Warszawa, 17 czerwca 2014 r.

Stanowisko Prezesa Urzdu Komunikacji Elektronicznej

w sprawie udostpniania danych objtych tajemnic telekomunikacyjn

w przedmiocie moliwoci udostpniania danych objtych tajemnic telekomunikacyjn
na podstawie art. 248 1 oraz art. 761 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks
postpowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z pn. zm., dalej zwanej kpc).
Wolno komunikowania jak i ochrona tajemnicy komunikowania naley do podstawowych
praw i wolnoci czowieka przewidzianych w Konstytucji RP. Zgodnie z art. 49 Konstytucji
RP, ich ograniczenie moe nastpi jedynie w przypadkach okrelonych w ustawie i w sposb
w niej okrelony. Jak wskazuje si w doktrynie: Postanowienia tego artykuu dotycz
wanego uprawnienia czowieka - prawa komunikowania si. Jest to prawo pojmowane
bardzo szeroko, gdy obejmuje ono rne formy komunikacji midzy ludmi. Mieci si w nim
tajemnica korespondencji, tajemnica rozmw telefonicznych, a take innych form przekazu.
Wynika std m.in. zakaz stosowania podsuchu telefonicznego, wprowadzania cenzury
korespondencji czy te wchodzenia w inny sposb w krg wiadomoci dotyczcych ycia,
interesw i dziaa innych osb.
Wprawdzie w pewnych warunkach prawo przewiduje i dopuszcza moliwo wprowadzenia
ogranicze w zakresie ochrony tajemnicy komunikowania si, moe to by zwizane np.
z formami walki ze zorganizowan przestpczoci. Moe to jednak dotyczy tylko
przypadkw w ustawie przewidzianych, przy zastosowaniu procedury okrelonej w ustawie,
musi odbywa si za zezwoleniem waciwych czynnikw (ministra i Prokuratora
Generalnego). Ograniczenie to jest podyktowane nadrzdnym interesem publicznym..
(Komentarz do art. 49 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] W. Skrzydo, Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Zakamycze, 2002, wyd. IV.).
Jak zatem wynika z powyszego, do tajemnicy komunikowania si w rozumieniu art. 49
Konstytucji RP obok tajemnicy korespondencji zalicza si rwnie tajemnic komunikowania
si w sieciach telekomunikacyjnych (tajemnic telekomunikacyjn). Aktem ustawowym
okrelajcym zasady ochrony tajemnicy komunikowania si w sieciach telekomunikacyjnych
jest ustawa z dnia 16 lipca 2004 r. r. Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz. U z 2014 r., poz. 243,
dalej zwana Prawem telekomunikacyjnym).
Podejmujc prb zdefiniowania pojcia tajemnicy telekomunikacyjnej, czyli tajemnicy
komunikowania si w sieciach telekomunikacyjnych (art. 159 ust. 1 Prawa
telekomunikacyjnego) naley okreli:
- zakres danych objtych tajemnic,
- podmioty zobowizane do jej przestrzegania
- czynnoci, ktrych podjcie skutkuje naruszeniem obowizku jej zachowania.
Jednake przede wszystkim naley odpowiedzie na pytanie, na czym polega proces
komunikowania si w sieciach telekomunikacyjnych.
W ocenie Prezesa UKE biorc pod uwag fakt, i w wietle Prawa telekomunikacyjnego
przez tajemnic telekomunikacyjn rozumie si tajemnic komunikowania si w sieciach
telekomunikacyjnych, ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej i naruszenia tajemnicy


telekomunikacyjnej powinny by rozpatrywane jedynie w takim zakresie, w jakim treci lub
dane, o ktrych mowa w art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego mog by powizane
z procesem komunikacji, a zatem pozwalaj na ustalenie, i do komunikacji pomidzy
okrelonymi uytkownikami doszo lub nastpia nieudana prba nawizania komunikacji
oraz jaka bya tre indywidualnego komunikatu.
W przepisach prawa pojcie komunikowania si w sieciach telekomunikacyjnych nie zostao
co prawda wyjanione, lecz pomocne w jego zrozumieniu bdzie niewtpliwie pojcie
komunikatu, ktremu ustawodawca nada cile okrelone znaczenie. Zgodnie z definicj
zawart w art. 2 pkt 17 Prawa telekomunikacyjnego, komunikat oznacza kad informacj
wymienian lub przekazywan midzy okrelonymi uytkownikami za porednictwem
publicznie dostpnych usug telekomunikacyjnych. Komunikat nie obejmuje informacji
przekazanej jako cz transmisji radiowych lub telewizyjnych transmitowanych poprzez sie
telekomunikacyjn, z wyjtkiem informacji odnoszcej si do moliwego
do zidentyfikowania abonenta lub uytkownika otrzymujcego informacj.
Na gruncie powyszej definicji komunikatu, moliwe jest nadanie odpowiedniego znaczenia
procesowi komunikowania si, ktry w wietle tej definicji polega na wymianie lub
przekazywaniu informacji midzy uytkownikami publicznie dostpnych usug
telekomunikacyjnych.
W wietle powyszego mona zatem stwierdzi, i celem ochrony komunikowania si
w sieciach telekomunikacyjnych jest zachowanie w tajemnicy wszelkich danych
pozwalajcych na ustalenie, i pomidzy konkretnymi uytkownikami miao doj lub doszo
do przekazania lub wymiany informacji, jak rwnie tego jaka bya tre przekazanego
komunikatu.
Skoro tajemnic telekomunikacyjn objty jest, jak zostao wyjanione, proces polegajcy na
wymianie lub przekazywaniu informacji pomidzy uytkownikami koniecznym jest ustalenie
jakie dane zwizane z tym procesem objte s tajemnic.
Zgodnie z art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego, tajemnica telekomunikacyjna
obejmuje:
1) dane dotyczce uytkownika;
2) tre indywidualnych komunikatw;
3) dane transmisyjne, ktre oznaczaj dane przetwarzane dla celw przekazywania
komunikatw w sieciach telekomunikacyjnych lub naliczania opat za usugi
telekomunikacyjne, w tym dane lokalizacyjne, ktre oznaczaj wszelkie dane
przetwarzane w sieci telekomunikacyjnej lub w ramach usug telekomunikacyjnych
wskazujce pooenie geograficzne urzdzenia kocowego uytkownika publicznie
dostpnych usug telekomunikacyjnych;
4) dane o lokalizacji, ktre oznaczaj dane lokalizacyjne wykraczajce poza dane
niezbdne do transmisji komunikatu lub wystawienia rachunku;
5) dane o prbach uzyskania poczenia midzy zakoczeniami sieci, w tym dane
o nieudanych prbach pocze, oznaczajcych poczenia midzy
telekomunikacyjnymi urzdzeniami kocowymi lub zakoczeniami sieci, ktre
zostay zestawione i nie zostay odebrane przez uytkownika kocowego lub nastpio
przerwanie zestawianych pocze.
Jak wynika z powyszego, w wietle art. 159 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego tajemnica
telekomunikacyjna obejmuje m. in. dane dotyczce uytkownika. Zauway przy tym naley,


i ustawodawca nie sprecyzowa w tym przepisie, co naley rozumie przez dane dotyczce
uytkownika. Odpowied na pytanie, co ustawodawca rozumie przez dane dotyczce
uytkownika w stosunku do osoby fizycznej odnajdujemy jednake w art. 161 ust. 2 i 3
Prawa telekomunikacyjnego, ktry okrela jakie dane dotyczce uytkownika bdcego osob
fizyczn mog by przetwarzane przez dostawc usug. Danymi dotyczcymi uytkownika
bdcego osob fizyczn s wic:
nazwisko i imiona;
imiona rodzicw;
miejsce i data urodzenia;
adres miejsce zamieszkania i adres korespondencyjny jeeli jest on inny ni adres
miejsca zamieszkania;
numer ewidencyjny PESEL - w przypadku obywatela Rzeczypospolitej Polskiej;
nazwa, seria i numery dokumentw potwierdzajcych tosamo, a w przypadku
cudzoziemca, ktry nie jest obywatelem pastwa czonkowskiego albo Konfederacji
Szwajcarskiej - numer paszportu lub karty pobytu;
dane zawarte w dokumentach potwierdzajcych moliwo wykonania zobowizania
wobec dostawcy publicznie dostpnych usug telekomunikacyjnych wynikajcego
z umowy o wiadczenie usug telekomunikacyjnych;
inne dane uytkownika przetwarzane w zwizku ze wiadczon usug,
w szczeglnoci numer konta bankowego lub karty patniczej, a take adres poczty
elektronicznej oraz numery telefonw kontaktowych.
Ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej okrelona w Prawie telekomunikacyjnym zbudowana
zostaa poprzez wprowadzenie nakazu powstrzymania si od okrelonych dziaa
naruszajcych tajemnic telekomunikacyjn (art. 159 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego)
i okreleniu dziaa naruszajcych obowizek zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej
(art. 159 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego).
Powysze oznacza, i ustawodawca chroni tajemnic telekomunikacyjn w dwojaki sposb.
Po pierwsze poprzez wprowadzenie zakazu zapoznawania si i wykorzystywania danych
zwizanych z przebiegiem procesu komunikacji w sieciach telekomunikacyjnych, a po drugie
wprowadzajc obowizek zachowania w tajemnicy tych danych przez podmioty, ktre si
z nimi zapoznay.
Przy czym zaznaczy naley, e ochron nie s objte komunikaty i dane ze swej istoty
jawne, z przeznaczenia publiczne lub ujawnione postanowieniem sdu wydanym
w postpowaniu karnym, prokuratora lub na podstawie przepisw odrbnych (art. 159 ust. 4
Prawa telekomunikacyjnego).
Odnoszc si do kwestii zakazw odnoszcych si do danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn, wskaza naley na brzmienie art. 159 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego,
w wietle ktrego zakazane jest zapoznawanie si, utrwalanie, przechowywanie,
przekazywanie lub inne wykorzystywanie treci lub danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn. Jak wynika z brzmienia omawianego przepisu zakazy te s kierowane
do osb innych ni nadawca i odbiorca komunikatu. Przez co naley rozumie, i ich
adresatami s wszyscy poza nadawc i odbiorc komunikatu.
Od powyszej zasady zostao jednake przewidzianych kilka wyjtkw. Zakazy okrelone
w tym przepisie nie bd obowizyway, jeeli wykonanie czynnoci objtych zakazami:
- bdzie przedmiotem usugi lub bdzie to niezbdne do jej wykonania;
- nastpi za zgod nadawcy lub odbiorcy, ktrych dane te dotycz;


- jest niezbdne w celu rejestrowania komunikatw i zwizanych z nimi danych
transmisyjnych, stosowanego w zgodnej z prawem praktyce handlowej dla celw
zapewnienia dowodw transakcji handlowej lub celw cznoci w dziaalnoci handlowej;
- bdzie konieczne z innych powodw przewidzianych ustaw lub przepisami
odrbnymi.
Regulujc kwesti obowizku zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej ustawodawca
wskaza rwnie jakie czynnoci doprowadz do naruszenia tego obowizku. W wietle art.
159 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego do czynnoci tych zostao zaliczone ujawnianie
i przetwarzanie danych albo treci objtych tajemnic telekomunikacyjn. Jednoczenie
ustawodawca zastrzeg, i dziaania te nie zostan uznane za dziaania naruszajce obowizek
zachowania tajemnicy telekomunikacyjnej jeeli bd nastpoway na podstawie
upowanienia ustawowego.
W wietle wskazanych powyej wyjtkw od obowizku zachowania tajemnicy
telekomunikacyjnej wynikajcych z art. 159 ust. 2 pkt 1-4 i art. 159 ust. 4 Prawa
telekomunikacyjnego, udzielajc odpowiedzi na pytanie, czy art. 761 1 kpc moe stanowi
podstaw do ujawnienia komornikowi danych objtych tajemnic telekomunikacyjn,
wskaza naley, i analizy wymaga okoliczno, czy przepis ten stanowi przepis odrbny,
o ktrym mowa w art. 159 ust. 2 pkt 4 lub art. 159 ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego, gdy
pozostae wyjtki z istoty rzeczy nie bd miay zastosowania do omawianego przypadku.
Jak wskazuje St. Pitek: Wyliczenie legalnych operacji dotyczcych treci i danych objtych
tajemnic telekomunikacyjn jest otwarte na wszelkie podstawy prawne, zarwno w PrTel,
jak i w innych powszechnie obowizujcych przepisach prawa. [] Przepis ust. 2 pkt 4
wskazuje, e przesank legalnoci jest konieczno dokonywania operacji na treciach i
danych w celu wykonania przepisw prawa. Szereg takich tytuw zawiera PrTel (np. art. 160
ust. 4, art. 179 ust. 3). Nowelizacja z 2012 r. poprzez zmian art. 159 ust. 4 wyranie
ograniczya dopuszczalno dania przez sdy danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn, w szczeglnoci danych objtych retencj, dla celw postpowania
innego ni w sprawach karnych. Zmiana ta potwierdzia gwny kierunek wczeniejszego
orzecznictwa, ktre nie byo jednak cakowicie jednolite. Z postanowienia SA w Biaymstoku
z 6.4.2011 r. (IACz 279/11, OSAB 2011, Nr 1, s. 36) wynika, e ani PrTel, ani przepisy KPC
nie stwarzaj podstawy uzasadniajcej wydanie przez sd w sprawie cywilnej postanowienia
dowodowego obligujcego operatora do przetworzenia i przekazania temu sdowi danych
objtych tajemnic telekomunikacyjn. (St. Pitek, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz,
wyd. III, C.H. Beck, Warszawa 2013 r., s. 949).
W doktrynie wskazuje si take, i: Ostatni przypadek, okrelony w pkt 4, obejmuje wyjtki
konieczne z innych powodw przewidzianych przez pr. tel. lub przepisy odrbne. Przykadem
takim moe by unormowanie zawarte w art. 159 ust. 4. Innymi przepisami stanowicymi tak
podstaw s przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, ustawy z dnia 24 maja
2002 r. o Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn.: Dz. U.
z 2010 r. Nr 29, poz. 154), ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Subie Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709 z pn. zm.),
ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104, poz.
708 z pn. zm.), ustawy z dnia 12 padziernika 1990 r. o Stray Granicznej (tekst jedn.: Dz.
U. z 2005 r., Nr 234, poz. 1997 z pn. zm.), ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o andarmerii
Wojskowej i wojskowych organach porzdkowych (Dz. U. Nr 123, poz. 1353 z pn. zm.) oraz
ustawy z dnia 28 wrzenia 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 8,
poz. 65 z pn. zm.).(Krzysztof Kawaek, Komentarz do art. 159 ustawy - Prawo
telekomunikacyjne, LEX).


Biorc pod uwag powysze stanowisko doktryny oraz fakt, i ochrona tajemnicy
telekomunikacyjnej naley do podstawowych praw i wolnoci czowieka gwarantowanych
Konstytucj RP, w ocenie Prezesa UKE przez odrbne przepisy, o ktrych mowa w art. 159
ust. 2 pkt 4 i ust. 4 Prawa telekomunikacyjnego naley rozumie przepisy prawa powszechnie
obowizujcego, ktre wprost i wyranie daj podstaw do udostpniania danych objtych
tajemnic telekomunikacyjn. Nie powinno bowiem ulega wtpliwoci, i wszelkie wyjtki
od gwarantowanych konstytucyjnie praw obywateli nie mog by domniemywane
z przepisw o charakterze oglnym. Prawidowo takiego stanowiska potwierdza Naczelny
Sd Administracyjny, ktry w wyroku z 20 lutego 2013 r. sygn. akt I OSK 368/12 (Centralna
Baza Orzecze Sdw Administracyjnych) wskaza, i: Zdaniem NSA, na tle niniejszej
sprawy przepis art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych nie moe stanowi
podstawy udostpnienia danych osobowych abonenta. Wykadnia art. 159 ust. 2 pkt 4 Prawa
telekomunikacyjnego wskazuje bowiem, i konieczno udostpnienia danych z innych
powodw musi by przewidziana w przepisach odrbnych w sposb wyrany, a nie
dorozumiany. Przemawia za tym wzgld na generalny zakaz udostpniania danych
stanowicych tajemnic telekomunikacyjn oraz enumeratywnie wyliczone wyczenia, ktre
z uwagi na to, i znosz ochron tajemnicy ustawowo chronionej (w tym dbr osobistych),
wymagaj cisego interpretowania.
W zwizku z powyszym przepisy odrbne, w rozumieniu art. 159 ust. 2 pkt 4 Prawa
telekomunikacyjnego, musz w sposb wyrany i jednoznaczny wskazywa powody, dla
ktrych ochrona tajemnicy telekomunikacyjnej moe zosta przeamana. Przykadem w tym
zakresie mog by przepisy ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jednolity Dz. U.
z 2011 r., nr 287, poz. 1687 ze zm.), np. art. 19 ust. 6 pkt 3 w zw. z art. 19 ust. 12 tej ustawy.
Nie spenia natomiast takich wymaga art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych,
z uwagi na przywoany ju oglny charakter i brak odwoania si do moliwoci
udostpnienia na jego podstawie danych stanowicych tajemnic telekomunikacyjn..


Odnoszc powysze rozwaania do moliwoci udostpniania danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn na podstawie art. 248 1 kpc oraz art. 761 1 kpc, naley przede
wszystkim przytoczy tre przedmiotowych przepisw.

Zgodnie z art. 248 1 kpc, kady obowizany jest przedstawi na zarzdzenie sdu
w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujcy si w jego posiadaniu i stanowicy
dowd faktu istotnego dla rozstrzygnicia sprawy, chyba e dokument zawiera informacje
niejawne. Z kolei zgodnie z art. 761 1 kpc, organ egzekucyjny moe da od uczestnikw
postpowania zoenia wyjanie oraz zasiga od organw administracji publicznej,
organw wykonujcych zadania z zakresu administracji publicznej, organw podatkowych,
organw rentowych, bankw, spdzielczych kas oszczdnociowo-kredytowych,
przedsibiorstw maklerskich, organw spdzielni mieszkaniowych, zarzdw wsplnot
mieszkaniowych oraz innych podmiotw zarzdzajcych mieszkaniami i lokalami
uytkowymi, jak rwnie innych instytucji i osb nieuczestniczcych w postpowaniu
informacji niezbdnych do prowadzenia egzekucji.
Analiza treci przytoczonych powyej przepisw wskazuje niewtpliwie, i maj one
charakter oglny i nie wynika z nich, i dotycz one rwnie danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn. W wietle wczeniejszych rozwaa uzna zatem naley, i nie s to
przepisy dajce podstaw do wyczenia ochrony tajemnicy telekomunikacyjnej.

Niezalenie od powyszego odnonie moliwoci udostpniania danych objtych tajemnic
telekomunikacyjn na danie sdu cywilnego podkreli naley, i ustawa z dnia
16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz niektrych innych


ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 1445) poprzez zmian art. 159 ust. 4 ograniczya dopuszczalno
dania przez sdy danych objtych tajemnic telekomunikacyjn, w szczeglnoci danych
objtych retencj, dla celw postpowania innego ni w sprawach karnych. W uzasadnieniu
do projektu powyszej ustawy wskazano bowiem wyranie, i: Wprowadzona w art. 159
ust. 4 zmiana polegajca na ograniczaniu prawa ujawniania komunikatw i danych jedynie
postanowieniem sdu karnego, a nie kadego sdu, pozwoli zniwelowa zidentyfikowane
naduywanie przepisw retencyjnych do rozstrzygania spraw cywilnych, przy jednoczesnej
wiadomoci, e przepisy retencyjne dotycz spraw innej, duo wikszej wagi (zwalczanie
terroryzmu, obronno, dobro publiczne etc.). Konieczno stosowania przepisw
retencyjnych wycznie do najciszych przestpstw podkrelia Komisja Europejska
w opublikowanym w dniu 18 kwietnia 2011 roku raporcie ewaluacyjnym stosowania
przepisw dyrektywy 2006/24/WE15), w ktrym Polska wskazywana jest jako pastwo
czonkowskie o najwikszej liczbie wnioskw uprawnionych podmiotw o dostp do
przechowywanych danych telekomunikacyjnych..
Reasumujc, w ocenie Prezesa UKE przepisy art. 248 1 kpc oraz art. 761 1 kpc nie daj
podstawy do skutecznego, dania przez sdy cywilne oraz komornikw ujawnienia
informacji i danych objtych tajemnic telekomunikacyjn.