosami i jednym cyckiem - wysun rowy jzor i zwily szybkim ruchem wskie wargi.Co za noc!odwrci si na picie i stukajc obcasami wymaszerowa z pokoju. Antonina spojrzaa na siebie i zacza chichota. - Jestem naga, Siwy! Widzisz to? - Jak ci Bg stworzy - Nie, Siwy.przestaa si mia. Podesza szybko do stojcego przy otwartym na ocierz oknie mczyzny.Ty mnie stworzye, Mistrzu.powiedziaa powanie.Ty mnie ulepie od nowa, kochany. Dziki tobie przestaam si wstydzi. Poznaam mio kochankw. Zapragnam znowu y. Dae mi si i nadziej. Bd twoja a do mierci, Siwy. Jeste moim bogiem - chwycia go rkami za gow i mocno pocaowaa w usta. Odwrcia si na odgos mocno stawianych krokw i zawoaa do wchodzcego gnoma : - To nie sen, Paco. - klasna mocno w donie. Zagapiony na ni karze, przewrci si. Kiedy niezgrabnie si podnisstaa na ku, okryta peleryn czerwonego przecierada. - To jakie jaja?zapyta wolno rozdziawiajc gb karze Paco. - Nie.odpowiedziaa powanie.Nigdy nie znalaze si w prawdziwej bajce?zapytaa ze zdziwieniem.Nie wiesz nic o jednocycnych, zielonych aniokach, ktre poeraj szaracz i mae gnomy? Paco najpierw spojrza na Siwego, potem ypn okiem na zielonowosego anioa. Prbowa zmarszczy w zdziwieniu czoo, ale uniosy si tylko ku grze jego namalowane grub krech brwi. - Pani artuje - Ani mi si niodpowiedziaa powanie.To jest niezwyke miejsce, Paco. Rzeczywisto jest snem, a sen rzeczywistoci. To proste. Rozumiesz? - Ja pier - westchn karze. Podbieg na sztywnych nogach do Antoniny.
83
Rzuci na ko paskie pudeko i wybieg z pokoju trzaskajc drzwiami. Po sekundzie usyszeli na schodach galopad jego krokw. Wybuchnli miechem. Antonina wskoczya Siwemu na biodra i obja go mocno nogami. - Nie wiedzia biedaczek, e znalaz si w zupenie niezwykym miejscu - szepna do ucha Siwemu. - Prawda, siwulcu? - Wszystko co tu si dzieje - zawiesi na moment gos Siwy - nie jest wymysem! - odpowiedzia dziewczynie. - Jest rzeczywistoci - U nas zdarzaj si takie niezwyke rzeczy codziennie, prawda? - Na kadym kroku. - Dlaczego o tym nie napisz w ksikach? - Nie wszyscy lubi bajki. - Nawet tacy jak Noble Paco, ktrzy z nich wywdrowywuj nie wiedzc o tym? - Tacy, przede wszystkim. S ostroni. - Ostroni? - Takie bajki, zazwyczaj kocz si le. - Ale nasza dobrze si skoczy, prawda? - Nasze bajki opowiadamy nie po to, eby co ukry, lecz po to, eby ujawni prawd! Uwolni si od swoich myli - Nasza skoczy si wesoo. Puszczaj. Dudek idzie otworzy czarodziejskie wieczko.zelizgna si na podog i powiewajc czerwon peleryn podbiega do pudeka. - Nieeee!wrzasna. Uniosa w gr mienicy si w wietle tysicem krysztakw naszyjnik z uczepionym ostatniego sznurka dugodziobym dudkiem.Dudusiowy! Zapia naszyjnik i zrzucajc przecierado podesza do lustra.Wygldam jak krlewna Dudusiowa krlewna - I to nie jest bajka, Dudku. - Moje serce fikno kozioka! - Takie niesforne ptaszki, burz w wiecie ustalony porzdek rzeczy. Wiesz o tym, prawda? - A co burz u mojego siwulca? - Wewntrzny spokj 1 kroki uderzane, hiszp. 2 Kroki obrotowe, hiszp. 3 Szlachetny, hiszp. Antonina przez chwil obserwowaa mwicego. Pogadzia go po wosach a potem przesuna palcami po lamparcich zmarszczkach, biegncych gbokimi bruzdami od kcikw szarych oczu ku skroniom. - Kocham ci lamparcie.
84
- Te ci kocham, Dudku. - Poperegrynujesz ze mn do mojego Paradiso? - Gdzie mnie bierzesz, seniorita? - Do miasta mioci mojej babci. Tam, gdzie w sercu dzielnicy ydowskiej juderia, w domu zotnika Piotra Okrutnego, guchy El Greco, malowa swoje lewitujce ku niebu postacie. Tam pojedziemy. - Do tolerancji Miasta onyksowego nieba i ciemnej rzeki Tag. Do miasta, gdzie yli w zgodzie i pokoju chrzecijanie. ydzi. Mozarabowie. Moryskowie. - Moryskowie? Tancerze, taczcy w mojej Hiszpanii tace urodzaju? - Moryskowie, czyli muzumanie hiszpascy, ptaszyno. - Tak jest, panie mdralo. Oczywicie, panie psorze! Kto by nie zna Moryskw. Kady wie, kto to jest, Morysek! Oczywista! Super-duper-ekstra!pacna go otwart rk w czoo. Zeskoczya z kolan Siwego i pobiega w stron wielkiego drzewa. - Max! Pax! Bax!krzykna.Teraz ja, zaczaruj twj wiat, Siwy! Przebiega jeszcze kilka krokw i nagle zatrzymaa si. Oburcz chwycia za gow i zacza kwili jak przeraony ptaszek. Siwy, zerwa si z miejsca i pobieg w kierunku Antoniny. Dziewczyna osuna si po pniu drzewa, zrywajc pozawieszane przez dekoratorw girlandy pana Swarovskiego. Kiedy podbieg do niej, leaa nieruchomo jak popsuta zabaweczka. Alabastrowo gadka i cicha. Opleciona sznurami krysztaowych gwiazd, ktre nagle zaczy wieci. - Moja gowa...powiedziaa otwierajc oczy.- Zabierz mnie, lamparcie - Tak, Dudku. - Pojedziemy nad Rio Tajo, do miasta toledaskich mieczy? - Tak. Wszdzie tam, gdzie bdziemy odnajdywa ludzi, ktrzy nie gryz. Gdzie niemoliwe staje si moliwe. Gdzie bajki upikniaj rzeczywisty wiat - Czarodzieju - zamkna oczy i zasna Siwemu w ramionach. Zasna na zawsze.
85
Kazimierz Peczyski
Wze maeski
Jest rodzaju mskiego I w tym tkwi rozwizo jego.
Ekspedientka
Ujmujca bya Szczeglnie jak nie dowaya.
Nadczujno
Nie posiada ju nic Ale nadal sypia czujnie Bo moe mu kto Iztego ujmie.
f r a s z k i k a z i m i e r z p e c z y s k i
Recesja
W recesji atwiej do procesji.
Odwrotno
Odwracajc kota ogonem Rb to z fasonem.
Maostkowo
eby wypi si na wszystko Nie potrzeba by artyst.
86
r e l a c j e i w y d a r z e n i a
Spotkanie z Krystyn Koneck w Burakowie

Spotkanie poetki Pani Krystyny Koneckiej zdziemi wNiepublicznym Przedszkolu Zgromadzenia Sistr Niepokalanego Poczcia Najwitszej Marii Panny odbyo si w ramach 41 Festiwalu Warszawska Jesie Poezji 11.10.2012 r. Poetka zaprezentowaa najmodszym swoje wiersze w jzyku polskim iczeskim, co spotkao si z wielkim zachwytem dzieci, oraz artykuy publikowane w czasopismach dziecicych, a take ksiki z podry. Najmodsi fascynaci poezji z zaciekawieniem wysuchali wiersza napisanego specjalnie o omiankach, a na koniec wrczyli autorce m.in. kasztanow laurk. Podarunek sta si inspiracj dla Poetki do kolejnego sonetu, ktry obiecaa napisa modej widowni. (M.K.)
omianki
Czy wiecie, czemu omianki tak wanie si nazywaj? Bo z miych sw wycinanki wesoo si ukadaj. Wiosn tu kwitn polanki, na nich sasanki, stokrotki. Pszczki w malutkie swe dzbanki zbieraj z nich nektar sodki. Chmurki jak mae baranki s latem nad omiankami. miej si letnie poranki ze sonkiem za firankami. W jesie te mio w omiankach. W szkole lub w ciepym przedszkolu. Gdy wicher gra na organkach fruwajc po zimnym polu. Zim omianki to - sanki. W wita - choinka zielona. Zoci si gwiazdka nad gankiem jak w naszym herbie korona. Koledzy, hej! Koleanki! S inne miejsca i kraje. Jednak wybraa - omianki pani Kownacka od bajek.
87
Ksiki kr po omiankach
Ksiki nie lubi sta samotnie na pkach i nie przepadaj, gdy si o nich zapomina. Dlatego wanie powstaa idea bookcrossingu, czyli bezpatnego przekazywania ksiek poprzez pozostawianie ich w miejscach publicznych. Do jej realizacji przyczyo si w maju Centrum Handlowe Auchan omianki. Specjalne pki bookcrossingowe stany w strefie wypoczynku Centrum Handlowego Auchan omianki w dniu otwarcia drugiej czci inwestycji, czyli 10 maja. Tego dnia, w galerii rozpocza si niezwyka dziaalno promujca i upowszechniajca czytelnictwoakcja Podaj dalej ksik. Uczestnictwo w akcji jest niezwykle proste. Wystarczy odwiedzi bookcrossingow czytelni zlokalizowan w CH Auchan omianki, wybra spord specjalnie oznaczonych ksiek t, ktra najbardziej nas zainteresuje i zabra j do domu. Po przeczytaniu ksik mona poda dalej, przynoszc j z powrotem do galerii lub te uwalniajc j w miejscach partnerskich - Integracyjnym Centrum Dydaktyczno Sportowym, Domu Kultury lub Bibliotece Publicznej w omiankach. Dziki idei realizowanej przez galeri mona rwnie uwalnia ksiki z prywatnych pek. Kady moe przynie do CH Auchan omianki dawno ju przeczytane pozycje, oznaczy je specjaln naklejk i pozostawi na pce, by inni mogli je przeczyta i przekaza dalej. W ten sposb kady moe sta si uwalniaczem ksiek i doczy do stale rozrastajcej si spoecznoci bookcrosserw. Bookcrossing narodzi si w Stanach Zjednoczonych w 2001 roku. Do Polski idea zawitaa po raz pierwszy dwa lata pniej. W ten wiatowy ju ruch zaangaowao si tysice ludzi w ponad 130 krajach. W maju 2009 roku oszacowano, i dziki akcji uwolnionych zostao ponad 5,5 mln ksiek na caym wiecie.
r e l a c j e i w y d a r z e n i a
88
Nagroda gwna 3000 z.
25 czerwca godz. 18.00

Dom Kultury w omiankach ul. Wiejska 12a www.kultura.lomianki.pl

Kwartalnik Literacki Wisła

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Kwartalnik Literacki Wisła

Uploaded by

Copyright:

Kwartalnik Literacki wisa

Tomasz Dbrowski Burmistrz omianek

Miosz Kamil Manasterski Dyrektor Domu Kultury w omiankach

To nie jest kraj

Nie odchodcie przyjaciele

Starzy si trzymaj swych dziaek

Przyszli bra ze mnie miar

Anna Maria Musz

Wielkie tematy w twrczoci Ewy Lipskiej

Tak pisa aby ndzarz myla e pienidze. A ci co umieraj: e to urodziny.

Czowiek: Dziecko Dorosy Stary

na wysoko 13 tysicy metrw czoem oddalam si coraz wyej od wyej wymienionych.

Mio Wsplnota Samotno

Mio jest jasnowidzem. Przewiduje siebie ciebie i mnie. (Mio)

Ciao Choroba mier

Czeka na ocalenie. (Nad biurkiem)

Korytarz szpitalny w ktrym siedz przysze wdowy.

Podobno na tej trasie zdarzaj si czsto katastrofy.

Westerplatte - XXI wiek

w omiankach jest wielu pasjonatw literatury...

Festiwal Zosi z ul. Kociej - spotkanie autorskie

Rozmawia Stefan Jurkowski

Gone czytanie w bibliotece

Warszawska Jesie Poezji - spotkanie autorskie

Smederewo nad Dunajem

Miosz Kamil Manasterski

Spotkanie w Zwizku Literatw Tatarstanu. Przemawia L. Gazizova

Ulica Baumana - kazaski deptak

Meczet na kazaskim Kremlu

Doroka pod kazaskim Kremlem

Budowa wityni wszystkich religii

witynia wszystkich religii

Julian Tuwim Imi

Julian Tuwim Krzyk

Julian Tuwim Zmczony burz szalestwem

Jeden z murali wykonanych przez uczestnikw warsztatw na elewacji Filii DK w Burakowie

Spotkanie z Krystyn Koneck w Burakowie

Nagroda gwna 3000 z.

25 czerwca godz. 18.00

You might also like