PAWE JONCZYK1, MAGDALENA POTEMPA1, DARIUSZ KAJDANIUK2

CHARAKTERYSTYKA NAWYKW YWIENIOWYCH

I AKTYWNOCI FIZYCZNEJ WRD DZIECI
SZKOLNYCH W WIEKU OD 11 DO 13 LAT
W MIECIE PIEKARY LSKIE
CHARACTERISTICS OF DIETARY HABITS AND PHYSICAL ACTIVITY AMONG
SCHOOL CHILDREN AGED 11 TO 13 YEARS IN PIEKARY LSKIE
1

STN przy Zakadzie Patofizjologii Katedry Patofizjologii i Endokrynologii lskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach,
2
Zakad Patofizjologii Katedry Patofizjologii i Endokrynologii lskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

STRESZCZENIE. Prawidowo bilansowana dieta oraz odpowiednia ilo aktywnoci fizycznej s elementarnymi czynnikami warunkujcymi
wzrost i rozwj organizmu. Dobre nawyki ywieniowe i szeroko pojty zdrowy styl ycia nabyty ju w modym wieku pozwala na uniknicie
konsekwencji zdrowotnych zwizanych z posiadaniem nadmiernej masy ciaa.
Badaniu poddani zostali rodzice dzieci w wieku od 11 do 13 lat w miecie Piekary lskie. Grupa badana liczya 203 osoby: 105 chopcw
(48,2%) oraz 98 dziewczynek (51,8%). Na podstawie otrzymanych danych obliczono wartoci wspczynnikw BMI i Cole`a oraz dokonano
analizy stopnia odywienia. Ponadto wykonano statystyki dotyczce zwyczajw ywieniowych oraz aktywnoci fizycznej badanych dzieci.
Prawidow mas ciaa w stosunku do wzrostu i pci odnotowano u 43,35% badanych. Co 5-te dziecko jest niedoywione a nadmiar masy
ciaa wystpuje u ponad 36% badanych. Odpowiednio 36,73% i 34,29% dziewczynek i chopcw spoywa 5 lub wicej posikw w cigu
dnia. Okoo 66% dzieci przed wyjciem do szkoy zjada codziennie I niadanie w domu, a 11,33 % z nich nigdy go nie zjada. W badanej grupie
najczciej spoywanym posikiem w cigu dnia bya kolacja. 1/3 dzieci spoywa 1 lub 2 porcje owocw bd warzyw w cigu dnia. Jako
sposb spdzania czasu wolnego 53,20 % dzieci wybiera ruch na wieym powietrzu.
Ponad 36% badanych dzieci dotknitych jest problemem nadwagi lub otyoci. Ilo spoywanych w cigu doby porcji wieych warzyw lub
owocw przez dzieci jest nieodpowiednia. Zaledwie 50% uczniw codziennie spoywa mleko lub jego przetwory. Niespena 10% badanych
dzieci nie jada nigdy ryb. Najczciej kupowanymi produktami spoywczymi w szkolnym sklepiku s sodycze, woda mineralna i napoje
sodzone. Wypoczynek bierny wybiera okoo 1/5 badanych, jako form spdzania czasu wolnego.
Sowa kluczowe dzieci szkolne, BMI, nawyki ywieniowe, aktywno fizyczna.
SUMMARY. Well-balanced diet and proper physical activity are two main factors, which determine human growth and development. Good
diet habits and broadly defined healthy lifestyle acquired already in youth, let to avoid many serious disorders in the future related to
overweight.
In the questionnaire took part parents of schoolchildren in the age of 11-13 years old in Piekary lskie city. Research group counted 203
people, that is 105 boys (48,2%) and 98 girls (51,8%) . BMI and Cole index were evaluated and based on obtained data. Level of nutrition
was also analyzed. Furthermore, statistic analysing related diet habits and physical activity of studied children was undertaken as well.
Proper body mass in relations to height and sex was noted in 43,55% of children. Every fifth child was malnourished. 36,73% and 34,29%
girls and boys respectively eat 5 or more meals per day. About 66% of children eat breakfast before going to school but 11,33% of them dont
eat it at home. The main consumed meal in the research group was supper. 1/3 of children eat in turn 1 or 2 fruits or vegetables per day.
A little above half of children as a way to spend free time choose activity on the fresh air.

42

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

More than 36% of children have overweight disturbances. An amount of daily eaten fruits and vegetables is improper. Barely half of children
eat milk and milk products everyday. Approximately 10% studied children dont eat fishes at all. The main groceries bought in school shop
were sweets, water and sugary drinks. Passive rest was favorised chosen by 1/5 of children as a way to spend their free time.
Key words school children, BMI, diet habits, physical activity.

WPROWADZENIE
Prawidowe odywianie jest podstaw fizjologicznego rozwoju fizycznego i psychicznego organizmu. Ma
to szczeglne znaczenie u dzieci, kiedy do szybkiego
wzrostu organizmu potrzebna jest zbilansowana dieta bogata we wszystkie skadniki odywcze. Niestety w ostatnich czasach coraz czciej obserwuje si wystpowanie
nadwagi i otyoci w spoeczestwie, a szczeglnie niepokojcy jest fakt, e odsetek tych zaburze masy ciaa
wzrasta wanie wrd dzieci (1). Mwi si o otyoci
i nadwadze, jako epidemii XXI wieku (2). Jak wynika
z raportu WHO, obserwuje si du rnorodno wystpowania otyoci wrd dzieci zalenie od kraju, z ktrego pochodz. U 11-latkw otyo wystpuje u 5-30%
z nich, a wrd 13 i 15-letnich dzieci - przekracza 30%
(1). Powane implikacje kliniczne tego stanu wystpuj
ju w grupie modszych dzieci i w miar ich wzrastania
pogbiaj si, co powoduje, e trudniej jest wrci do
prawidowej masy ciaa i unormowania gospodarki wglowodanowej i tuszczowej organizmu. Pewne cechy zespou metabolicznego (stenie HDL-Ch poniej 40 mg/
dl, u 19,5% TG > 150 mg/dl, obwd talii/wysoko ciaa
> 0,5) s widoczne ju wrd dzieci (3). Std, nieprawd
jest stwierdzenie do mocno ukorzenione w spoeczestwie, e dziecko grubsze to dziecko zdrowsze, silniejsze, e z tego wyronie (4,5,6).
Otyo z medycznego punktu widzenia definiowana
jest jako oglnoustrojowa przewleka choroba metaboliczna bdca konsekwencj dysproporcji energetycznej
organizmu z przewag jej poboru, charakteryzujca si
patologicznym zwikszeniem iloci tkanki tuszczowej
w organizmie, spowodowanym hipertrofi lub/i hiperplazj adipocytw (7). Otyo prosta (otuszczenie ciaa) spowodowana siedzcym trybem ycia oraz zymi nawykami
ywieniowymi stanowi gwny typ otyoci wystpujcej
zarwno wrd dorosych jak i dzieci. Zjawisko to jest bardziej typowe dla krajw rozwinitych i rozwijajcych si,
gdzie status spoeczno-materialny jest wyszy, a dostp do
wszelkiego rodzaju usug gastronomicznych szeroki (8, 4).
Czynniki genetyczne - cho s bardzo zoone - wydaj si
mie drugorzdn rol w rozwoju otyoci (8, 9, 10).

MATERIA I METODY
Badania przeprowadzone zostay wrd dzieci w wieku od 11 do 13 lat w szkoach podstawowych w miecie

Piekary lskie po wczeniejszym uzyskaniu akceptacji

dyrekcji szk oraz rodzicw. W czasie od maja do listopada 2014 roku rozdano respondentom 500 papierowych
autorskich kwestionariuszy. Ankiety wypeniane byy
przez rodzicw dzieci na zebraniach rodzicw po wstpnych instrukcjach autora pracy, a ponadto samodzielnie
w domach. Kwestionariusz zawiera 34 pytania dotyczce
zwyczajw ywieniowych dzieci, form spdzania przez
nie wolnego czasu, aktywnoci fizycznej dzieci i ich rodzicw oraz pomiarw antropometrycznych badanych.
W wyniku prowadzonych bada otrzymano 276 kwestionariuszy (response rate = 55%), z ktrych do analizy
statystycznej zakwalifikowano 203 prawidowo wypenionych ankiet. Kwestionariusze wypenione w sposb
niekompletny bd puste nie zostay uwzgldnione w badaniach. Na podstawie otrzymanych danych przeprowadzone zostay analizy statystyczne przy uyciu programu
STATISTICA.
Spord 203 przebadanych dzieci w wieku od 11 do
13 lat 105 stanowili chopcy (51,72%), natomiast pozostae 98 (48,28%) osb dziewczynki. Najwiksz grup
tworzyy dzieci w wieku 11 lat (po 37 chopcw i dziewczt) oraz 12 lat: 40 chopcw i 34 dziewczynki. Wrd
badanych 13-latkw znalazo si 27 dziewczynek i 28
chopcw.

WYNIKI
1. Dane demograficzne
Okoo 89% (181) ankietowanych pochodzi z rodzin
o strukturze penej, 9,85% (20) badanych dzieci z rodzin
niepenych, natomiast 2 dzieci (okoo 1%) znajduje si
pod opiek rodziny zastpczej. 59,11% ankietowanych
rodzicw posiadao 2 dzieci, 24,63% stanowiy rodziny
z jednym potomkiem, z kolei 16,25% badanych dzieci
pochodzio z rodzin wielodzietnych. redni wiek matek
biorcych udzia w badaniu to 38,51 5,19 lat, z kolei dla
ojcw wynis on 40,44 5,62 lat. Struktura wyksztacenia rodzicw okazaa si zrnicowana, przedstawiona
zostaa w tabeli 1.
W wyniku ankietyzacji otrzymano rwnie informacj o stanie odywienia rodzicw: ot prawie 30% z nich
deklaruje, e ktry z rodzicw badanego dziecka cierpi
na nadwag bd jest otyy.
2. Masa ciaa badanych dzieci
Dziki przeprowadzonym w grupie 203 dzieci w wieku 11 13 lat w miecie Piekary lskie badaniom

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

43

Tab. 1. Struktura wyksztacenia rodzicw.

Wyksztacenie
Wysze

Matki

Ojcowie

31,53%

21,18%

rednie

42,86%

43,84%

Zasadnicze zawodowe

22,66%

32,51%

Gimnazjalne lub podstawowe

2,96%

2,46%

ankietowym moliwe stao si, na podstawie pomiarw

antropometrycznych i wyliczonych wskanikw BMI
(Body Mass Index) oraz wskanika Colea (CI), okrelenie stopnia odywienia badanych dzieci.
Prawidow mas ciaa w stosunku do wzrostu i pci
odnotowano u 43,35% badanych. Problem otyoci dotyczy prawie 26% chopcw i ponad 14% dziewczynek,
z kolei nadwag dotknitych byo ponad 17% chopcw
i 16% dziewczynek. Stan niedoywienia w badanej grupie dzieci stwierdzono u 18,10% badanych pci mskiej
oraz u 21,43% pci eskiej.
Zatem ponad 36% badanych dzieci dotknitych jest
problemem nadwagi lub otyoci a jednoczenie co pite
badane dziecko byo niedoywione.
3. Zwyczaje ywieniowe
Na podstawie 16 pyta ankietowych z moliwoci
wyboru jednej odpowiedzi scharakteryzowano nawyki
ywieniowe badanych dzieci oraz ich rodzin. Pytania poruszay przede wszystkim zagadnienia zwizane z iloci
oraz jakoci spoywanej ywnoci. Ponadto zapytano
ankietowanych o czsto spoywania posikw w barach typu FastFood oraz o najczciej kupowane przez
dzieci produkty w szkolnych sklepikach. Z bada wynika,
e w miecie Piekary lskie dzieci w wieku 11 13 lat
zjadaj przynajmniej 2 posiki dziennie. W grupie dziewczynek 36,73% spoywa 5 lub wicej posikw w cigu
dnia; 52,04% - 4 posiki; 10,21% - 3 posiki, natomiast
jedno dziecko (1,02%) zaledwie 2 posiki na dob. Wrd

chopcw natomiast 5 i wicej posikw konsumuje

34,29%, 4 posiki 49,52%, 3 posiki 15,24%, a tylko
2 posiki jedno dziecko, co stanowi 0,95% badanych
chopcw. Rycina 1. przedstawia procentowy rozkad
liczby spoywanych przez dzieci w cigu doby posikw.
Zgodnie z zasadami racjonalnego ywienia respondenci powinni spoywa 5 posikw dziennie, z czego
w badanej grupie warunek ten spenia niewiele ponad 35%
dzieci. Podejrzewa wic mona, e zarwno uczniowie,
jak i rodzice posiadaj niewaciwe nawyki ywieniowe.
Okoo 66,01% dzieci (65,31% dziewczynek i 66,67%
chopcw) przed wyjciem do szkoy zjada codziennie
I niadanie w domu, 22,66% uczniw (24,49% dziewczynek i 20,95% chopcw) nie kadego dnia, a 11,33 %
z nich nigdy nie zjada I niadania w domu. Z kolei na
pytanie dotyczce konsumpcji II niadania w szkole przez
badane dzieci, wyniki przedstawiaj si nastpujco:
64,04% respondentw (70,41% dziewczynek i 58,10%
chopcw) codziennie na przerwie w szkole zjada II
niadanie,
33,50% (28,57% dziewczynek i 38,10% chopcw)
uczniw spoywa II niadanie, jednak nie kadego
dnia, natomiast
2,46% (1,02% dziewczynek i 3,80% chopcw) badanych nigdy nie zjada II niadania w szkole.
Znaczca wikszo (93,10%) dzieci, ktre podczas
zaj edukacyjnych zjaday II niadanie, zabieray je do

Rycina 1. Lista spoywanych przez dzieci posikw w cigu doby.

Ryc. 1. Lista spoywanych przez dzieci posikw w cigu doby.

44

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

Rycina 2. Czsto spoywania obiadw i kolacji.

Ryc. 2. Czsto spoywania obiadw i kolacji.

a) przez badan grup dziewczynek

b) przez badan grup chopcw

a) przez badan grup dziewczynek

b) przez badan grup chopcw

szkoy z domu; posiki te byy przygotowywane przez rodziewczynek 5 porcji tych produktw zjada zaledwie
dzicw. Pozostaa cz respondentw wskazywaa, jako
5,10% z nich, 4 porcje 11,22%, 3 porcje 22,45%, 2
sposb wyposaenia swojego dziecka w II niadanie,
porcje ponad 31%, za jedn porcj ponad 28%. Nana posiek zakupiony przez ucznia w drodze do szkoy
tomiast jedna dziewczynka (okoo 1% badanej grupy) nie
4,93% ankietowanych bd w szkolnym sklepiku 1,97%.
spoywa w ogle warzyw i owocw w cigu dnia. Z kolei
W badanej grupie najczciej spoywanym posikiem
w grupie ankietowanych chopcw dane ksztatuj si naw cigu dnia bya kolacja (a 91,63% respondentw destpujco: 5 porcji warzyw lub owocw spoywa niewiele
klaruje, e ich dziecko zjada codziennie ten posiek), a naponad 3,8% badanych, 4 porcje niespena 2%, 3 porcje
stpnie obiad (85,22%). Czsto konsumowania przez
to okoo 14,3%, 2 porcje ponad 37%, natomiast 1 porcj
uczniw obiadw oraz kolacji przedstawia ryc. 2. Ponadto
ponad 38%. Jednake a 5 ankietowanych chopcw, co
64,04% badanych dzieci nie korzysta z moliwoci wykustanowi 4,76% badanej grupy, nie zjada nawet jednej porpienia przez rodzicw obiadw w szkolnych stowkach
cji wspomnianych artykuw spoywczych kadego dnia.
(60,20% dziewczynek i 67,62% chopcw)
Ryc. 3 przedstawia struktur procentow czstoci spoyJak
wynika
z analizy
otrzymanych
danych
tylko
w cigu
dnia przez
owocw bd warzyw.
Rycina
3. Czsto
spoywania
owocw
i warzyw
w ciguwania
dnia przez
badan
grupdzieci
uczniw.
niewielka grupa ankietowanych spoywa odpowiedni
Autorzy pracy w przygotowanym kwestionariuilo warzyw i owocw w cigu dnia. Spord badanych
szu zadali respondentom rwnie pytania obejmujce
Ryc. 3. Czsto spoywania owocw i warzyw w cigu dnia przez badan grup uczniw.

2,96% 4,43%
33,50%

5+

6,40%

4
3

18,23%

2,96%

33,50%

34,48%

18,23%

6,40%

5 i wicej 4,43%

34,48%
Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl

45

Tab. 2. Czsto spoywania poszczeglnych produktw spoywczych w badanej grupie uczniw.

Produkt spoywczy

Mleko lub przetwory

mleczne

Woda mineralna

Ryby

Ciemne pieczywo

Miso

Sone przekski lub

sodycze

Czsto spoycia

Dziewczynki

Chopcy

Wszyscy badani

Codziennie

47,96%

53,33%

50,74%

Kilka razy w tygodniu

45,92%

32,38%

38,92%

1 raz w tygodniu

3,06%

10,48%

6,90%

Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

0%

3,81%

1,97%

Nigdy

3,06%

0%

1,47%

Codziennie

68,37%

65,71%

67,00%

Kilka razy w tygodniu

22,45%

24,76%

23,65%

1 raz w tygodniu

0%

1,90%

0,99%

Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

5,10%

4,76%

4,93%

Nigdy

4,08%

2,87%

3,43%

Codziennie
Kilka razy w tygodniu
1 raz w tygodniu
Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

1,02%
10,20%
57,14%
23,47%

0%
10,48%
52,38%
28,57%

0,49%
10,34%
54,68%
26,11%

Nigdy
Codziennie
Kilka razy w tygodniu
1 raz w tygodniu
Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

8,17%
4,08%
22,45%
17,35%
38,77%

8,57%
1,90%
17,14%
15,24%
38,10%

8,38%
2,96%
19,70%
16,26%
38,42%

Nigdy
Codziennie
Kilka razy w tygodniu
1 raz w tygodniu
Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

17,35%
7,14%
88,78%
4,08%
0%

27,62%
9,52%
82,87%
5,71%
0,95%

22,66%
8,38%
85,71%
4,93%
0,49%

Nigdy
Codziennie
Kilka razy w tygodniu
1 raz w tygodniu
Rzadziej ni 1 raz
w tygodniu

0%
29,59%
52,04%
8,17%
9,18%

0,95%
22,86%
62,86%
7,62%
5,71%

0,49%
26,11%
57,63%
7,88%
7,39%

Nigdy

1,02%

0,95%

0,99%

zagadnienia zwizane z konsumpcj przez uczniw podstawowych produktw spoywczych, niezbdnych dla
ich prawidowego wzrostu i rozwoju, , takich jak: mleko
lub produkty mleczne, woda mineralna, ryby, ciemne pieczywo oraz miso. Poza tym zapytano take o czsto
spoywania przez dzieci w ich domach sonych przeksek
i sodyczy. Wyniki bada dotyczce powyszych artykuw spoywczych zaprezentowane s w Tabeli 2.

46

Jak si okazao, zaledwie niewiele ponad 50% uczniw (47,96% dziewczynek i 53,33% chopcw) codziennie spoywa mleko lub jego przetwory, z kolei prawie
co trzeci chopiec i ponad 45% dziewczynek konsumuje te artykuy spoywcze kilka razy w tygodniu. Z kolei
wod mineraln kadego dnia wypija 67% respondentw
(68,37% dziewczynek i 65,71% chopcw). Warte zauwaenia s wyniki dotyczce czstoci spoywania przez

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

dzieci ryb: mianowicie ponad 57% dziewczynek i 52%

0,49% (0% chopcw i 1,02% dziewczynek) codziennie
chopcw zjada ryby jeden raz w tygodniu, natomiast
konsumuje niezdrow ywno przygotowan w baokoo 23% dziewczynek oraz 28% chopcw konsumuje
rach szybkiej obsugi.
ryby jeszcze rzadziej ni raz na tydzie. Warto doda, e
Autorzy pracy zapytali ponadto respondentw o to,
8,38% badanych dzieci w ogle nie ma w swoim menu
jakiego typu produkty spoywcze zazwyczaj kupuj
ryb. Odnonie pytania dotyczcego ciemnego pieczywa
uczniowie w sklepikach szkolnych. Ot najczciej
ciekawe jest to, e blisko 3% dzieci (4,08% dziewczynek
(31,43% chopcw i 25,51% dziewczynek) wskazywana
i 1,90% chopcw) spoywa je regularnie, co dnia. Niebya odpowied: co sodkiego (np. wafelki, drodwstety ponad 38% ankietowanych zjada ciemne pieczywo
ki, cukierki, czekolada). Ponadto znaczna cz wybierzadziej ni raz w tygodniu, natomiast nigdy nie je tego
raa odpowied: napoje sodzone (np. Coca Cola, Fanta)
rodzaju pieczywa kolejne 22,66%. Niemal 86% respon 13,33% chopcw i 8,16% dziewczynek oraz woda
dentw deklaruje, e ich dziecko kilka razy w tygodniu
mineralna 9,52% chopcw i 17,35% dziewczynek.
spoywa miso, a okoo 8% (7,14% dziewczynek i 9,52%
Ponadto warto zauway, e prawie 35% ankietowanych
chopcw) kadego dnia. Autorzy pracy w kwestionarodzicw podao, e ich dziecko nie dokonuje zakupw
riuszu zamiecili take pytanie dotyczce spoycia przez
w szkolnym sklepiku (ryc.4).
dzieci sonych przeksek lub sodyczy. Ot blisko 58%
Prawie 5% respondentw nie odnalazo w kwestionauczniw (52,04% dziewczynek i 62,86% chopcw) konriuszu preferowanego produktu.
sumuje kilka razy w tygodniu sodycze albo inne prze4. Aktywno fizyczna
kski, natomiast ponad 26% dzieci spoywa te produkty
Na podstawie przeprowadzonych wrd uczniw
codziennie.
szk podstawowych w wieku 11 do 13 lat bada autoW wyniku ankietyzacji otrzymano take informacje
rzy otrzymali informacje dotyczce aktywnoci fizycznej
na temat powszechnoci korzystania przez dzieci z barw
dzieci oraz ich rodzicw, a take preferowanej formy sptypu Fast-Food. Jak si okazao:
dzania przez uczniw wolnego czasu (ryc. 5).
65,02% ankietowanych (60,95% chopcw i 69,39%
Jak wynika z analizy 60,20% dziewczyn oraz 46,67%
dziewczynek) korzysta z tego typu punktw gastronochopcw preferuje w ramach wolnego czasu ruch na
micznych rzadziej ni jeden raz w miesicu,
wieym powietrzu, tzn. zabawy z rwienikami, jazda
25,12% (29,53% chopcw i 20,41% dziewczyn)
na rowerze, spacery. Regularne uprawienie sportu, dodatje posiki w barach fast-food rzadziej ni jeden raz
kowo poza zajciami z wychowania fizycznego w szkole,
w tygodniu,
wybiera 26,66% chopcw i 23,47% dziewczynek. Z kolei
8,88% badanych (8,57% chopcw i 9,18% dziewczyodpoczynek bierny, np. ogldanie telewizji, gry komputenek)
przynajmniej
1 raz
w tygodniu,
rowe,
czy szkolnym.
czytanie ksiek preferuje 16,33% dziewczyRycina
4. Najczciej
kupowane
przez uczniw produkty w
sklepiku
0,49% (0,95% chopcw i 0% dziewczynek) kilka
nek oraz 26,67% chopcw. Na pytanie dotyczce iloci
razy w tygodniu, natomiast,
czasu powicanego przez dziecko w cigu tygodnia na
Ryc. 4. Najczciej kupowane przez uczniw produkty w sklepiku szkolnym.

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

47

Rycina 5. Procentowy rozkad form spdzania wolnego czasu przez badanych uczniw.
Ryc. 5. Procentowy rozkad form spdzania wolnego czasu przez badanych uczniw.

Rycina 6. Struktura redniej iloci czasu powiconego przez chopcw i dziewczynki na aktywno fizyczn
w okresie tygodniowym.

Ryc. 6. Struktura redniej iloci czasu powiconego przez chopcw i dziewczynki na aktywno fizyczn
w okresie tygodniowym.

aktywno fizyczn 31,03% badanych odpowiedziao, e

jest to 3 do 5 godzin. 27,09% ankietowanych zaznaczyo
odpowied: 5 10 godzin. Nastpnie 19,70% wybrao odpowied mniej ni 3 godziny, 13,30% - 10 do 15 godzin,
5,91% - wicej ni 15 godzin, a pozostaa cz badanej
grupy (2,97%) nie wykazuje adnej formy aktywnoci fizycznej. Na ryc. 6 przedstawiona zostaa struktura redniej

48

iloci czasu powicanego przez chopcw i dziewczynki

na aktywno fizyczn w okresie tygodniowym.
Na pytanie: Czy ktre z rodzicw wsplnie ze swoim
dzieckiem trenuje jaki sport? a 73,40% respondentw
odpowiedziao przeczco. Wikszo rodzicw wic nie
zachca swoich dzieci do wikszej ni przecitna aktywnoci fizycznej. Autorzy pracy zainteresowali si rwnie

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

Rycina 7. Sposb pokonywania codziennego dystansu dom szkoa przez badan grup dzieci.

Ryc. 7. Sposb pokonywania codziennego dystansu dom szkoa przez badan grup dzieci.
samochd
16,26%

tematem organizowanych przez placwki owiatowe

w miecie Piekary lskie dodatkowych ruchowych zaj
pozalekcyjnych, takich jak: taniec, gimnastyka, czy sztuki
walki. Ot 57,64% ankietowanych rodzicw stwierdzio,
e w szkole, do ktrej uczszcza ich dziecko takie zajcia
s organizowane, natomiast spord grupy uczniw majcych moliwo korzystania z tej formy dodatkowej aktywnoci fizycznej a 75,86% nie bierze w nich udziau.
W kwestionariuszu znalazo si take pytanie dotyczce
czstoci korzystania przez dzieci z obiektw sportowych
dostpnych w miecie, m.in.: boisk sportowych, pywalni
miejskich oraz skateparku.
Wyniki s nastpujce:
51,23% badanych (54,29% chopcw i 47,96% dziewczynek) korzysta z obiektw sportowych 2 do 4 razy
w tygodniu,
24,14% uczniw (20,00% chopcw i 28,57% dziewczynek) jeden raz tygodniowo,
13,79% dzieci (9,52% chopcw i 18,37% dziewczynek) nigdy z nich nie korzysta, natomiast
10,84% ankietowanych (16,19% chopcw i 5,10%
dziewczynek) korzysta z obiektw sportowych od 5 do
7 razy w tygodniu.
Poza tym respondentw zapytano o odlego pomidzy miejscem zamieszkania dziecka a szko oraz o najczstszy sposb pokonywania tego dystansu przez uczniw.
39,90% badanych mieszka w najbliszej okolicy szkoy,
czyli w odlegoci do 500m. 29,56% codziennie pokonuje
od 500 do 1000m, 17,24% - od 1000 do 1500m, tymczasem
13,30% uczniw wicej ni 1500m. Ponad 71% chopcw
oraz okoo 75% dziewczynek codzienny dystans miedzy
domem a szko pokonuje pieszo, natomiast okoo 16%

dziewczyn i chopcw jest przywoonych przez swoich

rodzicw samochodem. Z kolei 6,67% chopcw i 5,10%
dziewczyn korzysta z komunikacji miejskiej. Sposb pokonywania codziennego dystansu dom szkoa przez badan grup dzieci przedstawia ryc. 7.

DYSKUSJA
W pimiennictwie istnieje wiele bada dotyczcych
stanu odywienia wrd dzieci, ich przyzwyczaje ywieniowych i preferencji dotyczcych sposobw spdzania
czasu wolnego.
Polskie due badanie, przebiegajce w ramach programu OLAF u ponad 15 tys. uczniw, bdcych w wieku 6-19 lat, wykazao nadwag bd otyo odpowiednio u 18,7% oraz 14,1% chopcw i dziewczynek. Pod
wzgldem struktury wyksztacenia rodzicw dominuje
wyksztacenie rednie, podobnie jak w naszym badaniu.
Rodzice posiadajcy wyksztacenie wysze stanowili w badaniu OLAF 18%, co jest odmiennym wynikiem
w porwnaniu do 31% rodzicw z wyszym wyksztalceniem w naszym badaniu (11). Badania Bojar i wsp.
pokazuj, e wrd gimnazjalistw w Polsce 10,64%
jest otyych, 5,79% ma nadwag. Prawie co trzecie dziecko kiedy si odchudzao, a poowa uczniw przyznaje, e ma kopoty z nadmiern konsumpcj. Co ciekawe,
w grupie respondentw z nadwag, a 80% twierdzi, e
ich budowa ciaa jest zgodna z norm (12). W badaniach
Wolnickiej i wsp. wrd 9-letnich dzieci z wybranych
5-ciu wojewdztw kraju, niedobr masy ciaa stwierdzono u 11,5% dziewczt i 8% chopcw. Nadwaga wystpowaa u 18,7% i 17,2% - odpowiednio dziewczt oraz

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

49

chopcw, za otyo u 4,1% dziewczt i 6,5% chopcw.

W wojewdztwach mazowieckim i pomorskim zaobserwowano najwikszy odsetek otyych dzieci (13). Z bada przeprowadzonych wrd uczniw klas pierwszych
Gimnazjum Sportowego wynika, e 44 (77%) badanych
nastolatkw ma prawidow mas ciaa. Niedowaga wystpuje u 12 (21%) ankietowanych, a 1 (2%) ma lekk
nadwag (14).
Jak ju byo we wstpie wspomniane, nadmierna masa
ciaa dzieci wi si z wystpieniem cech zespou metabolicznego w tej populacji. Badania okrelajce jego wystpowanie u dzieci wg wytycznych dla dorosych, wskazuj na wystpowanie cech tego zespou u 4,3% dzieci
z nadmiarem masy ciaa w wieku 1014 lat (15) oraz
u 8,9% otyych Wgrw w wieku 818 lat (16). W 2007
roku definicj zespou metabolicznego u dzieci i modziey okrelia IDF (International Diabetes Federation),
w ktrej pooono nacisk na otyo brzuszn oraz oporno tkanek na insulin (17). Zgodnie z jego kryteriami,
w 2011 r. Sangun i wsp. w badaniu tureckich dzieci i modziey okreli czsto wystpowania zespou metabolicznego na 33%. W grupie wiekowej dzieci starszych
(12-18 lat) ryzyko to byo wysze ni u modszych dzieci
(18). Badania Lubelskiej Akademii Medycznej pokazay,
e ju u nastolatkw mona zauway podstawowe czynniki ryzyka decydujce o zawaach serca. 7% nastolatkw
ma nadcinienie ttnicze, 3% podwyszony procent cholesterolu, a 1% cierpi na otyo (19).
Przechodzc do iloci i jakoci spoywanych posikw, w badaniach Strzaby 40% ankietowanych nastolatkw spoywa 5 posikw dziennie a odpowiednio po
25% ankietowanych spoywa 4 i 3 posiki (14). Roszko-Kirpsz i wsp. wykazaa wrd 80% dzieci z regionu Podlasia spoycie czterech posikw dziennie a niecaa 1/5
badanych spoywaa tylko 3 posiki dziennie (20). Badania Batyk I. przeprowadzone wrd modziey (n=80)
w wieku 14 lat pokazay, e tylko 55% ankietowanych
je 4 i wicej posikw dziennie. A 15% je zaledwie 2 posiki dziennie. Tylko 45% badanej modziey spoywao
pierwsze niadanie przed wyjciem do szkoy, natomiast
a 25% zadeklarowao, i nie jada tego posiku. Za przyczyn tego stanu wikszo badanych wskazaa na brak
czasu 57,5%, w dalszej kolejnoci znalazo si: brak
apetytu 32,5%, brak przygotowanego niadania 7,5%.
Drugie niadanie byo spoywane przez 62,5% biorcej
udzia w badaniu modziey, a tylko u 6,2% z nich byy to
owoce. Sodkie buki stanowiy gwny rodzaj poywienia, jako drugie niadanie. Jeeli chodzi o miejsce jego
zakupu dominowaa odpowied, e jest to sklepik szkolny
(60% ankietowanych). Jedynie 15% badanych przygotowywaa je w domu. Kolacj konsumowao 62,5% badanych (21). W badaniach Kurzak i wsp. prawie 75% uczniw jada niadanie zawsze lub prawie zawsze. Oznacza
to, e co 4-ty nie je tego posiku. Za kolacj spoywa

50

77% uczniw (22). W niniejszym badaniu, jako najczstszy posiek ankietowani wykazali kolacj. 95% badanych
zaznaczyo, e spoywa j codziennie. Na drugim miejscu
by obiad (82,30%).
W badaniach Strzaby codzienne picie mleka deklaruje
33% gimnazjalistw, a 38% 2-3 razy w tygodniu, natomiast 7% nastolatkw wyeliminowao je cakowicie z diety. Tylko 21% badanych preferuje codzienne jedzenie warzyw, a 11% osb spoywa warzywa do kadego posiku,
12% wykluczyo je ze swojej diety. Kilka razy dziennie
owoce spoywa nieco ponad 1/3 badanych, raz dziennie
28%, a 2-3 razy w tygodniu 32%. Produkty misne codziennie spoywa rwnie okoo 1/3 ankietowanych, a 5
razy w tygodniu - 25% osb. Czstotliwo spoywania
ryb przedstawia si w sposb nastpujcy: 32% ankietowanych je ryby 2-3 razy w tygodniu i porwnywalnie tyle
uczniw (33%) rzadziej ni raz w miesicu (14).
Produkty bogate w cukry proste, czy wszelkiego rodzaju sodycze, sone przekski czy lody s szczeglnie
faworyzowanymi posikami wrd dzieci szkolnych.
W ostatnich czasach spoywanie sodkich produktw
zwiksza si wrd dzieci. czc to zjawisko z siedzcym trybem ich ycia, niekorzystne tego skutki s bardzo wyrane. Wg Bojar i wsp. prawie ankietowanych
przyznaje, e chtnie spoywa potrawy sone a z przeksek kupionych w szkole korzysta 9% badanych (12).
W badaniach Strzaby 42% przyznao si do codziennego
jedzenia sodyczy. 30% badanych ogranicza to spoycie
do 2-3 razy w tygodniu, a raz w tygodniu konsumuje te
produkty mniej ni 25% badanych. Tylko 9% twierdzi, e
nie je sodyczy (14). Badania Batyk I. dodatkowo pokazay, e wikszo respondentw (65%) podjada pomidzy posikami, a produktem najczciej konsumowanym
w tym celu byy wanie sodycze, natomiast po owoce
sigaa jedynie 1/5 badanych. Z produktw typu fast-food
codziennie korzystao a 56,3% ankietowanych w tej grupie badawczej (21). Ma si to przeciwnie do wynikw naszych badan, z ktrych wynika, e tego rodzaju produkty nie s faworyzowanymi przez dzieci. Jednak rnice
mog w tym wypadku wynika z modszego wieku naszej
grupy badawczej i wskutek tego gorszym dostpem do
tych produktw.
Edukacja jest bardzo wanym aspektem, ktry bdc
nieobecny, nie zmieni nawykw ywieniowych i trybu
ycia. Mylc o maych dzieciach ze szkoy podstawowej, meritum sprawy dotyczy rodzicw tyche dzieci. Ich
wiadomo na temat istoty utrzymywania prawidowej
masy ciaa, co wicej - ich nauka o tym, w jakich wartociach jest ona prawidowa - moe ju duo zmieni.
Badania Bojar i wsp. wskazuj na konieczno edukacji
rodzicw. Ot okoo 41% rodzicw dzieci, ktre uwaaj, e maj nadwag twierdzi, e ich dziecko posiada
odpowiedni do wieku i wzrostu mas ciaa (12). Badanie przeprowadzone u 346 gimnazjalistw pokazao,

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

e nawyki ywieniowe s nieprawidowo wyksztacone

wrd tych dzieci. Zawieraj one w sobie skadow ilociow jak i jakociow. A 40% z nich nie je II, a co 4-ty
ucze I niadania (22).
Obserwujc zjawisko stopniowego zmniejszania si
iloci czasu powicanego na aktywno fizyczn, powanym problemem staje si szerzenie tego zjawiska wrd
coraz to modszych grup wiekowych. Tymczasem ruch
jest jedn z podstawowych potrzeb czowieka. Okres dziecistwa jest szczeglny, poniewa wtedy waciwa ilo
czasu powiconego na aktywno ruchow umoliwia
prawidowy rozwj fizyczny dziecka. Jest zatem rwnie
wanym czynnikiem co odpowiednia dieta.
W badaniach Kurzak i wsp. blisko 20% uczniw deklarowao ponad 4 godziny dziennie spdzania czasu przed
ekranem komputera. Byo to gwnie w celach rozrywkowych, natomiast ponad 80% uczniw uywao komputera
w zwizku z nauk szkoln nie wicej ni godzin dziennie. Prawie 75% uczniw deklarowao uprawianie sportu
poza lekcjami wychowania fizycznego, lecz a 27,5% nie
wykazywao adnej aktywnoci ruchowej poza lekcjami
WF. Czas przeznaczony na tygodniow aktywno ruchow wynosi u wikszoci badanych (57% u dziewczt
oraz 35% u chopcw) 1-2 godziny. Ponad 55% badanych
deklarowaa e na sen powica do 7 godzin dziennie. Ponad 1/3 badanych (37,6%) kadzie si spa midzy 22:00
a 23:00, a niewiele mniej uczniw - 32,1% po godzinie 23.
Niespena 1/4 badanych uczniw kadzie si spa po pnocy (22). Jeeli chodzi o uczszczanie na zajcia wychowania fizycznego, z bada Pituchy wynika, e zaledwie
21,7% przyznaje si do uczestnictwa w nich tylko raz
w tygodniu lub wcale. Poowa ankietowanych wiczy na
WF-ie dwa razy w tygodniu a 28,3% dzieci trzy razy w tygodniu. Niestety przekada si to na wady postawy, ktre
s rwnie nierzadkie w badanej grupie (23). W duym
badaniu liczcym 899 ankietowanych (ze szk podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych) wykazano, e 28% badanych prezentowao przecitny poziom
aktywnoci fizycznej. Poziom zadowalajcy i niski by
obecny u 1/5 ankietowanych. Najmniejszy odsetek (14%)
charakteryzowa wysoki poziom aktywnoci. Analiza sposobw spdzania czasu wolnego wykazaa, e 1/3 ankietowanych spdzaa go z kolegami i koleankami na boisku,
a 24% jedc na rowerze. Wolny czas przed ekranem telewizora lub komputera spdzao a 30% uczniw (24).
Wg bada Golec i wsp. przeprowadzonych u modziey
gimnazjalnej, przed komputerem i na ogldanie rnych
programw telewizyjnych powicao czas 17,4% ankietowanych dziewczynek oraz 24,8% chopcw. Okoo 1/5
zarwno chopcw jak i dziewczynek deklaruje okrelon
aktywno fizyczn 3 i wicej razy w tygodniu (25).
Nie bez znaczenia jest udzia mediw w aspekcie
oglnie pojtego zdrowego trybu ycia. Niestety efekty
tego s w wikszoci negatywne. Wszechobecne reklamy

produktw spoywczych, najczciej niezdrowych,

ktre otaczaj modych ludzi, nieustannie zachcaj do
ich zakupu. Modzi ludzie czsto dokonuj zakupw pod
wpywem medialnego przekazu, pomimo nie odczuwania
godu. To zjawisko jest bardzo czste i przyczyna si do
promowania zych nawykw ywieniowych (26).

PODSUMOWANIE
W populacji dzieci szkolnych w wieku od 11 do 13 lat
w miecie Piekary lskie stwierdzono, e:
Ponad 36% badanych dzieci dotknitych jest problemem nadwagi lub otyoci. Jednoczenie co pity ucze
jest niedoywiony.
Niewiele ponad 35% dzieci spoywa odpowiedni
ilo posikw w cigu dnia. Najczciej dzieci nie zjadaj I oraz II niadania. Jednoczenie znaczca wikszo
dzieci spoywa kolacj (ponad 91%) i obiad (ponad 85%).
Ilo spoywanych w cigu doby porcji wieych warzyw lub owocw przez dzieci jest nieodpowiednia: zaledwie 4,43% ankietowanych zjada ich 5 i wicej na dob.
Zaledwie 50% uczniw codziennie spoywa mleko
lub jego przetwory.
Wod mineraln kadego dnia wypija 67%
respondentw.
Okoo 8% badanych dzieci nie jada nigdy ryb, ponad
54% uczniw spoywa ryby jeden raz w tygodniu.
Ponad 85% badanych uczniw kilka razy w tygodniu
spoywa miso.
Jedynie 2,96% dzieci konsumuje codziennie ciemne
pieczywo, ponad 61% ankietowanych zjada ciemne pieczywo rzadziej ni raz w tygodniu bd nigdy nie je tego
rodzaju pieczywa.
Najczciej kupowanymi produktami spoywczymi
w szkolnym sklepiku s sodycze, woda mineralna i napoje sodzone.
Ponad 53% ankietowanych w ramach wolnego czasu
preferuje aktywny wypoczynek na wieym powietrzu,
wypoczynek bierny wybiera niespena 22%, natomiast regularnie trenuje jaki sport tylko co czwarty ucze.
Prawie 76% badanych dzieci nie korzysta z dodatkowych pozalekcyjnych zaj ruchowych organizowanych
przez szko.
Uczniowie biorcy udzia w badaniu posiadaj niewaciwe nawyki ywieniowe. Najczstszymi bdami
ywieniowymi popenianymi w badanej grupie dzieci
szkolnych zalicza si gwnie nadmierne spoycie wysokokalorycznych produktw spoywczych, takich jak:
sodycze i sone przekski oraz niewystarczajce przyjmowanie innych produktw, przede wszystkim warzyw
i owocw, ryb oraz mleka (lub jego przetworw) i wysoko bonnikowych produktw zboowych. Dodatkowo
zachowania zdrowotne w zakresie aktywnoci fizycznej
wrd badanych dzieci we wczesnym okresie dorastania

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

51

s nieprawidowe; dzieci nie powicaj wystarczajcej

iloci czasu na aktywno fizyczn.
Podzikowania. W tym miejscu autorzy pracy chcieliby serdecznie podzikowa za wspprac, powicony
czas oraz zaangaowanie w prowadzone badania przede
wszystkim rodzicom oraz dzieciom, a zarazem dyrekcji,
nauczycielom oraz pedagogom szkolnym Miejskiej Szkoy Podstawowej nr 9, Miejskiej Szkoy Podstawowej nr
5, Miejskiej Szkoy Podstawowej nr 12, Miejskiej Szkoy Podstawowej nr 13, Zespou Szk im. Marii Grzegorzewskiej, Zespou Szk Katolickich, Zespou SzkolnoPrzedszkolnego Nr 1 w Piekarach lskich.

PIMIENNICTWO
1 Prevalence of overweight and obesity in children
and adolescents. ENHIS 2009, http://www.euro.who.
int/__data/assets/pdf_file/0005/96980/2.3.-Prevalence-of-overweight-and-obesity-EDITED_layouted_
V3.pdf (stan z 05.02.2015)
2 Zahorska-Markiewicz B., Otyo epidemia XXI
wieku. Profilaktyka i leczenie zachowawcze otyoci.
Postpy Nauk Medycznych. 2009; 7, 494-497.
3 Pyrak B, Czerwonogrodzka-Senczyna A, Majcher A,
i wsp., Ryzyko wystpienia zespou metabolicznego
u dzieci w wieku 17 lat z otyoci prost. Endokrynologia Pediatryczna. 2012; 11 (38): 61-70.
4 Sikorska-Winiewska G., Nadwaga i otyo u dzieci
i modziey. ywno. Nauka. Technologia. Jako,
2007; 6 (55): 71 80.
5 Stankiewicz M, Pieszko M, liwiska A, i wsp., Obesity and diet awareness among polish children and
adolescents in small towns and villages Cent Eur J
Public Health 2014; 22 (1): 1216.
6 Stankiewicz M, Pieszko M, liwiska A, i wsp., Wystpowanie nadwagi i otyoci oraz wiedza i zachowania zdrowotne dzieci i modziey maych miast i wsi
wyniki badania Polskiego Projektu 400 Miast Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Przemiany Materii. 2010; 6 (2): 59-66.
7 Branca F, Nikogosian H, Lobstein T., The challenge
of obesity in the WHO European Region and the strategies for response. World Health Organization. Denmark, 2007
8 Monteiro P.O, Victora C.G., Rapid growth in infancy
and childhood and obesity in later life a systematic
review Obesity Review 2005; 6: 143154
9 Hinney A, Nguyen T.T, Scherag A, i wsp., Genome
wide association (GWA) study for early onset extreme obesity supports the role of fat mass and obesity
associated gene (FTO) variants. PLoS One. 2007; 2
(12): e1361.
10 Mczekalski B, Czyyk A, Warenik-Szymankiewicz
A., Rola genw w powstawaniu otyoci. Wspczes-

52

ne pogldy, patogeneza, aspekty kliniczne. Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Przemiany Materii.

2008; 5 (1): 2737.
11 Kuaga Z, Litwin M, Tkaczyk M, i wsp., Polish 2010
growth references for school-aged children and adolescents Eur J Pediatr 2011; 170: 599609
12 Bojar I, Wojtya A, Biliski P, i wsp., Zwyczaje ywieniowe modziey w Polsce. Medycyna Oglna. 2010;
16 (4): 547-557.
13 Wolnicka K, Taraszewska A, Jaczewska-Schuetz
J., Wystpowanie nadwagi, otyoci oraz niedoboru
masy ciaa wrd uczniw klas III szk podstawowych z uwzgldnieniem rnic regionalnych. Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Przemiany Materii.
2012; 8 (3): 8085.
14 Strzaba B., Nawyki ywieniowe i aktywno fizyczna uczniw klas pierwszych Gimnazjum Mistrzostwa
Sportowego w Poznaniu. Praca dyplomowa. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Pozna, 2014.
15 Cook S, Weitzman M, Auinge P. i wsp., Prevalence of
metabolic syndrome phenotype in adolescents Arch
Pediatr Med 2003; 157: 821-827
16 Bloomgarden Z.T., Adiposity and diabetes. Diabetes
Care 2002; 25: 2342-2349
17 Bryl W., Pupek-Musialik D., Otyo u osb w modym wieku konsekwencje zdrowotne, konieczno
prewencji, zasady postpowania. (W): Pupek-Musialik D. (red.) Otyo i zesp metaboliczny od teorii do
praktyki. Via Medica. Gdask, 2007: 79-89.
18 Sangun , Dndar B, Kker M, i wsp., Prevalence
of Metabolic Syndrome in Obese Children and Adolescents using Three Different Criteria and Evaluation of Risk Factors - Original Article J Clin Res Ped
Endo. 2011; 3 (2): 70-76.
19 Zgrski W., Sprawno i aktywno fizyczna w kontekcie oddziaywa rodowiskowych i zdrowia. Lider 2006; 11: 3-4
20 Roszko-Kirpsz I, Olejnik B.J, Zalewska M. i wsp.,
Wybrane nawyki ywieniowe a stan odywienia dzieci i modziey regionu Podlasia. Problemy Higieny
i Epidemiologii 2001; 92: 778-784
21 Batyk I., Zwyczaje ywieniowe wrd modziey.
Journal of Health Sciences. 2012; (2): 713.
22 Kurzak M, Pawelec K., Zachowania zdrowotne warszawskich gimnazjalistw. Zeszyty Naukowe. 2013;
8: 11-17
23 Pitucha A, Petera A., Charakterystyka nawykw ywieniowych i aktywnoci fizycznej dziecka w wieku
wczesnoszkolnym w Grze Puawskiej. Zeszyty Naukowe WSSP 2013; 17: 67-85
24 Marcysiak M, Zagroba M, Ostrowska B, i wsp., Aktywno fizyczna a zachowania ywieniowe dzieci

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

i modziey powiatu ciechanowskiego. Problemy Pielgniarstwa. 2010; 18 (2): 176-183.

25 Golec J, Czechowska D, Maso A, i wsp., Ocena uwarunkowa wystpowania nadwagi i otyoci
w wybranych grupach modziey. Ostry dyur. 2013;
6 (4): 132-137.
26 Mazur A, Szymanik I, Matusik P, i wsp., Rola reklam
i mediw w powstawaniu otyoci u dzieci i modziey. Endokrynologia, Otyo i Zaburzenia Przemiany
Materii. 2006; 2 (1): 1821.
Adres do korespondencji:
Pawe Jonczyk
Pl. Traugutta 2, 41-800 Zabrze
e-mail: pawel_jonczyk@o2.pl

Ryzyko medyczne Fast foods

Produkowane za pomoc przemysowych technologii i z uyciem duych iloci tuszczw, cukru, soli oraz
innych przypraw bogatokaloryczne prefabrykowane potrawy okrela si czsto mianem fast foods (szybkie
dania). S one szkodliwym wytworem wspczesnej cywilizacji. Sprzyjaj otyoci i miadycy, oraz znacznie
pogarszaj wyniki leczenia.
Naley je zupenie wykluczy z diety osb z nadwag i otyoci.
Wytwarzaj je firmy o oglnowiatowym zasigu i bardzo aktywnym marketingu (Arby`s, Boston Market,
Burger King, Carl`s Kr., Chick-Fil-A, Dairy Queen, Domino`s, Hardee`s, Kentucky Fried Chicken, McDonald`s,
Pizza Hut, Subway`s, Taco Bell, Wendy`s i inne).

Medycyna Metaboliczna, 2015, tom XIX, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl

53