ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1 (151) 2009 ISSN 1731-8157

Leszek BUDNY Piotr SASKA

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

W artykule przedstawiono charakterystyk techniczn wybranych min przeciwpiechotnych, bdcych na wyposaeniu Armii Rosyjskiej. Opisano ogln budow min przeciwpiechotnych, ich klasyfikacj oraz przeznaczenie. Dokonano szczegowej analizy poszczeglnych typw min z uwzgldnieniem ich elementw skadowych oraz parametrw taktyczno - technicznych. Wskazano rwnie miejsca konfliktw zbrojnych, gdzie uywano min przeciwpiechotnych produkcji rosyjskiej.

Sowa kluczowe: miny przeciwpiechotne Rosji, miny ldowe, zagroenie minowe w Afganistanie, zagroenie minowe na Pwyspie Bakaskim, Konwencja Ottawska 1997

WSTP Miny ldowe od momentu wprowadzenia na wyposaenie wojsk stay si skutecznym rodkiem walki, stosowanym przez wikszo armii wiata. Prosta konstrukcja, stosunkowo niski koszt wykonania oraz wysoka efektywno sprawiaj, e s uywane zarwno przez armie pastw bogatych, jak i ubogich. Miny pozwalaj skutecznie eliminowa pojazdy pancerne i koowe oraz si yw przeciwnika. Dugotrway czas pozostawania w stanie gotowoci bojowej, szczeglnie w przypadku min starszego typu sprawia, e miny ldowe stanowi powane zagroenie nie tylko podczas trwania konfliktu, ale rwnie dugo po jego zakoczeniu. Dlatego te ofiarami min s nie tylko onierze, ale rwnie przypadkowa ludno cywilna. Skuteczno min potwierdza midzy innymi liczba ofiar wojny afgasko - radzieckiej, prowadzonej w latach 80. XX wieku. Szacuje si, e w trakcie jej trwania w wyniku eksplozji min zgino lub zostao rannych 64 tysice osb. Cigy postp technologiczny sprawia, e nowe konstrukcje min ldowych, za

mjr mgr in. Leszek BUDNY Instytut Dowodzenia Wyszej Szkoy Oficerskiej Wojsk Ldowych kpt. mgr in. Piotr SASKA Wydzia Planowania i Koordynacji Bada Naukowych Wyszej Szkoy Oficerskiej Wojsk Ldowych

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

rwno klasycznych, jak i narzutowych, wyposaone s w zapalniki niekontaktowego dziaania, czujniki akustyczne, magnetyczne i podczerwieni, co sprawia, e s znacznie groniejsze ni miny starszych generacji. Producenci min stosuj rozwizania techniczne zapewniajce ich zadziaanie praktycznie w kadych warunkach terenowych i atmosferycznych. Lepsze poznanie konstrukcji min, ich przeznaczenia i zasad dziaania, techniki ustawiania, sposobw inicjowania i neutralizacji zwiksza bezpieczestwo onierzy znajdujcych si w rejonach wystpowania i oddziaywania min oraz pozwala na podjcie prb bezpiecznego rozminowania terenw po zakoczonych konfliktach zbrojnych. Celem artykuu jest zaprezentowanie min przeciwpiechotnych, bdcych obecnie na wyposaeniu armii rosyjskiej. 1. OGLNE WIADOMOCI O MINACH Miny1, jako rodek inynieryjnego zagroenia, su do ograniczenia dziaania przeciwnika i przeznaczone s do unieszkodliwiania i niszczenia technicznych rodkw bojowych, sprztu mechanicznego, a take raenia stanu osobowego przeciwnika. Miny rni si przeznaczeniem, budow, ksztatem oraz wielkoci (rys.1, 2 i 3).

Rys. 1. Porwnanie wielkoci przeciwpiechotnej miny fugasowej rdo: [online]. [dostp:15.02.2008]. Dostpny w Internecie: http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

Rys. 2. Porwnanie wielkoci przeciwpiechotnej miny odamkowej rdo: [online]. [dostp:15.02.2008]. Dostpny w Internecie: http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

Mina - adunek materiau wybuchowego zwykle umieszczony w kadubie (obudowie) przeznaczony do niszczenia lub uszkodzenia pojazdw, odzi lub samolotw oraz do niszczenia i raenia siy ywej, ktrego detonacja nastpuje pod wpywem oddziaywania sprztu bojowego lub siy ywej po upywie okrelonego czasu lub w sposb kierowany, Norma Obronna NO-01-A001, Sprzt inynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000, s. 10. 109

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

Rys. 3. Porwnanie miny przeciwpancernej i przeciwpiechotnej rdo: [online]. [dostp:15.02.2008]. Dostpny w Internecie: http://www.globalsecurity.org/military/systems/munitions/tatp.htm

Wikszo stosowanych min skada si z czterech podstawowych elementw, do ktrych zaliczamy: 1. Kadub miny - element miny zawierajcy materia wybuchowy. 2. Materia wybuchowy - zwizek chemiczny lub mieszanina kilku zwizkw chemicznych zdolna w odpowiednich warunkach do gwatownej, postpujcej z du prdkoci reakcji chemicznej, w czasie ktrej wydziela si dua ilo gazw i ciepa. 3. Zapalnik - urzdzenie przeznaczone do spowodowania zapalenia lub inicjowania adunku materiau wybuchowego okrelonego rodzaju amunicji, min i innych rodkw w danym miejscu i czasie. 4. Urzdzenie zabezpieczajce - urzdzenie, ktre zapobiega przypadkowemu zadziaaniu miny. Dokonujc podziau min w zalenoci od ich przeznaczenia, moemy wyrni2: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Miny przeciwpiechotne. Miny przeciwpancerne. Miny przeciwtransportowe. Miny przeciwdesantowe. Miny specjalnego przeznaczenia. Miny sygnalizacyjno-owietleniowe.

2. SPECYFIKACJA MIN PRZECIWPIECHOTNYCH Miny przeciwpiechotne3 (antipersonnel mines) przeznaczone s do zwalczania, uczynienia niezdolnej do dziaania siy ywej przeciwnika, a take do osony i wzmocnienia innych zapr inynieryjnych w celu utrudnienia ich rozpoznania oraz pokonania. Raenie stanu osobowego przeciwnika nastpuje wskutek dziaanie fali uderzeniowej powstaej podczas detonacji materiau wybuchowego, jak rwnie przez raenie siy ywej odamkami (defragmentacja kaduba miny).
2

rodki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk Inynieryjnych. Sztab Generalny Wojska Polskiego, Warszawa 1978, s. 7. Mina przeciwpiechotna - mina przeznaczona do zranienia, zabicia lub uczynienia niezdolnej do dziaania siy ywej; moe ona detonowa w wyniku dziaania ofiary, Norma Obronna NO-01-A001, Sprzt inynieryjny. Klasyfikacja i terminologia, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000, s. 12.

110

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

Konstrukcja min przeciwpiechotnych umoliwia ustawienie ich na powierzchni lub w gruncie pod cienk warstw maskujc. Wikszo min przeciwpiechotnych posiada zapalniki naciskowego i nacigowego dziaania (dotyczy min przeciwpiechotnych samoczynnych) oraz zapalniki elektryczne (miny o dziaaniu kierowanym). Miny nowej generacji zawieraj elementy uniemoliwiajce usunicie ich z miejsca, a take mechanizmy samolikwidacji. Oglny podzia min przeciwpiechotnych przedstawia rys.4.
Miny przeciwpiechotne

Miny klasyczne

Miny narzutowe

Miny kierowane

Miny samoczynne

Miny odamkowe

Miny fugasowe

Kierunkowego dziaania

Okrnego dziaania

Rys. 4. Oglny podzia min przeciwpiechotnych rdo: Opracowanie wasne

2.1. Mina przeciwpiechotna PMN Mina PMN (rys.5) to klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna o dziaaniu naciskowym produkowana przez Rosj. Zastpia min PMK-40. Przy zblionej konstrukcji rni si od niej wymiarami i tworzywem, z ktrego wykonano korpus miny (tektur zastpiono bakelitem). Kadub miny wykonany jest z bakelitu koloru czarnego, oliwkowego lub brzowego. Iracka wersja miny (oznaczenie PMN HGE) jest koloru czarnego. Cze min PMN odnalezionych na terenie Iraku posiadaa zapalniki od wgierskich min Gyata-64. Mina PMN produkowana jest w Chinach pod nazw Type 584.

Rys. 5. Mina przeciwpiechotna PMN

rdo: [online]. [dostp:03.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/ mines/pmn.html
4

Poradnik-Rozpoznawanie i zasady postpowania z uzbrojeniem i sprztem wojskowym wystpujcym w Iraku, Warszawa 2004, s. 424. 111

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

Pokrywa naciskowa miny wykonana jest z gumy i poczona za pomoc cienkiej opaski metalowej z czci doln miny. Zasadniczy materia wybuchowy miny stanowi adunek 200 g trotylu prasowanego. Mina wykrywalna jest indukcyjnie. Moe posiada elementy nieusuwalnoci. Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny5 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - rednica - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia [m] - mina fugasowa, naciskowego dziaania - 550 - 200 - trotyl (TNT) - 112 - 56 - bakelit - naciskowego dziaania z zapaem MD-9 - 50-80 - 1-2,0 m

6. 7. 8. 9.

2.2. Mina przeciwpiechotna PMN-2 Mina PMN-2 (rys.6) to kolejna klasyczna, fugasowa mina przeciwpiechotna o dziaaniu naciskowym produkowana przez niektre kraje powstae po rozpadzie ZSRR. Wodoszczelny kadub miny (kolor zielony) wykonany jest z wysokogatunkowego tworzywa sztucznego odpornego na dziaanie czynnikw atmosferycznych, do ktrego przymocowano element naciskowy (czarny gumowy krzy). Mina jest modernizacj miny PMN (zastosowano nowy, odporny na dziaanie fali uderzeniowej zapalnik). Zasadniczy adunek materiau wybuchowego miny stanowi 100 g TG-40 (mieszanka trotylowo-heksogenowa). Mina jest wykrywalna indukcyjnie6. Znalaza zastosowanie midzy innymi w Afganistanie, Angoli, Azerbejdanie, Kambody, Erytrei, Etiopii, Chorwacji, Hondurasie, Libanie, Mozambiku, Nikaragui, Tadykistanie oraz Tajlandii7.

Rys. 6. Mina przeciwpiechotna PMN-2 rdo: [online]. [dostp:05.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html
5

. [online]. [dostp: 03 padziernika 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines/pmn.html Ibidem, [online]. [dostp: 05 padziernika 2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html A. Smith, Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostp: 10 padzierniak 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesPMN2.htm

112

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny8,9 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - rednica - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia [m] - mina fugasowa, naciskowego dziaania - 450 - 100 - TG-40 (RDX10/TNT11) - 121 - 52 - tworzywo sztuczne - naciskowego dziaania z zapaem MD-9 - 50-80 - 1-2,0 m

6. 7. 8. 9.

2.3. Mina przeciwpiechotna PMN-3 Mina PMN-3 (rys. 7) jest kolejn min z rodziny PMN, bardzo podobna do PMN-2. Zaliczana jest do klasycznych, fugasowych min przeciwpiechotnych o dziaaniu naciskowym. Kadub miny wykonany cakowicie z wysokogatunkowego tworzywa sztucznego, z charakterystycznym (na og koloru czarnego) elementem naciskowym zblionym ksztatem do krzya. Konstrukcja miny umoliwia jej ustawienia w kadych warunkach terenowych i atmosferycznych w zakresie temperatur -40500 C. Wyposaona jest w elementy nieusuwalnoci i samolikwidacji zapewniajce jej aktywno bojow przez 12 godzin, 1, 2, 4 lub 8 db. Mina moe by ustawiana sposobem rcznym lub mechanicznym za pomoc ustawiaczy min12.

Rys. 7. Mina PMN-3 rdo: [online]. [dostp:06.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html

10

11 12

-2. [online]. [dostp: 10 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-2.html PMN mine. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostp: 12 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine RDX (Royal Demolition Explosive) - kruszcy materia wybuchowy o zwikszonej sile dziaania, potoczna nazwa heksogen TNT (trinitrotoluen) - kruszcy materia wybuchowy o normalnej sile dziaania, potoczna nazwa trotyl -3. [online]. [dostp: 12 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-3.html 113

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny13,14 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - rednica - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia [m] - mina fugasowa, naciskowego dziaania - 600 - 80 - heksogen (RDX) - 122 - 54 - tworzywo sztuczne - naciskowego dziaania - 150-250 - 1-2,0 m

6. 7. 8. 9.

2.4. Mina przeciwpiechotna PMN-4 Mina PMN-4 (rys. 8) to kolejna mina z rodziny PMN. Zaliczana jest do klasycznych, fugasowych min przeciwpiechotnych o dziaaniu naciskowym. Kadub miny (kolor ciemnoszary) wykonany jest z wytrzymaego tworzywa sztucznego, ktry poczono metalow opask z gumow pokryw naciskow. Konstrukcja miny umoliwia jej ustawianie praktycznie w kadych warunkach terenowych i atmosferycznych. Szczelno miny gwarantuje jej zdolno bojow zarwno pod wod, jak i na bagnach i torfowiskach do gbokoci okoo 1,5 m. Mina nie posiada elementw samolikwidacji oraz mechanizmw uniemoliwiajcych usunicie jej z miejsca ustawienia Mina moe by ustawiana sposobem rcznym lub za pomoc migowcw15.

Rys. 8. Mina PMN-4 rdo: [online]. [dostp:12.11.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny16

1. Typ miny
13

- mina fugasowa, naciskowego dziaania

Tame.

PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. [w:] Technical Note 08.20/01 Version 1.0. [online]. [dostp: 21 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1.0).pdf 15 -4. [online]. [dostp: 12 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-2/pmn-4.html 16 Tame. 114

14

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

2. 3. 4. 5.

6. 7. 8. 9.

Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: rednica - 95 wysoko - 42 Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia [m]

- 300 - 50 - TG-40 (RDX/TNT)

- tworzywo sztuczne - naciskowego dziaania z zapaem MD-9 - 50-150 - 1-2,0 m

2.5. Mina przeciwpiechotna PFM-1 Mina PFM-1 (rys.11) to nowej generacji kasetowa mina przeciwpiechotna o dziaaniu naciskowym, nazywana czsto Butterfly mine, produkcji radzieckiej, przypominajca stosowan przez Armi Stanw Zjednoczonych min ldow BLU-43 (rys.12). Obie miny s bardzo podobne ksztatem i zasad dziaania, jednake stosuje si w nich inne typy materiaw wybuchowych. Mina jest plastikowym asymetrycznym pojemnikiem wykonanym z polietylenu o niskiej gstoci, zawierajcym pynny materia wybuchowy VS6-D lub VS-60D o masie 37 g 17.

Rys. 9. Mina PFM-1 rdo: [online]. [dostp:14.11.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines-2/pfm-1.html

Rys. 10. Mina BLU-43 rdo: [online]. [dostp:14.11.2008]. Dostpny w Internecie: http//:www.big-ordnance.com/subs/BLU43OD.jpg
17

PFM-1. W: Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostp: 14 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://pl.wikipedia.org/wiki/PFM-1 115

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

Wewntrz kaduba znajduje si aluminiowy pobudzacz wybuchowy. Deformacja polietylenowego kaduba miny (wskutek np. nadepnicia przez onierza) powoduje gwatowne uderzenie toka w pobudzacz wybuchowy i natychmiastowy wybuch. Skutki wybuchu zazwyczaj nie s miertelne u dorosych ludzi, ale pozostawiaj trwae obraenia. Mina produkowana jest w rnych kolorach, przewanie zielonym oraz brzowym, take niebieskim, czerwonym, czarnym oraz biaym. Istnieje wersja miny o symbolu PFM-1S ulegajca samolikwidacji po okrelonym czasie, zwykle po 1 do 40 godzin Oba typy min nie mog by w aden sposb rozbrojone po ich uzbrojeniu18. Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny19 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - dugo - szeroko - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia [m] - mina fugasowa, naciskowego dziaania - 75 - 37 - VS6-D lub VS60-D - 120 - 20 - 61 - polietylen - MVDM lubVGM-572 - 50-250 -1m

6. 7. 8. 9.

2.6. Miny przeciwpiechotne typu MON Miny przeciwpiechotne typu MON klasyfikowane s jako klasyczne, odamkowe miny przeciwpiechotne kierunkowego dziaania. Zaliczamy do nich midzy innymi takie miny, jak: MON-50, MON-90, MON-100, MON-200 (liczba przy inicjale oznacza skuteczny zasig raenia miny). Przeznaczone s do raenia siy ywej przeciwnika (w szczeglnoci celw grupowych). Najwiksz skuteczno zapewnia, gdy ustawiona jest na lenych drogach, ulicach, wwozach lub dolinach. Miny MON, w odrnieniu od innych min przeciwpiechotnych, mona ustawia na powierzchni ziemi, a take rnych przedmiotach terenowych (nasypach, supach energetycznych, drzewach, cianach itp.). 2.6.1. Mina przeciwpiechotna MON-50 Mina MON-50 (rys.13) jest klasyczn, odamkow min przeciwpiechotn kierunkowego dziaania produkcji byego ZSRR. W zalenoci od zastosowanego zapalnika moe by samoczynn (zapalnik nacigowy) lub kierowan. Swoim ksztatem przypomina min MRUD (Wochy) i M18A1 Claymor (USA). Mina wykonana jest z tworzywa sztucznego (kolor brzowy lub oliwkowy) i zawiera plastyczny materia wybuchowy uksztatowany w sposb kumulacyjny. Posiada dwa niezalene gniazda na

18 19

Ibidem Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Dont Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, PFM-1

116

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

zapalniki (nacigowego dziaania lub zapalnik elektryczny)20. W przeciwiestwie do min odamkowych okrnego dziaania oddziaywuje (razi odamkami) w strefie raenia (rys.13) o kcie okoo 500 i wysokoci 4 m. Zasig skutecznego dziaania miny waha si w granicy okoo 50 m od miejsca ustawienia. Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny21,22 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - dugo - grubo - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia: - sektor [0] - wysoko [m] - zasig [m] - mina odamkowa kierunkowego dziaania - 2000 - 700 - PMW-4 - 220 - 45 - 105 - tworzywo sztuczne - nacigowego dziaania; elektryczny - 20-50 - 50 - 4,0 - 50

6. 7. 8. 9.

Rys. 11. Mina przeciwpiechotna MON-50 rdo: [online]. [dostp:23.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines/mon-50.html

2.6.2. Mina przeciwpiechotna MON-90 Mina MON-90 (rys.14) to kolejna mina z rodziny MON. Jest udoskonalon wersj miny MON-50. Wykonana jest z tworzywa sztucznego koloru zielonego (ciemnozielonego) o bardzo dobrych parametrach wytrzymaociowych. W minie zastosowano wiksz ilo adunku materiau wybuchowego, co spo20

21 22

-50. [online]. [dostp: 12 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-50.html Tame. Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Dont Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-50. 117

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

wodowao zwikszenie strefy raenia (zasig do 90 m). Ta kierunkowa mina okrnego dziaania wystpuje na wyposaeniu pododdziaw wojsk inynieryjnych rosyjskiej armii, a take wojsk specjalnych Specnaz. Najwiksz skuteczno miny osiga si ustawiajc j na drogach lenych, ulicach, wwozach i dolinach.

Rys. 12. Mina przeciwpiechotna MON-90 rdo: [online]. [dostp:15.11.2008]. Dostpny w Internecie: http://www.tewton.narod.ru/mines-3/mon-90.html

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny23,24 1. 2. 3. 4. 5. Typ miny Masa cakowita miny [kg] Masa adunku MW [kg] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - dugo - grubo - wysoko Materia kaduba Zapalniki Min. sia nacisku [N] Strefa raenia: - sektor [0] - wysoko [m] - zasig [m] - mina odamkowa kierunkowego dziaania - 12,4 - 6,2 - PMW-4 - 345 - 153 - 202 - tworzywo sztuczne - nacigowego dziaania; elektryczny - 20-50 - 54 - 8,0 - 90

6. 7. 8. 9.

2.7. Mina przeciwpiechotna OZM-72 Mina OZM-72 (rys.15) zaliczana jest do min grupy OZM, do ktrych zaliczamy midzy innymi OZM-3 (rys.16) i OZM-4 (rys.17). OZM-72 jest klasyczn, odamkow min przeciwpiechotn z zapalnikiem na23

24

-90. [online]. [dostp: 15 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/mon-90.html Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Dont Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001, MON-90.

118

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

cigowego dziaania (mina samoczynna) i elektrycznym (mina kierowana).

Rys. 13. Mina OZM-72 rdo: [online]. [dostp:25.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://en. wikipedia.org/wiki/Image:OZM.jpg

Wystpuje na terenach Afganistanu, Angoli, Kambody, Kuby, Erytrei, Etiopii, Mozambiku, Namibii, Nikaragui, Sudanu, Wietnamu, Jemenu i Zambii25. Mina dziaa w podobny sposb jak mina PSM-1. W pierwszej fazie nastpuj wyrzucenie miny za pomoc znajdujcego si w kadubie miny adunku miotajcego na wysoko okoo 1,0-1,1 m ponad poziom gruntu, a nastpnie zadziaanie zasadniczego adunku materiau wybuchowego, ktry niszczy kadub i nadaje du energi kinetyczn odamkom. Mina moe by wyposaona w elementy nieusuwalnoci.

Rys. 14. Mina OZM-3

rdo: [online]. [dostp:25.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://commons.wikimedia.org/wiki/OZM-3
25

Rys. 15. Mina OZM-3

rdo: [online]. [dostp:25.10.2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/ozm-4.html

A. Smith. Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostp: 10 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.nolandmines.com/minesOZM72.htm 119

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

Podstawowe dane taktyczno-techniczne miny26 1. 2. 3. 4. 5. 6. Typ miny Masa cakowita miny [g] Masa kaduba miny [g] Masa adunku MW [g] Rodzaj zastosowanego MW Wymiary kaduba [mm]: - rednica - wysoko 7. Materia kaduba 8. Zapalniki nacigowego dziaania - mina odamkowa okrnego dziaania - 5000 - 1200 - 500 - trotyl lany z pobudzaczem wybuchowym - 108 - 172 - stalowy - MUW-2; MUW-3; MUW-4 z zapaem MD-8A - 10-40 - okoo 30 m

9. Min. sia nacisku [N] 10. Promie raenia [m]

3. MIEJSCA WYSTPOWANIA ROSYJSKICH MIN PRZECIWPIECHOTNYCH Rosja obok Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej, Chin, Indii i Pakistanu naley do czoowych producentw min ldowych na wiecie. Dlatego te miny przeciwpiechotne wyprodukowane w tym kraju, pomimo istnienia konwencji zakazujcej ich stosowania mona znale w wikszoci miejsc, w ktrych tocz si konflikty zbrojne (rys. 18). Obecnie do najbardziej zaminowanych krajw na wiecie naley Afganistan. Na jego terytorium znajduje si okoo 15 milionw min przeciwpancernych i przeciwpiechotnych, a liczba niewybuchw jest rwnie dua i trudna do oszacowania. Miny s tam odnajdywane wszdzie - na obszarach zurbanizowanych, wiejskich, przemysowych oraz w rejonach byych radzieckich baz wojskowych zabezpieczanych przez rozlege pola minowe. Wikszo z uytych min stanowi miny ustawione w latach 1980 - 1992. Przez ponad 10 lat konfliktu afgasko radzieckiego, armia radziecka zaoya ok. 30 mln min27. Poza ustawianymi rcznie i mechanicznie, Rosjanie szeroko stosowali miny narzutowe rozrzucane z samolotw, migowcw oraz rakiet. Gwnie wykorzystywano narzutowe miny przeciwpiechotne, w mniejszym stopniu miny przeciwpancerne. Miny uywano take w walkach wewntrznych midzy lokalnymi grupami w okresie od 1992 do 1996 r., szczeglnie w okolicach Kabulu28. Du liczb zastosowanych min spotgowaa blisko najwikszych producentw min na wiecie (Chin, Iranu, Rosji i Pakistanu). W wiadomoci walczcych zakorzeni si pogld, e pola minowe, zwaszcza przeciwpiechotne, s najtasz metod zabezpieczenia si przed atakiem wroga. Miny przeciwpiechotne s rwnie przeklestwem mieszkacw niektrych krajw Pwyspu Bakaskiego. S rejony w Chorwacji, Boni i Kosowie, gdzie rodzice nie pozwalaj dzieciom oddali si na kilkadziesit metrw od domu. Miny ustawiane
26

27

28

-72. [online]. [dostp: 10 padziernika 2008]. Dostpny w Internecie: http://tewton.narod.ru/mines/ozm-72.html S. Konik, Zagroenie minowe w Afganistanie, [w:] Zeszyty Naukowe WSOWL nr 4 z 2005 r., Wrocaw 2005, s. 39. Ibidem, s. 40.

120

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

byy zarwno przez serbskie i chorwackie wojsko, jak rwnie oddziay partyzanckie Wyzwoleczej Armii Kosowa i Boniakw. Wrd min przeciwpiechotnych uywanych przez strony konfliktw niema cz stanowiy miny produkcji rosyjskiej lub miny bdce ich wiern kopi. Szacuje si, e tylko w Chorwacji w ziemi nadal jest okoo 250 tysicy min.

Rys. 18. Miejsca wystpowania zagroe minowych na wiecie rdo: [online]. [dostp:25.10.2008]. Dostpny w Internecie: www.icbl.org/lm/2005/maps/problem.html

Niekontrolowany sposb rozmieszczenia min, brak dokumentacji sprawozdawczej oraz zaangaowanie niewystarczajcych si i rodkw do oczyszczania zaminowanych terenw powoduje, e cae regiony (prowincje) kilkunastu krajw nie nadaj si do zamieszkania przez okres co najmniej kilku lub kilkunastu lat. Rnorodno konstrukcji min powoduje, e mog znajdowa si zarwno na polach uprawnych, pastwiskach, sadach, ogrodach, jak rwnie w lesie, na drodze czy na szlaku grskim. PODSUMOWANIE Miny przeciwpiechotne podobnie jak kilkadziesit lat temu s obecnie najtaszym rodkiem walki na wspczesnym polu walki. Rnorodno rozwiza konstrukcyjnych, zastosowanie kruszcych materiaw wybuchowych o normalnej i zwikszonej sile dziaania oraz nowej generacji pynnych materiaw wybuchowych sprawia, e miny maj cigle szerokie zastosowanie w walce z si yw przeciwnika w wielu toczcych si konfliktach zbrojnych na wiecie. Wspczesne miny mog by wyposaone w zapalniki mechaniczne naciskowego i nacigowego dziaania, zapalniki elektryczne, magnetyczne, zapalniki natychmia121

Leszek BUDNY, Piotr SASKA

stowego lub opnionego dziaania, ze zwok lub bez. Ze wzgldu na stosunkowo prost technologi oraz niski koszt wykonania miny produkowane s prawie przez wszystkie kraje wiata. Orientacyjny koszt wyprodukowania jednej miny to zazwyczaj kilka lub kilkadziesit dolarw amerykaskich. Ich producenci nie maj problemw z rynkami zbytw. Szacuje si, e tylko w ostatnich 25 latach wyprodukowano 255 milionw min ldowych, z czego okoo 190 milionw stanowiy miny przeciwpiechotne. Najwiksi producenci min to: Rosja, Chiny, Stany Zjednoczone, Indie oraz Pakistan. Z inicjatywy Organizacji Narodw Zjednoczonych 6 czerwca 1996 roku w Brukseli okoo 100 pastw opracowao, a nastpnie przyjo wspln deklaracj doprowadzenia do cakowitej delegalizacji i zniszczenia min przeciwpiechotnych. Podjte ustalenia day pocztek pracom nad dokumentem midzynarodowym, opisujcym i regulujcym kwestie produkcji min przeciwpiechotnych, ich transferu i uywania. W dniu 4 grudnia 1997 roku w Ottawie 121 pastw podpisao Konwencj o zakazie uycia, skadowania, produkcji i transferu min przeciwpiechotnych oraz ich zniszczeniu (tzw. Konwencj Ottawsk). Konwencja wesza w ycie 1 marca 1999 roku, jednake wiele krajw do dzisiaj konwencji nie ratyfikowao. Wrd nich midzy innymi Polska, USA, Chiny oraz Rosja. LITERATURA 1. Countermine Indentification Training (CIT) Program. Afganistan Beware Mines Dont Care, Headquarters, Departament of The Army, Ford Leonard Wood Missouri 2001. 2. Gierak K., Miny przeciwpiechotne - bro nadmiernie okrutna. Zarys problemu. [online]. [dostp: 18 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.global.net.pl/20983.xml 3. .[online]. [dostp:03 padziernika 2008]. Dostpny w Internecie: http://web.etel.ru/~saper/index-texnica.html 4. PMN mine. [w:] Wikipedia Wolna Encyklopedia. [online]. [dostp: 12 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://en.wikipedia.org/wiki/PMN_mine 5. PMN 3 anti-personnel mine -Technical Description. W: Technical Note 08.20 / 01 Version 1.0.[online]. [dostp: 21 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.mineactionstandards.org/tnma/TN_08.20_01_2001_PMN_3_(Version_1. 0).pdf 6. Poradnik. Rozpoznawanie i zasady postpowania z uzbrojeniem i sprztem wojskowym wystpujcym w Iraku, Warszawa 2004 7. Smith A., Landmines and Humanitarian Mine Action. [online]. [dostp: 10 listopada 2008]. Dostpny w Internecie: http://www.nolandmines.com 8. Sprzt inynieryjny. Klasyfikacja i terminologia. Norma Obronna NO-01-A001, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2000 9. rodki minowania i rozminowania, Szefostwo Wojsk Inynieryjnych. Sztab Generalny Wojska Polskiego, Warszawa 1978

122

WYBRANE MINY PRZECIWPIECHOTNE ROSJI

SELECTED RUSSIAN ANTIPERSONNEL MINES Summary

Mines still remain a very dangerous weapon employed in a number of conflicts throughout the world. Polish troops participate in peacekeeping and stabilisation missions where different mines pose a deadly threat to them. The article presents distinctive Russian antipersonnel mines. The authors provide details pertaining to the different types of mines. Further in the article, the components and tactical parameters of individual mines are discussed.

Artyku recenzowa: ppk dr hab. in. Dariusz SKORUPKA

123