Ani liberalizm,

ani marksizm
Koncepcje ideowo-polityczne
wspczesnego polskiego
narodowego radykalizmu
na przykadzie
Narodowego Odrodzenia Polski
Krzysztof Karczewski
2015

00

Mojemu zmaremu Ojcu

1

Ani liberalizm,
ani marksizm

Ani liberalizm,
ani marksizm
Koncepcje ideowo-polityczne
wspczesnego polskiego
narodowego radykalizmu
na przykadzie
Narodowego Odrodzenia Polski

Krzysztof Karczewski

2015
3

Recenzenci: prof. dr hab. Jacek Bartyzel

prof. dr hab. Jerzy Sielski

Skad tekstu
Krzysztof Karczewski

Projekt okadki
Krzysztof Karczewski

Copyright by Krzysztof Karczewski

Podzikowania
W tym miejscu chciabym podzikowa wszystkim tym, ktrzy w jaki sposb spierali mnie
w napisaniu niniejszej ksiki. Szczeglnie pragn podzikowa mojej Mamie za to, i po
prostu istniej, prof. dr hab. Jerzemu Sielskiemu za ogromn cierpliwo i wyrozumiao
oraz prof. dr hab. Jackowi Bartyzelowi za inspiracj i styl tekstw.

dr Krzysztof Karczewski

Spis treci
Wstp...s. 8
Rozdzia 1. Metodologias. 14
1.1.

Przedmiot monografii..s. 14

1.2.

Cele badawcze..s. 16

1.3.

Metody badawcze.s. 17

Rozdzia 2. Zarys ewolucji ideowej narodowego radykalizmu NOP od

akceptacji demokracji liberalnej ku jej kontestacji...s. 20
Rozdzia 3. Wizja polskiego narodowego radykalizmu jako rodzimego
wariantu Trzeciej Pozycji w ideach NOPs. 29
Rozdzia 4. Sfera wiatopogldowa narodowego radykalizmu NOPs. 75
4.1. rda inspiracji NOP jako polskiego przedstawiciela Trzeciej Pozycji..s. 75
4.2. Nacjonalizm chrzecijaski i tradycjonalizm katolicki jako fundamenty
wiatopogldowe NOP.s. 77
4.2.1. Tradycjonalizm katolicki w ideach NOP od lefebvryzmu do
sedewakantyzmu..s. 78
4.2.2. Nacjonalizm chrzecijaski jako osnowa hierarchii fundamentalnych
wartocis. 88
4.3. Wizja Rewolucji Narodowej, narodu i nacjonalizmu.s. 103
4.4. Koncepcja Politycznego onierzas. 132
Rozdzia 5. Sfera polityczna narodowego radykalizmu NOP..s. 145
5.1. Krytyka demokracji liberalnejs. 145
5.2. Ustrj polityczny rzdw powszechnych jako remedium na demokracj
liberaln i na dyktatur proletariatu...s. 153
Rozdzia 6. Sfera spoeczno-ekonomiczna narodowego radykalizmu
NOP...s. 208
6.1. Miejsce ekonomii w hierarchii dziedzin ycia spoecznego wedug
NOPs. 209
6

6.2. Wizja gospodarki dystrybucjonistycznej jako alternatywy wobec

kapitalizmu i socjalizmus. 219
6.3. Katolicki korporacjonizm jako narodowo-radykalna alternatywa wobec
leseferyzmu i wszechwadzy pastwa...s. 236
Podsumowanies. 257
Bibliografia...s. 265

Wstp
Historia narodu polskiego i jego pastwa odznaczya si jake tragicznymi i burzliwymi
wydarzeniami, m.in. powstaniami, ktre przecie s do dzi znakiem wyrniajcym Polakw
wrd narodw Europy. Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej odrniay si od dziejw innych
pastw licznymi przeomami spowodowanymi przez sam nard i bdcymi wynikami
midzynarodowych uwarunkowa, konstelacji spoecznych, politycznych itd., radykalnych
przemian pastwowych.
Kronika narodu polskiego tedy pod wzgldem czasu przypomina wcale nie spokojn i
agodn lini, ale niesamowicie krty, pogmatwany, peen zawijasw labirynt, gdzie czowiek
nie moe dosta si do wyjcia, cay czas bdzc, szukajc waciwej drogi i napotykajc co
rusz lepe zauki. W owej historii Polski zdarzyy wic zarwno aosne klski, zasugujce
na hab, jak i radosne zwycistwa; zarwno nieudolne, bdne, fatalne i niestety
nieodwracalne decyzje, jak i sukcesy, ktrymi nard polski moe z pewnoci pochwali si;
zarwno przegrane wojny z mocarstwami (Niemcy, Rosja), w ktrych Polska zawsze
przegrywaa, jak i wygrane wojny, w ktrych Polska zwyciaa. Nadto na tosamo
narodow i na tradycj historyczn Polski wywary wpyw rne ideologie i doktryny
polityczne, czstokro antagonistyczne vide z jednej strony liberalno-demokratyczne II i III
RP, a z drugiej strony komunistyczna Polska Ludowa. W toku dziejw narodu polskiego
zmieniaa si co rusz okrelona ideologia: a to liberalizm, a to komunizm itd.
Szczeglnie w najnowszej historii Polski jest wiele jake wydarze wanych,
przeomowych i doniosych na skal Europy i wiata. Wrd takich wydarze krluje
transformacja ustrojowa, tj. upadek komunizmu jako doktryny marksistowskiej i
komunistycznego systemu politycznego, a zarazem powstanie fundamentw ideowych,
politycznych oraz ekonomicznych wolnej i niepodlegej Trzeciej Rzeczypospolitej (III RP).
Dziki transformacji ustrojowej zaniky m.in. rozwinity system represji, indoktrynacja
susznych idei komunistycznych, cenzura i wobec tego wywary wpyw na spoeczestwo
polskie przerne ideologie i doktryny polityczne, wizje przyszej, podanej i idealnej
Polski, powstaway lokalne i regionalne organizacje spoeczne, upowszechniy si takie idee
liberalne, jak m.in. wolno, rwno pod wzgldem prawa, wolny rynek, prawa czowiek,
np. prawo do ycia, do wolnoci myli, sumienia i wyznania, do goszenia swoich pogldw i
opinii, do wasnoci; idee liberalne, ktre od 1989 r. byy ju norm we wszystkich
dziedzinach spoecznych w III RP. Take dziki owej transformacji wyksztaciy si
fundamenty polityczne systemu liberalno-demokratycznego, m.in. pluralizm polityczny,
trjpodzia wadz. Zalegalizowao si wic w wolnej Polsce mnstwo partii o przernej
opcji, od skrajnej prawicy a do skrajnej lewicy, np. gwny aktor naszej monografii
Narodowe Odrodzenie Polski. W wolnej Polsce partie nie antykomunistyczne niejako
wyszy na ziemi z podziemi, w ktrej niektre partie powstay si ju w ok. latach
osiemdziesitych w komunistycznej Polsce i dziaay konspiracyjnie.
W ten sposb nard polski najpierw przeywa komunizm, a potem, po 1989 r., w nard
przeszed jake bolesn, dotkliw, ale wielce konieczn i nag transformacj ustrojow, a
mianowicie w sferze ideologicznej z komunizmu do liberalizmu, w sferze systemu
politycznego z ustroju dyktatury proletariatu do ustroju demokracji liberalnej i w sferze
ekonomii z ustroju upastwowionego i nakazowo-rozdzielczego do ustroju kapitalizmu, by
wreszcie znale si w wolnej i niepodlegej Polsce. Std bez wtpienia nard polski i jego
pastwo spotkay si m.in. z zjawiskiem marksizmu (a cilej rzecz biorc marksizmuleninizmu, wzgldnie komunizm) jake bolenie i dotkliwie, co przekonuje choby liczba
ofiar w drugiej wojnie wiatowej na skutek agresji Zwizku Radzieckiego na Polsk i w
okresie rzdw ludowych. Komunizm jako doktryna polityczna (a wic teoria), jako system
8

polityczny i jako system spoeczno-gospodarczy, wynikajce z zaoe owej teorii (a wic

praktyka, tzw. realny komunizm), tedy zapisa si na kartach historii Polski olbrzymimi
literami i odbi si echem w polskich partiach politycznych, istniejcych ju w
midzywojennym okresie (II RP). Okres 1944 1989 w historii najnowszej narodu polskiego
i jego pastwa by przecie okresem stricte komunistycznym, gdy komunizm wywar
ogromny wpyw na wszystkie sfery ycia osobistego kadego Polaka i ycia publicznego
Polakw, przeto Polska od drugiej poowy XX w. bya naznaczona na trwale pitnem
komunizmu i jego skutkw tak pozytywnych, jak negatywnych. Do 1989 r. doktryn i
ruchem bezapelacyjnie niepodzielnie rzdzcym w yciu intelektualnym spoecznoekonomicznym i politycznym by oficjalnie marksizm-leninizm, a wszelkie inne opozycyjne
nurty niewtpliwie nie mogy liczy na przychylno wadz pastwowych i wobec tego nie
miay szans zaistnie legalnie w yciu publicznym. W komunistycznej Polsce wszystkie nie- i
antykomunistyczne partie i organizacje polityczne, m.in. wani NOP, oraz ich doktryny
zmuszone byy albo po prostu przerwa swoj dziaalno ideow i polityczn, albo te jak
powiedzielimy wycofa si do podziemia, gdzie w trudnych, surowych warunkach
prbowano pomimo powanych utrudnie ze strony komunistycznych wadz (cenzura,
represje itd.) gosi niekomunistyczne idee, naraajc si komunistycznym wadzom
pastwowym, a w efekcie doktryny niekomunistyczne jakby zwolniy swj rozwj ideowopolityczny, pozostajc niejako z tyu w stosunku do nowych, nieraz ciekawych i
intrygujcych, pywajcych z Europy Zachodniej idei politycznych, pograjc si w
stagnacji. Nie- i antykomunistyczne ideologie, doktryny i partie polityczne od 1944 r.
gigantycznie osabiy si, zmala ich zasig propagandy, skurczya si ich liczba zwolennikw
wrd Polakw.
Sytuacja ta zmienia si oczywicie wraz z upadkiem systemu politycznego Polskiej
Rzeczpospolitej Ludowej, opartej na fundamencie doktryny marksizmu-leninizmu, oraz
systemu ekonomicznego, ktra charakteryzowaa si gospodark upastwowion i nakazoworozdzielcz. Rozwj podwalin pod demokratyczno-liberalne pastwo, w ktrym wszake
legalnie mog funkcjonowa rne ruchy polityczne i spoeczne, spowodowa, e po
kilkudziesiciu latach nieobecnoci publicznej zaczy oywa nurty polskiej myli
politycznej wraz z ruchami je reprezentujcymi. Ody m.in. ruch socjalistyczny, ludowy,
konserwatywny, narodowy (narodowo-demokratyczny) i co szczeglnie istotne
narodowo-radykalny. We wszystkich nurtach politycznych, m.in. narodowego czy te
narodowo-radykalnego, pojawiy si oywione dyskusje nad dziedzictwem ideowopolitycznym, np. nad tym, co warto przej z dorobku okresu midzywojennego. Pojawi si
swego rodzaju ferment mylowy we wszystkich nurtach.
Co wicej, radykalnym przemianom wewntrznym w Polsce towarzyszyy zmiany
midzynarodowe, np. w 1989 r. runa elazna kurtyna, bdca symbolem podziau midzy
komunizmem a liberalizmem, oraz zaczy zanika granice pomidzy pastwami i wobec
tego wreszcie zwyczajni ludzie z Zachodu oraz z Wschodu zaczynali si czciej spotyka ze
sob. Zaczto rozmawia o wzmoeniu relacji m.in. Polski z Stanami Zjednoczonymi oraz z
krajami zachodnimi, m.in. Niemcami, o wymianie gospodarczej midzy pastwami Europy
Zachodniej a pastwami Europy rodkowo-Wschodniej i o oddalaniu si od Zwizku
Radzieckiego (pniej Federacji Rosyjskiej). Polska zacza politycznie i ekonomicznie
uzalenia si od pastw Europy Zachodniej (pniej Unii Europejskiej). Idee polityczne z
Zachodu, wytworzone przez zachodnie organizacje polityczne zaczynay przenika do krajw
byego boku wschodniego, m.in. wanie do Polski, zaraajc oblicza ideowo-polityczne
polskich organizacji i partii politycznych. Caa kultura duchowa, mentalno spoeczna
przyja od Zachodu materializm, ekonomizm, a nade wszystko konsumpcjonizm, jake
typowy dla krajw zachodnich. Po 1989 r. Polacy tak nagle zachwycili si m.in. najwyszym
9

standardem ycia spoeczestw Europy Zachodniej, towarami wyprodukowanymi przez

pastwa Europy Zachodniej, ideami politycznymi, filozoficznymi i ekonomicznymi, i
zaczyna krlowa pewien skrt mylowy: pochodzce z Zachodu = jakociowo lepsze pod
kadym ktem, Europa Zachodnia i Stany Zjednoczone = pastwa dostatku, bogactwa.
Wreszcie po 1989 r. rozwj komunikacyjny nagle przyspieszy, np. pojawiay si nowe media
elektroniczne (przede wszystkim Internet), dziki ktrym dany czowiek moe porozumowa
si z kadym czowiekiem z kadego regionu wiata, obalajc bariery czasowe i przestrzenne.
Dziki powstaniu sieci elektronicznej umoliwia jednostce ludzkiej komunikacj na skal
masow, czego efektem w rzeczywistoci wiat zamieni si w globaln wiosk (global
village).
W takim to czasie weszo w okres transformacji ustrojowej Narodowe Organizacja Polski
(NOP), pamitajce schyek epoki komunistycznej, bdce jake ostrym i
bezkompromisowym wobec liberalizmu i jego zdobyczy, tj. demokracji liberalnej i
kapitalizmu, i wobec szczeglnie komunizmu jako teorii i praktyki, pamitajc burzliwy
schyek (tzn. lata osiemdziesite) komunistycznej Polski. Organizacja ta, okrelajca sama
siebie jako najduej istniejca polska formacja narodowa okresu powojennego 1, powstaa
ju w dniu 10 listopada 1981 r. Przez ten dugi okres czasu ugrupowanie przechodzio
poprzez rne formy organizacyjne w momencie zaoenia stanowio ono forum
dyskusyjne modziey o pogldach narodowych 2, a wedug dziaaczy tej formacji ju od
roku 1983 stao si zdyscyplinowanym ruchem narodowo-radykalnym o jasno
sprecyzowanym obliczu ideowym 3. NOP prowadzio szeroko zakrojon dziaalno
podziemn: od listopada 1983 r. zaczto wydawa czasopismo Jestem Polakiem, a dwa lata
pniej zaoono Wydawnictwo Jestem Polakiem. Std te w okres transformacji
ustrojowej NOP wszed jako organizacja majca ju bogate dowiadczenie w aktywnoci
politycznej, wydawniczej i spoecznej. W 1992 r. organizacja dokonaa kolejnego kroku w
swojej dziaalnoci ot wtedy to, a dokadniej w dniu 22 kwietnia 1992 r.4, wanie
zarejestrowano NOP jako parti polityczn, dziki czemu przed organizacj otworzyy si
nowe drogi do propagowania swoich idei. Koniecznie trzeba tu jednak nadmieni, i
dziaalno NOP jako partii politycznej nie jest przez owo rodowisko traktowana jako
priorytetowa, co zreszt sami narodowi radykaowie otwarcie przyznaj: Narodowe
Odrodzenie Polski jest ruchem ideowo-politycznym, cho dla wygody prawnej od 1992 r.
zarejestrowane jest jako partia polityczna5. Obecnie NOP prowadzi dziaalno wanie
bardziej jako ruch polityczny i spoeczny, nie ograniczajc si tylko do funkcjonowania jako
partia polityczna. Z NOP zwizany jest np. Instytut Narodowo-Radykalny powstay w 1995 r.
z przeksztacenia Instytutu Narodowej Myli Politycznej6, prowadzcy dziaalno
wydawnicz i naukowo-badawcz, Instytut Norwida, Stowarzyszenie Czas Modych 7,
portal internetowy Nacjonalista.pl (istniejcy od 2005 r.) oraz liczne czasopisma, z ktrych
szczeglnie wane to Szczerbiec oraz 17. Cywilizacja Czasu Prby. O ile Szczerbiec
jest ju tytuem obecnym na rynku wydawniczym od wielu lat, od tyle jednak 17.
Cywilizacja Czasw Prby to tytu stosunkowo nowy, ktrego wydanie pierwszego numeru
nastpio w 2009 r., przez co, wraz z przywrceniem wydawania Szczerbca w 2008 r.,
oywio dziaalno wydawnicz, a przeto przyczynio si do rozwoju idei NOP. Warto tu
1

Dla Narodu przez Nard, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113), s. 2.

Tame, s. 2.
3
Tame, s. 2.
4
Zob. J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w III RP, Toru 2003, s. 195.
5
Dla Narodu przez Nard, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113), s. 2.
6
Zob. Instytut Narodowo-Radykalny, Szczerbiec, 1995 1996, nr 1, s. 6.
7
Zob. Historia NOP, http://www.nop.org.pl/historia-nop/, dostp z dn. 01.09.2011.
2

10

zaznaczy, i Szczerbiec na pocztku nie by organem NOP ugrupowanie niniejsze

dopiero od lutego 1994 r. redagowao dodatek do tego czasopisma pt. Awangarda
Narodowa od lutego 1994 r. W tym roku bowiem, jak podaje J. Tomasiewicz, na pocztku
stycznia doszo do spotkania, w ktrym uczestniczyy >>trzy pokolenia Polski Narodowej<<:
T. Prus-Miciski (88 lat), M. ochowski (56) i Adam Gmurczyk (30). Dwaj pierwsi
reprezentowali tzw. Organizacj Polityczn Narodu, jaka zawizaa si wok
pierwszoobiegowego miesicznika Szczerbiec 8. Efektem tych rozmw byo wanie
utworzenie dodatku Awangarda Narodowa, doczanego do kadego numeru Szczerbca.
We wrzeniu tego roku ju cay Szczerbiec zosta przejty przez NOP, a w grudniu A.
Gmurczyk prezes NOP zosta redaktorem naczelnym, ktrym jest do dnia dzisiejszego,
podobnie jak prezesem caej organizacji. Prcz Szczerbca i 17. Cywilizacja Czasw
Prby warto take odnotowa Now Sztafet pismo o bardziej popularyzatorskim
charakterze, wydawane od grudnia 1995 r., jak rwnie liczne czasopisma, wydawane przez
lokalne oddziay NOP, m.in. Dziedzictwo (Dzielnica dzka), Trzecia Droga
(Oddzia Wabrzych), Falanga (Oddzia Wabrzych) czy Biuletyn Narodowego
Odrodzenia Polski (Dzielnica dzka)9.
Zajmijmy si zatem obliczem ideowym NOP jako reprezentanta Trzeciej Pozycji w
naszym kraju. W niniejszej monografii przedstawimy idee narodowo-radykalne NOP,
zwracajc szczeglnie uwag na ich zwizki z ideami Trzeciej Pozycji, ideami narodoworewolucyjnymi, uksztatowanymi przez Dereka Hollanda i grono skupione wok niego,
przeto:
a) nakrelimy metodologi (rozdzia 1.);
b) zrekonstruujmy wizje polskiego narodowego radykalizmu jako rodzimego wariantu
Trzeciej Pozycji w ideach NOP (rozdzia 2.);
c) zanalizujmy sfer wiatopogldow, powizane np. z stosunkiem do katolicyzmu, w
ktrej znajdziemy najwaniejsze wartoci i idee narodowo-rewolucyjne (rozdzia 3.);
d) zanalizujmy sfer polityczn, w ktrej znajdziemy wizj pastwa jako remedium na
demokracj liberaln i na dyktatur proletariatu (rozdzia 4.);
e) zanalizujmy sfer spoeczno-ekonomiczn, w ktrej znajdziemy dystrybucjonizm i
korporacjonizm jako remedia na kapitalizm i na socjalizm jako typ ustroju spoecznoekonomicznego (rozdzia 5);
f) i zsumujmy wnioski (Podsumowanie).
Na koniec trzeba powiedzie, i podstawowym motywem podjcia zagadnienia idei
politycznych Narodowego Odrodzenia Polski jest zastanawiajcy brak monografii
powiconych wanie studium idei politycznych, koncepcji i wizji ideowo-politycznych teje
partii politycznej. Owszem, w polskiej politologii byy i s prby bada politologicznych pod
rnymi ktami na temat narodowo-radykalnej doktryny politycznej NOP. W tym kontekcie
moemy tu wskaza na artykuy naukowe powicone ideom NOP autorstwa np. J.
Tomasiewicza10 czy G. Radomskiego 11, jak rwnie na monografie powicone polskiemu
8

J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie, s. 196

Dokadny spis wydawanych przez NOP tytuw prasowych, czstokro majcych jednake charakter
informacyjny, powicony dziaalnoci poszczeglnych oddziaw organizacji, a wic pozbawionych rozwaa
stricte ideowo-politycznych, zawar J. Tomasiewicz w swojej monografii Ugrupowania neoendeckie. Zob.
tame, ss. 202 203.
10
Zob. J. Tomasiewicz, Narodowe Odrodzenie Polski i jego wizja Katolickiego Pastwa Narodu Polskiego
jako uwspczeniona wersja narodowego radykalizmu, [w:] B. Grott (red.), Rne oblicza nacjonalizmw.
Polityka Religia Etos, Krakw 2010, ss. 21 48.
11
Zob. G. Radomski, Puryfikacja czy instrumentalizacja? Narodowe Odrodzenie Polski wobec kanonu kultury
narodowej, [w:] M. Jeziski (red.), Wspczesne nacjonalizmy, Toru 2008, ss. 65 75.
9

11

ruchowi narodowemu po 1989 r., w ktrych znajdziemy analiz m.in. idei tej organizacji,
m.in. J. Tomasiewicza12, G. Tokarza13 czy M. Strutyskiego 14, a wic monografie
koncentrujce si nie na doktrynie politycznej NOP, ale tylko na caym ruchu narodowym,
tym samym niestety ignorujc na pozr drugorzdne, lecz wane i ciekawe aspekty ideowopolityczne owej partii politycznej. Ba gdyby doda wprost gigantyczn wspczesn
literatur politologiczn na temat historycznego, klasycznego, midzywojennego
narodowego radykalizmu, tj. idei politycznych trzech gwnych organizacji politycznych:
Obozu Narodowo-Radykalnego (1934 1935), Obozu Narodowo-Radykalnego ABC (1935
1939) i Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga (1935 1939)15, to zapewnie niestety
wystpiaby jake nierwna proporcja pod wzgldem liczby publikacji, proporcja na korzy
oczywicie owych klasycznych doktryn narodowo-radykalnych anieli NOP i wobec tego
niestety musimy zgani do niedorzeczn sytuacj na rynku co do idei politycznych
wspczesnych polskich partii i organizacji narodowych, w tym narodowo-radykalnych, m.in.
wanie NOP jako gwnej siy ideowo-politycznej wspczesnego narodowego radykalizmu.
Std te podjta przez niniejsz monografi powicon ideom politycznym, koncepcjom
ideowo-politycznym NOP tematyka w zamierzeniu autora ma by swego rodzaju dziaaniem
pionierskim. Owa monografia jest pierwsz monografi traktujc tylko i wycznie o
wspczesnej narodowo-radykalnej doktrynie politycznej NOP, naciskajc zarwno na
zbieno narodowo-radykalnych idei NOP i zachodnioeuropejskich idei Trzeciej Pozycji, na
przenikanie idei midzy scen polsk a scen zagraniczn, zachodnioeuropejsk, jak i na
rnice midzy tymi wspczesnymi doktrynami nacjonalistycznymi, antyliberalnymi i
12
13

Zob. J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w III Rzeczypospolitej, Toru 2003.

Zob. G. Tokarz, Ruch narodowy w Polsce w latach 1989 1997, Wrocaw 2002.

14

Zob. M. Strutyski, Religia i nard. Inspiracje katolickie w myli ruchu narodowego w Polsce wspczesnej
(1989 2001), Krakw 2006.
15
Nt. midzywojennego narodowego radykalizmu zob. np. T. Brzeziski, Koncepcja Organizacji Politycznej
Narodu w myli politycznej Bolesawa Piaseckiego recept na kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce w
XX-leciu midzywojennym, [w:] Kryzysy i sposoby ich przezwyciania w myli politycznej XX wieku, W.
Wojdya (red.), Toru 2004; tene, Projekcja ,,ustroju totalnego w myli politycznej Bolesawa Piaseckiego
okresu dwudziestolecia midzywojennego, [w:] Midzy otwart a domknit myl polityczn. Szkice o
najnowszej refleksji politycznej, R. Bcker, J. Marszaek-Kawa (red.), Toru 2006; T. Dunin, Nacjonalizm i
antysemityzm w programie Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] Studia nad faszyzmem i zbrodniami
hitlerowskim, t. 3, 1977; B. Grott, Czowiek, wychowanie i kultura w programie Falangi, Przegld
Humanistyczny, 1994, nr 1; tene, Koncepcje gospodarcze Ruchu NarodowoRadykalnego Falanga w
wietle prasy, Studia Historyczne, 1995, z. 2; B. Grott, Myl spoecznopastwowa ugrupowa rozamowych
obozu narodowego (19341939), Przegld Humanistyczny, 1988, nr 6; K. Kawalec, Narodowa Demokracja
wobec faszyzmu 1922 1939, Warszawa 1989; K. Kawalec, Wizje ustroju pastwa w polskiej myli politycznej
z lat 1918 1939. Ze studiw nad dziejami polskiej myli politycznej, Wrocaw 1995; K. Kawcki, Dziaalno i
myl spoeczno-polityczna ONR ABC, Warszawa 2009; R. tocha, ,,Totalizm katolicki jako koncepcja ustroju
dla Polski [w:] Religia chrzecijaska a idee polityczne, B. Grott (red.), Krakw 1998; A. Meller, ,,Nowy ad
gospodarczy jako alternatywa dla liberalizmu i marksizmu. Kwestie gospodarcze i agrarne w myli politycznej
Obozu Narodowo-Radykalnego ,,ABC, Glaukopis, 2009, nr 15-16; A. Meller, Koncepcje gospodarczoagrarne Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga, Glaukopis, 2009, nr 13-14; A. Meller, Monarchia czy
republika? czyli dylematy ustrojowe polskiego ruchu narodowo-radykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza
Sas-Wisockiego i Bolesawa Piaseckiego [w:] Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludziedziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.), Szczecin 2008; K. Rogaczewska, Pastwo i nard w myli politycznej
Ruchu Narodowo-Radykalnego ,,Falanga, [w:] Studia z teorii polityki, kultury politycznej i myli politycznej,
W. Bokaja (red.), Wrocaw 1996; Sz. Rudnicki, Obz Narodowo-Radykalny. Geneza i dziaalno, Warszawa
1985; M. liwa, Narodoworadykalny model pastwa totalitarnego w Polsce, Dzieje Najnowsze, 1996, nr 1; P.
Tomaszewski, Koncepcje ustroju pastwa polskiego w myli spoeczno-politycznej Wojciecha Wasiutyskiego
w latach trzydziestych XX wieku, Studenckie Zapiski Historyczne, 2005, z. 2.

12

antymarksistowskimi, czego na pewno nigdzie nie spotykao si wczeniej w polskiej

politologii.

13

Rozdzia 1. Metodologia.
W niniejszej czci zajmiemy si jej aspektami metodologicznymi dotyczcymi
nastpujcych dziedzin:
- okrelenia przedmiotu pracy;
- okrelenia celw badawczych i postawienia pyta;
- okrelenia stosowanych metod badawczych.

1.1.

Przedmiot monografii.

Tytu niniejszej monografii brzmi: Ani liberalizm, ani marksizm. Koncepcje ideowopolityczne wspczesnego polskiego narodowego radykalizmu na przykadzie Narodowego
Odrodzenia Polski. Przedmiotem zatem jest wspczesna doktryna polityczna narodowego
radykalizmu na przykadzie Narodowego Odrodzenia Polski. W niniejszej pracy owa
doktryna polityczna NOP zostaje zanalizowana w oparciu o okrelone ramy geograficzne oraz
czasowe. Ramy geograficzne zawaj tylko do Polski, bowiem jest oczywiste, i NOP to
polska par excellence partia polityczna, a narodowy radykalizm to polska par excellence
doktryna polityczna, uwarunkowana polsk kultur, tradycj i mentalnoci.
Jeli chodzi o ramy czasowe, pod uwag wzito okres 1990 2011. Taki wybr
oczywicie nie jest przypadkowy to wszake okres doniosych przemian kulturowych,
politycznych i ekonomicznych, polegajcych w tyche wanie krajach na odejciu od modelu
opartego na ideach marksizmu-leninizmu, m.in. ustroju dyktatury proletariatu i przewodniej
roli partii komunistycznej na rzecz demokracji liberalnej oraz na odejciu od gospodarki
nakazowo-rozdzielczej i upastwowionej na rzecz gospodarki kapitalistycznej, tj.
ufundowanej na prymacie wasnoci prywatnej oraz wolnego rynku. W tyme wanie czasie
okresie transformacji ustrojowej i budowy zrbw kultury opartej na prymacie idei
liberalizmu, nowego ustroju politycznego (demokracji liberalnej) oraz spoecznoekonomicznego (kapitalizmu) oczywicie pojawio si wiele nurtw kontestujcych owe
przemiany w sposb caociowy, tj. nie krytykujcych tylko konkretnych, szczegowych
proponowanych przez elity rzdzce rozwiza, lecz sam istot budowania ustroju
demokracji liberalnej i kapitalizmu, postulujc wykorzystanie sytuacji upadku systemu
komunistycznego do stworzenia cakiem innego porzdku, odmiennej cywilizacji, nie majcej
nic wsplnego z cywilizacj zachodni, liberaln, jak i zreszt z cywilizacj opart na
fundamentach marksistowsko-leninowskich rzecz jasna, w tym wanie odbudowania
cywilizacji opartej na prawdziwych, ponadczasowych wartociach, a cilej rzecz ujmujc
wartociach chrzecijaskich, co gosi wanie NOP. Co wicej, NOP jak i zreszt inne
partie niekomunistyczne po 1990 r. odyo, rozwijao si bujnie i zaczo formowa
swoj, tym razem legaln, dziaalno i swoje kontakty z zagranicznymi, nacjonalistycznymi
organizacjami politycznymi. To wanie w okresie dziewidziesitych XX w., w Polsce
wolnej i demokratycznej, zaczynao zmienia swoje oblicze ideowo-polityczne z de facto
narodowo-liberalne na bardziej zdecydowane, bardziej ostre, antysystemowe i narodoworadykalne par excellence, przejo rne szyldy, hasa, wartoci, idee itd. z
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji, powoli zaczynao zainteresowa si zagranicznymi
ideami, koncepcjami, wizjami formowanymi przez doktryn Trzeciej Pozycji i wobec tego
si faktu bardziej zwraca uwag na wspczesne rne zjawiska spoeczne i ekonomiczne
(nierwnoci ekonomiczne, wyzysk, globalizacja, wiatowe banki i ponadnarodowe
korporacje itd.) w wiecie liberalnym, na ktre tak naciskaj przecie organizacje polityczne i
partie polityczne stricte lewicowe. Jednoczenie dziki Trzeciej Pozycji NOP odkryo
swoje korzenie: idee narodowo-radykalne, uwiadomio, i jest dziedzicem spucizny
14

narodowego radykalizmu doktryny na wskro polskiej, przejo doktryn narodoworadykaln od organizacji politycznych (Obz Narodowo-Radykalny, Obz NarodowoRadykalny ABC, Ruch Narodowo-Radykalny) i wci rozwija je, czc idee narodoworadykalne z wspczesnymi wymogami spoecznymi, politycznymi i kulturalnymi. Mwic
wprost to wanie w tyme okresie NOP zaczynao by reprezentatywnym przykadem
narodowo-radykalnej organizacji politycznej i zarazem by polskim odpowiednikiem
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji albowiem wspczesny narodowy radykalizm,
narodowy radykalizm la NOP to ni wicej, ni mniej, jak polska odmiana
zachodnioeuropejskiej Trzeciej Pozycji.
Koniecznie w tym miejscu trzeba zaznaczy, i niniejsza monografia dotyczy wanie
koncepcji ideowo-politycznych Narodowego Odrodzenia Polski, m.in. wizji pastwa i wizji
gospodarki jest to studium idei politycznych, a nie studium struktur organizacyjnych czy
dziaalnoci tyche rodowisk. Oczywicie w niniejszej pracy podane s najistotniejsze
informacje odnonie do organizacyjnej strukturze NOP, niemniej jednak przedmiotem pracy
s idee polityczne owej nacjonalistycznej organizacji politycznej. Co wicej, kwestia struktur
organizacyjnych potraktowana jest wanie jako pewien aspekt ideowy NOP, uznajce
siebie za swoisty zakon ideowy, kadc akcent na szkolenie swoich czonkw i formowanie
ich osobowoci jako zalkw Nowych Ludzi, akcentuje mocno kwesti organizacji i
hierarchii ruchu nacjonalistycznego jako zalka Nowego adu.
Tak wic sumarycznie mwic mona zatem przyj, i niniejsza monografia wpisuje
si w obrb bada z zakresu ideologii i doktryn politycznych, a przeto wchodzi poniekd na
grunt tzw. metapolityki. Czym jest metapolityka? Przywoajmy tutaj definicj, ktr na grunt
nauki politologicznej oraz rwnie filozofii wprowadzi J. Bartyzel: interdyscyplinarna,
teoretyczno-praktyczna wiedza o przedpolitycznych zasadach podstawowych i celu finalnym
polityki, rozwaanej w ogldzie caoksztatu ludzkiej kultury, w wietle prawa naturalnego
oraz przez odniesienie do nadprzyrodzonoci, intencjonalnie okrelajca take konieczne dla
istnienia dobrego spoeczestwa reguy adu politycznego; inaczej filozofia polityki,
zawierajca jej teori bytu (metafizyk), teori poznania (epistemologi) i teori wartoci
(aksjologi), zazwyczaj take przechodzca w teologi polityczn 16. Zwrmy uwag przy
tym, i dla J. Bartyzela tak pojta metapolityka jest rwnoznaczna z filozofi polityki jak
zobaczymy w rozwaaniach terminologicznych, wielu badaczy ideologii i doktryn
politycznych nie wszystkie nurty ideowo-polityczne klasyfikuje jako ideologiczne, lecz
wanie jako nurty z zakresu filozofii polityki lub filozofii politycznej. Istot metapolityki jest
bowiem synteza dwch terminw: meta, czyli z jzyka greckiego ponad, oraz polityka,
a wic, sumarycznie ujmujc, co, co jest ponad polityk chodzi tutaj oczywicie o
polityk rozumian kategoriach zdobycia i sprawowania wadzy, za tak pojta metapolityka
to wanie dziedzina idei politycznych, wizji optymalnego i podanego porzdku
politycznego to one s ponad polityk, tj. polityk biec, stosowan, s niejako si
napdow legitymizujc decyzje polityczne. Z tej przyczyny idee polityczne niejako
egzystuj na pograniczu owych wskazanych przez J. Bartyzela dwch sfer: filozofii oraz
polityki, s one wynikiem zastosowania idei filozoficznych do wiata polityki, tj. tworzenia
wizji rzeczywistoci politycznej.
A jeli filozofia powizana jest z religi, to moemy mwi kontynuujc tok wywodu
przywoanego uczonego o tzw. teologii politycznej, tj. zastosowaniu poj religijnych do
rzeczywistoci politycznej, a wic idei politycznych bdcych skonkretyzowaniem zasad
goszonych przez dan religi. Pojcie niniejsze, wprowadzone w obieg przez niemieckiego
prawnika i konserwatyst Carla Schmitta, zostao przeze scharakteryzowano zwile
16

J. Bartyzel, Metapolityka, http://www.legitymizm.org/ebp-metapolityka, dostp z dn. 08.01.2012.

15

nastpujcymi sowami: Wszystkie istotne pojcia z zakresu wspczesnej nauki o pastwie

to zsekularyzowane pojcia teologiczne. Dowodzi tego nie tylko historyczna ewolucja tych
poj, ktre zostay przeniesione z teologii do nauki o pastwie w ten sposb na przykad
wszechmocny Bg sta si wszechmocnym prawodawc lecz wiadczy o tym rwnie ich
systemowa struktura, ktrej znajomo konieczna jest do ich socjologicznego ujcia17. Z
kolei J. Bartyzel definiuje teologi polityczn nastpujco: wielowtkowa i wieloaspektowa
refleksja dotyczca relacji i analogii strukturalnych pomidzy transcendencj a immanencj,
religi a polityk oraz Kocioem a pastwem; w zalenoci od nadawcy, jego intencji i celu
oraz domniemanego adresata uprawiana w obrbie teologii sensu stricte, nauczania
spoecznego Kocioa, filozofii polityki (pastwa i prawa), filozofii moralnej lub socjologii
prawa, zazwyczaj take cile powizana z filozofi dziejw i filozofi kultury 18. W
niniejszej monografii rozpatrzymy narodowy radykalizm jako doktryna polityczna stricte
polska, a konkretniej mwic wspczesny narodowy radykalizm na przykadzie NOP, to
doktryna oparta na wiatopogldzie otwarcie katolickim, std pojcie teologia polityczna
znajduje take i tutaj w gruncie rzeczy zastosowanie.

1.2.

Cele badawcze.

Cele badawcze niniejszej pracy to:

a) Wykazanie, i po 1990 r. powstay przerne partie i organizacje polityczne, goszce
rne nurty, doktryny i ideologie polityczne, rne koncepcje, wizje dotyczce pastwa,
religii, kultury, ekonomii itd., wliczajc w to rwnie partie i organizacje polityczne stricte
antysystemowe, kontestujce cay ustalony porzdek polityczny w Polsce, tj. typ ustroju
politycznego zwany demokracj liberaln i typ ustroju spoeczno-ekonomicznego zwany
kapitalizmem. Owe partie antysystemowe, m.in. wanie NOP, odrzucaj m.in. szereg
instytucji i powiza ze sob, zbir zalenoci, sposoby funkcjonowania, mechanizm
stosunkw, relacji, korelacji i oddziaywa w ramach strukturalnych w obrbie ju to ustroju
politycznego, ju to ustroju spoeczno-ekonomicznego, afirmuj cakowity rozpad pod ktem
tak strukturalnym, jak funkcjonalnym demokracji liberalnej i kapitalizmu. Std owe partie
antysystemowe nie postawiy za cel konkurowanie z innymi partiami politycznymi w ramach
regu i norm wytyczonych w oparciu o idee filozoficzne i polityczne liberalizmu (relatywizm
moralny i pojciowy, rwno prawna, jednostka ludzka jako atom, spoeczestwo jako
jedynie zbir jednostek-atomw itd.), niejako wycig do urn, zdoby jak najwicej
gosw wyborcw i miejsc w parlamencie, a nawet nie postawiy za cel jakiekolwiek zmiany
w ramach demokracji liberalnej, np. z takiej demokracji, w ktrej parlament jest podlegy
gowowi pastwa (system prezydencki), w tak demokracj, w ktrej parlament bdzie
kontrolowa poczynania gowy pastwa (system parlamentarny), lecz postuluj wanie
odrzucenie samej istoty demokracji liberalnej, powstrzymuj nawet od wejcia w struktury
demokracji liberalnej, i wobec tego sugeruj nowy, antytetyczny wzgldem demokracji
liberalnej (jak i zreszt dyktatury proletariatu) typ ustroju politycznego.
b) Wykazanie, i typ ustroju politycznego i typ ustroju spoeczno-ekonomicznego zale od
caoksztatu dziedzin ycia osobistego i spoecznego czowieka, a cilej rzecz ujmujc
kultury duchowej, m.in. religii, filozofii, sztuki, literatury, a ta kultura duchowa wpywa na
mentalno spoeczn danego spoeczestwa. Innymi sowy, istnieje korelacja midzy tymi
dwoma typami ustroju a pozostaymi dziedzinach myli czowieczej. Zarwno typ ustroju
17

Zob. C. Schmitt, Teologia polityczna. Cztery rozdziay powicone nauce o suwerennoci, [w:] C. Schmitt,
Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000, ss. 60 61.
18
J. Bartyzel, Teologia polityczna, http://www.legitymizm.org/ebp-teologia-polityczna, dostp z dn. 08.01.2012.

16

politycznego, jak i typ ustroju spoeczno-ekonomicznego s zanurzone w szerszych

kategoriach: cywilizacja, religia, kultura, tradycja, mentalno itd.
c) Wykazanie, i w wyniku gwatownych przemian, tendencji i trendw komunikacyjnych,
m.in. pojawiania si nowych mediw (np. Internet), technik komunikacji, wynalazkw
technologicznych, zjawisk globalizacji we wszystkich sferach (kulturowej, technologicznej,
ekonomicznej itd.), wspczenie, pod koniec XX w. i na pocztku XXI w., zaczyna
przenika si nawzajem idee zagraniczne, obce i idee polskie, swojskie.
d) Wykazanie, i w wyniku okresu komunistycznego Polski w latach 1944 1989, w ktrym
trwa niepodzielnie monopol zaoe filozoficznych marksizmu-leninizmu, idei materializmu
dialektyczno-historycznego we wszystkich sferach ycia publicznego i osobistego, oraz
istnienia elaznej kurtyny, nagle przerway si linie rozwojowe nurtw myli politycznej
nie- i antykomunistycznej, m.in. narodowo-radykalnej myli politycznej, i wobec tego
odyy dopiero po 1989 r. bdc tedy jakby opnionymi w stosunku do zagranicznej
myli politycznej, gdy dopiero na kocu XX w. stykay si niejako na wasnej skrze z
nowymi zjawiskami, tendencjami i trendami spoecznymi, ekonomicznymi i politycznymi,
wystpujcymi w Europie Zachodniej po 1945 r. Tote owe polskie kierunki myli
politycznej co prawda mniej u lewicowych, a bardziej u prawicowych, lecz zawsze
waciwie s bardziej zachowawczymi w stosunku do zagranicznych.
Osignicie powyszych celw badawczych niniejszej pracy umoliwi nam take zdobycie
odpowiedzi na pytania z owymi celami zwizane, a mianowicie:
a) Jak kontynuowa przerwane latami represji komunistycznych dziedzictwo poszczeglnych
ruchw politycznych, nurtw myli politycznej?
b) Jak przystosowa idee tradycyjnych nurtw polskiego mylenia o pastwie, prawie,
ekonomii do obecnych wyzwa, do wspczesnych problemw, z jakimi musiaa boryka si
rodzca wwczas III RP?
c) Jak moliwe jest poczenie polskiego nacjonalizmu z ideami trzeciopozycyjnymi,
powstaymi w cakiem innej czci Europy?

1.3.

Metody badawcze.

Zanim przejdziemy do bliszego przedstawienia tej metody oraz jej zastosowania w

niniejszej pracy warto najpierw przyjrze si nieco dokadniej metodom badawczym
stosowanym w politologii pozwoli nam to na okrelenie miejsca analizy porwnawczej
wrd innych metod badawczych. Przede wszystkim warto wyrni:
a) metody badawcze stosowane w politologii;
b) metody politologiczne 19.
Czym jest metoda politologiczna? A. Chodubski definiuje j nastpujco: () polega na
zastosowaniu poj i teorii politologicznych do wyjaniania zjawisk badanych przez inne
nauki i dyscypliny; np. w psychologii, gdzie przy jej pomocy szuka si politycznych
wyznacznikw zachowa ludzkich lub w ekonomii, gdy wyjania si przebieg procesw
gospodarczych i posuguje si takimi przesankami, jak denie do zdobycia wadzy
politycznej czy do jej utrzymania 20. Jak widzimy, metoda politologiczna to metoda
polegajca na wykorzystaniu dorobku badawczego politologii na uytek innych dyscyplin
naukowych. Oczywicie z racji tego, i niniejsza praca jest studium idei politycznych, a wic
posiada politologiczny charakter, nas interesuj najbardziej metody stosowane w politologii.

19
20

A. Chodubski, Wstp do bada politologicznych, Gdask 1995, s. 74.

Tame, s. 74.

17

Cytowany wyej A. Chodubski w zakresie metod badawczych stosowanych w politologii

wyrnia dwie grupy metod:
a) metody zbierania materiaw;
b) metody opracowania i interpretacji materiaw.
Widoczna jest tutaj pewna kolejno w procesie badawczym midzy metodami zbierania
materiaw a metodami ich opracowania i interpretacji oczywistym jest wszake to, i
naley najpierw odpowiednio dobra materiay, aby nastpnie je poprawnie opracowa i
zinterpretowa.
Jeli chodzi o metody zbierania materiaw, A. Chodubski wyrnia nastpujce: ()
obserwacja, wywiad, ankieta, gromadzenie wypowiedzi osobistych (listy, wspomnienia,
zeznania, gromadzenie dokumentw (np. administracyjnych, sdowych) 21. W przypadku
niniejszej pracy zastosowano metod gromadzenia materiaw rdowych, tj. takich, ktre
sygnowane s autorstwem NOP. Oznacza to zbieranie materiaw rdowych tak
drukowanych, jak i opublikowanych w formie internetowej. Jeli chodzi o materiay rdowe
drukowane, to w przypadku NOP oczywicie oparto si tutaj na wydawnictwach owej partii,
przede wszystkim na gwnym organie prasowym, zawierajcym artykuy wanie o ideowopolitycznej treci, tj. na czasopimie Szczerbiec. To wanie w Szczerbcu publikowano
i publikuje si do dzi teksty krelce poszczeglne aspekty wizji nowego, nieliberalnego
porzdku. Oprcz Szczerbca w niniejszej pracy rwnie wykorzystano materiay
pochodzce z nowego wydawnictwa NOP, tj. czasopisma pt. 17. Cywilizacja Czasw Prby
do tej pory wydano trzy numery. Oprcz tyche fundamentalnych wydawnictw prasowych
wykorzystano take broszury wydane przez NOP, a bdce autorstwa czonkw organizacji,
prezentujce pogldy na okrelone kwestie o znaczeniu ideowo-politycznym tutaj warto
wymieni chociaby zbir artykuw Adama Gmurczyka (prezesa organizacji) pt. Rewolucja
Integralna czy Koncepcje korporacjonizmu Wojciecha Trojana, ktra prezentuje
rozwizania korporacyjne w midzywojennych pastwach autorytarnych, opierajcych si na
zasadach religii katolickiej (Austria, Portugalia), w faszystowskich Woszech cho praca ta
generalnie opisuje zaoenia teoretyczne i praktyk polityczn korporacjonizmu w tych
krajach, zawiera take niezmiernie wane uwagi dotyczce wizji korporacji zawodowych w
ideach NOP, bdce wnioskami wycignitymi z praktyki ich funkcjonowania w tyche
pastwach. Jeli chodzi z kolei o rda internetowe, to oparto si na artykuach
publikowanych na portalach zwizanych z NOP, przede wszystkim nacjonalista.pl, ktra
zawiera wiele informacji biecych, ale take i prezentuje stanowiska ideowe odnonie do
okrelonych wydarze czy zjawisk politycznych.
W kwestii z kolei metod opracowania i interpretacji materiaw A. Chodubski wymienia
nastpujce metody:
- analiza systemowa;
- ujcia ilociowe i jakociowe;
- analogia (metoda porwnawcza);
- analiza instytucjonalno-prawna;
- analiza historyczna;
- behawioryzm;
- symulacja22.
W niniejszej monografii zastosowano oczywicie analiz systemow, tote na potrzeby
monografii ujmowano, i doktryna polityczna NOP jako wspczesny narodowy radykalizm
to ni wicej, ni mniej, jak tylko jedno nierozerwalna, niepodzielna, cao jednolita, ktr
21
22

Tame, s. 74.
Tame, s. 75.

18

mona odrnia od otoczenia, a mianowicie system. Idc dalej, w system idei politycznych
skada si z trzech pozostajcych ze sob w hierarchicznym zwizku paszczyzn:
a) wiatopogldowej, tj. zwizanej z ideami odnonie do moralnoci, filozofii, czy kultury
duchowej, a zwaszcza religii, oraz z najwaniejszymi wartociami i ideami narodowego
radykalizmu wedug interpretacji NOP;
b) ustroju politycznego, tj. wizji organw wadzy politycznej, ich struktury i kompetencji oraz
charakteru powiza midzy nimi;
c) ustroju spoeczno-ekonomicznego, tj. wizji struktury gospodarki, jej podmiotw produkcji i
dystrybucji, typu wasnoci, relacji midzy wadz polityczn a funkcjonowaniem
mechanizmw ekonomicznych.

19

Rozdzia 2. Zarys ewolucji ideowej NOP na pocztku lat

dziewidziesitych XX w. od gotowoci do akceptacji
demokracji liberalnej ku jej kontestacji.
Zanim rozpoczniemy analiz idei NOP, poczwszy od wskazania rde inspiracji, ktre
posuyy owemu ugrupowaniu do stworzenia polskiej formuy Trzeciej Pozycji, warto
pokrtce zwrci uwag na kwesti zwizan z obliczem ideowym NOP w momencie
rozpoczcia przemian demokratycznych prowadzcych do III Rzeczypospolitej. Ot NOP
twierdzi, jak ju wyej wspomnielimy, i od 1983 r. posiadao jasno okrelone oblicze
ideowe, tj. narodowo-radykalne. Czy tak byo rzeczywicie? J. Tomasiewicz podaje, i w
momencie upadku realnego socjalizmu NOP by organizacj o niespjnym ideowo
charakterze, gdy faktycznie istniejce wedug J. Tomasiewicza orodki wyraay cakiem
odmienne oblicza ideowe: Pismo >>Prawy Tor<< oceniao oddzia warszawski jako
>>narodowo-liberalny<<, a lski jako >>radykalno-narodowy<<23. W oddziale
warszawskim, a wic poniekd centralnym dla caej organizacji, dziaa m.in. A. Gmurczyk.
W tym miecie rwnie siedzib miao Wydawnictwo Jestem Polakiem. Z kolei w oddziale
lskim dziaa m.in. Bogdan Kozie dziaacz otwarcie fascynujcy si midzywojennymi,
faszyzujcymi organizacjami narodowo-rewolucyjnymi, jak rwnie polskim narodowym
radykalizmem24. To wanie rnice w fascynacjach ideowych, rdach inspiracji
powodoway, e niemal jak w brytyjskim National Front NOP wchodzio w okres przemian
demokratyczno-liberalnych podzielone pod wzgldem ideowym wrcz na dwie organizacje.
Oddzia warszawski okrelony zosta jako narodowo-liberalny, co oznacza w tym
przypadku konkretnie zaakceptowanie demokracji liberalnej jako ustroju politycznego.
Nacjonalizm ju wtedy zosta oparty na zasadach religii chrzecijaskiej, jednake nie mia
antysystemowego charakteru ze wzgldu na pene poparcie dla przemian w kierunku
tworzenia zrbw pastwa demokratyczno-liberalnego, przy czym oczywicie czynic to
czy poparcie dla instytucji pastwa demokratyczno-liberalnego z koniecznoci
przestrzegania zasad etyki chrzecijaskiej w yciu publicznym. Doskonale owo stanowisko
zostao wyraone przez B. Byrzykowskiego, ktry, bdc aktywnym czonkiem NOP, ju w
1987 r. stawia alternatyw: demokracja albo totalizm, opowiadajc si wanie za modelem
demokratycznym, a przeciwstawiajc si tym samym nie tylko totalitarnym, ale take
autorytarnym rozwizaniom. Ot B. Byrzykowski, powoujc si m.in. na Romana
Dmowskiego wylicza nastpujce cechy pastwa, ktre wyraaoby wol narodu, a wic
byoby pastwem pod wzgldem instytucji, organw wadzy i powiza miedzy nimi
pastwem o ustroju demokracji liberalnej, a przy tym byoby pastwem, ktrego tre polityki
zgodna jest z interesem narodu i zasadami chrzecijaskimi:
1. Podmiotem dziaajcym jest nard (rozumiany, oczywicie, jako wsplnota osb).
2. Zorganizowaniem podmiotu dziaajcego (narodu) jest spoeczestwo (pojmowane jako
dobrowolne, funkcjonalne zrnicowanie wsplnoty rwnych osb, w celu osigania dobra
wsplnego).
3. Oddolnie i dobrowolnie organizujcy si nard powinien znale dla siebie odpowiedni
instytucjonalizacj. Specyficznym wymogom takiej instytucjonalizacji, gwnie
dobrowolnoci
uczestnictwa,
odpowiada
najlepiej
powszechny
samorzd.
4. Samorzd, bdcy najpeniejszym odwzorowaniem woli podmiotu dziaajcego (narodu),
23

Tame, s. 189.
O swojej fascynacji ideami narodowo-radykalnymi, a nastpnie tradycjonalizmie integralnym obszernie B.
Kozie wypowiada si w wywiadzie przeprowadzonym przez czasopismo Fronda. Zob. Hiperborejczyk.
Rozmowa z Bogdanem Herbutem Kozieem, Fronda, 1997, nr 8, ss. 80 95.
24

20

woli wyraajcej si w samoistnym, funkcjonalnym zrnicowaniu wsplnoty

(spoeczestwie) tu wanie postulaty pluralizmu i demokracji znajduj gwnie praktyczne
zastosowanie powinien mie wpyw na pastwo i na wadz prawodawcz, sejm - winien
utworzy wasn izb sejmow: senat. Byaby to wic, postulowana ju od dawna, wadza
kierownicza,
ktr
nazywamy
ORGANIZACJ
NARODU.
5. Samorzd, bdcy jedn z form upodmiotowienia narodu, majcy swe przedstawicielstwo
w sejmie musi utrzyma sw struktur terytorialn25.
B. Byrzykowski w nastpujcy sposb podsumowuje swoje rozwaania nad
demokratycznym charakterem nacjonalizmu i pastw narodowego: Opowiadamy si
zdecydowanie, jak wida, za ustrojem wolnociowym cywilizacji jutra, sdzimy bowiem, i
czas gwacenia i odbierania czowiekowi moliwoci wyboru, otrzymanej przecie od samego
Boga, w imi jednoci narodu, jego spoistoci czy interesu jest szkodliwym zem spoecznym,
ktre nie tylko nie buduje wsplnoty, ale niszczc odpowiedzialno osoby ludzkiej
wsplnot t skutecznie rujnuje 26. Warto przyjrze si bliej tym wanie cechom. Nie ulega
wtpliwoci, i zgodne s one z fundamentami demokratycznego pastwa prawa. Mamy tu do
czynienia wszak z poszanowaniem praw i swobd obywatelskich, z podmiotowoci samych
obywateli w podejmowaniu decyzji politycznych, z podziaem administracji na pastwow i
samorzdow, przyznajc tej pierwszej szczegln rol w zaspokajaniu potrzeb spoecznych.
Podstaw takiego ustroju jest idea wolnoci wolnoci nie tylko narodu, ale i kadego jego
czonka, obywatela. Ju zreszt postawienie naprzeciw sobie z jednej strony demokracji, a z
drugiej totalizmu wyranie wiadczy o akceptacji ustroju demokracji liberalnej, demokracji
bdcej dziedzictwem myli liberalnej m.in. uznaniem podmiotowoci obywatela,
prymatem dbr jednostki nad dobrem pastwa, pluralizmem politycznym, poszanowaniem
praw czowieka i swobd obywatelskich, trjpodziau wadz, rozdzieleniem midzy
kompetencjami pastwa a kompetencjami samorzdw, a wic odrzuceniem jakichkolwiek
pokus np. demokracji totalitarnej. Oczywicie tre ustroju demokratyczno-liberalnego w
ujciu B. Byrzykowskiego powinna by zgodna z zasadami etycznymi religii chrzecijaskiej,
jak rwnie by zgodna z interesami narodu, niemniej jednak, jak widzimy, pod wzgldem
instytucji i organw pastwa, owa wizja zbiena jest z demokratyczno-liberalnymi normami.
Zacytowalimy tutaj B. Byrzykowskiego nie tylko, by wskaza dokadniej oblicze ideowe
nacjonalizmu oddziau warszawskiego NOP majcego wyjtkowe znaczenie, gdy oddziau
majcego sw siedzib w tym samym miecie, co wadze caego ugrupowania. Ot zwrmy
tutaj uwag na to, jak mocno zostaa zaakcentowana zasada decentralizacji, a wic postulat
rozwoju samorzdnoci i ograniczenia zakresu dziaania organw pastwa. Nard i
spoeczestwo to cakiem niezalene wobec pastwa podmioty. Ot to podmioty wanie, a
nie przedmioty w rkach biurokracji pastwowej, co jest cech zwaszcza systemw
totalitarnych. To oznacza w nieubaganej konsekwencji, i pastwo stanowi wycznie
narzdzie w rkach narodu, powoane do relacji jego interesu, a wic take i to, by rzdzcy
pastwem zostali wyaniani oddolnie, przez sam nard. To wanie samorzdy wszystkich
szczebli odgrywa powinny w owym demokratycznym pastwie gwn rol tak, aby nard
by w peni upodmiotowiony, aby w peni rzdzi pastwem, czego pozbawiony by w okresie
tzw. realnego socjalizmu, bdc zniewolony przez totalitarny system, to wanie one
stanowic ostoj wolnoci, pluralizmu i autentycznej demokracji. To wanie dlatego
samorzdy powinny kreowa wysz izb parlamentu, tj. senat, jak rwnie powinny tworzy
tzw. Organizacj Narodu. w ostatni postulat, poruszony zreszt wyej przez B.
Byrzykowski, stanowi nawizanie do idei narodowych radykaw, dla ktrych Organizacji
25
26

B. Byrzykowski, Demokracja czy totalizm, maszynopis w zbiorach autora.

Tame.

21

Polityczna Narodu miaa by organizacyjn formu skupiajc najbardziej wartociowe,

aktywne i wiadome siy narodu, wewntrznie zhierarchizowan, dobrowoln, jeli chodzi o
przystpienie, ale take i powszechn, gdy dono, aby obja cay nard, a dla RNR
Falanga miaa ponadto przyj struktur monopartii, wzorowan na woskim faszyzmie i
niemieckim narodowym socjalizmie. Tutaj jednake owa Organizacja Narodu nie ma nic
wsplnego z tworzon odgrnie faszystowsk monoparti. Wprost przeciwnie Organizacja
Narodu tworzona ma by przez samych obywateli, oddolnie, wanie poprzez samorzdy,
kulminujc w senacie jako izbie samorzdowej parlamentu. Ma by dosownie organizacj
narodu, a wic organizacj samego tylko narodu, a to oznacza wycznie samoorganizowanie
si obywateli czonkw narodu.
To wanie m.in. decentralizacja, przestrzeganie przez rozrostem zakresu dziaalnoci
pastwa, przed jego nadmiernym wpywem na ycie spoeczne, a wic ycie samych
obywateli, sprawiaj, e mamy do czynienia z nie lada paradoksem w wietle porwna
midzy ideami NOP a Trzeciej Pozycji. Ot pamitajmy, e mamy tu do czynienia z latami
osiemdziesitymi, a wic ze schykiem PRL, a poczwszy od 1989 r. budow zrbw
demokratycznego pastwa prawa, czyli Rzeczypospolitej Polskiej. Trzecia Pozycja dopiero
rodzia si na Wyspach Brytyjskich, std te nie ma mowy tutaj o jakimkolwiek przenikaniu
idei ani o nawizywaniu kontaktw midzy rodowiskiem brytyjskich narodowych
rewolucjonistw a NOP. Co wicej, mamy tutaj cakiem przeciwstawne stanowiska odnonie
do ustroju demokratyczno-liberalnego, a wic tego, co narodowi rewolucjonici nazywaj
systemem: brytyjscy nacjonalici s bezwzgldnie wrodzy pastwu demokratycznoliberalnemu, gospodarce kapitalistycznej, jak rwnie ideom, na jakich owo pastwo si
opiera. Zajmuj zatem stanowisko antysystemowe, kontestatorskie wobec otaczajcej ich
rzeczywistoci. Tymczasem NOP przynajmniej oddzia warszawski obiera opcj
zdecydowanie odmienn: przeciwstawiajc si komunizmowi otwarcie popiera budow nowej
Rzeczypospolitej i aktywnie dziaa na rzecz przemian demokratyczno-liberalnych, udzielajc
np. poparcia rzdowi Tadeusza Mazowieckiego, wchodzc w skad Zjednoczenia
Chrzecijasko-Narodowego, a odchodzc ze w 1990 r. ze wzgldu na krytyk ZChN
skierowan przeciw rzdowi owego premiera, czy te domagajc si przyspieszenia przemian
politycznych i gospodarczych27. Mamy tu wic do czynienia ze stanowiskiem
prosystemowym: zarwno w wymiarze praktycznym, tj. prbami wczenia si w nurt ycia
politycznego, domagajcy si przemian w kierunku pastwa demokratycznego i gospodarki
wolnorynkowej, czego wiadectwem jest chociaby wejcie do ZChN, a take co
szczeglnie istotne w wymiarze teoretycznym, tj. poprzez akceptacj demokracji liberalnej
jako ustroju politycznego, i gospodarki wolnorynkowej jako ustroju spoecznoekonomicznego, a tym samym poczenie nacjonalizmu chrzecijaskiego z liberalizmem
politycznym i gospodarczym. Odrzucony zostaje zatem jedynie liberalizm obyczajowy, ktry
wie si z uznaniem wartoci liberalnych w sferze obyczajowoci, moralnoci. Idee liberalne
zostaj wczone w system idei oddziau warszawskiego NOP odnonie do ustroju
politycznego oraz spoeczno-ekonomicznego, przez co organizacja zaja pod wzgldem
ideowym wanie prosystemowe oblicze.
Gdzie zatem tkwi wspomniany paradoks w kontekcie idei Trzeciej Pozycji? Ot wanie
w idei decentralizacji czy pogldy B. Byrzykowskiego, wyraone powyej, zwizane z
podmiotowoci narodu, z zapewnieniem obywatelom wpywu na funkcjonowanie pastwa,
prymat samorzdnoci jako fundamentu pastwa narodowego i autentycznej demokracji,
odrzuceniem wszechwadnego, omnipotentnego, ingerujcego w ycie spoeczne pastwa
pogldy wyraajce owo narodowo-liberalne stanowisko oddziau warszawskiego NOP, nie
27

Zob. J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie, s. 193.

22

s zbiene de facto z ideami rzdw powszechnych Trzeciej Pozycji? Czy nie mamy tutaj
rwnie do czynienia z tak mocno akcentowanym przez narodowych radykaw systemem
samorzdu, rozcigajcym si od moliwie podstawowej komrki spoecznej, poprzez rne
szczeble, a do szczebla centralnego, oglnonarodowego? Czy nie mamy tu wanie do
czynienia z zapewnieniem autentycznej wadzy narodu? Zbienoci bowiem midzy ideami
trzeciopozycjonistw brytyjskich, a ideami B. Byrzykowskiego s bowiem jake uderzajce.
C za paradoks koncepcje prawdziwej wadzy narodu, wyraajcej si w ograniczeniu
dziaalnoci pastwa do niezbdnego zakresu, penego, nieskrpowanego rozwoju
samorzdnoci, ktra jest wanie esencj narodu i ktra ksztatuje autentyczn wadz narodu
od dou do gry, a nie sztucznie, czyli odgrnie, w sposb upastwowiony,
zbiurokratyzowany cz zarwno nacjonalistw rewolucyjnych, dcych do budowy
nowego ady politycznego i spoecznego, ufundowanego na cakowicie odmiennych
fundamentach wiatopogldowych anieli liberalizm, jak rwnie i nacjonalistw liberalnych,
ktrzy pragn by czci demokratyczno-liberalnego porzdku, oczywicie czc
poszanowanie dla jego instytucji z deniami zgodnymi z duchem narodu i jego kultur oraz
chrzecijaskich zasadami. I nacjonalistw antysystemowych (Political Soldiers), i
nacjonalistw prosystemowych (NOP) czy jeden cel upodmiotowienie narodu poprzez
rozwj samorzdnoci, zapewnienie oddolnych inicjatyw, wzicia przez samych ludzi w rce
wasny los czy moe by co bardziej paradoksalnego, ni ten sam cel, jaki przywieca
zarwno rewolucjonistom, kontestatorom caego porzdku jego idei, organw i instytucji
politycznych, podstaw organizacji i funkcjonowania gospodarki, jak i ruchowi politycznemu,
ktry pragnie wywiera wpyw na ustrj demokratyczno-liberalny i bra udzia w jego
ksztatowaniu si? Co wicej, czy moe by co bardziej paradoksalnego, ni ten sam cel
obecny zarwno u ugrupowania jawnie antysystemowego, jak i ugrupowania akceptujcego
fundamenty ustroju demokracji parlamentarnej, a odnoszcy si wobec stosunku do dokadnie
tego samego systemu ustroju liberalnej demokracji, neutralnoci wiatopogldowej,
prymatu praw czowieka i swobd obywatelskich, gospodarki wolnorynkowej? Tak Political
Soldiers, jak i NOP z cakiem odmiennych pozycji, gdy w przypadku pierwszych
antysystemowej, a w przypadku drugich prosystemowej gosili te same postulaty w
obliczu twego samego ustroju. Dla jednych decentralizacja, upodmiotowienie narodu i
oparcie pastwa na spontanicznej, oddolnej aktywnoci wsplnoty narodowej miay by
alternatyw wobec caego ustroju demokratyczno-liberalnego i gospodarki kapitalistycznej,
integralnym elementem Nowego Porzdku Spoecznego. Z kolei dla polskich narodowcw
dokadnie te same zasady uznawane byy za fundament systemu demokratyczno-liberalnego
tego samego, ktry Political Soldiers tak bezwzgldnie zwalczali. I jedni, i drudzy
zajmujc cakowicie przeciwstawne stanowiska wobec ustroju demokratyczno-liberalnego
oraz gospodarki wolnorynkowej, o dziwo opowiadali si za tymi samymi postulatami
odnonie do pozytywnych rozwiza.
Skd ten paradoks? Co spowodowao, e brytyjscy narodowi rewolucjonici, i NOP, ktry
wtenczas odlegy by od terceryzmu w ogle, oceniajc diametralnie w rny sposb
demokracj liberaln, nagle spotykaj si w tym samym punkcie, ktry wyznacza postulat
decentralizacji i przestroga przez wszechobecnoci, szerokim zakresem ingerencji pastwa
ycie spoeczne. Oczywicie szczegowe rozwizania owej decentralizacji wygldaj
cakiem inaczej w obydwu tyche rodowiskach dla nacjonalistw rewolucyjnych to
nieodczny element demokracji bezporedniej i organicznej, wzorowanej na Zielonej
Ksice M. Kaddafiego, a wic systemu wymierzonego przeciw demokracji liberalnej i
parlamentaryzmowi. Z kolei dla NOP w postulat jest konieczny, aby ustrj demokracji
liberalnej by rzeczywicie demokracj w penym tego sowa znaczeniu, a wic wadz ludu,
spoeczestwa i narodu innymi sowy: by suy kademu obywatelowi. Niemniej jednak
23

gwna przesanka jest tu identyczna: nie zwaajc na formy instytucjonalne jest ni

postulat ograniczenia wadzy pastwa do waciwych rozmiarw i pozostawienie szerokiego
zakresu swobody, jeli chodzi o zaspokajanie rnych potrzeb spoecznych przez samych
obywateli w postaci rozwinitego samorzdu na wszystkich szczeblach od lokalnego, czyli
podstawowego, poprzez regionalny, a do centralnego. Oczywicie wci nierozwizane
mamy tutaj pytanie: dlaczego w postulat, ktrego gwne zaoenia s przecie identyczne
dla Brytyjczykw i NOP, jest obecny zarwno w rodowisku antysystemowym, jak i w
prosystemowym? Dlaczego dla jednych ten sam postulat to alternatywa wobec caego ustroju
demokratyczno-liberalnego, a dla drugich to nieodczny od niego element? Jak ju moemy
zauway, chodzi przede wszystkim o ocen demokracji liberalnej, jej spostrzeganie przez
dane rodowisko nacjonalistyczne.
Pamita przede wszystkim naley o pooeniu ruchu nacjonalistycznego w Wielkiej
Brytanii oraz w Polsce. W Wielkiej Brytanii pastwie, w ktrym fundamenty demokracji
liberalnej od wielu wrcz wiekw powstaway i utrwalay si stopniowo, ewolucyjnie (nie
liczc oczywicie Rewolucji Angielskiej z lat 1640 1651) nacjonalistom przyszo y i
dziaa w kraju o ustalonej tradycji parlamentaryzmu, pluralizmu politycznego i innych
fundamentw demokratyczno-liberalnego ustroju. Z kolei polscy narodowcy urodzili si i
dorastali w ustroju cakiem odmiennym od demokracji liberalnej, gdy w okresie dyktatury
partii komunistycznej, gospodarki upastwowionej i centralnie planowanej oraz monopolu
idei marksizmu-leninizmu, a zatem w ustroju, takie fundamentalne idee dla demokratycznoliberalnego pastwa, jak chociaby prawa i wolnoci obywatelskie (wolno zrzeszania si,
wolno zgromadze, wolno wyraania swoich pogldw i in.), pluralizm polityczny,
parlamentaryzm, samorzdno nie znalazy swojego urzeczywistnienia. Cae ycie
polityczne, spoeczne i ekonomiczne byo bowiem reglamentowane przez wadz partii
komunistycznej partii scentralizowanej i zhierarchizowanej.
w system sta zatem na antypodach demokracji liberalnej, a wrd rodzcej si opozycji
wobec niego akcentowano wanie przepa midzy dwiema kategoriami: my, tj.
spoeczestwo, a oni, tj. wadza. To wanie upastwowienie czy raczej upartyjnienie wielu
dziedzin ycia, nie tylko ekonomii, cho oczywicie tutaj byo ono widoczne, powodowao,
e naturalnym odruchem wobec dyktatury partii komunistycznej nie byy hasa autorytarne
(nie mwic ju o totalitarnych), choby o innym zabarwieniu ideowym, ale wanie
domaganie si autentycznej demokracji, tj. rzeczywistego wpywu ludzi na wadz w
pastwie. Odgrny proces decyzyjny, ktry tak mocno by rozpowszechniony w okresie
realnego socjalizmu wzbudza jako alternatyw wanie postulat procesw oddolnych,
rozwj samorzdnoci, ograniczenie dziaa pastwa na rzecz inicjatyw samych obywateli.
Przeciw zastanej dyktaturze, amaniu praw czowiek i obywatela, wszechobecnoci aparatu
pastwowego, zdominowanego przez parti komunistyczn, cisej kontroli i swoistej
reglamentacji ycia politycznego, co wyraane byo w istnieniu dwch satelickich wobec
komunistycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej partii politycznych: Stronnictwa
Demokratycznego oraz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, dajcego uud pluralizmu
politycznego, NOP jako organizacja od samego pocztku podziemna, opozycyjna stawiaa
upodmiotowienie obywateli, ograniczenie zakresu dziaania pastwa, przestrzeganie praw i
swobd obywatelskich oraz rozwj samorzdnoci jako fundament pluralizmu, wolnoci i
demokracji. Dowiadczenia polskich nacjonalistw byy bowiem cakiem odmienne anieli
brytyjskich narodowych rewolucjonistw, ktry yli w kraju mogcym uchodzi za wzorzec
demokracji liberalnej. Co wicej, sytuacja, jaka nastaa w 1989 r., a wic pocztek
transformacji ustrojowej zapocztkowanej rozmowami przy Okrgym Stole midzy stron
rzdzc a opozycyjn postawia NOP przed wielk niewiadom, jak bya wszake
przyszo. Kraj dy wprawdzie do ustroju demokratyczno-liberalnego, do rozwoju
24

samorzdnoci, do upodmiotowienia obywateli i zapewnienia im realnego wpywu na wadz,

jak i uznania poszanowania praw czowieka i swobd obywatelskich jako priorytet dziaa
pastwa, jednak na dusz met nikt nie mia pewnoci, dokd owe przemiany konkretnie
zaprowadz, jak bdzie dokadnie wygldaa polska demokracja liberalna. Wszak z racji
upadku dyktatury komunistycznej, zapewnienia autentycznego pluralizmu politycznego,
wolnoci zrzeszania si, zgromadze i innych swobd obywatelskich, mogy rozwija si i
dziaa rne ruchy polityczne i spoeczne, o rnorodnej orientacji ideowej. Odyy zatem
nurty polskiej myli politycznej, czstokro reprezentowane przez wiele zwalczajcych si
nieraz ugrupowa, ktre pragny, aby owa moda, dopiero rodzca si polska demokracja
miaa oblicze moliwie najbardziej zblionego do idei propagowanych przez siebie. W tej
cakowicie nowej rzeczywistoci, bdcej wielkim znakiem zapytania, przyszo funkcjonowa
NOP. Nic dziwnego zatem, e ugrupowanie postanowio rwnie wczy si w ksztatowanie
nowego adu w Polsce adu, ktry mia jeden wanie wsplny punkt, do ktrego wszyscy
uczestnicy ycia politycznego dyli bez wzgldu na powane rnice ideowe miaa to by
demokracja bdca alternatyw wobec jakiejkolwiek dyktatury (czy to autorytarnej, czy te
totalitarnej), wzorowana na ugruntowanej, stabilnej demokracji krajw zachodnich,
stawiajca wolno jednostki, jej prawa i wolnoci obywatelskie na pierwszym miejscu,
parlamentarna, wielopartyjna, z upodmiotowionym spoeczestwem jako zrzeszeniem
wolnych, niezalenych i rwnych wobec prawa jednostek obywateli, zapewniajca wolno
sumienia i wyraania pogldw innymi sowy, wanie demokracja liberalna. Kluczowym
bowiem punktem owych przemian demokratycznych miao by wanie odejcie od dyktatury
to dyktatura sama w sobie bya punktem, od ktrego naleao si jak najdalej odsun, a
remedium na ni miaa by wanie demokracja funkcjonujca w Wolnym wiecie.
Powysze stanowisko NOP odnonie do demokracji parlamentarnej sugerowaoby zatem
postaw wynikajc tyle z dowiadcze znienawidzonej dyktatury komunistycznej, co z
wyrachowania politycznego i rozpoznania nastrojw spoecznych, powszechnie
domagajcych si upodmiotowienia spoeczestwa, przestrzegania swobd obywatelskich,
samorzdnoci i pluralizmu politycznego, a wzorcw szukajcych w ustroju pastw
zachodnich. Rzeczywicie nie sposb bowiem cakowicie wykluczy takiej moliwoci
wszak najwaniejsze byo w transformacji ustrojowej odejcie od dziedzictwa realnego
socjalizmu, a wic od m.in. potnie rozbudowanej biurokracji pastwowej, gospodarki
nakazowo-rozdzielczej, ustroju politycznego dominowanego przez tylko jedna parti itp., a to
oznaczao wanie zapewnienie obywatelom moliwoci tworzenia wasnych oddolnych
inicjatyw, samorzdnoci, wyaniania wadz pastwowych w drodze powszechnych, rwnych
i tajnych wyborw itd. Stworzenie podwalin demokracji liberalnej wszake automatycznie
umoliwiao wyjcie z podziemia i legalne funkcjonowanie w yciu politycznym, co
przecie niewtpliwie zwikszao szanse na oddziaywanie spoeczne poszczeglnych
ugrupowa, w tym NOP. Domaganie si zatem przestrzegania praw i swobd obywatelskich,
zwizanych z wolnoci sumienia, zrzeszania si, zgromadze, pluralizmu politycznego byo
jak najbardziej w interesie tych wszystkich organizacji, ktre dotd funkcjonoway
konspiracyjnie, bdc nielegaln opozycj wobec systemu realnego socjalizmu oznaczao
to wreszcie tak bardzo upragnion swobodn, nieskrpowan, autentycznie woln dziaalno,
a t widziano powszechnie w ustroju wzorowanym na ustroju pastw Zachodu.
Jednake oprcz owego aspektu praktycznego poparcia dla przemian demokratycznoliberalnych i wolnorynkowych, a wic dostrzeenia zalet i szans, jakie w ustrj daje wielu
ugrupowaniom o odmiennym profilu ideowym, w tym NOP, jest jeszcze aspekt teoretyczny, a
wic wynikajcy z aksjologii NOP. Ot organizacja niniejsza czya idee narodowe z
wiernoci wobec zasad chrzecijaskich, a wic np. personalizmu czy koniecznoci
poszanowania zasad moralnych w yciu publicznym. Trzeba wszake pamita, i idee NOP
25

ksztatoway si w latach osiemdziesitych, a zatem w latach pontyfikatu Jana Pawa II,

papiea-Polaka, jak rwnie w okresie dyktatury partii komunistycznej. Dowiadczanie na
wasnej skrze efektw ycia w dyktaturze, marzenia o upodmiotowieniu spoeczestwa, o
poszanowaniu wolnoci obywatelskich, oparcie si na nauczaniu Kocioa katolickiego,
mogo rzeczywicie w sposb autentyczny w owym czasie summa summarum przyczyni si
do szczerych przekona odnonie do ideau demokratyczno-liberalnego wrd NOP,
zwaszcza w oddziale warszawskim wszak o tym, jak wygldaa i funkcjonowaa w
praktyce dyktatura na przykadzie PRL doskonale wszyscy zdawali sobie spraw,
natomiast demokracja liberalna egzystowaa jako pewien mit idea bdca marzeniem, do
ktrego naley dy.
Skoro zatem mimo niewtpliwie czcych narodowych rewolucjonistw z Political
Soldiers z oddziaem warszawskim NOP, odgrywajcym przy tym gwn rol w
organizacji, postulatw decentralizacji, samorzdnoci, upodmiotowienia narodu, co wynika
wanie z diametralnie odmiennych dowiadcze i sytuacji wewntrz rodzimych pastw, a
wic i ocen zwizanych z demokracj liberaln NOP utrzymywao opcj ideow
nacjonalizmu liberalnego, zajmujc stanowisko prosystemowe, a narodowi rewolucjonici
brytyjscy z kolei wychodzili ze stanowiska antysystemowego, to co zatem spowodowao, i
NOP stao si polskim reprezentantem Trzeciej Pozycji nurtu i ruchu narodoworewolucyjnego? W jaki sposb i kiedy doszo do owego zblienia NOP z doktryn
tercerystyczn, a cilej z nurtem zwanym Trzeci Pozycj? Ot w 1990 r., jak ju
wspomniano, NOP wystpi z ZChN. Nastpio wtedy coraz to gbsze rozczarowane zastan
rzeczywistoci, a take, jak podaje J. Tomasiewicz, wiele osb odeszo z organizacji, co
negatywnie wpyno na dziaalno caego ugrupowania 28.
w kryzys trwa do 1992 r. W tym to wanie roku do Polski przyby przedstawiciel ITP z
Wielkiej Brytanii. Oto, jak dziaacz NOP na II Kongresie ugrupowania, ktry zorganizowany
zosta w dniu 10 listopada 1996 r., opisywa wraenia z tamtego, jak si okazuje, doniosego
wydarzenia: Gdy w 1992 roku przyjecha do Polski Derek Holland by z ramienia
Midzynarodowej Trzeciej Pozycji znale w Polsce rozsdnych ludzi, z ktrymi mona
wsppracowa zrozumielimy si od razu. Znamienne, e mimo rnych tradycji oraz
odmiennych dowiadcze doszlimy do niemal analogicznych wnioskw. Nie da si ukry, e
kontakty z ITP otworzyy nam oczy na szereg spraw; np. na istnienie nowego typu
nacjonalizmu. Pocztkowo trudno byo nam uwierzy, e atwiej znajdziemy porozumienie i
poparcie dla naszych idei u obcych, walczcych w swoich krajach tak jak my o wolno i
prawd, ni we wasnym narodzie. Kontakty z ITP umoliwiy nam dogbne poznanie myli
politycznej elaznej Gwardii, idei Politycznego onierza, pozwoliy zrozumie istot ruchu
tradycjonalistycznego w Kociele Katolickim29. NOP, rozczarowany otaczajc
rzeczywistoci, a take z nieufnoci traktujcy wszelkie inne rodowiska narodowe po tym,
zdawaoby si nieznaczcym wydarzeniu, nabra przysowiowego wiatru w agle:
zaktywizowaa si wyjtkowo mocno dziaalno organizacji, rozbudowyway si struktury
NOP w skali caego kraju, przy czym czstokro dziaalno czonkw NOP wizaa si z
walkami ulicznymi z innymi subkulturami modzieowymi, zorientowanymi w stron skrajnej
lewicy30. Choby na podstawie przytoczonej wyej wypowiedzi P. Paczuskiego mona nawet
zaryzykowa stwierdzenie, e owocne rozmowy midzy D. Hollandem, a przedstawicielami
NOP pozytywnie wpyny na t ostatni organizacj w sferze poniekd psychologicznej.
NOP, ktremu zdecydowanemu poparcia udzielia ITP i ktrej wanie na mocy tyche
28

Zob. J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie, s. 194.

15 lat walki. Wystpienie Piotra Paczuskiego, Szczerbiec, 1996, nr 10 12 (60 62), s. 6.
30
Dziaalno NOP w latach dziewidziesitych, w tym incydenty zwizane z amaniem prawa, opisuje J.
Tomasiewicz. Zob. J. Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie, ss. 191 204.
29

26

rozmw zosta oficjalnym reprezentantem w Polsce, przyczyniajc si do propagowania idei

trzeciopozycyjnych jako idei chrzecijaskiego i dystrybucjonistycznego nacjonalizmu
rewolucyjnego, ktry przeto pragnie stanowi nie tylko wytwr stricte brytyjski, ale take
zawiera oglnoeuropejsk tre, zosta wrcz zachcony do zaktywizowania swojej
dziaalnoci oraz skrystalizowania wasnego oblicza ideowego. Co wicej, nawet w
przypadku aresztowa dziaaczy NOP oskaronych o amanie prawa, cisa wsppraca z ITP,
umoliwiajca organizacji kontakty nie tylko z Brytyjczykami, ale take np. z Hiszpanami z
Falange Espaola La Falange, spowodowaa akcje poparcia dla NOP oraz dajce
uwolnienia aresztowanych aktywistw, uznanych za ofiary represji politycznych przez
komunistyczny reim w postaci np. pikiet pod ambasadami polskimi w Madrycie czy
Londynie 31. Niezalenie od owego psychologicznego wsparcia NOP zainspirowane zostao
wanie ideami trzeciopozycyjnymi. Zwrmy chociaby uwag na wskazanie w wystpieniu
przedstawiciela NOP konkretnych informacji, ktre polscy nacjonalici zdobyli wanie
dziki ITP tradycjonalizm katolicki, legionaryzm rumuski, idea Politycznego onierza
wszake s to fundamenty myli trzeciopozycyjnej, uksztatowanej ostatecznie na Wyspach
Brytyjskich.
Wizyta D. Hollanda w Polsce, ktra okazaa si przeomowym wydarzeniem dla NOP,
przyniosa oczywicie nie tylko inspiracje ideowe, ale take wizaa si ze zmian
dotychczasowego stanowiska odnonie do ustroju istniejcej Polski. O ile przywoane przez
nas wyej postulaty narodowcw dotyczce decentralizacji, ograniczenia roli pastwa w yciu
spoecznym, oddolne tworzenie struktur wadzy, prymat samorzdw w yciu politycznym
itd. wizay si generalnie z akceptacj zasad i instytucji ustroju demokracji liberalnej, o tyle
teraz NOP jednoznacznie, rozczarowany otaczajc rzeczywistoci, opowiedzia si
przeciwko systemowi demokracji parlamentarnej. Odtd demoliberalizm i kapitalizm by
traktowany tak samo, jak marksizm (zwaszcza komunizm) a wic jako zdecydowanie
wrogi dziedzictwu chrzecijaskiemu i narodowemu tak Polski, jak i Europy. Rewolucyjne,
antysystemowe stanowisko NOP stao si wyrane, a jego oznak by chociaby radykalny
antykomunizm, ktry do tego stopnia by wyostrzony, e nie tylko skierowany by w partie
polityczne o postkomunistycznym (Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej, nastpnie
Sojusz Lewicy Demokratycznej) lub o mieszanym, postkomunistyczno-postsolidarnociowym
(Unia Pracy) rodowodzie, ale take wobec innych ugrupowa ruchu narodowego, pogardliwie
wrcz traktujc endecko, a zarzucajc im wanie np. paktowanie z postkomunistami.
Aby w radykalizm antykomunistyczny przybliy, jak rwnie krytyczny stosunek do
innych ugrupowa ruchu narodowego, zacytujmy chociaby tutaj nastpujc opini zawart
w Szczerbcu w 2000 r.: W rodowiskach pozaparlamentarnych uksztatowaa si wreszcie
pseudonarodowa formacja postkomunistyczna, skupiajca Leppera, Wileckiego i chyba tak
na ozdob niedobitki endekomunistycznego SN. To wygodne dla Systemu rodowisko
uzyskao cakiem spore nagonienie w mediach. Wiadomo, posugujc si narodow retoryk
moe uzyska poparcie mniej zorientowanych Polakw, osabiajc automatycznie formacje
nacjonalistyczne. () Mona wic dzi stanowczo powiedzie, e po stronie si
patriotycznych wida jedynie dwa znaczce ugrupowania: Porozumienie Polskie () oraz
Narodowe Odrodzenie Polski, antysystemowe ugrupowanie narodowo-radykalne32. Dla
Porozumienia Polskiego, skupionego wok Jana opuszaskiego, uczyniono zatem wyjtek
uznano owo ugrupowanie za jedyne autentycznie narodowe rodowisko spoza NOP ponadto
podjto wspprac z tym rodowiskiem. Szczeglnie istotne jest to, i SN, czyli Stronnictwo
31

Zob. np. Spain Remembers the NOP, http://dspace.dial.pipex.com/finalconflict/a13-5.html, dostp z dn.

01.09.2011; Comrades in Poland Under Attack!, http://dspace.dial.pipex.com/finalconflict/a11-1.html, dostp z
dn. 01.09.2011; Stop Communist Tyranny in Poland, druk ulotny w posiadaniu autora.
32
Notatnik Parlamentarny, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), s. 6.

27

Narodowe, zostaje tu uznane wrcz za endekomunistyczne, co oznacza, i owa organizacja

narodowa stanowi nic innego, jak tylko cz obozu si postkomunistycznych, ktrego
czonkowie w latach osiemdziesitych wsppracowali z wadzami PRL, a z racji swojego
postkomunizmu, zwaywszy na znaczc obecno postkomunistw w III RP, naley wedug
NOP uzna ow parti na element Systemu. Warto take zwrci uwag ona okrelenie NOP
jako antysystemowego ugrupowania narodowo-radykalnego trudno o bardziej dobitne
wyraenie stanowiska jednoznacznie opozycyjnego wobec caego ustroju demokratycznoliberalnego, a take ideom, na jakich si on opiera. W tym stwierdzeniu mamy take do
czynienia z jednoznaczn deklaracja odnonie do idei NOP narodowo-radykalny.
To powysze stwierdzenie kieruje nasz uwag na tor rozwaa odnonie do idei NOP.
Jakie idee NOP zaczo gosi od czasu wizyty D. Hollanda? Czy wizyta gwnego teoretyka
Trzeciej Pozycji spowodowaa, e NOP od podstaw zacz budowa wasn tosamo
ideow? Czy idee NOP dotd egzystoway w prni, jeli chodzi o rda inspiracji ideowych.
Analiz idei NOP, stanowicych cakowite przeciwiestwo fundamentw wiatopogldowych
ustroju demokracji liberalnej, jej organw wadzy, uczestnikw ycia politycznego i
powiza midzy nimi, a take gospodarki kapitalistycznej (zwaszcza neoliberalizmem,
goszcym powrt do klasycznego, leseferystycznego liberalizmu) bdcych przeto
waciwym przedmiotem rozwaa niniejszej pracy zacznijmy wanie od rde inspiracji
NOP.

28

Rozdzia 3. Wizja polskiego narodowego radykalizmu jako

rodzimego wariantu Trzeciej Pozycji w ideach NOP.
Na samym pocztku musimy zaznaczy, i Polska posiada wyjtkowo bogate tradycje
myli narodowej. Wszake nacjonalizm istnia na ziemiach polskich, bdcych wwczas pod
zaborami, ju od drugiej poowy XIX w. jako odrbny ruch polityczny tzw. ruch narodowy,
ktry w II RP odgrywa na prawicy rol. Co wicej, nacjonalizm jak widzimy, rodzcy si
na ziemiach polskich nie jako pogld bdcy elementem innych doktryn politycznych, lecz
wanie jako odrbna doktryna i ruch polityczny mia take wasnych teoretykw, ktrzy
pooyli podwaliny pod oblicze ideowe ruchu narodowego Jana Ludwika Popawskiego,
Zygmunta Balickiego czy szczeglnie Romana Dmowskiego. Oczywicie przedstawienie
caego bogactwa myli narodowej, jej kierunkw, rnorodnych koncepcji dotyczcych
propozycji ustroju pastwa, kwestii ustroju ekonomicznego, kwestii kulturalnych itp.
znaczco wykracza poza ramy niniejszej pracy. Wspomnijmy zatem tylko, i rwnie po
odzyskaniu niepodlegoci ruch narodowy prnie rozwija si nie tylko pod wzgldem
organizacyjnym, ale rwnie ideowym. Ponadto przeszed znaczc ewolucj ideow: o ile do
1926 r., a wic do wydania pracy R. Dmowskiego pt. Koci, Nard i Pastwo oraz
powstania Obozu Wielkiej Polski fundamenty wiatopogldowe ruchu narodowego, czyli
Narodowej Demokracji (zwanej te endecj), byy jednoznacznie wieckie, niezwizane z
religi chrzecijask, o pozytywistycznej proweniencji, prezentujc typ nacjonalizmu
wieckiego, o tyle poczwszy od wspomnianego okresu tworzy si tzw. nacjonalizm
chrzecijaski, charakteryzujcy si oparciem nacjonalizmu na gruncie religii chrzecijaskiej
(konkretnie katolicyzmu), a wic hierarchi wartoci, w ktre nard by tylko najwysz
wartoci w porzdku doczesnym, za warto absolutn stanowi wycznie Bg. Oznaczao
to, e nard moe funkcjonowa wycznie w oparciu o Prawo Boe, zasady moralne
wynikajce z chrzecijastwa, a zatem niemoliwe ju stao si goszenie np. etyki narodowej
jako odrbnej od etyki chrzecijaskiej czy nacjonalizmu definiowanego jako tzw. egoizm
narodowy nard nie mg bowiem by rdem wartoci moralnych. Owa znaczca
ewolucja wzgldem religii chrzecijaskiej wpyna take na kwestie ustroju pastwa i
gospodarki o ile dotd ruch narodowy opowiada si za demokracj liberaln,
parlamentaryzmem, pluralizmem politycznym oraz liberalizmem ekonomicznym, o tyle teraz
odrzucono demokracj liberaln i kapitalizm, a wzorcw poszukiwano w wiekach rednich,
goszc haso tzw. Nowego redniowiecza, inspirujc si m.in. prac rosyjskiego filozofa
Mikoaja Bierdiajewa pt. Nowe redniowiecze. Stanowisko takowe wyraaa zarwno
frakcja tzw. modych Stronnictwa Narodowego (jako Sekcja Modych SN), za dawne idee
endeckie parlamentarne i liberalne wci pozostawali wierni tzw. starzy w owym
ugrupowaniu. Co szczeglnie istotne dla naszych rozwaa, to wanie narodziny
nacjonalizmu chrzecijaskiego, ktry jak mona si przekona po propozycjach
ustrojowych ukierunkowywa narodowcw na pozycje zdecydowanie antydemokratyczne
(w rozumieniu demokracji liberalnej) i antykapitalistyczne, znaczco przyczyni si do
rozamu w ruchu narodowym, jaki dokona si u progu lat trzydziestych i powstania tzw.
ruchu narodowo-radykalnego, zafascynowanego, oprcz fundamentw nacjonalizmu
chrzecijaskiego, take dynamizmem i stylem organizacyjnym faszyzmu woskiego. W 1934
r. utworzony zostaje Obz Narodowo-Radykalny, a nastpnie, ju po jego delegalizacji,
powstaj w 1935 r. dwa ugrupowania narodowo-radykalne prezentujce przy tym rne
oblicza narodowego radykalizmu: Obz Narodowo-Radykalny ABC, w ktrego szeregach
dziaali m.in. Tadeusz Gluziski, Wojciech Zaleski, Henryk Rossman, goszcy potrzeb
upowszechnienia wasnoci prywatnej, stworzenia samorzdnych organizacji zawodowych,
29

jak i potrzeb decentralizacji politycznej, postulujc ograniczenie wadzy pastwowej na

rzecz samorzdw, a jako ustrj proponujc ustrj mieszany z mocno wyeksponowanym
pierwiastkiem arystokratycznym w postaci Senatu. Z kolei Ruch Narodowo-Radykalny
Falanga z Bolesawem Piaseckim na czele gosi zasad wodzostwa, ustrj monopartyjny
wzorowany na faszyzmie oraz industrializacj i szeroki zakres nacjonalizacji wasnoci, a
wasno prywatn traktujc wycznie jako sub narodowi. Oczywicie jest pewien
pierwiastek wsplny to wanie doktryna narodowego radykalizmu, bdca
antysystemowym, tj. antydemoliberalnym i antykapitalistycznym wyraeniem nacjonalizmu
chrzecijaskiego, ktra gosi wyzwolenie narodu poprzez przeprowadzenie Narodowej
Rewolucji i stworzenie Nowego adu, opartego oczywicie na wartociach chrzecijaskich i
narodowych. Organizacja owego nowego porzdku narodowego i katolickiego, jak rwnie
sprawiedliwego spoecznie, jak widzimy, rnia owe organizacje, mimo i wiatopogld,
ktry podporzdkowywa nard Bogu, by im wsplny. Warto tu zaznaczy, i obydwie
organizacje pozostawiy po sobie bogaty dorobek ideowy, prezentujcy rne szczegowe
koncepcje odnoszce si do wizji przyszej Polski.
Podzia powyszy w polskim narodowym radykalizmie zachowa si rwnie w latach
drugiej wojny wiatowej: dziaacze ONR ABC utworzyli Grup Szaca, za Falangi
Konfederacj Narodu, a czas okupacji nie zniszczy cakowicie ruchu narodowo-radykalnego
obydwa odamy prowadziy szeroko zakrojon dziaalno konspiracyjn: propagandow,
administracyjn, jak i wojskow nie sposb tu pomin zatem np. udziau narodowych
radykaw w Narodowych Siach Zbrojnych. Prawdziwym ciosem jednak byy lata
powojenne represje aparatu wadzy, zdominowane przez komunistw, brak moliwoci
legalnego dziaania skutecznie podminoway prowadzenie dziaalnoci przez narodowych
radykaw.
Ju zatem w pobieny, niezwykle zwizy z racji ram tematycznych niniejszej pracy
zarys cho tylko kluczowych idei i organizacji, pozwala nam na konstatacj, i polski ruch
narodowy (Narodowa Demokracja), a take narodowo-radykalny, posiada niezwykle bogate
dziedzictwo w skali wrcz caej Europy. Trudno zatem oczekiwa, i polska organizacja,
ktra powstaje jako odwoujca si do dorobku ruchu narodowego, nie znajdzie bogatego
rda inspiracji. Nie inaczej jest w przypadku NOP dorobek teoretyczny narodowcw
polskich, zarwno tzw. endekw (narodowych demokratw), jak i narodowych radykaw czy
to z ABC, czy te Falangi jest na tyle bogaty, e rodzce si w okresie lat
osiemdziesitych organizacje narodowe, pragnce kontynuowa dziedzictwo polskiego
nacjonalizmu, mimo konspiracyjnych warunkw dziaalnoci, miay niezwykle bogate rdo
do czerpania idei, wzorcw ycia politycznego i spoeczno-ekonomicznego nowej, wolnej,
narodowej Polski. Ba moemy mwi wrcz o kolejnym paradoksie: NOP pod tym
wzgldem stao w lepszej sytuacji anieli brytyjscy narodowi rewolucjonici, ktrzy signli,
jeli chodzi o rodzime wzorce, do dystrybucjonizmu, poszukujc rnych rde idei, ktre
mogliby powiza w jedn, spjn cao i przedstawi jako alternatyw wobec liberalnej
demokracji: jej instytucjom, funkcjonowaniu, podstawom ekonomicznym oraz wartociom,
jakie legy u jej wiatopogldowych fundamentw. Wszak Political Soldiers i ich idee
powstali pod wpywem rewolucyjnych nacjonalistw woskich, ktrzy na Wyspy Brytyjskie
przynieli ze sob idee dotd sabo znane wrd Brytyjczykw: tradycjonalizm integralny J.
Evoli, legionaryzm rumuski, nacjonalizm jako nie tylko doktryna polityczna, ale wrcz
wiatopogld wyraajcy Prawd Absolutn, przeciwstawn modernizmowi tak w wydaniu
indywidualistycznym (liberalizm), jak i kolektywistycznym (komunizm). Nie do, e s to
idee pochodzce z krajw kontynentalnej Europy, to jeszcze wyraaj charakterystyczn
wizj osobowoci czowieka czowieka heroicznego, idealistycznego, walczcego z zapaem
i wrcz z fanatycznym oddaniem i powiceniem wszystkiego dla Sprawy jake ta
30

osobowo odmienna jest od tradycyjnej dla Wielkiej Brytanii kultury politycznej,

powszechnej dla tego kraju umysowoci akcentujcej zimne, wolne od emocji mylenie o
polityce, niechtne idealistycznym, utopijnym w istocie programom, akceptujce ewolucyjne,
gradualistyczne podejcie do problemw spoecznych i politycznych, bardziej koncentrujc
si na konkretnych problemach tu i teraz anieli na kreowaniu caociowych wizji lepszej
przyszoci. Jake inaczej sytuacja wyglda w przypadku Polski, gdzie ruch narodowy,
posiadajcy bogate i zrnicowane dziedzictwo ideowe dotyczce propozycji rozwizania
problemw tak wiatopogldowej, jak i doczesnej, tj. politycznej i spoeczno-ekonomicznej
natury, si rzeczy stanowi naturalny punkt odniesienia dla wspczesnych organizacji
nacjonalistycznych, bez niezbdnej potrzeby sigania po wzorce zagraniczne. Mao tego
mona zaryzykowa wrcz bez przesady tez, e dziedzictwo ruchu narodowego w Polsce,
gdyby przeoy je na obce jzyki, mogoby stanowi potencjalnie wakie rdo, ktre
mogoby zainspirowa zachodnioeuropejskich nacjonalistw choby pod ktem stosunku idei
narodu do Boga czy kwestii wizji kultury narodowej, ustroju pastwa czy spraw
ekonomicznych. Jest wic rzecz niezwykle zaskakujc, i to wanie trzeciopozycjonici z
Wysp Brytyjskich, ktrych idee przecie nie maj wycznie brytyjskiego rodowodu, okazali
si tymi, ktrzy przyczynili si do znaczcego zaktywizowania si NOP, jak i ostatecznego
skrystalizowania ideowego oblicza, a wic ugrupowania, ktre jest spadkobierc idei ruchu
narodowego, charakteryzujcego si bogactwem rozwiza teoretycznych odnonie do
rnych sfer ycia spoecznego. Dlaczego tak si stao? Dlaczego to wanie nacjonalici
rewolucyjni, pochodzcy z cakiem innego kraju dodajmy, e nie dysponujcego tak
rozwinit tradycj ruchu narodowego, jak Polska, akurat sprawili, e NOP poniekd ody
tak organizacyjnie, jak i ideowo?
Aby odpowiedzie na to pytanie, trzeba bowiem uwiadomi sobie, i co prawda w Polsce
nacjonalizm posiada dug i bogat tradycj, jeli chodzi o idee oraz ruchy polityczne i
spoeczne, to jednake okres absolutnej dominacji ycia publicznego przez powszechnie
obowizujc ideologi marksizmu-leninizmu, brak moliwoci legalnego goszenia
pogldw i organizowania si innych ruchw, nie tylko narodowego czy narodoworadykalnego, spowodowa powan luk w cigoci ideowej czy organizacyjnej. Cho zatem
i narodowcy (endecy), i narodowi radykaowie pozostawili po sobie bogat spucizn ideow,
to jednake wanie owa kilkudziesicioletnia przerwa w legalnej dziaalnoci i twrczoci w
kraju spowodowaa, e naleao umiejtnie powrci do tyche zagubionych, odgrzeba
je z historycznego bagau i ponownie przywrci im znaczenie w teraniejszym wiecie. W
konsekwencji zatem organizacje narodowe, cho powstajce i dziaajce pod koniec XX w.,
tu przed pocztkiem nowego millenium, zmuszone byy zapozna si i wyj z idei, ktre po
sobie zostawili ich dawni antenaci a byy to idee jake dawne: z okresu midzywojnia
czy te drugiej wojny wiatowej. Wspczesny polski nacjonalizm, bez wzgldu, czy
odwoujcy si do starych, czy te modych, czy to endecji, czy te narodowego
radykalizmu, zmuszony by stawi czoa wyzwaniom otaczajcego go wiata, a jednoczenie
czerpa z dziedzictwa ideowego polskiego ruchu narodowego, ktrego znaczna cz
pochodzi czy to z okresu midzywojennego czy te z lat okupacji nie mwic ju o latach
znacznie wczeniejszych. Owszem, istnia ruch narodowy na emigracji, dziaay struktury
Stronnictwa Narodowego zagranic, wic pewna cigo organizacyjna i ideowa z polskim
ruchem narodowym zostaa utrzymana przynajmniej w przypadku endecji, jednake z uwagi
wanie na to, e orodki myli narodowej dziaay poza granicami Polski, a w zwizku z tym
brakowao im szeroko zakrojonego i realnego oddziaywania na polskie ycie kulturalne,
polityczne, spoeczno-ekonomiczne ktre wszake pozostawao pod cis kontrol PZPR
powodowao, i polski nacjonalizm jako nurt myli politycznej nie mia ju zdecydowanie tej
siy przebicia, jak mia w II RP. Przed takim wanie dylematem sta NOP organizacja z
31

chwil rozpoczcia transformacji ustrojowej czerpaa z caego dorobku myli narodowej.

Przywoany ju B. Byrzykowski powouje si zreszt nie tylko na Romana Dmowskiego
wszak gwnego teoretyka polskiego nacjonalizmu, ale take m.in. na Adama
Doboszyskiego jednego z najwaniejszych teoretykw modych Stronnictwa
Narodowego i Jana Mosdorfa teoretyka narodowego radykalizmu, czonka ONR w 1934 r.
Mamy wic tutaj zarwno odwoania do modych endekw, jak i do narodowych radykaw
pamitajmy przy tym, e i jedni, i drudzy byli nacjonalistami chrzecijaskimi, co
odrniao ich od starych. Oczywicie jeli chodzi o oddzia warszawski NOP, to owe
inspiracje by interpretowane w duchu demokratyczno-liberalnym, a wic tak, by mogyby
wsptworzy nowy, ksztatujcy si po 1989 r. system demokratyczny. Nie do, e
organizacja wchodzia zatem w nowe spoeczestwo, pastwo i gospodark, to jeszcze
musiaa odwoywa si do idei uksztatowanych kilkadziesit lat wstecz co oczywicie
wizao si z koniecznoci przystosowania ich do wyzwa wspczesnoci, a wic z
podjciem decyzji, co naley zachowa jako wartoci niepodwaalne, wytrzymujc prb
czasu, a co naley odrzuci jako przebrzmiae historycznie, bdce wynikiem wczesnego
ducha czasu. To wanie owe dyskusje nad koniecznoci uchwycenia wizi ideami
narodowymi, z tradycjami ruchu, ktrego cigo zarwno ideowa, jak i organizacyjna
zostaa tak powanie zakcona po 1945 r. Wymagao to powanych dyskusji, debat, ale i
radykalnych krokw, co wizao si oczywicie z powan rnic zda choby w szeregach
samego NOP ju wczeniej wspomnielimy o tym, i cho oddzia warszawski uchodzi na
narodowo-liberalny, o tyle lscy dziaacze z B. Kozieem odwoywali si wprost do idei
narodowego radykalizmu, bezkompromisowo zajmujc opozycyjne wobec demoliberalizmu
stanowisko. To wanie skupienie si na tradycji ideowej ruchu narodowego, konieczno
przywrcenia zapomnianych przez og spoeczestwa lub negatywnie spostrzeganych na
skutek stara propagandowych wadz komunistycznych podstawowych idei polskiego
nacjonalizmu, niezbdno zaznajomienia si z bogactwem myli narodowej, jak rwnie
oczywicie wymg dostosowania idei narodowych do wyzwa wspczesnoci powodoway,
e NOP, jak i inne organizacje narodowe nie szukay adnych inspiracji poza granicami kraju.
Co wicej, wanie historyczne dziedzictwo ruchu narodowego niezwykle bogate, a po
wielu latach egzystowania w podziemiu lub w bibliotekach czy archiwach wymagao
ogromnej pracy propagandowej w spoeczestwie na wp zapomniane, fatalnie postrzegane
przez og spoeczestwa idee narodowe naleao ocali od zapomnienia, od tego, by stay si
tylko dziedzin rozwaa i bada historycznych, a take, by zaczy y i dostarcza
odpowiedzi na nurtujce wspczesn Polsk problemy. Wymagao to oczywicie od
spadkobiercw myli narodowej, jej poszczeglnych kierunkw, ogromnego nakadu pracy
zarwno polegajcej na badaniu i odtwarzaniu dziedzictwa ruchu, a wszake byo ono
niezwykle bogate, jak rwnie na dostosowaniu owych przywrconych z otchani historii, z
archiww i bibliotek idei.
NOP, jak i inne polskie organizacje narodowe, sta wic poniekd na rozdrou oto
bowiem z jednej strony nard polski ma bogat tradycj ideow i organizacyjn ruchu
narodowego i narodowo-radykalnego tradycj, ktr kto wie, czy nie mogyby pozazdroci
ruchy nacjonalistyczne z innych krajw europejskich. Jednake ta bogata, niezwykle
rnorodna tematycznie, dostarczajc rozwiza przernych problemw spoecznych,
politycznych, kulturalnych, religijnych itd. tradycja nagle okazuje si by przerwana latami
realnego socjalizmu, ktry wszake odznacza si prymatem w ycia duchowym
wiatopogldu materialistycznego i idei marksistowsko-leninowskich. Z jednej strony zatem
polscy narodowcy rnych kierunkw (endecji starej, modej, narodowego radykalizmu)
sigaj do idei czstokro kreowanych najmniej w latach drugiej wojny wiatowej, a z drugiej
wanie owe idee, spord ktrych naley jeszcze wyselekcjonowa to, co jest adekwatne do
32

teraniejszoci, dostosowa do wspczesnoci, pozbywajc si tym samym elementw, ktre

straciy ju swoje znaczenie z racji zmian, jakie zaszy na przestrzeni kilkudziesiciu lat. Na
tym wanie polega zadziwiajcy paradoks nawizania kontaktw midzy NOP a ITP NOP
reprezentuje wszake polski nacjonalizm, ktry w skali europejskiej posiada niezwykle
zoone i rnorodne dziedzictwo ideowe i ktry w gruncie rzeczy mogoby posuy za
inspiracj dla wielu europejskich nacjonalistw. Jednake okres realnego socjalizmu,
nielegalno ruchu narodowego przerway cigo ideow i brak naturalnego rozwoju idei,
umoliwiajcego nieustanne, biece dostosowywanie idei do teraniejszych wyzwa i
zmieniajcych si warunkw kulturowych, spoecznych, ekonomicznych i politycznych.
Polski nacjonalizm musia poniekd otrzsn si niczym ze zego snu i co byo
szczeglnie trudnym, zajmujcym i wymagajcym odwanych posuni procesem odnale
si w nowej rzeczywistoci po tak wielu latach faktycznej nieobecnoci w yciu spoecznym i
braku moliwoci szerszego oddziaywania na otoczenie.
O dziwo, nawizanie wizi z ITP przynioso przeom nawet i w tej dziedzinie. Ot
powanym bdem byoby stwierdzi, i wizyta D. Hollanda oznaczaa tylko poznanie przez
Polakw idei, ktrych dotd nie znali lub ewentualnie wiedza o nich byo skromna, jak np.
tradycjonalizm katolicki, legionaryzm rumuski czy cho niewymieniony przez P.
Paczuskiego, to niewtpliwie inspirujcy otwarcie NOP wanie dziki Brytyjczykom
dystrybucjonizm. Nie oznaczao to w adnym wypadku, i NOP nagle odkryo idee
narodowo-rewolucyjne spoza granic Polski i sta si ich eksponentem, przejmujc je, a zatem
odsuwajc na dalszy plan tradycje polskiego ruchu narodowego. Stao si bowiem co
diametralnie innego: ot niewtpliwemu wpywowi i fascynacji ideami trzeciopozycyjnymi
do tego stopnia, e NOP przystpio do ITP, stajcego si tym samym nie organizacj
ugrupowa nacjonalistycznych z Wysp Brytyjskich, cile powizanych ideowo, lecz take
oglnoeuropejskim forum wymiany myli, pogldw i wsppracy, z zachowaniem
narodowej, a nawet ideowo-programowej odrbnoci oczywicie w pewnych granicach,
towarzyszyo jednoczenie wykrystalizowanie si spjnego oblicza ideowego,
zakorzenionego wanie w tradycji polskiego, a wic rodzimego nacjonalizmu. Zapoznanie
si z ideami Trzeciej Pozycji stanowio zarazem i rdo wiedzy o innych ruchach
nacjonalistycznych tak historycznych, jak i wspczesnych, wiedz, dodajmy szokujc,
gdy zrywajc ze stereotypem, i ruchy narodowe poszczeglnych krajw nie mog ze sob
wsppracowa, gdy wszake musz si koncentrowa wycznie na wasnych wsplnotach
narodowych i im przyznajc pierwszestwo, jak i ciekawy przypadek katalizatora odnonie
do signicia po wasne wzorce ideowe i jasno zdefiniowanego stanowiska co do rodzimego
dziedzictwa idei narodowych. Niewtpliwemu wpywowi Brytyjczykw w postaci fascynacji
ideami trzeciopozycyjnymi towarzyszyo take signicie do wasnych korzeni idei
narodowych. Co stao si przyczyn, e przejcie idei nurtu Trzeciej Pozycji przez NOP nie
miao tak jednostronnego charakteru, nie byo to zachynicie si Zachodem w wydaniu
nacjonalistycznym, lecz raczej jednoczesne przejcie zagranicznych i odwoanie si do
rodzimych, polskich idei narodowych? Ot dziaaczom NOP wizyta D. Hollanda przyniosa
nie tylko zaskakujc wiedz zarwno o ideach Trzeciej Pozycji, jak i ideach nurtw
religijnych i politycznych, ktre legy u jej fundamentw, lecz take uzmysowia im, e idee
Trzeciej Pozycji dla polskiego nacjonalisty o dziwo brzmi niezwykle znajomo. Uwiadomili
sobie, i i Polacy ju mieli wasn odpowied na legionaryzm czy wspczesn Trzeci
Pozycj odpowied, ktra stanowi nic innego, jak wanie polsk formu idei, ktre
Brytyjczycy nazwali Trzecia Pozycja. Tym historycznym nurtem by bowiem narodowy
radykalizm.
To wanie dziedzictwo ONR, ONR ABC, RNR Falangi, Grupy Szaca,
Konfederacji narodu i Narodowych Si Zbrojnych byo tym, na ktrym zdecydowanie oparo
33

si NOP w swym obliczu ideowym. Wizyta przedstawiciela ITP podziaaa tutaj w

zaskakujcy sposb: polscy narodowcy z omawianej organizacji przejmujc idee
trzeciopozycyjne, uznajc si za polskiego odpowiednika idei propagowanych przez
Brytyjczykw, uczynili to nie tylko z zachwytu nad koncepcjami wszake zagranicznymi w
swym rodowodzie, ale take dlatego, e uwiadomili sobie, i idee Trzeciej Pozycji to wanie
zagraniczny i uwspczeniony odpowiednik bogatej tradycji ideowej polskiego narodowego
radykalizmu. Idee Brytyjczykw, cho zawieray elementy, o ktrych polscy narodowcy
dotd mieli skromn wiedz, w swych fundamentach zawieray idee, ktre w Polsce gosili
wanie narodowi radykaowie. Std te wizyta D. Hollanda uwiadomia Polakom, i poza
granicami kraju istniej ruchy bliskie ideowo ronym kierunkom polskiego nacjonalizmu, e
wyzwania czasw wspczesnych wymagaj od narodowcw nawizywania kontaktw i
wspdziaania z racji wsplnych zagroe wobec tosamoci narodw, ktrym mona
przeciwstawi si dziaajc wycznie wsplnie, jak rwnie to, i Polacy posiadaj wasne
dziedzictwo nacjonalizmu dziedzictwo jake bliskie Trzeciej Pozycji, ktra wzbudzia tak
ogromne zainteresowanie NOP.
Kontakt z ITP podziaa zatem dwojako w przypadku Polakw: NOP uznao siebie za
odpowiednika nurtu trzeciopozycyjnego w Polsce, zachwycio si jego ideami i oczywicie
przejmujc je, jednake nie czynic tego mechaniczne, poprzez skopiowanie koncepcji
brytyjskich, lecz wycznie porednio, a wic poprzez powizanie tyche idei z polskim,
rodzimym narodowym radykalizmem. NOP, fascynujc si mediami Trzeciej Pozycji, stano
na gruncie polskiego ruchu narodowo-radykalnego i wanie jako wspczeni narodowi
radykaowie uznali idee trzeciopozycyjne idee, ktre s zbiene wanie z polskimi ideami
narodowo-radykalnymi. Nie byo to tylko proste przejcie idei zagranicznych, lecz przejcie
ich z jednoczesnym wypracowaniem jasno okrelonego stanowiska ideowego Polacy
przejmowali je wanie jako wiadomi dziedzictwa rodzimego nurtu narodowo-radykalnego, a
wic nurtu, ktry w ich oczach uchodzi za odpowiednik nurtu Trzeciej Pozycji. NOP, jako
polski reprezentant Trzeciej Pozycji, przejmujc idee wypracowane na Wyspach Brytyjskich,
czyni to zatem jako organizacja kontynuujca dziedzictwo narodowego radykalizmu nurtu,
ktry stanowi rodzimy, polski odpowiednik koncepcji Brytyjczykw. Idee Trzeciej Pozycji,
zawarte w Deklaracji Zasad, zostay przejte przez NOP nie po to, by zapeni pustk
ideow, lecz wanie po to, by nawiza kontakt z innymi organizacjami nacjonalistycznymi
w Europie, ktre dziki ideom Trzeciej Pozycji s bliskie ideowo polskiemu narodowemu
radykalizmowi. Trzecia Pozycja wszak dla Polakw uchodzia i uchodzi nadal jako
uwspczeniony, zagraniczny odpowiednik wanie rodzimego narodowego radykalizmu.
Autoidentyfikacja NOP jako ugrupowania bdcego polskim reprezentantem ruchu
trzeciopozycyjnego pocigna za sob zdecydowane samookrelenie si jako organizacji
odwoujcej si do idei polskiego narodowego radykalizmu. W 1994 r., z okazji
szedziesitej rocznicy utworzenia Obozu Narodowo-Radykalnego Arkadiusz Zdolski
stawia spraw wyranie: Narodowe Odrodzenie Polski wywodzi swe korzenie ideologiczne
ze wszystkich wartociowych nurtw ruchu narodowego. Jednake duch panujcy w naszym
ruchu wywodzi si bezporednio z ONR 33. Rok pniej, w 61 rocznic powstania ONR,
powyszy dziaacz stwierdzi, kontynuujc niejako wtek: Rola Obozu NarodowoRadykalnego w procesie rozwoju myli nacjonalistycznej bya ogromna. Jego prno
organizacyjna, dynamika podejmowanych dziaa, dorobek ideowy oraz ogromny dorobek
publicystyczny sprawiaj, i patrzymy na ONR z nalenym szacunkiem i zazdroci, jak
uczniowie na swojego mistrza. Jest to zrozumiae, poniewa NOP od dawna stara si
33

M. W. (oprac.), 60 rocznica Obozu Narodowo-Radykalnego, Awangarda Narodowa, 1994, nr 5, dodatek do

Szczerbca 1994, nr 6 (32), s. 12 (IV).

34

kontynuowa tradycje ONR-owskie w dzisiejszej Polsce. Modzi nacjonalici, skupieni w

Narodowym Odrodzeniu Polski, wybrali jedyn suszn drog realizacji idei Wielkiej Polski.
T drog jest narodowy radykalizm, duch bezkompromisowej walki, a do zwycistwa. Jej
rodowd siga ONR-u i innych przedwojennych organizacji nacjonalistycznych. Idee,
porywajce wtedy do czynu rzesze modych ludzi, byy przesycone mioci Ojczyzny i wola
powicenia dla Niej. S one dla nas prawdziwym natchnieniem w naszych staraniach o
odrodzenie narodowe naszego kraju 34.
Bezporednie odwoanie si do dziedzictwa ideowego ONR i innych organizacji ruchu
narodowo-radykalnego spowodowao, e NOP autoidentyfikowa si nie tylko jako
ugrupowanie trzeciopozycyjne, czy te w lad za nacjonalistami z Europy Zachodniej
narodowo-rewolucyjne, ale wanie jako narodowo-radykalne. Co wicej w konsekwencji
uznania narodowego radykalizmu jako gwnego punktu oparcia swoich idei, z racji
chociaby rodzimoci owego nurtu, wobec czego zagraniczne idee byy swoistym dodatkiem
i potwierdzeniem wanoci koncepcji wypracowanych w Polsce ju przed 1945 r. NOP
powicio wiele miejsca na amach Szczerbca, czyli swojego od jesieni 1994 r.
gwnego czasopisma, artykuom powiconym historii polskiego narodowego radykalizmu 35,
jak i publikowao artykuy przedwojennych oraz tworzcych w czasie drugiej wojny
wiatowej narodowych radykaw 36. Warto dla cisoci zaznaczy, i spord teoretykw
niezwizanych z ruchem narodowo-radykalnym szczeglnym powaaniem cieszy si Adam
Doboszyski, cho w tym wzgldzie nie naley si dziwi jako, e jego idee zbiene byy z
ONR ABC odnonie do antyliberalizmu tak politycznego (odrzucenie demokracji
liberalnej), jak i ekonomicznego (kapitalizm), publikujc zarwno jego artyku Zagadnienia
spoeczne37, jak i artykuy na temat idei A. Doboszyskiego, zwaszcza jego koncepcji
Organizacji Politycznej Narodu jako organizacji powszechnej i wyaniajcej elity narodowe38.
Take i inne enuncjacje dziaaczy NOP wskazyway wyranie, e korzeni ideowych
niniejszej organizacji naley szuka wanie przede wszystkim w polskiej tradycji ruchu
narodowo-radykalnego, przez co NOP oficjalnie uznawa si za kontynuatora idei ONR i
ugrupowa powstaych po jego delegalizacji w 1934 r. Oto np. Tomasz Dorosz w zwizku z
kolejn rocznic powstania ONR i koniecznoci przystosowania doktryny narodoworadykalnej do wspczesnych wyzwa twierdzi: Mijajca rocznica powstania Obozu
Narodowo-Radykalnego zmusza do refleksji na temat miejsca i roli idei nacjonalistycznej
dzisiejszych realiach politycznych. Co mamy odpowiedzie politycznym przeciwnikom,
ktrzy zarzucaj nam, e cigle tkwimy w przedwojennych realiach, cigle powtarzajc
34

AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), ss. 7 8.
35
Zob. np. M. Radzikowski, Narodowy Radykalizm w Polsce, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), ss. 8 11; M.
Jarczak, Narodowy Radykalizm narodziny ruchu (1), Szczerbiec, 1998, nr 5 7 (79 81), ss. 19 23; M.
Jarczak, Narodowy Radykalizm narodziny ruchu (2), Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), ss. 20 24; M.
Sosnowski, ycie i mier dla Narodu, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), ss. 18 20; R. Sierchua,
Organizacja Wojskowa Zwizek Jaszczurczy, tame, s. 19; T. J. Siporski, Sia idei, Szczerbiec, 2000, nr 2 3
(100 101), ss. 23 26; M. Zacharyasz, Od Obozu Wielkiej Polski do Narodowych Si Zbrojnych, 17.
Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, ss. 24 28.
36
Zob. np. M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (I), Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55),
ss. 15 20; M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (III), Szczerbiec, 1996, nr 8 9 (58
59), ss. 15 19; M. Sieniawski, Z rozwaa nad narodowym radykalizmem (IV), Szczerbiec, 1996, nr 10 12
(60 62), ss. 15 20; O. B. Kopczyski, Narodowa Rewolucja Kulturalna, Szczerbiec, 1007, nr 3 5 (65
67); ss. 15 18; T. Gluziski, Tytu moralny wadzy, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), ss. 15 18; T.
Gluziski, Polityka a etyka, Szczerbiec, 1997, nr 9 12 (71 74), ss. 13 16; P. Warmiski, Przeom
Narodowy, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), ss. 13 16.
37
Zob. np. A. Doboszyski, Zagadnienia spoeczne, Szczerbiec, 1995, nr 8 9 (46 47), ss. 19 22.
38
Zob. np. M. Flaszka, Elity, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33), s. 2.

35

wczesne hasa i slogany? Trzeba z ca moc stwierdzi, e ideologia narodowo-radykalna

jest potrzebna dzisiaj, tak samo jak bya potrzebna 65 lat temu. Musi ona zosta odniesiona do
wspczesnych warunkw politycznych39. Tekst niniejszy, akcentujcy potrzeb
uwspczenienia idei narodowo-radykalnych, jednoznacznie stawia w jednym szeregu
przedwojennych narodowych radykaw z nacjonalistami NOP jako ich kontynuatorami.
Jeszcze wyraniej i dobitniej wi ideow midzy przedwojennymi narodowymi radykaami z
ONR a wspczesnymi z NOP wyraona zostaa w artykule Bogusawa Trzeciaka,
opublikowanym w wydanym przez oddzia dzki Biuletynie Narodowego Odrodzenia
Polski: Narodowe Odrodzenie Polski nigdy nie ukrywao, i prawdziwie jest ruchem
narodowo-radykalnym, a co za tym idzie stanowczo i jednoznacznie odwouje si do swoich
ideowych korzeni! NOP jako spadkobierca myli narodowo-rewolucyjnej z pen
wiadomoci czerpie ze swej historycznej i ideowej tosamoci kultywujc pami Obozu
Narodowo-Radykalnego, ktry by i jest natchnieniem dla naszej walki 40. Stanowisko
niniejszej enuncjacji jest wyjtkowo klarowne, zupenie jak tytu owego artykuu: Wczoraj
ONR Dzisiaj NOP. Dokadnie tego samego zwrotu uy rwnie Daniel Pater podczas
obchodw 61 rocznicy powstania ONR: Przetrwaa idea Wielkiej Polski, idea Polski dla
Polakw, idea Polskiej Siy. Bo wczoraj by ONR, dzisiaj jest NOP 41. Szczeglnie ciekawy
jest w tej kwestii artyku Wojciecha Trojanowskiego, zamieszczony w pierwszym numerze
17. Cywilizacja Czasw Prby. Ot autor niniejszy, krelc swoje uwagi nad charakterem
idei trzeciopozycyjnych w Polsce, a przy tym wychodzc od zwizego przyblienia oblicza
ideowego woskiej organizacji Terza Posizione prekursorki nurtu Trzeciej Pozycji
reprezentowanego przez ITP, stwierdza rzecz nastpujc: Tak, jak dla woskich
rewolucyjnych nacjonalistw kamieniem wgielnym jest tradycja woskiego faszyzmu, a
szczeglnie okresu Woskiej Republiki Spoecznej, tak dla polskich jest nim to, co zostawio
po sobie rodowisko przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego, organizacji, ktr
miao moemy okreli jako protoplastk polskiej wersji terceryzmu 42. Na podstawie ju
choby owego fragmentu artykuu W. Trojanowskiego moemy stwierdzi, i NOP przej
idee trzeciopozycyjne, jak rwnie zosta oficjalnym reprezentantem ITP w Polsce, nie
dlatego, e brakowao tej organizacji idei, lecz dlatego, e idee takie zarwno NOP, jak i caa
tradycja polskiego nacjonalizmu posiadaa, cho oczywicie nie funkcjonoway one pod
terminem, jaki nadali Brytyjczycy. Termin by za to inny: narodowy radykalizm. NOP
uwiadomi sobie, i to wanie narodowy radykalizm jest rodzimym odpowiednikiem idei
trzeciopozycyjnych odpowiednikiem majcym dugoletni tradycj. Przejmujc zatem idee
Trzeciej Pozycji NOP czyni to z podkreleniem wasnego rodzimego fundamentu, jakim byo
dziedzictwo ONR, czyli idee narodowo-radykalne. NOP jako wspczeni reprezentanci
narodowego radykalizmu, zostali wanie dlatego reprezentantami Trzeciej Pozycji, gdy
rodzime idee byy pokrewne ideom D. Hollanda.
Warto tu zaznaczy, i od czasu podkrelenia narodowego radykalizmu jako gwnego,
gdy rodzimego, rda inspiracji NOP w ogle nie porusza kwestii dawnych podziaw
ideowych, jakimi charakteryzowa si choby za czasw uczestnictwa w dziaalnoci ZChN.
Co wicej, stara si zaprezentowa jako organizacja od zawsze kroczca drog idei
narodowo-radykalnych. Jest to o tyle zrozumiae, e jako organizacja antysystemowa w ten
sposb prezentuje si jako konsekwentna i wierna swoim zasadom, a dorobek ideowy zosta
39

T. Dorosz, Narodowy Radykalizm wczoraj i dzi, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 8.

B. Trzeciak, Wczoraj ONR Dzisiaj NOP, Biuletyn Narodowego Odrodzenia Polski, 2004, nr 1, s. 1.
41
AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 7.
42
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
10.
40

36

ju przez organizacj poruszony choby przez oddzia lski, a idee niektrych dziaaczy, jak
np. J. Mosdorfa, poruszone przez B. Byrzykowskiego, ktry by dziaaczem narodowoliberalnego oddziau warszawskiego. Poza tym niezbyt pasowaoby do wizerunku NOP jako
organizacji bezkompromisowej dawne oblicze narodowo-liberalne oddziau warszawskiego.
Oto, co np. P. Paczuski stwierdzi odnonie do zaangaowania NOP w ZChN na swoim
wystpieniu podczas I Kongresu partii: Przez kilka miesicy udzilimy si, e dla
stworzenia organizacji narodowo-radykalnej obejmujcej cay kraj uda si wykorzysta
platform nowoorganizowanego ZChN. Zadanie to jednak przeroso nasze skromne siy.
Mielimy do wyboru albo rozwiza NOP i rozmy si ZChN-ie, w zamian za co
proponowano nam fotele poselskie albo ratowa organizacj i ide poprzez rozam 43. Ani
sowa nawet zatem nie ma o wizji nacjonalizmu demokratycznego, zgodnego z liberalizmem
politycznym i ekonomicznym, jaki oddzia warszawski gosi w momencie rozpoczcia
transformacji ustrojowej w zamian za to otrzymujemy informacj o tym, i zaangaowanie
NOP byo podyktowane wykorzystaniem jego struktur do wasnych celw celw, ktre,
dodajmy, wynikay z narodowego radykalizmu. Jednake nie do koca udao si ukry w
owym wystpieniu wczesnych rnic. P. Paczuski bowiem przyznaje: Patrzc z
perspektywy czasu bylimy zbyt sabi liczebnie i zbyt niespjni ideowo, by z ZChN-u zrobi
co na ksztat przedwojennego ONR-u44. Wanie niespjni ideowo chcc nie chcc
dziaacz NOP przyzna tym samym, i w owym czasie trudno mwi o NOP jako silnej i
jednolitej ideowo organizacji. Dopiero wraz z wizyt D. Hollanda, poniekd zachcajc do
dalszej aktywnoci i uporzdkowania spraw tak organizacyjnych, jak i ideowych, sytuacja
wykrystalizowaa si mielimy odtd do czynienia z organizacj zdecydowanie narodoworadykaln, zarejestrowan w tym samym roku, w ktrej doszo do owej przeomowej wizyty,
jako partia polityczna.
Uznajc idee narodowego radykalizmu jako gwny fundament ideowy NOP prezentowao
si jako kontynuator dziedzictwa midzywojennego i okresu lat okupacji ruchu narodoworadykalnego, a przez to jako polscy wspczeni narodowi radykaowie okrelao siebie
jako reprezentanta nurtu Trzeciej Pozycji w Polsce, dostrzegajc bowiem w polskim nurcie
narodowo-radykalnym rodzimych inspiracji o charakterze trzeciopozycyjnym. Warto tu
zwrci uwag na wizj historycznego narodowego radykalizmu w oczach NOP. Na czym
koncentruj si narodowi radykaowie z NOP odnonie do ich ideowych antenatw? Jaka
wizja doktryny narodowo-radykalnej okresu czy to midzywojnia, czy te lat drugiej wojny
wiatowej wyania si z enuncjacji dziaaczy owego ugrupowania? Owo choby spojrzenie
jest tu wskazane, gdy, jak zauwaymy nastpnie, NOP wyranie rozgranicza midzy tym, co
ponadczasowe i z tego powodu wartociowe w doktrynie narodowego radykalizmu, od tego,
co naley ju bezpowrotnie do historii. Jest to spojrzenie tym bardziej niezbdne, gdy
wszake narodowy radykalizm cho funkcjonujcy jako jedna doktryna polityczna istnia
w dwch nurtach, ktre cho pod wzgldem najwaniejszych idei, podstaw
wiatopogldowych na czele z fundamentalnym dla nacjonalizmu chrzecijaskiego
podporzdkowaniem narodu Bogu, z ujciem wsplnoty narodowej wycznie jako drogi
prowadzcej do dobra absolutnego Boga, byy sobie bliskie, o tyle rniy si w kwestii
wizji ustroju politycznego i spoeczno-ekonomicznego, mimo e obydwa w tych sferach
odrzucay zarwno demokracj liberaln i kapitalizm, jak rwnie marksizm (zwaszcza
komunizm) tak walk egoistycznych jednostek, wyzysk i niesprawiedliwo spoeczn, jak i
walk klas i zatarcie w jej imi rnic narodowych. Ktry z nurtw polskiego narodowego
radykalizmu jest bliszy NOP czy arystokratyczny (w znaczeniu arystokracji ducha, czyli
43
44

15 lat walki. Wystpienie Piotra Paczuskiego, Szczerbiec, 1996, nr 10 12 (60 62), s. 6.

Tame, s. 6.

37

elity narodowej reprezentowanej w senacie) i zdecentralizowany, take w sferze

ekonomicznej, model propagowany przez ABC, czy te zbliony do wzorcw totalitarnych
model wodzowski, o planowej i ze znaczn rol pastwowej wasnoci gospodarce, RNR
Falangi?
Przede wszystkim zauway naley, i NOP otwarcie odwouje si do narodowego
radykalizmu traktujc go jednolicie. Brak w tekstach opublikowanych przez dziaaczy
jawnego faworyzowania ktrego w obydwu odamw, otwarte przyznawanie racji czy to
ABC, czy te Falandze. Z lektury artykuw powiconych rnym organizacjom i
mylicielom narodowo-radykalnym mona odnie niezbicie wraenie, e wspczeni
narodowi radykaowie chc odda hod i uszanowa wszystkich dziaaczy nurtu i cay
dorobek ideowy narodowego radykalizmu, bez wzniecania dyskusji nad przeszoci poprzez
wysawianie jednych, a pomijanie drugich. Co ciekawe, szczeglnym powaaniem cieszy si
ONR, a wic pierwsza organizacja narodowo-radykalna, wrcz urastajca do rangi pewnego
symbolu idei narodowo-radykalnych. Owo skoncentrowanie si wanie na pierwszej,
odrbnej od endecji inicjatywie narodowo-radykalnej moe zosta wanie odebrane jako
manifestacja jednoci narodowego radykalizmu wszak to wanie w ONR
wspegzystoway ze sob rodowiska, ktre pniej utworz odrbne organizacje, mimo i
ju wtedy tworzyy si linie podziau wyraone przez koncepcje ABC i Falangi. Skupmy
swoj uwag na tym, jak przedstawiao si oblicze ideowe ONR wedug NOP: 14 kwietnia
1934 roku gdy ogoszono deklaracj programow ONR, jego zaoyciele wyznaczyli w
dziesiciu punktach zadania i cele, ktre pragn realizowa. Hasa budowy Polski wielkiej,
militarnej, katolickiej i narodowej odnosiy si bezporednio do wczenie panujcej sytuacji.
Kraj rzdzony by przez sanacyjn klik, ktre nieudolno przejawiaa si we wszelkich
dziedzinach ycia spoecznego. Masowe bezrobocie, ogromne dysproporcje poziomu ycia,
powszechnie panujca biurokracja powodoway, e w Polsce potrzebny by nowy typ ruchu
politycznego wychodzcy poza tradycyjny podzia na rzdzc dyktatur i demokratyczn
opozycj. ONR wstpi take przeciwko ogromnej roli mniejszoci ydowskiej w yciu
kulturalnym, naukowym, a przede wszystkim gospodarczym, gdzie walka o polski handel
stawaa si niejednokrotnie walk o materialny byt i przetrwanie polskiej rodziny 45. Z kolei
w przytoczonym ju wyej artykule Wczoraj ONR Dzisiaj NOP znajdujemy wicej
informacji: W Sztafecie (pismo wydawane przez ONR K. K.) duo miejsca powicano
sprawom robotniczym, aby demaskowa i zapobiega propagandzie komunistycznej, ktra
wanie w tym rodowisku szukaa poparcia. () ONR by organizacj katolick, uznajc
jedyn prawdziw wiar jako nieodczny element budowy Wielkiej Polski. ONR powstao
do walki z dwoma najwikszymi zagroeniami dla Polski komunizmem i ydostwem.
Wierutnym kamstwem jest mwienie o niechci do ydw z powodw rasistowskich.
Nacjonalici polscy widzieli w ydach wroga Chrzecijastwa i przeciwnika ekonomicznego.
Nikt nie traktowa ich jako podludzi (co byo typowe dla Niemcw). Elementy ydowskie w
zaoeniach ONR-u miay same wyemigrowa z Polski zniechcone sankcjami
ekonomicznymi. Sytuacja ta miaa zapobiega bardzo niebezpiecznemu zjawisku, jakim byy
emigracje Polakw w poszukiwaniu chleba. W zaoeniach ONR kady Polak mia mie
prawo do pracy w Polsce () Innym wanym punktem programowym ONR jest zwalczanie
wszelkich midzynarodowych organizacji masoskich, jak i komunistycznych, jako
zagroenia dla niepodlegego bytu Polski. Wrd innych wanych zagadnie programowych
warto m.in. wspomnie o walce o owiat dla wszystkich obywateli polskich46. Z kolei
cytowany ju D. Pater zauwaa: ONR powsta, gdy modzi pragnli czynu czynu dla
45
46

T. Dorosz, Narodowy Radykalizm wczoraj i dzi, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 8.

B. Trzeciak, Wczoraj ONR Dzisiaj NOP, Biuletyn Narodowego Odrodzenia Polski, 2004, nr 1, s. 1.

38

Polski; powsta, gdy pragnli Polski Wielkiej, a nie ydowskiej kolonii; bo pragnli Polski
silnej, a nie malowanego mocarstwa; bo pragnli Polski dla Polakw47 , Podsumujmy zatem:
narodowy radykalizm to nacjonalizm chrzecijaski, ktrego dobrem absolutnym jest Bg, a
doczesnym bdc tym samym wartoci w hierarchii drug po Bogu nard. Celem
narodowych radykaw odnonie do otaczajcej ich rzeczywistoci byo dokonanie rewolucji
narodowej, ktra polegaaby na cakowitym odrzuceniu tak sanacyjnej dyktatury, jak i
zerwaniu z ideami demokratyczno-liberalnymi oraz marksistowskimi. Ucielenieniem idei
katolickich i narodowej miaa by Wielka Polska pastwo narodowe i katolickie, ktrego
silna wadza miaa kierowa si interesem narodu, zgodnym jednake z zasadami moralnoci
chrzecijaskiej. Ponadto jednym z zada rewolucji narodowej miaa by gruntowna
przebudowa ycia spoeczno-ekonomicznego, polegajca na pozbawieniu ydw ich siy
ekonomicznej, stanowicej przyczyn fatalnego pooenia materialnego narodu polskiego
oraz saboci Polakw w sferze wytwrczoci oraz, co szczeglnie wane, handlu.
Jednoczenie nowy ustrj spoeczno-ekonomiczny mia zaspokaja interesy wszystkich
warstw spoecznych narodu, w tym szczeglnie warstw niszych, bdcych poszkodowanymi
przez kapitalizm oraz wystawionych z tego powodu na propagand komunizmu. W zwizku z
tym w nowy ustrj spoeczno-ekonomiczny mia stanowi zaprzeczenie tak kapitalistycznej,
jak i komunistycznej ekonomii. w nowy ustrj ponadto musia charakteryzowa si
oparciem na idei sprawiedliwoci spoecznej, wedle ktrej kady Polak mia prawo do pracy
oraz owiaty, gwarantowane przez pastwo. Zwrmy take uwag na pojawiajc si w
powyszych tekstach kwesti ydowsk jedn z gwnych zasug narodowego radykalizmu
miao by wedug NOP bezkompromisowe stanowisko odnonie do zbyt silnej pozycji
mniejszoci ydowskiej znacz rola ydw wizaa si, jak ju wspomniano, wanie ze
saboci narodowej gospodarki, jak i zuboeniem mas polskiego narodu. W zwizku z tym
postulowano ostre, uderzajce w ludno ydowsk sankcje ekonomiczne, po ktrych
spodziewano si, e ydzi bd emigrowa z kraju. Warto take zauway charakter owego
antysemityzmu NOP podkrela wyran rnic midzy antychrzecijaskim narodowym
socjalizmem niemieckim a nacjonalizmem chrzecijaskim, ktrego formu by narodowy
radykalizm. O ile w przypadku hitleryzmu mamy do czynienia z potpieniem narodu
ydowskiego ze wzgldw biologicznych, tj. rasowych, jako wsplnot o gorszej, niszej
jakoci krwi, rasy, o tyle nacjonalici chrzecijascy odrzucaj nard ydowski jako wrogi
chrzecijastwu, czyli z powodw religijnych, szerzej cywilizacyjnych, czyli stricte
duchowych, jak rwnie z przyczyn ekonomicznych, a wic z racji ich zbyt duej zdaniem
narodowcw roli w gospodarce narodowej. Nie bez znaczenia jest wreszcie wyamanie si
ONR ze schematu prawica lewica, ktra to cecha jest fundamentem zaoe
tercerystycznych. Ani zatem prawica, ani lewica nie gwarantoway zdaniem narodowych
radykaw autentycznego odrodzenia narodowego odrodzenia, ktre mogo nadej
wycznie dziki rewolucji narodowej, bdcej rwnie antykapitalistyczn (i jednoczenie
antymarksistowsk) rewolucj spoeczn.
W ten oto sposb otrzymujemy obraz doktryny narodowo-radykalnej minionych lat w
oczach NOP. To doktryna oparta na nacjonalizmie chrzecijaskim, a wic za podstawowe
wartoci uznajca Boga i nard, przy czym Bg to warto absolutna, dobro absolutne, rdo
wartoci moralnych obowizujcych kadego czowieka, za nard to najwysza forma
zbiorowoci ludzkiej, a przeto najwaniejsza warto w sferze doczesnej, ktra z tego wanie
powodu prowadzi do Boga. Z racji tych dwch wartoci Boga i narodu, stanowicych
nierozerwaln, ale jednoczenie hierarchiczn par, wynikaj zadania narodowego
47

AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 7.

39

radykalizmu w sferze ycia politycznego i spoeczno-ekonomicznego, ktrych celem jest

wanie zaprowadzenie boskiego porzdku i odrodzenie narodowe. Konkretnie oznacza to
utworzenie Wielkiej Polski, nazywanej take w rodowiskach narodowo-chrzecijaskich (w
tym narodowo-radykalnych) Katolickim Pastwem Narodu Polskiego pastwem
narodowym, ktrego jedynym gospodarzem i w ktrym prawa publiczne bd zastrzeone
wycznie dla Polakw, oraz katolickim, czyli charakteryzujcym si, jak nazywali to
narodowi radykaowie w okresie midzywojennym, tzw. totalizmem katolickim, tzn.
oparciem caoci ycia narodu: organizacj i funkcjonowaniem ustroju politycznego, systemu
prawnego, ustroju spoeczno-ekonomicznego na zasadach katolickich. Widzimy wic tutaj
wizj
nacjonalizmu
take
radykalnego
spoecznie,
antykapitalistycznego
i
antymarksistowskiego, czyli wanie rewolucyjnego dwie gwne idee terceryzmu, czyli
Narodowa Wolno i Spoeczna Sprawiedliwo s tutaj take zawarte mamy bowiem do
czynienia z postulatem rewolucji narodowej, ktra oprcz chrzecijaskiego, jeli chodzi o
zasady, charakteru posiada take niezbdny wymiar radykalny spoecznie, tzn. musi by
rwnie cakowit transformacj ustroju spoeczno-ekonomicznego zgodnie z potrzebami
caego narodu polskiego, w tym szczeglnie warstw niszych, pracujcych, ktre to warstwy
pozbawione ochrony przeciw niesprawiedliwociom kapitalizmu kieruj swoje sympatie ku
ruchowi socjalistycznemu lub komunistycznemu. Co wicej, NOP ow doktryn narodowego
radykalizmu z lat midzywojnia i okupacji ujmuje jako cao, co wyraa szczeglne
powaanie dla ONR z 1934 r.
Jednake czy rzeczywicie cay dorobek ideowy traktowany jest rwnomiernie przez
wspczesnych spadkobiercw ONR? Czy rzeczywicie niewane jest, czy mamy do
czynienia z ABC, czy te z Falang? Okazuje si, e cho otwarcie NOP nie opowiada
si po konkretnej stronie, najprawdopodobniej nie chcc odgrzebywa dawnych podziaw i
pragnc, aby wspczenie doktryna narodowego radykalizmu stanowi jedn, narodoworewolucyjn cao, o tyle mamy niekiedy z subtelnymi uwagami co do przedwojennych
podziaw. Oto powyej cytowany dziaacz NOP pisze referujc pokrtce dzieje ONR tu po
aresztowaniach dokonanych na czonkach organizacji, wykorzystujc jako pretekst
morderstwo wczesnego ministra spraw wewntrznych Bronisawa Pierackiego, dokonane
przez nacjonalistw ukraiskich: Bolesaw Piasecki i jego zwolennicy zadali bardziej
radykalnego i bojowego programu dziaa. Ktnie trway bardzo dugo, ale ostatecznie w
kwietniu 1935 r. doprowadziy do odejcia Piaseckiego, ktry zaoy now grup zwan
>>Falanga<<. Waciwy ONR trwa nadal nazywajc si od tego momentu ONR-ABC
(zastosowano t nazw dla odrnienia od organizacji Piaseckiego) 48. Przyjrzyjmy si
uwanie powyszemu cytatowi ot wynika z niego niezbicie pewna sugestia, e to grupa
skupiona wok B. Piaseckiego dokonaa rozamu, a prawowitymi spadkobiercami ONR byli
narodowi radykaowie z ONR ABC. Oznacza to wyranie, e waciwe dziedzictwo ideowe
i organizacyjne pierwszej organizacji narodowo-radykalnej podtrzymywane i kontynuowane
byo wycznie przez rodowisko skupione wok H. Rossmana, T. Gluziskiego, J. Korolca,
czyli wanie ONR ABC. Z kolei RNR Falanga prezentuje si tutaj jako grupa
wyamujca si z dotychczasowej organizacji narodowego radykalizmu, czyli ONR i
podajca wasn drog, w tym ideowo-programow.
Pewnych sugestii wskazujcych na to, i jeli chodzi o organizacje powstae po
zakoczeniu dziaalnoci ONR, NOP koncentruje si bardziej na ONR ABC ni na RNR
Falandze dostarcza nam take publikacja fragmentw prac gwnych teoretykw
narodowego radykalizmu okresu midzywojnia czy lat okupacji. Ot przytaczajca ich
wikszo to wanie teoretycy rozpoczynajcy swoj dziaalno i twrczo w ONR w 1934
48

Tame, s. 1.

40

r., ale w nastpnych latach dziaajc ju w ONR ABC. Jeli chodzi o lata drugiej wojny
wiatowej, to z kolei mamy do czynienia z publikacj tekstw teoretykw zwizanych z
Grup Szaca. Wskazuje to wyranie na to, ktry z odamw narodowo-radykalnych
wyonionych po 1935 r. zwraca szczegln uwag jako rdo inspiracji i historyczny punkt
wyjcia do kreowania konkretnych koncepcji programowych u wspczesnych narodowych
radykaw. O szczeglnej sympatii wobec nurtu reprezentowanego przez ONR ABC oraz
Grup Szaca wskazuj ponadto take idee NOP odnonie do zorganizowania ycia
politycznego czy spoeczno-ekonomicznego, a ktrych osnow jest, jak ju wspomnielimy w
przypadku B. Byrzykowskiego i koncepcji NOP (oddziau warszawskiego), decentralizacja.
To wanie wizja pastwa silnego, lecz o cile ograniczonym zakresie dziaania,
pozostawiajca tym samym ogromne pole do dziaalnoci spoecznej, do oddolnej aktywnoci
samych obywateli, a wic szanujce szeroki zakres samorzdnoci, stanowia istot koncepcji
ustrojowych NOP w owym czasie a wanie taka wizja pastwa, cho oczywicie ujmowana
jako caociowa alternatywa wobec demoliberalizmu, bya cech charakterystyczn koncepcji
waciwych dla ONR ABC czy Grupy Szaca, w przeciwiestwie do zafascynowanych
wzorcami totalitarnymi, a wic opartymi m.in. na centralizacji i wszechobecnoci wadzy
pastwa w yciu spoecznym, narodowych radykaw z RNR Falanga. Co ciekawe,
koniecznie tu trzeba nadmieni, i wanie w postulat decentralizacji, jak pamitamy, zbliy
rwnie NOP do idei Trzeciej Pozycji w obydwu wanie tyche rodowiskach rozwj
samorzdnoci i ograniczenie wadzy pastwa do okrelonych rozmiarw stanowi o
postulatw odnonie do tak ustroju politycznego, jak i spoeczno-ekonomicznego. Jedyna
rnica to oczywicie stosunek do ustroju demokracji liberalnej, parlamentarnej, a wic
niejako funkcja, jak owe postulaty, ogniskujce si wok zagadnienia decentralizacji, miay
peni wobec zastanego i skonsolidowanego (w przypadku Brytyjczykw) lub dopiero
rodzcego si (III RP) ustroju demokratyczno-liberalnego wrd Political Soldiers, a
nastpnie ITP jako alternatywa rewolucyjna, a zatem jaskrawe przeciwiestwo wobec
demoliberalizmu w postaci demokracji bezporedniej i organicznej, a w przypadku oddziau
warszawskiego NOP jako fundament modej, polskiej demokracji parlamentarnej.
Wizyta D. Hollanda w Polsce, ktrej efektem byo przyjcie przez NOP idei
trzeciopozycyjnych jako bliskich ideowo z polskim narodowym radykalizmem, a co za tym
idzie otwarte skupienie si gwnie wanie na dziedzictwie ONR wizao si take, co
ciekawe wanie z uznaniem bliskoci koncepcji nawet nie tyle ideowych, co programowych,
a wic m.in. stosunkiem do roli pastwa w narodzie. Tym samym postulaty ustrojowe, ktre
przez oddzia warszawski traktowane byy jako zapora przed wszelk dyktatur i ostoj
demokracji, dziki owej wizycie, uwiadomieniu sobie ostatecznie wanoci idei narodoworadykalnych nie tylko nie zostay porzucone z racji przyjcia zdecydowanie
antysystemowego, antydemoliberalnego stanowiska, lecz co ciekawe, zostay wci
podtrzymane tym razem nie jako zapora wycznie przed dyktatur, lecz i przed dyktatur, i
przed demokracj liberaln. W lad za trzeciopozycjonistami, jak rwnie ich polskimi
prekursorami, uznano, e nie tylko i liberalizm, i marksizm, ale take i demokracja liberalna, i
dyktatura stanowi dwie strony tego samego medalu materialistycznego, relatywistycznego,
ateistycznego w swej istocie i antytradycyjnego, a zatem po prostu antynarodowego, a ich
cech szczegln jest denie do cakowitej uniformizacji i centralizacji. Idee samorzdnoci,
ograniczenie wadzy pastwa zostay zatem podtrzymane, natomiast zmienia si caa
orientacja NOP wobec zastanej rzeczywistoci, jak i wykrystalizowaa si ideowa orientacja
caej organizacji, zgodna z ow zmian nastawienia zmiana bowiem bya zdecydowanie
antysystemowa, wymierzona nie w niedomagania, negatywne przejawy funkcjonowania
systemu, jego pewne instytucjonalne czy organizacyjne wady, ale po prostu w system
demokratyczno-liberalny w caej swej istocie, jako sam w sobie atakowi podlegay odtd
41

idee, na ktrych si opiera, jego instytucje, powizania midzy nimi, uczestnicy ycia
politycznego. Inaczej rzecz ujmujc, jedna, spjna cao, ktr stanowi, bya przedmiotem
bezpardonowej krytyki i podlegaa totalnemu odrzuceniu, bez wzgldu na jakiekolwiek jego
reformy. Jako alternatyw przedstawiano wanie rozwj samorzdnoci, przez co
radykalizacja organizacji wizaa nie tyle si z radykalizacj postulatw ustrojowych, co
raczej i to przede wszystkim z radykalizacj postawy wobec istniejcego systemu.
Oczywicie same postulaty decentralizacji take ulegy tym samym pewnej radykalizacji,
gdy dla NOP samorzdno nie bya ju traktowana jako wspistniejcy element
parlamentaryzmu, lecz jako jego przeciwiestwo, niemniej jednak pierwszoplanowa bya tu
radykalizacja wobec otoczenia, w jakim funkcjonowa NOP, wobec tej nowej Polski, ktra
wyaniaa si po 1989 r. Wizja pastwa narodowego i chrzecijaskiego, ktrego gwn
cecha instytucjonaln miao by ograniczenie wadzy pastwa do waciwych rozmiarw na
rzecz samorzdnoci, niezalenych inicjatyw spoecznych itp., zgodnie z zasad
pomocniczoci, obecn wszake w nauczaniu Kocioa katolickiego, okazaa si by dla
narodowcw z NOP niemoliwa do zrealizowania w ustroju demokratyczno-liberalnym
demokracja liberalna uznana zostaa za kolejne wcielenie systemu rzdw antynarodowych i
antychrzecijaskich, masoskich, oligarchicznych w swej naturze i centralistycznych,
odbierajcych kademu Polakowi wolno i wasno. Oczywicie owa radykalizacja, ktra
bya efektem nie tylko rozgoryczenia sytuacj wyaniajc si w III RP, gorzkiego
rozczarowania obliczem demokracji liberalnej w nowej Polsce, ale take wizyty
nacjonalistw rewolucyjnych z ITP, przyniosa ze sob radykalizacj odnonie do oblicza
ideowego ostatecznie NOP stan na gruncie narodowego radykalizmu jako rodzimego
odpowiednika idei trzeciopozycyjnych. Tym, co pozostao niezmienione, to wanie
decentralizacja, sprzeciw wobec wszechwadzy pastwa ten element bowiem pozosta
niezomnie w centrum rozwaa ustrojowych NOP.
Jaki ma zwizek w postulat z inspiracjami ideowymi odnonie do historycznych rnic
midzy nurtami narodowego radykalizmu? Ot si rzeczy kluczowy punkt rozwiza
ustrojowych, propagowany ju od zarania organizacji, jakim jest ograniczenie wadzy
pastwa na rzecz samorzdnoci, w naturalny sposb zblia NOP wanie do dziedzictwa
ONR ABC i Grupy Szaca. RNR Falanga ze swoim totalitarnym, scentralizowanym i
omnipotentnym pastwem nie pasuje ani do wizji pastwa propagowanego przez
wspczesnych narodowych radykaw jako alternatywa wobec systemu demokratycznoliberalnego, ani te do wizji ustroju spoeczno-ekonomicznego, ktry wszake oparty ma by
na decentralizacji ekonomicznej poprzez upowszechnienie wasnoci, a nie poprzez
nacjonalizacj, uznanie wasnoci wycznie jako prawa uytkowania w imi narodu czy
planowoci gospodarki, kierowanej przez monoparti. To wanie wizje pastwa i gospodarki
narodowej propagowane przez narodowych radykaw z ONR ABC i Grupy Szaca
adekwatne s do rozwiza goszonych przez NOP: pastwo zdecentralizowane, o cile
ograniczonym zakresie ingerencji w ycie spoeczne, rozwj samorzdnoci, model ustrojowy
nie bdce ani demokracj liberaln, ani te totalitaryzmem, upowszechnienie wasnoci
prywatnej, oparcie ekonomii na licznych maych przedsibiorstwach prywatnych, program
deproletaryzacji narodu wanie poprzez owo powszechne uwaszczenie. Wszystkie owe
koncepcje bezporednio odnosz si bowiem do koncepcji NOP.
Si rzeczy powoduje to, i to wanie idee narodowo-radykalne ONR ABC i Grupy
Szaca s podstawowym rdem inspiracji, jeli chodzi o narodowy radykalizm. Pamita
jednako naley, i owo skupienie si wanie na ideach nurtu reprezentowanego przez J.
Korolca czy T. Gluziskiego nie ma charakteru oficjalnej enuncjacji NOP, jak ju
wspomnielimy, otwarcie siga do narodowego radykalizmu w caoci, nie chcc angaowa
si w historyczne spory, odgrzebywa podziaw sprzed kilkudziesiciu lat. Organizacja
42

wydaje si zatem wrcz skada hod wszystkim narodowym radykaom jako autentycznym
patriotom, walczcym o Polsk narodow i katolick dokadnie tak, o ktr walczy dzi
NOP, nawet jeli pod wzgldem konkretnych postulatw znacznie blisze jest dziedzictwo
ONR ABC ni faszyzujcej Falangi. Co ciekawe, wanie w nacisk na dziedzictwo idei
narodowo-radykalnych wypracowanych przez T. Gluziskiego, W. Zaleskiego, J. Korolca i
in. rwnie wskazuje na powinowactwo midzy ideami trzeciopozycyjnymi to wanie
narodowy radykalizm ONR ABC i nastpcw z Grupy Szaca stanowi formu ideow
prekursorsk wobec nurtu Trzeciej Pozycji, choby z racji pastwa i gospodarki jako opartych
na fundamencie monoidei, czyli nacjonalizmu chrzecijaskiego, odrzuceniu zarwno
demokracji liberalnej, jak i ustroju totalitarnego ktrym wyranie wszak zafascynowany by
RNR Falanga, zorganizowaniu ustroju politycznego w oparciu o samorzdno, a
ekonomicznego o upowszechnion wasno prywatn. To wanie idee wyraone m.in.
przez J. Korolca, T. Gluziskiego czy w. Zaleskiego s polsk odpowiedzi na koncepcje
trzeciopozycyjne Brytyjczykw. Co wicej, z racji ich dugoletniej historii s one
prekursorskie wzgldem Trzeciej Pozycji, przez co polsk formu Trzeciej Pozycji si
rzeczy moe stanowi wycznie uwspczeniony narodowy radykalizm. Dla nacjonalisty
polskiego Trzecia Pozycja to wanie nowoczesny nacjonalizm, jak nazwa w nacjonalizm
cytowany wczeniej A. Gmurczyk w kontekcie idei EFN, to wspczesny narodowy
radykalizm. Chcc by zatem polskim zwolennikiem idei trzeciopozycyjnych, naley przede
wszystkim by narodowym radykaem narodowy radykalizm wspczesny to wanie polska
formua nacjonalizmu rewolucyjnego Trzeciej Pozycji.
Prowadzi nas to do kolejnego punktu rozwaa nad obliczem ideowym NOP jako
alternatywy wobec systemu demokratyczno-liberalnego w Polsce alternatywy narodoworadykalnej, a wic trzeciopozycyjnej. Co dzi naley kontynuowa z bogatego dziedzictwa
narodowo-radykalnego? Co naley za analogicznie odrzuci jako bezwartociowe, nie
wytrzymujce prby czasu, zgodne z wczesnym duchem epoki, a nie pasujce w ogle do
wspczesnych procesw i zjawisk politycznych, kulturowych czy ekonomicznych? Jak
powinna wyglda prawidowa recepcja idei narodowo-radykalnych wspczenie, u progu
XXI w. wedug NOP? Oddajmy zatem gos wspczesnemu narodowemu radykaowi,
dziaaczowi NOP, ktry pisa w 1999 r.: W dzisiejszej sytuacji politycznej w Polsce miejsce
dla ruchu narodowo radykalnego nie jest i nie moe by wyznaczone przez biece podziay
polityczne. Podziay na prawic i lewic, na komun i antykomun powinny by dla nas,
ideowych spadkobiercw ONR bez znaczenia. Bowiem tak naprawd czym rni si
dzisiejsza prawica od lewicy? Czy aby nie tylko wiatopogldem i stosunkiem do przeszoci?
To przecie prawica wciga Polsk w przepa tzw. integracji z uni europejsk (tak w
oryginale K. K.). Groteskowe podziay na euroentuzjastw, sceptykw i realistw tylko
zaciemniaj podzia na tych, ktrzy pragn zniszczenia (choby i niewiadomie) narodu
polskiego i na tych, ktrzy walcz o jego uratowanie. To prawica i lewica. Zafundoway nam
czonkostwo w NATO, dziki ktremu polscy onierze by moe ju niedugo bd musieli
walczy w Kosowie w obronie obcych interesw. () W takiej sytuacji ruch narodoworadykalny nie moe zosta wcignity w biecy ukad polityczny. Naszym celem nie jest
zmiana tego czy innego rzdu, ale zmiana systemu na taki, w ktrym zrealizuje si idea
Katolickiego Pastwa Narodu Polskiego. Haso narodowej rewolucji, ktre gosimy, nie jest
mrzonk. Aby je zrealizowa naley waciwie wykorzysta i ukierunkowa nasilajce si
objawy spoecznego protestu. Masowe protesty rolnikw, grnikw i innych grup
zawodowych zagroonych utrata pracy i podstaw materialnej egzystencji oraz zbliajce si
referendum w sprawie integracji europejskiej stanowi ogromn szans, a zarazem ogromne

43

wyzwanie dla polskich nacjonalistw49. W przypadku powyszego cytatu nie mamy jasno
okrelonej odpowiedzi na to, co naley kultywowa, a co odrzuci w latach
dziewidziesitych publicystyka dziaaczy NOP koncentrowaa si na takim wanie ujciu
narodowego radykalizmu. Nie dostrzegano jeszcze potrzeby ostrego podziau i
wyselekcjonowania wartociowych elementw i odrzucenia tego, co powinno odej do
bezpowrotnej przeszoci. Mamy tutaj wrcz z powtrzeniem przedwojennych i wojennych
stanowisk narodowo-radykalnych sprzeciw wobec lewicy, jak i prawicy, odrzucenie
jakichkolwiek prb ograniczenia suwerennoci pastwa polskiego, odsunicie osb uznanych
za przedstawicieli narodowoci ydowskiej od wadzy politycznej i ekonomicznej,
zachowanie rodzimej kultury, jzyka i religii katolickiej jako fundamentw narodu,
poszanowanie rodziny jako zwizku kobiety i mczyzny, podstawowej komrki spoecznej
wsplnoty narodowej. Owszem, dostrzegano nowe wyzwania, ktrych dawni narodowi
radykaowie nie znali: Wspomnie mona chociaby o fakcie, e Polska staa si krajem
jednolitym narodowociowo (przynajmniej oficjalnie do 1989 r.), powracajc do swych
piastowskich granic. Przemiany geopolityczne na wiecie przyniosy nowe zagroenia dla
istnienia nie tylko Polski, ale i innych pastw narodowych w Europie. Globalizacja
stosunkw midzynarodowych, procesy tzw. integracji europejskiej, ideologia spoeczestw
otwartych (ktra przejawia si gwnie powstawaniem spoecznoci wielokulturowych i
wielorasowych) stawia przed nacjonalizmem nowe wyzwania, ktre nie mogy by przez
przedwojennych ideologw50. Z jednej strony widzimy zatem zjawisko pozytywne dla
narodowych radykaw wyonienie si po drugiej wojnie wiatowej Polski w granicach tzw.
etnicznych, z terytorium zamieszkanym wycznie przez etnos polski, z drugiej jednak szereg
niebezpieczestw dla pastwa narodowego, i to nie tylko polskiego: globalizacja, integracja
europejska w formie tworzenia struktur ograniczajcych suwerenno istniejcych pastw
narodowych Europy, a docelowo dc do stworzenia jednego pastwa europejskiego, ktre
istniejce jednostki polityczne uczynioby co najwyej tylko wasnymi prowincjami,
spoeczestwa wielokulturowe i wieloetniczne, mieszanie si jzykw, kultur, narodw, ras
stawiaj cakowicie nowe zadania dla ruchu narodowo-radykalnego. Jednake stawienie czoa
tym dotd niespotykanym w dziejach nowym wyzwaniom nie pociga jednake w latach
dziewidziesitych dokadnych rozwaa nad koniecznoci wyselekcjonowania z tradycji
narodowego radykalizmu tego, co powinno obowizywa nadal, a co naley odrzuci. Take i
w tej kwestii NOP uznawao narodowy radykalizm, cae jego dziedzictwo, ktra naley po
prostu kontynuowa, a jego uwspczenienie powinno oznacza wycznie przeciwstawienie
si nowym zagroeniom. Przyjrzyjmy si chociaby innemu artykuowi z lat
dziewidziesitych, powiconemu zadaniom narodowo-radykalnym: W nowym pastwie
wydajmy wojn wszystkim czynnikom prbujcym rozoy nard, wszelkim bkartom
demokratycznych sabeuszy i wszelkim odamom masoskiej trzody, socjalistycznej
zgnilinie i liberalizmowi, ktre dzi rozhulane szalej po polskich domach. A skoro tak
konieczna jest rewolucja narodowa uzdrowicielka narodu, lekarstwo na wrzody rozkadu
moralnego i rozpadu wizi narodowych, to przestamy ba si o niej gono mwi. ()
Wsplnie przeciwstawmy si nieszczsnym gupcom hodujcym kosmopolitycznym
bredniom i antynarodowym wynaturzeniom. Stworzy blok, ktry byby reakcj na ateizm i
ultraliberalizm z maastrichtowsk gb, to dzi najwyraniejszy cel dziaa rodowisk
nacjonalistycznych. () Nie wierz jednak, by Polska nie moga by Wielk i Niepodleg.
Pastwo narodowe, do ktrego dymy, to synteza potgi duchowej i gospodarczej, a
lojalno narodowym interesom pomoe przyspieszy realizacj celw, ktrych wszak sami
49
50

T. Dorosz, Narodowy Radykalizm wczoraj i dzi, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 8.

Tame, s. 8.

44

sobie nie uroilimy s one wytycznymi dziaa kadego zdrowego narodu51. Z kolei w
przemwieniu z okazji 61 rocznicy utworzenia ONR czytamy: Nasz radykalizm, to
stanowcze opowiedzenie si przeciwko wszystkiemu, co moe zagrozi naszemu narodowi.
To walka z zagroeniami naszej kultury i cywilizacji, przejawiajcej si midzy innymi w
nasilajcej si imigracji obcych nam narodowo i rasowo elementw, we wszechobecnoci
relatywizmu, ktremu ju podlegaj nawet zasady i prawdy do niedawna nienaruszalne; we
wszechobecnoci straszliwego jadu tolerancji i nihilizmu, zatruwajcych cay dzisiejszy wiat.
() Nasz radykalizm nie jest radykalizmem >>ludu pracujcego miast i wsi<< . Po tylu
latach komunistycznej okupacji nadszed czas zerwania z bredniami o szczeglnej roli klasy
robotniczej, chopw czy innych grup spoecznych w yciu narodu. Biedni czy bogaci
wszyscy Polacy maj takie same obowizki wobec Ojczyzny. Robotnik, rolnik, urzdnik czy
przedsibiorca o ich wartoci dla narodu nie decyduje przynaleno do okrelonej grupy
zawodowej, kliki zwizkowej czy innej sitwy. Decyduje to, co sami sob reprezentuj 52.
Powysze zadania i zasady narodowego radykalizmu wskazane przez dziaaczy NOP nie
stanowi adnego rozrachunku z przeszoci, lecz wanie przeoenie idei narodoworadykalnych do realiw wspczesnych sprzeciw wobec walki klas, determinizmu
ekonomicznego, kosmopolityzmu, relatywizmu moralnego to zadania dla wspczesnego
ruchu narodowo-radykalnego, dla kontynuatorw narodowego radykalizmu, czyli NOP.
Jedyn znaczc zmian w odniesieniu do przedwojennych narodowych radykaw byo w
tym czasie podkrelenie koniecznoci wsppracy midzy narodami, jak i ruchami
narodowymi z rnych krajw oczywicie przede wszystkim europejskich, lecz nie tylko.
To wanie akcentowanie koniecznoci odejcia od rewizjonizmu, imperializmu czy po prostu
definiowania nacjonalizmu wycznie w kategoriach egoizmu narodowego wyrnio
narodowy radykalizm NOP w porwnaniu z organizacjami przedwojennymi czy lat okupacji.
Oczywicie gwn przyczyn tego stanu rzeczy, oprcz uwiadomienia sobie globalnego
charakteru poszczeglnych zjawisk i procesw, przekraczajcych granice pastw, majcych
przeto charakter ponadnarodowy i ponadpastwowy, niebezpiecznych dla tosamoci narodu
polskiego i innych narodw, miaa take wizyta D. Hollanda i zapoznanie si nacjonalistw
polskich z ideami trzeciopozycyjnymi, ktre wszake akcentoway konieczno
wspdziaania midzy ruchami narodowo-rewolucyjnymi w celu przeciwstawienia si
syjonizmowi, imperializmowi, tworzeniu spoeczestw mieszanych kulturowo i etnicznie,
propagandy liberalizmu obyczajowego, niszczcego tradycyjn moralno itd., jak rwnie z
definiowaniem nacjonalizmu w kategoriach etnopluralizmu, czyli walki o wasn tosamo z
jednoczesnym solidaryzowaniem si z deniami innych narodw o zachowanie wasnej
tosamoci, kultury, tradycji, jzyka itd. Koniecznie trzeba zwrci jednak uwag, i NOP do
owej wsppracy midzy ruchami narodowo-rewolucyjnymi, a przede wszystkim do
solidarnoci z walk o wyzwolenie narodowe i spoeczne innych narodw podchodzi z pewn
doz ostronoci ot solidarno z innymi narodami nie musi wcale oznacza wedug
Polakw automatycznie cakowitego porzucenia polskiego, narodowego spojrzenia na szereg
spraw zwizanych z histori i wspczesn polityk. Uwaga ta bowiem odnosi si gwnie do
kwestii stosunkw polsko-niemieckich wszak z ITP, a nastpnie z EFN wsppracowao nie
tylko NOP, ale take NPD. Zwrmy uwag na niniejszy fragment artykuu dziaacza NOP:
Powysze zagroenia wymuszaj take konieczno wsppracy midzy nacjonalizmami
rnych krajw Europy. Nie oznacza to bynajmniej likwidacji sprzecznych celw, de i
interesw poszczeglnych narodw. Goszenie takich postulatw byoby utopi, zwaszcza w
ustach polskich nacjonalistw, ktrzy bd patrze z uwag i analizowa to, co dzieje si za
51

R. Cierpia, Przebudzenie, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.

AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 8.
52

45

nasz zachodni granic. Chodzi jedynie o wspprac i walk ze wsplnymi zagroeniami,

ktre maj charakter zarwno anty-, jak i ponadnarodowy53. NOP, przyjmujc konieczno
wsplnej walki z zagroeniami dla wspczesnych pastw narodowych, jak i tosamoci
kulturowej samych narodw, jak i solidarno z innymi ruchami narodowo-rewolucyjnymi,
podchodzi do owej wsppracy w sposb nie tyle idealistyczny, tj. peen zachwytu nad ide
wspdziaania i solidarnoci midzy nacjonalistami, co bardziej wyrachowany
wsppraca jest koniecznoci, co oczywicie nie oznacza braku sympatii do niektrych
ruchw narodowo-rewolucyjnych, inspiracji o charakterze ideowym, jednak konieczna jest
ostrono, rezerwa w stosunku np. do nacjonalistw niemieckich przy zacienianiu
bowiem wizi midzy nacjonalistami z innych krajw nie naley zapomina o polskim
spojrzeniu na histori wasnego narodu i ziem polskich, naley pamita o wasnych,
historycznych dowiadczeniach i w zwizku z tym o wasnym stanowisku, zgodnym z
interesem narodu, odnonie do kwestii stosunkw z ssiadami Polski.
W kwestii wsppracy midzy nacjonalistami jako wyrniku nowoczesnego
nacjonalizmu, nie zamykajcego si wycznie we wasnych problemach, lecz patrzcego
take poza granicami kraju pisa rwnie sam prezes NOP, czyli A. Gmurczyk, podajc zalety
takiej wsppracy przeciw imperializmowi, syjonizmowi i globalizmowi: () denie do
utrzymania (bd odzyskania) narodowej niezalenoci narzuca konieczno szukania
porozumienia ze wszystkimi siami narodowymi Europy. Ich zwycistwo jest naszym
zwycistwem. Dlaczego? Po pierwsze: czyni wyom w wiziennym murze eurodebilizmu; po
drugie, by nie ulec potnemu wrogowi naley szuka przyjaci, a nie mnoy
przeciwnikw. Jeden jest tylko diabe, ktry usiuje zacign nas wszystkich do pieka
demoliberalnego Nowego Porzdku wiatowego. Jedno pastwo, wyzwolone spod
globalistycznej dominacji, jest tylko samotn wysp otoczon wrogim oceanem naszym
zadaniem jest stworzenie caego archipelagu narodowej wolnoci 54. Wspczesny wiat
charakteryzuje bowiem jeden w gruncie rzeczy proces denie do jednolitoci w skali
globalnej, za ktr odpowiadaj jak zauwaylimy przy analizie idei goszonych przez
Trzeci Pozycj siy syjonizmu, posugujce si ideami demokratyczno-liberalnymi po
upadku bloku wschodniego, ufundowanego na rwnie materialistycznym, co liberalizm,
marksizmie. Demoliberalizm po upadku bloku pastw oficjalnie uznajcych za swj ideowy
fundament marksizm-leninizm, z ZSRR, na czele przystpi w wietle tych wywodw do
kolejnego etapu swoich dziaa, jakim jest globalizacja proces ujmowany nie tylko w
kategoriach stricte ekonomicznych, ale take kulturowych i politycznych. To tworzenie
wspomnianego przez A. Gmurczyka Nowego Porzdku wiatowego jednego,
scentralizowanego, oligarchicznego systemu politycznego (pastwa oglnowiatowego),
ktrego budowa wiedzie poprzez etap centralizacji w skali jednego kontynentu (integracja
europejska jako budowa jednego pastwa europejskiego, bdcego w przyszoci prowincj w
ramach pastwa wiatowego) jednej ekonomii liberalnej charakteryzujcej si koncentracj
wasnoci w rkach kilku wielkich koncernw ponadnarodowych, a wic zdominowanej przez
wielki, midzynarodowy kapita, jednej kultury oglnoludzkiej, zacierajcej jakiekolwiek
oznaki zrnicowania i wieloci kulturowej, wykorzeniajcej narody i ludy z ich tradycyjnych
wierze, obyczajw, wartoci w imi zasad pyncych z liberalizmu demokratycznego:
prymatu jednostki, praw czowieka, wolnoci, tolerancji, pokoju, jak i jednego spoeczestwa
mieszaniny egoistycznych, niezalenych od siebie jednostek-atomw, o rnym
pochodzeniu etnicznym, rasowym, kulturowym i cywilizacyjnym, niewiadomych swoich
korzeni, tradycji. Przy tak zdecydowanej ofensywie demokratycznego liberalizmu, ktrego
53
54

T. Dorosz, Narodowy Radykalizm wczoraj i dzi, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 8.

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, Warszawa 2000, s. 11.

46

siami napdowym s Stany Zjednoczone, Izrael, Unia Europejska i inne organizacje

midzynarodowe (w tym tajne, jak np. wolnomularstwo), ktra przybraa charakter
oglnowiatowy, przy globalizacji, czyli przekroczeniu przez zjawiska i procesy spoeczne
granic pastw, bdcych oczywicie wedug NOP dzieem si syjonistycznych i
demoliberalnych, konieczna jest cis wsppraca, wspdziaanie i koordynacja wsplnych
akcji wymierzonych w w nowy, globalny porzdek. A. Gmurczyk podaje rwnie przykady
takiej wsppracy midzy nacjonalistami: () np. w trakcie wojny obronnej Jugosawii do
oddziaw serbskich przyczali si Chorwaci z narodowo-rewolucyjnych formacji HOS
(Hrvatske obrambene snage, czyli Chorwackie Siy Obronne K. K.) ci sami, ktrzy kilka
lat wczeniej ostro i bezwzgldnie walczyli z siami jugosowiaskimi o niepodlego swojej
Ojczyzny. Uczynili tak nie dlatego, e wzajemna wrog wygasa, lecz z powodu zrozumienia
rda zagroenia wsplnego dla wszystkich nacji polityki nowego wspaniaego wiata,
ktry wolny ma by od >>choroby<< pastw narodowych55. Innymi sowy, wedug NOP nie
trzeba czu sympatii do okrelonych nacji lub ruchw narodowych z danych krajw, lecz
wystarczy podej racjonalnie, bez dnych emocjonalnych uniesie, na co wskazuje choby
podany przez niego przykad wyjtek stanowi tutaj te ruchy nacjonalistyczne, ktre w
swych pogldach zawieraj starowiecki, XIX-wieczny nacjonalizm bdcy tylko egoizmem
narodowym, imperializm czy rewizjonizm, na co zwrci w autor w analizowanym ju w
niniejszej pracy referacie pt. Nowoczesny Nacjonalizm. Sukcesy zatem nacjonalistw z
innych krajw (co najwyej za wyjtkiem tych wspomnianych w owym referacie ideowoprogramowym wygoszonym na konferencji zaoycielskiej EFN) powinny by traktowane
przez polskich nacjonalistw wrcz tak, jakby byy sukcesami narodowcw w Polsce kady
cios w serce Systemu, w obojtnie ktry jego element jest przez NOP, jak i przez
trzeciopozycjonistw brytyjskich, podany i tworzy potencjalnie ognisko dla dalszego
oporu, jak i zachca do tworzenia kolejnych ognisk wszak chodzi nie o jedn wysp,
czy ognisko, lecz o cay archipelag, a w ostatecznej perspektywie zniszczenie
mondializmu (innymi sowy globalizmu) i ustanowienie porzdku wolnych, niepodlegych
pastw narodowych. A. Gmurczyk owo stanowisko wyraa podsumowuje nastpujco: Np.
antyamerykaski (a wic antymondialistyczny) rzd w Burkina Faso powinien cieszy
Polakw co najmniej tak samo, jak zwycistwo narodowcw w wyborach samorzdowych w
Odrzywoach Grnych. Tu i tam pada bowiem wraa placwka56, dlatego te niezbdne jest
przestrzeganie pewnej zasady przez nacjonalistw i w Polsce, i na caym wiecie: Myle
lokalnie, w kategoriach narodowych, lecz dziaa w skali globalnej, czyli we wsppracy ze
wszystkimi narodami zagroonymi ideologi mondialistyczn oto recepta na ostateczn
wiktori57. Zwrmy uwag na uderzajce podobiestwo midzy ow zasad a jednym z
punktw gwnego dokumentu trzeciopozycjonistw, a mianowicie powiconym Rewolucji
Narodowej na wiecie, w ktrym to punkcie, jak ju zauwaylimy przy analizie idei ITP,
podkrela si konieczno wspdziaania midzy siami narodowo-rewolucyjnymi w celu
odniesienia penego zwycistwa nad globalnym syjonizmem, czyli Midzynarodowym
ydostwem. Wpyw Brytyjczykw jest tu bowiem niewtpliwy to wanie idea
wspdziaania i solidarnoci midzy nacjonalistami z rnych krajw, europejskich i
pozaeuropejskich, bya istotnym novum, jeli chodzi o wspczesny narodowy radykalizm
NOP.
Sytuacja w kwestii refleksji nad adekwatnoci idei narodowego radykalizmu do realiw
wspczesnych, nad koniecznoci przystosowania dziedzictwa ONR, zwaszcza ONR
ABC i Grupy Szaca do wyzwa koca XX w. i pocztku XXI w., zmienia si
55

Tame, s. 11.
Tame, s. 11.
57
Tame, s. 11.
56

47

zasadniczo w latach 2008 2009. O ile dotd przystosowanie idei narodowo-radykalnych

oznaczao po prostu przeniesienie ich do wspczesnoci i postawienie ich naprzeciw
wspczesnym zagroeniom dla wiary, rodziny i narodu, jak rwnie oczywicie odwoanie
si do idei trzeciopozycyjnych, ktre polegao na odniesieniu narodowego radykalizmu jako
polskiego prekursora, a wspczenie rwnie reprezentanta owego nurtu, a nowym
elementem w uwspczenionym narodowym radykalizmie bya solidarno z innymi
nacjonalizmami Europy i wiata, o tyle poczwszy od tyche lat nastpia gbsza refleksja
nad ideami narodowego radykalizmu, zwanymi take z racji identyfikacji z ITP i EFN
narodowo-rewolucyjnymi i ich wspczesnym charakterem. W tych to bowiem latach, jak ju
zauwaylimy, oywia si dziaalno wydawnicza NOP powrcio na rynek wydawniczy
sztandarowe pismo partii, czyli Szczerbiec, jak rwnie cakiem nowe 17. Cywilizacja
Czasw Prby. Ponadto pojawiy si nowe oddziay partii, np. odbudowane zostay struktury
oddziau zachodniopomorskiego, na czele ktrych stan Arkadiusz Rzepiski, co oznaczyo
pojawienie si nowych czonkw w ugrupowaniu. Szczeglnie istotnie jednake jest tu fakt,
i narodzia si u boku NOP powana konkurencja, jeli chodzio kontynuowanie narodoworadykalnej spucizny ideowej narodowego radykalizmu. Co prawda ju wczeniej istniaa
organizacja narodowo-radykalna, ktra bezporednio przekadaa idee narodowo-radykalne na
czasy wspczesne, bez adnych prb odwoa do innych rde inspiracji, np. ITP, ktr
stanowi Front Narodowo-Radykalny, jednake nie zagrozia on pozycji NOP jako gwnego
reprezentanta narodowego radykalizmu we wspczesnej Polsce. Tym razem jednak w 2003 r.
zarejestrowany jako stowarzyszenie zosta Obz Narodowo-Radykalny, istniejcy po dzi
dzie58. Organizacja ju sam swoj nazw oficjalnie odwouje si do dziedzictwa ideowego
polskiego narodowego radykalizmu wszake ONR to historyczna nazwa pierwszej
organizacji narodowo-radykalnej59. Nowa organizacja zacza integrowa wok siebie inne
grupy narodowo-radykalne, a w dniu 12 marca 2005 r. w Czstochowie odby si I Zjazd
ONR, w ktrym ostatecznie ustalono struktur organizacji: ONR podzielony zosta na tzw.
Brygady, ktre zostay utworzone w wikszoci terytorium kraju. Nowa organizacja o
zdecydowanym, wycznym profilu narodowo-radykalnym wykazaa si aktywnoci w
organizowaniu demonstracji, a jej baza czonkowska pocza rosn. Co wicej, w
padzierniku 2004 r. powsta Obz Narodowy-Radykalny Podhale, ktry w 2005 r.
zarejestrowany zosta jako stowarzyszenie, a ktry stanowi partnersk organizacj
oglnopolskiego ONR, zachowujc prawn podmiotowo, niezalene wadze i autonomi w
dziaalnoci60. Oprcz owej ideowej i organizacyjnej konkurencji dosza nawet konkurencja
nawet w symbolice ot zarwno ONR, oglnopolski, jak i ONR Podhale posuguj si
symbolem biaej rki z mieczem, czyli tzw. falangi na zielonym tle, a wic tym samym
symbolem, co NOP wanie.
58

Warto tu zaznaczy, i korzenie owego ONR tkwi w znacznie starszych inicjatywach tworzenia organizacji
narodowo-radykalnych, m.in. FNR. ONR zarejestrowany w 2003 r. jako stowarzyszenie i szybko obejmujcy
swoimi strukturami cay kraj niejako jest spadkobierc owych starszych inicjatyw utworzenia organizacji o
profilu narodowo-radykalnym w caym kraju Zob. A. T. Witczak, Nazwa ONR po roku 1989,
http://www.ngopole.pl/2011/07/03/adam-t-witczak-nazwa-%E2%80%9Eonr%E2%80%9D-po-roku-1989/,
02.09.2011.
59
O
owej
organizacji
zob.
np.
Deklaracja
Ideowa,
http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=95, dostp z dn. 02.09.2011; O
Nas!, http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=95&Itemid=94, dostp z dn.
02.09.2011.
60
Zob. ONR Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=onas, dostp z dn. 02.09.2011. O ideach ONR
Podhale
zob.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja, dostp z dn. 02.09.2011; Zaoenia Programowe
Stowarzyszenia Obz Narodowo-Radykalny Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=program, dostp z
dn. 02.09.2011.

48

Rozwijajce si ONR i ONR Podhale powodoway, e wspczesny ruch narodoworadykalny przesta by ju utosamiany wycznie z NOP. Potrzebna bya zatem jeszcze
gbsza refleksja nad tym, co naley kontynuowa z przedwojennego i wojennego
narodowego radykalizmu, jak i konieczno prezentowania si jako organizacja odrbna od
owych nowych inicjatyw. W sukurs przyszy narodowym radykaom z NOP dziaania ONR i
ONR Podhale oto np., jak podaje strona internetowa Brygady Pomorskiej ONR, 11
czerwca 2010 roku czonkowie Brygady Pomorskiej ONR wzili udzia w spotkaniu
przedwyborczym () w Gdasku z kandydatem na Prezydenta RP P. Januszem KorwinMikke, prezesem partii Wolno i Praworzdno, wieloletnim liderem polskiego
konserwatywnego liberalizmu 61. Ciekawa jest jednake kocowa opinia o efektach
spotkania: Mielimy okazj pozna osobicie pewn ikon Prawicy, ktra nigdy nie posza
na zgnie kompromisy () Cho nasz Ruch zdecydowa si nie popiera oficjalnie adnego
kandydata w tegorocznych wyborach, nasz wybr jako narodowcw wrogich lewicowym
naleciaociom wydaje si by oczywisty 62. Zwrmy si teraz do zaoe ideowych ONRPodhale ot otrzymujemy tutaj okrelenie stowarzyszenia jako Zakonu Ideowego63,
ktry kieruje si trzema zasadami, tj. konserwatyzmem definiowanym jako zachowanie
wiecznych i absolutnych wartoci, a take historycznych, czyli powstaych i uksztatowanych
w procesie dziejowym, w cigu dziedziczenia przez kolejne pokolenia, ktre naley wci
kultywowa i przekazywa generacjom nastpnym, tradycjonalizmem rozumianym jako
depozyt wiary przechowywany przez Koci katolicki, dziedzictwo cywilizacji aciskiej,
ktre z kolei samo stanowi w sobie zachowanie wartoci cywilizacji ludw indoeuropejskich,
wreszcie nacjonalizmem pojmowanym jako zgodna z powyszymi wartociami mio do
Ojczyzny oraz wola wsptworzenia, z innymi narodami europejskimi Europy jako wsplnoty
pastw narodowych, czyli Europy Ojczyzn. W zwizku z tym zaistniaa pilna potrzeba
wedug Deklaracji Ideowej utworzenia Zakonu Ideowego bronicego sowem i czynem
zasad:
KONSERWATYZMU jako zachowania () wiecznych i absolutnych treci, a take
sprawdzonych wartoci historycznych, godnych kontynuacji bd przywrcenia;
TRADYCJONALIZMU jako wiernego trwania przy integralnym depozycie Wiary witej
powierzonemu caemu Kocioowi Katolickiemu, depozycie najdoskonalszej ze wszystkich
znanych dziejom ludzkoci cywilizacji aciskiej (a dziedziczcej dorobek staroytnych
cywilizacji: helleskiej, rzymskiej i celtyckiej), opartej o prymat ducha nad materi i dcej
do
nadprzyrodzonej
triady
Dobra,
Prawdy
i
Pikna;
()
NACJONALIZMU jako wyrazu mioci do Narodu Polskiego i Jego Ojczyzny; poczucia
dumy, i w swojej ponad 1000- letniej historii bya Polska dobr Matk dla pobratymczych
narodw, yjcych wsplnie z narodem polskim; a w jego czynnej postaci jako wyrazu woli
tak odbudowania Pastwa Narodu Polskiego, jak wsptworzenia w duchu idei
NACJONALIZMU EUROPEJSKIEGO Europy Ojczyzn, jednoczcej si ku obronie swego
duchowego i materialnego dziedzictwa przed podbojem przez obce cywilizacje i ludy 64. Co
ciekawe, mamy tu do czynienia z idea tzw. nacjonalizmu europejskiego ide nieobecn w
narodowym radykalizmie przedwojennym i lat okupacji, przy czym w nacjonalizm
europejski, w przeciwiestwie do tercerystw zachodnioeuropejskich, nie zakada stworzenia
narodu europejskiego z dotychczas istniejcych narodw, lecz wanie konfederacj narodw,
61

Spotkanie
z
kandydatem
na
Prezydenta
RP

Gdask
11
VI
2010
AD,
http://onrpomorze.boo.pl/index.php?kat=akcje&akcja=138, dostp z dn. 02.09.2011.
62
Tame.
63
Zob.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja, dostp z dn. 02.09.2011.
64
Tame.

49

traktujc nacjonalizm europejski jako jedno cywilizacyjn kontynentu europejskiego na

bazie istniejcych narodw i ich niepodlegych pastw. Tak pojtym zasadom:
Konserwatyzmu, Tradycjonalizmu i Nacjonalizmu, ONR Podhale przeciwstawia zasady,
ktre gro chrzecijaskiej i narodowej tradycji Polski, jak rwnie innych narodw Europy.
Owymi zasadami s: Owiecenie, Rwno, Demokracja, Socjalizm, Tolerancjonizm, a
opisane s one nastpujco: W imi tych zasad, bdziemy ZWALCZA:
- wszystkie, wywodzce si z zatrutego rda wieckiej gnozy, czyli tzw. OWIECENIA,
ideologie i prdy, a w szczeglnoci: progresywizm, laicyzm i kosmopolityzm;
- wymylon przez duchowych pariasw, zawistnych wobec wszelkiej wyszoci, faszyw
ide RWNOCI oraz suwerennoci >>ludu<<, ktrej zastosowanie po wywoaniu szeregu
rewolucji, niszczcych naturalny, hierarchiczny ad spoeczny pogryo panujce niegdy
nad wiatem narody europejskie w prymitywnym ochlokratycznej bd plutokratycznej
DEMOKRACJI;
- wszystkie (od despotycznego komunizmu po >>agodny<< totalitaryzm >>pastwa
opiekuczego<<) odmiany wrogiego ze swej istoty naturze ludzkiej SOCJALIZMU;
- pacyfizm, abolicjonizm, relatywizm etyczny i prawny oraz tzw. TOLERANCJONIZM dla
dewiacji moralnych i obyczajowych, dziaajcych rozkadowo na tradycyjne i zgodne z natur
instytucje
maestwa,
rodziny,
narodu
i
pastwa;
- tendencje modernistyczno progresistowskie w religii i w Kociele oraz faszywe i
niebezpieczne dla duszy ludzkiej kultu, takie jak: Satanizm, Masoneria, Okultyzm czy New
Age65. W ten sposb owe zasady zagraajce prawdziwemu adowi, Tradycji objawiaj si
poprzez rne formy wymienia si tutaj cay szereg pogldw, zjawisk, ruchw
spoecznych i ustrojw: progresywizm, laicyzm, kosmopolityzm, suwerenno ludu,
odrzucenie hierarchii, ochlokracj (czyli rzdy motochu), plutokracj, despotyczny
komunizm, agodny totalitaryzm pastwa opiekuczego, pacyfizm, abolicjonizm,
relatywizm, prawne i moralne uznanie homoseksualizmu i innych dewiacji moralnych i
obyczajowych, satanizm, masoneri, New Age. Powysze zestawienie zarwno bronionych
zasad, tworzcych wizj adu tradycyjnego, jak i zasad skadajcych si na ponury obraz
nowoczesnoci i materializmu, adu antytradycyjnego, czy po prostu nieadu, kreuje nam
wizj idei narodowo-radykalnych ONR Podhale jako jednoznacznie radykalnie
prawicowych, cilej rzecz ujmujc czcych nacjonalizm z tradycjonalizmem mamy tu
potpienie nie tylko progresywizmu, materializmu, relatywizmu etycznego, swobody
obyczajowej, ale rwnie demokracji i rwnoci, a w zamian otrzymujemy jednoznacznie
obron m.in. hierarchii. To wanie antydemokratyzm i antyegalitaryzm, sprzeciw wobec idei
rwnoci, przeciwstawienie jej idei hierarchicznoci porzdku spoecznego i elitaryzmu
(zwaszcza arystokratyzmu), stanowicego oczywicie zwieczenie hierarchii, zblia
narodowy radykalizm owej organizacji do innych nurtw prawicy konserwatywnej i
narodowej, a nawet pozwala jednoznacznie zaklasyfikowa t organizacj nie do narodoworadykalnej i rewolucyjno-konserwatywnej skrajnej lewicy prawicy, ale do prawicy
prawicy, ale i oddala go od dziedzictwa ideowego przedwojennego narodowego radykalizmu
wszake historyczne ugrupowania narodowo-radykalne ostro odcinay si od lewicowoci,
zarzucajc jej m.in. kosmopolityzm i materializm, ale rwnie mocno sprzeciwiay si
prawicy, za koncepcje ustroju politycznego owego ruchu, cho majce charakter
hierarchiczny, akcentoway potrzeb wczenia wszystkich warstw narodu do ycia
politycznego, co stao w sprzecznoci ze stricte konserwatywnym stanowiskiem skupienia
wadzy wycznie w rkach okrelonej elity i opowiadajc si tym samym poniekd za
depolityzacj mas. Narodowy radykalizm, wanie z racji socjalnego radykalizmu, jak i
65

Tame.

50

owej swego rodzaju demokratyzacji polityki, rozumianej tutaj jako wczenie mas do
rzdzenia pastwem, a wic nie stronic od populizmu, a w przypadku RNR Falanga nawet
od totalitaryzmu, zdecydowanie wychodziy poza dychotomi prawica lewica.
Oprcz owej wyranej prawicowoci ONR Podhale, warto ponadto zwrci uwag na
w zapis odnonie do socjalizmu jako fundamentu antytradycyjnego porzdku. Ot po
pierwsze w tekcie Deklaracji Ideowej atakowany jest socjalizm jako ustrj spoecznoekonomiczny, za to w ogle pominity zostaje kapitalizm, co stanowi wyran niezgodno z
trzeciopozycyjnymi, a zatem i narodowo-radykalnymi ideami, ktrych istota przecie tkwi
wanie z odrzuceniem tak prawicy, jak i lewicy; tak liberalizmu, jak i marksizmu; wreszcie
tak kapitalizmu, jak i socjalizmu marksistowskiego. W tym miejscu mamy za to do czynienia
z potpieniem socjalistycznych rozwiza spoeczno-gospodarczych. Co ciekawe, za
socjalizm uznany zostaje tutaj nie tylko ustrj spoeczno-ekonomiczny oparty na wasnoci
pastwowej i centralnym, nakazowo-rozdzielczym planowaniu, a wic charakterystyczny dla
komunizmu, ale take i model pastwa opiekuczego, charakterystyczny wszake m.in. dla
socjaldemokracji, ktrego wzorcem jest powojenna Szwecja, a w ktrym nie likwidujc
cakowicie gospodarki wolnorynkowej ani wasnoci prywatnej pastwo ingeruje w jej
funkcjonowanie ycia gospodarczego (interwencjonizm pastwowy), prowadzi polityk
dochodow ukierunkowan na zmniejszenie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych i
aktywn polityk spoeczn, m.in. rozbudowujc wiadczenia socjalne. Taki wanie agodny
totalitaryzm zostaje tutaj jako model socjalizmu zdecydowanie odrzucona, bdc
stawiana na rwni z gospodark upastwowion i centralnie sterowan. w jej agodny
totalitaryzm polega bowiem na niestosowaniu przez pastwo masowego terroru, cakowitego
likwidowania swobd obywatelskich czy pluralizmu, przy jednoczesnym ograniczaniu przez
pastwo wolnoci ekonomicznej, przedsibiorczoci obywateli, ich inicjatywy, a co za tym
idzie, ich wolnoci pastwo nie likwiduje tutaj cakowicie wasnoci prywatnej, ani te nie
zastpuje mechanizmu wolnorynkowego, jednake poprzez swj szeroko zakrojony
interwencjonizm, rozbudow biurokracj i podporzdkowanie gospodarki pastwu, zniewala
obywatela, ograniczajc powanie jego wolno i czynic go trybem w administracyjnej
machinie, jak rwnie, poprzez rozbudow wiadcze socjalnych, zabija w nim wol rozwoju,
przedsibiorczoci i poczucie odpowiedzialnoci, czynic ze potulnego konsumenta.
Postawienie obok siebie zarwno gospodarki centralnie planowanej i znacjonalizowanej, jak i
pastwa opiekuczego, oraz powizanie ich wsplnymi cechami, jakimi s np.
interwencjonizm pastwa, rozbudowany sektor publiczny, zwaszcza w dziedzinie opieki
spoecznej, charakterystyczne s wszake dla idei konserwatywno-liberalnych oraz
libertariaskich, bronicych kapitalizmu czystego, leseferystycznego, pozbawionego
ingerencji pastwa jako zakcajcej naturalny mechanizm wolnego rynku, a tym samym
szkodzc wolnoci i wasnoci obywateli. Moemy zatem zauway, i odrzucenie socjalizmu
przy pominiciu w ogle w Deklaracji Ideowej kapitalizmu jako drugiego wroga Tradycji,
uznanie za socjalizm nie tylko modelu inspirowanego marksizmem, ale take pastwa
opiekuczego, definiowanego jako agodny totalitaryzm, ewidentnie zblia ONR
Podhale do nurtu konserwatywno-liberalnego. Co prawda w owym dokumencie ideowym
brak jest oficjalnego, bezporedniego odwoania si do leseferyzmu, jednake taka wanie
krytyka socjalizmu pojtego m. in. jako interwencja pastwa w gospodark i prowadzenie
przez administracj pastwow opieki spoecznej gdzie model centralno-rozdzielczy
stanowi tylko jeden z typw ekonomii socjalistycznej, jednoznacznie ukierunkowuje ONR
Podhale nie tylko w stron rodowisk konserwatywnych, ale wanie konserwatywnoliberalnych, czyli takich organizacji i partii politycznych, jak np. Unia Polityki Realnej,
Wolno i Praworzdno, Kongres Nowej Prawicy czy Organizacja Monarchistw Polskich.
51

Co wicej, rwnie oglnopolski ONR poda t drog w wywiadzie udzielonym w

2009 r. dla zwizanego z NOP portalu internetowego Nacjonalista.pl rzecznik prasowy
niniejszej organizacji okreli swoje ugrupowanie nie jako trzeciopozycyjne, lecz prawicowe
par excellence: Zdecydowanie uwaamy si za ruch prawicowy choby tylko dlatego, e
polski Ruch Narodowy wywodzcy si ze szkoy Dmowskiego zawsze by ruchem
prawicowym66. Nie tylko zatem wasne ugrupowanie czy nawet dziedzictwo narodowego
radykalizmu, ale po prostu ca tradycj polskiego ruchu narodowego, wcznie m.in. z R.
Dmowskim, ONR stawa na prawicy, nie majc co do prawicowoci polskiej idei narodowej
adnych wtpliwoci. Kontrast zatem midzy NOP a ONR jest tutaj a nadto wyrany. Co
wicej, rozbieno staje si jeszcze wyraniejsza, jeli wemiemy pod uwag nastpujc
tez stawian przez ONR dononie relacji midzy nacjonalizmem a konserwatyzmem we
wspczesnej Polsce: To zreszt bardzo ciekawe zjawisko jak bardzo polski konserwatyzm
od jakiego czasu, e tak powiem, >>nasik<< nacjonalizmem. Bo prosz zwrci uwag na
fakt, e choby przed wojn polski konserwatyzm kojarzony by raczej z antagonist polskich
nacjonalistw, a wic z Pisudzkim i jego >>sanatorami<<. Teraz w duej mierze si to
zmienio. Uwaam to za bardzo dobre zjawisko, e doszo do pewnych zapoycze midzy
polskimi konserwatystami a nacjonalistami. Oba te nurty w duej mierze posiadaj dzi ludzi
mylcych w kategoriach zarwno nacjonalizmu chrzecijaskiego oraz tradycjonalizmu,
ktrego zwieczeniem jest monarchizm. Tego typu symbioza, ktra dokonaa si zreszt, co
wane samoistnie (bez adnego katalizatora z zewntrz!) dowodzi tego, e pogldy te nadal
ewoluuj i si rozwijaj. Std nie moliwe jest i byoby ze wracanie na si do podziaw
sprzed siedemdziesiciu lat67. Nie do zatem, e wedug narodowych radykaw z ONR
zarwno ruch narodowy (endecki, czyli narodowo-demokratyczny), jak i narodowo-radykalny
traktowane przez nich zreszt, jak widzielimy odnonie do prawicowoci polskich
narodowcw, cznie, wanie jako jeden ruch narodowy, wyraony w wielu formach
organizacyjnych od samego pocztku miay charakter prawicowy, a przy tym ruch
konserwatywny traktujc jako konkurencj na prawicy, to wspczenie mamy wedug ONR
do czynienia z przypadkami syntezy narodowo-konserwatywnej i wzajemnym
zainteresowaniem, a nawet nieskrywan sympati midzy narodowcami a konserwatyzmem:
nacjonalizm wszake wci ma charakter chrzecijaski, co oznacza poszanowanie religii
katolickiej, tradycji, a z drugiej strony konserwatyzm nie odrzuca idei narodu czy pastwa
narodowego. Nie inaczej jest z liberalizmem ekonomicznym tak jak coraz czstsze po 1989
r. s przykady sympatii i wzajemnego przenikania idei narodowych i konserwatywnych,
rwnie liberalizm ekonomiczny, wyraajcy si w poparciu dla wolnej, nieskrpowanej
ingerencj pastwa przedsibiorczoci, w afirmacji kapitalizmu w leseferystycznej,
pozbawionej interwencjonizmu pastwowego postaci, w atakowaniu jako form socjalizmu
wszelkich przejaww interwencji organw pastwa w mechanizm wolnorynkowy, znajduje
coraz wiksze zrozumienie wrd konserwatystw i narodowcw, widzc w biurokratyzacji
ycia gospodarczego w interwencjonizmie pastwowym i rozbudowanej, aktywnej polityce
spoecznej ekonomiczne zniewolenie narodu polskiego, dawienie przedsibiorczych,
aktywnych postaw obywateli, ich wasnoci i wolnoci, rozbudow aparatu biurokratycznego
pastwa oraz przyczynianie si tym samym do stagnacji ekonomicznej i pogorszenia
materialnego bytu narodu. Liberalizm ekonomiczny wrcz spostrzegany by przez ONR jako
naturalne rdo inspiracji idei narodowych i konserwatywnych w kwestii ustroju spoeczno-

66

Wywiad
z
rzecznikiem
prasowym
Obozu
Narodowo-Radykalnego,
http://web.archive.org/web/20100327124244/http://www.nacjonalista.pl/wiadomosci.php?id=5906&licz=1,
dostp z dn. 02.09.2011.
67
Tame.

52

gospodarczego, w zwizku z czym zarzut o kolibryzacj 68 ruchu narodowego nie by przez

ow organizacj odbierany wanie jako co negatywnego, lecz przeciwnie byo to zjawisko
gruncie rzeczy pozytywne: Co za do tzw. "kolibryzacji" to mog powiedzie tylko tyle, e
faktem jest, e w ONR jest bardzo wielu ludzi stojcych na gruncie wolnego rynku, a wic
zasad, ktre od zawsze byy w Ruchu Narodowym. Liberalizm taki jednak ogranicza si
wrd nich tylko i wycznie do kwestii gospodarczych i poza nie nigdy nie wyjdzie 69.
Rzecznik prasowy ONR nie tylko przyznaje, e w organizacji skupieni s dziaacze o
zdecydowanie liberalnych pogldach ekonomicznych, ale nawet posuwa si do stwierdzenia,
e ruch narodowy w Polsce zawsze sta po stronie wolnego rynku i nieskrpowanej ingerencj
pastwa przedsibiorczoci. Oczywicie liberalizm w przypadku niniejszej organizacji
ogranicza on wycznie do sfery ekonomicznej, co akurat jest charakterystyczne wanie dla
ugrupowa o charakterze konserwatywno-liberalnych. Kwestia ekonomicznego liberalizmu
jako nieodcznego elementu idei narodowej w Polsce staje si jeszcze dobitniej wyraona w
poniszym fragmencie wywiadu, gdzie rozmwca ze strony ONR krytykuje termin
kolibryzacja nie za to, e wie si z przenikaniem idei konserwatywno-liberalnych do
nacjonalizmu polskiego ideami wolnorynkowymi, lecz dlatego, e jest to termin
niewystarczajcy dla opisu tego zjawiska: Mwienie o kolibryzacji polskiego Ruchu
Narodowego jest dla niego krzywdzcym gdy sugeruje, e Ruch ten dopiero nabywa
pewnych cech wolnorynkowych, a jak wiadomo jest to przecie kamstwo. Nie chc si tu ju
odwoywa do przeszoci, ale w tej sytuacji musz wspomnie choby tylko o postaci
Romana Rybarskiego, ale take wolnorynkowych pogldach ONR tzw. ABC 70. Innymi,
sowy, kolibryzacja oznacza, e dopiero teraz ruch narodowy (a wic nie tylko narodowy
radykalizm) opowiada si w kwestii ustroju spoeczno-ekonomicznego za liberalizmem
ekonomicznym, czyli leseferystycznym, nieskrepowanym kapitalizmem, podczas gdy taka
kolibryzacja de facto nastpia ju u zarania owego ruchu, czyli w XIX/XX w. Co ciekawe,
dziaacz ONR nie tylko wymienia tutaj Romana Rybarskiego jednego z najbardziej znanych
ekonomistw endeckich (cilej starych endekw), ale te jako przykad liberalizmu
ekonomicznego podaje ONR ABC, co akurat jest tutaj szczeglnie dziwnym przypadkiem
ze wzgldu na neomediewalne, wymierzone m.in. w kapitalizm koncepcje ekonomiczne
owego ugrupowania, ewidentnie zblione do koncepcji A. Doboszyskiego czy brytyjskiego
dystrybucjonizmu.
Warto tu take zaznaczy, i dziaacze ONR, podkrelajc tak wyranie prawicowo nie
tylko narodowego radykalizmu, ale caej tradycji ruchu narodowego, jak i liberalizm
ekonomiczny, integralnie z polskim ruchem narodowym wedug nich zwizany, powicili
nieco miejsca na krytyk antykapitalizmu dokonywan przez narodowych radykaw, jak i
innych trzeciopozycyjnych. Krytyka niniejsza wie si wanie z postawieniem ruchu
narodowego w Polsce, w tym narodowego radykalizmu, wanie wycznie na prawicy, a to z
kolei oznacza, e polscy narodowcy ideowo bliscy s innym nurtom prawicy katolickiej.
Anonimowy dziaacz ONR z Maopolski wskazuje jako wyjtkowo bliskie polskiemu
narodowemu radykalizmowi takie doktryny polityczne, jak () salazaryzm, bdcy
zwieczeniem i syntez hiszpaskiej Kontrrewolucji (Juan Donoso Cortez, Juan Vasquez de
68

Kolibryzacja to termin powszechnie uywany przez wspczesnych narodowcw na okrelenie zjawiska

fascynacji ideami konserwatywno-liberalnymi w rnych organizacjach narodowych. Koliber oznacza tutaj
tyle, co konserwatywno-liberalny. Jedna z organizacji modzieowych konserwatywno-liberalnych nosi tak
wanie nazw Stowarzyszenie KoLiber.
69
Wywiad
z
rzecznikiem
prasowym
Obozu
Narodowo-Radykalnego,
http://web.archive.org/web/20100327124244/http://www.nacjonalista.pl/wiadomosci.php?id=5906&licz=1,
dostp z dn. 02.09.2011.
70
Tame.

53

Mella, Victor Pradera) i idei narodowej (Ramiro de Maetzu, Jose Antonio Primo de Rivera)
frankizm, czy te niektre odmiany monarchizmu71. Tym, co czy radykaln ( tj. nie idc
na kompromisy z ideami nowoczesnymi, owieceniowymi, czyli antysystemow) prawic
katolick zarwno konserwatywn, jak i narodow jest () Tradycja Katolicka oraz
pogarda dla postrewolucyjnej >>antyrzeczywistoci<< 72. Absolutnie tego samego nie mona
powiedzie o terceryzmie, ktry dla owego dziaacza wrcz tosamy jest z lewicowoci to,
co szczeglnie odstrcza owego narodowego radykaa od terceryzmu jako takiego, to wanie
prba wyamania si z podziau prawica lewica, gdy narodowy radykalizm jest po prostu
na prawicy, a przeto znacznie bliej mu do nurtw kontrrewolucji czy niektrych nurtw
rewolucji konserwatywnej anieli do idei radykalnej lewicy, z ktrymi wedug niego
terceryzm jest blisko zwizany: Niestety, ostatnimi czasy w pewnych krgach popularno
zdobywa jaka swoista prba syntezy idei narodowo-radykalnej z elementami o charakterze
wyranie lewicowym, okrelana przez jej entuzjastw jako >>terceryzm<<. Jest to tym
bardziej dziwne zjawisko, i zwolennicy terceryzmu odnosz si bardzo niechtnie do
interpretowania Narodowego Radykalizmu z pozycji tradycjonalistycznych i prb czenia
idei NR z Kontrrewolucj, natomiast bardzo ochoczo podchodz do inspiracji takimi ruchami
politycznymi, jak: syndykalizm (czasem nawet w wersji anarcho), ekologizm, czy narodowy
bolszewizm73. Dla niniejszego aktywisty terceryzm traktowany jest nie jako zjawisko
rnorodne, wielonurtowe, ale wanie w uproszczony sposb jako po prostu kolejna forma
manifestacji idei lewicowych. Brak tutaj, jak widzimy, rozrnienia midzy nurtem Trzeciej
Pozycji,
czyli
nurtem
chrzecijaskim
(katolicko-tradycjonalistycznym)
i
dystrybucjonistycznym, a innymi nurtami tercerystycznymi, std te mamy tu do czynienia z
wyliczeniem jako inspiracje terceryzmu takich rnorodnych zjawisk, jak
anarchosyndykalizm, ekologizm czy narodowy bolszewizm. Zwrmy tu uwag, e wyjcie
tercerystw poza schemat prawica lewica jest przez ONR traktowane ju jako zajcie
miejsca na lewicy porzucajc prawic wedug takiego ujcia zajmuje si automatycznie
miejsca po lewej stronie sceny ideowo-politycznej, przeto tertium non datur. Narodowy
radykalizm za wedug ONR winien zajmowa miejsce jednoznacznie na prawicy, wsplnie z
innymi pokrewnymi mu ideowo nurtami kontrrewolucyjnymi, a wic integralnie, radykalnie
prawicowymi, a nie po stronie obozu Rewolucji.
Konsekwencj zajcia przez terceryzm miejsca po lewej stronie sceny ideowo-politycznej
s jego cechy, ktre oczywicie wi go z lewic wanie, a nie z prawic: () terceryzm
silnie odwouje si do egalitaryzmu. Wprawdzie w niektrych nacjonalistycznych doktrynach
by on obecny, jednak pamita naley, e do takowych nie zalicza si nigdy nasz polski
Narodowy Radykalizm74. Zarzut egalitaryzmu stawiany przez dziaacza ONR oczywicie
wie si wanie z ide sprawiedliwoci spoecznej, zwizanej z deniem do zapewnienia
czonkom narodu rwnoci szans i wyeliminowania nierwnoci spoeczno-ekonomicznych,
stworzonych przez zastany ustrj spoeczno-ekonomiczny, jak rwnie z przemilczaniem idei
hierarchii, ktra wszake jest jedn z najwaniejszych idei prawicy, dystansujc j wyranie
od nurtw lewicowych. Konsekwencj egalitaryzmu jest kolejny zarzut wymieniony przez
narodowego radykaa ze wspczesnego ONR: () kontrowersyjnym jest naganianie przez
tercerystw wtkw socjalnych i antykapitalistycznych. W tym miejscu nie chodzi mi o sam
negacj wolnego rynku, gdy jak wiemy wystpowaa ona w programie przedwojennego
71

Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowy-radykalizm-wczoraj-idzisiaj&catid=52:idea-narodowa, dostp z dn. 02.09.2011.
72
Tame.
73
Tame.
74
Tame.

54

ONR, lecz o to, e owa negacja nie jest prowadzona z pozycji tradycjonalistycznych, jak w
przypadku przedwojennych narodowcw, lecz z pozycji wyranie socjalnych,
wykorzystujcych lewicow retoryk. O ile zarwno modernistyczny tercerysta, jak te np.
karlista, zgodziliby si w kwestii krytyki kapitalizmu, to ten drugi czyni to z chci restauracji
dawnego porzdku, odwoujc si (podobnie jak przedwojenni ONR-owcy, czy np. Adam
Doboszyski) do korporacjonizmu opartego o system lokalnych cechw, gildii i korporacji,
natomiast ten pierwszy, cho odwouje si do korporacjonizmu, jednak wyraa si pochwalnie
o elementach syndykalizmu, czy nawet socjalizmu 75. Niniejszy fragment zasuguje na
szczegln uwag ot ONR, cho wyranie fascynujcy si liberalizmem ekonomicznym,
a wic gospodark wolnorynkow, kapitalistyczn w swej czystej postaci, nieskaonej
pastwowym interwencjonizmem, gotw jest tolerowa pewn krytyk kapitalizmu, przy
czym w antykapitalizm musi by wyranie prawicowej proweniencji. Co to oznacza? Ot
odrzucenie kapitalizmu dokonywane w lad za kontrrewolucjonistami, a zatem wanie
zadeklarowanymi prawicowcami, jak np. hiszpaskimi karlistami, francuskimi
tradycjonalistami, czy chociaby konserwatywnymi niemieckimi romantykami politycznymi
z XIX-wiecznych Niemiec (m.in. Adam Mller, Franz von Baader, Joseph von Grres,
Novalis) powinno wiza si z apologi elitaryzmu (konkretnie arystokratyzmu) oraz
hierarchii, za wzr stawiajc feudalizm redniowieczny 76. Kapitalizm jako niszczcy
tradycyjny, przedindustrialny ustrj spoeczno-ekonomiczny winien zatem by atakowany
wycznie w imi tyche fundamentw tradycyjnego adu, a nie w oparciu o interes ludu czy
ide sprawiedliwoci spoecznej, a wic stosujc retoryk charakterystyczn dla radykalnej
lewicy. Rwnie i korporacjonizm w tym ujciu powinien cile wiza si wycznie ze
redniowiecznymi inspiracjami oraz wczesnym hierarchicznym zorganizowaniem
spoeczestwa, nie odwoujc si do jakichkolwiek koncepcji, ktre mogyby nie ze sob
skojarzenia wanie z ideami lewicowymi, jak np. syndykalizmem.
Ostatnim zarzutem, o jakim warto w tym miejscu wspomnie, jest w zwizku z tym
wanie sama istota terceryzmu, czyli trzeciego rozwizania poza prawic i lewic co
oznacza de facto zajcie lewicowego stanowiska, podczas gdy narodowy radykalizm zawsze
by nurtem stricte prawicowym i jako taki powinien on wci nim zosta: () terceryci
silnie eksponuj wtki antyprawicowe. Jednak bardzo czsto dokonuj oni bdu rzeczowego,
zaliczajc do prawicy demoliberalne >>centroprawicowe<< wynalazki, takie, jak chadecja
czy neokonserwatyzm. Krytykuj oni rwnie monarchizm przewanie stosujc retoryk i
argumentacj zaczerpnit z jzyka demokracji 77. W tym przypadku lewicowo
tercerystw objawia si wanie zapoyczeniami lewicowymi, jeli chodzi o idee i retoryk, w
kwestiach ustroju politycznego (odrzucenie monarchii), a take w zbyt szerokim definiowaniu
prawicy za prawic uznane zostaj m.in. chrzecijaska demokracja i neokonserwatyzm, co
wedug owego dziaacza ONR, charakterystyczne jest wanie dla ugrupowa lewicowych,
uznajcych za prawic wszystko to, co tylko znajduje si choby troch na prawo od danego
ugrupowania. To, co dla autentycznej, radykalnej, kontrrewolucyjnej prawicy jest
kompromisem ze wiatem owieceniowym, antytradycyjnym, a wic faszywym, prb
75

Tame.
Nt. krytyki kapitalizmu ze strony kontrrewolucjonistw osiemnastowiecznych i dziewitnastowiecznych zob.
np. J. Bartyzel, Korporacjonizm jako doktryna spoeczna konserwatyzmu, Pro Fide Rege et Lege, 2003, nr 4
(47), ss. 11 18; J. Bartyzel, Wasno w doktrynach politycznych kontrrewolucjonistw francuskich (J. de
Maistre - L. de Bonald - F.R. de Chateaubriand), http://www.legitymizm.org/wlasnosc-kontrrewolucjonisci,
dostp z dn. 02.09.2011.
77
Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowy-radykalizm-wczoraj-idzisiaj&catid=52:idea-narodowa, dostp z dn. 02.09.2011.
76

55

dostosowania idei prawicowych do demoliberalizmu a zatem odstpstwem od zasad dla

kontrrewolucjonistw dla tercerystw okazuje si by i tak prawicowe.
Jeeli idee ONR i ONR Podhale, wyranie otwarte na fascynacje liberalizmem
ekonomicznym, a take bezwzgldn krytyk terceryzmu z pozycji prawicowych (cilej
kontrrewolucyjnych), skojarzymy ponadto np. z pozytywnymi opiniami odnonie do J.
Korwin-Mikke ze strony Brygady Pomorskiej ONR, przytoczonymi zreszt powyej,
wwczas umiejscowienie owych dwch organizacji po prawej stronie sceny ideowopolitycznej, i to blisko organizacji konserwatywno-liberalnych, nie powinno budzi
zdziwienia. Przytoczmy zreszt opini Adama T. Witczaka, notabene dziaacza ONR, ktry
otwarcie przyznaje: Faktem jest jednak, e obecny ONR nie jest organizacj stricte
narodowo-radykaln, wtki narodowo-radykalne s w nim oczywicie stale obecne, ale
przeplataj si z konserwatywnymi, endeckimi, wolnorynkowymi. Stanowioby to by moe
problem i wymagao rozwizania (tzn. klarownego samookrelenia po wewntrznej dyskusji
zwieczonej pewnymi kompromisami), gdyby ONR planowa dziaanie jako partia z
jednolitym programem, stwierdzilimy ju jednak, e obecnie ruch ten ma nieco inny
charakter78.
To wanie oblicze ideowe ONR, jak i ONR Podhale, bardziej pasujce, jak widzimy, do
nurtu konserwatywno-liberalnego, majce cilej rzecz ujmujc bardziej charakter syntezy
nacjonalizmu, tradycjonalizmu i klasycznego liberalizmu, ni wierne odzwierciedlenie idei
narodowo-radykalnych, czcych wszake nacjonalizm chrzecijaskich, poszanowanie dla
tradycji z koniecznoci przeprowadzenia rewolucji spoecznej, tworzcej nowy, sprzeczny
tak z kapitalizmem, jak i z socjalizmem, porzdek spoeczny, oparty na sprawiedliwoci
spoecznej i niwelujcy istniejce nierwnoci, rodzio niepokj w onie NOP. Niepokj
stawa si tym wikszy, i owe dwie organizacje, autoidentyfikujce si jako narodoworadykalne, a na dodatek uywajce nazwy historycznego ugrupowania jako swojej wasnej,
jak rwnie symboliki narodowo-radykalnej (wspomniana wyej falanga), miay charakter
poniekd bardziej narodowo-konserwatywny, cho oczywicie w radykalnym,
antysystemowym wydaniu, anieli stricte narodowo-radykalny, czyli czcy katolicyzm,
nacjonalizm i radykalizm socjalny.
Powodowao to w oczach NOP niebezpieczestwo bdnej interpretacji idei narodowego
radykalizmu we wspczesnym wiecie, nieprawidowego zrozumienia zasad narodoworadykalnych, a nawet ich zafaszowania na rzecz owej narodowo-konserwatywno-liberalnej
formuy. Potrzeba redefiniowania narodowego radykalizmu w wietle wspczesnych
wyzwa wydawaa si palca jak nigdy dotd. O ile wczeniej wszake przystosowanie
narodowego radykalizmu odnonie do wyzwa przeomu XX/XXI w. oznaczao po prostu
stawienie im czoa, jak rwnie solidarno i innymi ruchami nacjonalistycznymi, a wic
konieczno wyjcia wycznie z wewntrzkrajowego mylenia na rzecz dostrzeenia
wizi i zalenoci oglnoeuropejskich i wiatowych, o tyle teraz, z racji powanego
niebezpieczestwa, jakie nioso ze sob owo pomieszanie poj w postaci idei
propagowanych przez ugrupowania nominalnie narodowo-radykalne, ale zdradzajce
fascynacje liberalizmem ekonomicznym i generalnie prawicowoci, naleao powanie i
wnikliwie nawietli, czym jest narodowy radykalizm sam w sobie i jakie powinno by jego
wspczesne oblicze.
Warto przy tym zaznaczy, zanim spojrzymy na refleksj NOP nad waciw recepcj idei
narodowo-radykalnych w dzisiejszym wiecie, i w niepokj zwizany z kolibryzacj
narodowego radykalizmu, identyfikacj idei narodowo-radykalnych jako prawicowych wiza
78

A. T. Witczak, Nazwa ONR po roku 1989, http://www.ngopole.pl/2011/07/03/adam-t-witczak-nazwa%E2%80%9Eonr%E2%80%9D-po-roku-1989/, dostp z dn. 02.09.2011.

56

si take z pewnym uporzdkowaniem spraw wewntrz samego NOP. Co ciekawe, cho NOP
od 1992 r. sta na gruncie narodowego radykalizmu, a wic poniekd trzeciopozycjonizmu,
odrzucajc i kapitalizm, i socjalizm, to w swoich szeregach skupia czonkw, ktrzy niekiedy
dawali zna o swoich wolnorynkowych pogldach. Do takich osb nalea np. A. Zdolski,
ktry w 1995 r. w swoim wystpieniu z okazji 61 rocznicy powstania ONR stwierdzi:
Radykalnie zrywamy z socjalistycznymi bredniami. Std denia do wyzwolenia z
ekonomicznego zniewolenia. Uwolnienie go od demoralizujcych wiadcze spoecznych
oraz zgubnego interwencjonizmu gospodarczego pastwa i organw wadzy terenowej 79.
Trudno niniejszy fragment wystpienia odczytywa inaczej ni jako pochwa gospodarki
wolnej od ingerencji pastwa i redukcji polityki spoecznej prowadzonej przez administracj
pastwow i samorzdow, a wic koncepcji jednoznacznie zwizanych z neoliberalizmem,
tj. ze wspczesnym nurtem liberalizmu goszcym powrotem do klasycznego,
nieskrpowanego interwencjonizmem pastwa, kapitalizmu. Nie pozostao to bez odzewu ze
strony innych ugrupowa nacjonalistycznych czy konserwatywnych oto np. w 2005 r.
Organizacja Monarchistw Polskich, goszca idee monarchistyczne, narodowokonserwatywne i liberalne (te ostatnie w odniesieniu do ustroju spoeczno-ekonomicznego) na
swojej, nieistniejcej ju obecnie, stronie internetowej stwierdzaa: Sytuujemy si na skrajnej
prawicy ruchu monarchistycznego w Polsce. Spord polskich partyj politycznych najbliej
nam jest do Unii Polityki Realnej, wsppracujemy take z bliskimi ideowo dziaaczami
Narodowego Odrodzenia Polski i Stronnictwa Narodowego80.
W innym miejscu niniejszy czonek NOP stwierdza dobitniej: Wspczesny nacjonalizm
nie jest ju, pod pewnymi wzgldami tym samym nacjonalizmem, z ktrym mielimy do
czynienia przed II wojn wiatow. Tamten, skaony lewicowymi naleciaociami na polu
gospodarki, nie by w stanie wyj poza schematy mylenia etatystycznego. Dzisiaj postawa
nacjonalistyczna charakteryzowa si winna si zrozumieniem, i dobro narodu osiga si
rwnie dziki realizacji dbr jednostkowych. Dlatego nacjonalizm musi sta na stray
wolnego rynku i wolnej konkurencji 81. Wolnorynkowe podejcie do spraw ekonomicznych
moemy zaobserwowa np. w nastpujcej czci artykuu K. Murasiewicza: Opowiedzenie
si za odpowiedzialn wolnoci polityczn wymaga rwnie opowiedzenia si za wolnoci
gospodarowania, a wic i wolnym rynkiem. Oznacza to postrzeganie prywatnej formy
wasnoci za najefektywniejsz. Oznacza to rwnie dezaprobat wobec wszelkiej
urawniowki, jak i pustych sloganw sprawiedliwoci spoecznej z jednej, a wobec ingerencji
pastwa w gospodarowanie obywateli z drugiej 82. Wyranie widzimy tutaj nie tylko krytyk
nacjonalizmu przedwojennego co tyczy si m.in. wanie wczesnego narodowego
radykalizmu ale rwnie jawne odrzucenie idei sprawiedliwoci spoecznej jednej z
fundamentalnych przecie idei tercerystycznych oraz konieczno oparcia si na
jednoznacznie wolnorynkowej, liberalnej gospodarce. Narodowy radykalizm wedug A.
Zdolskiego powinien opowiedzie si za liberalizmem ekonomicznym, jednoczenie
odrzucajc liberalizm w sferze wiatopogldowej oraz politycznej. Co ciekawe, A. Zdolski
dopuszcza interwencj pastwa, jednak jest ona niezwykle charakterystyczna pod wzgldem
celw, jakim powinna by podporzdkowana: W okresie przejciowym pastwo musi jednak
wspomaga proces powstawania ram gospodarki rynkowej. Interwencjonizm jednak musi
ogranicza si do dziaa w sferze deregulacji i prywatyzacji gospodarki. Rynek potrafi
zapewni optymaln struktur naszej gospodarce. Warunkiem jest rozbudowa sektora
79

AW (oprac.), Testament narodowo-radykalny. Obchody 61 rocznicy powstania Obozu NarodowoRadykalnego, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 8.
80
Zob. http://web.archive.org/web/20050209015452/http://adnikiel.republika.pl/, dostpz dn. 03.09.2011.
81
A. Zdolski, Pastwo czy rynek?, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 8.
82
K. Murasiewicz, By Narodowcem, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 2.

57

wasnoci prywatnej i zwikszenie obszaru wolnoci ekonomicznej narodu 83. w fragment

oczywicie wie si z transformacj ustrojow Polski, ktra w dziedzinie ustroju spoecznoekonomicznej oznaczaa przejcie z gospodarki upastwowionej i planowej do modelu
wolnorynkowego, opartego na wasnoci prywatnej. W takim przypadku rola pastwa musi
pozosta na wczesnym etapie przemian aktywna, gdy to wanie zadaniem pastwa jest
odpowiednio pokierowa przemianami, ktre ostatecznie wiza bd si z redukcj
interwencji pastwa w ycie gospodarcze (deregulacja), uwalniajc mechanizm rynkowy od
regulowania go przez dziaania pastwa, oraz prywatyzacj, tj. przeksztaceniami
wasnociowymi, ktre umoliwi powstawanie wielu polskich przedsibiorstw prywatnych,
a wic uwolni tamszon przez realny socjalizm kreatywno i przedsibiorczo Polakw.
W ten sposb interwencja pastwa, cho pocztkowo niezbdna jako narzdzie transformacji
gospodarczej, ukierunkowana bdzie nie na ingerowanie w dziaanie mechanizmu
rynkowego, stymulowanie produkcji, usug, lecz na tworzenie autentycznie wolnego rynku i
warunkw do nieskrpowanej przedsibiorczoci, a wic ostatecznie na tworzenie gospodarki
wolnej od ingerencji pastwa.
Oczywicie mona zastanawia si nad obecnoci takich pogldw wrd dziaaczy
partii, wszake NOP ju wtedy jednoznacznie opowiadao si za narodowym radykalizmem
jako polskim odpowiednikiem Trzeciej Pozycji i byo oficjalnie reprezentantem naszego kraju
w ITP. Dla Polakw jednake takowe pogldy wynikay z antykomunizmu po
kilkudziesiciu latach realnego socjalizmu, gospodarki socjalistycznej, ktra jednoznacznie
w powszechnej wiadomoci wizano wanie z wzorowanym na radzieckiej ekonomice
modele upastwowionym, i nakazowo-rozdzielczym, podstawowe idee dystrybucjonizmu
upowszechnienie wasnoci, powszechne uwaszczenie, odrzucenie planowania
gospodarczego itd., miay charakter wanie antyetatystyczny, ktrego to skrajnym przejawem
etatyzmu w gospodarce by wanie radziecki model socjalizmu. Std te koncepcje liberalne,
a cilej liberalizmu klasycznego, odrzucajcego interwencjonizm, mogy wiza si dla
niektrych dziaaczy NOP wanie z dystrybucjonizmem wwczas dystrybucjonizm dla
nich wiza si przede wszystkim z ekonomi wolnorynkow, opart na wolnej,
nieskrpowanie konkurencji wielu maych firm prywatnych, a przeciwiestwem by
kapitalizm ze znaczn interwencj pastwa, poddany szeroko zakrojonej aktywnoci pastwa
w procesy gospodarcze.
Take i w kwestiach relacji midzy NOP a ugrupowaniami prawicowymi, mimo
deklarowanej rozbienoci midzy narodowym radykalizmem NOP a prawic sam w sobie,
a co za tym idzie niechtnym stosunkiem ze strony owej organizacji wobec ugrupowa
prawicowych, w latach dziewidziesitych mielimy do czynienia z prbami nawizania
wsppracy ze strony NOP z niektrymi rodowiskami prawicowymi. Wspomnie tu warto
takie inicjatywy, jak np. wystosowanie listw otwartych: w dniu 11 kwietnia 1996 r.,
skierowanego oficjalnie wanie do polskiej prawicy, a ktry dotyczy sprzeciwu wobec
integracji europejskiej, zagraajcej polskiej niepodlegoci84, oraz w dniu 16 grudnia 1999 r.,
skierowanego do Porozumienia Polskiego85, poparcie udzielone liderowi PP Janowi
opuszaskiemu, startujcemu do wyborw prezydenckich w 2000 r. czy publikacja jego
wystpie poselskich na amach Szczerbca 86.
83

A. Zdolski, Pastwo czy rynek?, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 8.

Zob. W obronie wolnoci. List Otwarty Narodowego Odrodzenia Polski do Przywdcw Polskiej Prawicy,
Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55), s. 2.
85
Zob. Wszystko dla Polski. List Otwarty Narodowego Odrodzenia Polski do Przywdcw Porozumienia
Polskiego, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), s. 3.
86
Zob. np. Notatnik Parlamentarny, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), ss. 6 7; Notatnik Parlamentarny,
Szczerbiec, 2000, nr 2 3 (100 101), ss. 6 9.
84

58

Jednake powstanie ONR i ONR Podhale, sigajce do dorobku narodowo-radykalnego

m.in. poprzez uywanie nazwy historycznej organizacji, na co wszake nie odwayo si
nawet NOP, okrelenie przez nowe organizacje narodowego radykalizmu jako prawicowego,
inspiracje konserwatyzmem i liberalizmem ekonomicznym, czy wreszcie odrzucenie
terceryzmu traktowanego jako twr jednolity i o lewicowej proweniencji, powodoway, e
NOP, niepokojc si o idee narodowo-radykalne interpretowane w taki wanie rozbieny z
deniami analizowanej partii politycznej sposb, zmuszony zosta do powanej refleksji
nad obliczem ideowym narodowego radykalizmu. Uczyniono to m.in. w poruszonym ju
wyej artykule W. Trojanowskiego, opublikowanym w pierwszym numerze 17. Cywilizacja
Czasw Prby. Oto, jak W. Trojanowski wyraa niepokj narodowych radykaw z NOP o
stan samowiadomoci wspczesnych nacjonalistw uznajcych siebie za kontynuatorw
m.in. ONR: Dzisiejszy obraz czci ruchu NR cechuje przedwojenna symbolika wyzuta z
kontekstu ideowego, akceptacja kapitalizmu plus zoologiczny antykomunizm. W myl tych
pogldw lewakiem lub socjalist staje si kady, kto odrzuca neoliberaln wersj raju
i alternatyw szuka w koncepcjach korporacjonizmu, dystrybucjonizmu, katolickiej nauki
spoecznej, lub te po prostu postuluje prymat polityki (dobra Narodu) nad gospodark co
byo przecie zasadniczym wyznacznikiem polskiego narodowego radykalizmu. Wracajc na
moment do kwestii antykomunizmu ruchy trzeciopozycyjne zawsze byy wrogie
komunizmowi i odrzucay go z ca stanowczoci. Dzi jednak, w sytuacji jego cakowitego
upadku, namitne stosowanie w dyskursie politycznym retoryki rodem z okresu zimnej wojny
trci infantylizmem i czyni zasadnym pytanie o rzeczywiste intencje jej autorw 87.
Bezmylne kopiowanie przedwojennych symboli narodowego radykalizmu, odrywajc je od
ich waciwego znaczenia ideowego, mechaniczne przenoszenie hase z okresu midzywojnia
bez umiejtnoci ich waciwego dostosowania do realiw obecnych, radykalny, urastajcy do
roli pierwszorzdnego czynnika, wrcz obsesyjny antykomunizm goszony akurat w
czasach, kiedy to blok wschodni ufundowany na ideach marksizmu-leninizmu odszed do
przeszoci i przegra globalne zmagania z demokratycznym liberalizmem, ktry z racji
swojego globalnego triumfu staje dzi si gwnym wrogiem wszystkich narodw i ludw tak
w Europie, jak i na wiecie, oraz absolutyzacja liberalizmu ekonomicznego, ktry gosi
wycofanie si pastwa z gospodarki i polityki spoecznej, pozostawiajc owe sfery dziaaniu
mechanizmu wolnorynkowego, niezakconego przez dziaania pastwa, a wedle ktrego
wszelkie inne wizje ustroju spoeczno-gospodarczego niezgodne z ow liberaln
ortodoksj musz by atakowane jako lewicowe i socjalistyczne, upraszczajc przeto
w racy sposb rzeczywisto i uznajc, e istnieje jedynie suszny ustrj spoecznogospodarczy kapitalizm w swojej czystej postaci oto s gwne zarzuty stawiane wielu
wspczesnym radykaom przez NOP. Owe trzy elementy: bezporednie przenoszenie
symboli przedwojennych w czasy wspczesne w oderwaniu od waciwego im kontekstu
ideowego, radykalny antykomunizm i neoliberalizm, stanowi wanie gwne cechy znacznej
czci ruchu narodowo-radykalnego we wspczesnej Polsce, ktre tak bardzo niepokoj
dziaaczy NOP, i to z dwch w swojej istocie powodw. Po pierwsze, s to cechy niezgodne
wedug polskich narodowych radykaw z tradycjami ruchu narodowo-radykalnego, cechy
znacznie blisze rnym odamom prawicy, anieli ruchowi narodowo-radykalnemu, ktry
wyamywa si z owego schematu. Identyfikacja narodowego radykalizmu zreszt jako
wanie nurcie prawicy jest tu wedug NOP ju wystarczajco race, a co dopiero czenie
narodowego radykalizmu z monarchizmem, leseferyzmem w gospodarce czy uznaniem
lewicy (tj. wszystkich, ktrzy zgaszaj jakiekolwiek obiekcje do kapitalizmu pozbawionego
87

W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
10.

59

interwencjonizmu pastwowego) za wroga, na czele z komunizmem. Po drugie, cechy

niniejsze nijak maj si do zastanej, wspczesnej rzeczywistoci rzeczywistoci wedug
rewolucyjnych nacjonalistw zdominowanej przez procesy globalizacyjne, ktre gro
zachowaniem tosamoci narodw, ich odrbno kulturowej i etnicznej, jak i suwerennoci
pastw, imperializm amerykaski, syjonizm i powizanie wiata w jedn gospodarcz cao,
podporzdkowan interesom wielkich koncernw, dla ktrych masowe imigracje i
powstawanie mieszanych kulturowo i etnicznie spoeczestw otwartych jest korzystne,
gdy m.in. gwarantuje konkurencj na rynku pracy i dostarcza taniej siy roboczej o obcym
pochodzeniu. W takiej wanie narodowo-rewolucyjnej wizji obecnego wiata szczeglnie
antykomunizm jawi si jako co oderwanego od realiw, wiadczc o cakowitym braku
kontaktu z rzeczywistoci. w wspomniany przez W. Trojanowskiego antykomunizm to
wanie dla relikt minionej epoki, wiadectwo tego, i w obecnej rzeczywistoci
funkcjonujc rodowiska, ktre utraciy kontakt z otoczeniem, wci tkwic w danych,
zimnowojennych schematach, nie dostrzegajc zmian, jakie zaszy po 1989 r. zmian, ktre
wedug nacjonalistw zagraaj zrnicowaniu kulturowo-etnicznemu wiata i prowadz do
porzdku wiatowego charakteryzujcego si totalna uniformizacj oraz centralizacj we
wszystkich dziedzinach ycia, a ktrych to zmian nonikami s wanie neoliberalizm,
demokracja liberalna i imperializm amerykaski i syjonizm a zatem te elementy, ktre
jeszcze w latach zimnej wojny byy czci przeciwstawiajcego si komunizmowi
Wolnego wiata.
Cz ruchu narodowo-radykalnego w dzisiejszej Polsce wedug W. Trojanowskiego
zbacza w niebezpieczn stron niezgodn nie do, e z dziedzictwem ideowym
narodowego radykalizmu, to jeszcze oderwana od realnych problemw zagraajcych
tosamoci narodw i niepodlegoci pastw. Oczywicie z kontekstu wypowiedzi mona
wywnioskowa, i owa cz to wanie ONR i ONR Podhale. Co prawda nie atakuje si
tutaj owych organizacji bezporednio, uciekajc si do nazw organizacji czy nazwisk
dziaaczy, jednake zarzuty niniejsze ewidentnie dotycz wanie tyche organizacji. Co
wicej, sprawa wydaje si jeszcze wyrazistsza w niniejszej wypowiedzi: W obrbie idei
politycznych jednak to, co stanowi fundament, nigdy nie powinno sta si jedynym
odnonikiem, gdy ruchowi politycznemu groziby wtedy swoisty archeologizm. Czsto
moe on przybiera skrajne formy, jak np. kopiowanie w XXI wieku rzeczy drugorzdnych
(uniformy, nazwy itp.), a std ju tylko krok do miesznoci, gdy rodowiska tak wanie
pojmujce narodowy radykalizm w rzeczywistoci staj si biaymi murzynami
reakcyjnej czci tzw. prawicy 88. Zwrci tu koniecznie trzeba wanie uwag na w
archeologizm, budzcy wedug publicysty NOP wrcz umiech politowania, czyli
mechaniczne przenoszenie w czasy wspczesne rnych atrybutw przedwojennego ruchu
narodowo-radykalnego (nie tylko idei, ale take mundurw, nazw, hase, a wic rzeczy
drugorzdnych) bez adnej refleksji i umiejtnoci ich dostosowania do obecnych problemw,
przez co dana organizacja moe dla postronnego obserwatora wedug tej interpretacji
sprawia wraenie ywcem wyjtej z lat trzydziestych XX w. Ot zauwamy, e W.
Trojanowski piszc o owych atrybutach, o braku zdolnoci do rozrnienia midzy gwnymi
ideami, ktre naley kontynuowa, gdy s one podstaw tosamoci danego ruchu, a innymi
ideami, wynikajcymi z wczesnych zjawisk i procesw politycznych, gospodarczych czy
kulturowych, nie mwic ju o zewntrznych atrybutach ruchu, tj. cech odnoszcych si do
struktury organizacyjnej, nazewnictwa, sposobw funkcjonowania, symboliki, goszonych
hase, umundurowania (w przypadku paramilitarnej struktury). Ewidentnie w zarzut tyczy
si wanie ONR i ONR Podhale ju zreszt samo wspomnienie uycia dawnych nazw w
88

Tame, s. 10.

60

czasach obecnych i skrytykowanie takiego zabiegu otwarcie wskazuje na owe dwie

organizacje. Rwnie krytyka umundurowania, wzorowanego na wzorcach z lat
trzydziestych, kieruje uwag take na te dwie organizacje na zdjciach z wielu akcji
organizowanych moemy zauway umundurowanych dziaaczy. To wanie brak refleksji na
tym, co wci obowizuje, co jest ponadczasowe, gdy wynika to z idei tworzcych
tosamo danego ugrupowania czy caego ruchu, i od tego, co wynika wycznie z
kontentych realiw historycznych, co si rzeczy ma charakter zmienny, nietrway,
przemijajcy od niektrych, drugorzdnych idei do atrybutw struktury, funkcjonowania i
wizerunku ruchu, sprawia, e dana organizacja staje si zdaniem dziaacza NOP wrcz
mieszna w swoim kopiowaniu dawnych wzorcw, przedstawia sob swoist grup
rekonstrukcyjn, anieli organizacj, dziki ktrej dziedzictwo ideowe nie jest tylko
przypomnieniem ducha epoki midzywojnia, lecz wci yje i udziela odpowiedzi na
problemy nurtujce wsplnot narodow. Innymi sowy, wci stanowi alternatyw wobec
wspczesnych prdw umysowych czy ruchw spoecznych zagraajcych narodowi i
niepodlegoci pastwa, a wic i realn alternatyw wobec Systemu, a nie tylko grup
fascynatw czasami przedwojennymi, nieszkodliw w oczach NOP w gruncie rzeczy dla
istnienia ustroju demokratyczno-liberalnego.
Oprcz zarzutu archeologizmu odnoszcego si bezporednio do jak to okreli W.
Trojanowski czci wspczesnego, rodzimego ruchu narodowo-radykalnego, a tyczcego
si, czytajc midzy wierszami, ONR i ONR Podhale, ktry to zarzut ju przyczynia si
do zagubienia danej organizacji we wspczesnych czasach, wiadczy o braku kontaktu z
rzeczywistoci, nieumiejtnoci dostrzeenia realnych zagroe dla narodu, o egzystencji w
izolacji od autentycznych problemw narodowych i midzynarodowych, egzystencji we
wasnym, wyimaginowanym wiecie, mamy ponadto zarzut czenia idei narodoworadykalnych z ideami zdecydowanie obcymi owemu nurtowi, ideami, ktre co wicej zawsze byy przez ruch narodowo-radykalny zdecydowanie zwalczane chodzi w tym
wypadku oczywicie o gloryfikacj kapitalizmu, i to w swej nieskrpowanej, leseferystycznej,
czysto wolnorynkowej postaci. Nie tylko zatem archeologizm, uporczywe tkwienie w
schematach mylowych, ideach, wzorcach organizacyjnych, hasach i nazewnictwie,
przenoszenie w czasy wspczesne dorobku ideowego narodowego radykalizmu
bezrefleksyjnie, z elementami drugorzdnymi, ktre straciy ze wzgldu na upyw czasu,
zmiany historyczne (czstokro przeomowe w swej istocie i konsekwencjach) swoje
znacznie, ale rwnie co gorsza czenie idei narodowo-radykalnych z cakowicie obcymi
owej doktrynie ideami, gownie konserwatywno-liberalnymi, jak rwnie umiejscowienie
narodowego radykalizmu jednoznacznie po prawej stronie sceny ideowo-politycznej, a co za
tym idzie szukanie wrogw wycznie na lewicy i atakowanie jakichkolwiek innych koncepcji
gospodarczych jako manifestacji socjalizmu. Std te znaczna cz polskiego ruchu
narodowo-radykalnego u progu XXI w. w ujciu W. Trojanowskiego jest zagubiona i rozdarta
midzy sprzecznymi tendencjami: z jednej strony bezrefleksyjnie kopiowane s cechy
ewidentnie drugorzdne i z tego wzgldu majce wycznie historyczne znaczenie,
przebrzmiae i cakiem nieadekwatne do wspczesnych realiw, a z drugiej to, co powinno
by wanie kontynuowane, to, co wiadczy o odrbnoci ideowej, tosamoci owego ruchu
zostaje zafaszowane poprzez syntez z ideami prawicowymi (konserwatywno-liberalnymi, a
nawet monarchistycznymi), przez co mamy do czynienia nie z kontynuacj spucizny
narodowo-radykalnej, a tworzeniem pewnej mieszaniny idei narodowego radykalizmu i
konserwatyzmu liberalnego przy skopiowaniu cakiem drugorzdnych cech ruchu narodoworadykalnego z okresu midzywojennego, i to nawet nie niektrych idei, lecz wanie hase,
strojw, nazw itp. Mamy tutaj wic do czynienia z cakowitym odwrceniem proporcji, ktre
fatalnie wiadczy wedug NOP o jakoci i moliwociach owych krytykowanych przez t
61

parti polityczn wspczesnych narodowych radykaw, uciekajcych si do takich wanie

rozwiza. Zamiast bowiem wanie przenie w obecne realia fundamentalne idee
narodowego radykalizmu, czynic z ruchu narodowo-radykalnego nie relikt przeszoci, lecz
cigle ywy i rozwijajcy si twr, na bieco bdcy tak z obserwacj, jak i reagowaniem na
wyzwania stawiane przez wspczesne otoczenie, otrzymujemy de facto cakiem now,
eklektyczn doktryn, ktrej idee s kompilacj nacjonalizmu, konserwatyzmu i liberalizmu,
a przeto tak, ktra nie ma zdaniem NOP nic wsplnego z obliczem ideowym narodowego
radykalizmu. Ponadto zamiast odrzuci z dziedzictwa narodowo-radykalnego to, co wynikao
z wczesnych historycznych uwarunkowa, to, co nijak nie pasuje do wspczesnoci
wanie na czele z zewntrznymi atrybutami ruchu (w tym inspirowanymi wwczas ruchem
faszystowskim, jak np. umundurowanie), cznie z sam historyczn nazw organizacji, owa
krytykowana bezwzgldnie przez NOP cz narodowych radykaw, skupiona w ONR i
ONR Podhale, dokonuje rzeczy odwrotnej mianowicie wanie to, co drugorzdne w
narodowym radykalizmie kontynuuje w czasach obecnych. Podstawowa tre ideowa
narodowego radykalizmu, a wic wszystko to, co jest w nim najbardziej wartociowe i jako
takie wanie wymaga kontynuowania i cigej obecnoci w yciu publicznym, by by
alternatyw wobec Systemu dla narodu polskiego, zostaje przez nich odrzucona, a z kolei to,
co w tradycji narodowo-radykalnej drugorzdne pod wzgldem wartoci, to, co odeszo w
gruncie rzeczy ju do historii, zostaje przeniesione w czasy obecne. W ten sposb taki
narodowy radykalizm dla NOP nie jest adnym narodowym radykalizm, lecz swego ,rodzaju
grotesk owego ruchu i doktryny: pod wzgldem hase, symboliki, nazewnictwa mamy do
czynienia z mechanicznym, cisym przeniesieniem owego dziedzictwa narodoworadykalnego do wspczesnoci przy jednoczesnym zafaszowaniu tosamoci ideowej ta
bowiem stanowi mieszanin idei narodowo-radykalnych i konserwatywno-liberalnych.
Tak zdecydowana krytyka wielu wspczesnych narodowych radykaw, jak i niepokj z
owego stanu rzeczy zrodziy zatem potrzeb refleksji nad tym, czym powinien by polski
narodowy radykalizm obecnie, na pocztku XXI w. Oczywicie, jak moemy zauway
choby na podstawie tej krytyki, bezwzgldnie moemy wykluczy, i wedug NOP
wspczesny narodowy radykalizm powinien siga do form organizacyjnych, nazewnictwa
organizacji czy innych zewntrznych atrybutw ruchu. Co wicej, absolutnie niedopuszczalne
jest uznanie narodowego radykalizmu jako doktryny jednoznacznie prawicowej, stawiajc j
w jednym szeregu np. z rnymi nurtami kontrrewolucyjnymi, tak samo, jak naley odrzuci
cznie narodowego radykalizmu z ideami o jednoznacznie radykalnie lewicowej
proweniencji std te odrzucony zostaje np. narodowy bolszewizm). W lad za odrzuceniem
klasyfikacji i autoidentyfikacji narodowego radykalizmu idzie odrzucenie liberalizmu
ekonomicznego, a szerzej po prostu kapitalizmu. Narodowy radykalizm musi odrzuci
wedug NOP wszelkie powinowactwo tak z lewic, jak i prawic, czy to umiarkowan, czyli
czc swoje idee z akceptacj demokracji liberalnej, gospodarki kapitalistycznej, jak i
niektrych idei liberalnych, czy te radykaln odrzucajc demoliberalizm i realny, czyli
istniejcy obecnie, kapitalizm. Co wicej, narodowi radykaowie, jeli chc autentycznie
kontynuowa dziedzictwo ONR, ONR ABC czy RNR Falanga, musz odrzuci tak
kapitalizm (sam w sobie, czyli niezalenie od tego, czy bdzie to pastwo opiekucze, czy
tym bardziej neoliberalizm), jak i socjalizm. Innymi sowy, autentyczny narodowy
radykalizm wspczenie musi by wanie trzeciopozycyjny wszak narodowy radykalizm
to polska odpowied na idee reprezentowane przez ITP.
W lad za powysz zatem krytyk wspczesnych narodowych radykaw, ktrzy w tej
interpretacji nie s adnymi faktycznie narodowymi radykaami, lecz eklektyczn mieszank
idei o wyranie prawicowym charakterze, posza take niezwykle ostra krytyka caej prawicy
polskiej. Oto, co ma do powiedzenia odnonie do wspczesnej prawicy polskiej A.
62

Gmurczyk: () polska prawica, ci wszyscy postendeccy konserwatyci, integralni

tradycjonalici, reakcjonici czy jak tam si zw w chwilach upojenia mlekiem wciekej
krowy, wcale nie ma ochoty walczy o jakiekolwiek Wartoci. () Zjednoczona prawica,
powtrzmy to, nie jest zainteresowana demontaem wiata antywartoci. Jej cele s
krtkodystansowe., konkretne, i przeliczalne w walucie, ktra nazywa si wadza. Ludzie
prawicy s jak kapani faraonw, mamicy lud mow gadk i mistyczn 89. Zwrmy uwag
na ton owe wypowiedzi, jak i na potraktowanie rnych nurtw prawicowych jako jednolitej
caoci, gdzie rnice nie maj wikszego znaczenia prawica sama w sobie dla A.
Gmurczyka to rodowisko w peni pogodzone z Systemem, nie oferujce adnej realnej
alternatywy wobec ustroju demokratyczno-liberalnego, wobec idei liberalizmu, nie bronice
prawdziwych wartoci, czyli tradycyjnych, narodowych i chrzecijaskich, a tylko goszcy
hasa o takiej wymowie, majce zachci obywateli do gosowania na nich jako kandydatw
do parlamentu i tym samym umoliwi im sprawowanie wadzy w tym wanie ustroju. Jak
widzimy, krytyka prawicy jest tutaj bezlitosna NOP ju wczeniej oczywicie krytykowao
rne partie polityczne prawicy i rzdy tworzone przez nie, lecz jednoczenie jak moglimy
zauway na przykadzie J. opuszaskiego i PP, czy te listu otwartego skierowanego do
przywdcw polskiej prawicy, ywiono nadziej, e po prawej stronie s osoby lub cae
rodowiska o zblionej do NOP postawie i aspiracjach. Obecnie jednake nawet takiej nadziei
nie ma, a po katastrofie smoleskiej w dniu 14 kwietnia 2010 r. sytuacja po prawej stronie
wrcz jeszcze bardziej si pogorszya: I tak narodzia si nowa wiecka religia z bokiem
Lechem Kaczyskim na piedestale 90. Jakie s jej cechy wedug prezesa NOP? Ot
charakteryzuje si ona eklektycznym melanem symboliki katolickiej i narodowej oraz
politycznego bekotu, mieszczcego si znakomicie w kanonach systemu demokratycznego.
() Nowa wiara, trzeba to przyzna, jak na razie odnosi sukcesy. Setki tysicy
poszukujcych utraconego Ducha Kowalskich otrzymao ersatz, ordynarn podrb wiary,
patriotyzmu i ideowej tosamoci 91. Owa religia Lecha Kaczyskiego to zatem
odwrcenie uwagi od autentycznych wartoci, prawdziwej wiary katolickiej i dziedzictwa
narodowego, za to doskonale wedug A. Gmurczyka speniajca swoje zadanie dostarczania
obywatelom namiastki duchowoci, ktra jednak przystosowana jest do ustroju
demokratyczno-liberalnego i idei, na jakich si on opiera. Co wicej, owa namiastka
duchowoci, lansowana przez prawic, emocjonalnie wie spoeczestwo z wadz, co
oczywicie umacnia System. Co ciekawe, prezes NOP koczy swj tekst nastpujcymi
sowami: Skoro na celownik tak zdecydowanie bierzemy prawic, to co z lewic i liberaami
moe kto zapyta. Z nimi, jak zwykle na Madagaskar!92. Ciekawo owego fragmentu
artykuu nie wynika ze wspomnienia o Madagaskarze propozycja tame wysania lewicy i
liberaw nie stanowi raczej powanej propozycji, a bardziej pewien zwrot stylistyczny, jasno
ukazujcy stosunek NOP do lewicy lecz ze zwizego w swojej formie wyraenia
stanowiska zdecydowanie charakterystycznego dla wielu ugrupowa tercerystycznych we
wspczesnej Europie i na wiecie: ot co prawda zdecydowanie jest tu odrzucona lewica
wci bdca ideowym wrogiem dla nacjonalistw rewolucyjnych to jednake gwny atak
skierowany jest ku prawicy wedug NOP to wanie prawica, goszc hasa tradycyjne,
narodowe i religijne, a do tego wolnorynkowe, wprowadza zamt w umysach obywateli,
ktrzy gotowi byliby poprze autentyczny ruch narodowy. Prawica wspczesna, zwaszcza
neokonserwatywna, zdecydowanie biorca w obron demokracj liberaln i kapitalizm,
uywajc w swej propagandzie hase o charakterze religijnym, patriotycznym i tradycyjnym,
89

A. Gmurczyk, This is WAR!, Szczerbiec, 2010, nr 148, s. 1.

Tame, s. 1.
91
Tame, s. 1.
92
Tame, s. 1.
90

63

uznajc neoliberalizm i prymat stosunkw z USA i Izraelem, tumaczc owe szczeglne

stosunki z owym mocarstwem wizami cywilizacyjnymi oraz zagroeniem ze strony islamu,
stanowi powane zagroenie dla ruchw narodowo-rewolucyjnych, ktre wartoci takie, jak
nard, rodzina, wiara cz z odrzuceniem kapitalizmu, syjonizmu i amerykanizmu.
Niebezpieczestwo dla NOP ze strony lewicy jest wyrane swoboda obyczajowa, upadek
tradycyjnej rodziny, promocja homoseksualizmu, aborcji i eutanazji s zdaniem dziaaczy
NOP oficjalnie goszonymi hasami przez ugrupowania lewicowe. Co innego jest w
przypadku prawicy tutaj akceptacja Systemu odbywa si poprzez odwoanie si do hase o
treci narodowej, religijnej, tradycyjnej, dziki ktrym kanalizuje si patriotycznych i
wierzcych obywateli w nurt opierajcy demokracj liberaln i kapitalizm jako fundamenty
cywilizacji chrzecijaskiej, na czele ktrej stoj USA i Izrael. Dobitnie owo antyprawicowe
stanowisko NOP jako polskich narodowych radykaw wyraa W. Trojanowski: Dzi
koncepcja Trzeciej Pozycji to przede wszystkim podkrelanie roli nacjonalizmu jako pogldu
niezalenego i zdecydowanie odrzucajcego przyporzdkowywanie go do obozu tzw. prawicy
lub tzw. lewicy. Zbyt dugo by on bowiem traktowany i postrzegany jako uyteczny dodatek
dla apologetw koncepcji jednoci >>skrajnej prawicy<< w jej przernych krucjatach, ktre
na og koczyy si w momencie uzyskania mandatw parlamentarnych 93 Nic dziwnego
zatem, e np. w publicystyce portalu internetowego Nacjonalista.pl zdecydowanie
krytykowany jest nurt nacjonalizmu liberalnego, akceptujcego kapitalizm i ustrj
demokratyczno-liberalny stojcego na gruncie stosunkw z USA i Izraelem, a za gwnego
wroga dla narodw Europy uwaa islam, a za ktrego reprezentantw uwaa si m.in.
holendersk Partij voor de Vrijheid (Parti Wolnoci), ktrej zaoycielem i liderem jest Geert
Wilders, Freiheitliche Partei sterreichs (Wolnociow Parti Austrii), English Defence
League (Angielsk Lig Obrony) czy Sverigedemokraterna (Szwedzkich Demokratw)94.
Jaki zatem powinien dokadnie by narodowy radykalizm wspczenie? Jakimi
konkretnymi cechami winien si odznacza? Jak ju zauwaylimy, przede wszystkim winien
by wanie trzeciopozycyjny, tj. przeamywa dychotomi lewica prawica, odrzuca tak
prawicowo, jak i lewicowo, a zatem poczy nacjonalizm z radykalizmem socjalnym, z
rewolucj spoeczn, ktra urzeczywistniajc ide sprawiedliwoci spoecznej miaaby
wymiar zarwno antykapitalistyczny, jak i antysocjalistyczny. Obrona idei narodowej,
Tradycji, denie do sprawiedliwego spoecznie ustroju ekonomicznego oraz solidarno z
innymi narodami w walce z globalizmem, neoliberalizmem i imperializmem winny
charakteryzowa autentyczny polski nacjonalizm rewolucyjny, czyli wanie narodowy
radykalizm, bdcy rodzim odpowiedzi na idee Trzeciej Pozycji. W. Trojanowski w
nastpujcy sposb opisuje fundamentalne idee narodowo-radykalne, ktre naley dzi
kontynuowa, podtrzymujc tym samym cigo ideow z przedwojennymi reprezentantami
owego ruchu: Sytuacja A. D. 2009 wymaga jednak nowego, wieego spojrzenia, ktre
pozwalaoby nawiza do tradycji polskiego nacjonalizmu, a take uchronioby przed
skazaniem na wspomniany wczeniej archeologizm. Tak naprawd jedyn kwesti, co do
ktrej pogldy przedwojennych narodowych radykaw mona w caoci i bez zastrzee
adaptowa, s kwestie duchowe i moralne, a take, jeli nie przede wszystkim, w kwestiach
93

W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
11.
94
Zob. np. WT, Przy Tobie Panie sta bdziemy, czyli pielgrzymka nowej prawicy do Izraela,
http://www.nacjonalista.pl/2010/12/07/pielgrzymka-%E2%80%9Cnowej-prawicy%E2%80%9D-do-izraela/,
dostp
z
dn.
03.09.2011;
WT,
Geert
Wilders
i
obrocy
cywilizacji
Zachodu,
http://www.nacjonalista.pl/2010/06/15/geert-wilders-i-obroncy-cywilizacji-zachodu-felieton/, dostp z dn.
03.09.2011;
WT,
Angielska
Liga
Obrony (EDL)

eurosyjonizm
made
in
Britain,
http://www.nacjonalista.pl/2010/08/30/wt-angielska-liga-obrony-edl-%E2%80%93-eurosyjonizm-made-inbritain/, dostp z dn. 03.09.2011.

64

polityki prymat dobra Narodu, rozumianego jednak nie tylko jako wsplnota historii,
jzyka, terytorium i kultury, ale take jako okrelona wsplnota etniczna 95. Narodowy
radykalizm wspczenie powinien zatem kontynuowa idee narodowych radykaw
przedwojennych i lat drugiej wojny wiatowej wanie odnonie do religii, moralnoci oraz
prymatu narodu jako najwyszej wartoci w sferze ycia doczesnego. Innymi sowy,
nienaruszona powinna zosta sfera pogldw odnoszcych si do wiatopogldu, a wic
fundamenty tzw. nacjonalizmu chrzecijaskiego, ktry wpisuje nacjonalizm rozumiany jako
pogld goszcy podporzdkowanie interesw partykularnych (grupowych i jednostkowych)
interesowi narodu w wiatopogld goszony przez religi chrzecijask (katolicyzm), w
rezultacie czego nard staje si drog prowadzc do dobra absolutnego, czyli Boga. Oprcz
nacjonalizmu chrzecijaskiego, ktrego formu niewtpliwie by narodowy radykalizm w
okresie midzywojnia czy lat okupacji, a ktry wspczesnym spadkobiercom dawnego ONR
przekazuje hierarchi wartoci katolickich i narodowych, w ktrej te ostatnie
przyporzdkowane s pierwszym. Ponadto zdaniem W. Trojanowskiego naley take,
kontynuowa jako jedn z najwaniejszych idei narodowo-radykalnych prymat dobra
narodu, co wynika oczywicie z uznania narodu za najwysz warto doczesn.
Nie da si ukry, i otrzymujemy tutaj niezwykle zwile ujte w porwnaniu z latami
dziewidziesitymi idee narodowo-radykalne pod ktem przystosowania do
wspczesnoci. O ile w latach ubiegych, jak moglimy zauway, charakterystyczne byo
stanowisko odwoujce si jednoznacznie do caoci dorobku ideowego narodowego
radykalizmu, bez refleksji nad tym, co naley kontynuowa, a co odrzuci, o tyle teraz mamy
do czynienia wanie z takim zabiegiem efekt jednake jest tutaj zastanawiajcy. Ot
kontynuowa powinno si wedug dziaacza NOP wanie same fundamenty ideowe ruchu
narodowo-radykalnego, na czele z zaoeniami wiatopogldowymi, czyli z zasadami
nacjonalizmu chrzecijaskiego. Zauwamy, i takie postawienie sprawy wie si z
wyjtkow elastycznoci manewru odnonie do formuowania nawet nie tyle programu
politycznego, co wrcz idei odnonie do ustroju politycznego czy ustroju spoecznoekonomicznego. NOP, krytykujc ONR i ONR Podhale za odejcie od narodowego
radykalizmu, wanie poprzez twierdzenie, e naley kontynuowa idee odnoszce si do
hierarchii najwaniejszych wartoci, do sfery wiatopogldowej, a w sferze polityki mwic
wycznie o postawieniu dobra narodu nad innymi interesami, samo na siebie moe zwrci
ostrze krytyki ze strony tyche organizacji narodowo-radykalnych, zarzucajc NOP, i
gotowe jest czy dziedzictwo ruchu narodowo-radykalnego z koncepcjami jemu obcymi, a
w tym przypadku okrelonymi przez dziaaczy ONR czy ONR Podhale jako lewicowe, co
moglimy zaobserwowa na przykadzie krytyki terceryzmu. Co wicej, takie postawienie
sprawy przez W. Trojanowskiego moe wskazywa na wikszy ni dotychczas zakres
elastycznoci NOP odnonie do wspczesnych inspiracji oraz mocniejsze zwrcenie uwagi
na koncepcje tercerystyczne z innych krajw. Potwierdzeniem owego zaoenia moe by
fakt, i w poszczeglnych numerach 17. Cywilizacja Czasw Prby przychylne stanowisko
NOP zajmuje nie tylko odnonie do wspczesnych ruchw narodowowyzwoleczych czy
mniejszoci religijnych na wiecie i ich walk (Karenowie w Birmie, sudascy chrzecijanie,
Palestyczycy) 96, ale rwnie i ruchw politycznych o charakterze wyranie lewicowym, ale

95

W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s.
11.
96
Zob. K. Sawczak, Intifada, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, ss. 12 14; W. Trojanowski,
Karenowie zapomniana walka , 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, ss. 14 16; M. Kopaczyk, Sudan
ziemia nasiknita chrzecijask krwi, tame, ss. 17 18.

65

przy tym i narodowym, np. boliwaryzm Hugo Chveza 97, ktre z racji swojego
antyamerykanizmu i antyimperializmu przychylnie oceniane s przez publicystw NOP. To
wanie stosunek do wspczesnych latynoamerykaskich ruchw socjalistycznych jest tu
wymowny. Oto, co W. Trojanowski twierdzi odnonie do takowych ruchw: Narodowe
przebudzenie? Jak najbardziej, jeli wemiemy pod uwag, i owym przywdcom udao si
zaktywizowa rdzennych mieszkacw kontynentu i umoliwi im na nowo identyfikacj z
pojciami Narodu i Ojczyzny. Podkrelanie etnicznej tosamoci Indian nie stoi w
sprzecznoci z dominujca religi katolick, bdc istotn czci dziedzictwa kadego z
latynoamerykaskich narodw. Znacznie wikszym dla niej zagroeniem s finansowane z
ramienia Stanw Zjednoczonych protestanckie sekty oraz tak, jak na caym wiecie
globalizacja oraz zwizane z ni konsumpcjonizm i uniformizacja 98. Nawet zatem
zdecydowanie przecie lewicowe ruchy takie, jak boliwaryzm H. Chveza naley popiera ze
wzgldu na antyglobalizm i antyimperializm, zachowujc wobec nich yczliwy krytycyzm:
yczliwy krytycyzm wydaje si na dzie dzisiejszy jedynym sensownym podejciem w
ocenie tego, co niesie ze sob boliwaryzm i pokrewne ruchy. Z jednej strony pozwala nam na
docenienie tych pozytywnych tendencji dla krajw Ameryki aciskiej i ich spoeczestw, a
take umoliwia zachowanie czujnoci na wypadek nieoczekiwanych wolt ideowych jego
reprezentantw99. W lad za owym yczliwym krytycyzmem na portalu Nacjonalista.pl
opublikowano plakat wyraajcy poparcie dla H. Chveza ze strony woskich
trzeciopozycjonistw z Forza Nuova, z naczelnym hasem Spoeczna i narodowa. Trzecia
droga znw rozpoczyna si od Wenezueli (Sociale e nazionale. Terza via riparte dal
Venezuela) oraz stwierdzeniem H. Chveza Jestem prawdziwym peronist (Yo soy
peronista de verdad)100.
Skoro zatem naley przede wszystkim po historycznym ONR, ONR ABC, Grupie
Szaca i innych historycznych inicjatywach narodowo-radykalnych odziedziczy i
kontynuowa zaoenia wiatopogldowe, wyraajce podstawowe idee nurtu, to w jaki
sposb powinno si to czyni? Jakimi zasadami winien kierowa si narodowy radykalizm,
dziedziczcy nacjonalizm chrzecijaski od historycznych narodowych radykaw, w kwestii
problemw spoecznych, politycznych, przekraczajcych wszake granice pastw
narodowych na niespotykan dotd skal?
W. Trojanowski wymienia trzy elementy, ktre powinny wyrnia narodowy radykalizm
jako polsk Trzeci Pozycj, stanowic o jej alternatywie wobec Systemu, a take o jej
odrbnoci ideowej tak od prawicy (w tym i radykalnej), jak i od lewicy: antyrasizm (w
kontekcie etnopluralizmu), antyglobalizm i antyimperializm. Oto, co w dziaacz ma do
powiedzenia w kwestii antyrasizmu: Takie podejcie (tj. narodowo-radykalne, a wic
trzeciopozycyjne K. K.) nie oznacza jednake akceptacji rasizmu, ktry jako produkt XIX
wieku nie ma nic wsplnego z ide TP (Trzeci Pozycj K. K.) i jest przez ni
zdecydowanie odrzucany. Poszanowanie dla odrbnoci etnicznych i denie do ich
zachowania nie jest w jakikolwiek sposb tosame z prymitywnymi teoriami,
wartociujcymi ludzi na podstawie koloru skry, czy te kraju pochodzenia 101.
Wspczesny narodowy radykalizm powinien zatem w peni oprze swj nacjonalizm nie na
97

Zob. W. Trojanowski, Ameryka Poudniowa narodowe przebudzenie czy czerwony come back?, 17.
Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, ss. 15 16.
98
Tame, s. 16.
99
Tame, s. 16.
100
Zob. Wenezuela: Chavez na fali wzrostowej, http://www.nacjonalista.pl/2011/05/28/wenezuela-chavez-nafali-wzrostowej/, dostp z dn. 03.09.2011.
101
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.

66

szowinizmie czy rasizmie, ale wanie na etnopluralizmie, czyli poszanowaniu prawa kadego
narodu do wasnej kultury, terytorium i pastwa, co oznacza sprzeciw wobec nienawici
skierowanej ku innym narodom czy wobec wartociowania narodw i ich kultur, co
wizaoby si z chci podboju i zniewolenia innych, gorszych narodw przez lepsze,
rozwinite, jak rwnie sprzeciw wobec demokratyczno-liberalnych spoeczestw
otwartych, mieszanych kulturowo, etnicznie i rasowo, ktre tworzone byyby poprzez
promowanie liberalizmu obyczajowego (relatywizm moralny, swoboda obyczajowa jednostki,
akceptacja homoseksualizmu, aborcji, eutanazji, odrzucenie tradycyjnego modelu rodziny),
jak i masowej imigracji ludnoci. Rwnie pogldy wyraone przez portal internetowy
Nacjonalista.pl podaj t drog mylenia, a wic i zgodnie z Deklaracj Zasad Trzeciej
Pozycji, ktra zreszt, jak pamitamy z analizy idei tame zawartych, zostaa na jzyk polski
cho w pewien uproszczony sposb przeoona i opublikowana przez NOP: Stoimy na
pozycjach separatyzmu rasowo-kulturowego oraz etnopluralizmu jako postawy plasujcej si
pomidzy rasizmem, szowinizmem, a kosmopolityzmem. Uwaamy, e kady ma prawo do
rozwoju zgodnie z wartociami wsplnoty, w ktrej si znajduje. Prawdziwe pikno
dostrzegamy w naturalnej rnorodnoci, uksztatowanej w toku historii, nie za w procesie
przymusowych integracji cakowicie rnych spoecznoci 102. Obrona zrnicowania
narodowego, kulturowego, etnicznego i rasowego to wszake jedna z podstaw ideowych nurtu
trzeciopozycyjnego, std te nie dziwi wpisanie jej w obrb zasad wspczesnego
narodowego radykalizmu. Wspczeni spadkobiercy ONR powinni zatem wedug NOP
reprezentowa nacjonalizm opierajcy si wanie na etnopluralizmie, ktry w tym przypadku
wie si rwnie z separatyzmem rasowym.
Nie inaczej jest z antyglobalizmem i antyimperializmem take i one powinny by
fundamentaln cech idei narodowego radykalizmu jako wspczesnego polskiego
terceryzmu, cho widzimy tutaj pewien element ostronoci w podejciu
antyimperialistycznym i antyglobalistycznym, ktry wynika wszake z faktu, i mimo caej
swojej antyprawicowoci, narodowy radykalizm nie moe popa jednoczenie w
niepohamowany zachwyt nad lewicowoci, a wic musi konsekwentnie zachowa swoje
stricte tercerystyczne stanowisko. Niemniej jednak, mimo owego zastrzeenia,
antyimperializm i antyglobalizm to fundamenty wspczesnego narodowego radykalizmu:
Mwic o TP, nie mona zapomnie o antyimperializmie, a obecnie take antyglobalizmie.
Na samo wspomnienie tych dwch okrele niejednemu zwolennikowi tzw. skrajnej prawicy
wrd tzw. NR (sic!) zapala si lampka bezpieczestwa jak to, nacjonalizm i hasa rodem z
tzw. skrajnej lewicy? C, jeli taka reakcja pojawia si u osoby wiadomie przynalecej do
nurtu narodowego radykalizmu, to wypada tylko ubolewa nad jej formacj ideow103.
Narodowy radykalizm polski by bowiem wanie wedug NOP przykadem nacjonalizmu
wyamujcego si z dychotomii prawica lewica, nacjonalizmu rewolucyjnego,
opowiadajcego si za radykaln transformacj ustroju spoeczno-ekonomicznego wobec
takiego stricte tercerystycznego wymiaru narodowego radykalizmu, antyglobalizm i
antyimperializm wynikaj wanie z zachowania owego podstawowej cechy narodowego
radykalizmu, jego fundamentalnych zasad, a zatem s wspczesn odpowiedzi na obecne
zjawiska i procesy zagraajce suwerennoci pastw, tosamoci narodw i ich gospodarkom
antyimperializm i antyglobalizm si rzeczy wynikaj wanie z trwania przy fundamencie
narodowego radykalizmu, jakim jest prymat dobra narodu w yciu doczesnym, zachowanie
tosamoci, dobrobytu i niepodlegoci narodu. W. Trojanowski pisze w nastpujcy sposb:
Uksztatowany w latach 30. XX wieku historyczny polski narodowy radykalizm by
102

Nasze Pogldy, http://www.nacjonalista.pl/nasze-poglady/, dostp z dn. 03.09.2011.

W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.
103

67

odpowiedzi na wczesny kryzys kapitalizmu, jak i postpy komunizmu. Nie mg wic

uwzgldnia ani tym bardziej przewidzie hegemonii demoliberalizmu oraz zwizanej z nim
pozycji Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej. Idee ONR byy odpowiedzi na
konkretne problemy i wyzwania epoki, ktra odesza w niepami wraz z przybyciem
pierwszych onierzy armii amerykaskiej na kontynent europejski 104. Owym stwierdzeniom
wtruje manifest portalu internetowego Nacjonalista.pl: XXI wiek skonfrontowa nas z
nowymi wyzwaniami. Upadek bipolarnego ukadu si otworzy now kart w dziejach
ludzkoci, nadszed czas militarnej, ekonomicznej, kulturowej i politycznej dominacji
amerykaskiego mocarstwa. Jednobiegunowa (tak w oryginale K. K.) rzeczywisto
wymagaa na nowo rozpatrzenia warunkw, w ktrych obracay si grupy antysystemowego
nacjonalizmu, inaczej skazanym byo si na wegetacje w odmtach ycia spoecznego,
przyjcie roli Don Kichota, nie bdc w stanie dostrzec realnych zagroe 105. Wspczesne
problemy zagraajce wedug NOP jak nigdy dotd istnieniu i rozwojowi narodw nie tylko
w Europie, ale i na caym wiecie, wymagaj nowych, dostosowanych do wyzwa
wspczesnoci postaw, stanowisk i dziaa a takimi wanie s antyglobalizm i
antyimperializm, ktre mimo swojej nowoci wynikaj wanie z zachowania fundamentu
narodowego radykalizmu, jakim jest dobro narodu, bdce tak poza kapitalizmem i
demoliberalizmem, jak i poza marksizmem (zwaszcza komunizmem).
Czym konkretnie winien charakteryzowa si antyimperializm i antyglobalizm
wspczesnych narodowych radykaw? Oto, co twierdzi W. Trojanowski odnonie do
antyimperializmu: Krytycyzm to zasadniczy wyznacznik naszego antyimperializmu
solidarno z innymi narodami tak, poparcie i akceptacja dla reimw, ktre deprecjonuj
pojcie narodu, nie. W przeciwnym razie musielibymy solidaryzowa si ze zbrodniczym
reimem z Korei Pnocnej tylko dlatego, e jest antyamerykaski 106. Antyimperializm,
ktry wynika oczywicie z etnopluralizmu, a wic poszanowania tosamoci kadego narodu
i przeciwstawieniu si deniu do ujarzmiania, zniewolenia narodw w celu globalnej
dominacji, nie moe automatycznie wiza si z bezkrytyczn, bezrefleksyjn fascynacj
ustrojem, ktry stoi na drodze do stworzenia i konsolidacji Imperium Americanum trzeba
bowiem wedug narodowych radykaw z NOP rozrni midzy jego geopolityczn rol,
ktra polega na uderzeniu w imperializm i zatrzymaniu jego postpw, od ideowej treci, na
jakich si on opiera te wszake mog by cakowicie odmienne od Trzeciej Pozycji. To
wanie dlatego NOP pochwala krytyczn yczliwo wobec krajw Ameryki Poudniowej
prowadzcych otwarcie antyimperialistyczn i antyamerykask polityk, a odwoujcych si
do idei socjalistycznych i patriotycznych, jak np. Boliwia Evo Moralesa czy Wenezuela H.
Chveza. Owa ostrono wobec zbyt pochopnej fascynacji krajami i ruchami politycznymi
majcymi charakter otwarcie antyamerykaski wie si wanie z trzeciopozycyjnoci
NOP wszake pastwa takie, jak wspomniana wyej Korea Pnocna to pastwa opierajce
si na ideach komunistycznych wrogich nacjonalizmowi rewolucyjnemu tak samo, jak
liberalizm, a przeto s pastwami zniewalajcymi narody, ufundowanymi na
materialistycznym, antytradycyjnym wiatopogldzie. Std te antyimperializm i
antyamerykanizm musz wynika nie z ideowej fascynacji, ale przede wszystkim z zimnego
wyrachowania, z obiektywnej, geopolitycznej roli dopiero wnikliwa analiza idei, na jakich
dane pastwo opiera swoj polityk zagraniczn i wewntrzn, moe da odpowied, czy
mamy do czynienia z pastwem o zblionej do Trzeciej Pozycji obliczu ideowym, czy te

104

Tame, s. 11.
Nasze Pogldy, http://www.nacjonalista.pl/nasze-poglady/, dostp z dn. 03.09.2011.
106
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.
105

68

przeciwnie naprzeciw USA staje kraj bdcy takim samym dla narodowych radykaw
zem, co wanie ostoja wolnoci, pokoju, tolerancji, wolnego rynku i demokracji.
Antyimperializm, jak rwnie antyamerykanizm tworzcy z nim nierozerwalna wi,
jeszcze mocniej zawarte s w ideach ogoszonych na portalu Nacjonalista.pl: Kilkadziesit
ostatnich lat to rwnie okres panoszenia si agresywnego amerykaskiego imperializmu,
ktry po upadku konkurencyjnego mocarstwa pozby si jakichkolwiek hamulcw.
Antyimperializm czy si z prawem narodw do podania ciek rozwoju zgodn z wasn
przyrodzon tradycj. Biay Dom dc do realizacji interesw gospodarczych i
geopolitycznych nie zawaha si przed inwazj na Irak i Afganistan, gdzie jako symbol
kulturowej dominacji Zachodu pozwoli otworzy filie firmy McDonald. Jednoczenie
zagroone interwencj zbrojn s rzdy pastw, ktre kontestuj imperialistyczne zapdy
USA; Hugo Chvez i Mahmud Ahmadinead poddani s szykanom ze strony globalnej, proamerykaskiej opinii publicznej, gdy nieustpliwie broni godnoci i suwerennoci swoich
nacji. Jako nacjonalici udzielamy poparcie kademu ruchowi dcemu do ustanowienia
wielobiegunowego porzdku midzynarodowego, a ktry nie pozostaje wyemancypowany ze
wsplnoty narodowej w ramach ktrej funkcjonuje107. Konsekwentny zatem antyimperializm
wspczenie musi by dla narodowych radykaw z NOP jednoczenie antyamerykanizmem
to wanie Stany Zjednoczone s mocarstwem prowadzcym polityk oparta na
imperializmie, czyli podporzdkowywaniu swoim interesom kolejnych niepokornych
pastw i narodw, okrelanych przeze jako o za bd kraje bandyckie (rogue states),
m.in. poprzez zbrojne interwencje. USA to pastwo, ktre wedug NOP nie tylko dy do
dominacji politycznej w skali caego globu ziemskiego, ale rwnie do faktycznego
wyniszczenia tosamoci narodw poprzez promowanie amerykaskiego, konsumpcyjnego
stylu ycia, idei indywidualistycznych i materialistycznych, opartych na kulcie homo
economicus, czyli jednostki wyizolowanej od wasnego kulturowo-etnicznego otoczenia,
kierujcej si wycznie wasnymi egoistycznymi potrzebami, podejmujc decyzje zgodnie z
ekonomicznym rachunkiem zysku i strat, dla ktrej ycie stanowi tylko cig konsumpcji.
Oprcz niszczenia fundamentu duchowego, rugujc tradycyjne wartoci danego narodu, take
niszczy si jego ekonomiczn niezaleno w postaci propagowania zasad wolnego handlu i
nieskrpowanej przedsibiorczoci, ktra w praktyce oznacza wczenie danej narodowej
gospodarki w wiatowy rynek, a przeto wystawiajc j na swobodne dziaanie wielkich
koncernw niszczc rodzim, drobn wytwrczo. Imperializm amerykaski to wedug
nacjonalistw rewolucyjnych nie tylko denie do politycznego podporzdkowania innych
ziem, pastw czy narodw, ale take homogenizacja wiata poprzez promowanie liberalnych
wartoci jako alternatywy wobec zrnicowania kulturowo-etnicznego ludzkoci. To wanie
wizja de facto nowej cywilizacji jednej, oglnoludzkiej, materialistycznej, zdominowanej
przez kult indywiduum i ekonomii, z jednym dopuszczalnym ustrojem politycznym, czyli
demokracj liberaln oraz jedn, kapitalistyczn gospodark, ktra jednake zdominowana
bdzie przez wielki, midzynarodowy kapita, na stray ktrej bd stay jako wiatowy
andarm wanie USA. To wizja globalnego Imperium Americanum, ktra nie tylko bdzie
globalnym pastwem, ale take globaln cywilizacj, globalnym spoeczestwem
otwartym, maksymalnie ujednoliconym duchowo, wyzutym z tradycyjnego zrnicowania
kulturowo-etnicznego, i globaln gospodark dodajmy, e w Nowy Porzdek wiatowy
bdzie zatem mia w ujciu nacjonalistw rewolucyjnych charakter wybitnie scentralizowany,
zbiurokratyzowany, zhierarchizowany i zuniformizowany. Dlatego te wedug NOP naley
solidaryzowa si ze wszystkimi pastwami i ruchami politycznymi o charakterze
antyamerykaskim i antyimperialistycznym, jak np. Wenezuela H. Chveza czy Iran M.
107

Nasze Pogldy, http://www.nacjonalista.pl/nasze-poglady/, dostp z dn. 03.09.2011.

69

Ahmadineada, lecz z jednym wanie zastrzeeniem owe ruchy i kraje musz w swym
antyamerykanizmie i antyimperializmie wyraa patriotyzm, a wic odwoywa si do idei
narodowych, a tym samym broni zrnicowania wiata, jakie wie si wszake z istnieniem
rnych narodw, kultur, pastw. Owo zastrzeenie wie si oczywicie z rezerw i
krytycznym stanowiskiem wobec pastw, ktre s antyimperialistyczne i antyamerykaskie,
lecz czyni to w imi idei, ktre cho konkurencyjne dla American way of life, pokrewne s
liberalizmowi ze wzgldu na materializm chodzi tu oczywicie wanie o marksizm, czego
najlepszym dowodem jest zastrzeenie wyraone powyej przez W. Trojanowskiego wobec
Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej108.
Rwnie antyglobalizm narodowo-radykalny musi by cile odrniony od
antyglobalizmu skrajnej lewicy: W ostatnich latach okrelenie to stao si swoistym
wytrychem, na ktrym przerne ruchy polityczne, szczeglnie z tzw. lewicy, prbuj zbi
kapita polityczny. To, co postuluj, to jednak nie odrzucenie globalizacji i przywrcenie
pastwom narodowym funkcji decyzyjnych w kwestiach gospodarczych, ale zastpienie
obecnej globalizacji inn, bardziej sprawiedliw. Pokazuje to rzeczywiste oblicze tzw.
ruchu antyglobalistycznego, ktry nie uoglniajc jest w duej mierze kolejnym z
elementw Systemu, majcym za zadanie kanalizowa spoeczne obawy i doskonale
wpisujcym si w iluzj pluralizmu politycznego oraz swobody wyraania pogldw 109.
Innymi sowy, W. Trojanowski poda tutaj szlakiem wytyczonym przez nie tylko brytyjskich
trzeciopozycjonistw, lecz generalnie rodowiska tercerystyczne, ale take m.in. francusk
Now Prawic, wedle ktrego wanie idea etnopluralizmu, a wic poszanowanie tosamoci
ludw, narodw, grup etnicznych, zachowanie zrnicowania etnicznego, stanowi niezbdny
warunek konsekwentnego, autentycznego antyglobalizmu. W przeciwnym wypadku mamy
bowiem do czynienia podajc tym tokiem mylenia nie z antyglobalizmem, ale raczej z
alterglobalizmem, gdy globalizacji neoliberalnej przeciwstawiana jest zwaszcza przez
radykaln lewic de facto globalizacja socjalistyczna, sprawiedliwa spoecznie, eliminujc
globalne nierwnoci, postulujca powoanie instytucji ponadnarodowych, ktre podjyby
si prb regulacji globalnego rynku, wielkiego, multinarodowego kapitau. Ponadto
ugrupowania tzw. antyglobalizacyjne, bdce wedug narodowych radykaw choby z racji
swojej lewicowoci, w tym radykalnej, bazujcej na marksizmie, faktycznie
alterglobalizacyjnymi, akceptuj swobod obyczajow, czy chociaby masow imigracj,
przyczyniajc si tym samym do niszczenia rnorodnych korzeni kulturowych i etnicznych,
tradycyjnych wartoci, a tym samym na rwni z liberalizmem niszcz bogactwo ludzkoci
tkwice w jej tradycyjnym, kulturowo-etnicznym zrnicowaniu. Tym samym nie s one
alternatyw dla idei, na ktrych opiera si materialistyczny, ekonomistyczny System, lecz
tylko postulatem jego zreformowania, uczynienia go bardziej ludzkim, wic globalizacj
nie z ekspansj wielkich koncernw i narastajcymi nierwnociami midzy bogat Pnoc a
biednym Poudniem w porzdku midzynarodowego, lecz z pooeniem podwalin pod
socjalizm midzynarodowy, w ktrym ludzko stanie si jedn, globaln spoecznoci
opart na rwnoci.
Antyglobalizm zostaje take oczywicie wyraony mocno przez portal Nacjonalista.pl,
przy czym tutaj wie si on bezporednio z antykapitalizmem: tak jak antyimperializm jest
nieodczny wspczenie od antyamerykanizmu, tak te antyglobalizm musi by dzi
zwizany wanie z antykapitalizmem. Co wicej, w antykapitalizm posiada dwa wymiary:
gospodarczy, gdzie atakuje si sam istot gospodarki wolnorynkowej w jej wspczesnym
108

Co ciekawe, o ile Korea Pnocna jest wanie uznawana za relikt komunizmu i zimnej wojny, o tyle liczne
odwoania H. Chveza do marksizmu nie zostaj zauwaone przez polskich narodowych radykaw z NOP.
109
W. Trojanowski, Noi, Terza Posizione My, Trzecia Pozycja, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1,
s. 11.

70

wydaniu, uznanym za neoliberalne, czyli wanie za czysty leseferyzm 110, oraz kulturowy,
tzn. zwizany z propagowanie konsumpcjonizmu, indywidualizmu, kosmopolityzmu, a wic
idei liberalnych odnonie do sfer obyczajowoci czy nawet wiatopogldu. Oddajmy gos
narodowym radykaom z owego portalu, bdcymi take dziaaczami NOP:
NACJONALISTA.PL stoi twardo na linii antyglobalizmu i antykapitalizmu (kulturowego,
jak i gospodarczego). Globalizacja, czyli proces midzynarodowego podziau pracy w imi
interesw finansowych potg doprowadza do niszczenia caych sektorw produkcji
poszczeglnych krajw, gdy nie s one wystarczajco zyskowne dla menaderw wielkich
korporacji. Wraz z dramatem zwykych ludzi, ktrych pozbawiono pracy, idzie zwalczanie
lokalnych tradycji, z powodu ich niekompatybilnoci z systemem spoecznym, ktry oczekuje
od czowieka tylko zdolnoci do konsumpcji. Ludzie pojmowani jako cz wsplnoty nie s
potrzebni, gdy nie ma to znaczenia dla zwikszenia dochodw. Mamy do czynienia z
lansowaniem wzoru kulturowego, ktry naley okreli jako konsumpcjonizm nie
wymagajcy wyszych wartoci, zakorzenienia, twrczoci jeste tym co kupujesz krzycz
z kadej strony mass-media. Ten nie majcy nic wsplnego z europejsk tradycj kulturowy
kapitalizm jest wynikiem mentalnej okupacji Europejczykw przez atlantycki imperializm,
ktrego obecno na naszym kontynencie jest odpowiedzialna za moraln degrengolad
spoeczestw. Globalizacja oznacza rwnie otwarcie granic na obcych nam kulturowo
imigrantw, ktrzy nie bdc w stanie dostosowa si do otoczenia, w ktrym si znaleli,
staj si rdem nowych konfliktw111. Powysza charakterystyka globalizacji, czyli
procesu powstawania jednolitej, wiatowej gospodarki kapitalistycznej, jak widzimy, posiada
cechy prawicowe (globalizacja jako uniformizacja kulturowa, powodujca zanik tradycyjnych
wizi spoecznych, tradycyjnych wartoci, tosamoci danej kultury czy narodu, promujca
konsumpcyjny, materialistyczny, pogardzajcy wyszymi wartociami styl ycia, masowe
imigracje ludnoci o obcym pochodzeniu, przyczyniajc si do tworzenia wyzutych z
zakorzenienia spoeczestw mieszanych kulturowo i etnicznie, bdcych de facto sum
wyizolowanych atomw bez adnej wiadomoci odnonie do swojego pochodzenia), jak i
bliska jest krytyce lewicowej (globalizacja zdefiniowana przez redaktorw Nacjonalista.pl
jako proces powstawania oglnowiatowego systemu ekonomicznego charakteryzujcego si
podziaem pracy, ktry powoduje narastanie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych midzy
pastwami, jak i wewntrz pastw, powstawanie coraz wikszych obszarw biedy,
pauperyzacj i bezrobocie oraz ktry funkcjonuje w interesie wielkich, ponadnarodowych
koncernw). NOP jako polska Trzecia Pozycja zwalcza tym samym globalizacj i
kapitalizm wyamujc si z autoidentyfikacji jako wycznie prawica lub lewica std te
NOP, okrelajcy siebie jako poza lewic i prawic, owe dwa zjawiska wspczesne krytykuje
z pozycji charakterystycznych dla nurtu trzeciopozycyjnego, tzn. narodowych i
tradycjonalistycznych zwracajc uwag na niebezpieczestwa duchowe, jakie nios ze sob
globalizacja i kapitalizm, wice si z negacj Tradycji i tosamoci narodu jak rwnie
socjalnych, atakujc je za narastanie nierwnoci spoeczno-ekonomicznych, pauperyzacj
coraz wikszych rzesz ludnoci, niszczenie rodzimej przedsibiorczo przez wielkie
koncerny ponadnarodowe.
110

Warto tu zauway, i ONR i ONR Podhale, wychodzc ze stanowiska konserwatywno-liberalnego,

zgadzajc si w wielu punktach np. z UPR, wspczesny ustrj spoeczno-ekonomiczny tak w Polsce, jak i na
wiecie uznaj nie za kapitalistyczny, lecz ze wzgldu na np. na polityk podatkow pastwa, dawienie
przedsibiorczoci przez biurokracj, interwencjonizm pastwowy wrcz za swoist odmian socjalizmu w
zwizku z tym domagaj si wanie autentycznego, wolnego od ingerencji pastwowej wolnego rynku a
zatem ustroju spoeczno-gospodarczego, ktry wedug NOP, jak i innych rodowisk tercerystycznych, ju panuje
na wiecie.
111
Nasze Pogldy, http://www.nacjonalista.pl/nasze-poglady/, dostp z dn. 03.09.2011.

71

Co ciekawe, w powyszym tekcie mowa jest take o kolonizacji duchowej Europy

poprzez zaszczepienie jej mentalnoci kapitalistycznej. Kapitalizm zostaje bowiem uznany za
sprzeczny z cywilizacj europejsk, bdc oczywicie opart na Tradycji danej przez Boga, a
zachowywanej przez Koci katolicki. Cywilizacja chrzecijaska, tradycyjna, europejska a
wspczesna cywilizacja atlantycka, zachodnia, swoj genez zawdziczajca
protestantyzmowi i Owieceniu, a wic buntowi wobec katolicyzmu to bowiem dwa
odrbne wiaty, midzy ktrymi jest tylko gboka przepa. Oto, jak obecnie narodowi
radykaowie NOP wyraaj bowiem wasny stosunek do ustroju spoeczno-gospodarczego w
kontekcie antyglobalizmu i antykapitalizmu: Opowiadamy si za ustrojem spoecznogospodarczym, ktremu przywieca bd idee poszanowania ludzkiej godnoci, prawa do
wasnoci, sprawiedliwoci spoecznej, solidarnoci i wspdziaania. Z moralnego punktu
widzenia nie mona dopuci do sytuacji, w ktrej bieda, masowe bezrobocie, bezdomno
traktowane s jako strukturalny element systemu. Kapitalizm tak jak sowiecki komunizm
doprowadza do koncentracji wasnoci: jeden w rkach grupy kapitalistw, a drugi w rkach
pastwa. W obu przypadkach spoeczestwo jest faktycznie wywaszczone. Dystrybucjonizm,
korporacjonizm, katolicka nauka spoeczna, wszelkie koncepcje odwoujce si do zasad
Trzeciej Pozycji to jest nasze credo w sprawach gospodarczych 112. w fragment manifestu
Nacjonalista.pl oczywicie zgodny jest z antykapitalizmem trzeciopozycyjnym mamy tutaj
do czynienia z dokadnym powtrzeniem idei, jakie zawarte zostay chociaby w Deklaracji
Zasad Trzeciej Pozycji. Poszanowanie wasnoci jako fundamentu wolnoci jednostki
(bdcej przy tym czonkiem uszeregowanych wsplnot: rodziny, gminy, korporacji
zawodowej, a wreszcie caego organizmu narodowego), podporzdkowanie ycia
gospodarczego dobru wsplnemu, czyli dobru narodu, jak rwnie etyce katolickiej,
solidaryzm narodowy, odrzucenie walki klas oraz walki egoistycznych jednostek, a take
sprawiedliwo spoeczna s to wszake idee wyraane wanie przez Trzeci Pozycj, a
wic i NOP.
Czym zatem wedug NOP, reasumujc, powinien by narodowy radykalizm wspczenie,
u progu nowego tysiclecia, w obliczu globalizacji, midzynarodowego terroryzmu, globalnej
dominacji USA, masowych imigracji midzy rnymi kontynentami? Najkrcej rzecz
ujmujc, winien by on wanie polskim odpowiednikiem nacjonalizmu rewolucyjnego,
cilej nurtu Trzeciej Pozycji, czyli kontynuowa powinien to, co w historycznym dorobku
narodowo-radykalnym najistotniejsze, co stanowi o jego tosamoci ideowej, a wic
kluczowe zaoenia ideowe w sferze wiatopogldowej, stanowice o hierarchicznym
podporzdkowaniu nacjonalizmu jako najwyszej wartoci doczesnej Bogu jako wartoci
absolutnej, rdu wszelkiej doskonaoci w wiecie, a wic uznaniu prymatu Prawa Boego i
oglnie Tradycji katolickiej jako niezbdnych fundamentw tosamoci narodu. Z kolei
naley odrzuci to, co w historycznym narodowo-radykalizmie wynikao z wczesnego
ducha epoki, a wic wczesnej mentalnoci, wzorcw bazujcych na faszyzmie,
objawiajcych si w wodzowskiej strukturze organizacyjnej, bogatej symbolice i
umundurowaniu. Innymi sowy, wspczenie narodowy radykalizm musi kontynuowa
dziedzictwo historycznego ONR czy ONR ABC, jednake ze zwrceniem uwagi na
wyzwania obecnego wiata, o ktrych jeszcze kilkadziesit lat temu nikt nie zdawa sobie
sprawy, a wic by wanie czysto polskim w swych korzeniach i tosamoci reprezentantem
Trzeciej Pozycji. W. Trojanowski podsumowuje owo stanowisko takimi sowami: Gdy dzi
mylimy o terceryzmie, do gosu dochodz takie okrelenia, jak nowoczesny nacjonalizm,
antyglobalizm w imi suwerennoci pastwowej, antyimperializm w imi solidarnoci
midzynarodowej, antyrasizm w imi poszanowania tosamoci i odrbnoci, antykapitalizm i
112

Tame.

72

antykomunizm w imi przyszoci i pomylnoci Narodw, antyliberalizm w imi zachowania

Tradycji. W podobnym duchu myleli nasi wielcy poprzednicy z okresu midzywojennego.
W podobnym ruchu rozwijali swojej koncepcje dziaacze ruchw narodowo-rewolucyjnych w
Europie po 1945 roku113.
Jak wic widzimy, droga NOP do idei Trzeciej Pozycji bya stopniowa i niezwykle zawia.
O ile organizacyjnie sprawa bya stosunkowo prosta wszake przyjazd do Polski D.
Hollanda zapocztkowa czonkostwo NOP w ITP, ktra wychodzc poza Wyspy Brytyjskie
staa si forum wsppracy i wymiany dowiadcze, pogldw rnych ugrupowa
narodowo-rewolucyjnych, ktrych pogldy oczywicie musiay mieci si w ramach
wyznaczonych przez Deklaracj Zasad Trzeciej Pozycji, o tyle jednak przenikanie idei
trzeciopozycyjnych dokonao si w ciekawy sposb poczwszy od 1992 r. NOP
jednoznacznie koncentrowa si na dorobku ideowym historycznego ruchu narodoworadykalnego, przejmujc cao idei, cho z racji na idee dotyczce ustroju politycznego i
spoeczno-gospodarczego znacznie bliej byo owej organizacji do ONR ABC ni do RNR
Falanga, std te publikowano artykuy teoretykw zwizanych wanie z tym
ugrupowaniem narodowo-radykalnym, a idee Trzeciej Pozycji traktujc jako idee pozostajce
w zgodzie z narodowym radykalizmem, jednoznacznie wskazujc, e to wanie polski
narodowy radykalizm jest tutaj gwnym punktem odniesienia, a Trzecia Pozycja zostaje
zaakceptowana, gdy wyraa ona te same, co narodowi radykaowie wspczenie idee, a
zatem polski narodowy radykalizm stanowi i prekursora, i wspczesnego, polskiego
reprezentanta owych trzeciopozycyjnych zasad. Nie wnikano przy tym gbiej, co naley
odrzuci wspczenie z dorobku ideowego ruchu narodowo-radykalnego, a co naley
zachowywa czy wprowadzi jako nowy element, zgodny z wyzwaniami wspczesnoci.
Jedynym nowym elementem wanie dziki ITP byo dostrzeenie koniecznoci
wsppracy midzy nacjonalistami rewolucyjnymi z rnych krajw Europy, a nawet wiata.
Sytuacja zmienia si w latach 2008 2009, kiedy to zaniepokojeni stanem
samowiadomoci ideowej wielu narodowych radykaw w Polsce, zwaszcza w
organizacjach ONR i ONR Podhale, NOP postanowio dokona refleksji nad wspczesnym
obliczem ideowym narodowego radykalizmu. Bezwzgldnie potpiono wszelkie prby
identyfikacji ruchu narodowego radykalnego jako skrajnej prawicy i akcentowanie
pokrewiestw ideowego z nurtami kontrrewolucyjnymi. W lad za odrzuceniem
prawicowoci odrzucono rwnie bezwzgldnie kapitalizm, a zwaszcza jego czysty,
leseferystyczny, pozbawiony interwencjonizmu pastwowego typ. Postanowiono zatem
dokona pewnej rewizji idei narodowo-radykalnych zgodnie z wymogami wspczesnoci,
gbszej refleksji nad tym, co naley odrzuci, a co pozostawi w obecnym czasach z bogatej
spucizny ideowej historycznych narodowych radykaw. Oznaczao to take znacznie blisze
przyjrzenie si ideom trzeciopozycyjnym i generalnie zachodnioeuropejskiemu terceryzmowi.
Z dziedzictw ideowego narodowego radykalizmu postanowiono kontynuowa to, co
wiadczyo o tosamoci ideowej owego ruchu, czyli fundamentalne idee ze sfery
wiatopogldowej, a wic idee nacjonalizmu chrzecijaskiego, jak m.in. hierarchiczn
relacj midzy dobrem narodu a Bogiem, oparcie tosamoci narodowej na wartociach
katolickich. Jednoczenie w kwestii wizji ustroju politycznego i spoeczno-ekonomicznego
ju naleao uwzgldnia wymogi wspczesne, a wic nowe zjawiska, procesy wpywajce
na polityk, gospodark i sprawy spoeczne narodw i pastw, cho oczywicie kreowanie
wizji ustrojowych musiao dokonywa si z gwnymi wytycznymi nacjonalizmu
chrzecijaskiego, zawartymi nie tylko w pismach przedwojennych teoretykw narodowego
radykalizmu, ale rwnie w Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji. Przestrzeono jednoczenie
113

Tame, s. 11.

73

przed zbyt wybujaym, obsesyjnym antykomunizmem, a za gwnego wroga obrano wanie

demokracj liberaln, kapitalizm, a take prawic, ktra zafaszowywaa tradycyjne wartoci
czc je demoliberalizmem, a wic z Systemem. Zaakcentowano take antyimperializm,
antyglobalizm i antyamerykanizm, jednoczenie podkrelajc odrbno ideow NOP jako
polskich narodowych radykaw od rodowisk radykalnie lewicowych, ktre zajmujc takowe
stanowiska czyni to cakowicie z odmiennych ideowo pobudek, jednoznacznie wrogich
ideom trzeciopozycyjnego, rewolucyjnego nacjonalizmu. Narodowy radykalizm poczwszy
od lat 2008 2009, ktre umownie wskazuj na pewne oywienie ideowe NOP ze wzgldu na
wznowienie wydawania Szczerbca i powstanie nowego pisma 17. Cywilizacja Czasw
Prby, pozostaje co prawda gwnym punktem odniesienia, jednake poddany zosta
wyranie pewnemu uwspczenieniu i cilejszym ni dotd powizaniu z
zachodnioeuropejsk doktryn Trzeciej Pozycji, oczywicie zachowujc idee reprezentowane
przez ITP i EFN. Narodowy radykalizm winien by kontynuowany w postaci cile
wyselekcjonowanej wedug NOP, zachowujc swoj tosamo ideow, ktra ma charakter
wanie trzeciopozycyjny, m.in. ani prawicowy, ani lewicowy, ani kapitalistyczny, ani
socjalistyczny, a przy tym odrzucajc to, co niezgodne z duchem epoki wspczesnej,
unikajc archeologizmu, czyli lepego przenoszenia dawnych wzorcw, czstokro
drugorzdnych, ktre wynikay z wczesnej mentalnoci czy kultury, w czasy obecne.

74

Rozdzia 4. Sfera wiatopogldowa w ideach NOP .

4.1. rda inspiracji NOP jako polskiego przedstawiciela Trzeciej Pozycji.
Zanim przejdziemy do analizy idei w sferze wiatopogldowej, podsumujmy nasze
dotychczasowe rozwaania umoliwi nam to take nakrelenie pewnej odrbnoci idei NOP
na tle organizacji trzeciopozycyjnych z innych krajw Europy, a zatem wskae, i Trzecia
Pozycja stanowi zjawisko nie cile zuniformizowane, lecz zrnicowane odnonie do kultury
danego narodu, jego dowiadcze historycznych itd., jak rwnie umoliwi nam okrelenie
rde inspiracji ksztatujcych narodowy radykalizm NOP jako polski wariant Trzeciej
Pozycji. W poprzedniej czci niniejszej pracy przeanalizowalimy ewolucj ideow NOP w
kierunku Trzeciej Pozycji. Wskazalimy na brak jednolitoci ideowej owej organizacji u
zarania transformacji ustrojowej w Polsce, jak rwnie na wizyt D. Hollanda w 1992 r.,
ktra okazaa si by przeomowym wydarzeniem dla wykrystalizowania si oblicza
ideowego NOP jako wspczesnego reprezentanta narodowego radykalizmu doktryny, ktra
dla NOP stanowi zarwno prekursora, jak i polski wariant idei Trzeciej Pozycji.
Przyjrzelimy si take bliej ewolucji stosunku owej organizacji do dziedzictwa ideowego
polskiego ruchu narodowo-radykalnego ujtego jako prekursor idei trzeciopozycyjnych, jak i
wizji wspczesnego narodowego radykalizmu jako polskiej Trzeciej Pozycji.
O ile zatem w poprzedniej czci pracy analizie poddalimy ewolucj ideow NOP w
kierunku Trzeciej Pozycji, a take stosunek do dziedzictwa ideowego ONR i wizj
narodowego radykalizmu jako nurtu trzeciopozycyjnego w czasach wspczesnych, o tyle w
tym miejscu przyjrzymy si bacznie ideom narodowo-radykalnym w sferze wiatopogldowej
propagowanym przez NOP jako polska wizja trzeciopozycyjnego porzdku narodowego,
rewolucyjnego, bdcego alternatyw wobec materializmu i relatywizmu, czy to w
kapitalistycznej, czy te marksistowskiej postaci. Zanim jednak rozpoczniemy analiz idei
NOP jako polskiej, a wic narodowo-radykalnej, formuy Trzeciej Pozycji, warto zatem
pokrtce wyliczy rda inspiracji, ktre uka nam podobiestwa, ale take i rnice
midzy polskim wariantem Trzeciej Pozycji a brytyjskim oryginaem. Ot, jak
zauwaylimy, fundamentem NOP jest narodowy radykalizm, do ktrego co prawda stosunek
uleg pewnej ewolucji co przeanalizowalimy powyej niemniej jednak wci stanowi
podstawowe rdo inspiracji. Polska Trzecia Pozycja to zatem przede wszystkim narodowy
radykalizm we wspczesnej postaci, tj. etnopluralistycznej, antyglobalistycznej,
antyimperialistycznej, antyamerykaskiej, antykomunistycznej i z racji upadku bloku
wschodniego przede wszystkim antyamerykaski. Oprcz historycznego narodowego
radykalizmu, czyli rodzimego rda inspiracji, NOP oczywicie jako bd co bd partii
zainspirowanej rwnie dowiadczeniami i ideami Brytyjczykw, czerpie take i ze rde
inspiracji, ktrych synteza wszake stworzya oblicze ideowe Trzeciej Pozycji, tj.
tradycjonalizmu katolickiego, legionaryzmu rumuskiego oraz dystrybucjonizmu. Podobnie
jak D. Holland i inni, NOP zwrci uwag na rozrnienie midzy katolicyzmem
tradycyjnym, uznanym po prostu za prawdziwy katolicyzm, a katolicyzmem
modernistycznym, bdcym de facto protestantyzacj i judaizacj Kocioa, ktry szczeglnie
od Soboru Watykaskiego II zdobywa coraz silniejsz pozycj w onie Kocioa, w tym take
w Polsce, co jeszcze bardziej zblia NOP do owego nurtu. Take i idea Politycznego
onierza Nowego Czowieka, o osobowoci heroicznej, bezwzgldnie wierzcego,
pobonego i ascetycznego, ktrego wychowanie w swoim sercu i duszy jest zadaniem
kadego dziaacza ruchu nacjonalistycznego, otwarcie wzorowane na koncepcjach C. Z.
Codreanu i jego inicjatyw: elaznej Gwardii i Legionu w. Michaa Archanioa, obecne jest
w ideach NOP wanie poprzez ITP. Wreszcie dystrybucjonizm jako inspiracja idei
75

spoeczno-ekonomicznych dla narodowych radykaw NOP, cho obecna w pracach takich

narodowcw, jak A. Doboszyski czy teoretycy zwizani z ONR ABC, to gwnie dziki
ITP zosta zauwaony przez t wspczesn, narodowo-radykaln parti.
Tym samym moemy zatem twierdzi, i idee wspczesnego narodowego radykalizmu
NOP opieraj si na czterech rdach, dostarczajcych inspiracji historycznych:
- narodowy radykalizm inspiracja rodzima, przeto najwaniejsza, bdca jdrem idei;
- katolicki tradycjonalizm;
- legionaryzm rumuski;
- dystrybucjonizm.
Owe ostatnie trzy elementy s ju uzupenieniem dziedzictwa ideowego historycznych
narodowych radykaw, jak i su ich wzbogaceniu oraz uwspczenieniu, a dotary one
do NOP drog zagranicznych kontaktw, czyli z ITP. Widzimy wic, e Trzecia Pozycja,
zapocztkowana ideowo we Woszech, a skrystalizowana przez nacjonalistw rewolucyjnych
angielskich, szkockich, walijskich i in., czyli na Wyspach Brytyjskich, mimo niewtpliwych
aspiracji oglnoeuropejskich si rzeczy musiaa rnicowa si po wyjciu poza Wielk
Brytani. Trzecia Pozycja wszake powstaa w krgu brytyjskich nacjonalistw, ktrzy cho
okrelali si jako nacjonalici angielscy, walijscy czy szkoccy, wsplnie wyraali cile
okrelone idee, co znalazo wanie w sformuowaniu nurtu trzeciopozycyjnego nacjonalizmu.
Jednake, jak pamitamy, D. Holland i jego zwolennicy pragnli, by Trzecia Pozycja bya
czym wicej anieli tylko nurtem nacjonalizmu rewolucyjnego (terceryzmu), do tego nurtem
wyraajcym wycznie aspiracje narodw Wielkiej Brytanii miaa to by alternatywa
wobec wspczesnego, materialistycznego wiata nie tylko dla narodw z Wysp Brytyjskich,
ale take dla caej Europy. To jednake oznaczao, i si rzeczy nurt trzeciopozycyjny stanie
si sam niezwykle zrnicowany ze wzgldu na odmienne historyczne dowiadczenia i
inspiracje ze strony poszczeglnych narodw europejskich. Widoczne jest to wanie na
przykadzie NOP tutaj korpus ideowy Trzeciej Pozycji zostaje doczony do spucizny
narodowo-radykalnej narodowy radykalizm to wanie polski trzeciopozycjonizm.
Widoczne jest to zreszt wyranie w wystpieniu wygoszonym przez Artura Szablaka jako
reprezentanta NOP na Konferencji Narodowej, ktra zosta zorganizowana w Poznaniu w
dniu 22 sierpnia 1998 r.: Trzecia Pozycja to ideowe i polityczne forum wsppracy, na
ktrym spotykaj si przedstawiciele organizacji narodowych. Jest to ruch powoany jednak
nie dla jakiego kaprysu, czy dla osignicia jakich doranych celw. Organizacje zczone
w Trzeciej Pozycji prezentuj zblione, a nawet w wielu kwestiach tosame podejcie do
zagadnie ideowych, gospodarczych, spoecznych i politycznych 114. Ot zwrmy tu
szczeglnie uwag na sformuowanie zblione, a nawet w wielu w kwestiach tosame
dziaacz NOP otwarcie wskazuje, e idee trzeciopozycyjne dla poszczeglnych organizacji
nacjonalistycznych, inspirujcych si Deklaracj Zasad Trzeciej Pozycji, nabieraj
znaczenia zgodnie z poszczeglnymi tradycjami narodowymi owych organizacji, s
reinterpretowane zgodnie z rodzimymi ideami nacjonalistycznymi, przez co zasady zawarte w
oficjalnym dokumencie staj si swoistym spektrum ideowym, w ramach ktrego
poszczeglne ugrupowania narodowo-rewolucyjne z rnych krajw Europy mog
formuowa wasne koncepcje lub reinterpretowa koncepcje zawarte w niniejszej deklaracji,
jednake wanie nie wychodzc poza owe ramy. Tym samym oryginalna Trzecia Pozycja
to wanie nacjonalici rewolucyjni z Wysp Brytyjskich to oni wszak utworzyli ITP,
opublikowali The Ten Points of the Third Position przetumaczone take na jzyk polski,
cho jak zauwaylimy, nie zawsze wiernie jako Deklaracja Zasad Trzeciej Pozycji, jak
rwnie z tego krgu pochodzi ksika Polityczny onierz. rodowiska trzeciopozycyjne
114

Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.

76

pochodzce z innych krajw, ktre inspirowane byy zasadami powstaymi wanie w

Wielkiej Brytanii, czyniy to poprzez nie mechaniczne ich kopiowanie na wasny teren, ale
poprzez odwoania do wasnej tradycji nacjonalistycznej, np. Hiszpanie z Falange Espaola
La Falange odwoujc si do idei Trzeciej Pozycji czynili to poprzez pryzmat wasnych idei,
czyli w tym przypadku falangizmu m.in. J. A. Primo de Rivery. Std te idee Trzeciej
Pozycji, w miar upowszechniania swojego wpywu, w innych krajw Europy nabieray nieco
innego oblicza, tworzc tym samym swoiste spektrum ideowe, w ramach ktrego miecio si
wiele rnych idei, nie zawsze cakowicie zbienych z oryginaem brytyjskim. Oto, w jaki
sposb NOP obwiecio na amach Szczerbca swoj blisko ideow z ITP, wyranie
wskazujc wanie na podstawowe pryncypia, ktre w gruncie rzeczy mona bardziej
szczegowo rnorodnie interpretowa: Pojcie >>Trzecia Pozycja<< oznacza alternatyw
w stosunku do materialistycznych ideologii wspczesnego wiata: komunizmu i liberalizmu.
Jest to odrzucenie centralizacji i totalitaryzmu, cech charakterystycznych na rnych
paszczyznach dla tych koncepcji. >>Trzecia Pozycja<< to nie droga porednia pomidzy
komunizmem a kapitalizmem, ale totalna negacja >>wartoci<< je okrelajcych. Nie
przypadkiem wic ITP w Polsce reprezentuje wanie NOP. Poczya nas wsplnota ideowa:
katolicyzm, walka o decentralizacj polityczno-gospodarcz a wic odebranie strukturom
wadzy nad czowiekiem, rodzin, narodem i wanie dziaania na rzecz stworzenia Europy
Wolnych Narodw Europy >>Stu Flag<<115.
Przywoajmy zreszt tutaj ponownie NOP cho podane wyej cztery rda inspiracji
tworz po dzi dzie oblicze ideowe owej organizacji, to nie wyczerpuj cakowicie idei,
ktre na amach np. Szczerbca byy poruszane publikowane take teksty otwarcie
odwoujce si do tradycjonalizmu integralnego, poruszajce nie tylko idee sformuowane
przez jego najbardziej znanych reprezentantw, na czele w tym przypadku z J. Evol, ale
take wyraajc wasne wizje dziejw cywilizacji aryjskiej, czyli indoeuropejskiej, swe
korzenie majcej w mitycznej Hyperborei, ktr odziedziczy katolicyzm 116. Idee okazay si
jednak nie mie wikszego wpywu na idee NOP, niemniej jednak obecno bezporednich
inspiracji tradycjonalizmem integralnym warto odnotowa, choby majc w pamici wyranie
negatywne stanowisko D. Hollanda wyraone w jego przedmowie do brytyjskiego wydania
ksiki C. Z. Codreanu, ktre to stanowisko oczywicie ju wczeniej przedstawilimy.

4.2. Nacjonalizm chrzecijaski i tradycjonalizm katolicki jako fundamenty

wiatopogldowe polskich narodowych radykaw z NOP.
Skupmy zatem ju uwag cile na sferze wiatopogldowej: NOP oczywicie jako
reprezentant narodowego radykalizmu staje na gruncie nacjonalizmu chrzecijaskiego, a
wic nacjonalizmu podporzdkowanego zasadom religii chrzecijaskiej. Co wicej, jak ju
zauwaylimy na przykadzie wystpienia P. Paczuskiego podczas II Kongresu NOP, ITP
zwrcia uwag polskich nacjonalistw na problematyk tradycjonalizmu katolickiego, a tym
samym na powany kryzys panujcy obecnie wrd znacznej hierarchii duchownej, grocy
odejciem od dogmatw wiary, hierarchicznej struktury Kocioa, liturgii czy wreszcie
podejciem Kocioa do wspczesnego wiata, wyraajcy si w ulgoci wobec niego i
porzucenia de facto swojej duszpasterskiej misji na rzecz przystosowania i swego rodzaju
dogonienia wiata. Tradycjonalizm katolicki, bdcy niewtpliwie integralnym elementem
115

A. Gmurczyk, Nacjonalizm w Europie. Potrzeba wspdziaania, Awangarda Narodowa, 1994, nr 2,

dodatek do Szczerbca, s. 11 (I).
116
Zob. np. B. Kozie, Powrt Umarych, Szczerbiec, 1995, nr 10 11, ss. 6 7; B. Kozie, Indie aryjskie.
Droga dekadencji, Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55), ss. 21 23; R. Larkowski, Samotny Wilk,
Szczerbiec, 2000, nr 7 9 (105 107), s. 5.

77

tosamoci ideowej Trzeciej Pozycji, fundamentem wiatopogldu, w ktrego wywodzi w

nurt swoje idee dotyczce rnych sfer ycia spoecznego, dziki wanie brytyjskim
trzeciopozycjonistom sta si rwnie nierozerwalnie zwizany z NOP 117.
4.2.1. Tradycjonalizm katolicki w ideach NOP od lefebvryzmu do
sedewakantyzmu.
Co wicej, to wanie na przykadzie tradycjonalizmu katolickiego moemy dostrzec
wyran i harmonijn syntez midzy dziedzictwem ideowym narodowego radykalizmu i
wpywami zagranicznymi w tym przypadku ze strony ITP. Z jednej strony mamy do
czynienia niewtpliwie z kontynuowaniem dorobku ideowego przedwojennych narodowych
radykaw. To wanie nacjonalizm chrzecijaski, ktry wyraay zarwno organizacje
narodowo-radykalne, jak i Sekcja Modych SN, stanowi niezwykle wany i bogaty element w
historii polskiego nacjonalizmu. To wanie polski nacjonalizm wyjtkowo mocno w okresie
midzywojennym, a cilej poczwszy od utworzenia Obozu Wielkiej Polski w 1926 r. i
wydania pracy R. Dmowskiego Koci, Nard, Pastwo w 1927 r., stan na gruncie
nacjonalizmu chrzecijaskiego, cele i istnienie narodu wpisujc w rzeczywisto
transcendentn, w ad stworzony przez Boga. Innymi sowy, to wanie polski nacjonalizm
chrzecijaski, ktry wyraony zosta organizacyjnie zarwno przez modych w
Stronnictwie Narodowym, jak i przez narodowych radykaw rnicych si ideami w
odniesieniu do ustroju politycznego i spoeczno-ekonomicznego nowej, Wielkiej i Katolickiej
Polski, wyrazi w sposb niezwykle wyrazisty relacje pomidzy ideami nacjonalizmu a religi
chrzecijask dziedzictwo, ktrego tak bogatego odpowiednika wszake na prno szuka
w tradycjach nacjonalistycznych na Wyspach Brytyjskich. O ile Brytyjczycy, tworzc nurt
trzeciopozycyjny, signli z tego wzgldu po rumuski legionaryzm, ktry wanie take by
nacjonalizm chrzecijaskim, o tyle Polacy ju takow tradycj posiadali.
Jednake przystosowujc nacjonalizm chrzecijaski jako osnow idei narodoworadykalnych m.in. w sferze wiatopogldu, dziaacze NOP zauwayli z rozgoryczeniem
postawy znacznej czci duchownych Kocioa katolickiego w Polsce, ktrzy wedug
narodowych radykaw nie tylko przyzwolili na budow ustroju demokratyczno-liberalnego i
kapitalistycznego w nowej Polsce, ale sami wrcz wczyli si w jej popieranie i pochwalajc
demoliberalizm. Co wicej, zwrcenie si wielu duchownych w stron demokracji liberalnej
wizao si take z chci dialogu z judaizmem i innymi wyznaniami, a take odrzuceniem
nacjonalizmu jako integralnie zwizanego z szerzeniem nienawici narodowociowej,
zwaszcza wobec ydw. Z pewnoci takie stanowisko nie tylko nie spotkao si z uznaniem
NOP, ktre jako narodowo-katolickie bronio wanie tosamoci narodu ufundowanej
wszake na wartociach chrzecijaskich, na nauce Kocioa, ale rwnie wprawiao w
konfuzj i rodzio pytanie: jak zatem broni wartoci chrzecijaskich jako opoki narodu,
skoro nawet sam Koci w Polsce nie tylko przesta ju by tym zainteresowany, ale wrcz
docza do grona wrogw narodu polskiego? Dlaczego zreszt tak si dzieje?
Odpowiedzi na taki stan rzeczy by wanie katolicki tradycjonalizm. To wanie odkrycie
tego nurtu, wedug P. Paczuskiego dokonane wanie dziki D. Hollandowi, spowodowao,
e tradycjonalizm katolicki sta si naturalnym uzupenieniem nacjonalizmu
chrzecijaskiego, a to dlatego, i dziki niemu NOP dostrzeg, e Koci katolicki ju od
czasw Soboru Watykaskiego II odszed od Tradycji, od wasnej tosamoci w kierunku
protestantyzacji i judaizacji. Liberalizm, modernizm, ekumenizm, podkrelanie zwizkw z
117

Nt. tradycjonalizmu katolickiego w ideach NOP zob. M. Strutyski, Miejsce tradycjonalizmu katolickiego w
ideologii Narodowego Odrodzenia Polski, [w:] B. Grott (red.), Religia i polityka, Krakw 2000.

78

judaizmem (ydzi jako starsi bracia w wierze), tzw. Nowa Msza w miejsce jedynej,
prawdziwej mszy, czyli tzw. Mszy Wszechczasw (mszy w rycie trydenckim odprawianej
przez kapana tyem do wiernych, w jzyku aciskim), kwestionowanie struktury
hierarchicznej Kocioa, odrzucenie etosu heroicznego, wyraajcego si w chociaby w
retoryce wojny Dobra ze Zem, oznaczaj faktycznie stworzenie nowej w swojej treci religii,
nie majcej nic wsplnego z autentycznym katolicyzmem, czyli Tradycj zachowywan przez
Koci. To nowa religia, ktra w peni dostosowana jest do standardw spoeczestwa
otwartego, wielokulturowoci, tolerancji, pokoju, demokracji liberalnej i neutralnoci
religijnej (przyjcie przez Sobr Watykaski II dekretu o wolnoci religijnej), a wic stanowi
form duchowoci uleg wobec materialistycznego, nowoczesnego wiata.
Owo dostrzeenie autentycznego, czyli tradycyjnego, przedsoborowego katolicyzmu i
katolicyzmu posoborowego wizao si take ze zrozumieniem postaw duchowiestwa
wyraajcych si w entuzjastycznym stosunku do budowy demokracji liberalnej i kapitalizmu
w Polsce, poparcie dla integracji europejskiej, a nawet sympatyzowanie z ugrupowaniami
politycznymi czy pras wyraajc demokratyczno-liberalne idee: postawy owe wynikay
wanie z owego nowego, unowoczenionego Kocioa liberalnego, modernistycznego,
nastawionego na dialog z judaizmem i innymi religiami. Tym samym dziki
tradycjonalizmowi katolickiemu NOP udao si wyjani panujc sytuacj: na podziay
polityczne, zwizane ze stosunkiem do nacjonalizmu polskiego, do kwestii ydowskiej
(cilej judaizmu), liberalizmu, integracji europejskiej i generalnie z zachodnimi
organizacjami midzynarodowymi wynikay jednoczenie z samej wizji Kocioa
tradycyjnej lub nowoczesnej. Katolicyzm posoborowy oznacza w przypadku Polski na
przyzwolenie na budow demokratyczno-liberalnego ustroju, poparcie dla transformacji
ustrojowej, wspprac ze rodowiskami ydowskimi, entuzjazm wobec wczenia Polski do
UE innymi sowy, penienie funkcji elementu znienawidzonego przez NOP Systemu.
Koci posoborowy to wszake dla polskich narodowych radykaw i dla zagranicznych
trzeciopozycjonistw. Koci wanie niejako zinfiltrowany przez zwolennikw Systemu,
czyli idei liberalnych i opartych na nich ustrojach: demokratyczno-liberalnego w sferze
polityki oraz kapitalistycznego w sferze ekonomii. Stosunek do wizji Kocioa, katolicyzmu,
jak i jego stosunku do otaczajcego, wspczesnego wiata, automatycznie przekada si na
stosunek do demokracji liberalnej i kapitalizmu liberalnego: w przypadku katolicyzmu
posoborowego, nowoczesnego, a zatem faszywego poparcie dla Systemu, co najwyej
pragnc go tylko zreformowa, godzc jego wartoci z wartociami chrzecijaskimi, za w
przypadku katolicyzmu tradycyjnego, prawdziwego Koci jako alternatywa wobec
Systemu, a wic jako sia antysystemowa, stojca na drodze ku Nowemu Porzdkowi
wiatowemu, a wic niejako sia rewolucyjno-konserwatywna, a co zatem idzie, sia
skonna zaakceptowa nacjonalizm, wyraajcy si wszake choby w obronie pastw
narodowych przeciwko dalszej, ateistycznej w gruncie rzeczy, uniformizacji i centralizacji.
W ten oto sposb NOP dziki zainteresowaniu katolickim tradycjonalizmem znacznie
wzbogaci swoj wiedz o przemianach zachodzcych we wspczesnym Kociele
katolickim, nie tylko wrd polskiego duchowiestwa, a przy tym otrzyma poniekd
odpowied odnonie do przyczyn tak mocnego zdaniem narodowych radykaw
opowiedzenia si za III RP pastwem antynarodowym i antychrzecijaskim,
wsptworzonym przez postkomunistw, bdcym struktur narzucon w znacznej mierze z
zewntrz: tak jak niegdy PRL przez Moskw, tak teraz III RP przez Bruksel i Waszyngton
traktowane przez NOP jako dwa filary midzynarodowego systemu, bdcego powieleniem w
skali globalnej wzorcw liberalnych, narzucanych krajom postkomunistycznym, w tym
Polsce. Tym samym musia zatem jako reprezentant nacjonalizmu chrzecijaskiego (cilej
katolickiego) zaj stanowisko odnonie do owych nurtw w onie Kocioa. Jak mona
79

si spodziewa, NOP oczywicie staa po stronie katolickiego tradycjonalizmu, a naprzeciw

Kocioowi posoborowemu. Narodowi radykaowie, wczajc w swoje idee obron Tradycji
katolickiej, opowiadajc si przeciw modernizmowi katolickiemu, przystosowali poniekd
nacjonalizm chrzecijaski do wymogw wspczesnoci: wszake jako nacjonalici
chrzecijascy, a wic opierajcy nacjonalizm na fundamencie nauki Kocioa,
podporzdkowujcy ruch polityczny, jakim jest nacjonalizm, zasadom chrzecijaskim, si
rzeczy jako katolicy musieli ustosunkowa si do przemian, jakie zaszy w Kociele
katolickim od lat szedziesitych XX w., a zatem przemian, wobec ktrych nie musieli si
ustosunkowywa narodowi radykaowie przedwojenni i z okresu drugiej wojny wiatowej.
Wspczeni narodowi radykaowie musieli dokona wyboru czy poprze przemiany
posoborowe, czy te przeciwstawi si im. Oczywicie NOP, jak i brytyjska Trzecia Pozycja,
przyjo ostatni opcj. Oto, jak NOP podkrela swj tradycjonalizm katolicki jako ostoj
autentycznego katolicyzmu, w przeciwiestwie do Kocioa posoborowego: Prawdziw si
NOP jest Wiara. Jestemy katolikami, katolikami niemodnego dzi rodzaju, a wic takimi,
ktrzy nie ulegli modernistycznym nowinkom. Jestemy wiernymi dziemi Kocioa
Chrystusowego, lecz nie oznacza to, i spokojnie i bezkrytycznie przyjmujemy dziaania
przernych heretykw i apostatw, ktrzy pod przykrywk >>przedstawicieli hierarchii<<
niszcz to, co najwaniejsze wiar w Boga118. Opowiedzenie si za tradycjonalizmem
katolickim jest w tym miejscu wyranie widoczne, przy czym prezes NOP nie tylko
cakowicie odrzuca posoborowy modernizm, bdcy dla faktycznie porzuceniem religii
katolickiej, lecz take bezpardonowo atakuje tu tych duchownych, ktrzy przyzwolili na
odstpstwo od Tradycji, bdcej istot religii katolickiej.
Z kolei A. Szablak w swoim wystpieniu na Konferencji Narodowej w 1998 r. prezentujc
w imieniu NOP zasady Trzeciej Pozycji stwierdza: Przede wszystkim prymat Krzya.
Trzecia Pozycja to ruch skupiajcy organizacje mocno stojce na gruncie chrzecijastwa,
chrzecijastwa tradycyjnego, wolnego od nowinkatorstwa i modernistycznych aberracji 119.
Co wicej, takie stwierdzenie zostaje poczynione wanie w kontekcie fundamentalnego dla
idei Trzeciej Pozycji prymatu Ducha nad Materi, ktry to prymat tradycyjne chrzecijastwo
(mowa tu o chrzecijastwie, a nie o katolicyzmie ze wzgldu na to, i z ITP, a nastpnie EFN
wsppracowali rumuscy spadkobiercy legionaryzmu z Garde de Fier O. Gulesa, pniej z
Noua Dreapta, a wic nacjonalici prawosawni) wanie najpeniej wyraa: Trzecia Pozycja
gosi postulat prymatu Prawdy Obiektywnej nad ateistycznym subiektywizmem. Istnieje
bowiem tylko jedna Prawda i tylko ona ma racj bytu 120.
NOP, a konkretnie A. Gmurczyk, posuno si nawet jeszcze dalej ot w
niezatytuowanym artykule redakcyjnym, zamieszczonym w jednym z numerw Szczerbca
w 1997 r. czytamy: Wielu katolikw zadaje sobie pytanie: czy ich Koci jest jeszcze ich
Kocioem; czy heretyckie twierdzenia, wypowiadane z wyszych szczebli wadzy kocielnej,
s dla nich wice? Odpowied jest prosta. Doktryna Kocioa jest staa i niezmienna i nikt
nie ma takiej wadzy, by j zmieni. I to bez wzgldu na to, jak wysoki urzd sprawuje.
Wicej nawet: goszc antykatolickie tezy, osoba taka automatycznie zgodnie z Prawem
Kanonicznym stawia si poza nawiasem Kocioa Rzymsko-katolickiego121. Tutaj ju nie
tylko mamy do czynienia z krytyk duchowiestwa ulegajcego modernizmowi i otwarcia
Kocioa na wspczesny, nowoczesny wiat, ale take z podwaeniem ich duszpasterskiej
roli, a nawet samego ich uczestnictwa, ich przynalenoci do Kocioa katolickiego
118

A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
119
Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.
120
Tame, s. 11.
121
A. Gmurczyk, Szczerbiec, 1997, nr 9 12 (71 74), s. 2.

80

rozumianego szerzej, a wic jako wsplnota wiernych wszak Tradycja jest tylko jedna, gdy
opiera si na Prawdzie Boej, std te nie podlega jakiejkolwiek indywidualnej, subiektywnej
ocenie, wliczajc w to nawet kapanw albo jest si wiernym Tradycji, a wic
katolicyzmowi, albo si go odrzuca, stawiajc siebie zatem poza Kocioem, bdc zatem
wrogiem Boga podobnie jak w przypadku wielu innych kwestii take i tutaj nie ma miejsca
na jakikolwiek kompromis. Co wicej, tak wyrane stwierdzenie, i ten, kto gosi tezy
sprzeczne z Tradycj, automatycznie zostaje wykluczony z Kocioa katolickiego sugeruje
postaw prawdziwych, tj. tradycyjnych katolikw wobec duchownych opowiadajcych si za
modernizmem, Kocioem uwspczenionym a mianowicie wypowiedzenie posuszestwa
i odrzucenie ich zwierzchnoci z racji ich antykatolickiego, heretyckiego stanowiska.
W przeciwstawieniu katolicyzmu tradycyjnego, czyli prawdziwego, katolicyzmowi
wspczesnemu, modernistycznemu, ktry faktycznie jest po prostu dla narodowych
radykaw inn, doskonale wpasowujc si we wspczesn, antychrzecijask w swym
charakterze cywilizacj, wtruje prezesowi NOP A. Zdolski: Wspczesny rozkad nie
oszczdza rwnie fundamentu cywilizacji aciskiej, tzn. Kocioa Katolickiego. Jestemy
wiadkami jednego z najgbszych w historii Kocioa kryzysw Wiary. Koci jest
rozsadzany od wewntrz. Wrg zewntrzny nie by w stanie go zniszczy, lecz dym szatana
przenikn dzi do wntrza. Koci coraz bardziej oddala si od tradycji (tak w oryginale
K. K.), nastpuje tzw. uwspczenienie, dostosowywanie do nowych czasw doktryny
katolickiej, czego jake widzialnym symbolem jest narzucenie nowej, sprotestantyzowanej
liturgii122. A. Zdolskiemu, jak i prezesowi NOP wtruje Sawomir Urtnowski, lider grupy
rockowej NaRa, powizanej z analizowan parti: Prawdziwy Katolicyzm zdecydowanie
rni si od pseudokatolicyzmu soborowego. My jestemy Katolikami, a nie jakimi
modernistycznymi popapracami. yjemy jednak w czasach trudnych. Wielu hierarchw
stracio wiar i prowadzi dziaalno de facto antykatolick i antykocieln. Wprowadzaj oni
do Kocioa obce Mu idee i gusa np. tolerancj, ekumenizm czy liberalizm. Wielu ludziom,
szczeglnie modym, przedstawia si wic Koci w faszywym wietle. Nie wszyscy maj
na tyle wiedzy i rozeznania, by rozpozna t faszyw nauk. Dlatego te zraaj si do
Wiary, Kocioa i w ogle do Pana Boga 123. W niniejszej wypowiedzi nie brak zatem
dosadnoci mamy do czynienia z ciekawym paradoksem: ot powysze wypowiedzi
ewidentnie maj charakter antyklerykalny. Jednake owa bezpardonowa krytyka kleru
dokonywana jest nie w imi wartoci niekatolickich, czy niechrzecijaskich, nie z pozycji
zasad neutralnych religijnie bd majcych charakter religijnie odmienny od katolicyzmu,
lecz wanie z silnego przywizania dla katolicyzmu. NOP w swojej obronie katolicyzmu,
cilej katolicyzmu tradycyjnego, w walce o zachowanie Tradycji, i budowie nowego,
chrzecijaskiego porzdku spoecznego, otwarcie przeciwstawia si duchowiestwu
posoborowemu, a wic poniekd jest antyklerykalny, cho podkrelmy to wyranie w
antyklerykalizm jest specyficzny, gdy opiera si on na fundamencie wartoci katolickich, a
wie si on z krytyk duchownych, ktrzy zdaniem narodowych radykaw wiar
chrzecijask porzucaj poprzez modernizowanie Kocioa wedug postanowie Soboru
Watykaskiego II. Co wicej, w paradoksalny antyklerykalizm antyklerykalizm, o dziwo,
katolicki, tradycyjny widzimy w nastpujcej wypowiedzi S. Urtnowskiego, ktry wanie
w narodowych rewolucjonistach widzi nadziej na przetrwanie Tradycji katolickiej, a
nastpnie na odrodzenie cywilizacji opartej na odwiecznych, absolutnych, boskich
wartociach: A kim jestemy my, ludzie ruchu narodowo-rewolucyjnego, jeli nie Armi
Boga wanie? Kto za nas ma utrzyma wite Wartoci, kto broni ma Kocioa i witej
122

Obowizek antydemokratyzmu. Referat Arkadiusza Zdolskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 8.

To my jestemy Armi Boga. Rozmowa ze Sawkiem Urtnowskim, wokalist i liderem zespou NARA,
Muzyczna Scena NR, dodatek do Szczerbca, 1999, nr 5 7 (91 93).
123

81

Wiary, gdy hierarchia w duej swej czci przechodzi do obozu wroga? Gdybymy porzucili
ten obowizek, to stalibymy si zwyk hoot, nie wart nawet tyle, by na ni splun 124.
Dosadno sformuowa odnonie do ludzi, ktrzy porzucaj wiar chrzecijask, a
szczeglnie tyczy si to modernistycznych duchownych, jest tu uderzajca. Take i w
nastpujcym fragmencie artykuu R. Larkowskiego jednego z najpodniejszych
publicystw Szczerbca lat dziewidziesitych moemy zauway wyran opozycj
midzy katolicyzmem tradycyjnym a katolicyzmem soborowym, dominujcym w Kociele
katolickim wspczenie i decydujcym o jego obliczu: Nas, katolikw, szczeglnie boli
postpujce deprecjonowanie roli Kocioa, zamienionego w jeszcze jeden element adu
demokratycznego i liberalnej pseudoideologii. W naszym krgu cywilizacyjno-kulturowym
miejsce katolicyzmu zawsze byo zupenie inne. Teologiczni faszerze czyni z Chrystusa i
Apostow jak hippisowsk komun albo gniazdo anarchistw. Czytajc Pismo wite
jasno widzimy Boga mistycznego wodza, ktry z miosierdziem, ale tward rk kieruje
ludmi dla ich dobra. Wtek autorytetu, posuszestwa i dyscypliny nadaje chrzecijastwu
mocne podstawy podporzdkowania wiata przez wykonawcw woli Opatrznoci. Nie grupy
charyzmatyczne czy hermetyczne Oazy, ale ruch quasi religijny typu Legionu w. Michaa
Archanioa to przykad niedocignionego koa miujcych si przyjaci, gotowych na
wszystko dla sprawy Wiary i Narodu125. Tradycyjny katolicyzm wedug R. Larkowskiego,
przechowujc wizj adu prawdziwego, boski eidos porzdku, kultywuje zatem wartoci
autorytetu, posuszestwa i dyscypliny, ktre we wspczesnym, nowoczesnym katolicyzmie
zostaj odrzucone na rzecz pacyfizmu czy egalitaryzmu, ktre wszake s uosabiane przez
samego Boga, nazwanego tu zreszt mistycznym wodzem, co sugeruje nie tylko
miosierdzie Boga Ojca, ale rwnie srogo i twardo. Zwrmy rwnie uwag na
porwnanie modernistycznego katolicyzmu do komuny hippisowskiej czy gniazda
anarchistw, a wic rodowisk powszechnie kojarzonych z lewicowym radykalizmem
Koci katolicki dziki swoim modernistycznym przemianom nie tylko w liturgii, ale
rwnie w dogmatach wiary, jak i w kwestii relacji Koci wiat wspczesny coraz
bardziej upodabnia si zdaniem R. Larkowskiego wanie do rodowisk radykalnie
lewicowych, stajc si kosmopolityczny, pacyfistyczny i egalitarny.
Negatywny obraz wspczesnego katolicyzmu czyli wedug narodowych radykaw
katolicyzmu faszywego, nowej quasi-religii, ktra katolick jest faktycznie z nazwy i
symboli dopenia krytyka decyzji Kocioa katolickiego w Polsce. Ot wiksza cz
polskich wyszych duchownych w Polsce zdecydowanie nie tylko opowiedziaa si za
modernizmem w celu dostosowania si do wspczesnoci, co oznacza dla NOP porzucenie
Tradycji a wic po prostu katolicyzmu ale rwnie sama entuzjastycznie wczya si w
budow demokratyczno-liberalnego, kapitalistycznego Systemu, tym samym zdradzajcych i
katolick religi, i polski nard. R. Larkowski, przywoujc za przykady politycznego
zaangaowania ksiy po stronie ustroju demokratyczno-liberalnego takich duchownych, jak
biskup Tadeusz Pieronek i arcybiskup Jzef yciski, stwierdza: Jestemy katolikami bez
nowatorskich podtekstw modernistyczno-ekumenicznych. Pozostajemy wiernymi, a jedyn
polityk, ktr prowadzimy nie jest demokratyczna gra o stoki, ale suba Narodowi. Dlatego
przerni osobnicy, z ochap wadzy sprzedajcy wasny honor nerwowo reaguj na tak
postaw. Smutne jest jednak to, e podobne uczucia zdaj si ywi niektrzy hierarchowie,
dajc swe bogosawiestwo politycznym kantom, zwykym obuzom i wrogom Kocioa.
Materializm zgangrenowa duchowe i wieckie podstawy istnienia naturalnego adu.
Zmuszanie wyznawcw Chrystusa, aby przyjmowali demoliberalny porzdek pod grob
124
125

Tame.
R. Larkowski, Wojownicy adu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 3.

82

napitnowania przez kocielnych przeoonych, nie ma nic wsplnego z katolicyzmem.

Dlatego stanowczo mwimy: do liberalnego politykierstwa w Kociele! 126. Niniejszy
fragment brzmi w swym przesaniu znajomo ot obraz zaangaowania duchownych po
stronie demokracji liberalnej zawar wanie D. Holland w swoim artykule powiconym
opisanej przeze doktrynie dwch mieczy: wspczesne duchowiestwo wanie z racji
modernizmu i faktycznego porzucenia katolicyzmu porzucio take waciw relacj midzy
duchowiestwem a laikatem, zacierajc granic midzy owymi dwoma spoecznociami,
przez co naturalny porzdek take w tej sferze charakteryzuje si pomieszaniem i
nieporzdkiem w przypadku duchowiestwa oznacza to wanie bezporednie polityczne
zaangaowanie, wyraajce si w konkretnej ocenie decyzji politycznych, uczestnikw ycia
politycznego i namawianiu wiernych do gosowania czy popierania w inny sposb
okrelonych si politycznych dodajmy, si demokratyczno-liberalnych. Co wicej, oprcz
owego liberalnego politykierstwa, jak okreli to wyej R. Larkowski, czyli bezporednim
udziaem w yciu politycznym, co dla narodowych radykaw, jak i brytyjskich
trzeciopozycjonistw jest ewidentnym zamaniem waciwego podziau funkcji midzy sfer
duchown a wieck, poprzez wasn, entuzjastyczn rezygnacj z Tradycji rwnie
przyczyni si do upadku wychowania w Polsce nie tylko dostosowujc si, ale wrcz
popierajc tworzenie nowego systemu po 1989 r. Koci katolicki przesta by naturaln
ostoj wartoci, a sta si tylko dodatkiem do kultury masowej, promujcej konsumpcjonizm,
kult pienidza i egoizm. A. Gmurczyk twierdzi w zwizku z powyszym: Odnie mona
wraenie, e spoeczno polska, tak mocno trwajca w czasach komunizmu na pozycjach
oborny Wartoci, przeobrazia si w zatomizowan watah egoistw, ktrzy swoje ycie
przeliczaj jedynie na zotwki 127. Win za w stan rzeczy prezes NOP obarcza instytucje
odpowiedzialne za wychowanie narodowe a pamitamy, e prawo do wychowania w ideach
teje organizacji to jedno z czterech niezbywalnych praw narodu, gdy to ono decyduje o
tosamoci owej najwyszej w wiecie doczesnym w wsplnoty. Oddajmy zatem gos A.
Gmurczykowi: Wychowanie narodowe zawsze opierao si na trzech filarach: Kociele,
rodzinie i szkole. Dzisiejszy Koci, zniszczony przez raka modernizmu, sam zoy bro;
rodzina zdeterminowana trudnymi warunkami ekonomicznymi porzucia opiek nad
dzieckiem, ograniczajc si do walki o byt. Upadek szkoy wydaje si wic by poddaniem
ostatniego bastionu narodowej wiadomoci 128. Cho wszystkie trzy filary wychowania
narodowego, tj. Koci, rodzina i szkoa, we wspczesnej Polsce faktycznie upady,
przyczyniajc si do duchowego upadku narodu, to jednake w gruncie rzeczy w niniejszym
tekcie Koci wypada najgorzej wszak sam zoy bro, podczas gdy rola rodziny jako
instytucji wychowawczej upada ze wzgldu na katastrofalne pooenie materialne narodu, za
ktre odpowiada oczywicie polityka gospodarcza III RP. Co wicej, ulego Kocioa
wobec nowoczesnoci, materialistycznego adu wyraajcego si w jego adaptacji,
przyczynia si wrcz do odepchnicia Kocioa od ycia publicznego, a zatem wrcz do
ateizacji spoeczestwa. To wanie dziki faktycznemu odejciu od wiary katolickiej
duchowiestwo stracio wpyw na ycie publiczne: Koci, kontynuujcy zabjcz lini II
Soboru watykaskiego, nie tylko skutecznie odstrasza wiernych od Boga, ale cakowicie umy
rce od kontaktw z czowiekiem. Nowa polityka kocielna wyrzucia z Domu Paskiego
lekcje katechizacji, przenoszc je do szk, gdzie w najlepszym razie traktowane s na
rwni z przymusow nauka matematycznych definicji. Mody czowiek straci kontakt nie
tylko z Wiar, ale take fizyczn czno ze swoj katolick wsplnot. To czego nie udao

126

R. Larkowski, Katolicyzm i Nard, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 7.

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 15.
128
Tame, s. 21.
127

83

si przez p wieku osign komunistom, hierarchia uczynia sama z siebie 129. Ostatnie
zdanie jest wyjtkowo dobitnym oskareniem wobec wspczesnego duchowiestwa nawet
bowiem wedug A. Gmurczyka represje ze strony komunistw, rzdzcych Polsk i innymi
krajami demokracji ludowej w okresie powojennym nie zamay siy wiary i jednoci
Kocioa stao si to dopiero za spraw niego samego, wskutek postanowie Soboru
Watykaskiego II, a w Polsce po 1989 r., kiedy hierarchowie zaczli entuzjastycznie popiera
budow Systemu. Co wicej, owa bezpardonowa krytyka obejmuje rwnie co ciekawe
nauczanie religii w szkoach. Zdawa by si mogo, e owo zjawisko wzbudzajce wszake
do dzi wiele kontrowersji i zaartych dyskusji na linii prawica lewica powinno spotka
si z uznaniem narodowych radykaw, przywizanych przecie do religii katolickiej.
Jednake okazuje si, e rzeczywisto w tej materii jest cakowicie odmienna sprawa
bowiem wie si z jakoci owej nauczanej religii w szkoach, a ktra to jako zostaje przez
NOP oceniana negatywnie wanie ze wzgldu na to, i jest to nauczanie modernistycznej,
posoborowej, a wic pseudo-katolickiej religii. O wiele bardziej zatem jest podane przez
prezesa NOP np. nauczanie religii katolickiej w jej prawdziwej, tradycyjnej formule w
salkach katechetycznych w kociele, anieli modernistycznego katolicyzmu (czy raczej
wedug nacjonalistw rewolucyjnych z tej organizacji quasi-katolicyzmu) w szkoach.
Fascynacja tradycjonalizmem katolickim w przypadku NOP okazaa si, jak widzimy,
bardzo gboka: publikowano ju poczwszy od 1994 r. artykuy wyranie przeciwstawiajce
si posoborowej rewolucji i prezentujce tradycyjne oblicze katolicyzmu wojujcego 130.
Co wicej, w kadym numerze Szczerbca mona znale pokan ilo artykuw bdcych
czy to wnikliw analiz poszczeglnych argumentw wysuwanych przez rodowiska
katolicko-tradycjonalistyczne, czy te analiz samych owych rodowisk, przedstawianych
przez Macieja Przebindowskiego, Tomasza Niecikowskiego i Roberta Nogackiego, jak i
tumaczenia na jzyk polski artykuw czy fragmentw ksiek takich znanych
tradycjonalistycznych ksiy, jak Marcel Lefebvre, Franz Schmidberger, Rama
Coomaraswamy, czy Richard Williamson. Koniecznie trzeba tu jednak zastrzec, e NOP,
popierajc katolicki tradycjonalizm, na amach Szczerbca nie okrela si oficjalnie
odnonie do okrelonego rodowiska tradycjonalistycznego, std te uznanie zdobywao sobie
zarwno Bractwo Kapaskie w. Piusa X, na czele z M. Lefebvrem czy F. Schmidbergerem,
jak rwnie nurt radykalniejszy, goszcy tez, jakoby od lat pidziesitych lub
szedziesitych Koci katolicki nie ma prawowitego papiea, a wic, i Stolica Piotrowa
jest pusta, a za takowy uzna naley zreszt wewntrznie zrnicowany odnonie do np.
momentu, w ktrym zabrako prawowitego papiea tzw. sedewakantyzm (ac. sede
vacante stolica jest pusta). Co wicej, publikowano liczne artykuy sedewakantystw,
jak rwnie powicano im artykuy. Zdaniem M. Strutyskiego, NOP wrcz zacz powoli
przyblia si wanie ku sedewakantyzmowi131 i nie sposb zaprzeczy temu stwierdzeniu,
cho oficjalnie NOP nie wyrazi deklaracji popierajcej akurat w nurt najprawdopodobniej
pragnc w szeregach swoich czonkw, jak i sympatykw tradycjonalistw bardzie
umiarkowanych ni sedewakantyci (np. lefebvrystw), ktrych jednoznaczne poparcie dla
sedewakantyzmu kontrowersyjnego ze wzgldu na tak jawne, faktyczne wypowiedzenie

129

Tame, s. 16.
Co okrelony czas redakcja Szczerbca publikuje bibliografi tekstw katolicko-tradycjonalistycznych
zamieszczonych w niniejszym czasopimie, by uatwi czytelnikom odszukanie interesujcych ich tekstw. Np.
bibliografia za lata 1994 1999 zostaa zamieszczona w numerze 11 12 (97 98) w 1999 r. Zob. Nasza walka
o Tradycj, Szczerbiec, 1999, nr 11 12 (97 98), s. 29.
131
M. Strutyski, Religia i nard. Inspiracje katolickie w myli ruchu narodowego w Polsce wspczesnej (1989
2001), Krakw 2006, ss. 366 368.
130

84

posuszestwa papieom po Soborze Watykaskim II, uznanych przeto za heretykw,

mogoby zniechci do NOP.
Zatem ju w 1998 r. w Szczerbcu opublikowano artyku jednego z ksiy
sedewakantystycznych, a mianowicie biskupa Marka P. Pivarunasa, w ktrym dokadnie
przedstawiono stanowisko teologicznego owego nurtu i jego stosunek do Kocioa
wspczesnego, na czele ktrego sta wwczas papie Jan Pawe II 132. W owym tekcie
sedewakantyzm zostaje zdefiniowany nastpujco: Sedewakantyzm jest stanowiskiem
teologicznym tych tradycyjnych katolikw, ktrzy przede wszystkim wierz w papiestwo,
nieomylno papiesk, prymat biskupa rzymskiego, a nadal nie uznaj Jana Pawa II jako
prawowitego nastpcy Piotra w prymacie. Innymi sowy, nie uznaj JP II za prawdziwego
papiea133. Przy tyme artykule z kolei redakcja zamiecia notk, w ktrej mona
przeczyta, co nastpuje: Artyku bpa Pivarunasa dedykujemy rwnie naszym biskupom,
ktrzy na 297. Konferencji Episkopatu (27.11.1998 r.) odcili si od Tradycji Kocioa.
Wyrazi to dobitnie abp (?) Gocowski, ktry w wywiadzie dla gazety wyborczej
(28/29.11.1998 r.) stwierdzi, e promowanie liturgii trydenckiej to nieporozumienie. Co
najmniej dziwne to stanowisko szczeglnie, e to nieporozumienie obowizuje w
Kociele od 2000 lat i e ta bdca nieporozumieniem Msza Trydencka zostaa przez
papiea w. Piusa kanonizowana (miano witej, o czym czsto si zapomina, nie
przysuguje, zgodnie z prawami kocielnymi obecnej, Nowej Mszy!). Ta sama konferencja
(na wniosek J. yciskiego) zadecydowaa o koniecznoci wprowadzenia w polskich
kocioach profanacji Najwitszego Sakramentu, przez rozdawanie Go wiernym do rki 134.
Jednoczenie moemy zauway pewien podziw wobec autora: Autor tekstu, bp M. A.
Pivarunas, naley na pewno do grona najbardziej >>nieugitych<<. Jego
bezkompromisowo zyskaa mu tylu zwolennikw, co i przeciwnikw. Wypowiadane przez
niego ostateczne pogldy (co nie dziwi, gdy jego broni jest 2000-letnie Nauczanie
Kocioa) mog szokowa. Niewtpliwie warte s jednak gbszej refleksji 135. Jak wic
widzimy, publikacji tekstu powiconego sedewakantyzmowi, nie uznajcemu prawowitoci
posoborowych papiey, w tym Jana Pawa II, towarzyszy bezpardonowa krytyka polskiego
duchowiestwa, zwizana z antytradycyjnymi, a wic antychrzecijaskimi w swej istocie
postanowieniami Konferencji Episkopatu. Nic zatem dziwnego, e na skutek posuni i
stanowisk zabieranych przez znaczn cz hierarchii duchownej w Polsce, coraz bardziej
oddalajcej si w oczach NOP od Tradycji, a wic po prostu od katolicyzmu, towarzyszyy
kolejne teksty z krgw katolicko-tradycjonalistycznych dodajmy, e ju nie tylko
autorstwa lefebvrystw, ktrzy bronic Tradycji nie odwayli si na tak radykalny krok,
jakim byo stwierdzenie nielegalnoci Soboru Watykaskiego II czy nieprawowitoci papiey
posoborowych, a ktre to stanowisko zajli wanie sedewakantyci. W zwizku z tym
nastpia kolejna publikacja tekstw sedewakantystycznych: np. w 1999 r. w dwch
numerach Szczerbca znajdujemy dwuczciowy artyku autorstwa jednego z czoowych
kapanw owego nurtu, a mianowicie Joaquina Saenza y Arriagi pod wymownym tytuem
Czy papie moe popa w herezj? 136. Przy pierwszej czci tekstu zamieszczono take
notk biograficzn owego autora, w ktrej czytamy m.in.: Ksidz Joaquin Saenz y Arriaga
by jednym z tych nielicznych, ktrzy spord soborowego zamtu i apostazji uratowali honor

132

Zob. M. P. Pivarunas, Sedewakantyzm, Szczerbiec, 1998, nr 11 12 (85 86), ss. 30 32.

Tame, s. 30.
134
Upadym Anioom polskiego Kocioa, Szczerbiec, 1998, nr 11 12 (85 86), s. 31.
135
Tame, s. 31.
136
J. Saenz y Arriaga, Czy papie moe popa w herezj?, Szczerbiec, 1999, nr 5 7 (91 93), ss. 28 32; J.
Saenz y Arriaga, Czy papie moe popa w herezj? (2), Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94 96), ss. 29 31.
133

85

nie tylko Towarzystwa Jezusowego, ale caego Kocioa witego137. W lad za takimi
publikacjami nie mogo zabrakn rwnie analiz owego nurtu, jak np. Sedewakantyci
Nowi Cristeros T. Niecikowskiego czy Sedewakantyzm. Rewolta w imi Tradycji M.
Przebindowskiego138. W tym ostatnim artykule czytamy z kolei: Niezalenie jednak od
swego rnicowania, sedewakantyzm jest powanym sygnaem uwidaczniajcym kryzys w
Kociele. Pokazuje on, e sprawy zaszy naprawd za daleko Za daleko139, majc przy tym
na myli jednake nie to, e sedewakantyci posunli si za daleko, lecz ze najwysi
hierarchowie Kocioa w swym modernizmie odeszli tak bardzo od Tradycji, e da facto
mona mwi wrcz o nowej religii wedug sedewakantystw. Co ciekawe, zwrcenie
baczniejszej uwagi na sedewakantyzm zwrcio take uwag na zagadnienie nieomylnoci
papieskiej, a take na kwesti, czy papie moe popa w herezj 140.
Czy oznacza to jednake, e teksty innych tradycjonalistw katolickich przestay
ukazywa si w Szczerbcu? Okazuje si, e nie NOP bowiem, jak zauwaylimy, nie
zaj oficjalnie konkretnego stanowiska popierajcego czy to lefebvrystw, czy te
radykalniejszych od nich sedewakantystw. Std te mimo pojawienia si tekstw
sedewakantystw, jak i zwrcenia uwagi na ich argumenty i generalnie na cay w ruch,
ktrego zaplecze stanowi przede wszystkim Meksyk, nie zaprzestao publikowa np.
lefebvrysty Franza Schmidbergera. Niemniej jednak zainteresowanie sedewakantyzmem jest
widoczne, a wynikao ono choby uwzgldniajc notki biograficzne o poszczeglnych
autorach, ktrych fragmenty przytoczylimy powyej, z fascynacji radykalizmem owego
nurtu, z jego bezkompromisowoci, z niezwykle twardym stanowiskiem, niezomnoci, z
jego nawet swoista antysystemowoci jeeli wspczesny Koci katolicki uznamy za
system, ktry zosta ju od koca lat pidziesitych (cilej od 1958 r., czyli od mierci
papiea Piusa XII owa data jest przez wikszo sedewakantystw uznawana jako pocztek
braku prawowitego papiey, a wic od tego momentu stolica jest pusta, cho nie brakuje
sedewakantystw, ktrzy ow dat graniczn przenosz w lata szedziesite, w zwizku z
Soborem Watykaskim II141) oparty na ideach cakowicie sprzecznych z Tradycj, a wic
jak chc tego sedewakantyci sta si de facto now religi, z wasnymi dogmatami, liturgi,
wasnymi kanonami wiary, wwczas sedewakantyci odgrywa bd rol siy wanie
antysystemowej, stojc poza tym systemem i atakowa go niejako frontalnie, z pozycji
cakowicie ode niezalenych, nie bdc wszake adnej z jego czci. Oczywicie owa
bezkompromisowo, nieugito i konsekwencja posunita a do granic faktycznie schizmy
jest poniekd zgodna z tokiem mylenia przyjtym przez NOP partia niniejsza uznaje siebie
wszake za ugrupowanie antysystemowe i jako takie bezwzgldnie zwalcza idee liberalne,
zakorzenione
w
wiatopogldzie
antychrzecijaskim,
materialistycznym,
indywidualistycznym i relatywistycznym, a ktre to idee legy u podstaw demokracji
liberalnej i kapitalizmu. Jako wanie taka bezkompromisowa organizacja stanowczo odrzuca
jakiekolwiek ideowe kompromisy z Systemem, jakiekolwiek wchodzenie z nim w rne
konszachty, z pogard traktujc te rodowiska narodowe, ktre podjy prb
zreformowania systemu czy wczajc si choby w walk parlamentarn, a ta wszake
stanowi z jedn z fundamentalnych cech demokracji liberalnej a wic i jedn z kluczowych
cech Systemu. Odniemy owe bezkompromisowe, zdecydowanie odmawiajce nie tylko
137

T. Niecikowski, Czowiek Honoru, Szczerbiec, 1999, nr 5 7 (91 93), s. 29.

Zob. M. Przebindowski, Sedewakantyzm. Rewolta w imi Tradycji, Szczerbiec, 1998, nr 5 7 (79 81),
ss. 28 31; T. Niecikowski, Sedewakantyci Nowi Cristeros, Szczerbiec, 2000, nr 7 9 (105 107), ss. 27
29.
139
M. Przebindowski, Sedewakantyzm. Rewolta w imi Tradycji, Szczerbiec, 1998, nr 5 7 (79 81), s. 31.
140
Zob. np. T. Niecikowski, Papa haereticus, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), ss. 27 30.
141
Zob. T. Niecikowski, Sedewakantyci Nowi Cristeros, Szczerbiec, 2000, nr 7 9 (105 107), s. 27.
138

86

Systemowi jakiejkolwiek legitymacji, ale take unikajc zaangaowania w dziaalno zgodn

z jego reguami gry na tyle, na ile to jest moliwe, co najwyej wykorzystujc moliwoci
prawne do propagandy wasnych idei, niemniej jednak stanowczo odrzucajc jakiekolwiek
powizanie idei nacjonalistycznych z ideami demokratyczno-liberalnymi, do stanowiska
sedewakantystw zbieno jest tutaj uderzajca. Take i tutaj mamy bowiem wanie z
antysystemow postaw tyle e nie w dziedzinie stanowicej domen laikatu (polityka,
spoeczestwo, ekonomia), ale wanie w dziedzinie duchowiestwa, a jej przyjcie oznacza
w tym miejscu odmwienie Kocioowi katolickiemu legitymacji, czyli prawowitoci wadzy.
Co wicej, odejcie Tradycji dla sedewakantystw rwnoznaczne jest po prostu z
odrzuceniem katolicyzmu jako takiego. mier Piusa XII czy Sobr Watykaski II wedug
sedewakantystw zwiastuj faktycznie narodziny nowej religii, a przeto wspczesny Koci
popad w herezj, wobec czego powinnoci autentycznego katolika jest wycznie trwa przy
Tradycji wbrew postanowieniom owego faszywego Kocioa i jego heretyckiej gowy,
czyli papiea. Tradycja katolicka a Koci obecny to dla sedewakantystw dwa cakowicie
do siebie odrbne wiaty, nijak do siebie nie przystajce, std te sedewakantyzm zajmuje
wanie stanowisko otwarcie bezkompromisowe, czego symbolem moe by wanie
stwierdzenie stolica jest pusta, a wic nieuznanie prawowitoci wadzy papiea i
wypowiedzenie mu posuszestwa, nawet jeli miaby zosta przez duchownych
systemowych, czyli posusznych papieowi, uznany za ruch schizmatycki, czyli
najzwilej rzecz ujmujc wyamujcy si z szeregw Kocioa. Taka wojowniczo,
bezkompromisowo
sedewakantyzmu
stanowi
tutaj
doskonae
uzupenienie
antysystemowego stanowiska NOP w dziedzinie nalecej do miecza laikatu
sedewakantyzm to samo czyni wzgldem wspczesnego Kocioa w sferze duchownej, a
przecie wspczesny Koci i demoliberalizm id ze sob w parze. Std te po jednej stronie
mamy antysystemowcw: NOP w sferze miecza laickiego, a sedewakantyzm jako posunita
do granic moliwo bezkompromisowo i konsekwencja wiernoci Tradycji w sferze
drugiego miecza duchownego. Po drugiej stronie mamy za System, w obrbie ktrego
moemy znale wanie Koci wspczesny, pragncy si dostosowa i unowoczeni
do idei liberalnych, spoeczestw wielokulturowych, demokracji liberalnej i kapitalizmu, co
najwyej pragnc go zreformowa w odniesieniu do przestrzegania przeze zasad moralnych
nauczanych przez Koci, co w oczach i sedewakantystw, i NOP jest oczywista
niemoliwoci gdy wartoci chrzecijaskie i wartoci wiata demokratyczno-liberalnego
to wiaty nie tylko nieprzystajce do siebie, ale po prostu wzajemnie siebie wykluczajce.
Albo jest si po stronie Systemu i wspczesnego Kocioa albo po stronie prawowitego, tj.
tradycyjnego katolicyzmu. Widzimy wic, e sedewakantyzm z racji swojego a tak
mocnego, daleko posunitego w swoim radykalizmie stanowiska stanowi moe doskonae
uzupenienie antysystemowoci narodowo-rewolucyjnej NOP, niemniej jednak ugrupowanie
niniejsze nie zdecydowao si jednake na krok oficjalnie popierajcy wanie
sedewakantystw i zachowujc nieco bardziej ostrone stanowisko, a mianowicie po prostu
bronic tradycjonalizmu katolickiego, wyraanego nie tylko przez radykaw, czyli
sedewakantystw, ale te przez np. lefebvrystw rodowisko najbardziej znane i
szanowane, jeli chodzi o katolicki tradycjonalizm, a przy tym nie negujce prawowitoci
wadzy papiey po Soborze Watykaskim II, cho ich oczywicie bezwzgldnie krytykujce
za porzucenie istoty katolicyzmu, czyli Tradycji innymi sowy, za faktyczne odejcie od
katolicyzmu.

87

4.2.2. Nacjonalizm chrzecijaski jako osnowa hierarchii fundamentalnych wartoci.

Sfera wiatopogldowa polskich narodowych radykaw oprcz katolickiego
tradycjonalizmu opiera si take na szczeglnie mocno w Polsce wypracowanej formule tzw.
nacjonalizmu chrzecijaskiego, std te mona stwierdzi, i mamy tutaj po prostu z
kontynuacj cile okrelonego przez ow formu charakteru relacji midzy ide narodu a
Bogiem, a co za tym idzie wskazujcego na ramy, w jakich nacjonalizm pojty jako
doktryna i ruch polityczny moe podejmowa dziaania. Powyej wskazalimy na
tradycjonalizm katolicki analizowanego ugrupowania wszake jako nacjonalici
chrzecijascy, opierajcy si na nauce Kocioa, musieli spadkobiercy dziedzictwa
narodowo-radykalnego okreli si odnonie do przemian, jakie zaszy na skutek postanowie
Soboru Watykaskiego II. Jak zauwaylimy, NOP zdecydowanie opowiedzia si po stronie
Tradycji, sympatyzujc tutaj nie tylko z lefebvrystami, ale take spogldajc nie bez sympatii
na sedewakantyzm. Tym samym nacjonalizm chrzecijaski sta si poniekd swego rodzaju
nacjonalizmem katolicko-tradycjonalistycznym nacjonalizm zosta podporzdkowany tutaj
tradycyjnemu nauczaniu Kocioa, Tradycji, odrzucajc przeto reformy posoborowe.
Skupmy si zatem na tym, w jaki sposb NOP przedstawia relacje midzy narodem a
Bogiem. Niezbdna bdzie w tym miejscu analiza Zasad Ideowych Nacjonalizmu
dokumentu powstaego ju w 1991 r., a wic jeszcze przed wizyt D. Hollanda. Jednake
mimo, i pochodzi ona z okresu owej niespjnoci ideowej, gdzie inspiracjom narodoworadykalnym (reprezentowanym wwczas przez oddzia lski) towarzyszyy skdind
dominujce wwczas tendencje narodowo-liberalne reprezentowane przez oddzia
warszawski, wci stanowi jeden z najwaniejszych, obowizujcych dokumentw partii.
Osnow owego dokumentu jest przedstawiona wyranie hierarchia wartoci, o ktrej czytamy
ju w punkcie pierwszym: wiadome ycie kadego czowieka winno by podporzdkowane
realizacji celw, uoonych wedug ich wartoci, w systemie wzajemnych powiza i
zalenoci, z uwiadomionym sobie celem absolutnym 142. W tym punkcie jake przecie
zwizym zawiera si caa istota wiatopogldu, na jakim NOP pragnie oprze wasne idee
narodowo-rewolucyjne, trzeciopozycyjne. w wiatopogld powinien oparty by na Prawdzie
Obiektywnej jednej, absolutnej, ponadczasowej, ktr przechowuje Koci. Nowy
Porzdek, o realizacj ktrego walcz narodowi rewolucjonici z nurtu Trzeciej Pozycji, w
tym polscy, powinien by w kadej swojej sferze: kulturze, polityce, ekonomii oparty by na
Tradycji katolickiej, na Prawie Boym, a wic powinien stanowi porzdek monoideowy
to wanie supremacja jednej idei, tj. absolutnych, niezalenych od jakichkolwiek
indywidualnych interpretacji zasad, ktre s prawdziwe, absolutne, obiektywne i porzdkuj
ycie czowieka zgodnie z nauk Kocioa. To wanie uznanie wartoci obiektywnych, pozai ponadludzkich dla NOP jest przyczynkiem do formuowania wizji Nowego adu adu,
ktry cakowicie sprzeczny jest z relatywizmem moralnym demokracji liberalnej, ktra
odrzuca absolutyzm moralny wyraony w tradycyjnym nauczaniu Kocioa na rzecz
subiektywizmu jednostkowych opinii, co wyraa si w takich zasadach liberalnych jako
wolno sumienia, neutralno wiatopogldowa pastwa, rozdzia Kocioa od pastwa
(ktry w liberalnej interpretacji oznacza odsunicie kleru nie tylko od rzdzenia pastwem,
ale traktujc ow zasad niejako rozszerzajco ale wrcz jako nieobecno nauki Kocioa,
w tym wartoci moralnych, oglnie w yciu publicznym). Co prawda w niniejszym
fragmencie nie wspomina si o Bogu czy Kociele, to jednak w dalszych punktach inspiracje
katolickie s bezporednie formuowane. Tutaj otrzymujemy za to wyrane stwierdzenie,
majce wanie charakter prawdy absolutnej, bezwzgldnej, z ktrej nastpne tezy Zasad
142

Zasady Ideowe Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 5.

88

Ideowych Nacjonalizmu si wywodz, a ktre to stwierdzenie w gruncie rzeczy ma take

znaczenie religijne: ycie czowieka podporzdkowane jest cile okrelonym celom, ktre
powizane s ze sob w sposb hierarchiczny na ich czele bowiem stoi cel ostateczny,
absolutny, obiektywny, a nim jest wanie biorc pod uwag nacjonalizm chrzecijaski
NOP Bg. W tym stwierdzeniu take mamy ju zasugerowane podporzdkowanie ciaa
duszy, Materii Duchowi, ycia doczesnego yciu wiecznemu, duchowemu. ycie
czowieka w Nowym Porzdku musi by podporzdkowane wanie zrozumieniu tyche
celw i ich hierarchii kady czowiek musi mie wiadomo i zgodnie z ni podejmowa
stosowne dziaania, wedle ktrych jego ycie posiada cele uoone w hierarchicznej drabinie,
ktrej zwieczeniem i celem ostatecznym ycia ludzkiego jest Bg, a wic zbawienie. To
wanie owej hierarchii celw ycia kadego czowieka powicone s Zasady Ideowe
Nacjonalizmu. Hierarchi niniejsz, zawart w poszczeglnych punktach, moemy, cho
znacznie upraszczajc, przedstawi nastpujco:
Czowiek (osoba ludzka) Wsplnota Bg
w schemat jest oczywicie uproszczony z tego wzgldy, i podporzdkowanie czowieka
wsplnocie, a wic dobro wsplnoty stawiajc ponad dobro jednostkowe, nie oznacza, e
czowiek absolutnie traci swoj tosamo, indywidualno, czy te nie ma adnych praw,
ktrego wsplnota moe mu zabra. Co wicej, wsplnota nie jest w yciu czowieka tylko
jedna, gdy de facto wsplnot jest wiele, a z racji ich wieloci rwnie one s
zhierarchizowane pod wzgldem wanoci, czyli zblienia do celu ostatecznego. Niemniej
jednak schemat niniejszy przedstawia fundamentaln cech hierarchii wartoci, ktra musi
legn u podstaw ideowych nowego, antysystemowego wzgldem demokracji liberalnej i
kapitalizmu, porzdku, a jest ni wanie podporzdkowanie dobra jednostkowego dobru
wsplnemu, a to z kolei Bogu jako rdu prawdziwego adu.
Wspomnielimy wyej o tym, i czowiek cho jego dobro, czyli dobro jednostkowe,
podlega co prawda wsplnocie, to jednake posiada okrelony zakres praw, gwarantujcych
jego wolno i godno, ktrej wsplnota nie moe naruszy. Nie moe ona tego uczyni,
albowiem wanie zostay one dane przez Boga, a przeto cho dobro wsplne wysze jest od
dobra indywidualnego, to jednake nie mog owe prawa wedug NOP zosta przemilczane i
gwacone w Nowym Porzdku. Ot Bg da prawo naturalne, ktre jako prawdziwe,
obiektywne stanowi osnow prawdziwej rzeczywistoci, ktr wszake ma by Nowy
ad zbudowany przez narodowych rewolucjonistw: CZOWIEK, stworzony na
podobiestwo Boga, wyposaony zosta przez Niego w nienaruszalne rwne dla wszystkich
prawo naturalne143. Czowiek to istota stworzona przez Boga na wasne, boskie,
podobiestwo, std kady czowiek bez wzgldu na narodowo, ras, kultur posiada
wynikajce wanie nienaruszalne prawa wynikajce wanie z prawa naturalnego. Z owego
zaoenia wynika wanie poszanowanie godnoci i wolnoci kadego czowieka bez wzgldu
na rnice, a wic za sprzeczn z wol Boga, czyli i prawdziwym porzdkiem, naley uzna
idc tym tokiem mylenia hierarchizowanie ludzi pod wzgldem rasowym czy etnicznym,
gdy pod wzgldem swej natury wszyscy ludzie s rwni. Zwrmy wanie tu uwag na
przytoczone w niniejszym punkcie dokumentu stwierdzenie odnonie do tego, e kady
czowiek zosta wyposaony w rwne prawo naturalne oznacza to wanie, i pod wzgldem
samej istoty swojej natury, istoty czowieczestwa samego w sobie ludzie s rwni, ale nie
oznacza to, e ludzie nie rni si midzy sob kady zosta wyposaony w wietle nauki
katolickiej w rne talenty, zdolnoci, a przeto zajmuje inne miejsce w strukturze spoecznej,
co wanie skutkuje z racji owego zrnicowania zdolnoci ludzkich powstawaniem
hierarchii spoecznych zwizanych z wanoci penionych funkcji na rzecz caej wsplnoty.
143

Tame, s. 5.

89

Nie mniej jednak powstajce w obrbie spoeczestwa nierwnoci nie mog narusza samej
istoty czowieczestwa, nie mog narusza jego godnoci i wolnoci musi by bowiem,
niezalenie od miejsca w strukturze spoecznej poszanowana cile jemu przypisana, jego
wasna sfera prywatnoci, autonomii, ktra wynika wanie z prawa naturalnego.
Prawo naturalne w ujciu zaoe Zasad Ideowych Nacjonalizmu jest podstaw dla
czterech fundamentalnych, nienaruszalnych z racji swojego naturalnego (a wic i boskiego)
rda, praw czowieka. Oto one:
a. prawo do ycia pojtego jako ycie biologiczne oraz jako realizacja praw pozostaych;
b. prawo do wolnoci czyli do czynienia tego, co nie jest sprzeczne z prawem naturalnym;
c. prawo do zaoenia rodziny ktra jest dla osignicia peni ycia koniecznoci;
c. prawo do wasnoci czyli do posiadania cakowitej wasnoci i rozporzdzania rodkami
produkcji; prawo to moe by ograniczone jedynie dobrowolnym zrzeczeniem si prawa
indywidualnego144.
Czy jednake owe prawa czowieka, ktry wynikaj z danego od Boga prawa naturalnego, a
ktre s zatem niezbywalne, integralnie zwizane z wolnoci i godnoci kadego czowieka,
s zgodne z liberaln koncepcj praw czowieka? Jeli chodzi o trzy z czterech wymienionych
praw, tj. prawo do ycia, prawo do wolnoci i prawo do wasnoci, to niewtpliwie s to
prawa, ktre znajdziemy w myli liberalnej bez trudu niezalenie czy mwimy tu np. o
liberalizmie arystokratycznym, buruazyjnym, demokratycznym, czy libertarianizmie. Wszak
jednostka jako najwaniejszy podmiot w spoeczestwie waniejszy ni jakakolwiek grupa
spoeczna (bdca tedy wycznie sum wolnych i niezalenych jednostek), a jej wolno jako
najwaniejsza warto stanowi centralne idee liberalizmu, std te prawo do ycia, wolnoci
i wasnoci s si rzeczy najwaniejszymi prawami czowieka prawami niezbywalnymi,
gdy wiadczcymi o jej wolnoci i egzystencji, a ich poszanowanie jest podstawowym celem
pastwa prawa. Take i obecne tutaj powizanie midzy wolnoci jednostki a
nienaruszalnoci jej wasnoci jest integralnie zwizane z liberalizmem poszanowanie
wasnoci prywatnej to przecie dla liberalizmu nieodczny element poszanowania wolnoci
jednostki wasno i swoboda ni dysponowania to nieodczny element wolnoci jednostki.
Czy jednak moemy tu mwi o przejciu z liberalizmu jego koncepcji praw czowieka?
Poprzestanie na takim zabiegu wiadczyoby o tym, e NOP czy nacjonalizm z ideami
liberalnymi, co w gruncie rzeczy nie powinno dziwi ze wzgldu na idee oddziau
warszawskiego, obecne do 1992 r. Okazuje si jednak, e nie jest tak do koca wszak
interpretacja praw czowieka w ideach liberalizmu i w nauce spoecznej Kocioa, na ktrej
NOP przecie opiera swoje koncepcje, odbiegaj od siebie. Ot jeli przyjrzymy si bliej
owym czterem prawom czowieka, to zobaczymy dwie rnice, ktre nie wzbudz raczej u
wszystkich liberaw jednakowego zachwytu po pierwsze dla NOP rwnoznaczne z
prawami: do ycia, do wolnoci i do wasnoci jest prawo do posiadania rodziny oczywicie
mowa tutaj o rodzinie w oparciu o fundament maestwa midzy kobiet a mczyzn,
ktrej gwnym celem jest prokreacja i wychowanie dzieci. Inspiracja moralnoci
chrzecijask jest zatem tutaj oczywicie wyrana, a przeto zaliczenie prawa do zakadania
rodziny moe wzbudzi protest ze strony liberaw, dla ktrych wolno jednostki dotyczy
wanie sfery wiatopogldowej, kultury, etyki, obyczajowoci, stylu ycia itp. Liberalna
koncepcja praw czowieka swoje rdo ma w indywidualizmie i racjonalizmie pogldach
triumfujcych zwaszcza w epoce Owiecenia, uznawanej przez katolickich tradycjonalistw i
ruchy polityczne odwoujce si do tradycyjnego nauczania Kocioa jednoznacznie
negatywnie, jako epoka antychrzecijaska. Uznanie zatem prawa do zaoenia rodziny jako
rwnorzdnego z prawem do ycia, wolnoci czy wasnoci moe rodzi zatem kontrowersje
144

Tame, s. 5.

90

wrd liberaw. O ile bowiem prawo do ycia, do wolnoci i do wasnoci rzeczywicie jest
zbiene z liberaln koncepcj praw czowieka, o tyle prawo do zaoenia rodziny ktra jest
zreszt w tym miejscu spostrzegana wrcz za niezbdn do penego ycia ju wyranie
wskazuje na wycznie katolick inspiracj.
Po drugie, zwrmy uwag na rozumienie prawa do wolnoci ot wolno zostaje tutaj
zdecydowanie okrelona zgodnie z chrzecijask moralnoci: jako swoboda postpowania,
moliwo dokonywania wyborw, ale wycznie w ramach prawa naturalnego. Wolno
jednostki zostaje wpisana w prawo naturalne, a cilej rzecz ujmujc wyranie jemu
podporzdkowana. To wanie prawo naturalne, z ktrego wynikaj m.in. owe cztery prawa
czowieka, okrela ramy, w jakich czowiek jest wolny. Wyjcie poza owe ramy oznacza
zatem naduycie wolnoci, co oczywicie jest rzecz niedopuszczaln w owym
chrzecijaskim systemie moralnym. Wolno jednostki zatem nie moe wiza si z czynami
niemoralnymi, z akceptacj postaw i czynw sprzecznych z prawem naturalnym, m.in.
wrogoci do tradycyjnej rodziny, pochwa rozwizoci seksualnej, pogarda wobec
maestwa, akceptacj aborcji, homoseksualizmu i innych odstpstw od prawa naturalnego.
W adnym wypadku zatem wolno jednostki nie zostaje tutaj zabsolutyzowana jest ona
wyranie podporzdkowana wartociom wyszym, danym ludziom przez Boga. Std te i
wolno jednostki, i prawa czowieka s niezbywalne, jednak ich okrelenie nastpuje tutaj w
oparciu o nauk Kocioa, a nie o liberalizm prawa czowieka dlatego s niezbywalne, gdy
wynikaj z prawa naturalnego, ktre zostao ludziom zaszczepione przez Boga, a co za tym
idzie, wolno jednostki musi by podporzdkowana zasadom owego prawa naturalnego i nie
moe wiza si z jego amaniem.
Wyrane rnice midzy zawart w niniejszym dokumencie wizj czowieka, jego praw,
wolnoci, wynikaj z nauki Kocioa, a ideami liberalizmu w tej kwestii widzimy w
nastpnych punktach. Oto bowiem czytamy dalej, co nastpuje: Czowiek jest istot
spoeczn, to znaczy, i niemoliwym jest jego rozwj poza wsplnot ludzi 145.
Stwierdzenie, e czowiek jest ze swej natury istot spoeczn stanowi punkt wyjcia do
dalszych krokw, oddalajcych coraz bardziej idee NOP od idei liberalizmu - ot
zdefiniowanie czowieka jako istoty spoecznej wie si tutaj wanie z okreleniem jego
naturalnego stanu jako bycia czci okrelonej wsplnoty. Czowiek w przeciwiestwie do
idei liberalnych nie jest atomem, nie rodzi si wolny i niezaleny od innych ludzi, lecz
stanowi integralny element danej wsplnoty tak jak komrka w organizmie. To stan, na
ktry nie ma on wpywu, gdy wypywa z natury samego czowieczestwa. Czowiek w peni
moe si bowiem realizowa wycznie wanie we wsplnocie wsplnocie, ktrej czowiek
jest integralnym elementem i jej podlega: Wsplnota nie jest sum jednostek, lecz caoci,
w ktrej czowiek realizujc swj cel absolutny korzysta i wzbogaca swe ycie o osignicia
innych ludzi146. Stwierdzenie niniejsze rozwiewa jakiekolwiek wtpliwoci odnonie do
nieliberalnego charakteru wizji czowieka, a wic i spoeczestwa, w koncepcjach NOP. To
wanie spoeczna natura czowieka natura dana wszake przez Boga sprawia, e w
przeciwiestwie do liberalizmu czowiek nie jest atomem, woln, niezalen jednostk, a
spoeczestwo z tego wzgldu stanowi tylko sum atomw, lecz dokadnie odwrotnie: to nie
jednostka wiedzie tutaj prym, lecz wanie wsplnota czowiek ju z racji swojej natury jest
integralnym elementem jakoci wyszego, gdy ponadindywidualnego, rzdu. Czowiek moe
y i rozwija si wanie wycznie jako element wsplnoty. Takie stanowisko oznacza
zatem odrzucenie atomizmu, charakterystycznego dla liberalizmu, stawiajcego afirmujcego
jednostk, a zatem czowieka przedstawiajc jako istot woln, niezalen, za wszelkie
145
146

Tame, s. 5.
Tame, s. 5.

91

grupy spoeczne uznajc wycznie za efekt konwencji zawartej pomidzy suwerennymi,

wolnymi jednostkami. NOP tym samym staje na gruncie organicznej koncepcji spoeczestwa
spoeczestwa nie jako tworu wtrnego, kreowanego drog umowy midzy wolnymi
jednostkami atomami, ale jako bytu odrbnego, jakoci wyszego rzdu, bdcego czym
wicej ni tylko sum jednostek Innymi sowy, jako wsplnoty wanie, jako jednoci
organicznej jednostka tutaj peni rol elementu owej wyszej, odrbnej w swej istocie
jakoci, suc jej swoimi zdolnociami, talentami, ca swoj unikaln osobowoci.
Jednostka ludzka rozpatrywana jest w takim ujciu oczywicie jako komrka w owej zoonej
organicznie jednoci, z czego wynika oczywicie podporzdkowanie jej spoeczestwu,
uznanie prymatu dobra wsplnego, czyli dobra caej wsplnoty, nad jej dobrem
jednostkowym. Przytoczona wyej definicja wsplnoty doskonale oddaje organiczne a
zatem antyindywidualistyczne podejcie do wizji spoeczestwa i jednostki w koncepcjach
NOP wsplnota to jako wyszego rzdu, ktrej jednostka jest elementem i swoje ycie
spenia wykonujc okrelon funkcj, zgodn z jej zdolnociami, w owym spoecznym
organizmie, dla dobra wsplnego a wic i dla swojego dobra rwnie.
Jednoczenie owo organiczne podejcie nie jest rwnoznaczne z kolektywizmem,
charakterystycznym dla materialistycznego marksizmu. Ot, jak ju wielokrotnie
wspominalimy, organicyzm mia stanowi u swojego zarania odpowied konserwatystw i
zainspirowanych owym podejciem nacjonalistw na indywidualizm, egoizm liberalizmu, ale
take na kolektywizm marksizmu (zwaszcza komunizmu). Nie inaczej jest w analizowanym
przypadku: to wanie prawo naturalne, z ktrego wynikaj niezbywalne prawa czowieka, w
tym prawo do wasnoci i do zaoenia rodziny, gwarantuj w koncepcjach narodoworadykalnych, i podporzdkowanie jednostki wsplnocie nie oznacza jej cakowitego
zatracenia, jej rozpynicia si w spoeczestwie, a tym samym przyjcia przez
spoeczestwo formy jednolitej masy, zoonej ze zuniformizowanych, jednolitych jednostek,
pozbawionych wasnej indywidualnej tosamoci. Organicyzm, choby z racji
nienaruszalnoci praw czowieka, oznacza podporzdkowanie jednostki spoeczestwu, czyli
organizmowi, wsplnocie, prymat dobra wsplnego nad dobrem indywidualnym, wczenie
zdolnoci jednostki do pracy na rzecz caoci spoeczestwa, jednake jednostka jako
element, komrka w owym organizmie musi posiada zagwarantowan autonomi, wasn
indywidualno, co wynika wanie z prawa naturalnego, chronicego wolno i godno
czowieka. Std te Zasady Ideowe Nacjonalizmu gosz tez nastpujc: Wsplnota
istnieje wic zarwno dla wzbogacania ycia jednostek, jak i dla ochrony jej praw i
egzekwowania jej obowizkw147. Czowiek dysponuje zatem nienaruszalnymi prawami,
wynikajcymi z prawa naturalnego, chronicymi jego godno, wolno, zapewniajcymi
rozwj wasnej indywidualnoci i pewn sfer autonomii, niezalenoci, jednake
zobowizany jest jako integralny element spoeczestwa, stanowicego nie sum ludzkich
atomw, lecz organizm, wsplnot dziaa na rzecz dobra wsplnego, podporzdkowujc
jemu wasne indywidualne dobro.
Warto przy tym zaznaczy, i spoeczestwo samo stanowice wsplnot jest,
ucilajc, swoist wsplnot wsplnot, gdy powstaje ono zgodnie z natur spoeczn
czowieka, tj. tworz j mniejsze grupy spoeczne: rodzina, spoeczno lokalna i rodowisko
zawodowe, zorganizowane w odpowiedniej korporacji. To wanie te grupy spoeczne s
naturalne i stanowi podstawowe tkanki organizmu spoecznego spoeczestwo jako
wsplnota, zwarty organizm, powstaje ze zintegrowania i uszeregowania pomniejszych
wsplnot: rodzin, gmin, korporacji, ktre stanowi bezporednie rodowiska, w jakim yje,
rozwija si i pracuje jednostka. Std te jednostka swj indywidualny interes winna
147

Tame, s. 5.

92

podporzdkowywa dobru wsplnemu, tj. ucilajc dobru rodzinnemu, lokalnego,

zawodowemu, a te z kolei winny by podporzdkowywane dobru wsplnemu najwyszemu,
czyli oglnospoecznemu.
W przypadku NOP w przeciwiestwie np. do rnych nurtw konserwatyzmu
niechtnych nacjonalizmowi mowa jest jednake nie o spoeczestwie, lecz o narodzie: to,
co wyej powiedzielimy o spoeczestwie jako wsplnocie powstaej ze zoenia wsplnot
pomniejszych, tzn. naturalnych grup spoecznych (rodzin, gmin, korporacji zawodowych),
ktrej dobro posiada prymat nad dobrem jednostkowym i grupowym, odnie trzeba w
przypadku nacjonalistw do narodu. To wanie bowiem owa wsplnota uznawana jest za
najwaniejsz, najwysz ze wszystkich innych wsplnot ktrej podstawowymi elementami
s jednostki partycypujce wszake w rodzinach, gminach i korporacjach zawodowych:
Wsplnot najwyszego typu wsplnot naturaln jest NARD148. Std te nasz
schemat hierarchii wartoci mona skonkretyzowa nastpujco:
Czowiek Rodzina, Gmina, Korporacja Zawodowa Nard Bg
Nard to wanie organiczna jedno, wsplnota wsplnot, rodzina rodzin, wsplnota
najwyszego rzdu, organizm, w ramach ktrego jako ciaa poredniczce funkcjonuj
mniejsze wsplnoty, a w nich wanie jednostki, oczywicie zgodnie z prawem naturalnym
posiadajce niezbywalne prawa, ale i swoj prac odnoszce do dobra wsplnego, ktrego
zwieczeniem, najwysz form jest oczywicie dobro caego narodu.
Oczywicie w niniejszym dokumencie nie mogo zabrakn cilejszej definicji narodu,
zwizanej z podaniem cech charakterystycznych, decydujcych o przynalenoci danej
jednostki do wsplnoty narodowej. Wszake rne definicje narodu rozpocieraj si midzy
z jednej strony biegunem wyznaczanym przez ujcie narodu jako wsplnoty zamknitej,
stricte etnicznej, czyli akcentujcej wi krwi, pochodzenia, a biegunem z drugiej
bdcym ujciem jako wsplnoty otwartej, czyli politycznej, obywatelskiej, w ktrej
czonkiem narodu jest ten, kto jest obywatelem pastwa. Oto, jak NOP definiuje nard w
Zasadach Ideowych Nacjonalizmu: Nard jest dobrowolnym, opartym na wizi
psychicznej i moralnej zwizkiem ludzi posiadajcych wynikajce ze wsplnych przodkw
i historycznej tradycji poczucie odrbnoci kulturowej i ch jej zachowania oraz
rozwoju149. Na podstawie teje definicji moemy zauway wprost, i charakterystyka
narodu odmienna jest zarwno quasi plemiennego, stricte etnicznego definiowania narodu
jako wsplnoty krwi, ale take nie mamy do czynienia z utosamieniem narodu z
obywatelstwem, a wic z przynalenoci do pastwa. Niniejsz definicj umiejscowi
mona na owym kontinuum pomidzy dwoma biegunami, cho warto zauway, e jest to
wizja bardziej zbliona do modelu otwartego, anieli zamknitego.
Jakie zatem cechy definiuj nard wedug NOP? Co, wedug polskich, wspczesnych
narodowych radykaw, wiadczy o przynalenoci do narodu? Co, innymi sowy, czyni z
danego czowieka Polaka? Przypomnijmy, e wi narodowa okrelona w niniejszej
definicji ma charakter psychiczny i moralny, a przeto nard jest wsplnot dobrowoln.
Oznacza to zatem, i fundamentem wizi narodowej jest wiadomo to wanie
uwiadomienie sobie przez jednostk tworzc wsplnie z innymi nard, e jest si czci
wsplnoty narodowej, jej wasne poczucie przynalenoci do, a nawet pragnienie owej
przynalenoci, pracy na rzecz owej wsplnoty narodowej, uwiadomienie sobie, i wasne
dobro naley podporzdkowa dobru narodu, gdy tylko poprzez prac dla narodowej
wsplnoty mona si doskonali i rozwija swoje zdolnoci, a przede wszystkim dy do
celu absolutnego, czyli Boga, jest gwnym wyrnikiem wizi narodowej. Nard nie bdzie
148
149

Tame, s. 5.
Tame, s. 5.

93

w peni narodem, nie bdzie wsplnot tego typu w penym tego sowa znaczeniu wedug
NOP, jeli nie nastpi uwiadomienie sobie owego faktu przez tworzce j jednostki i
wsplnota narodowa istnieje, a tworzymy j my. Nie zatem mistyka krwi i ziemi, lecz
wiadome przywizanie i podporzdkowanie si dobru narodowemu jest decydujce dla
fundamentu narodu. Std te wanie mowa jest o narodzie jako o zwizku dobrowolnym, a
wizi jako majcej charakter psychiczny i moralny to wanie uwiadomienie sobie
przynalenoci wie si wanie z wol jednostki bycia czci owej wsplnoty i dziaania
dla jej dobra.
wiadomo przynalenoci do wsplnoty narodowej, wiadomo tego, i wsplnie z
innymi ludmi tworzymy okrelon, odrbn wsplnot, opiera si z kolei na wyrnikach,
ktre wanie budz ow wiadomo. Wszak aby jednostka uwiadomia sobie, e stanowi
razem z innymi ludmi ow wsplnot narodow, musi mie take wiadomo tego, i cz
j z innymi czonkami narodu pewne wsplne cechy cechy, ktre cz j z jednymi (czyli
czonkami narodu), ale take odrniaj j z kolei od drugich (tj. cudzoziemcw). Owymi
cechami s wedug przytoczonej definicji:
- wsplni przodkowie,
- tradycja historyczna.
Pierwszy z tych elementw zawiera w sobie niewtpliwie element wizi etnicznej, a wic
zwizkw krwi to wanie poczucie, e jest si dziedzicem tej samej krwi, e posiada si z
innymi ludmi tych samych przodkw, wedug narodowych radykaw sprzyja
uwiadomieniu sobie istnienia wizi narodowej ostatecznego aktu uformowania si
wsplnoty narodowej jako wsplnoty dobrowolnej, ktrej dobrowolno wynika wanie ze
wiadomoci przynalenoci do tego narodu oraz poczucia odrbnoci wasnej wsplnoty
narodowej od innych wizi zatem psychicznej i moralnej. Oprcz owej wsplnoty
przodkw mamy take i element stricte duchowy tradycj historyczn. To wanie ona jest
tu niewtpliwie znaczca, gdy wszake tradycja historyczna, czyli kulturowe dziedzictwo
ksztatowane w procesie dziejowym przez poprzednie pokolenia i przekazywane generacjom
nastpnym pokole, powstajce i rozwijajce si w cigu wielu wiekw, take posiada
wanie znaczenie przede wszystkim duchowe tradycja historyczna wszake to istotna cz
kultury narodowej, a wic si rzeczy to ona najsilniej wpywa wanie na wiadomo
narodow wiadomo, ktra jest kluczowa dla egzystencji narodu, gdy oznacza ona
dobrowolne podporzdkowanie si jednostek tworzcych w nard dobru narodowemu,
zrozumienie i emocjonalne zwizanie si z ludmi, ktrzy s bliscy ze wzgldu na wsplnych
przodkw i tradycj historyczn, jaka zostaa przekazana pokoleniom obecnym, ktre z kolei
same s zobowizane j przekaza swoim nastpcom, jak rwnie budzi w jednostkach
tworzcych nard nie tylko wsplnot celw, duchow, a wic psychiczn i moraln wi, ale
take wanie poczucie odrbnoci od innych wsplnot narodowych odrbno, ktra
wanie ze wzgldu na tak wan rol wiadomoci jednostki, jej dobrowolnego, penego
zaangaowania si w bycie czci narodu, jak i rol tradycji historycznej duchowego
dziedzictwa tworzonego i rozwijanego przez poszczeglne pokolenia w cigu wielu wiekw,
w niniejszym dokumencie zostaje okrelona jako odrbno kulturowa. NOP zatem staje na
gruncie definicji narodu jako wsplnoty przede wszystkim duchowej, cilej rzecz ujmujc
kulturowej, zwizanej ze wiadomoci przynalenoci do wsplnoty narodowej i
dobrowolnym pragnieniem jej rozwoju jako dobra wsplnego, wyszego anieli wasne dobro
jednostkowe, wiadomoci dziedziczenia od przodkw wsplnej tradycji historycznej i
wobec tego jednoczenie poczucia odrbnoci kulturowej, ale take nie pomija elementu
etnicznego wizi krwi, pochodzenia, co stwierdzenie o wsplnych przodkach przecie
wyranie sugeruje traktowanego tu jako swoista substancja biologiczna narodu, jako jego
podoe, na ktrym rozwija si tradycja historyczna, budzca wiadomo narodow, a wic
94

czynnik decydujce ostatecznie o tosamoci narodu. Std te element etniczny wydaje si

by tu elementem drugorzdnym to tylko podoe, materia, ktra musi by uksztatowana
wedug formy, a wic zosta uwiadomiona, aby by w peni narodem ow form moe
stworzy wycznie dziedzictwo historyczne, tworzone w procesie dziejowym, podtrzymujce
zwizki midzy pokoleniami, nade wszystko uwiadamiajce tym, ktrzy owo dziedzictwo
przejmuj i sami przekazuj dalej o wsplnocie wasnych losw, wartoci, zasad, o tym, i s
wanie narodem. To wanie element kulturowy jest tutaj najwaniejszy to on daje
wiadomo narodow zrozumienie wasnej tosamoci przez jednostki tworzcej ow
wsplnot stwarza emocjonalne, najgbsze uczuciowo wizi midzy jednostk a ide narodu.
Bez owej tradycji historycznej, rodzcej uwiadomienie narodowe, budzcej w czowieku
poczucie, ze jest si czci okrelonej wsplnoty, e z innymi ludmi czy go wsplnota
przodkw i dziedzictwa minionych pokole, e jest si czci wsplnoty odrbnej od innych
wsplnot, nie mona faktycznie mwi o narodzie. Std te NOP w Zasadach Ideowych
Nacjonalizmu zawar stwierdzenie o tym, e nard jest zwizkiem dobrowolnym
dobrowolno wynika bowiem wanie ze wiadomego poczucia przynalenoci do wsplnoty
narodowej, ze wiadomego zwizania swoich losw z narodem, z uznania siebie za cz
narodowego organizmu, z emocjonalnego zwizku z narodem. Sam element etniczny
wsplne pochodzenie, krew nie decyduje o istnieniu narodu decyduje o tym dopiero
wanie wiadomo jednostki tworzcych ow wsplnot, wynikajce z niej poczucie
odrbnoci kulturowej, uznajce tosamo narodu za determinowan poprzez wanie
kultur, a zwaszcza (w wietle Zasad Ideowych Nacjonalizmu) tradycj historyczn i
wiadomo wsplnych przodkw element duchowy (kulturowy) jest tutaj wic
najwaniejszy bez wiadomoci narodowej jego czonkw, bez poczucia posiadania
wynikajcej z uwiadomienia przynalenoci do narodu i jego duchowej odrbnoci od
innych wsplnot narodowych wsplnych przodkw i tradycji historycznej nie sposb
mwi o narodzie, nawet jeli jego substancja biologiczna byaby moliwie jednolita
etnicznie.
Tak pojty nard jako wsplnota naturalna, ktra oparta jest na wiadomoci wsplnych
przodkw oraz wsplnej tradycji historycznej, a przeto stanowi wsplnot o charakterze
przede wszystkim kulturowym w ujciu Zasad Ideowych Nacjonalizmu posiada wasne
niezbywalne prawa, ktre dokadnie tak, jak prawa czowieka swoje rdo posiadaj w
prawie naturalnym. Oto nastpujce prawa narodu:
a. prawo zachowania wasnego jzyka i kultury;
b. prawo kontroli wychowania narodu dla zachowania i rozwijania wartoci nard
okrelajcych;
c. prawo do przynalenego z tradycji i historii terytorium narodowego;
d. prawo do powoywania struktur mu podlegych 150.
Niewtpliwie prawa narodu wywiedzione z prawa naturalnego, a wic i wynikajce z
boskiej wizji adu zwizane s wanie z cechami duchowymi tworzcymi nard. Mamy
wszake tutaj do czynienia z zachowaniem wasnego jzyka i kultury, trosk o wychowanie
narodowe, posiadaniem wasnego terytorium, ktre co ciekawe narodowi nalene jest z
racji tradycji historycznej oraz powoywania struktur podlegych (zwaszcza pastwo).
Niniejsze prawa ewidentnie wi si wanie z obron tosamoci kulturowej, czyli obliczem
duchowym, wzmacniajcym wiadomo narodow. Oprcz ochrony tradycji, czyli dorobku
kulturowego poprzednich pokole, odziedziczonego przez pokolenia teraniejsze po to, by
przekaza je nastpnym, decydujcym o tosamoci narodu, mamy take tutaj z aspektem
politycznym: prawem do posiadania wasnego terytorium i tworzenia na nim wasnych
150

Tame, s. 5.

95

struktur, ktre maj podlegy narodowi charakter, tj. stanowi narzdzia suce do
zachowania i rozwoju rnych aspektw ycia narodu. Oznacza to, e integralnym elementem
adu naturalnego, wic adu prawdziwego, s narody majce niezaprzeczalne i niezbywalne
prawa do zachowania wasnego jzyka, kultury, tradycji historycznych, zapewnienia
odpowiedniego wychowania narodowego, wzmacniajcego poczucie mioci do narodu,
wiadomo przynalenoci do niego i poczucie odrbnoci od innych narodw czyli
zachowania oblicza duchowego narodu, jak rwnie do posiadania wasnego, nalenego na
mocy historii i tradycji terytorium oraz tworzenia na tyme wasnym terytorium struktur, za
pomoc ktrych nard bdzie mg organizowa swoje ycie.
Wanie owe dwa ostatnie prawa narodu wi si kwesti palc dla kadego nurtu
nacjonalizmu, a mianowicie stosunkw midzy narodem a pastwem. Dlaczego akurat
pastwem? Oddajmy gos NOP: Wrd struktur powoanych wol narodu, struktur
wyszego rzdu jest PASTWO 151. Nard, by zabezpieczy swj byt duchowy i materialny,
by zorganizowa wasne ycie, ma niezaprzeczalne, niezbywalne prawo do tworzenia struktur
podlegych, a z nich za najwaniejsze jako struktura najbardziej zoona i najwyszego
rzdu jest pastwo. Struktury zatem, o ktrych mowa jest w tekcie, oznaczaj organy
zwizane m.in. z wykonywaniem zada administracyjnych, stanowieniem i wykonywaniem
prawa, stosowaniem przymusu, za najwysz struktur jest tutaj pastwo. Jakie s struktury
niszej rangi tego akurat w dokumencie NOP nie poruszy. Najprawdopodobniej chodzi
tutaj o administracj samorzdow.
Wracajc jednake do kwestii pastwa, jak moemy dostrzec NOP podobnie zreszt jak
trzeciopozycjonici brytyjscy stoi na gruncie bezwzgldnego prymatu narodu and
pastwem. Pastwo to wycznie struktura powoana przez nard dla zabezpieczenia swojego,
tj. narodowego, bytu. Jakiekolwiek inne ujcie owej relacji jest zafaszowaniem owego
wanie naturalnego stanu rzeczy, a zatem i zafaszowaniem nacjonalizmu jako takiego
wszake nacjonalizm wedug NOP stawia sobie za cel wanie nard pastwo jest tylko
rodkiem owemu celowi sucym. Owszem, struktur najwysz ze wszystkich tworzonych
przez nard, jednake nie zmienia to faktu, i wanie narzdziem, struktur w rkach
narodowej wsplnoty. Relacja midzy narodem a pastwem jest w ideach narodowego
radykalizmu teje organizacji wyjtkowo klarowna, a jej istot jest wanie wyszo narodu
nad pastwem: nard jest celem (cilej najwyszym celem doczesnym), a pastwo
narzdziem przez nard stworzonym i rzdzonym do zabezpieczenia warunkw bytu i
rozwoju wsplnoty narodowej.
Take i w innych tekstach NOP znajdujemy ow zasad wyranie akcentowan. W
Wytycznych Programowych Naczelnego Odrodzenia Polski jest ona sformuowana
nastpujco: Nard, by mg bez przeszkd wzmacnia si i rozwija musi bowiem istnie w
ramach stworzonego przez siebie pastwa, ktre jest jednym suwerenem 152. Pastwo zatem
jest niezbdne dla narodu tylko dziki tej strukturze nard zabezpieczy warunki do
wasnego istnienia i rozwoju, jednake pastwo niniejsze musi by pastwem narodowym, tj.
stworzonym, rzdzonym i podlegym wycznie jemu. Z kolei A. Gmurczyk w recenzji
ksiki Jerzego Chodorowskiego pt. Czy zmierzch pastwa narodowego? autorytatywnie
stwierdza: pastwo byo, jest i bdzie tylko wycznie struktur, a nie ywym
organizmem153. Rwnie i w wystpieniu wygoszonym na 1. Europejskim Rewolucyjnym
Obozie Letnim Trzeciej Pozycji w 1999 r. prezes NOP ow kwesti poruszy wrcz w
identyczny sposb: Struktura Pastwa Narodowego, jeli narodowym ma by w
rzeczywistoci, nie moe polega na ubezwasnowolnieniu wsplnoty, ktre ma suy.
151

Tame, s. 5.
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.
153
A. Gmurczyk, W obronie pastwa narodowego, Szczerbiec, 1996, nr 4 5 (54 55), s. 27.
152

96

Pastwo bowiem to struktura a jej podmiotem jest nard154. w ostatni fragment posiada
doniose dla naszych rozwaa znaczenie ot poza powtrzeniem, e nard jako
organiczna, naturalna wsplnota to podmiot, ktrego dobro jest celem, a pastwo stanowi
wycznie struktur, bdc tylko narzdziem w rkach narodu, znajdujemy tutaj take
niezwykle wane stwierdzenie odnonie do ubezwasnowolnienia narodowej wsplnoty. Oto
wanie powd, dla ktrego autentyczny nacjonalizm musi kwesti relacji pastwo nard
traktowa w wyrany, jasno zadeklarowany sposb: sytuacja odwrotna anieli
podporzdkowanie pastwa narodowi, anieli uznanie, e pastwo jest rodkiem sucym
tworzcemu go podmiotowi narodowi, a wic prymat pastwa and narodem, potraktowanie
narodu jako masy, ktra dopiero dziki pastwu nabiera formy i otrzymuje osobowo,
tosamo, jest nie tylko pogldem antynarodowym i sprzecznym z prawem naturalnym, ale
rwnie stanowi fundament ustrojw politycznych i spoeczno-ekonomicznych, ktre mimo
wielu rnic czy jedno denie do centralizacji, koncentracji wadzy i wasnoci,
etatyzacji ycia spoecznego, podporzdkowania przernych sfer ycia ludzkiego, w tym
prywatnych, pastwu. Zachwianie owej zdrowej wedug NOP rwnowagi, ktr gwarantuje
wanie uznanie narodu za podmiot i cel, a pastwo za struktur bdc narzdziem w rkach
narodu, jest gwarancj zachowania rnorodnoci ycia spoecznego, objawiajcej si w
postaci rnych samorzdnych wsplnot: terytorialnych i zawodowych, jak i rnych
zdolnoci, talentw jednostek ludzkich. To wanie uznanie pastwa wycznie za rodek
sucy celowi, jakim jest nard, stanowi jedyn zapor przed uniformizacj, powszechnym
ujednoliceniem i zbiurokratyzowaniem wszystkich przejaww ycia ludzkiego, a wic przed
wszechobecnoci pastwa, przed wchoniciem niezalenej samorzdnej sfery spoecznej,
czyli stricte narodowej, biurokracji pastwowej, ktr tworzy elita koncentrujca wadz i
wasno.
Po jednej bowiem stronie mamy wanie prymat narodu nad pastwem wedle owej,
wyraonej m.in. w Zasadach Ideowych Nacjonalizmu zasady, ktra gwarantuje
rnorodno, samorzdno, decentralizacj polityczn oraz ekonomiczn, a w rezultacie
autentyczny, nieskrpowany rozwj jednostek ludzkich jako czonkw narodu, poszanowanie
ich wolnoci i wasnoci, autonomii rnych naturalnych grup spoecznych oraz wreszcie
caej narodowej wsplnoty bdcej tedy jednoci w rnorodnoci, a po drugiej za
mamy prymat pastwa, ktry charakterystyczny jest dla NOP jako polskich narodowych
radykaw zarwno dla liberalizmu i marksizmu, jak rwnie faszyzmu czy narodowego
socjalizmu tj. faszywych, gdy antychrzecijaskich doktryn nacjonalistycznych.
Przyznanie pastwu roli nadrzdnej nad narodem, uznanie jego za cel, a nard za przedmiot w
rkach pastwa oznacza w tym miejscu powszechn uniformizacj, przeksztacenie caego
bogactwa ycia spoecznego, przejawiajcego si w zdrowych warunkach w postaci wolnych
inicjatyw samych czonkw narodu, ich rodzin, spoecznoci lokalnych czy zawodowych, w
bezksztatn, ujednolicon mas cile kontrolowan przez rozbudowany i przenikajcy
wszystkie sfery ycia aparat pastwowy. Inaczej rzecz ujmujc, tylko podporzdkowanie
pastwa narodowi, ujcie jego jako tylko struktury, narzdzia zagwarantowa moe
uszczuplenie zakresu dziaalnoci pastwa do okrelonych, niezbdnych rozmiarw we
wszelkich innych przypadkach bdziemy mieli wedug polskich narodowych radykaw do
czynienia z prbami etatyzacji ycia spoecznego, rozbicia spoeczestwa oraz
poszczeglnych grup tworzcych jego tkank jako organicznej jednoci, a tym samym
przywrci si pastwa, konieczn wszake do wykonywania przez pastwo jego naturalnych
funkcji niezbdnych dla istnienia i rozwoju wsplnoty narodowej.
154

A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.

97

Oczywicie z owego zgodnego w ujciu NOP z prawem naturalnym zaoenia o

wtrnoci pastwa wobec narodu, wynika postulat ograniczenia zakresu ingerencji pastwa
do cile okrelonych kompetencji. To wanie z racji tyche kompetencji pastwo narodowi
jest niezbdne, gdy z racji zasady pomocniczoci, zawartej wszake w nauczaniu Kocioa
do tych funkcji zostaje ono wanie przez nard jako struktura jemu podlega i suca
jego interesom powoana. Jaki jest zatem zakres dziaalnoci pastwa narodowego, bdcy
konsekwencj uznania narodu za podmiot, a pastwa za narzdzie w jego rkach? A.
Gmurczyk w nastpujcy sposb, opierajc si wanie na owej zasadzie, wyraonej ju w
Zasadach Ideowych Nacjonalizmu, opisuje waciwe funkcje pastwa: () Pastwo
Narodowe to takie pastwo, ktre ingeruje w ycie wsplnoty tylko w sprawach niezbdnych.
Jego za bezwzgldne dominium to: obrona przed zagroeniami zewntrznymi (militarnymi i
gospodarczymi), obrona wewntrzna (bezpieczestwo publiczne) oraz polityka
zagraniczna155. Innymi sowy, kompetencje pastwa zawieraj si wycznie w
bezpieczestwie zewntrznym, wewntrznym oraz prowadzeniu polityki zagranicznej te
wanie atrybuty s sfer dziaania, w ktrej pastwo posiada wyczno, to w nich pastwo
musi by suwerenne, czyli niezalene od innych orodkw decyzyjnych, by nard mg
samemu w nieskrpowany sposb si rozwija. Wszelkie inne zatem sprawy powinny zosta
przekazane samemu narodowi, tj. rodzinom, samorzdom terytorialnym, samorzdom
zawodowym. W Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski zostaje to
zapisane w sposb nastpujcy: () ograniczenie obszaru dziaania struktury pastwa do
waciwych rozmiarw, przy jednoczesnym wzmocnieniu wadzy. Jak najwiksze
uprawnienia pastwa powinny by przekazane lokalnym samorzdom, tak, aby kady Polak
mia rzeczywisty wpyw na swoje ycie156. Zwrmy tu uwag, e owo uszczuplenie zakresu
dziaania pastwa wcale nie oznacza osabienia wprost przeciwnie, to wanie ograniczenie
dziaalnoci do cile okrelonych sfer, umoliwi zdecydowane wzmocnienie wadzy
pastwowej w tych dziedzinach, ktre s jego wyczn domen. Oznacza to wic, e
pastwo, aby by w zgodzie z prawem naturalnym, musi by struktur podleg narodowi,
narzdziem w jego rkach, a zatem charakteryzowa si cile ograniczonym zakresem
dziaania, ale za to w tych sferach, ktre s jemu przynalene, musi mie zapewniony
monopol. Innymi sowy, pastwo narodowe to pastwo ograniczone w swym zakresie
dziaania, zdecentralizowane, ale jednoczenie silne.
W ten sposb nastpi tak upragniona przez NOP zarwno na pocztku lat
dziewidziesitych, gdy oddzia warszawski sympatyzowa z opcj narodowo-liberaln, jak i
ju po samookreleniu si ideowym jako polskiego, tj. narodowo-radykalnego odpowiednika
Trzeciej Pozycji decentralizacja, a wic upowszechnienie wadzy i wasnoci. Jak twierdzi
bowiem A. Gmurczyk: Istot ustroju wolnociowego, do ktrego dymy, ustroju
narodowego, jest zasada dekoncentracji tak w dziedzinie wadzy, jak i wasnoci. Powd
jest prosty: ich upowszechnienie zwiksza wolno osobist czowieka, rodziny, wsplnoty i
zabezpiecza przed wszelkimi prbami manipulacji i odgrnego sterowania 157.
Decentralizacja nazywana przez NOP rwnie dekoncentracj, a wic traktujc obydwa
terminy synonimicznie jest zgodna bowiem z prawem naturalnym: to wanie nic innego jak
poszanowanie praw czowieka, jego wolnoci, godnoci i wasnoci, jak rwnie swobd
poszczeglnych wsplnot, na czele z prawami wsplnoty narodowej, co wynika wszake z
prawa naturalnego, z boskiej wizji prawdziwego adu.
Kompetencje pastwa zostay, jak widzimy, w ujciu NOP mocno ograniczone s nimi
wszake tylko:
155

Tame, s. 6.
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.
157
A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 29.
156

98

- obrona zewntrzna co ciekawe obejmuje tutaj ono nie tylko zagroenia militarne, ale
rwnie gospodarcze, co wynika wanie z prymatu dobra narodu, w tym nad ekonomi
- obrona wewntrzna zapewnienie bezpieczestwa publicznego, dbao o przestrzeganie
prawa naturalnego, w tym czterech praw czowieka
- polityka zagraniczna.
Ich ograniczenie wynika wanie z faktu, i pastwo powinno zajmowa si tylko cile
okrelonymi sprawami, ktrymi poszczeglne grupy spoeczne narodu nie s w stanie si
zaj. To wanie dlatego, i naley zapewni caej wsplnocie bezpieczestwo zewntrzne i
wewntrzne, a take prowadzi polityk zagraniczn, a wic kierowa interesem pastwa w
systemie midzynarodowym, nard tworzy jako wasn struktur podleg pastwo. Tylko
pastwo zgodnie z zasad pomocniczoci owymi dziedzinami powinno si zaj, gdy
zwizane s one z sam jego istot. Wszelkie inne dziedziny aktywnoci spoecznej powinny
zosta natomiast powierzone jednostkom, rodzinom, gminom, regionom, korporacjom
zawodowym innymi sowy samemu narodowi i naturalnym grupom tworzcym jego
organiczn budow.
Ograniczenie roli pastwa na rzecz oddolnej, spoecznej aktywnoci niewtpliwie zblia
wizj stosunkw nard pastwo do liberalizmu (zwaszcza liberalizmu klasycznego,
propagujcego leseferyzm ekonomiczny), ktry take wszake postuluje ujcie pastwa
wycznie jako struktury o cile ograniczonych kompetencjach, pozostawiajc jak
najwiksz sfer dziaania wolnym i rwnym wobec prawa obywatelom i przeciwstawiajc
si etatyzacji, rozrostu aparatu biurokratycznego pastwa, jego interwencji w ycie obywateli,
w tym m.in. gospodarcze, ktre prowadzi do zabrania obywatelom wasnoci, a co za tym
idzie i wolnoci.
Jednake pastwo nocnego stra, ktre powstrzymuje si od ingerencji w ekonomi i
sprawy socjalne, a ktrego gwnym zadaniem jest ochrona bezpieczestwa, wolnoci i
wasnoci obywateli, mimo owego postulatu uszczuplenia pastwa, ograniczenia jego zakresu
dziaania na rzecz inicjatyw spoecznych, oddolnych, samorzdnych form aktywnoci, trudno
traktowa jako idea narodowych radykaw. Uszczuplenie zakresu dziaania pastwa do
waciwych, zgodnych z prawem naturalnym rozmiarw wynika nie z prymatu jednostki, jej
dobra, interesu nad wszelkimi innymi strukturami spoecznymi, lecz wanie z katolickiej
nauki spoecznej. Pastwo ogranicza swoj rol nie tylko ze wzgldu na prawa czowieka,
wolnoci wasno jednostki, ale take ze wzgldu na inne grupy spoeczne, majce
ponadindywidualny naturalny charakter i jako takie tworzce organiczn jedno narodu
rodzinnym, wsplnoty lokalne, rodowiska zawodowe. Wszak dobro jednostkowe
podporzdkowane musi by dobru wsplnot, z ktrych najwysze w sferze doczesnej jest
dobro wsplnoty narodowej. Co wicej, pamitajmy take o koniecznoci zachowania prawa
naturalnego, ktre w ideach NOP przecie wyznacza wyranie zarysowane bariery, w jakich
wolno jednostki pojta jako moliwo podejmowania wyboru, dziaa zgodnie z wasn
wol jest moliwa. Nie bez znaczenia jest ponadto zauwaenie przez NOP w powyej
zakrelonych zadaniach pastwa sfery bezpieczestwa przed zagroeniami zewntrznymi
ot zagroenia owe maj charakter tak militarny, jak i gospodarczy, co oczywicie wie si
automatycznie z prymatem polityki nad ekonomi gospodarka nie moe zosta wedug
nacjonalistw rewolucyjnych z owej organizacji pozostawiona sama sobie, jako niezalena
dziedzina wobec pastwa narodowego czy wobec samego narodu, nie moe by
autonomiczna sfer wolnego rynku, na ktrym konkurowa i wchodzi w handlowe
transakcje bd ze sob egoistycznie, nastawione na zysk jednostki. Wedug narodowych
radykaw z kolei dobro jednostkowe musi by podporzdkowane dobru wsplnemu
interesowi narodowemu, co oczywicie dotyczy to rwnie ekonomii. Pastwo jako
najwaniejsza struktura narodu, ochraniajca jego byt i zapewniajca mu warunki rozwoju
99

zatem musi by postawione nad ekonomi w hierarchii wanoci. Take i dalsze punkty
Zasad Ideowych Nacjonalizmu wskazuj na odmienny od liberalnego pastwa stra
nocnego charakter ograniczonego w swym zakresie dziaalnoci, ale i wzmocnionego w
wycznych dla kompetencjach pastwa narodowego. Oto np. czytamy: W kompetencjach
pastwa zaley zapewnienie realizacji praw czowieka i narodu, wynikajcych z prawa
naturalnego158. Z pewnoci niniejszy fragment trudno uzna za rwnorzdny z liberaln
koncepcj pastwa, a cilej z klasycznie liberalnym ujciem pastwa jako nocnego stra
chronicego wycznie wolno i wasno jednostek. W analizowanym przypadku pastwo
bowiem jako narzdzie w rkach narodu, przeze tworzone i rzdzone, musi chroni take
prawa narodu, o ktrych wyej ju wspomnielimy, ktre tak, jak prawa czowieka
wynikaj z prawa naturalnego. Co wicej, dobro jednostki wedug NOP podporzdkowane z
zapewnieniem naturalnych praw czowieka wymienionych w niniejszym dokumencie musi
by dobru wsplnemu, ktrego najwysz form jest dobro narodu. Co wicej, punkt
nastpny wskazuje rwnie na kwesti prawodawstwa uchwalanego w pastwie narodowym:
Narzdziem dziaania pastwa jest prawo, ktre nie moe by sprzeczne z prawem
naturalnym159. Std wynika zatem podstawowa cecha prawodawstwa obowizujcego w
pastwie narodowym wszelkie prawo stanowione musi by zgodne z zasadami prawa
naturalnego, a wic i z nauk Kocioa, a co za tym idzie, take i organizacja pastwa, jego
funkcjonowanie musi podlega owym zasadom. Co wicej, otrzymujemy w ten sposb
kolejn kompetencj wadz pastwa kompetencj, ktr moemy zwiza z zapewnieniem
bezpieczestwa wewntrznego bezpieczestwo wewntrzne wizaoby si bowiem nie tylko
z ochron wolnoci i wasnoci obywateli, ale take z ochron obowizywania prawa
naturalnego jako fundamentu prawa stanowionego, przez co pastwo miaoby dba take o
zapewnienie moralnoci porzdku publicznego tym bardziej, e wolno czowieka cile
zwizana jest wanie z zasadami prawa naturalnego i w granicach owego prawa jest
wycznie moliwa wedug nacjonalistw chrzecijaskich.
Ostatecznie zatem w relacji nard pastwo, to ostatnie, jako struktura majca charakter
narzdzia tworzonego i kierowanego przez nard do realizacji wasnych celw, miaoby
charakter zdecentralizowany, o ograniczonej sferze dziaania, ale za to ze wzmocnionymi
prerogatywami w tyche sferach, przynalenymi tylko pastwu, a owa sfera dziaania
naleca do pastwa wizaby si z zapewnieniem bezpieczestwa zewntrznego poprzez
eliminacj zagroe militarnych, gospodarczych i in., co wymaga jednoczenie w ujciu NOP
podporzdkowania ekonomii celom narodu (cho z powstrzymaniem si od cisych regulacji
ycia ekonomicznego czy upastwowienia gospodarki) wyraanych przez pastwo,
bezpieczestwa wewntrznego poprzez ochron wolnoci i wasnoci obywateli, ich praw
czowieka, ale w zgodzie z prawem naturalnym, co wie si take z zapewnieniem
obowizywania prawa stanowionego cile zwizanego z prawem naturalnym oraz
prowadzeniem polityki zagranicznej, majcej na celu ochron niepodlegoci pastwa
narodowego, a wic jego niezalenoci od wszelkich innych, czyli poza- i ponadnarodowych
orodkw decyzyjnych.
Wszystko to, co w kwestii Zasad Ideowych Nacjonalizmu dotd poruszylimy, odnosio
si do doczesnej sfery ycia czowieka, zwizanego nie tylko z potrzebami duszy, ale i ciaa.
Jednake oprcz owej sfery doczesnoci istnieje take dla NOP sfera stricte duchowa,
transcendentna, ponadmaterialna, czyli Bg. Dostp do niej zapewniony jest wycznie
poprzez Koci oraz porzdek doczesny, zorganizowany w oparciu o Prawd Obiektywn,
czyli Prawo Boe i wynikajce ze prawo naturalne. Czowiek dy, jak pamitamy z punktu
158
159

Zasady Ideowe Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 5.

Tame, s. 5.

100

pierwszego niniejszego dokumentu, do celu ostatecznego, a wic Boga, rzeczywistoci

doskonaej, transcendentnej. Czyni to jednake poprzez osiganie celw porednich, ktre
zwizane s z jego egzystencj i rozwoju w yciu doczesnym, a wic poprzez ycie prywatne
zgodne z prawem naturalnym, jak rwnie partycypacj we wsplnotach, ktre tworzone s
ze wzgldu na spoeczn natur czowieka rodzin, wsplnot lokaln i zawodow. Poprzez
swoje uczestnictwo w owych naturalnych grupach spoecznych czowiek przedkada dobro
wsplne nad wasne dobro jednostkowe, a jednoczenie wsplnoty ochraniaj jego
niezbywalne, nienaruszalne prawa czowieka, wynikajce rwnie z prawa naturalnego, i
stwarzaj warunki do penej realizacji jego osobowoci. Owe wspomniane grupy spoeczne,
powstajce z racji natury ludzkiej, s ciaami poredniczcymi midzy jednostk a
wsplnot wyszego rzdu wsplnot naturaln, ktra powstaje z organicznego powizania
tyche wanie wsplnot pomniejszych i z tego wzgldu stanowi najwysz wsplnot w
yciu doczesnym, a przeto i najwysz warto w owej doczesnej rzeczywistoci wsplnot
narodow.
Jednake i nard okazuje si by narzdziem w celu najpeniejszej realizacji osobowoci
czowieka. Wsplnota narodowa to warto najwysza, ale tylko w obrbie ycia doczesnego
w yciu doczesnym dla czowieka nie ma adnej innej wartoci, ktr naleaoby stawia
ponad wasny nard. Inaczej sytuacja wyglda, jeli jednak sfer doczesn odniesiemy do
sfery wyszej, czyli duchowej ot tak, jak ponad sfer doczesn stoi sfera duchowa, tak te
ponad narodem stoi warto najwysza w skali caego wszechwiata, warto absolutna,
obiektywna Bg. W takim wanie najpeniejszym stanie rzeczy nard okazuje si by
tylko wartoci najwysz dla sfery doczesnej, a biorc pod uwag ca zoono bytu
stworzonego przez Boga ostatecznie staje si take rodkiem, kolejnym etapem na drodze
samorealizacji czowieka, czyli na drodze do zbawienia, osignicia jednoci z Bogiem.
Nard jest celem najwyszym na planie doczesnym, wobec ktrego dobro jednostkowe, jak i
partykularne dobro grupowe, tj. dobro pomniejszych wsplnot wchodzcych w obrb narodu,
o ktrych ju wielokrotnie wspominalimy, stanowi rodki, jednake wobec wyszego ni
doczesny planu, tj. duchowego, boskiego, nard staje si rodkiem prowadzcym do celu
absolutnego, ostatecznego Boga. Nard zatem jest najwyszym z doczesnych rodkw
prowadzcych do celu ostatecznego, jakim jest Bg. Oto, jak cel ostateczny, czyli Boga,
okrelaj Zasady Ideowe Nacjonalizmu: Celem absolutnym tak w wymiarze
indywidualnym, jak i spoecznym moe by tylko BG. Jest On bowiem wartoci trwa,
niezalen od biegu dziejw. Jest rdem norm i praw ksztatujcych ycie jednostki i
wsplnoty160. Oznacza to zatem, i absolutnie nie do przyjcia dla NOP jest nacjonalizm
inny ni chrzecijaski, a wic taki, ktry odrzucajc Boga uzurpuje sobie prawo do bycia
Absolutem, zajcia miejsca Boga. To wanie taki typ nacjonalizmu charakterystyczny by w
ujciu nacjonalistw chrzecijaskich dla nacjonalizmw totalitarnych XX wieku, tj.
narodowego socjalizmu niemieckiego, ktry ponadto podporzdkowywa nard idei rasy
uznanej wanie za Absolut, a wic za rdo wartoci moralnych, a take woskiego
faszyzmu, ktry w tym przypadku ponadto nard podporzdkowywa pastwu, krelc wizj
porzdku totalitarnego, w ktrym pastwo przenika cae ycie czowieka. Jedyny,
autentyczny nacjonalizm dla nacjonalistw chrzecijaskich, a wic i NOP, to taki, ktry
wanie wyrasta z Tradycji, czyli z odwiecznych praw boskich, zachowywanych przez
Koci, a zatem opiera si na hierarchii wartoci: nard jako wsplnota naturalna
najwyszego rzdu, majca charakter organiczny, ufundowana na tradycji historycznej,
kulturze, wsplnych przodkach, stanowi warto najwysz w obrbie spraw doczesnych, a
wic w yciu doczesnym jej dobro jest najwysz manifestacj dobra wsplnego, ktremu
160

Tame, s. 5.

101

winno by podporzdkowane dobro jednostki, lecz jednoczenie w nard jest drog wiodc
do Boga wartoci absolutnej, doskonaej, celowi ostatecznemu. Przez nard inaczej rzecz
ujmujc wiedzie droga do Boga, a wic do zbawienia. Istnienie narodu zatem nabiera
wyszego znaczenia, anieli stricte kulturowego czy etnicznego, czyli doczesnego jest on
wrcz wsplnot mistyczn, zakorzenion w transcendencji. Cho jego byt jest zwizany
przede wszystkim ze sfer doczesn, co zreszt wie si z jego uznaniem jako najwyszej
wartoci w wiecie doczesnym wanie, to jednake w fakt, i poprzez niego czowiek dy
do ostatecznego, absolutnego celu swojego ycia, czyli zbawienia, zjednoczenia z Bogiem,
nadaje mu poniekd nadmaterialne znaczenie, sankcj religijn.
Przedstawiona powyej hierarchia wartoci: Czowiek Wsplnota (na czele z Narodem)
Bg stanowi, jak ju wspomnielimy, rdze narodowego radykalizmu NOP, pozostajc przy
tym w zgodzie oczywicie z tradycj narodowo-radykaln okresu midzywojnia i lat wojny.
To wanie owa hierarchia wskazuje autorytatywnie na prawdziwy cel ycia czowieka:
zbawienie, osignicie jednoci z Bogiem. Wszystkie inne cele owemu celowi ostatecznemu
musz by podporzdkowane i z tego powodu suy jako rodki. Z tego wynika wanie owa
hierarchia wartoci, ktra wie si z prac na rzecz dobra wsplnego, podporzdkowujc
owemu celowi wasne indywidualne cele, a ktrego to dobra wsplnego najwysz form jest
dobro narodu, wiodc poprzez nie do Boga.
Bez wtpienia tak opisana hierarchia wartoci, z ktrej wynika oczywicie wizja czowieka
i jego ycia, sprzeczna jest z demokratyczno-liberaln wizj czowieka jako wolnej w swoich
wyborach, w swoim wiatopogldzie, w wyznawanych wartociach, kierujcej si wycznie
rozumem, maksymalizacj zysku i minimalizacj strat jednostk. Narodowo-radykalna wizja
czowieka, a wic i spoeczestwa, to wizja zdecydowanie nieliberalna nie ma tutaj miejsca
na prymat subiektywnych opinii, ambicji, wartoci wyznawanych i nierzadko tworzonych
przez sam konkretn jednostk, na dowolno w kwestii obyczajowoci, cakowitej swobody
odnonie do stylu ycia czy wartoci. W tym miejscu to prawo naturalne, dane przez Boga, a
przeto absolutne, obiektywne, istniejce niezalenie od czasu i miejsca, okrela istot
czowieczestwa, a wic cele ycia czowieka, gdy definiuje ono sam natur ludzk, a
cilej okrela j nie jako indywidualistyczn, pierwotn wobec wszelkich grup
spoecznych, lecz wanie jako spoeczn, wedle ktrej kady czowiek rodzi si w
okrelonym rodowisku okrelonej kulturze, wreszcie w okrelonym narodzie. Co wicej, w
przeciwiestwie do liberalizmu prawa czowieka, ktre s niezbywalne i do ktrych naley
prawo do ycia, do wolnoci, do zaoenia rodziny i do wasnoci, wynikaj z prawa
naturalnego i musz by cakowicie z nim zgodne, co oczywicie wyranie ogranicza
dowolno postpowania jednostki w swoim wasnym, jak i spoecznym yciu. Szczeglnie
prawo do wolnoci jest tutaj wyranie ograniczone z punktu widzenia liberalizmu wolno
to co prawda podejmowanie decyzji zgodnie z wasn wol, jednake wycznie w obrbie
zasada prawa naturalnego, ktre jest przecie niezalene od jakiejkolwiek wikszoci opinii
ludzkich, a wic ponadindywidualne. Nie dziwi wic i sama wizja spoeczestwa jako
organicznej jednoci, wsplnoty, a nie sumy ludzkich atomw dobro jednostkowe
podporzdkowane musi by dobru wsplnemu, z ktrego najwyszym jest dobro narodu.
Jednoczenie owo dobro jest drog prowadzc do najwaniejszego celu ycia kadego
czowieka zbawienia. Czowiek posiada wiec tutaj z gry ustalone cele ycia, a wynikaj
one wanie z woli Boga. Otrzymujemy zatem tu wizj spoeczestwa nie demokratycznoliberalnego, otwartego, wielokulturowego, neutralnego wiatopogldowo, gdzie o sprawach
wiatopogldowych decyduje sama jednostka, lecz wprost przeciwnie to spoeczestwo
monoideowe, oparte na nauce Kocioa, a wic na wartociach w oczach narodowych
radykaw prawdziwych, obiektywnych, niezalenych od jakiejkolwiek opinii ludzkiej, w
ktrym prymat dobra wsplnego oznacza poskromienie egoizmu jednostki, a przy tym
102

prowadzi j do absolutnego, prawdziwego celu, jakim jest Bg. To take spoeczestwo

oparte na jednolitych zasadach wynikajcych z tradycji narodowej, w ktrym przynaleno
narodowa jest fundamentalnym wyrnikiem wasnej, jak i oglnospoecznej tosamoci.
W ten oto powyej przedstawiony sposb narodowi radykaowie opisuj natur ludzk, a
zatem natur samych spoeczestw wizj, ktra jest ponadludzka, gdy posiada swoje
rdo w woli Boga, a wic ktra stanowi integralne element tradycyjnego, prawdziwego
porzdku. Wszelkie inne wizje czowieka i spoeczestwa nie tyle s konkurencyjne wedug
NOP, co po prostu faszywe, gdy nie s oparte na Prawdzie, ktrej depozytariuszem jest
Koci. To wanie na nauce Kocioa, a zatem na wiatopogldzie katolickim, NOP opiera
swoje idee, co zreszt znajduje otwarcie sformuowane stanowisko w Zasadach Ideowych
Nacjonalizmu: My, nacjonalici polscy, skupieni w szeregach Narodowego Odrodzenia
Polski, pragniemy sw prac przyczyni si do rozwoju wsplnoty narodowej Polakw.
Nasze dziaania opiera bdziemy na wynikajcych z nauki Kocioa katolickiego zasadach,
ktre niniejszym przedstawiamy 161. To wanie w fragment zamieszczony zostaje w
niniejszym dokumencie tu przed poszczeglnymi punktami, co doskonale obrazuje katolicki
fundamentu idei narodowo-radykalnych, a przeto przynaleno narodowego radykalizmu do
nurtu nacjonalizmu chrzecijaskiego, a wic nacjonalizmu zakorzenionego w wierze
katolickiej, nacjonalizmu podporzdkowanego nauce Kocioa, religii chrzecijaskiej jako
jedynej prawdziwej, obiektywnej duchowoci, jako jedynemu rdu wizji czowieka i
porzdku. Dodajmy przy tym katolicyzmu tradycyjnego, wyraanego przez m.in.
lefebrystw czy sedewakantystw. Co ciekawe, swoje stanowisko, bezwzgldnie opierajce
si na katolickich zasadach, NOP podpiera sigajc do sw papiea Piusa XI, jakie zawar w
encyklice Caritate Christi Compulsi. Sowa niniejsze tworz motto Zasad Ideowych
Nacjonalizmu, std te warto je przytoczy, choby z tego wzgldu, i wyranie wskazuj na
zwizki midzy narodem a Bogiem, a wic istot aksjologii narodowo-radykalnej: Prawy
porzdek chrzecijaskiego miosierdzia nie zabrania prawowitej mioci Ojczyzny, ani
nacjonalizmu; przeciwnie, kontroluje on go, uwica i oywia 162.
Z przedstawionego powyej fundamentu wiatopogldowego fundamentu
chrzecijaskiego, cilej katolickiego, ktremu jako prawdziwemu, a wic jedynemu
dopuszczalnemu, o boskim, a wic ponadludzkim i ponadmaterialnym rdle
podporzdkowana jest idea narodu, a wic idea najwysza w wiecie doczesnym, ale
drugorzdna na tle wartoci absolutnych Bg jest tutaj wartoci absolutn, najwysz sam
w sobie, doskona, za nard jako warto najwysza wycznie w yciu doczesnym jest
rodkiem prowadzcym do Boga. Owa hierarchia wartoci oczywicie, jako wynikajca z
nauki Kocioa, traktowana jest jako prawdziwa, o boskim, transcendentnym pochodzeniu,
jako fundament Tradycji, prawdziwej rzeczywistoci wszystkie inne idee, ktre nie
pozostaj w zgodzie z niniejsz Prawd Bo, s ideami faszywymi, zwizanymi z
nowoczesnoci, materializmem, ateizmem i relatywizmem.

4.3. Wizje Rewolucji Narodowej, narodu i nacjonalizmu.

To wanie na powyej zarysowanym fundamencie wiatopogldowym, czyli
wiatopogldzie katolickim, narodowi radykaowie z analizowanej partii okrelaj swoje
podstawowe cele. Oto, co na w temat moemy wyczyta w Wytycznych Programowych:
Naszym naczelnym zadaniem politycznym jest utrzymanie niepodlegego bytu naszej

161
162

Tame, s. 4.
Tame, s. 4.

103

Ojczyzny163. Niniejszemu zadaniu politycznemu, zwizanemu oczywicie z zachowaniem

niepodlegego, suwerennego pastwa co szczeglnie wie si wedug NOP z integracj
europejsk i stosunkom Polski z mocarstwami, zwaszcza z USA. Jednake w wietle zaoe
wiatopogldowych NOP, czyli w wietle zasad cywilizacji chrzecijaskiej, zachowywanych
przez Koci, a cilej przez rodowiska tradycjonalistyczne postawienie sobie wycznie
takiego zadania byoby niewystarczajce, choby rwnie ze wzgldu na antysystemowo
idei narodowo-radykalnych, tak bardzo podkrelanych przez NOP. Std te w nastpnych
punkcie tego dokumentu czytamy: Dymy do odbudowy podstawowych wartoci naszej
kultury i cywilizacji; praw i zasad moralnych, godnoci, honoru, prawdy. Wartoci owe s
oczywicie przez NOP pojmowane jako wartoci prawdziwe, absolutne, obiektywne, a wic
nie s wynikiem ludzkich konwencji, opinii, uzgodnie, negocjacji, gosowania, nie podlegaj
take odrzuceniu przez jakkolwiek wikszo wynikaj bowiem z woli Boga, s czci
Prawdy Obiektywnej, czyli Prawdy Boej. To wartoci, ktre z racji tego, e zawieraj w
sobie prawd, s obiektywne i nie podlegaj jakiejkolwiek subiektywnej interpretacji, s
ponadludzkie i musz obowizywa w yciu czowieka i ksztatowa ycie publiczne. Co
wicej, z racji Prawdy take i sama dziaalno narodowo-radykalna jest wanie suba Bogu
i owym absolutnym zasadom. Jak stwierdza A. Gmurczyk: Nie mamy najmniejszego
powodu, by ukrywa swe przekonania i Spraw, ktrej suymy. Tak! Jestemy Katolikami,
jestemy Polakami, jestemy Nacjonalistami i jestemy z tego dumni! Chcemy y we
wasnym pastwie, chcemy urzdzi je zgodnie z naszymi potrzebami i na naszych
warunkach. Nie chcemy by czci wiata niewolniczego, gdzie czowieka nie okrela jego
Wiara, Godno, Honor, Duma, a fasz, zakamanie, obuda i sualczo 164. Zwrmy
bacznie uwag na te sowa wierno Prawdzie Obiektywnej wedug polskich narodowych
radykaw oznacza wanie wojowniczo, bezkompromisowo, antysystemowo, a wic
jednoznacznie postaw rewolucyjn wobec istniejcego porzdku skoro wiat obecny jest
faszywy, stanowi odwzorowanie Za, a nie Dobra, to zatem absolutnie niedopuszczalne jest
podejmowanie z nim jakichkolwiek kompromisw ideowych. Albo czowiek jest wierny
Bogu, albo jest mu przeciwny inne rozwizanie dla NOP nie wchodzi w gr. A. Gmurczyk
otwarcie stawia niniejsz spraw: Kompromisy i pragmatyzm religia demoliberalizmu s
nam wstrtne. Nie wierzymy, by Dobro mogo ukada si ze Zem. Owszem, w naszych
dziaaniach nie rezygnujemy z wykorzystywania wszelkich dostpnych sposobw, by Spraw,
ktrej suymy, popchn do przodu. Ale nigdy nie przestajemy postpowa zgodnie z
wyznawanymi zasadami 165. To wanie przekonanie o istnieniu absolutnych wartoci, wiara
w istnienie Prawdy, a wic w Boga powoduje, e niemoliwym jest jakikolwiek kompromis
ze Zem, urzeczywistnionym przez obecn cywilizacj zachodni demokratyczno-liberaln,
owieceniow.
To wanie cywilizacja chrzecijaska jest rdem tosamoci narodowej Polakw
wedug narodowych radykaw, std te Rewolucja Narodowa to nie tylko odrodzenie
narodowe w postaci np. stworzenia autentycznego modelu pastwa narodowego, w peni
niepodlegego, a przy tym sucego narodowi, czy te ustroju gospodarczego, ktry
uwaszczy Polakw, ale take wanie odbudowa teje cywilizacji, zniszczonej przez
Rewolucj Francusk, a wic zasady 1789 r. wsplnie przy tym z innymi narodami
europejskimi, ktre cho z racji swojej odrbnoci narodowej rni si kultur, tradycjami
historycznymi, jzykiem, to jednake zczone s wanie Prawd Obiektywn, ktra
uksztatowaa cywilizacj chrzecijask, Christianitas, ktrej poszczeglne narody s
163

Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, nr 3 5 (65 67), s. 4.

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 18.
165
A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
164

104

integraln czci, Tradycji, czyli boskiej wizji adu. Innymi sowy, wedug NOP jako
polskiej Trzeciej Pozycji, naley odbudowa prawdziwy, tradycyjny, chrzecijaski ad to
wrcz nie tyle nawet warunek, co po prostu istota narodowego odrodzenia nie tylko narodu
polskiego, ale take caej Europy, wsplnie z trzeciopozycjonistami z innych narodw.
Dowodz tego chociaby sowa A. Gmurczyka, ktry opisujc oglny charakter ustroju
narodowego zarwno ustroju politycznego, jak i spoeczno-gospodarczego, wskazuje
wyranie na wartoci chrzecijaskie: Odrzucajc system walki klasowej, eliminujc z ycia
publicznego siy destrukcyjnie oddziaywujce na narodow jedno ca wspczesn
demokracj z jej filozofi subiektywizmu propaguje nacjonalizm ustrj wolnociowy,
zbudowany na mocnych podstawach wartoci ponadczasowych, katolickich. Przyjmujc, e
podstawow wartoci ycia doczesnego jest nard, promuje jednoczenie rozwj i inicjatyw
twrcz czowieka166. Nie odbiega w swojej tre przesanie zawarte z kolei w niniejszym
fragmencie, ktre wskazuje tutaj na charakter Rewolucji Narodowej: Narodowe Odrodzenie
Polski gosi konieczno walki z Systemem demoliberalnym na drodze Rewolucji Narodowej,
ktr pojmuje jako cakowit przebudow ycia spoeczno-gospodarczego i politycznego
zgodnie z odwiecznymi wartociami cywilizacji aciskiej 167. Jednoznacznie zatem mamy
wyraone przez NOP przekonanie, i los narodu zaley od losu cywilizacji chrzecijaskiej, a
cilej aciskiej, czyli opartej na nauce Kocioa katolickiego. Cele nacjonalizmu
rewolucyjnego, zwizane z zapewnieniem godnego bytu narodu, stworzeniem warunkw jego
rozwoju, musz by cile zwizane z obaleniem istniejcego ustroju demokratycznoliberalnego i kapitalistycznego, jego ideami, ktre maj w przekonaniu narodowych
radykaw w antychrzecijaskim dziedzictwie filozoficznym Owiecenia. Najkrcej rzecz
ujmujc zatem, Rewolucja Narodowa to wanie budowa Nowego adu, ktry z racji oparcia
si na Prawdzie, Prawie Boym, bdzie odbudow w nowej formie wiecznych, ponadludzkich
i ponadhistorycznych treci, a wic bdzie nie tyle Nowym, co po prostu Prawdziwym
Porzdkiem. Oczywicie owa Rewolucja Narodowa to budowanie w myl zaoe
trzeciopozycyjnych kontrwadzy, budowania alternatywy wobec Systemu wewntrz
niego: Tylko Rewolucja Narodowa, czyli budowa niezalenego Pastwa Narodowego
wewntrz istniejcego Liberalnego Pastwa Niewolniczego ma jakikolwiek sens 168.
Rwnie w artykuach dziaaczy NOP problematyka narodu i nacjonalizmu, w tym
nacjonalizmu polskiego, jest szeroko prezentowana, zatem nie sposb dla potrzeb naszej
analizy jej pomin. Nard w publicystyce narodowo-radykalnej NOP take
charakteryzowany jest przez czynniki przede wszystkim duchowe, za nacjonalizm
upatrywany jest jako ruch polityczny stawiajcy sobie cele zgodnie z przedstawion w
Zasadach Ideowych Nacjonalizmu hierarchi wartoci, a przeto narodowy radykalizm
uznajc za formu nacjonalizmu chrzecijaskiego formu opart na uznaniu narodu za
najwysz warto doczesn, ale podporzdkowan Bogu jako wartoci absolutnej, nard
traktujc jako drog prowadzc do Boga, umoliwiajc zbawienie, a przy tym co wie
si wanie bezporednio z narodowym radykalizmem odrzucajc tak prawicowo, jak i
lewicowo, antyliberaln, antymarksistowsk, radykaln socjalnie i odrzucajc tak ustrj
demokratyczno-liberalny, jak i totalitarny, a przy tym wyamujc si z dychotomia prawica
lewica. Przyjrzyjmy si zatem, jak nard a co za tym idzie i nacjonalizm okrelaj
dziaacze owej organizacji. I tak np. Konrad Sitnik wskazuje na to, i istnienie narodw i ras
jest integralnym elementem caego wiata, nie tylko Europy jest to fakt wynikajcy po
prostu z samej natury stworzonej przez Boga: Rodzin, wsplnot lokaln, nard
166

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 7.

Dla Narodu przez Nard, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113), s. 2.
168
A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XZI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
167

105

zaklasyfikowa naley jako poszczeglne kategorie naturalnych zbiorowoci ludzkich.

Powstaway same z siebie na kadym kontynencie, w kadej cywilizacji od Arktyki do
Madagaskaru. Gdziekolwiek na ziemi pojawi si czowiek, tam pojawiay si rodziny, rody,
klany, szczepy, plemiona, narodowoci i narody. Take istnienie ras jest niezaprzeczalnym
faktem obiektywnym, towarzyszcym istnieniu istot stworzonych na obraz podobiestwo
Boga169. Z kolei A. Gmurczyk w swej skromnej objtociowo ksice pt. Rewolucja
Integralna wskazujc na cele nacjonalizmu jako ruchu politycznego pisze, co nastpuje: Dla
nacjonalizmu ideologicznym aksjomatem jest uznanie moliwoci zgodnego rozwoju w
ramach wsplnoty narodowej jednostek i grup spoecznych. Jego naczelnym zadaniem jest
praca nad scalaniem zbiorowoci. Wsplnota nie jest tu traktowana jako mechaniczna suma
jednostek. Jest caoci, ktrej kady realizujc swe cele zarwno korzysta, jak i
wzbogaca swoje ycie o dokonania innych ludzi. Denie do naturalnej harmonii to
zasadnicza cecha nacjonalizmu 170. Otrzymujemy tu zatem wyranie wzorowane na
Zasadach Ideowych Nacjonalizmu definiowanie narodu jako organicznej jednoci, a nie
liberalnej sumy niezalenych jednostek atomw. Co wicej, nard jako organiczna jedno
zoona jest tu zarwno z jednostek, jak i grup spoecznych. Podstawowym celem zatem
ruchu nacjonalistycznego jest w przypadku utworzenia Nowego Porzdku utrzyma
spoisto narodow, jedno, a wic zadba o harmoni i solidarno midzy wszystkimi
czonkami narodowego organizmu. Takie podejcie oczywicie absolutnie wyklucza walk
midzy egoistycznie nastawionymi jednostkami, jak i walk klas. Spjrzmy take na
zdefiniowanie narodu w niniejszej pracy: Nacjonalizm wyrasta z gbokiej potrzeby rozwoju
wsplnoty najwyszego typu, wsplnoty naturalnej narodu. Jest ona bowiem czym
oczywistym, wytworzonym w sposb naturalny i dobrowolny. Istnieje dopty, dopki
tworzcy j ludzie posiadaj poczucie jednoci (tak historycznej, jak i teraniejszej), dopki
pragn j nie tylko zachowa, ale i rozwija. Opierajc si na tych naturalnych deniach
nacjonalizm podkrela prawa narodw do jzyka, kultury, terytorium i wasnego,
wytworzonego zgodnie ze swymi potrzebami pastwa, do ksztatowania ycia spoecznopolitycznego wedug wasnego uznania 171. Z kolei Kazimierz Murasiewicz wskazuje na
kultur i tradycj historyczn jako niezmiernie wane czynniki tosamoci narodu: Nard
istnieje i rozwija si przez wasn, swoist kultur narodow, pozwalajca mu opiera si o
wartoci cywilizacji, w ramach ktrej funkcjonuje. Oparcie dla narodu stanowi rwnie
tradycja bdca m.in. spoiwem dla wizi narodowej 172. Micha Radzikowski za,
dostrzegajc wielo definicji narodu, opowiada si za nastpujc: Jedn z nich (tj. definicji
narodu K. K.) uznaje nard za wsplnot pokole przeszych, teraniejszych i przyszych,
opart o wspln histori, kultur, tradycj, jzyk, pochodzenie. Nard jest nie tylko
wsplnot krwi, lecz take wsplnot losw historycznych i dokona kulturowych. Nie jest
to, jak chc tego liberaowie, zbir przypadkowych atomw funkcjonujcych w prni,
wyalienowanych z wszelkich wizi wsplnotowych. Nard jest wsplnot losw
historycznych, wsplnot, ktrej si nie wybiera, dan raz na zawsze w chwili urodzenia i
niezbywaln a do mierci173.
Bdem jednake byoby mniemanie, i nard to tylko i wycznie wsplnota o charakterze
duchowym owszem, czynnik duchowy (kultura, historia, tradycja), zwizany ze
wiadomoci narodow, wi psychiczna i moralna to dla NOP najwaniejsze kryteria
decydujce o samym istnieniu narodu i jego tosamoci, lecz narodowi radykaowie z
169

K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 12 (II).

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 6.
171
Tame, s. 6.
172
K. Murasiewicz, By Narodowcem, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 2.
173
M. Radzikowski, Istota Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.
170

106

analizowanego ugrupowania dostrzegaj take czynnik krwi, a dokadnie czynnik rasowy.

Oczywicie nie odgrywa on tak doniosej roli, jak element kulturowy, duchowy, niemniej
jednak warto zauway dla penego obraz polskiego narodu, jak i innych narodw
europejskich, gdy cho otwarcie uznawany jest za element drugorzdny w formuowaniu
tosamoci narodowej, to nie oznacza to, e nie odgrywa on adnej roli. Oczywicie
problematyka rasowa w koncepcjach NOP wynika wanie z zawartej w Deklaracji Zasad
Trzeciej Pozycji idei separatyzmu rasowego.
Separatyzm rasowy, obecny rwnie w ideach NOP jako polskich narodowych radykaw,
rzecz jasna wpywa musi na koncepcj narodu trudno bowiem traktowa nard wycznie
jako wsplnot duchow, nie dostrzegajc podoa etnicznego, a nawet rasowego czyli
zwilej rzecz ujmujc, jako wizi krwi skoro obecna w ideach narodowo-radykalnych jest
koncepcja separacji ras. Po pierwsze oznacza ona, e rasy odgrywaj rol nawet jeli
drugorzdn w porwnaniu z narodem jako najwysza wsplnot w okrelaniu tosamoci
czowieka i stanowi integralny element porzdku naturalnego stworzonego przez Boga. Po
drugie, skoro wywieraj one wpyw na ksztatowanie charakteru jednostki, jej tosamoci, jak
rwnie zbiorowoci ludzkich, to oczywicie naturalne wsplnoty ludzkie musz uwzgldnia
charakterystyk rasow. Co wicej, skoro naturalnym stanem rzeczy jest separacja ras, to
oznacza to rwnie, e tosamo narodowa nie moe pozosta bez zwizku z zagadnieniami
rasowymi jeeli bowiem tosamo narodowa bdzie definiowana wycznie w kategoriach
duchowych (kultura, historia, wiadomo wsplnych losw historycznych), wwczas
czonkiem np. narodu polskiego moe zosta osoba o innymi ni biay kolorze skry, o
odmiennej rasie, jeli tylko bdzie w peni utosamiaa si z tradycj, kultur i histori
polskiego narodu, a wic po prostu czua si Polakiem. Taka koncepcja jest oczywicie
niemoliwa przy zaakceptowaniu separatyzmu rasowego rasy powinny by rozdzielone od
siebie i zamieszkiwa terytoria z nimi historycznie zwizane, a to oczywicie oznacza, i
Europa powinna by terytorium wycznie rasy biaej, gdy zamieszkujce j narody
tworzone byy wanie przez zbiorowoci oparte na biaej rasie: Tworzenie Narodw Europy
odbywao si przez tysice lat na jednolitym fundamencie rasy biaej w jej rnorodnych,
indoeuropejskich odmianach etniczno-plemiennych174. Odnosi si to take oczywicie do
narodu polskiego: Nierealne bowiem wydaje si prawdziwe i pene utosamianie si
przedstawiciela rasy czarnej czy tej, nawet urodzonego w Polsce i wietnie wadajcego
naszym jzykiem, z naszym Narodem, jego tradycj i histori. Bo niby jak mgby w
czowiek dowiadcza wizi wsplnotowych, przykadowo ogldajc obraz Jana Matejki
Bitwa pod Grunwaldem czy te czytajc dziea polskich wieszczw, kiedy obcych rasowo
ludzi jest w tych dzieach jak na lekarstwo. Rasa stanowi bowiem jedne z czynnikw
tworzcych tosamo narodow175. Widzimy wic, jak bardzo ju samo zauwaenie
zagadnienia rasowego wpywa na zagadnienie tosamoci narodowej wszak skoro rasy
musz pozosta w separacji, skoro separacja ras jest naturalnym stanem rzeczy, immanentn
cech zrnicowania wiata, cznie z rnorodnoci narodw, kultur, jzykw, to
oczywicie nie moe pozosta to bez wpywu na kwesti charakterystyki narodu nard tedy
nawet jeli otwarcie charakteryzowany jest poprzez kategorie duchowe, jeli jest wsplnot
przede wszystkim duchow nie moe pozosta ide ignorujc zagadnienie rasy. Definicja
narodu musi bowiem bra wanie pod uwag wizi krwi, a dokadnie wizi rasowe to na
podstawie biologicznej, a dokadniej rasowej, tworzy si nard jako wsplnota przede
wszystkim duchowa. Rasa to biologiczna baza, podstawa, ktre nie moe by ani
zignorowana, ani tez absolutyzowana czy gloryfikowana kosztem narodu musi zosta ona
174
175

R. Larkowski, Demony antyrasizmu, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 12.

D. Mikua, Separatyzm Rasowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, ss. 10 11.

107

po prostu umiejscowiona w odpowiednim miejscu jako wanie stricte biologiczna podstawa

wizi narodowej. To wanie na wsplnocie krwi, a cilej na wsplnocie rasy, tworzy si
nard, ktrymi gwnymi determinantami, czynnikami tworzcymi jego tosamo s kultura,
tradycja historyczna, wiadomo narodowa, a wic cechy duchowe. Innymi sowy, nard to
wsplnota duchowa przede wszystkim, ale nie duchowa wycznie tak moemy zwile
okreli zwizanie narodu z ras. Wsplnota rasy, jednolito rasowa jako czynnik
narodotwrczy wedug narodowych radykaw z NOP ma znaczenie, cho drugorzdne nie
naley wic go ignorowa, ani te nie przecenia. O istocie narodu, o jego tosamoci
wiadcz przede wszystkim wizi psychiczne i moralne rasa jest tutaj tylko podstaw,
jednake wanie z tego wzgldu wedug NOP nie naley zagadnie rasowych ignorowa, ani
te nie przecenia tym bardziej, e mamy tu do czynienia z nacjonalizmem chrzecijaskim,
a wic opartym na nauce Kocioa, potpiajcej przecie rasizm.
Niemniej jednak nard dla NOP to wsplnota przede wszystkim duchowa prymat
duchowego fundamentu okrelajcego tosamoci warunkujcego samo istnienie narodu jako
takiego jest tutaj wyranie wskazany. Nawet jeli, jak w przypadku M. Radzikowskiego
otwarcie dostrzeona zostaje wsplnota krwi, pochodzenia jako jedna z cech konstytuujc
nard, to jednake nie jest to faktycznie cecha najistotniejsza. Historia, kultura, tradycja oto
cechy fundamentalne dla narodu, gdy nierozerwalnie zwizane s ze wiadomoci narodu,
ze wiadomoci jednostek, i przynaley si do istniejcej wsplnoty narodowej i wobec
czego posiada si obowizki na rzecz innych rodakw, jak rwnie wasny interes musi by
podporzdkowany dobru wsplnemu, tj. narodowemu. O egzystencji narodu decyduje
wiadomo narodowa, tj. wiadomo czonkw narodu, e tworz dan wsplnot i pragn
j zachowywa i rozwija, a wic i uwiadomienie sobie istnienia dobra wsplnego, ktrym
jest dobro narodu oraz konieczno pracy na rzecz wsplnoty narodowej z innymi czonkami
wsplnoty. Zwrmy tu uwag zreszt na bezporednie stwierdzenie, i nard istnieje dopki
istnieje wiadomo jego istnienia wrd czonkw narodu, a wic i ch kontynuowania
dziedzictwa historycznego, zawierajcego tre tosamoci narodowej, wartoci i instytucje
wytworzone przez poszczeglne pokolenia narodowe to nic innego, jak wyrane wskazanie,
i nard to wsplnota dobrowolna, wobec czego wi narodowa to nie sama tylko np. wi
krwi, lecz przede wszystkim wi psychiczna i moralna.
wiadomo przynalenoci do narodu, wiadomo, e wsplnie z innymi tworzy si
okrelon, i do tego najwysz wsplnot naturaln nard wie si take z
uwiadomieniem sobie praw i obowizkw wobec wsplnoty. Oto, jak jeden z dziaaczy NOP
opisuje relacje na linii jednostka wsplnota, zwizana wanie z kluczow dla istnienia
narodem wiadomoci jego czonkw: () jednostka cile zwizana uczuciowo z rodzin,
a take jasno usytuowana oraz wywodzca swoje pochodzenie ze wsplnoty lokalnej i narodu
jest jednostk wiadom swoich praw wynikajcych z przynalenoci do okrelonej
wsplnoty naturalnej. Trudno kwestionowa, e czonkowi rodziny przysuguje prawo do
pomocy od swoich krewnych. Podobna sytuacja wystpuje przy relacjach jednostka nard.
Jeeli bowiem jak cz narodu znajduje si w ciszej sytuacji materialnej (czy te jest
przeladowana), ma prawo domaga si od swoich ziomkw ochrony i wsparcia. Prawom
wynikajcym z przynaleenia do wsplnot naturalnych odpowiadaj okrelone obowizki.
Otrzymujc w dziecistwie pomoc i opiek od rodzicw, po osigniciu dojrzaoci
zobowizani jestemy do odwzajemniania si. Na yjcych w obrbie narodu ciy natomiast
obowizek szanowania jego kultury, tradycji, symboli sowem, caego dorobku
materialnego i niematerialnego 176. Take i M. Radzikowski zwraca uwag na wzajemno
relacji jednostka nard odrzucajc jakiekolwiek skojarzenia wice prymat dobra
176

K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 12 (II).

108

wsplnego z negacj jakichkolwiek praw jednostki: Nacjonalizm zakada, ze moliwy jest

zgodny i harmonijny rozwj zarwno jednostki, jak i zbiorowoci, w ktrej owe jednostki
yj. Pomidzy interesem jednostki a interesem wsplnoty, do ktrej jednostka przynaley nie
wystpuj zasadnicze sprzecznoci. Jednostka bowiem, realizujc swoje cele korzysta z
dorobku innych, przyczyniajc si jednoczenie do rozwoju wsplnoty narodowej 177.
Zwrmy tu zatem uwag, i przynaleno do narodu nie oznacza jednoznacznego
wchonicia jednostki przez kolektyw zgodnie z prawem naturalnym wszake przysuguje
jej pewna sfera autonomii, prywatnoci, niezalenoci, wyraajca si chociaby w prawach
czowieka gwarantujcych jej wolno, godno i wasno. Oznacza to wic, i czonek
narodu posiada prawa, ktre wsplnota musi szanowa. Jednoczenie prawa nie istniej bez
obowizkw czonek narodu posiada obowizki wobec wsplnoty narodowej z racji tego, i
stanowi jej integralny element, wanie z racji przynalenoci do narodu, ktry przecie nie
jest lunym zbiorem jednostek, lecz wysza jakoci, organizmem, wobec czego interes
jednostkowy podporzdkowany winien by dobru wsplnemu, przede wszystkim dobru
narodu.
Oczywicie owa wiadomo przynalenoci do narodu, wiadomo jej wsptworzenia
przez jednostk jako czonka narodu wyranie wskazuje take na zagadnienie patriotyzmu.
Ot patriotyzm to dla NOP nic innego, jak wanie uczucie, cile wynikajce z
uwiadomienia sobie przynalenoci do narodu, uwiadomienia sobie, i istnieje wsplnota
narodowa, ktrej jest si integraln czci i wobec ktrej posiada si okrelone obowizki.
Oto, jak na temat patriotyzmu wypowiada si K. Murasiewicz: Patriotyzm w rozumieniu
narodowcw stanowi jedynie przejaw ducha, jest stosunkiem czysto emocjonalnym w
odniesieniu do Ojczyzny 178. Patriotyzm jednoznacznie jest tutaj traktowany jak emocjonalne
podoe nacjonalizmu, jako mio do narodu, do ojczyzny, do rodakw, do ziemi, tradycji,
kultury itd. Oczywicie tak definiowany patriotyzm stanowi niezwykle podan cech u
wszystkich czonkw narodu wiadomo istnienia narodu i przynalenoci do musi
pociga za sob uczucie moliwie najgbszej, najmocniej zaangaowanej, najarliwszej
mioci w doniesieniu do ojczyzny, do wasnego narodu.
Jednake patriotyzm a nacjonalizm to dla NOP pojcia rnice si od siebie, jak rwnie
pozostajce ze sob w hierarchicznym zwizku: ot patriotyzm to uczucie, na ktrym aby
wiadomo narodowa bya w peni uksztatowana, oprze si musi nacjonalizm rozumiany
jako wypywajcy z nakazw rozumu pogld zakadajcy kierowanie si w polityce oraz w
kwestiach spoeczno-ekonomicznych ide narodu jako najwyszym dobrem doczesnym.
Patriotyzm jest niezbdny dla nacjonalizmu wszak to uczucie mioci do ojczyzny ale
samo to uczucie nie wystarczy, aby narodowi zagwarantowa zachowanie wasnej tosamoci
i warunkw do rozwoju narodu wedug nacjonalistw w polityce, bdcej czstokro aren
brutalnej walki o wadze, o pozycj, o zasoby, naley kierowa si jako naczelnym dobrem
interesem narodowym. W ten sposb nacjonalizm stanowi polityczn i rozumow
nadbudow nad uczuciem, czyli patriotyzmem. Innymi sowy, nacjonalizm to patriotyzm
wprzgnity do ycia politycznego jako pogld zakadajcy wyszo dobra narodowego nad
jednostkowym, jako imperatyw nakazujcy kierowanie si w sprawach politycznych (tj.
polityki wewntrznej i zagranicznej) interesem narodowym. Oddajmy gos czonkom NOP:
Nacjonalizm stanowi wzbogacenie emocji o racje rozumowe. Przeciwnicy idei narodowej
narzucajc swoj nowomow czy to komunistyczn, czy to demoliberaln usiuj
zaszczepi w spoeczestwie przekonanie, e nacjonalizm jest tosamy z szowinizmem. Ot
nie nacjonalizm jako rozumny patriotyzm nie dopuszcza samozadowolenia, lepego
177
178

M. Radzikowski, Istota Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.

K. Murasiewicz, By Narodowcem, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 2.

109

wywyszania wasnego narodu nad inne, ani pomijania jego wad 179. Micha Radzikowski
rozwija w pogld: Ot bardzo czsto przeciwstawia si pojcia patriotyzmu i
nacjonalizmu, nadajc temu ostatniemu wydwik pejoratywny. Teza taka jest totalnym
nieporozumieniem, gdy poj tych w ogle nie powinno si ze sob zestawia. O ile bowiem
patriotyzm oznacza pewn postaw emocjonaln przywizania do wasnej ojczyzny, o tyle
nacjonalizm jest zwart i usystematyzowana doktryn polityczn. Patriotyzmem moe
cechowa si onierz gincy na polu walki za swoja ojczyzn, natomiast by prowadzi
dalekosin polityk w interesie narodu niezbdny jest nacjonalizm. Nacjonalizm jest
twrczym uzupenieniem patriotyzmu, ktry jest postaw, wyraajc jedynie pewien stan
psychiczny, typ emocji naturalny dla czonkw danej wsplnoty narodowej 180. O samym
nacjonalizmie pisze za on, precyzujc jego pojcie, nastpujco: () nacjonalizm jest
doktryn spoeczno-polityczn, uznajc nard za warto nadrzdn za jego dobro i interes
za podstawowe kryterium oceny wszelkich dziaa politycznych, traktujc wi narodow za
najwaniejsz z wizi spoecznych. Nacjonalizm przedkada interes narodu jako caoci nad
interesy poszczeglnych jednostek czy grup spoecznych. Przedkada rwnie dobro
wasnego narodu ponad interesy innych nacji, co jednak wcale nie musi oznacza, e przeciw
tym interesom wystpuje. Nadrzdno interesu narodowego nie oznacza automatycznej
negacji praw innych narodw do samodzielnego bytu i rozwoju, podobnie jak w yciu
prywatnym zabieganie w pierwszym rzdzie o dobro wasnej rodziny nie moe by
traktowane jako przejaw potencjalnego zagroenia dla otoczenia 181. Tene dziaacz NOP
akcentuje rwnie wielowymiarowo dobra narodu jako imperatywu kierujcego decyzjami
politycznymi, tj. fakt, i dobro narodu wie si nie tylko z dobrobytem materialnym,
posiadanymi surowcami i zasobami, niezbdnymi do produkcji dbr, efektywnoci i
suwerennoci wasnego pastwa, ale take posiada wymiar duchowy, zwizany z ochron
wasnej kultury, tradycji historycznej, zachowaniem boskich, absolutnych wartoci itd.: Cele
polityki nacjonalistycznej nie dadz si uj wycznie na paszczynie materialnej.
Nacjonalizm oznacza po prostu o zabieganie o realizacj interesw okrelonej wsplnoty,
jak jest nard, afirmacj kultury, tradycji i duchowoci teje wsplnoty, denie do
zachowania jej tosamoci i odrbnoci. Sia narodu nie jest sprowadzona wycznie do siy
materialnej, mierzonej iloci czogw i wyrzutni rakietowych, lecz take do jego zwartoci
wewntrznej, kreatywnoci i przywizania obywateli do wasnej pastwowoci 182.
Jednoczenie, co koniecznie trzeba zaznaczy, M. Radzikowski dostrzega, i nacjonalizm
tak wanie pojty nie ma charakteru stricte lewicowego ani prawicowego, za to mona go
okreli jako rewolucyjno-konserwatywny: Trzeba sobie rwnie uwiadomi, e
nacjonalizm nie jest ani prawicowy jest doktryn istniejc ponad umownymi i nieostrymi
kryteriami podziau sceny politycznej. Ma charakter zarwno konserwatywny, dcy do
utrwalenia pewnego dziedzictwa kulturowego i historycznego, jak i rewolucyjny dcy do
obalenia elementw zagraajcych ywotnym interesom narodu oraz usunicia tego, co w
tradycji historycznej jest dla narodu niekorzystne 183. Wyranie wic widzimy, i NOP gosi
tez, wedle ktrej nacjonalizm to pogld bd nawet doktryna polityczna, wedug ktrego
interes narodowy to najwaniejszy imperatyw postpowania w polityce, za patriotyzm to
uczucie, ktre jest podstaw tak pojmowanego nacjonalizmu. Co wicej, tak zdefiniowany
nacjonalizm ju z racji swojej istoty, swojej definicji wyamuje si ze schematu lewica
prawica i posiada charakter wanie trzeciopozycyjny, rewolucyjno-konserwatywny:
179

Tame, s. 2.
M. Radzikowski, Istota Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.
181
Tame, s. 4.
182
Tame, s. 5.
183
Tame, s. 5.
180

110

zachowuje to, co naley zachowa dla dobra narodu, gdy wiadczy to o jego tosamoci, na
czele z wartociami ponadczasowymi, absolutnymi, boskimi, ponadhistorycznymi, czyli
Tradycj, a jednoczenie gotw musi by do bezwzgldnego pozbycia si tego, co stracio
swoj aktualno, co naley bezpowrotnie do przeszoci, co jest ju anachronizmem. Tre
bowiem jest wieczna, a formy, w jakich owa tre jest wyraona, przemijaj taki wanie,
niezwykle charakterystyczny dla rewolucyjnych konserwatystw i tercerystw schemat
mylenia prezentuj oczywicie rwnie trzeciopozycjonici, w tym polscy. Tym samym nie
ma czego takiego, jak nacjonalizm prawicowy, czy nacjonalizm lewicowy, nacjonalizm
liberalny, czy te socjalistyczny dla narodowych radykaw s to tylko przykady
zafaszowania pojcia nacjonalizmu, jego powanego ideowego znieksztacenia. Nacjonalizm
sam w sobie jest trzeciopozycyjny, tj. sytuuje si poza lewic i prawic, poza kapitalizmem i
socjalizmem, gdy jest on wartoci bdc czci systemu zasad boskich, absolutnych,
obiektywnych, bezwzgldnych, tworzcych naturalny porzdek wiata porzdek stworzony
przez Boga, w ktrym wedug trzeciopozycjonistw nie ma miejsca na antychrzecijaskie i
antynaturalne idee liberalizmu czy marksizmu.
Zagadnienie patriotyzmu zostao gbiej potraktowane przez Bartosza Biernata. Ot
okrela on patriotyzm nastpujco: Patriotyzm sam w sobie jest pojciem emocjonalnym
() Nacjonalici musz mie sta wiadomo, e ideologia narodowa jest wynikiem
postawy patriotycznej kadej z osb tworzcych ruch. Jeeli patriotyzm to uczucie, a
nacjonalizm to doktryna, musz by one dziki naszej pracy jak najmocniej ze sob zwizane,
aby ciko byo sobie wyobrazi patriot, ktry nie wyznaje ideologii nacjonalistycznej 184.
Treci owego uczucia nie jest tylko poczucie przywizania, przynalenoci, ale mio do
ojczyzny: Patriota to czowiek kochajcy swj kraj bez wzgldu na panujc sytuacj
polityczn. Nie tylko przyznaje si, ze naley do tej spoecznoci, ale e jest ona dla niego
bardzo wan wartoci. Ojczyzna jest tu traktowana jako najwysza forma spoeczna, a wiec
taka, ze adna inna nie moe sta wyej od niej w hierarchii wartoci patrioty 185.
Definiowanie patriotyzmu wycznie jako uczucia mioci do ojczyzny nie jest tylko jedynym
moliwym wariantem okrelenia patriotyzmu dla B. Biernata ot wyrnia on trzy
paszczyzny definiowania owego pojcia patriotyzm jako warto uczuciowa, jako warto
integralna oraz warto narodowo-pastwowa. Wszystkie trzy cz w sobie co prawda
definiowanie patriotyzmu jako pojcia emocjonalnego, jednake kada czyni to w innym
kontekcie. Zacytowana wyej definicja to np. warto uczuciowa patriotyzmu
akcentowany jest tutaj patriotyzm jako wanie mio do ojczyzny, a wic stan emocjonalny
gdzie () Ojczyzna jest obiektem mioci, a nie szacunku, to za ni powinnimy przelewa
>>krew i pot<< codziennie. Tak, jak kochamy wasne dziecko i jestemy mu winni staa
opiek, tak Kraj musi by przestrzeni codziennego trudu186. Ot to patriotyzm to uczucie
mioci, a nie np. szacunku czy przywizania. O istocie patriotyzmu wiadczy nie tylko
przedmiot owego uczucia, a wic ojczyzna, ale take jego charakter, jego gbia i
zaangaowanie to wanie mio, przez co B. Biernat wskazuje na jak najgbsze
emocjonalne zaangaowanie jednostki po stronie ojczyzny.
Oprcz wartoci uczuciowej szczeglnie istotnej dla NOP ze wzgldu na najczciej
wystpujce zdefiniowanie patriotyzmu jako uczucia mioci patriotyzm posiada take
znaczenie jako tzw. warto integralna. W tym przypadku B. Biernat definiuje go jako ()
pogld przywizania do Kraju jako prywatnej przestrzeni yciowej danego czowieka. Mamy
wic patriotyzm lokalny, globalny, narodowy187. W tym przypadku mamy zatem do
184

B. Biernat, Patriotyzm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 3.

Tame, s. 3.
186
Tame, s. 3.
187
Tame, s. 3.
185

111

czynienia z ujciem patriotyzmu jako uczucia przywizania do okrelonej przestrzeni, a wic

terytorium, ziemi, ktr postrzega si rwnie jako swoj, jak i do wszystkiego, co na owej,
wasnej ziemi si znajduje. Ze wzgldu na rny wymiar owego terytorium mona mwi o
patriotyzmie wanie lokalnym, w ktrym czowiek czuje si przywizany do ziemi lokalnej,
np. gminy, w ktrej mieszka, a take narodowym poczuciu do przywizaniu terytorium
zamieszkanego przez okrelony, swj nard, jak te i globalnym, gdzie patriotyzm oznacza
przywizanie do przestrzeni ponadnarodowej, np. europejskiej.
Oczywicie dla NOP jedynie akceptowalny jest patriotyzm narodowy wszelkie inne
patriotyzmy s wycznie zafaszowaniem naturalnego adu i prb zniszczenia wsplnoty
narodowej poprzez obnienie jej rangi w hierarchii wsplnot ludzkich. Poczucie patriotyzmu
to dla nacjonalistw najwysze uczucie, najbardziej zaangaowane i jako takie moe by
bowiem odnoszone wycznie do narodu. Oto, co ma do powiedzenia na temat patriotyzmu
lokalnego B. Biernat: Przecenianie patriotyzmu lokalnego i zastpowanie tym pojciem
przywizania do kultury miejscowej wrcz musi doprowadzi nie tylko do lokalizmu,
rozsadzajcego struktur wsplnoty narodowej, ale take co wida jak na doni np. w
przypadku Grnego lska moe skutkowa formowaniem si w Kraju strefy wpyww
innego pastwa, bdcej mimo to formalnie czci pastwa, pod ktrego terytorium si
znajduje, a take fizycznie, moralnie i intelektualnie czci Narodu w tym wypadku
polskiego188. Zwrmy tu uwag na owo rozrnienie przez dziaacza NOP midzy
patriotyzmem lokalnym a wspomnianym wyej przywizaniem do kultury miejscowej
patriotyzm lokalny okazuje si by uzurpacj stanowiska w hierarchii zbiorowoci ludzkich
przynalenego narodowi przez wsplnot lokaln. To, co powinno by jedynie ciaem
poredniczcym miedzy jednostk a pastwem i narodem, organiczn czci wsplnoty
narodowej jako najwyszej wsplnoty naturalnej i przez to jako najwyszego dobra
doczesnego, staje si rwnorzdne narodowi. Takie rozwizanie oczywicie si rzeczy
sprzeczne jest z ide narodow i prowadzi musi do zatarcia waciwego znaczenia pojcia
patriotyzmu pojcia, ktre odnosi si moe wycznie do narodu: Tak jak nie mona mie
dwch Ojczyzn, tak jak nie mona by jednoczenie Polakiem i ydem ani katolikiem i
muzumaninem, tak nie mona uznawa, i moliwe jest poczenie dwch grup
wystpujcych jako rwnorzdne i niezalene od siebie dziki wsplnej tradycji, kulturze i
mowie, e jest si w takim samym stopniu gotowym odda swoje ycie i mier dla kadej
grupy z osobna. Jeeli uznamy, e grupy te nie s przeciwstawne, a jedna jest integraln
czci drugiej, to nie ma sensu poddawania si propagandzie systemowej i podtrzymywania
definicji patriotyzmu w stosunku do dwch spoecznoci 189. Pojcie patriotyzmu lokalnego
w tym przypadku moe prowadzi do uznania wasnej wsplnoty lokalnej za najwysze dobro
doczesne, do zachwiania naturalnej hierarchii wsplnot, a nawet jak w przypadku
niektrych rodowisk z grnego lska do proklamowania siebie jako odrbnego narodu, co
z kolei prowadzi moe do naruszenia terytorialnej integralnoci pastwa polskiego pastwa
narodowego poprzez domaganie si niepodlegoci dla owego lskiego narodu. Patriotyzm
lokalny, zwany przez B. Biernata take lokalizmem, tym samym staje si narzdziem swoistej
parcelacji terytorialnej, naruszenia integralnoci i niepodzielnoci pastw narodowych
narzdziem ju zreszt wedug NOP stosowanym przez UE w celu osabienia pastw
narodowych: Lokalizm musi zreszt by tak nachalnie propagowany przez Uni Europejsk,
gdy wanie na jego gruncie po rozbiciu Narodw mona stworzy superpastwo, zoone ze
sabych regionw, si rzeczy zalenych od centrali w Brukseli 190. Innymi sowy,
przywizanie do kultury lokalnej, do lokalnej spoecznoci, do lokalnej ziemi, a take
188

Tame, s. 3.
Tame, s. 4.
190
Tame, s. 3.
189

112

zachowanie wasnych odrbnoci kulturowych, jest jak najbardziej podana, gdy stanowi
ona jedno z naturalnych rodowisk, w jakich yje i dorasta czowiek niemniej jednak musi
by ono umiejscowione w szerszym, narodowym kontekcie, a wic w ujciu spoecznoci
lokalnej jako organicznej czci narodu, a nie wsplnoty, ktra uzurpuje sobie prawo do bycia
najwaniejsz wsplnot naturaln czowieka tak wsplnot moe by jedynie nard, a
wsplnota lokalna stanowi cz owego narodu, nie istnieje ona w prni, jako samodzielny
byt: Oczywistoci jest, e na mio do narodu wpywa rwnie lokalne otoczenie,
rodowisko, a take kontakt z kultur naszej okolicy, ktra w poczeniu z dziedzictwami
innych regionw naszego Kraju tworzy jedn wspln cao tradycji narodowej. atwo
jednak oddzieli lokalny patriotyzm, definiowany w kategoriach spoecznoci okolicznej jako
najwyszej wsplnoty i prowadzcy do lokalizmu, od mioci do regionalnej kultury jako
czci wsplnego dobra Narodu191. Przywizanie i mio do wasnej lokalnej kultury,
lokalnej spoecznoci, lokalnej ziemi musi by cile powizane z uwiadomieniem sobie, i
wanie owa najblisza czowiekowi przestrze ziemia, kultura, spoeczno lokalna jest
integralnym, organicznym elementem narodu najwaniejszej zbiorowoci ludzkiej, w
odniesieniu do ktrej pojcie patriotyzmu jest wycznie dopuszczalne.
Nie mniej niebezpieczne jest take utosamienie patriotyzmu z przestrzeni
ponadnarodow, w tym wypadku europejsk. Sytuacja tutaj jest analogiczna do patriotyzmu
lokalnego, gdy take tutaj mamy do czynienia z zafaszowaniem waciwego rozumienia
pojcia patriotyzmu i w rezultacie obiekt mioci odnoszony jest nie do narodu co jest
oczywicie jedynym dopuszczalnym dla nacjonalistw rozwizaniem lecz do Europy.
Znowu tak, jak w przypadku kwestii stosunkw jednostki ze wsplnot lokaln, tak i tutaj i
NOP rozrnia midzy wiadomoci przynalenoci do europejskiego krgu
cywilizacyjnego a patriotyzmem europejskim, ktry oczywicie dla NOP nie wchodzi
cakowicie w rachub. Owszem, wedug narodowych radykaw jako nacjonalistw
chrzecijaskich, naley mie wiadomo przynalenoci narodw europejskich do wsplnej
cywilizacji cywilizacji chrzecijaskiej, aciskiej, europejskiej, a wic trzeba uwiadomi
sobie solidarno z innymi narodami Europy, jednake nie naley tego czyni poprzez
wyrzeknicie si wasnej narodowoci, poprzez odniesienie uczucia patriotycznego (tj.
mioci do ojczyzny) do Europy, a wic uznajc Europ jako ojczyzn, lecz poprzez wasny
nard jako integralny, naturalny element wsptworzcy cywilizacj europejsk: Poniewa
wszystkie kraje Europy w mniejszym lub wikszym stopniu byy czci cywilizacji
aciskiej, fundamenty tworzce pewn wspln tosamo Europejczykw zawsze bd
istniay. Nie mona ich jednak podobnie jak przywizania do lokalnej tradycji myli z
tosamoci narodow i przekada ponad ni. Jestemy moralnie i cywilizacyjnie czci
pewnej caoci, jednake ta cao jest czym wspaniaym dlatego, e przez setki lat tworzyy
j rne organiczne wsplnoty, oparte na staych fundamentach. Cywilizacja natomiast w
aden sposb nie tworzy Narodu, nie jest sama w sobie grup spoeczn, lecz organizacj
ycia publicznego. Nie mona wic na jej gruncie tworzy czego w zastpstwie
narodowoci192. Cywilizacj europejsk, chrzecijask, jej bogactwo duchowe i materialne
wsptworzyy wanie narody Europy, std poczucie wsplnego europejskiego i
chrzecijaskiego dziedzictwa nie naley miesza wedug NOP z patriotyzmem patriotyzm
moe bowiem odnosi si wycznie do wasnego narodu, gdy jest to po prostu mio do
ojczyzny, a t jest tylko nard.
Pozostaje zatem trzeci wariant definiowania patriotyzmu, w ktrym patriotyzm to warto
narodowo-pastwowa. W tym przypadku patriotyzmem jest uczuciem mioci do pastwa, a
191
192

Tame, s. 4.
Tame, s. 5.

113

wiec ojczyzn identyfikujc z pastwem. Oto, co ma do powiedzenia na temat patriotyzmu

pastwowego B. Biernat: Mio do Kraju traktuje si wic jako walk dla ratowania i
budowy pastwa. Dopki pastwem tym jest pastwo stworzone i kontrolowane przez polski
Nard, dopty to stwierdzenie, poza bdem definicyjnym, nie ma skutkw negatywnych 193.
Ju samo ujecie patriotyzmu jako mioci do wasnego pastwa, traktowanie wasnego
pastwa jako obiektu mioci, uwielbienia i gotowoci powicenia wasnych wysikw na
rzecz jego dobra jest oczywicie z punktu widzenia hierarchii wartoci oceniane negatywnie,
gdy pastwo, jak pamitamy, to tylko struktura powoywana przez naturaln, organiczn
wsplnot, czyli nard najwaniejsz warto dla czowieka w sferze doczesnej, a wic i
jedyny moliwy obiekt uczucia patriotycznego, jedyny podmiot, ktry zasuguje na miano
ojczyzny. Najgorsze skutki jednake takowe rozumienie patriotyzmu odnosi wtedy, gdy
okazuje si, e cele pastwa a cele narodu nijak si ze sob nie cz, a wic gdy pastwo
przestaje odgrywa naturaln dla niego funkcj ochrony tosamoci narodu, tworzenia
warunkw dla jego rozwoju i bezpieczestwa, lecz staje si struktur kierujc si interesem
sprzecznym z dobrem narodu, celami, ktre nie maj nic wsplnego z celami narodu,
wartociami, ktre nie wynikaj z kultury czy z tradycji historycznej narodowej wsplnoty
inaczej rzecz ujmujc, gdy pastwo staje si nie tworem podlegym narodowi, lecz niezalen
ode, a nastpnie opanowujc i zniewalajc go struktur: W odniesieniu do III RP,
podobnie zreszt jak w przypadku PRL-u, pastwo naley traktowa jak struktur
okupacyjn, gdy zostao Narodowi narzucone z gry i jest ciaem nie bdcym w aden
sposb zwizanym z tyme Narodem. () Nacjonalici musz pamita, ze formalnie
pastwo polskie, jeeli nie bdzie dzieem narodu i nie bdzie przez Nard kontrolowane,
musi by traktowane jak okupacyjne. Patriotyzmem w takiej sytuacji jest walka przeciwko
pastwu, a nie dla niego194. Powysze stwierdzenie nie tylko doskonale opisuje negatywny
stosunek narodowych radykaw z NOP do utosamienia patriotyzmu, czyli mioci do
ojczyzny z pastwem, ale take otwarcie wskazuje na antysystemowy charakter owego
ugrupowania: wszak obecne pastwo a wic system polityczny Rzeczypospolitej Polskiej,
jej organy wadzy, powizania midzy nimi, jak i idee, na jakich si w system opiera, jest
bezwzgldnie i w caej swej jednoci odrzucany jest bez adnych ogrdek okrelane jako
wrg narodu. Jedyny moliwy zatem patriotyzm a jest nim mio do ojczyzny, czyli narodu
wymaga zatem, by stan przeciwko pastwu. Co wicej, patriotyzm pastwowy jest
wedug NOP narzdziem Systemu sucym wzbudzeniu poczucia identyfikacji ojczyzny
jako obiektu mioci z Systemem, z pastwem, ktre z racji swojej formy (demokracja
liberalna) i treci (cele pastwa zwizane z wyzbywaniem si wasnej suwerennoci w postaci
np. wyprzeday majtku narodowego w postaci prywatyzacji polskich przedsibiorstw na
rzecz zagranicznych firm, zaangaowania w integracj europejsk oraz militarny udzia wojsk
polskich po stronie Stanw Zjednoczonych w ich operacjach wojskowych): Postawienie
znaku rwnoci pomidzy pojciami Kraju i Pastwa jest zreszt celowym dziaaniem si
wrogich narodowi, ktre maj w swoich rkach struktury pastwowe. Praca dla tych struktur
ukazywana jest jako wzr cnt patriotycznych, przez co wykorzystuje si si uczucia mioci
do Ojczyzny, aby wzmacnia System antypatriotyczny poprzez wzmocnienie
antynarodowego pastwa195. Mona wrcz tutaj posun si miao do stwierdzenia, i w
ujciu narodowych radykaw autentyczny patriota zatem powinien bezwzgldnie odrzuci
obecne pastwo polskie, odmawia jemu legitymizacji jako pastwu polskiemu, tj.
antynarodowemu: albo bowiem jest si po stronie narodu, albo pastwa innego wyjcia dla
NOP nie ma.
193

Tame, s. 5.
Tame, s. 5.
195
Tame, s. 5.
194

114

NOP podkrela take w swych artykuach sprzeciw wobec wewntrznej uniformizacji

narodu, a wic jedno narodow widzi nie w likwidowaniu wszelkich rnic, lecz ich
odpowiednim wcigniciu do pracy na rzecz dobra wsplnego (narodowego) i ich
poszanowaniu. K. Sitnik w nastpujcy sposb opisuje owo organiczne zrnicowanie narodu
jako wsplnoty powstajcej z harmonijnego zoenia rnych pomniejszych, naturalnych
wsplnot: To wiadomo tego, e jestemy obrocami porzdku spoecznego opartego na
hierarchii wsplnot naturalnych: rodziny, wsplnoty lokalnej i narodu. () Idea ta narzuca
nam traktowanie narodu jako pewnej caoci harmonijnie obejmujcej wsplnoty niszego
rzdu. Takie pojmowanie nacji, jako kategorii spoecznej, powoduje, i solidaryzm narodowy
nie jest dla nas pustym sloganem. Wizi narodowe s dla nas waniejsze ni pochodzenie
spoeczne, wyksztacenie, status majtkowy. Wszyscy jestemy Polakami i wszyscy mamy
jednakowe obowizki wobec naszego kraju196. Zwrmy tutaj uwag na to, i jakiekolwiek
rnice spoeczno-ekonomiczne s zepchnite na plan dalszy najwaniejsza jest bowiem
wiadomo narodowa, wiadomo przynalenoci do okrelonej wsplnoty narodowej i
wynikajca z tego solidarno midzy wszystkimi czonkami narodu. To wanie solidaryzm
narodowy, braterstwo, solidarno midzy wszystkimi Polakami powinna przeamywa
jakiekolwiek bariery wynikajce ze statusu spoecznego czy pooenia materialnego. Co
wicej, ma to take znaczenie dla polityki spoeczno-ekonomicznej kraju: narzuca to bowiem
etyczne normy ograniczajce woln konkurencj, gdy w drugim Polaku wedug NOP nie
naley widzie konkurenta w interesach, lecz rodaka, krewnego z racji przynalenoci do
narodu jako rodziny rodzin, a przeto w sytuacji pauperyzacji mas narodu naley
bezwzgldnie swoim rodakom pomc, spychajc czysto ekonomiczn kalkulacj
materialnego zysku i strat na dalszy plan.
W innym z kolei miejscu prezes NOP wskazujc na faszywo wizji wiata, w ktrej
cieraj si wycznie liberalizm i marksizm, akcentuje solidaryzm, wspdziaanie,
braterstwo jako wyrnik narodu, wyranie wskazujc, e w narodzie nie moe by miejsca
na socjaldarwinistyczn walk midzy jednostkami czy grupami spoecznymi: Zarwno
socjalizm (marksistowski K. K.), jak i liberalizm u podstaw swej doktryny umieszczaj
antagonizm i nieprzerwan walk: czy to wewntrz spoecznoci (walka klas), czy to
pomidzy jednostk a zbiorowoci. Odrzucajc ide narodu, staj one wsplnie przeciwko
nacjonalizmowi, ktry wyrasta z denia do unormowania ycia tej naturalnej zbiorowoci na
zasadach solidaryzmu. Wychodzc z podoa ekonomicznego, si rzeczy przeciwstawia si
musz si one idei, dla ktrej gospodarka jest tylko jednym z elementw ycia narodowego.
Przyjcie przez nacjonalizm kategorii ponadczasowego dobra wsplnoty narodowej, co w
praktyce oznacza decentralizacj w midzynarodowym yciu politycznym i ekonomicznym,
zdecydowanie uderza w internacjonalistyczne denia tych doktryn197. Po jednej stronie
zatem mamy nacjonalizm, po drugiej internacjonalizm, dla NOP rwnoznaczny z
kosmopolityzmem. W lad za tym idzie kolejny podzia: idealizm (Duch ponad Materi)
materializm (Materia ponad Duchem), co przybiera w yciu doczesnym bezwzgldny prymat
ekonomii nad religi, kultur, polityk, co objawia si w marksizmie uznaniem tyche
dziedzin ludzkiej aktywnoci za nadbudow wyraajc denia i cele klasowe rzdzcej
czyli posiadajcej wasno rodkw produkcji klasy spoecznej. Istot stosunkw
spoecznych wyraa bowiem baza, czyli dziedzina ekonomii cilej stosunek do
wasnoci rodkw produkcji. Z kolei w kapitalizmie wedug narodowych radykaw, mamy
do czynienia z powszechnym zjawiskiem komercjalizacji wszystkich dziedzin ycia, w tym
duchowych, a nawet najbardziej intymnych sfer ycia czowieka. Wszystko, rwnie to, co
196
197

K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 13 (III).

A. Gmurczyk, Istota nacjonalizmu, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca, s. 11.

115

duchowe, zostaje wystawione na sprzeda, jego warto wyliczona w kwocie pieninej i

poddana dziaaniom si rynkowych, relacjom popytu i poday.
Co ciekawe, kwesti materializmu narodowi radykaowie z NOP rozpatruj do
szczegowo. Ot, opierajc si oczywicie na Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji,
materializm jest take definiowany jako pogld goszcy prymat Materii ponad Duchem lub
nawet negujcy istnienie tego drugiego, jednake narodowi radykaowie staraj si na w
problem spojrze w kilku perspektyw. W ten oto sposb materializm przez NOP okrelany
jest jako wystpujcy w kilku sferach aktywnoci intelektualnej czowieka, a mianowicie w
ontologii, epistemologii oraz etyce. Jeli chodzi o ontologi, Dominik Mikua materializm
definiuje cytujc Encyklopedi Powszechn PWN: W ontologii tre tej tezy (tj.
materializmu K. K.) stanowi przekonanie, e realnie istnieje tylko materia, e jej wasnoci i
prawidowoci, jakim ona podlega, warunkuj wszystkie procesy i zjawiska, cznie z
caoci zjawisk psychicznych, duchowych; e wiadomo jest przejawem (wytworem,
wasnoci, funkcj) w szczeglny sposb zorganizowanej materii 198. W lad za
materializmem definiowanym w kategoriach pogldu ontologicznego idzie charakteryzowanie
jego jako pogldu odnoszcego si do epistemologii, czyli teorii poznania tutaj oczywicie
materializm oznacza, i czowiek pozna moe wycznie rzeczywisto doznawan
zmysowo. D. Mikua w nastpujcy sposb podaje charakterystyk materializmu jako
pogldu epistemologicznego: () teza ta oznacza pogld, i przedmiotem ludzkiego
poznania jest materialna rzeczywisto, istniejca obiektywnie, niezalenie od podmiotu
poznajcego, dana mu we wraeniach zmysowych, odzwierciedlana i poznawana dziki nim;
wiadomo w swej istotnej treci jest tej rzeczywisto mniej lub bardziej adekwatnym
odbiciem199. We wspczesnej epoce materializm pojty zarwno jako pojcie z zakresu
ontologii, jak i epistemologii znajduje swoje ujcia. Oczywicie w materializm wyraaj
zarwno liberalizm, jak i wci oficjalnie uznawany za obowizujcy dogmat marksizm
(materializm dialektyczny i historyczny). Szczegln uwag niniejszy publicysta przywizuje
jednake do trzeciego rozumienia materializmu, a wic jako pojcia z zakresu etyki, uznajc
materializm za pewien system wartoci etycznych, pewn postaw yciow, postaw wobec
samego siebie jak i innych ludzi. Istot owego materialistycznego systemu wartoci
wyranie obecnego w ustroju kapitalistycznym jest tzw. konsumpcjonizm. D. Mikua
nastpujco wyraa materializm jako system etyczny: Materializmem moemy nazwa
rwnie niezwykle popularn obecnie postaw yciow, polegajca na kierowaniu si przede
wszystkim wzgldami materialnymi, na rezygnacji z denia do celw idealnych w imi
osobistych korzyci, wygd i przyjemnoci yciowych. Urzeczywistnieniem tej postawy jest
wszechobecny wspczenie konsumpcjonizm, czyli nieusprawiedliwiona rzeczywistymi
potrzebami konsumpcja dbr materialnych i usug oraz uznawanie faktu tej konsumpcji za
wyznacznik jakoci ycia 200. Materializm w tym przypadku nierozerwalnie wie si z
egoizmem, a wic i atomizacj spoeczestwa. Stosunki midzyludzkie, nawet w najbardziej
prywatnych, najintymniejszych sferach, staj si przedmiotowe, pozbawione s gbszego
duchowego, emocjonalnego zaangaowania stanowi one bowiem wycznie narzdzie
zaspokajania wycznie wasnych, indywidualnych potrzeb potrzeb, dodajmy, materialnych.
Konsumpcja niepohamowana, nieograniczona adnymi wyszymi wartociami, hamulcami
moralnymi, napdzana przez chciwo, egoizm oczywicie niszczy spoeczestwo rozumiane
jako naturalna wsplnota, organizm, zamienia je bowiem wycznie w zbir samolubnych
konsumentw, swojego szczcia upatrujcego wycznie w kupowaniu, gromadzeniu i
konsumowaniu kolejnych dbr materialnych.
198

D. Mikua, Materializm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 13.

Tame, s. 13.
200
Tame, s. 14.
199

116

Zjawisko konsumpcjonizmu jako integralnego elementu charakteryzujcego wspczesn,

zachodni, a wic liberalno-demokratyczn cywilizacj rwnie zostao poddane
szczegowym rozwaaniom. Ju na I Kongresie NOP w 1994 K. Sitnik wspczesny
materializm wiza z m.in. konsumpcjonistycznym systemem wartoci, stylem ycia, ktry
oczywicie charakteryzuje si libertynizmem, a wic niepohamowan swobod obyczajow
jednostki: Rewolucja za dotkna take wartoci, wedug jakich yjemy. Cywilizacja
rycerska, heroiczna odesza w zapomnienie. Prawdy bezwzgldne takie, jak Honor, Wierno,
Wiara, Mio zastpione zostay przez materializm. Materializm objawi si we wszystkich
aspektach ycia jako kult pienidza, jako absolutyzacja zysku za wszelk cen. W imi zysku
dokonuje si masowego ludobjstwa w postaci aborcji, w imi zysku legalizuje si eutanazj;
dla zwikszenia zysku do produkcji filmw pornograficznych zatrudnia si dzieci, dla
pienidzy wycina si lasy, zabija si zwierzta, emituje mieci do atmosfery, wody i
gleby201. NOP rwnie w nastpujcy sposb definiuje konsumpcjonizm, determinujcy styl
ycia przecitnego np. Europejczyka czy Amerykanina: Konsumpcjonizm stawia na czele
wszelkich de ludzkich posiadanie, pomnaanie i uywanie dbr materialnych z
pominiciem innych wartoci przede wszystkim duchowych. Eliminacji podlegaj wic
wszelkie wartoci wysze, takie, jak mio, przyja, wartoci kulturowe i intelektualne,
wolno i niepodlego kraju, solidaryzm spoeczny. W konsekwencji czowieka zaczyna si
ocenia nie wedle tego, jakie walory intelektu czy charakteru sob prezentuje, a wedle tego,
ile posiada dbr materialnych i ile konsumuje. Jednoczenie w parze z tym idzie pogarda dla
wszelkich norm moralnych, poniewa stanowi one uciliwy balast w pazernej walce o
pomnaanie materialnego bogactwa202. Takowe rozumienie konsumpcjonizmu w oczywisty
sposb wie si z przedstawionym wyej szerokim okreleniem materializmu, akcentujcym
rnorodno jego form, a dokadniej jest on wrcz synonimem materializmu jako stylu ycia,
postawy yciowej, jak przyjmuje wspczesny czowiek masowy. Warto przy tym
zaznaczy, i dla NOP dza niepohamowanej, bezgranicznej, wypeniajcej ca istot ycia
ludzkiego konsumpcji nie stanowi tylko przypadoci wspczesnej cywilizacji, obecna bya
przez ca histori czowieczestwa, gdy wynikaa z ludzkich przywar, wad, niemoralnoci
wielu ludzi, jednake bya ona zawsze hamowana czy to poprzez wartoci cywilizacyjne,
normy kulturowe, zasady moralne, a wic swego rodzaju hamulec duchowy, czy to ze
wzgldu na bariery ekonomiczne lub technologiczne, a wic z uwagi na poziom rozwoju
technologicznego, uniemoliwiajcego zaspokojenie materialnych, coraz to bardziej
wymylnych, potrzeb (hamulec technologiczny), czy te ze wzgldu na sztywne bariery
spoeczne, dziki czemu zjawisko nadmiernej konsumpcji, a wic nieograniczonej tylko do
zaspokajania podstawowych potrzeb materialnych, niezbdnych dla ycia ludzkiego
organizmu), chciwoci i podania luksusu dotyczyy tylko wyszych warstw spoecznych.
Stan rzeczy zmieni si wraz z narodzinami kapitalizmu: Wyom w tym systemie wartoci
powoduje dopiero kapitalizm ze swoim kultem pienidza i dbr materialnych. Powstaj nowe
fortuny ludzi wywodzcych si czsto z nizin spoecznych, osobnikw parajcych si
oszustwem i lichw, dla ktrych pomnaanie kapitau staje si jedynym celem yciowym.
Bezwzgldny wyzysk i ponienie robotnikw uwaaj oni za cakowicie uzasadniony
proceder ekonomiczny. Jednoczenie nastpuje zuboenie i degeneracja arystokracji i
szlachty. Ostatecznie dwie rewolucje rewolucja francuska i rewolucja bolszewicka w Rosji
zmiataj te klasy ze sceny politycznej 203. To wanie system kapitalistyczny stworzy
wedug NOP konsumpcjonizm to wanie w nim chciwo, kult pienidza, nieograniczona
konsumpcja, dza zdobywania coraz to bardziej wymylnych dbr materialnych,
201

Zasady Rewolucji Narodowej. Referat Konrada Sitnika, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 11.
Z. Ruta, Konsumpcjonizm jako wiara i zagroenie, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 11.
203
Tame, s. 12.
202

117

definiowanie ycie poprzez zaspokajanie potrzeb materialnych, pogarda dla wszystkiego, co

wysze, duchowe, znalaza nie tylko swoje doskonae ujcie, ale zostaa otwarcie
przyobleczona w powszechnie obowizujcy w kapitalizmie system wartoci runy
bowiem hamulce moralne i religijne, ktre podporzdkowyway ekonomi sprawom
wyszym zasad etycznych, dobru wsplnemu, interesowi spoecznemu, godnoci czowieka,
nauce Kocioa, racji stanu pastwa itd. Tym samym kapitalizm potrzebowa podstaw
duchowych, ktre zgodne byyby z propagowanym przeze kultem przedsibiorczoci,
wolnego rynku, indywidualizmu, nieskrpowanej aktywnoci ekonomicznej wolnej jednostki
itd. tym systemem wartoci sta si wanie konsumpcjonizm, do rangi postulatw
etycznych podnoszcy to, co dotd byo uznawane za akt niemoralnoci, a take istniao w
ograniczonym zasigu zjawiska ze wzgldu na brak szerokiego dostpu do db materialnych.
Co wicej, sprzyja temu postp naukowo-technologiczny, umoliwiajcy z kolei rozwj
produkcji na niespotykan dotd skal i produkowanie rnorodnych dbr materialnych, co
nie mogo pozosta bez wpywu na ycie codzienne czowieka, a wic i na jego system
wartoci: Poczenie ducha przedsibiorczoci z innowacjami technicznymi zaowocowao
niebywaym rozkwitem produkcji dbr materialnych. Migoczcy blask tysicy towarw
konsumpcyjnych dostpnych dla szerokich rzesz spoeczestwa wywoa eufori i zamienie
umysw. Powstao wraenie, e oto jestemy nareszcie wybawieni od bolczek rozstrzygania
zawiych sporw filozoficznych i ideologicznych, gdy moemy zanurzy si po uszy w
bogiej rozkoszy uywania konsumpcyjnych wiecideek. I spoeczestwa wspczesne bez
opamitania w to uwierzyy 204. Kapitalizm zatem powsta ju jako system wyamujcy si z
tradycyjnych zasad moralnych, nauczanych przez Koci. Propagowany przez liberalizm
jako ideowy fundament kapitalizmu indywidualizm, wolny runek, kult indywidualnej,
nieskrpowanej przedsibiorczoci wyamyway si ze stanowo-korporacyjnego porzdku
redniowiecznego, w ktrym kwestie ekonomiczne podporzdkowane byy sprawom
duchowym, w tym absolutnym zasadom moralnym. Jednoczenie owo wyrwanie si z
tradycyjnych zasad, ksztatujcych prekapitalistyczny porzdek spoeczno-ekonomiczny,
kneblujcy w ujciu liberaw woln przedsibiorczo, tamszcy wolno jednostki,
przyczyni si do postpu technologicznego, rozwoju gospodarczego, ktry wiza si z
dostarczeniem szerokich rzesz spoeczestwu licznych dbr materialnych, podnoszc stop
yciow wielu grup spoecznych, ale przy tym za cen bezwzgldnego wyzysku klasy
robotniczej, pauperyzacji wielu grup spoecznych. Jednake w niebyway rozwj spoecznogospodarczy, postp materialny wiza si na tyle z ogromnym zachwytem nad dobrami
materialnymi, coraz bardziej rnorodnymi i produkowanymi na coraz bardzie masow skal,
e zrodzi si nowy system wartoci system wartoci sprzyjajcy wzrostowi gospodarczemu
i napdzajcemu produkcj dbr, a przy tym cakowicie zgodny z liberalnym etosem
buruazyjnym etosem wolnego rynku, przedsibiorczoci, indywidualnej aktywnoci, wizji
czowieka rozumnego i wolnego. Tym systemem wartoci sta si wedug NOP wanie
konsumpcjonizm.
Co wicej, w konsumpcjonizm niepohamowan konsumpcj dbr materialnych,
definiowanie wasnego ycia na konsumowaniu coraz wikszej iloci dbr materialnych, na
zaspokajaniu potrzeb wycznie materialnych ubra w szaty swego rodzaju nowej quasireligii: Obecnie konsumpcjonizm jest ju wszechogarniajcym systemem wartoci,
oplatajcym wszystkie warstwy spoeczne i ludzi wszystkich zawodw. Jest rwnie
rodzajem samorzutnie zrodzonej ideologii, rodzajem wiary, posiadajcej swoich gorliwych
wyznawcw, a take kapanw i przybytki kultu. Kapanami konsumpcjonizmu s
biznesmeni, menederowie wielkich korporacji, a take specjalici od reklamy i marketingu.
204

Tame, s. 12.

118

wityniami konsumpcjonizmu s wielkie hipermarkety i salony samochodowe, gdzie

oczarowani konsumenci doznaj podniecajcej ekstazy na widok mamicych zmysy
kolorowo opakowanych towarw natrtn reklam, ktra osacza konsumenta wszdzie na
ulicy i w tramwaju, w pracy i w telewizji, w kinie i gazecie. Reklama ma za zadanie m.in. tak
ogupi czowieka, aby ten zaaferowany by cig wymian dbr na nowe i wyrobi w sobie
nawyk kupowania towarw w imi coraz to nowych, nieuwiadomionych dotd potrzeb. I tak,
ulubion form niedzielnej rozrywki jest robienie zakupw w supermarketach 205. Widzimy
zatem, i konsumpcjonizm w ujciu narodowych radykaw zaj miejsce religii, sam
upodabniajc si do zinstytucjonalizowanego wyznania, stajc si namiastk religijnych
uczu: posiada wasny kodeks zasad, wyraajcy si w nakazie nieustannego kupowania i
konsumpcji, wasny stan kapaski (przedstawiciele kapitau, specjalici od reklamy,
marketingu), witynie (wielkie domy towarowe, centra handlowe, super- i hipermarkety),
rytuay (kupowanie) oraz oczywicie wyznawcw, ktrymi s reprezentanci wszystkich
moliwych grup spoecznych, przeamujc tym samym jakiekolwiek bariery spoecznoekonomiczne, cznie z poziomem dochodw, posiadanym majtkiem, wykonywan prac,
zawodem, wyksztaceniem itd. Cech niezwykle charakterystyczn konsumpcjonizmu jest
jego wszechobecno w kadym aspekcie ycia czowieka, a co wicej w yciu kadego
wanie czowieka, niezalenie od tego, czy jest on bogaty i sta go na kupno coraz to
nowszych towarw gwarantujcych zaspokajanie wymylnych, w znacznej mierze
wyimaginowanych dziki dziaaniu systemu marketingu i reklamy potrzeb czy te jest on
osoba biedn, ktra moe w gruncie rzeczy pomarzy o fascynujcych go materialnych
dobrach. Niemniej jednak zarwno wysze, bogatsze warstwy spoeczne, jak i nisze
biedniejsze, wyznaj cile okrelony, jednolity, dokadnie ten sam system wartoci
konsumpcjonizm. Dziki takiemu charakterowi konsumpcjonizmu oczywicie spoeczestwo
staje si niezwykle zuniformizowan duchowo, zatomizowan mas, zoon z egoistycznych
jednostek, ktre cel swojego ycia upatruj jedynie w niepohamowanej konsumpcji coraz to
nowszych dbr materialnych i zaspokajaniu coraz to bardziej wymylnych potrzeb,
czstokro sztucznie wykreowanych na potrzeby zaspokajania interesw wielkich
koncernw przez bran marketingu i reklamy. Totalno konsumpcjonizmu,
homogenizujca spoeczestwo, nie gwarantuje jednak, e wszyscy zaspokoj owe lansowane
przez poszczeglne brane produkcji i usug potrzeby oraz rodki niezbdne do ich
zaspokojenia ustrj kapitalistyczny bowiem to ustrj spoeczno-ekonomiczny, ktry cho
wpaja wzorce konsumpcjonistyczne wszystkim czonkom spoeczestwa, jednoczenie
rozwarstwia dochodowo spoeczestwo, tworzy coraz to bardziej rosnce przepaci midzy
bogatymi a biednymi, coraz to bardziej koncentruje wasno i wadze w rkach nielicznych,
ktrzy mog dostpi owego zaszczytu realnego zaspokojenia wykreowanych potrzeb:
Specyfik konsumpcjonizmu jest to, e zniewala absolutnie wszystkich biednych i
bogatych, ludzi prostych i wyksztaconych. Prowadzi to do totalnej unifikacji wartoci,
zachowa i osobowoci. Nie oznacza to, e wszyscy w rwnym stopniu mog pawi si w
konsumpcyjnym rozpasaniu. Nawet w krajach bogatych istniej przecie obszary ndzy,
gdzie ludzie nie mog zaspokoi nawet podstawowych potrzeb. Ale wszyscy bez wyjtku
wyznaj ten sam system wartoci konsumpcjonizmu206. Oczywicie taki stan rzeczy musi
si rzeczy prowadzi do tragedii ludzkich, do upadku psychicznego i emocjonalnego wielu
jednostek, w tym oczywicie biednych grup spoecznych, ktrych szeregi cigle rosn z
uwagi na nierwnoci spoeczno-ekonomiczne. Obraz takowych ludzi dla narodowych
rewolucjonistw z NOP jest wyjtkowo przygnbiajcy i z punktu widzenia prawdziwych,
205
206

Tame, s. 12.
Tame, s. 12.

119

absolutnych zasad moralnych cakowicie nie do przyjcia to, co miao ludziom da

przyjemne, doczesne szczcie, zaspokajanie cielesnych i innych materialnych potrzeb,
okazuje si by prawdziwym piekem na Ziemi, niszczc duchowo czowieka, a niekiedy
nawet i materialnie: Ludzie ogarnici amokiem konsumpcjonizmu niewiele maj
przyjemnoci z ycia. To czsto ludzie zabiegani, znueni, zapracowani i zestresowani. Aby
zdoby wicej dbr materialnych pracuj nawet po 12 godzin na dob i zmuszaj do tego
innych ze swego otoczenia. Zacigaj na zakup przedmiotw trwaego uytku
wysokoprocentowe kredyty, a nastpnie miesicami yj w strachu, czy bd w stanie je
spaci, gdy przytrafi si im choroba lub utraca prac. Popiech i stres prowadz z kolei do
gbokich stanw lkowych i depresyjnych. W tej sytuacji nie ma ju miejsca na spontaniczn
rado ycia i delektowanie si jego smakiem207. Nie tylko zatem konsumpcjonizm niszczy
czowieka w wymiarze religijnym i moralnym, ale take w sferze psychicznej, emocjonalnej i
fizycznej niszczy jego osobowo (zaburzenia i choroby psychiczne), jak zdrowie ciaa.
Dzieje si tak dlatego, i konsumpcjonizm po prostu sprzeczny jest z natur czowieka. W
lad za tym niszczona jest take tkanka spoeczna: Konsumpcjonizm zmienia osobowo
czowieka, ktry bez reszty pochonity jest przeliczaniem wszystkiego na pienidze, cznie
z wasnymi umiejtnociami, ktre posiada. Jego wizi z rodzin i innymi ludmi ulegaj
rozlunieniu i ochodzeniu. Inni ludzie postrzegani s bd jako konkurenci w rywalizacji o
karier, dochody i dobra konsumpcyjne, bd jako narzdzia do realizacji egoistycznych
celw208. Z kolei w innym miejscu czytamy: Wspczesny czowiek, zanim zdecyduje si
zawrze z kim znajomo, coraz czciej rozwaa, co moe od niego otrzyma i kalkuluje,
czy taka znajomo si opaca. Tego typu zachowanie jest szczeglnie widoczne na
paszczynie stosunkw damsko mskich209. W ten sposb spoeczestwo jako takie
zanika tworzy si wycznie zbir odizolowanych od siebie, niezwizanych dnymi
emocjonalnymi wiziami egoistw, ktrzy innych ludzie traktujc jako rodki zaspokajania
wasnych potrzeb, nie uwiadamiajc sobie wasnych powinnoci wobec drugiego czowieka,
postaw altruistycznych, bd te uznajc ich za konkurentw w wycigu o zaspokajanie
kolejnych potrzeb poprzez kupowanie i konsumowanie nastpnych towarw i usug. Ba
zagroona przeto zostaje cigo midzypokoleniowa, gwarantujca zachowywanie i
przeywanie tradycji historycznej, ksztatujcej tosamoci narodowej posiadanie dzieci czy
nawet samo zakadanie rodziny po prostu si nie opaca, a do tego przeszkadza w
egoistycznym, swobodnym pocigu za dobrami materialnymi: Konsumpcjonizm jest jednym
z czynnikw przyczyniajcych si do spadku przyrostu naturalnego, gdy dzieci jawi si
jako rzecz, ktra kosztuje. Trzeba im przecie zapewni odpowiedni ilo odziey,
wyywienia, kupi komputer, zapewni wyksztacenie i da kieszonkowe na dyskotek. A to
wszystko pochania pienidze i konkuruje z wasnymi oczekiwaniami konsumpcyjnymi 210.
Ba materialistyczny w swej istocie konsumpcjonizm wrcz jest dosownie zabjczy, gdy w
swej niepohamowanej swobodzie obyczajowej, wynikajcej z egoizmu i pogoni za
spenianiem wycznie wasnych materialnych pragnie, dozna, potrzeb zachca do zabijania
nienarodzonych dzieci, a wic do aborcji: Materializmem mona tumaczy rwnie
popularno aborcji, ktra podobnie, jak homoseksualizm jest uznana przez Trzeci Pozycj
za zo absolutne. Kobiety czciej ni w poprzednich dekadach decyduj si na zabicie
wasnego dziecka, gdy s otumanione pogoni za karier, przyjemnociami i dobrami

207

Tame, s. 13.
Tame, s. 13.
209
D. Mikua, Materializm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 14.
210
Z. Ruta, Konsumpcjonizm jako wiara i zagroenie, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 13.
208

120

materialnymi. W tym wiecie nie ma czasu ani miejsca na mio, nawet do wasnego
dziecka211.
Konsumpcjonizm staje si za to motorem caego systemu produkcji, wymiany i dystrybucji
narzuca si bowiem wszystkim czonkom spoeczestwa stosowne wzorce postaw
yciowych, zachowa, cele yciowe oparte na niepohamowanej konsumpcji, wymyla si
zgodnie z tym kolejne potrzeby oraz dobra je zaspokajajce, ktre aktywizuj szerokie rzesze
spoeczestwa do ich zaspokajania, gwarantujc obfite rdo dochodu, jak i napdzajc ca
gospodark, cho kosztem oczywicie duchowoci czowieka, jego sfery emocjonalnej,
psychicznej, ale i fizycznej, a co za tym idzie ze szkod dla caego spoeczestwa, jak i
rodowiska naturalnego. Oczywicie jedyne, co moe zmieni w nienaturalny i destrukcyjny
dla czowieka styl ycia, w niemoralny system wartoci to wedug narodowych radykaw
wycznie oparcie si na katolickiej nauce spoecznej, na nauczaniu Kocioa, ktre
zagwarantuje poszanowanie sfery duchowej i emocjonalne czowieka, uwiadomi
czowiekowi prymat dobra wsplnego, a jednoczenie zagwarantuje prawa czowieka, ktre
s niezbywalne, gdy wynikaj z prawa naturalnego. Take i ekonomia powrci na waciwe
sobie miejsce, tj. jako zaspokajanie potrzeb materialnych czowieka, jednak suc wyszym
celom ludzkim, czyli celom duchowym, jak i caemu narodowi. Innymi sowy, wedug NOP
to narodowy radykalizm jako rewolucyjna formua nacjonalizmu chrzecijaskiego jest w
stanie przywrci normalny, naturalny ad.
Wreszcie przy wizji nacjonalizmu w ideach NOP mamy tutaj take doczon par
przeciwiestw: decentralizacj, ktra wynika z istnienia rnych narodw, a wic
etnopluralizm, oraz centralizacj, ktra z kolei wie si z kosmopolityzmem, co
nieuchronnie oznacza denie do uniformizacji duchowej wiata poprzez zmieszanie kultur,
ras, etnosw i stworzenie jednolitego porzdku politycznego (pastwo wiatowe). Tym
samym moemy wyznaczy pary przeciwiestw, ktre wsplnie wyznaczaj dwa bieguny
po jednej stronie narodowy radykalizm, czyli polski odpowiednik Trzeciej Pozycji, za po
drugiej materializm, relatywizm etyczny i ekonomizm, przybierajcy dwie formuy: liberaln
oraz marksistowsk:
nacjonalizm internacjonalizm (kosmopolityzm)
idealizm materializm
solidarno spoeczna, harmonia, braterstwo walka, rywalizacja
decentralizacja centralizacja
Co wicej, nacjonalizm w takim pooeniu moe by tylko nacjonalizmem chrzecijaskim:
Takie spojrzenie na wsplnot narodow obecne jest przede wszystkim w nacjonalizmie
majcym korzenie w uniwersalistycznej doktrynie katolickiej. Wynika on bowiem z zasady
oparcia ycia narodu na formach naturalnych, wsplnych dla wszystkich ludzi. Katolicyzm w
sposb doskonay ksztatuje osobowo czowieka, przekazuje wartoci wedle ktrych toczy
si powinno ycie zarwno indywidualne, jak i zbiorowe 212. Std te w obecnych czasach
jedynie taki wanie nacjonalizm ma racj bytu i stanowi jedyn alternatyw wobec porzdku
demokratyczno-liberalnego, kapitalistycznego i globalistycznego: Przyszo naley
wycznie do nacjonalizmu nowoczesnego, nacjonalizmu chrzecijaskiego. To on zmieni
oblicze Europy i wiata. W jego pomieniach narodzi si Nowy ad, oparty na zasadach
wolnoci i tradycji, prawdy i sprawiedliwoci, hierarchii i autorytetu213. Std te nie powinna
dziwi nastpujca konkluzja: Nacjonalizm jest spoeczn konsekwencj katolicyzmu.
Pozbawiony rda katolickiego uniwersalizmu pozostaje jedynie odruchem przeradzajcym

211

D. Mikua, Materializm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 14.

A. Gmurczyk, Istota nacjonalizmu, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca, s. 13.
213
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.
212

121

si w polityczn dewiacj214. Nacjonalizm nie tylko nie jest sprzeczny zatem z

katolicyzmem, a co za tym idzie i uniwersalizmem wprost przeciwnie, jest on konsekwencj
waciwego zastosowania zasad katolickich do ycia spoecznego. Zwrmy uwag na w
niezwykle silnie podkrelony zwizek nacjonalizmu z katolicyzmem w przypadku NOP
zwizek, ktry oprcz swej integralnoci, trwaoci, charakteryzuje si take
hierarchicznoci nard podporzdkowany jest Bogu, stanowi drog do zbawienia, a nie cel
ostateczny bowiem nie tyle nacjonalizm moe zosta pogodzony z katolicyzmem, co
nacjonalizm po prostu nieuchronnie wynika z katolicyzmu waciwe zastosowanie zasad
katolickich, waciwa odbudowa cywilizacji chrzecijaskiej moe dokona si jedynie w
oparciu o nacjonalizm, w oparciu o zorganizowanie ycia doczesnego czowieka w oparciu o
nard, jako wszake najwysz wsplnot naturaln, w jakiej yje i rozwija si czowiek.
Kto, kto zatem neguje zwizek nacjonalizmu z katolicyzmem, uderza jednoczenie zarwno
w nacjonalizm, jak i katolicyzm spoeczne panowanie Jezusa Chrystusa moe dokona si
wycznie poprzez nacjonalizm, tak, jak autentyczny nacjonalizm to wycznie nacjonalizm
cile wynikajcy i trzymajcy si wartoci chrzecijaskich, a wic akcentujcy
rnorodno narodow w ramach wspistnienia rwnych sobie narodw, a nie goszcy
nienawi czy choby poczucie wasnej, narodowej wyszoci czy rasy, co prowadzi zdaniem
narodowych radykaw wycznie do dewiacji nacjonalizmu: imperializmu, rasizmu,
szowinizmu. Wszelkie propagowanie nienawici rasowej czy narodowej, wyszoci jednych
narodw nad inne, pogarda wobec narodw uznanych za gorsze cywilizacyjnie, dza
podboju i podporzdkowania owych niszych narodw, negowanie prawa do posiadania
niepodlegego pastwa, wasnej kultury, jzyka itp. oznacza nie inne formy nacjonalizmu,
lecz jego zaprzeczenie. Nacjonalizm w takim ujciu, tj. narodowo-radykalnym,
trzeciopozycyjnym, jest rwnie konsekwencj uniwersalizmu, a nie jego przeciwiestwem
uniwersalizm bowiem wedug narodowych radykaw trzeba odrni od kosmopolityzmu,
internacjonalizmu: A to przecie nacjonalizm, okrelajc prawo kadej narodowej wsplnoty
do ksztatowania ycia narodowo-pastwowego zgodnie ze swymi potrzebami postuluje, by
realizacja tych praw nie odbywaa si kosztem innych, suwerennych nacji. Wicej nawet,
jedynie nacjonalizm domaga si rozwinicia wsppracy midzy narodami stworzenia
rzeczywistej wsplnoty narodw. Ale tworzy musz j w takim ukadzie, dobrowolnie,
poszczeglne pastwa suwerennych wsplnot215. Take M. Radzikowski zauwaa
sprzeczno nacjonalizmu z imperializmem czy rasizmem, a wic absolutyzowaniem
partykularyzmw: politycznych, etnicznych, rasowych itp.: Nacjonalizm, wbrew obiegowym
opiniom, wcale nie odznacza si nienawici, czy te wrogoci do innych narodw wrcz
przeciwnie, dy do usankcjonowania odrbnoci narodowych i pogbienia tosamoci
poszczeglnych nacji. Kady nard, majcy wiadomo swej odrbnoci i wol samoistnego
bytu winien mie prawo do niepodlegoci i samodzielnego rozwoju w ramach pastwa
narodowego. Nacjonalizm ma wic charakter wolnociowy. Tak charakterystyczne dla
dwudziestego wieku konflikty narodowociowe wynikay nie z nacjonalizmu, lecz z tendencji
imperialnych i tworzenia sztucznych organizmw pastwowych takich, jak ZSRR, Jugosawia
a obecnie Zjednoczona Europa216.
Uniwersalizm dla narodowych radykaw oznacza wic jedno wszystkich ludzi ze
wzgldu na to, i s stworzeni na podobiestwo Boga, s rwni w oczach Boga, ale
jednoczenie wyposaeni zostali w rne cechy, zdolnoci, talenty, jak i z racji spoecznej
natury tworz rne wsplnoty, z ktrych najwysz form jest wanie nard. Uniwersalizm
214

A. Gmurczyk, Istota nacjonalizmu, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca, s. 13.

A. Gmurczyk, Nacjonalizm w Europie. Potrzeba wspdziaania, Awangarda Narodowa, 1994, nr 2,
dodatek do Szczerbca, s. 11 (I).
216
M. Radzikowski, Istota Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 5.
215

122

tym samym to wspistnienie rnych narodw, a wic jedno w rnorodnoci, ktrej

gwnym przeciwiestwem jest nie nacjonalizm, ale wanie kosmopolityzm czy
internacjonalizm, ktry negujc uznanie narodu za najwysz warto doczesn gosi
powszechn uniformizacj, ujednolicenie ludzkoci poprzez narzucenie wszystkim jednego
wiatopogldu materialistycznego, zgodnie z ktrym cele yciowe czowieka, jego wartoci
determinowane s ekonomicznymi uwarunkowaniami, a take jednego modelu politycznego
oraz gospodarczego.
Co wicej, to wanie katolicyzm i jego uniwersalizm s naturalnymi podporami dla
etnopluralizmu, gdy wszak narody jako naturalne wsplnoty ludzkie posiadaj
wynikajce ze niezbywalne prawa, std te rasizm czy imperializm tak samo jak
kosmopolityzm s negacj woli Boga, i jako takie naley zwalcza jako sprzeczne z
prawdziwym, boskim porzdkiem, z naturalnym adem: Jestemy ruchem katolickim, a
pogldy rasistowskie nijak si maj do chrzecijastwa. Wedug nauki katolickiej pogld, e
jedna rasa jest lepsza od drugiej jest herezj i uwaam, e nic nie stoi na przeszkodzie,
abymy wydali ulotki-plakaty jednoznacznie potpiajce rasizm, nazizm i hitleryzm 217.
Rwnie K. Sitnik przyznaje, e dziki katolicyzmowi nacjonalizm nie popada w szowinizm
czy rasizm: Wierzymy, e nasza wiara rzymsko-katolicka nie pozwoli nam zboczy w lep
uliczk szowinizmu. W naszych sercach i na naszych sztandarach wypisana jest mio do
naszego kraju, a nie nienawi do ssiadw218. M. ochowski twierdzi, i nacjonalizm polski
z racji swojego chrzecijaskiego charakteru gotw jest do solidarnoci z innymi narodami w
ich walce o zachowanie tosamoci: Nacjonalizm to umiowanie wasnego narodu, to
postawa solidarnoci w walce o szczcie innych narodw, to nie cierpitnictwo, ale pena
dynamizmu bojowa postawa w walce o Prawd, Tradycj, Otarz, Porzdek i Absolutne
Dobro. Jest to jedyna droga do zjednoczenia caego pokolenia nacjonalistw w Polsce i na
caym wiecie219. Najdobitniej jednake etnopluralizm i nacjonalizm chrzecijaski powiza
Tadeusz Zieliski. Wedug niego nacjonalizm chrzecijaski jest nierozerwalnie zwizany z
etnopluralizmem wanie ze wzgldu na oparcie si na uniwersalistycznym w swej naturze
chrzecijastwie, uwalniajc nacjonalizm od moliwoci absolutyzacji interesu wasnego
narodu, gloryfikacji wyszoci, nienawici czy dzy podbojw: Pluralizm etniczny i
kulturowy oznacza bowiem poszanowanie i respektowanie odrbnoci kulturowej i etnicznej
poszczeglnych narodw i ras. Kady nard ma prawo do wolnoci i niepodlegoci, do
swobodnego rozwoju, do zachowania swej suwerennoci i odrbnoci, do kultywowania swej
tosamoci, do wzbogacania swego dorobku duchowego i materialnego, do pielgnowania
wasnej narodowej kultury, jzyka, religii i obyczajw. Nie moe to jednake odbywa si
kosztem innych narodw. Nie ma bowiem narodw lepszych i gorszych, nie ma ras wyszych
i niszych s po prostu rne narody i rne rasy. Zatem te rnoci i odrbnoci naley
szanowa i pielgnowa. Wielo narodw i rnorodno narodowych kultur skada si
dopiero na pikno i bogactwo caej cywilizacji europejskiej i oglnoludzkiej 220. Owo
otwarcie wyraone stanowisko etnopluralistyczne wymaga oczywicie odpowiedniego
nacjonalizmu nacjonalizmu nowoczesnego, tj. wyzbytego wszelkich egoistycznych,
socjaldarwinistycznych postaw i ambicji: Jedynie nacjonalizm nowoczesny nacjonalizm,
ktry potrafi wznie si na wyszy poziom i myle kategoriami szerszymi, globalnymi,
ktry potrafi sta si nacjonalizmem uniwersalistycznym, stanowi moe nadziej na
przyszo221. Nie powinno dziwi, biorc pod uwag nasze rozwaania, jaki nacjonalizm
217

Zmiany zacznijmy od siebie. Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1996, nr 10 12 (60 62), s. 10.
K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 12 (II).
219
My, Polscy Nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 8.
220
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.
221
Tame, s. 11.
218

123

moe speni owe warunki bycia nacjonalizmem nowoczesnym: Takim wanie

uniwersalistycznym i nowoczesnym nacjonalizmem jest nacjonalizm chrzecijaski 222.
Na temat rasizmu z kolei dosadnie wypowiada si R. Larkowski: Wszelkie wojny i
rewolucje byy wywoywane przez antynarodowe tajne organizacje oraz przez zatruwanie
dusz czowieczych za pomoc idei opartych o socjaldarwinizm. Agresywne szowinizmy
czerpay z tej prymitywnej idei ca pseudofilozoficzn otoczk swego zbrojnego aktywizmu.
Wystarczy przytoczy tu nazwisko Rosenberga i jego Mit XX wieku, ktry mtnie i zawile
tumaczy konieczno dziejowej misji nordyckiej rasy panw. Nasz czysty nacjonalizm
opiera si i opiera swe zasady na czystej duchowoci, odrzucajc wulgarne rozwaania o
rasie, kojarzce si z hodowl zwierzt domowych 223. Zwrmy tu zreszt na skojarzenie
rasizmu z hodowl zwierzt domowych stwierdzenie wyranie oddajce pogard wobec
nie tylko nienawici czy poczuciu wyszoci rasowej, lecz take wobec samego
gloryfikowania rasy jako gwnego czynnika decydujcego o historii ludzkoci, jak i
gwnego wyrnika tosamoci czowieka dla chrzecijaskiego nacjonalisty takie
stanowisko oznacza nic innego jak kolejn formu materializmu tym razem biologicznego.
Co wicej, rasizm jest odrzucany take ju ze wzgldu na to, i przyznaje rasie warto
najwyszej wsplnoty ludzkiej, stawiajc j wyej ni nard, co raco stoi w sprzecznoci z
fundamentem nacjonalizmu: Rasizm bdc teori goszc istnienie ras lepszych i gorszych
oraz uznajc absolutn wyszo jednej rasy nad innymi, doprowadza do uznania jej za
wsplnot najwyszego rzdu, ktra ma doprowadzi jej reprezentantw do szczcia. w
postulat stoi w oczywistym konflikcie z zasadami ideowymi nacjonalizmu224. Wyranie
akcentuje si take sprzeczno rasizmu z nauk Kocioa: Kolejn spraw jest wtpliwo
moralna pogldw rasistowskich oraz ich sprzeczno z nauczaniem Kocioa katolickiego;
przed Bogiem wszyscy jestemy rwni, a w yciu doczesnym powinnimy kierowa si
ideami mioci bliniego oraz wzajemnego braterstwa225.
Jednoczenie sprzeciw wobec szowinizmu, rasizmu i imperializmu nie oznacza
przyzwolenia na mieszanie ras, kultur, jzykw, narodw wszak ad naturalny to ad
zrnicowany kulturowo, etnicznie, rasowo i politycznie: My, nacjonalici, opowiadamy si
za rozdzielnym rozwojem duchowym ras, poniewa przymusowe mieszanie kultur i
spoeczestw o rnych wartociach wiatopogldowych nigdy nie przynosi niczego dobrego.
Zostalimy stworzeni jako czonkowie okrelonego narodu i rasy, dlatego te pragniemy w
tych granicach rozwija swe wartoci, nie mieszajc si w poczynania innych ras i grup
etnicznych. Tego samego wymagamy od nich 226. Widzimy tu oczywicie wyran inspiracj
trzeciopozycyjnymi koncepcjami etnopluralizmu i separatyzmu rasowego, ktre bronic
rnorodnoci rasowej, etnicznej, kulturowej itp., sprzeciwiaj si zarwno mieszaniu ras,
kultur, etnosw, narodw, ignorowaniu tyche rnic w imi wartoci oglnoludzkich,
uniwersalnych, owieceniowych, jak rwnie rasizmowi, szowinizmowi i imperializmowi,
ktre gosz obiektywn wyszo danej rasy czy narodu i wobec tego pogardzaj innymi
rasami, grupami etnicznymi itd., co w skrajnych przypadkach prowadzi do podbojw i
podporzdkowania innych narodw, niszczc ich tosamo.
Kwestia separatyzmu rasowego, jak widzimy, take zostaa podniesiona w publicystyce
narodowo-radykalnej NOP, cho raczej zaja ona drugorzdne miejsce wrd ogu
zagadnie. Takie stanowisko wynikao zarwno z tradycji ideowych polskiego nacjonalizmu,
ktry oprcz tego, ze pozbawiony by pierwiastkw rasistowskich, koncentrowa swoje idee
222

Tame, s. 11.
R. Larkowski, Tradycjonalistyczny ad narodowy, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 6.
224
D. Mikua, Separatyzm rasowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 11.
225
Tame, s. 11.
226
R. Larkowski, Tradycjonalistyczny ad narodowy, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 6.
223

124

na narodzie, a nie na rasie, to ponadto nard jako najwaniejsz wsplnot ludzk definiowa
w kategoriach nie majcych charakteru biologicznego: kultura, tradycja, historia, terytorium
itd. Co wicej, w historii Polski brak jest przecie konfliktw o podou rasowym, za obecny
skad narodowociowy rwnie nie wykazuje cech bliskich spoeczestwom wielorasowym
takim, jak spoeczestwo w Stanach Zjednoczonych. Skd zatem idea separatyzmu rasowego
w koncepcjach ideowych NOP? To oczywicie wynik fascynacji ideami trzeciopozycyjnymi.
w separatyzm rasowy wynika z Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji i podobnie jak u
brytyjskich trzeciopozycjonistw stanowi integralny element idei etnopluralizmu NOP,
podobnie jak Brytyjczycy, broni zrnicowania etnicznego, kulturowego, narodowego,
politycznego oraz wanie rasowego. D. Mikua w nastpujcy sposb pisze o separatyzmie
rasowym: Zakada ona (tj. koncepcja separatyzmu rasowego K. K.) zerwanie z ide
spoeczestwa wielorasowego i osiedlenie si ras w krajach ich pochodzenia. Dziki temu
rnice si od siebie grupy rasowe pracuj dla dobra wasnego, jak rwnie wsppracuj z
innymi dla dobra caej ludzkoci, unikajc zbdnych antagonizmw. Jest to pierwszy krok do
pokojowego wiata, zakada bowiem nie tylko mio do wasnej rasy, ale take szacunek
wobec odmiennych grup, ktrych mio do wasnych ras i wasnych rodzimych tradycji jest
rwnie silna227. Std te na amach Szczerbca ju w latach dziewidziesitych mona
byo znale np. ciepe sowa na temat sojuszy zawieranych przez separatystw rasowych,
reprezentujcych Biaych, jak i Czarnych, w szerszym kontekcie dziaa wymierzonych w
Nowy Porzdek wiatowy: () rozdzia ras wynikajcy z ich dziejowego umiejscowienia
na kuli ziemskiej, nie ma nic wsplnego z prymitywnym rasizmem typu semickiego. Stanowi
on oczywista potrzeb wsplnot chccych y w pokoju i rozwija swa kultur bez nachalnej
ingerencji obcych, kosmopolitycznych si rozkadu. Jest to coraz powszechniejsze na caym
wiecie. Amerykascy Murzyni, zwolennicy segregacji z organizacji Nard Islamu,
wsppracujcy z nimi w zbonym dziele rasowej separacji biali radykaowie z Aryjskich
Narodw, muzumaski fundamentalizm, odrzucajcy >>dobrodziejstwa<< jankeskiej
pseudocywilizacji, niezalena polityka Chin to tylko kilka faktw wiadczcych o
dynamicznym rozwoju samodzielnych drg ku stworzeniu, czy te odtworzeniu rodzimych
krgw kulturowo-cywilizacyjnych228. W tym artykule czytamy take o tosamych wizjach
rozpadu Stanw Zjednoczonych, podzielanych zarwno przez Nation of Islam (Nard Islamu)
oraz Aryan Nations (Narody Aryjskie): Konflikt rasowy cigle jednak narasta i sycha gosy
o nieuchronnym rozpadzie pastwa amerykaskiego na oddzielne terytoria rasowe. Nie s to
tylko plany biaych radykaw z niewielkiej organizacji Aryjskie Narody, ale i oficjalne
stanowisko potnego czarnego Narodu Islamu229. Warto tu zaznaczy, i szczeglne
zainteresowanie i podziw autora artykuu wzbudza wanie owa organizacja, reprezentujca
ruch tzw. Czarnych muzumanw, a ktrej jednym z gwnych postulatw jest rozpad Stanw
Zjednoczonych jako pastwa, terytorialna separacja ras i utworzenie niepodlegego pastwa
na czci terytorium USA zamieszkanego i rzdzonego wycznie przez Czarnych: Co
ciekawe, Murzyni zdaj si doskonale rozumie rda caego ideowo-religijnego sporu, gdy
wspczynnik postaw antysemickich jest w tej grupie wyszy ni spord Biaych 230.
Ewidentnie wida tu zbieno fascynacji z brytyjskimi trzeciopozycjonistami take
przecie zafascynowanymi Nation of Islam. Warto tu take przytoczy tekst ulotki, ktr
cytuje w swym artykule D. Mikua, a ktra to ulotka rozpowszechniana bya w Krakowie
podczas demonstracji przeciw imigrantom w dniu 20 marca 2010 r., gdy stanowi ona
doskonae podsumowanie stanowiska NOP odnonie do separacji ras: Dla dobra wszystkich
227

D. Mikua, Separatyzm Rasowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 10.

R. Larkowski, Demony antyrasizmu, Szczerbiec, 1999, nr 3 4 (89 90), s. 13.
229
Tame, s. 12.
230
Tame, s. 12.
228

125

 i Biaych, i Kolorowych rozdzia cywilizacyjno-kulturowy musi zosta zachowany, a

kady winien y tam, gdzie umiecia go rka Najwyszego. Europa dla Europejczykw,
Azja dla Azjatw, Afryka dla Afrykaczykw! 231.
Nacjonalizm chrzecijaski, czyli nacjonalizm wprzgnity w sub zasad religii
chrzecijaskiej, wedug NOP szczeglnie wany jest dla narodw europejskich, a tym
bardziej dla narodu polskiego. Z racji kultury, tradycji historycznej, poprzez ktr
urzeczywistniana jest na planie doczesnym boska wizja adu, czyli Tradycja, nasuwa si w
tym miejscu oczywicie kwestia, jak jest tosamo narodu polskiego. Co okrela
wiadomo narodow Polakw? Czym charakteryzuje si kultura polska jako tworzywo
tosamoci narodowej? Oczywicie odpowied choby na podstawie tego, co dotd
przedstawilimy, moe by tylko jedna: religia katolicka w swej autentycznej, tradycyjnej
postaci. Oczywicie pamita przy tym musimy o odpowiedniej hierarchii wartoci: Bg
ponad narodem, dlatego te mona stwierdzi, i wedug NOP Polacy s katolikami nie
dlatego, e s Polakami co sugerowaoby przecie, i katolicyzm nie jest uniwersalny, lecz
wycznie polski, jest wytworem wycznie polskiej aktywnoci intelektualnej, lecz dlatego s
Polakami, e s katolikami. Katolicyzm jest tutaj fundamentem, od ktrej zaley polsko to
on po prostu stworzy polsko, a jego uniwersalizm sprawia, e nacjonalizm polski moe
by wycznie nacjonalizmem chrzecijaskim, a przeto czcym poszanowanie dla
partykularnych rnic z uniwersalizmem. Oto, w jaki sposb o nierozerwalnych zwizkach
katolicyzmu z polskoci na I Kongresie mwi M. ochowski, poruszajc ideowy charakter
polskiego nacjonalizmu: Na jego rysy (tj. nacjonalizmu polskiego K. K.) skadaj si
zasady chrzecijaskie, religia katolicka, cywilizacja aciska, uszanowanie godnoci innych
narodw, rzetelno pojtych swobd obywatelskich, wrogi stosunek do systemw
totalitarnych, negacja ideologii komunizmu i kapitalizmu 232. Z kolei K. Sitnik pisze: ()
mamy wspania tradycj heroicznej walki o tosamoci narodowej, to my bylimy
przedmurzem Chrzecijastwa, to w obrbie naszej nacji powstay tak szlachetne wzorce
zachowa, jak Polak katolik, czy Matka Polka233. Take R. Larkowski wyraa
identyczny pogld: Polacy trwaj od wiekw jako bastion obrony cywilizacji europejskiej
przed zalewem islamu, bolszewizmu, teorii socjaldarwinistycznych, a take judaizmu i
antykultury pienidza234. Nie tylko wic katolicyzm uformowa polsko, stworzy polski
nard, ale rwnie to nard polski przez wiele wiekw by wrcz wzorcem dla caej Europy
jako przedmurze cywilizacji chrzecijaskiej, stanowi wzr wiernoci wobec zasad
katolickich, a take bronic Europy nie tylko przed najazdami ze Wschodu, nioscymi ze sob
w tym ujciu odmienny wariant cywilizacji, ale po prostu przed wszelkimi prdami
umysowymi religijnymi, filozoficznymi politycznymi ktre sprzeczne byy z katolickotradycjonalistyczn wizj wiata. To wanie wierno wobec katolicyzmu zdaniem NOP
wycisna szczeglne pitno na polskim obliczu narodowym, na polskiej kulturze jako
osnowie tosamoci.
Katolicyzm wedug narodowych radykaw nie tylko decyduje przy tym o polskoci,
tworzy nard polski, ale take czy go duchowo z innymi narodami europejskimi, ktre
mimo, e wszake religia chrzecijaska zadecydowaa o ich kulturze, a zatem o ich istnieniu
jako narodw posiadajcych okrelon tosamo cho rni si pod pewnymi wzgldami
kulturowo, co wynika z odmiennych tradycji historycznych, odmiennych losw, z poczucia
wasnej odrbnoci, to wanie przynale do jednej cywilizacji cywilizacji chrzecijaskiej,
ktra obja swoim zasigiem ca Europ: () kultury poszczeglnych narodw s
231

D. Mikua, Separatyzm Rasowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 11.

My, Polscy Nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 8.
233
K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 12 (II).
234
R. Larkowski, Tradycjonalistyczny ad narodowy, Szczerbiec, 1994, nr 10, s. 6.
232

126

przejawami indywidualnych wykwitw wyrosych ze wsplnego pnia rzymskochrzecijaskiego235. Identyczny pogld wyraa K. Murasiewicz: Zdrowie nacjonalizmu
zabezpiecza wiara w Boga. Stanowi ona dla narodu opok. W naszym, polskim przypadku,
jest to wiara katolicka i ona stanowi o tosamoci naszego narodu. Dziki przyjciu jej przez
naszych przodkw Polska wyonia si z mroku dziejw w ksztacie zorganizowanej
pastwowoci. Przyjcie jej pozwolio czerpa z dorobku cywilizacji aciskiej i wzbogaca
j wasnymi wartociami236. Ju wczeniej zreszt cytowalimy referat A. Gmurczyka
wygoszony na konferencji EFN, w ktrym to wanie cywilizacja chrzecijaska, aciska
bya fundamentem caej Europy, w tym i Polski. Take i inni czonkowie NOP, co oczywicie
nie jest niczym zadziwiajcym, podkrelaj zwizek z katolicyzmem zarwno jako
czynnikiem narodotwrczym w przypadku narodu polskiego, jak i zwizek narodu polskiego
z innymi narodami Europy, ktrej cywilizacja jest cywilizacj chrzecijask: Ze wzgldu na
nasz 1000-letni dorobek kulturalny zaliczani jestemy do krgu cywilizacji zachodniej,
rzymskiej, aciskiej. Charakterystyczna dla tego dorobku jest silna u Polakw skonno do
kultywowania tradycji. wiadomo minionej wielkoci i teraniejszego zniewolenia
skutkowaa nie tylko zrywami powstaczymi szlachty, ale take symbolicznymi ju
postawami biernego ludowego oporu Drzymay i dzieci z Wrzeni 237. Co wicej,
przynaleno do owej cywilizacji, jak i gwna rola narodowotwrcza katolicyzmu sprawia,
e nie tylko nard polski w oczach narodowych radykaw najwicej chwalebnych kart w
historii, najwikszych aktw heroizmu zawdzicza wiernoci religii katolickiej, ale take jest
to sia, ktra moe stanowi najwaniejsze rdo odrodzenia w przyszoci odrodzenia tak
narodowego, jak i oglnoeuropejskiego. Co wicej, z racji tak silnego zwizku z wartociami
katolickimi, Polacy s wrcz predestynowani, aby by swoist awangard odbudowy
cywilizacji chrzecijaskiej widzimy tu pewn skonno do przywdztwa Polski w skali
Europy, ktre to przywdztwo byoby oczywicie legitymizowane wiernoci wobec
dziedzictwa europejskiego, czyli katolicyzmu.
W tak bogatych, jak widzimy, rozwaaniach na temat narodu i nacjonalizmu nie mogo
zabrakn ustosunkowania si do kwestii narodzin narodu jako zjawiska spoecznego a co
za tym idzie nacjonalizmu. Problem jest tym bardziej doniosy, i narody w Europie
wszake narodziy si jako rezultat upadku uniwersalistycznej kultury redniowiecznej tak
bardzo przecie szanowanej przez trzeciopozycjonistw, take i polskich 238. Ju samo
powstanie pastw narodowych zwizane byo m.in. z Reformacj, a z kolei Rewolucja
Francuska wizaa si cile z ide suwerennoci narodu, wedle ktrego rdem i cele
wadzy w pastwie jest wycznie wanie nard, co jednoznacznie uderzyo w sojusz Tronu i
Otarza, w Ancien Regime oparty na zaoeniu, i wadza pochodzi tylko od Boga.
Nacjonalizm jako ruch polityczny upatrujcy w narodzie rda wadzy pastwowej bowiem
cile zwizany by u swojego zarania wanie nie z Tradycj katolick, z prawdziwym adem,
ktrego wizja zostaa przekazana ludziom przez Boga i zachowana zostaa jako depozyt przez
Koci, lecz wprost przeciwnie by si otwarcie rewolucyjn, antyklerykaln,
antymonarchiczn i egalitarn, co szczeglnie widoczne jest np. we francuskim radykalnym

235

K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, s. 13 (III).

K. Murasiewicz, By Narodowcem, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 2.
237
K. Sitnik, Walka o Prawd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 3, dodatek do Szczerbca, ss. 12 (II) 13
(III).
238
Nt. powstania narodw i nacjonalizmw jako efektu upadku chrzecijaskiej jednoci cywilizacyjnej epoki
redniowiecza zob. np. J. Bartyzel, Pojcie, geneza..., [w:] B. Grott (red.), Rne oblicza nacjonalizmw..., ss.
21 48; J. Bartyzel, Na antypodach, [w:] S. Stpie (red.), Ideologie, doktryny, ss. 15 27; A. Wielomski,
Nacjonalizm jakobiski, [w:] S. Stpie (red.), Ideologie, doktryny, ss. 29 46.
236

127

skrzydle rewolucyjnym, np. w jakobinizmie 239. Tak, jak nard jako wsplnota ludzka staa si
podstawowym punktem odniesienia czowieka w jago samookreleniu si, zostaa
najwaniejsz wsplnot, w jakiej yje czowiek jako wynik upadku jednoci cywilizacyjnej,
opartej na religii chrzecijaskiej, obecnej w redniowieczu, tak te nacjonalizm jako ruch
polityczny cho jeszcze powizany z ideowym przesaniem oglnoludzkim i nie uywajc
jeszcze terminu nacjonalizm ktry po raz pierwszy na scen polityczn wkroczy podczas
Rewolucji Francuskiej domagajc si suwerennoci narodu, jego upodmiotowienia
politycznego by integralnym elementem adu nowoczesnego, wyaniajcego si z gruzw
epoki redniowiecznej. Co wicej, by to ruch opierajcy si na ideach jednoznacznie
postpowych, owieceniowych, laickich a wiec cakowicie sprzecznych z zasadami
katolickimi, Tradycj czy adem stanowym.
Jak zatem kwesti genezy narodu i nacjonalizmu upatruj narodowi radykaowie z NOP?
Przede wszystkim trzeba zauway, i oczywicie nie jest negowany w oczywisty fakt, i
nard a co za tym idzie i nacjonalizm to nieodczny element epoki nowoytnej, epoki,
ktra powstaa z ruin porzdku redniowiecznego. Nacjonalici rewolucyjni z tej organizacji
zdaj sobie spraw, i narody i ich nacjonalizmy ostatecznie zrodziy si w epoce nowoytnej
tej samej epoce, ktra naznaczona zostaa pitnem wojen religijnych, rozdarciem jednoci
religijno-cywilizacyjnej poprzez narodziny protestantyzmu, Reformacj, a w XVIII w.
Owiecenie i Rewolucj Francusk, w ktrej w porzdek antytradycyjny, nowoczesny i
materialistyczny ostatecznie zatriumfowa w postaci zasad 1789 roku jak pamitamy z
analizy idei trzeciej Pozycji, to wanie owo wydarzenie byo triumfem materializmu i
upadkiem Tradycji. Jednake narodowi radykaowie nie s ju tak chtni przyzna
nacjonalizmom ich rewolucyjn, destrukcyjn wobec pozostaoci po redniowiecznym
porzdku postaw. Okazuje si bowiem, e dla nich nard nie stanowi wsplnoty
nieodcznej od destrukcji Christianitas, niszczcej wizi spoeczne charakterystyczne dla
redniowiecza, wyraajce si np. w regionalizmie, w przywizaniu do lokalnej ziemi,
wsplnoty lokalnej, lokalnej kultury, jaki regionu, ktre to lokalizmy i regionalizmy zniszczy
centralistyczny nacjonalizm. To, e narody i ich nacjonalizmy zrodziy si w epoce
nowoytnej, w epoce, w ktrej triumfoway idee sprzeczne z porzdkiem chrzecijaskim
doby redniowiecza, nie oznacza wcale, i narody byy zjawiskiem spoecznym o
nowoczesnym, antytradycyjnym charakterze, niszczcym to, co tradycyjne, uksztatowane
przez wieki i zgodne z boskim, prawdziwym porzdkiem, a nacjonalizmy jako wyraz
politycznych aspiracji narodw. Oto, co na temat genezy narodw i nacjonalnizmw w
Europie ma do powiedzenia T. Zieliski: Nacjonalizm jest wyrazem politycznych de
narodw. Jako prd ideowy pojawi si wraz z wkroczeniem narodw na scen ycia
politycznego, tj. w okresie rewolucji francuskiej 1789 r. Wwczas to po raz pierwszy narody
z biernych przedmiotw przeksztaca zaczy si w aktywnych uczestnikw zmaga
politycznych. Nie byo to jednak zasug rewolucyjnych hase wolnoci, rwnoci i
braterstwa, ale wprost przeciwnie efektem reakcji na rewolucj i goszone przez ni zasady.
Antyrewolucyjne powstanie ludowe w Wandei i Bretanii, antyfrancuski zryw wolnociowy w
Hiszpanii czy podobne wystpienia w Niemczech stanowiy wanie pierwsze objawy
rodzcego si nacjonalizmu, pierwsze akty wkraczania narodw na scen dziejow 240.
Wedug niniejszego publicysty narody rzeczywicie wkroczyy na scen polityczn w okresie
Rewolucji Francuskiej, a przeto mona mwi o nacjonalizmach jednake, co intrygujce,
239

Jakobinizm jako pierwszy ruch nacjonalistyczny, a przy tym radykalnie socjalny, cho nie uywajcy w swej
autoidentyfikacji terminu nacjonalizm, lecz patriotyzm, jak rwnie hasa narodowe czy z ideami
uniwersalistycznymi, oglnoludzkimi, przedstawia A. Wielomski. Zob. A. Wielomski, Nacjonalizm jakobiski,
[w:] S. Stpie (red.), Ideologie, doktryny, ss. 29 46.
240
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.

128

pierwszym aktem nacjonalizmu jako ruchu politycznego goszcego prymat dobra

narodowego nie jest Rewolucja Francuska, lecz wydarzenia, ktre stanowiy reakcj na.
Oznacza to, e dla T. Zieliskiego nacjonalizm to nie Rewolucja Francuska, lecz pierwsze
powstania kontrrewolucyjne, wymierzone wanie w ustrj rewolucyjnej Francji. Powstanie w
Wandei w 1793 r., postawy antyfrancuskie w krajach ociennych, wymierzone rwnie w
idee rewolucyjne to s dla pierwsze akty nacjonalizmu. Tym samym dla T. Zieliskiego
nacjonalizm ju u swego zarania by ruchem kontrrewolucyjnym, wymierzonym w
rewolucyjne, owieceniowe idee, a zatem bronicy Tradycji i Kocioa. Co ciekawe, T.
Zieliski skrztnie, jak widzimy, pomija fakt, i Rewolucja Francuska cho jej liberalne, a
w przypadku radykalnego skrzyda radykalno-demokratyczne idee, miay wydwik
oglnoludzki, uniwersalny odmawiajc legitymacji wadzy monarsze francuskiemu opara
si na zasadzie suwerennoci narodu, utosamiajc nard (Nation) z ludem (Peuple). Dla
owego publicysty nard to wsplnota oparta jednoznacznie na dziedzictwie
przedrewolucyjnym rewolucjonici francuscy, nawet jeli gosili hasa narodowe (zwane
wtenczas oficjalnie patriotycznymi), faktycznie poprzez swoje antychrzecijaskie,
materialistyczne idee niszczyy to, co stanowio o tosamoci narodu (w tym przypadku
narodu francuskiego), a wic nauka Kocioa, porzdek stanowo-korporacyjny, sojusz tronu i
Otarza, Tradycja.
Nard francuski bowiem wedug narodowych radykaw faktycznie istnia ju przed
Rewolucj Francusk, a jego tosamo zwizana bya wanie z Tradycj i Kocioem co
prawda nacjonalizm jako ruch polityczny, jako akt wprzgajcy dobro narodu w polityk jako
imperatyw dziaa politycznych moemy zaobserwowa wedug NOP dopiero podczas
wandejskiego powstania kontrrewolucyjnego, to jednake sam nard istnia ju znacznie
wczeniej. Co wicej, to wanie katolicka, tradycyjna tosamo narodu francuskiego
spowodowaa, i autentyczny nacjonalizm francuski objawi si nie poprzez Rewolucj, lecz
kontrrewolucyjne powstanie w Wandei. Podobnie sytuacja wyglda w przypadku innych
krajw Europy tam take narody ksztatoway si stopniowo nie jako wytwr
nowoczesnoci, Owiecenia i jako konkurencja dla tradycyjnych, uksztatowanych jeszcze w
redniowieczu wsplnot (z lokalnymi i regionalnymi na czele), lecz wrcz jako ich
kontynuacja. Rewolucja Francuska zatem w takiej interpretacji bya ukierunkowana na
stworzenie cakowicie nowego, tj. rewolucyjnego i antychrzecijaskiego, alternatywnego w
stosunku do ju istniejcego, narodu. B. Biernat w zwizku z tym twierdzi: Mona z du
doz pewnoci stwierdzi, e narody powstay w momencie, gdy wrd spoeczestw
obudzia si wiadomo narodowa, kiedy wiadomo ich wasnej tosamoci okazaa si
zgodna z tosamoci narodow. Oczywiste jest, e postpujca odrbnym tokiem historia
kadego z narodw budzia witalne siy swoich uczniw w rnych odstpach czasowych, co
jednak nie zmienia faktu, ze nastpowaa w tym czasie pewna demokratyzacja (w
pozytywnym tego sowa znaczeniu) w sferze spoecznej 241. Autor zacytowanego tekstu
niestety nie konkretyzuje, kiedy dokadnie nastpi pocztek budzenia si wiadomoci
narodowej sugeruje tylko, e by to proces rozpoczty znacznie wczeniej ni Rewolucja
Francuska, jak te przebiega stopniowo i co naley podkreli naturalnie, tzn. nie by to
wynik zastosowania do ycia spoecznego wymylonych przez wyemancypowany od
irracjonalnych przesdw, zabobonw owieceniowy rozum, w oderwaniu od empirycznej
rzeczywistoci, idei.
Widzimy zatem wyranie, e nard nie jest wytworem owieceniowego rozumu, nie jest
czym abstrakcyjnym, wymysem filozofw epoki Owiecenia pamita naley bowiem, ze
nard to dla nacjonalistw z NOP wsplnota naturalna, integralny, nieodczny element adu
241

B. Biernat, Nard, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 2.

129

stworzonego przez Boga. Tym samym wedug narodowych radykaw nieporozumieniem jest
upatrywanie narodu jako zbiorowoci bdcej manifestacj antytradycyjnego, nowoczesnego
porzdku spoecznego, jako zbiorowoci rozsadzajcej, niszczcej tradycyjny, a wic
naturalny ad. Nard bowiem wedug nacjonalistw jest czci boskiego porzdku, wobec
tego powstanie narodw byo procesem naturalnym, a przeto ewolucyjnym, stopniowym,
cakowicie niezalenym od koncepcji spoecznych wysnuwanych przez racjonalistycznych
teoretykw nard narodzi si bowiem jako najwysza zbiorowo ludzka, jako organiczna,
naturalna jedno powstaa z powizania rodzin i spoecznoci lokalnych na bazie jzyka,
terytorium, kultury, wiadomoci wsplnych losw historycznych, co wynika zreszt ze
spoecznej natury czowieka. B. Biernat akcentuje wanie naturalno narodu z racji jego
wyonienia si z rodzin i wsplnot lokalnych. Oto, co w publicysta pisze o rodzinie: To
ona na kadego czowieka nakada pierwsze prawa i obowizki, i to z ni czuje on najwiksz
wi, budujc swoj tosamo. Rodzina nie tylko w duym stopniu ksztatuje charakter i
moralno kadego z nas, ale rwnie stanowi pierwsze kroki ku uwiadomieniu sobie swojej
tosamoci narodowej242. Z kolei spoeczno lokaln przedstawia nastpujco: Pierwsze (i
niestety czsto ostatnie) kontakty jednostki ze swoimi rodakami, niebdcymi czonkami jego
bezporedniej rodziny, maj miejsce w lokalnej spoecznoci, ktra moe ogranicza si do
miejskiego osiedla, wsi lub miasteczka. Wanie na tym gruncie czowiek zdaje sobie spraw
ze swojej narodowej przynalenoci, wsplnej przeszoci i teraniejszoci, a take
wsplnych interesw, a w efekcie rwnie wsplnej przeszoci. Jednostka dorastajca w
podobnym systemie wartoci, co poznawana przez ni lokalna spoeczno, moe dziki temu
nie tylko uzupeni pewne braki w wychowaniu narodowym, bdce czasami efektem
drobnych zaniedba rodzinnych, ale rwnie osign wyszy szczebel samowiadomoci
moralnej i narodowej243. Innymi sowy, powstanie narodu dokonywao si niezalenie od
woli ludzkiej, a zwaszcza aspiracji owieceniowych teoretykw, gdy nard to wsplnota
naturalna, a wic istniejca zgodnie z prawem naturalnym, powstajce ze spoecznej natury
czowieka, z powizania rodzin i spoecznoci lokalnych w wysz wsplnot, rodzin
rodzin, jak jest nard.
Koniecznie trzeba tu ponadto zaznaczy, i taka wizja powstania narodu akcentujca
tworzenie si narodu jako proces naturalny, dziejcy si znacznie przed Rewolucj Francusk
i epok Owiecenia generalnie, wie si u B. Biernata rwnie z krytyk Ancien Regime,
cho oczywicie nie jest to krytyka dokonywana z pozycji rewolucyjnych, liberalnych czy
radykalno-demokratycznych (w rozumieniu radykalnego demokratyzmu J. J. Rousseau i
odwoujcych si do jakobinw). Oddajmy gos B. Biernatowi: Monarchowie i
przedstawiciele hierarchii kocielnej, poczeni sojuszem w obronie przed nasilajcymi si
zagroeniem ze strony skutkw protestantyzmu, powtarzanymi coraz czciej hasami
Wolnoci, Rwnoci i Braterstwa, zasklepili si w skorupie wasnego strachu w obliczu
narodowych tendencji wolnociowych, ktre stay si faktem. Narody powstay. Ani
monarchowie, obawiajcy si przede wszystkim o wolno swojego dworu, ani te papiee,
nie byli zainteresowani aktywizowaniem narodw w susznym celu. Powoli za to
wykorzystywaa w fakt masoneria, kierujc wysiki nowo powstaej wiadomoci narodowej
na cinanie gw przedstawicieli monarchii i kocioa (pisownia oryginalna K. K.),
schowanych za murami swoich twierdz. Tymczasem w rodowisku narodowym, ale przede
wszystkim w konserwatywnym, istnieje dziwne przekonanie, jakby wiat przed 1789 r. wiat
by zbudowany na cudownych zasadach sprawiedliwoci. Niestety, zwycistwo liberalizmu
mogo nastpi tylko i wycznie dlatego, i system by chory; chory zarwno z powodu
242
243

Tame, s. 2.
Tame, s. 3.

130

wirusa masonerii, zaraajcego zreszt nie tylko spoeczne masy, jak rwnie za spraw
dworw, ale przede wszystkim z powodu wasnej nieywotnoci. wczesny system by
bowiem ju tylko marn i raczej mieszn ni budzc podziw karykatur systemu
redniowiecznego. aowa naley, i ten stan rzeczy wsptworzya take hierarchia
kocielna, yjca wwczas jak si obecnie wydaje wycznie zudzeniami. Konkludujc
przedstawiciele narodw zaczli dawa sobie spraw z tego, kim s, z tego jak zbiorowo
tworz i utosamia swj interes z interesem swojego kraju 244. Niniejszy fragment artykuu
B. Biernata jest co prawda do obszerny, ale za to wyranie wskazuje na pewien interesujcy
fakt. Ot w ujciu narodowego radykaa nie tylko naley potpia bezwzgldnie Owiecenie
i Rewolucj Francusk, zasady 1789 roku, ale rwnie odrzuci naley obron Ancien
Regime, czyli francusk monarchi absolutn epoki nowoytnej. Uczyni tak naley dlatego,
i w porzdek monarchiczny by wanie karykatur, racym odstpstwem od systemu
redniowiecznego, ktry to system stanowi wanie najwierniej zastosowanie nauki Kocioa
w yciu spoecznym. Midzy Ancien Regime a systemem redniowiecznym istnieje
bowiem nieprzekraczalna przepa, a ten pierwszy nie tylko nie stanowi kontynuacji Tradycji,
czyli boskiej wizji ordo (adu), lecz jest jego zaprzeczeniem, za ktry to stan rzeczy
odpowiada arystokracja i monarcha, jak i tutaj B. Biernat wyjtkowo wyraa swj al z
powstaej sytuacji duchowiestwo. Krytyka jest tutaj wyjtkowo ostra, szczeglnie
odnonie do monarchy i arystokracji oskareni zostaj oni o odstpstwo od fundamentw
adu prawdziwego, tradycyjnego, ktry urzeczywistniony zosta w redniowieczu, a take
co jednake pozostaje ze sob w cisym zwizku o odstpstwo od naturalnych tendencji
rozwojowych wczesnego spoeczestwa. Tymi tendencjami byy bowiem procesy
narodotwrcze monarchowie i arystokraci oderwali si od powstajcych naturalnie,
organicznie wsplnot narodowych, a wic kategorii zgodnych z boskim, tradycyjnym
porzdkiem zasklepili si we wasnym krgu, przez co w obrbie danego pastwa powstay
de facto dwie spoecznoci, wzajemnie od siebie odizolowane: wiat arystokracji, monarchy i
duchowiestwa po jednej stronie, a po drugiej rodzcy si, a tym samym coraz bardziej
wiadomy swej tosamoci i swoich de nard. Z racji owego rozerwania wizi
spoecznych i kulturowych denia narodowe zostay utosamione z deniami ludowymi, z
Trzecim Stanem, a przeto zostay cakowicie przejte przez obz rewolucyjny,
antychrzecijaski, antytradycyjny, goszcy kosmopolityczny i materialistyczny liberalizm, a
w swym radykalnym skrzydle wyraajcym idee protosocjalistyczne.
Tym samym wic gwni sprawcy Rewolucji Francuskiej to nie tylko owieceniowi
rewolucjonici, ale take poniekd wysze warstwy spoeczne Ancien Regime, w ktrych
rkach znajdowaa si wwczas wadza w pastwie rewolucja niniejsza, przynoszca triumf
w dziejach Europy materializmu i relatywizmu moralnego, wiadczca o upadku Tradycji,
bya dla narodowych radykaw swego rodzaju przypiecztowaniem stanu rzeczy, za ktry
opowiada wanie oderwany od narodu i od Tradycji, dziedzictwa redniowiecznego, w
Ancien Regime narodowi radykaowie zdaj si wskazywa, e nie doszoby do
Rewolucji Francuskiej gdyby organiczny, naturalny system spoeczny redniowieczny by
podtrzymywany, a ksztatujce si wwczas narody, coraz bardziej wiadome swoich praw i
swojej tosamoci byyby wczane w ycie publiczne w owym systemie. Innymi sowy,
gdyby monarchowie, arystokracja i kler cile wizaliby si z rodzcymi si deniami
narodowymi i gotowi byliby na demokratyzacj struktur wadzy demokratyzacj jednake
pojt jako wczenie do rnych sfer ycia publicznego, w tym wanie w proces
sprawowania wadzy, wszystkich grup spoecznych narodu przy zachowaniu fundamentw
adu tradycyjnego, obowizywania boskich praw.
244

Tame, s. 2.

131

4.4. Koncepcja Politycznego onierza.

Realizacja jednake owych wskazanych wyej celw NOP, wynikajcych z hierarchii
wartoci, charakterystycznych dla nacjonalizmu chrzecijaskiego, czyli idei narodu
podporzdkowanej zamysom Boga, wymaga jednak odpowiedniej kadry narodowych
rewolucjonistw, odpowiedniej organizacji i okrelenia kryteriw dla dziaaczy narodoworadykalnych, ktrzy z racji doniosoci owego zadania, czyli subie narodowi, a poprzez
niego Bogu i prawdziwym wartociom, winny posiada odpowiedni osobowo. Wszak
stworzenie Nowego Porzdku, jak wskazuje nurt Trzeciej Pozycji, wymaga najpierw
pojawienia si Nowego Czowieka. Najpierw musi wszake wedug D. Hollanda narodzi si
Nowy Czowiek Polityczny onierz, by mg zrealizowa autentyczn Rewolucj
Narodow rewolucj przede wszystkim duchow, zwizan z przywrceniem wartoci
absolutnych, boskich w kadym aspekcie ycia ludzkiego, a wic budow nowego porzdku
rwnie w sferze politycznej, jak i spoeczno-gospodarczej innymi sowy, odbudow
cywilizacji chrzecijaskiej.
Ten aspekt narodowego radykalizmu, jak widzimy, wie si bezporednio z ideami
trzeciopozycyjnymi, wypracowanymi na Wyspach Brytyjskich, a kontynuujcych
dziedzictwo idei legionowych C. Z. Codreanu. Zajmijmy si zatem wizj Politycznego
onierza, a wic Nowego Czowieka, w ideach narodowo-radykalnych ideach, ktre
wszake s polsk formu Trzeciej Pozycji. Ju w Wytycznych Programowych
Narodowego Odrodzenia Polski owa kwestia zostaje otwarcie poruszona: Duchowego i
materialnego rozwoju Polski nie osigniemy bez kreacji Nowego Czowieka wiadomego
swych obowizkw wobec Ojczyzny i Narodu, twrczego, dynamicznego, dostojnego,
rozwijajcego nieustannie i wszechstronnie sw osobowo. Dlatego naszym podstawowym
zadaniem jest praca wychowawcza, przekazywanie pokoleniom mioci Ojczyzny i
wskazywanie drg do budowy Jej potgi 245. Oprcz wyranie postawionego tutaj zadania
pierwszorzdnego, gdy Nowy Porzdek, a zatem cywilizacj chrzecijask, prawdziwego
adu, mog stworzy (czy raczej odbudowa w nowych formach) wycznie Nowi Ludzie
otrzymujemy take cechy, jakimi w Nowy Czowiek powinien si wykazywa. Wedug
zacytowanego punkty Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski Nowy
Czowiek zatem winien wyrnia si takimi cechami, jak mio do ojczyzny, pene
powicenie dla narodu, kreatywno, aktywno, honor, godno, denie do doskonaoci i
samorozwj. Z kolei K. Sitnik wymienia sze zaoe, jakimi winien kierowa si w swym
codziennym postpowaniu Polityczny onierz zaoenia te cile wynikaj z etosu
heroicznego, wyszego, pogardzajcego materialnym komfortem, zdyscyplinowanego i
ukierunkowanego na walk i dyscyplin stylu ycia:
idealizm bdcie idealistami, gdy naszego honoru nie da si kupi;
praca pracujcie dla realizacji idei Narodowego odrodzenia Polski codziennie z caych si,
pamitajcie, e Wielk Polsk zbudowa mona nie sowami, lecz czynem;
dyscyplina bdcie zdyscyplinowani, gdy tylko przy wsplnej karnoci i powiceniu
moemy zwyciy bdcie w NOP na dobre i ze;
honor walczcie i nigdy nie okazujcie tchrzostwa lepiej zgin z honorem w walce, ni
y pogronym w podoci;
samoksztacenie uczucie si musicie by wzorem dla innych, musicie by mdrzejsi ni
wasi wrogowie;

245

Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.

132

pomoc towarzyszom walki bdcie jedn rodzin krzywda jednego niech bdzie krzywd
dla innych246
To wizja zaangaowanego i aktywnego nacjonalisty, ktry w kadym aspekcie wasnego
ycia choby i prywatnego kieruje si wycznie sub dla idei chrzecijaskich i
narodowych. Jest on wanie dosownie politycznym onierzem witym
wojownikiem, walczcym na rnych polach aktywnoci spoecznej dla Boga i narodu,
czowiekiem o osobowoci heroicznej, ascetycznej i gboko religijnej, kultywujcej w sobie
etos wojownika, a konkretnie redniowiecznego krzyowca, i wyrniajcego si takow
wanie religijnoci tradycyjn, arliw, w peni miujc Boga, wojujc, spogldajc na
wiat doczesny jako aren walki midzy Dobrem a Zem, midzy Bogiem a Szatanem
witej wojny toczonej tak we wasnym duchowym wntrzu, jak i na zewntrz z siami
wrogimi Kocioowi, Tradycji i narodowi.
Osnow owej nowej, antykapitalistycznej i antymarksistowskiej mentalnoci jest suba
prawdziwym wartociom, wyraonym w hierarchii: Czowiek Wsplnota (z ktrej
najwysz jest Nard) Bg (jako cel ostateczny, warto absolutna). To wanie suba
Prawdzie Obiektywnej, a wic Boskiej, jest si, na ktrej opiera si wedug NOP arliwa
wiara, ascetyzm, a przy tym bohaterstwo, odwaga, mstwo, pogarda dla tchrzostwa
nieustanna gotowo do czynu, do dziaania, do twrczoci, nieugito i
bezkompromisowo cechy tak misjonarza, jak i wojownika. Suba Prawdzie czyni take z
Politycznych onierzy awangard narodu, jego autentyczn elit, a droga do bycia
Politycznym onierzem to droga trudu, cikiej pracy, materialnych i psychicznych
wyrzecze, za to majca na celu wszechstronny rozwj czowieka, a wic prowadzca go do
doskonaoci, do nowego, wyszego typu osobowoci. Z tego te wzgldu ci, ktrzy d do
bycia Politycznymi onierzami, s na drodze do bycia autentyczn elit narodu, jego
awangard. Polityczni onierze wszake to sia napdowa Narodowa Rewolucji, a wic
rewolucyjna elita narodu: Musimy by godni miana elity narodu. Musimy by nienaganni
pod kadym wzgldem: nasz duch, umys i czyn odzwierciedla musz goszone przez nas
wartoci. Praca nad sob, zarwno w pojedynk, jak i w zespole jest koniecznoci 247.
Polityczny onierz to oczywicie z racji swojej wyszoci nad homo economicus i homo
sovieticus czowiek doskonay moralnie, bdcy wzorem cnt, wyszych, czyli
tradycyjnych, chrzecijaskich i narodowych wartoci, bdcy dla innych autorytetem,
wzorcem postpowania w rnych dziedzinach ycia.
Szczeglnym aspektem idei Politycznego onierza w koncepcjach NOP jest zagadnienie
organizacji, w jakiej Polityczni onierze powinni dziaa. Oczywicie organizacja takowa w
adnym wypadku nie moe przybra struktury charakterystycznej dla masowych partii
politycznych, stanowicych integralny element demokracji liberalnej, a wic partii, w ktrych
stosunkowo atwo jest otrzyma czonkostwo (np. poprzez wypenienie stosownej deklaracji),
a wadze powoywane s metodami charakterystycznymi dla ustroju demokratycznoliberalnego, parlamentarnego i wielopartyjnego, a wic w drodze wyborw, w trakcie ktrych
o gosy czonkw partii rywalizuj rni kandydaci. Organizacja narodowo-radykalna zatem
nie moe szczyci si iloci ich czonkw, lecz ich jakoci, std te taka organizacja ma
charakter nie masowy, lecz kadrowy to organizacja oparta na bezwzgldnej dyscyplinie,
wiernoci wobec przyjtych zasad i stawiajce wysokie wymogi odnonie do osobowoci,
cech charakteru, zasad moralnych kandydatom, ktrzy pragn wstpi w jej szeregi, jak i ju
czonkom bdcym w organizacji. Std te taka organizacja powinna mie, idc za ladem
koncepcji goszonych i realizowanych przez powoane z inicjatywy C. Z. Codreanu Legion
246
247

Zasady Rewolucji Narodowej. Referat Konrada Sitnika, Szczerbiec, 1994, nr 11, s. 11.
P. Jaszke, Czas Przeomu, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), s. 2.

133

w. Michaa Archanioa i elazn Gwardi, struktur wedug NOP i to jest niezwykle

charakterystyczne dla tej organizacji, nawet na tle brytyjskich trzeciopozycjonistw
hierarchiczn, scentralizowan i autorytarn. Dla NOP organizacja Politycznych onierzy
musi si rzeczy by organizacj elitarn, skromn ilociowo, ale za to dysponujca
czonkami o wysokiej jakoci moralnej i psychicznej osobami, ktre najwierniej przyswoiy
sobie cechy charakteru redniowiecznego krzyowca, a wic tradycyjnego katolika,
wspczesnego wojownika oddanego sprawie Boga i narodu aktywnych, dziaajcych na
rnych polach dziaalnoci spoecznej, arliwych, ascetycznych, bezkompromisowych i
gboko wierzcych inaczej rzecz ujmujc, Nowymi Ludmi. Co wicej, musi to by
organizacja scentralizowana, zhierarchizowana, oparta na bezwzgldnej dyscyplinie i
podporzdkowaniu szczebli niszych szczeblom wyszym.
Przyjrzyjmy si zatem idei Politycznego onierza przedstawianego przez NOP czsto w
kontekcie czonka kadry narodowo-radykalnej. A. Gmurczyk opisuje Politycznego
onierza, ktry jako Nowy Czowiek stanowi jednostk elity narodowej, m.in. takimi oto
sowami: Kadra, prawdziwa kadra narodowa, to ludzie bezwzgldni zarwno dla
przeciwnikw, jak i dla siebie samych. To ci, ktrzy dokonali wyboru drogi yciowej, ktrzy
ponad wasne, osobiste potrzeby przedoyli sprawy Narodu i Ojczyzny. Bez nich kade
dziaania s jedynie sezonow zabaw, a nie permanentn akcj zawodow248. To wanie
powicenie jest podstawowy warunkiem wyrwania si z czysto biologicznej egzystencji,
koncentrujcej si na zaspokajaniu wycznie potrzeb materialnych, warunkiem odejcia od
stylu ycia tak bardzo propagowanego przez System powicenie oznacza bowiem przede
wszystkim wanie wyzbycie si egoizmu, uwiadomienie sobie, i jest si osob w subie
wyszych wartoci, i idee s absolutn, obiektywn rzeczywistoci i to one s prawdziwe, a
cele zwizane wycznie z biologicznym przetrwaniem jednostki powinny by im w peni
podporzdkowane. Innymi sowy, to przyjcie do wiadomoci jednostki, i nie jest si
centrum wiata, a interes jednostkowy nie jest interesem absolutnym istnieje bowiem
Prawda Obiektywna, a wedle niej tylko zbawienie, czyli zjednoczenie czowieka z Bogiem
czyni czowieka autentycznie wolnym. Czowiek jest wiec istot, ktrej sens ycia spenia si
w subie wartoci absolutnych, boskich, a wic w subie dobra wsplnego, czyli przede
wszystkim narodowego, a poprzez nard w subie Bogu. Ten, kto w peni uwiadomi sobie
Prawd Obiektywn, powici si boskim, wyszym zasadom, a zatem ten, kto y bdzie
ascetycznie, pobonie i walecznie ten dopiero moe sta si Politycznym onierzem,
Nowym Czowiekiem, czonkiem elity narodowej, czyli grupy wyrniajcej si jakoci
charakteru, osobowoci heroiczn i religijn, bdc przykadem dla innych rodakw
przykadem powicenia, wiernoci i lojalnoci wobec wartoci katolickich i narodowych
wanie. Co wicej, jak widzimy, owo powicenie, ktre stanowi poniekd pierwszy krok ku
doskonaoci, ku nowemu, wyszemu typowi czowieka wzgldem czowieka nowoczesnego,
materialistycznego, rodzi w aktywicie narodowo-radykalnym, ktry dy winien do bycia
moliwie
najbliszym
ideaowi
Politycznego
onierza,
bezkompromisowo,
bezwzgldno, bezgraniczne, nawet fanatyczne oddanie si Sprawie to wanie wiara w
istnienie Prawdy Absolutnej, Obiektywnej, czyli jednej, ponadludzkiej i niezalenej od
jakiejkolwiek ludzkiej opinii lub wikszoci gosw, napdza w nim w ujciu narodowych
radykaw wanie w kontestatorski stosunek do wspczesnego wiata, uznanego za wrogi
wiat antywartoci: albo si suy sprawie, albo si jej jest przeciwnym. Gboka, wrcz
fanatyczna wiara, arliwo, bezgraniczne przekonanie o istnieniu Prawdy danej przez Boga,
a std bezwzgldne oddanie si sprawie, gotowoci nie tylko do podporzdkowania wasnych
interesw wyszym wartociom, celom walki narodowo-rewolucyjnej, ale nawet gotowo do
248

A. Gmurczyk, Kadra w ruchu narodowo-radykalnym, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), s. 3.

134

powicenia wasnego ycia to cechy autentycznego dziaacza narodowo-radykalnego, a

wic Politycznego onierza wanie, Nowego Czowieka, ktry z racji prawdziwych wartoci
jest w istocie rzeczy nie tyle nowym, co bardziej Czowiekiem Prawdziwym.
To wanie wychowanie takowych ludzi ludzi o najwyszym poziomie zaangaowania
ideowego, wiary, moralnoci, bezwzgldnych, cakowicie powicajcych swoje ycie ideom
Boga i narodu, jest podstawowym celem NOP organizacja niniejsza dlatego wanie nie
okrela si jako typowa partia polityczna, lecz wanie wspczesny zakon rycerski, cho
owa rycersko wie si tutaj bardziej z etosem heroicznym rycerstwa redniowiecznego
anieli z aspektem stricte militarnym. Czonkowie owej organizacji zatem zobowizani s nie
tylko do pracy na polu upowszechniania idei narodowo-radykalnych wrd wszystkich
warstw spoecznych narodu, ale take samemu kultywowa i rozwija w sobie cechy
Politycznego onierza tak, aby sta si moliwie najwierniejszym urzeczywistnieniem
owego ideau. A. Gmurczyk w trakcie 1. Europejskiego Obozu Letniego Trzeciej Pozycji
Krzy i Miecz w 1999 r. stwierdzi otwarcie: Tworzymy organizacj polityczn nowego
typu nowego, gdy zawieraj si w niej elementy klasycznego ruchu ideowego, jak i zakonu
rycerskiego249.
Rwnie we wczeniejszych latach prezes NOP prezentowa niniejsz organizacj jako
zakon, a nie tylko jako organizacj polityczn istot bowiem NOP bya i jest praca
wychowawcza w kierunku wychowania czonkw partii na owych Nowych Ludzi kluczowe
zatem jest dla niniejszej organizacji zadbanie o jak najwyszy poziom moralny i ideowy
czonkw organizacji, kultywowanie w sobie cnt heroicznych, gbokiej religijnoci,
wyzbywanie si wszelkich cech egoistycznych i materialistycznych, i to nawet w yciu
prywatnym swoich czonkw: To nie przypadek, e Narodowe Odrodzenie Polski za
pierwszoplanowe zadanie uznao uksztatowanie nowego typu czowieka
bezkompromisowego Politycznego onierza, ktry wyznawane wartoci Wiar, Nard,
Prawd, Honor, Odwag propaguje nie tylko na zewntrz, ale przede wszystkim realizuje w
swoim yciu prywatnym250. To wanie ycie wewntrzne czowieka, jego prywatno jest
tutaj szczeglnie istotna to ona bowiem wiadczy o tym, czy zewntrznie wyraane wartoci
przeze traktowane s szczerze, zostay naprawd przyswojone, czy te mamy tylko do
czynienia z hipokryzj. Std wynika wanie przywizanie uwagi do tego, aby kady czonek
partii stawia samemu sobie wysokie wymagania i je spenia w kadym aspekcie swojego
ycia, aby swoje ycie, nawet prywatne, cakowicie powici na ksztatowanie w sobie cech
idealnego Politycznego onierza, by wszystko to, czym yje na co dzie, byo wiadomie i
entuzjastycznie podporzdkowane subie Bogu i narodowi. Co wicej, nie tylko chodzi tutaj
o wyznawanie wartoci, dogbne ich przeywanie i przywizanie do nich, ale take wcielanie
ich w czyn, aktywn realizacj, jak rwnie cige doskonalenie si, samorozwj. Oprcz
bowiem gbokiej, bezgranicznej wiary w Prawd Obiektywn, wyraan przez Koci
katolicki (cilej przez rodowiska tradycjonalistyczne), mio do Boga i ojczyzny, odwagi,
bohaterstwa i bezkompromisowoci zwizanych z cigej, aktywnej walki o Prawd, od
czonka NOP wymaga si wanie take cigego samodoskonalenia, powikszania swojej
wszechstronnej wiedzy, nabywania nowych zdolnoci. Polityczny onierz to nie tylko
uwiadomiony religijnie i ideowo, zdyscyplinowany, fanatycznie oddany idei i posuszny
wykonawca rozkazw, ale take wszechstronnie uzdolniony i gotowy na niezalene dziaania,
na podjcie wasnej inicjatywy, jeli bd wymagay tego warunki.
Tak mocne zaakcentowanie pracy wychowawczej wrd czonkw organizacji, wpojenie
im idei narodowo-radykalnych, uksztatowanie nie tylko wyznawanych pogldw, ale
249

A. Gmurczyk, Nowy Nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
250
A. Gmurczyk, Kadra w ruchu narodowo-radykalnym, Szczerbiec, 1995, nr 4 (42), s. 3.

135

cakowicie cech charakteru, mentalnoci, osobowoci, stylu ycia i sposobu mylenia, tak, by
osoba taka autentycznie i co wicej bezgranicznie wierzya w wyznawane wartoci i je
nieustannie realizowaa w kadym aspekcie swojego, nawet prywatnego, ycia, wpywajc
tym samym na otoczenie w swoim miejscu pracy, nauki, zamieszania, sprawia oczywicie,
e NOP dziaalno polityczn wie przede wszystkim z prac propagandow, polegajca na
upowszechnieniu idei narodowo-radykalnych, a nade wszystko na dotarciu do tych, ktrzy
pragn sta si Nowymi Ludmi, a wic na pozyskaniu nowych czonkw organizacji, ktrym
jednak stawiane s niezwykle wysokie wymagania nie chodzi bowiem tylko o mechaniczne
poddawanie si rozkazom pyncym od wyszych szczebli, o bezwzgldne posuszestwo
tylko wobec samej organizacji, lecz wanie o dyscyplin wewntrzn, bezgraniczn wiar w
Boga i nard, w wartoci prawdziwe, absolutne, boskie, a wic o uksztatowanie wasnych,
najgbszych, najbardziej intymnych, postaw, cech charakteru, wasnej osobowoci
aktywnej, heroicznej, gotowej do walki i powicenia dla szczerze i bezgranicznie
wyznawanych wartoci w przypadku owej szczerej postawy, pooenia podwalin pod nowy
typ mentalnoci, lojalno wobec organizacji, wobec innych jej czonkw oraz zachowanie
nie tylko samodyscypliny, wyraajcej si w czystym, ascetycznym yciu, ale rwnie
dyscypliny wobec struktur organizacyjnych staje si w ujciu NOP oczywiste lojalno
wobec organizacji wypywa bdzie bowiem z poczucia braterstwa z innymi czonkami ruchu
narodowo-radykalnego i wiernoci ideom, ktre spajaj organizacj duchowo, jak rwnie z
penego przyswojenia sobie i kierowania si zasadami moralnymi, z ktrych wynika choby
prymat dobra wsplnego nad dobrem jednostkowym.
Praca wychowawcza, zwizana z uksztatowaniem nowego typu osobowoci dla NOP
stanowi bezwzgldny priorytet to wszake ksztatowanie cech charakteru ludzi szczerych i
oddanych bezgranicznie sprawie narodowo-rewolucyjnej, a zatem takich, ktrzy mog
stworzy Nowy ad. Aby bowiem odrzuci obecny System, wedug trzeciopozycjonistw, w
tym te i polskich, trzeba bowiem uderzy w jego rdze, a jest nim nie ustrj pastwa czy
ustrj spoeczno-gospodarczy, ale wanie sfera zwizana z kultur duchow, ideami, etyk,
powszechnie uznawanym stylem ycia codziennego itp., a wic to wszystko, co ksztatuje
ycie duchowe czowieka, jego osobowo, innymi sowy jego wntrze. Organizacja i
funkcjonowanie pastwa czy te gospodarki stanowi tylko zewntrzn manifestacj tego, co
jest najwaniejsze wntrza czowieka, jego wiadomoci, uczu, przyswojonych i
przeywanych idei, postaw, celw yciowych itd. A. Gmurczyk w ten sposb broni prymatu
pracy wychowawczej, zwizanej z ksztatowaniem Nowych Ludzi, szczerze, bezgraniczne
wierzcych w idee, w absolutne wartoci, nad dziaalnoci polityczn, rozumian tutaj jako
szczeglnie jako walka parlamentarna: Kilka zaledwie lat demoliberalnego szalestwa
dokonao ogromnego spustoszenia wrd ludzi szczeglnie modego pokolenia. Nard psuje
si podobnie jak ryby od gowy, ale umiera, gdy zostanie wykastrowany z wartoci, ktre
s jego spoiwem. Dobry zarobek, lepszy samochd to dzi jedyne ideay przecitnego
Polaka. T chorob trzeba zwalczy od podstaw poprzez ukazanie prawdziwego sensu
ycia. Nie poprzez papierowe deklaracje, ale osobisty przykad. O idei wiadcz bowiem w
duej mierze jej wyznawcy251. Ciekawe s tutaj ostatnie dwa zdania to wanie osobisty
przykad dla pozostaych czonkw narodu odgrywa wan rol szczere, dogbne
przywizanie do idei chrzecijaskich i narodowych, cile powizanie ycia codziennego z
goszonymi przez siebie wartociami, ksztatowanie siebie samego i postpowanie w swoim
yciu dokadnie wedug goszonych idei stanowi dodatkowy atut dla rozbudzenia
wiadomoci narodowej i poparcia dla organizacji otoczenie, w jakim dziaa i y bdzie
aktywista narodowo-radykalny, wedug A. Gmurczyka bdzie bardziej szanowa kogo, kto
251

Tame, s. 3.

136

sam stanowi przykad wiernoci zasadom, kto stanowi wanie osobisty przykad szczeroci,
uczciwoci, twardoci i bezkompromisowo w obronie zasad moralnych, ktrymi sam, w
wasnym yciu prywatnym si kieruje. Co ciekawe, dziaalno na polu wychowawczym ma
tak doniose znaczenie, e dziaalno np. polityczna spada na plan dalszy, nie tylko ze
wzgldu na moralny upadek narodu polskiego w czasach wspczesnych, ale przede
wszystkim dlatego, e sama istota pracy na rzecz narodu tego wymaga, i to niezalenie od
okolicznoci: Dziaalno narodowa w gruncie rzeczy przypomina funkcjonowanie armii
99% to praca szkoleniowo-wychowawcza. Reszta to akcja bezporednia. Nikt jeszcze nie
odnis sukcesu odwracajc te proporcje. Co dzi, niestety, jest zjawiskiem nagminnym.
Porzdni ludzie rzucaj si w wir politycznych przepychanek, po czym zniechceni brakiem
sukcesu odchodz. Sukcesu, ktry przyj nie moe, bo skrzyknite naprdce pospolite
ruszenie przegra nawet z mniej liczebnym, ale wyszkolonym i wiadomym swych celw
oddziaem252. Nie liczy si bowiem ilo aktywistw, ale ich jako, a konkretnie ich
osobowo, stopie zaangaowania, powicenia si dla Sprawy, a wic ich poziom ideowy i
moralny to tu dla narodowych radykaw tkwi klucz do zwycistwa: walka idei, postaw,
mentalnoci, systemw wartoci jest dla nich najwaniejsza.
Czy jednak wedug NOP kady moe sta si Politycznym onierzem? Co wicej czy
kady w ogle powinien sta si Politycznym onierzem? Zaoenie, e wychowanie
Nowego Czowieka musi poprzedzi budow Nowego Porzdku, gdy to wanie charakter,
osobowo czowieka, jego wntrze duchowe, wyznawany system wartoci, zasady moralne,
wizja wasnego ycia i stosunek do wiata, ksztatowane przez normy kulturowe, wpajane
przez odpowiednie instytucje, jest najwaniejsze, decyduje o jego czynach, o jego
zachowaniu wobec innych ludzi, sugerowaoby odpowied twierdzc, przynajmniej na owo
drugie pytanie. Okazuje si, e dla NOP sprawa nie jest wanie tak oczywista. Oddajmy gos
A. Gmurczykowi: Nie kady moe i nie kady powinien zosta Politycznym onierzem.
Trudno byoby uzna za rzecz normaln, by w pierwszej linii walki stanli wszyscy. Tak
samo jak nienormalny jest stan, gdy zdecydowanych na wszystko jest ledwo garstka. Kadra
nie moe dziaa w oderwaniu od swego zaplecza, jakim s ci, dla ktrych Ojczyzna i Nard
nie s pustymi dwikami, lecz konkretnymi wartociami. Nie miejsce tu, by omawia formy
zaangaowania ludzi drugiej linii s one tak oczywiste, tak rozlege, e kady wiadom
swych obowizkw moe wybra te najwaciwsze 253. Trudno inaczej anieli elitaryzmem
okreli t postaw wszak wyranie prezes NOP zastrzega, i Polityczni onierze to elita
narodowa czonkowie narodu wyselekcjonowani, najbardziej uwiadomieni ideowo, bdcy
przykadem dla innych czonkw, najbardziej oddani sprawie, jednym sowem o nowym
typie osobowoci, cechach charakteru, wolni od wszelkich materialistycznych wartoci i
postaw. NOP posun si dalej anieli trzeciopozycjonici brytyjscy co prawda zarwno
Political Soldiers, jak i ITP z Wysp Brytyjskich rwnie uwaali Politycznych onierzy za
elit narodow, gwn si sprawcz rewolucji, zakadajc, e zaczynem Rewolucji
Narodowej bdzie wanie owa awangarda narodowa, jednak, jak ju zauwaylimy przy
analizie idei owych rodowisk, brak byo tak mocno wyartykuowanego stwierdzenia, i nie
kady powinien zosta Politycznym onierzem. Wszake nard powinien odrodzi si
wanie z racji budowy Nowego Porzdku to w nim wszake nastpi tak upragnione przez
nacjonalistw rewolucyjnych rozbudzenie wiadomoci narodowej, pene przyswojenie sobie
Prawdy Obiektywnej i gotowo do jej realizacji w yciu doczesnym, urzeczywistnienie jej
we wszystkich aspektach ycia ludzkiego a zbudowa go mog wanie Nowi Ludzie. Std
te zakada mona, i w miar sukcesw w budowaniu oddolnych, lokalnych struktur owego
252
253

Tame, s. 3.
Tame, s. 3.

137

Nowego adu, orodkw kontrwadzy co jest istot rewolucji w ujciu

trzeciopozycjonistw, w miar postpw w realizacji celw Rewolucji Narodowej,
Politycznych onierzy, owych Nowych Ludzi zacznie przybywa, cho zaistnie mog
hierarchiczne rangi zwizane ze stopniem przyswojenia sobie wiedzy, wiernoci zasadom i
gotowoci do ich realizacji wszak kady czowiek jest inny. Niemniej jednak mona
interpretowa strategi trzeciopozycjonistw zwizan z pierwszestwem wychowania
Nowych Ludzi, ktry dopiero bd w stanie stworzy Nowy Porzdek, choby z racji
przywizania do zapewnienia bezporedniego sprawowania wadzy przez sam nard, tj. przez
wszystkich jego czonkw, upowszechnienia wadzy i wasnoci w pastwie narodoworewolucyjnym, wanie jako denie do przyswojenia ideaw Politycznego onierza
moliwie najwikszej liczbie czonkw narodu.
Inaczej rzecz wyglda w przypadku NOP tutaj nie tylko A. Gmurczyk nie ma co do
zrnicowania ludzi pod wzgldem charakteru czy przywizania zasad moralnych, twierdzc
zdecydowanie, e nie kady moe zosta Politycznym onierzem, ale posuwa si jeszcze
dalej twierdzi przecie, e nie kady powinien nim by. Std te formacja Politycznych
onierzy a tak chce by NOP powinna by formacj stricte elitarn, zdajca sobie
spraw z istnienia faktycznej granicy midzy osobowoci Nowego Czowieka, Politycznego
onierza, a reszt narodu, ktra ju z racji zrnicowania natury ludzkiej, jak i roli, ktr ma
do spenienia, cech tych nie bdzie spenia. Charakterystyczny zreszt jest tu wyjanienie
relacji midzy Politycznymi onierzami, bojownikami, a reszt narodu, czyli swego
rodzaju cywilami: to Polityczni onierze maj przeprowadzi Rewolucj Narodow, maj
by, jak to wyej okreli prezes NOP, pierwsz lini ataku, przy czym powinni by stale
obecni we wszystkich warstwach spoecznych narodu, we wszystkich rodowiskach
spoecznych i zawodowych, tak, by zachowywa wi z ow druga lini ataku. Niniejszy
podzia na Politycznych onierzy i na reszt narodu nie oznacza bowiem ignorowanie owego
drugiego elementu, lecz powizanie go z elit narodow w odpowiedni sposb i przy
zachowaniu odpowiednich proporcji Polityczni onierze to elita narodowa, organizacyjnie
przybierajca form zakonu zdyscyplinowanej, hierarchicznej, posiadajcej jednolite
dowdztwo organizacji, a zatem kierujca Narodow Rewolucj, tworzca zrby Nowego
Porzdku wszak formacja ta skupia ma w swoich szeregach Nowych Ludzi jedynych
zdolnych do tworzenia Nowego adu.
Tak wyrane rozgraniczenie midzy Politycznymi onierzami a reszt narodu, obecne
m.in. w toku Rewolucji Narodowej, tak mocno zatem zaakcentowany elitaryzm w ideach
NOP kieruje nasz uwag na kolejny element, specyficzny dla tego ugrupowania, a
mianowicie na ide hierarchii w kontekcie idei Politycznego onierza. Co wicej,
zagadnieniu hierarchii jako immanentnej cechy w organizacji skupiajcej Politycznych
onierzy, A. Gmurczyk powici stosowny artyku w najwaniejszym czasopimie
ugrupowania, czyli w Szczerbcu, co z pewnoci ma doniose znaczenie. Oto, co twierdzi
prezes, jak i gwny teoretyk, NOP: Odrzucajc obud demoliberalizmu zdecydowalimy
si na wojn z nim std te i konieczno swego rodzaju militarnego charakteru
organizacji. Jeli nasza idea ma zwyciy, dysponowa musimy sprawn i zdyscyplinowan
si, ktr posuy mona si w kadej chwili i sytuacji; si, ktra nie zawiedzie.
Wspczesna walka polityczna, pod tafl pozornego spokoju i ogady, przybiera bowiem
coraz czciej form brutalnych star. Karno i dyscyplina organizacyjna nie jest przesad
jest koniecznoci254. Generalnie niniejszy fragment nie odbiega od wizji brytyjskich
nacjonalistw rewolucyjnych Trzeciej Pozycji wszake takowa struktura organizacyjna
zakonna, zdyscyplinowana, hierarchiczna, inspirowana jest nie tylko rodzimymi wzorcami
254

A. Gmurczyk, Sia hierarchii, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 3.

138

narodowo-radykalnymi, ale take ideami C. Z. Codreanu. Jak zauwaylimy, odrzucenie

demoliberalizmu rwnie i dla Brytyjczykw oznacza odrzucenie struktury organizacji, w
ktrej wadze wszystkich szczebli powoywane s metodami takimi, jak organy wadzy w
pastwie demokratyczno-liberalnym, a wic poprzez gosowanie, wybory midzy
rywalizujcymi kandydatami itp., co wskazalimy przy analizowaniu wizji ustroju
politycznego Trzeciej Pozycji. Jednake A. Gmurczyk mocniej akcentuje zasad
hierarchicznoci wrd Politycznych onierzy, co wynika rwnie z wyjtkowo
pesymistycznej oceny wystawionej wspczesnemu yciu politycznemu staje si ono coraz
bardziej brutalne, std te, by sprosta owej brutalnoci, potrzeba odpowiedniej struktury
struktury przeznaczonej, jak pamitamy, dla Politycznych onierzy, bezwzgldnych,
arliwych wyznawcw idei. Owa struktura nierozerwalnie wie si z celem ruchu narodoworadykalnego, jakim jest wychowanie Nowego Czowieka, z sytuacj brutalnej walki
politycznej, jak rwnie z sam natur Politycznego onierza dla A. Gmurczyka
Polityczny onierz wycznie w cile okrelonym modelu organizacji moe przyj na
wiat, jak i spenia swoje powoanie. Tym modelem jest oczywicie hierarchia, dlatego te
prezes NOP stwierdza bez ogrdek: Narodowe Odrodzenie Polski jest ruchem
hierarchicznym, a wic zawierajcym w sobie te wanie elementy (czyli karnoci i
dyscypliny K. K.). Podporzdkowanie si stawianym wymaganiom jest aktem osobistym i
dobrowolnym, wynikajcym z poczucia odpowiedzialnoci. Bo tak, jak praca dla narodu jest
dla ludzi wiadomych obowizkiem, tak przynaleno do Ruchu to przywilej. Nie jest on
dostpny dla wszystkich, lecz bynajmniej nie dlatego, e przyjta zostaa zasada jakiej
przedziwnej kastowoci, wynikajcej na przykad z pochodzenia, ale ze wzgldu na
wymagania stawiane kandydatom. () Podporzdkowanie si zasadom hierarchii wynika ze
zrozumienia faktu, i dla osignicia sukcesu konieczna jest jedno wysikw,
podporzdkowywanie si jednej strategii dziaania 255. W innym miejscu prezes NOP
stwierdza z kolei: NOP jest ruchem hierarchicznym, lecz jest to hierarchia naturalna, na
czele ktrej zawsze staj ludzie zaangaowani najbardziej 256. Dostp do owej organizacji nie
jest zastrzeony ze wzgldu na pochodzenie spoeczne, wykonywany zawd, wyksztacenie,
wysoko dochodw organizacja narodowo-radykalna powinna by otwarta na jednostki ze
wszystkich warstw narodu, gdy o jej wartoci wedug narodowych radykaw bdzie
decydowa jej charakter, osobowo, wierno zasadom, zaangaowanie w dziaalno
narodowo-rewolucyjn itd.
Co konkretnie oznacza przyjcie idei hierarchii jako naczelnej zasady porzdkujcej
struktur organizacji, jak jest NOP? Dla A. Gmurczyka hierarchiczno opiera si na
czterech podstawach, ktre okrelane przeze s jako zasady: dyscypliny, zaangaowania,
koleestwa oraz odwagi. Te wanie zasady okrelaj miejsce danej jednostki w
hierarchicznym szeregu organizacji:
- dyscyplina, czyli bezwzgldne wypenianie powierzonych zada;
- zaangaowanie, a wic cige zwikszanie swej aktywnoci;
- koleestwo, gdy ruch narodowo-radykalny nie jest zwizkiem ludzi przypadkowych, lecz
poczonych wspln ide i zrozumieniem koniecznoci walki wspdziaanie jest nie tylko
obowizkiem, ale jedynym gwarantem sukcesu;
- odwaga, poniewa zadaniem czonkw formacji nacjonalistycznej jest zdecydowana walka,
ktr toczy naley do zwycistwa, nie zwaajc na wszelkie przeciwnoci i
niedogodnoci257.
255

Tame, s. 3.
A. Gmurczyk, Ruch Narodowy: mity i rzeczywisto, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do
Szczerbca, s. 13.
257
A. Gmurczyk, Sia hierarchii, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 3.
256

139

Z pewnoci postpowanie wedug tych zasad wymaga cikiej, pracy trudu, wysiku, nie
tylko fizycznego, ale take duchowego to rwnie walka ze swoimi wadami, zymi
nawykami, postawami, egoistycznymi ambicjami jednym sowem, walka ze wszystkim, co
w samym czowieku tkwi, a co moe odwrci go od Boga i narodu. Im peniejsze
zaangaowanie ideowe, im wiksza aktywno w dziaalnoci organizacji, im wiksza
kreatywno, im wiksza arliwo religijna, jak rwnie bohaterstwo wyraajce si w
mstwie i nieugitoci tym wyszy stopie jednostki wedug NOP w hierarchii
organizacyjnej.
Z hierarchi organizacyjn wedug NOP czy si ponadto niezmiernie wana dla
Politycznego onierza zasada autorytetu owa zasada stanowi dla narodowych radykaw
zwieczenie struktury hierarchicznej i jest z ni nierozerwalnie zwizana, cznie z
pozostaymi, powyej opisanymi zasadami. Czym jest autorytet w idei Politycznego
onierza? W nastpujcy sposb definiuje j prezes NOP: W wyniku narzucenia sobie
pewnych wewntrznych ogranicze co wynika ze zrozumienia koniecznoci cisego
dziaania zespoowego podporzdkowujemy si okrelonemu kierownictwu. Dla osignicia
sukcesu wane jest wic, by przywdcy organizacji reprezentowali najwyszy typ czowieka.
Przy czym ich autorytet nie moe zosta zawony jedynie do uznania sprawnoci
dziaania258. Istot autorytetu, jak widzimy, nie jest mechaniczne posuszestwo,
wykonywanie rozkazw kierownictwa ze wzgldu na przymus, grob sankcji itd., ale z
wasnego, czysto dobrowolnego podporzdkowania podporzdkowania, ktre wynika z
uznania danej osoby, sprawujcej kierownicz funkcj, wanie za wzr cnt, postaw, a wic
za najwierniejsze odtworzenie samym sob ideau Politycznego onierza. Co wicej, zasada
autorytetu nie dotyczy tylko samego centralnego szczebla organizacji, lecz powinna by
obecna na wszystkich jej szczeblach od dou do gry. Wszdzie jednake niezalenie od
szczebla powinna wiza si nie z przywilejami, lecz z wyszymi obowizkami i wiksz
odpowiedzialnoci: Im wysza peniona funkcja, tym wysze normy obowizuj i wiksza
odpowiedzialno spoczywajca na poszczeglnych dowdcach. Wymg wikszej
doskonaoci nie jest bynajmniej nakazem formalnym, jakim mechanicznym zapisem
statusowym, lecz konsekwencj sposobu tworzenia si i funkcjonowania tego typu
organizacji259.
Take i inni dziaacze poruszyli w swych artykuach zagadnienie Politycznego onierza
Grzegorz Kuszpa zaakcentowa religijno Nowego Czowieka, jego zwizek z Bogiem jako
drog do osignicia doskonaoci w jego ujciu Polityczny onierz to bojownik Boga,
ktry w kadej dziedzinie swojego ycia kieruje si zasad prymatu Ducha nad Materi,
duszy nad ciaem, a przeto zaspokaja wasne potrzeby duchowe, jak i cielesne, jednake
prymat przyznajc tym pierwszym: wiat si zmienia my go zmieniamy, a jednak
czowiek, ktry jest przyczyn wszystkich zmian, ktremu ziemia zostaa dana we wadanie,
pozostaje niezmienny. Jego natura z potrzebami duszy i ciaa nie zmieniaj si od zarania
dziejw. Pozostaje cigle taki sam ze swoimi uomnociami, przywarami i natur. Duch,
ktry zosta mu dany przez Boga Stworzyciela posiada podobnie jak ciao, o ktre powinien
dba260. Aby sta si Nowym Czowiekiem, naley w peni zadba o wasne naturalne
potrzeby, przy czym wanie w oparciu o ich hierarchi: sprawy duchowe maj
pierwszestwo nad cielesnymi, co wicej dopiero zaspokojenie potrzeb duchowych daje
gwarancj zaspokojenia potrzeb cielesnych. Dusza stoi w hierarchii wanoci wyej ni ciao,
std te uwiadomienie sobie owej naturalnej, danej przez Boga, relacji jest kluczowe do
denia do doskonaoci, ktre to denie jest nieodczn cech ycia Politycznego
258

Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
260
G. Kuszpa, Krzy i Miecz na drodze ycia, Szczerbiec, 2003, nr 5 8 (132 135), s. 12.
259

140

onierza: Powinnoci czowieka jest ycie owocne. Jego pooenie, jako stworzenia
Boego w ojczynie ziemskiej, midzy przodkami i rodzin, wskazuje na cele jego dziaania.
Nas w tych skromnych rozwaaniach interesuj konkretne rodki, jakie uczyni prac
czowieka efektown i trwa. Doprowadz do wypracowania Nowego Czowieka, ktry
bdzie potrafi z ca stanowczoci zrzuci z siebie skorup zych nawykw. Moe to
nastpi tylko wtedy, gdy czowiek pooy wikszy nacisk na ksztacenie si, powicenie,
refleksj i wysiek innymi sowy musi aktywnie powici si samowychowaniu moralnemu
i duchowemu, o ile naprawd pragnie zwycistwa. Ci, ktrzy osign opisany poziom,
przynios chwa Bogu, wielko ojczynie, bezpieczestwo i mio wasnej rodzinie.
Natomiast przez dobry przykad wska innym, jak osign doskonao i szczcie261. To
wanie samoksztacenie si, samorozwj, zaspokojenie potrzeb duchowych w pierwszej
kolejnoci, denie do bycia lepszych czowiekiem duchowo i moralnie stanowi kluczowe
rodki do wychowania Nowego Czowieka zaspokojenie bowiem potrzeb duchowych
nieuchronnie wpywa na jako ycia cielesnego, jak rwnie na czyny podejmowane przez
czowieka: Zaniedbanie systematycznej dbaoci o sprawno ducha odbija si negatywnie
na efektywnoci ciaa, ktre jest z nim w cisej korelacji. W konsekwencji prowadzi to do
tego, e postpowanie staje si bezwartociowe. Poziom duchowoci emanuje na poziom
czynw. Im intensywniejsze ycie wewntrzne, tym czyny staj si skuteczniejsze 262. Istot
tego denia jest walka denie do zaspokojenia potrzeb zgodnie z nakazami boskimi,
zgodnie z hierarchi jednoznacznie wskazujc na wyszo duszy i zaleno ciaa od niej
wi si z cikim zmaganiem si m.in. z wasnymi wadami, nawykami, materialnymi
pokusami dbao w pierwszym rzdzie o potrzeby duchowe, o jedno z Bogiem jest
bowiem wanie walk, w ktrej czowiek staje si bojownikiem Boga Stal hartuje si w
ogniu, tak samo i czowiek uszlachetnia si w cierpieniu. Walka, ktr trzeba wyda jest
nieprzerwan seri cikich bojw z samym sob. Jest cigym i stanowczym podnoszeniem
si po kadym upadku, by by bardziej czujnym, im bardziej odczuwa si sabo.
Jednoczenie trzeba podkreli, e nic tak mnie pobudza, jak bicz surowego ycia. Cnota, o
ktr toczy si walka, to nie nage olnienie, ale powolny, trudny, a niekiedy mozolny podbj.
Celem jest odnie zwycistwo nad swoim ciaem i mylami 263.
Z kolei R. Larkowski tak przedstawia Politycznego onierza: Na pocztku kadego
procesu odnowy duchowej grupy, spoecznoci, narodu staje wolna jednostka, obdarzona
poczuciem osobowej wartoci i sprawiedliwoci dziejowej. Czowiek nowej ery nosiciel
idei penego dowartociowania istoty ludzkiej i jej naturalnego rodowiska narodu, czy w
sobie duchowo redniowiecznego rycerza i mnicha oraz rys naturalizmu przeszych wiekw
historii ludzkoci264. W lad za R. Larkowskim Politycznego onierza jako odtworzenie
osobowoci charakterystycznej dla redniowiecznego krzyowca przedstawi na I Kongresie
NOP w 1994 r. take Mirosaw ochowski: Widz Nowy Typ Czowieka, ktry stop opar
si na przeszoci, przejawiajcej si rycerskoci, a gowa siga przyszoci, by budowa
Nowy, Lepszy wiat265. Widzimy tu wyranie fascynacj redniowiecznymi wzorami
osobowymi: rycerzem i mnichem. Nowy Czowiek, czyli Polityczny onierz, ma by syntez
heroicznego etosu wojownika, jak i religijnej ascezy i pobonoci mnicha. Co wicej,
porwnujc Nowego Czowieka do czowieka masowego, ten pierwszy musi by niczym
wysza istota, nietzscheaski nadczowiek dysponujcy wol mocy, przeamujcy opory
otoczenia i ksztatujcy je podug swojej woli, zespolonej oczywicie ze sub Bogu i
261

Tame, s. 13.
Tame, s. 13.
263
Tame, s. 13.
264
R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, s. 10 (II).
265
My, Polscy Nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11, ss. 7 8.
262

141

narodowi: Czowiek masowy jest cakowitym zaprzeczeniem kreatywnej jednostki o

prawicowo-tradycjonalistycznej duchowoci wiary. Poprzez kreatywno i tworzenie
rozumiem pen osobow odnow moraln, wierno ideaom Boskim i ludzkim oraz
szlachetno i honor wobec spraw narodowych. Istota ludzka o takich fundamentach swego
czowieczestwa, stanowi wymarzony przez filozofw idea nadistoty nieczuej na
podszepty Zego, pewnej swej misji czy to w rodowisku liczcym kilka osb, albo w caym
narodzie266. Zwrmy uwag na uycie tutaj terminu nadistoty to termin, ktry
nieuchronnie przywodzi na myl skojarzenia wanie z nietzscheaskim bermenschem,
cho tutaj w quasi-nietzscheanizm mamy oczywicie powizany z tradycjonalizmem
katolickim i nacjonalizmem. Niemniej jednak w rys nietzscheaski w wizji R. Larkowskiego
a zwaszcza evoliaski z uwagi na powizanie heroizmu z mistycyzmem, etosu wojownika
jako drogi prowadzcej do Absolutu jest wyrany wiadczy o tym wanie fascynacja
Nowym Czowiekiem jako ideaem czowieczestwa czowieczestwa obiektywnie
wyszego wzgldem czowieka masowego ustroju demokratyczno-liberalnego i
kapitalistycznego, czowieka bdcego integraln czci zachodniego, wielokulturowego i
wieloetnicznego, zamerykanizowanego modelu spoeczestwa wobec takiego homo
economicus Nowy Czowiek to istota wyszego rzdu, nadludzka, zczona z wysz,
obiektywn, duchow rzeczywistoci poprzez akcj, czyn, kreatywno, walk, wol mocy i
tworzenia dla Boga i narodu.
W rozwaaniach NOP odnonie do idei Politycznego onierza nie zabrako, co ciekawe,
dyskusji odnonie do rodowisk, ktre powinny by zapleczem rekrutacji czonkw
organizacji, a wic naturalnych kandydatw na Politycznych onierzy. Zgodno istniaa w
jednym punkcie powinna by to modzie. Pytanie tylko brzmiao jaka modzie?
Konkretnie bowiem dyskusje rozbijay si i rozbijaj do dzisiaj czy powinna by to
modzie ze wszystkich warstw, grup spoecznych narodu, czy naley swoje wysiki
wychowawcze skoncentrowa na jednej konkretnej grupie, a mianowicie na subkulturze
modzieowej zwanej skinheads. Nic dziwnego skinheadzi to subkultura co prawda
rnorodna, jeli chodzi wybr opcji ideowo-politycznej: od apolitycznych Oi! Skins, poprzez
antyrasistowskich i antyfaszystowskich SHARP (Skinheads Against Racist Prejudices std
skrt SHARP), radykalnie lewicowych Redskins, a do nacjonalistycznych skinheadw,
rwnie wewntrznie podzielonych odnonie do np. religii czy nacjonalistycznych inspiracji
ideowych, to jednake wanie opcja nacjonalistyczna jest niezwykle silna, std dla wielu
dziaaczy NOP rodowisko niniejsze byo naturalnym zapleczem dla pozyskiwania nowych
czonkw tym bardziej, e NOP wszake wyranie okrelao si jako ugrupowanie totalnie
odrzucajce istniejcy ustrj, a wic jako kontestujce polsk rzeczywisto po 1989 r., co nie
pozostawao bez zgodnoci z buntowniczoci skinheadw, ich niezgod wobec panujcych
powszechnie norm, zasad, a co objawiao si w suchanej muzyce, tekstach zespow
skinowskich, czy choby najbardziej wszake rozpoznawanym atrybucie subkultur
modzieowych w stroju codziennym. Std te pojawia si ch pozyskania skinheadw i
uksztatowania ich zgodnie z zasadami narodowo-radykalnymi, a wic odrywajc ich od
popularnych w tym krgu filogermaskich postaw, idei i symboliki otwarcie nawizujcej do
hitlerowskiego narodowego socjalizmu. Zwolennikiem takiego podejcia by Dariusz Mita.
W jednym z jego artykuw czytamy: Najlepszym przykadem (antysystemowych ruchw
modzieowych K. K.) jest ruch skinheads, uczyniony przez demokratw standardowym
wrogiem spoecznym. Oni s li, gdy s autentyczni. Na nich handlarze gadetami wiele nie
zarobi. Nie chc te ryzykowa bo moe si zdarzy, e piosenki zespow skins, sawice
imi Polski i chwa naszego narodu, mogyby przeama urzdowo zatwierdzon mod na
266

R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, s. 10 (II).

142

narkotyczne wycie niedomytych modziecw267. Std te to wanie modzie, m.in.

skinheadzi, powinni sta si naturalnym zapleczem dla sformowania Nowego Czowieka, to
oczywista baza dla tworzenia nowej osobowoci, tak podanej przez narodowych
radykaw, a przy tym cakowicie niezgodnej z panujcymi standardami narzucanymi przez
przemys rozrywkowo-kulturalny Systemu: Na front walki o dusz modziey wycign
musimy wic najciszy sprzt, rzuci wszystkie rezerwy ludzkie, skupi na nim sw prac.
Trzeba tym modym ludziom zaszczepi narodowe mylenie, ducha narodowego. Musimy
zapali w nich iskierk buntu; buntu przeciwko tym, ktrzy ich oszukuj i nimi manipuluj.
() Zrewoltujmy modzie i wychowajmy j na nacjonalistw, a wtedy Narodowa Rewolucja
zwyciy. Zwyciy w Polsce i w Europie 268. To, co fascynowao jednych, u innych
dziaaczy NOP rodzio jednak pewien niepokj. Obawiano si w przypadku tych drugich
e skupienie si na subkulturze skinheadw w konsekwencji wytworzy spoecznie
rozpowszechniony stereotyp NOP jako partii bdcej swoist polityczn reprezentacj
skinheadw, co odizoluje niniejsz organizacj od szerokich grup spoecznych, od owego
zwykego, szarego czowieka, ktry dla narodowych radykaw wszake jest podstaw
narodu. To wanie buntowniczo skinheadw, ich styl ycia i ubioru, jak rwnie
agresywno, objawiajca si w aktach przemocy, niosy ze sob negatywny odbir spoeczny
wrd zwykych ludzi, co mogo odbi si katastrofalnie na moliwociach zakorzenienia
NOP w rnych rodowiskach spoecznych w przypadku mocnego zwizku z niniejsz
subkultur modzieow. Innego zdania by np. Artur Szablak, ktry na II Kongresie NOP w
1996 r. poruszy t kwesti, bynajmniej nie pochwalajc bezkrytycznie takiej postawy: Jeden
z moich przedmwcw mwi o tym, e NOP udao si stworzy pewien fenomen spoeczny:
skinheada-katolika, tradycjonalisty. To prawda. Ale w odbiorze spoeczny skin kojarzony jest
jednoznacznie z kryminalist, bandyt. Musimy pamita, e NOP nie ma wpywu na
rodowiska subkulturowe. Wikszo ludzi w rodowisku skinheadw czy tego chcemy, czy
te nie to osoby niedojrzae politycznie, dla ktrych najwaniejsz spraw dnia jest rozrba
i wypicie alkoholu. Wszyscy to znamy. Trzeba zmieni wizerunek NOP tak, by nie byo
automatycznie postrzegane jako organizacja skinheadw 269. Dyskusje owe nie przyniosy
jednak do dzi otwarcie sformuowanego stanowiska odnonie do subkultur modzieowych,
na czele oczywicie ze skinheadami: brak jest zatem oficjalnego odcicia si od tego
rodowiska, jak rwnie jednoznacznej pochway.
Reasumujc zatem wizj Politycznego onierza, oczywicie dostrzec moemy tosame
fundamenty owej koncepcji z ideami brytyjskich trzeciopozycjonistw. Polityczny onierz to
dla NOP rwnie Nowy Czowiek, osobowo religijna, heroiczna, bezwzgldnie, arliwie
podporzdkowujca si wyszym, absolutnym wartociom, majcym swe rdo w Bogu,
wyznajca chrzecijastwo w prawdziwej, tradycyjnej formie, nie ulegajcej modernizmowi,
przystosowaniu si do owieceniowej, porewolucyjnej rzeczywistoci. Co ciekawe, w prasie
narodowo-radykalnej Polakom pomaga gosi ide Politycznego onierza sam D. Holland
publikujc w Szczerbcu swoje teksty powicone owemu zagadnieniu, opierajc si
oczywicie na tezach zawartych w jego ksice270. Oprcz D. Hollanda ide niniejsz podjli
sami dziaacze narodowo-radykalni z prezesem na czele. Bazujc na ideach D. Hollanda,
zaakcentowa on przy tym hierarchiczno struktury organizacyjnej, jej jednolito, jak
rwnie co szczeglnie istotne zaznaczy, i nie kady czonek narodu powinien by
267

D. Mita, Narodowa Rewolucja Modych, Szczerbiec, 1995, nr 1 (39), s. 5.

Tame, s. 5.
269
Zmiany zacznijmy od siebie. Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1996, nr 10 12 (60 62), s. 10.
270
Zob. np. D. Holland, Istota walki narodowo-rewolucyjnej, Szczerbiec, 1995, nr 1 (39), ss. 6 7; D.
Holland, Misjonarze Narodowej Rewolucji, Szczerbiec, 1995, nr 2 (40), s. 5; D. Holland, Potrzeba Nowego
Czowieka, Szczerbiec, 1995, nr 3 (41), s. 5.
268

143

Politycznym onierzem, uznajc tym samym istnienie swoistej granicy midzy elit narodu,
czyli Politycznymi onierzami zorganizowanymi w jednolit, zhierarchizowan organizacj,
a reszt wsplnoty narodowej. Co wicej, nie zabrako rwnie rozwaa nad grupami
spoecznymi, ktre powinny stanowi gwne rdo rekrutacji ruchu narodowo-radykalnego,
przy czym zdania byy podzielone nad rol subkultur modzieowych w tej kwestii. Niektrzy
dziaacze otwarcie akcentowali potrzeb pozyskania czonkw z subkultury skinheadw,
argumentujc to ich buntowniczoci, niezgod na panujcy porzdek, odrzuceniem
otoczenia, izolacj od panujcego porzdku, co objawia si choby posiadaniem wasnych
norm, zasad, odwoujcych si do hase nacjonalistycznych. Inni dziaacze jednake byli
przeciwni tej taktyce z racji negatywnego oddwiku subkultur modzieowych wrd
wikszoci spoeczestwa, wynikajcych w znacznej mierze wanie z cech, ktre czyni dane
rodowisko subkultur, czyli posiadaniem wasnych zasad, odmiennych od powszechnie
uznawanych, wasnego stylu ycia, wasnych norm odnoszcych si do sposobu ubierania si
itp.

144

Rozdzia 5. Sfera polityczna narodowego radykalizmu NOP.

5.1. Krytyka demokracji liberalnej.
Zanim rozpoczniemy analiz kwestii ustroju politycznego proponowanego przez NOP,
warto najpierw skupi si na krytyce demokracji liberalnej, na ktrej wszake oparty jest
ustrj wspczesnej Polski ju bowiem sama krytyka owego ustroju przekae nam
wartociowe informacje o wizji ustroju politycznego proponowanego przez NOP jako
alternatywa wobec III RP. Oto, co na temat ustroju demokratyczno-liberalnego ma do
powiedzenia prezes NOP: Jego podstaw jest >>lud<<, pojmowany jako zlepek jednostek o
przeciwstawnych interesach. Jednostka ma tutaj przynajmniej w mijajcej si z yciem
teorii prawo do nieograniczonej wolnoci. A e niemoliwym jest, by prawa tego mg
broni kady z osobna, koniecznym stao si utworzenie grup przedstawicieli >>ludu<<, ktre
w jego imieniu sprawowa bd rzdy. Tak narodziy si partie polityczne, w przeciwiestwie
do zatomizowanego spoeczestwa zjednoczone wsplnym celem, jakim jest dza
sprawowania wadzy za wszelk cen. To jedyny cel i program ich dziaania. A im wiksze
jest rozbicie spoeczestwa, tym wikszym egoizmem odznacza si jednostka tym bardziej
stabilny jest cay ten polityczny system. Sia demokracji tkwi bowiem w saboci narodu,
ktry nie potrafi zrozumie swej jednoci i potrzeb. Dlatego te pierwszym celem ataku stay
si elementy spajajce wsplnot, podstawowe instytucje ycia narodowego religia i
rodzina271. Ju niniejsza charakterystyka podaje nam pierwsz fundamentaln cech
demokratyczno-liberalnego (w publicystyce nazywanego po prostu demokracj), jak jest
indywidualizm i zwizana z nim atomizacja spoeczestwa: zamiast organicznej jednoci,
wsplnoty zoonej z rnych naturalnych grup spoecznych, zwizanej wspln religi,
kultur, tradycj historyczn, wsplnym pochodzeniem, demokracja liberalna opiera si na
wizji czowieka jako egoistycznej, kierujcym si wycznie wasnym interesem, skupionej na
sprawach doczesnych, materialnych, jednostki-atomie. W rezultacie demokracja opiera si na
tzw. ludzie lunym zbiorze egoistycznych, dbajcych wycznie o wasny zysk jednostekatomw, midzy ktrymi brak jest jakichkolwiek wizi psychicznych czy moralnych. Innymi
sowy demokracja liberalna w ujciu narodowych radykaw koniecznie opiera si na rozbiciu
elementarnych wizi spoecznych tam, gdzie sabe s wizi midzyludzkie, tam silna jest
demokracja.
Takie podejcie oznacza wic, e demokracja jest sprzeczna z prawem naturalnym wszak
w ideach NOP prawo naturalne jest podstaw niezbywalnych praw czowieka, ale take z
niego wynika jego spoeczna natura, ktra czowieka integralnie wie z naturalnymi grupami
spoecznymi: rodzin, wsplnot lokaln, wsplnot zawodow, a na bazie tyche grup
powstaje organiczna wsplnota narodowa wsplnota naturalna najwyszego rzdu.
Demokracja z kolei bdc oparta na liberalnej, a wic atomistycznej wizji czowieka i
spoeczestwa rozbija w naturalny porzdek rzeczy niszczy wszelkie naturalne
wsplnoty, wizj czowieka zakorzenionego zakorzenionego w konkretnej tradycji
historycznej, w konkretnej grupie spoecznej, powstaej z racji spoecznej natury ludzkiej. Jej
fundamentem jest nie wsplnota, lecz jednostka odizolowany atom, kierujcy si wycznie
egoizmem, dbaoci o wasny interes, okrelany ekonomicznie jako maksymalizacja zysku u
minimalizacja strat. To wizja czowieka egoisty i konsumenta, dla ktrego inni ludzie to
jednostki-egoici o odmiennych, a nawet sprzecznych interesach od niego. W lad za tym
spoeczestwo faktycznie traci racj bytu jako takie to tylko zbir odrbnych, cakiem
niezalenych, odizolowanych jednostek-atomw, w swej hierarchii wartoci przedkadajcy
271

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, ss. 13 14.

145

wasny interes ograniczajcy si zreszt do spraw materialnych nad jakiekolwiek inne

wartoci, szczeglnie te, ktre podporzdkowywayby jego egoizm wyszym,
ponadindywidualnym celom. Oczywicie z racji owej atomistycznej wizji czowieka i
spoeczestwa A. Gmurczyk akcentuje to, i gwny cel ataku liberalnej demokracji
skierowany jest przeciw rodzinie i religii dwch filarw adu naturalnego, przeciw ktremu
wystpuje demokracja wytwr zasad 1789 roku.
Jak wic widzimy, demokracja dla narodowych radykaw nie stanowi tylko metody
rzdzenia, ustroju politycznego niezalenego od jakichkolwiek idei, a przeto umoliwiajcego
podporzdkowanie go rnym ideom, pyncych z cakowicie odmiennych, nawet
przeciwstawnych rde. Demokracja zachodnia na ktrej oparty jest rwnie ustrj
polityczny wspczesnej Polski jest ustrojem integralnie zwizanym z liberalizmem, std te
dla NOP niemoliwym jest oderwanie go od liberalnego kontekstu ideowego i wpisanie jej
np. w obrb idei nacjonalistycznych, a wic powizanie idei nacjonalizmu z wizj ustroju
liberalno-demokratycznego, parlamentarnego. Demokracja liberalna moga bowiem narodzi
si wycznie dziki rozbiciu spoeczestwa jako konkretnej, organicznej, zakorzenionej
wsplnoty, dziki rozbiciu naturalnych grup spoecznych, w tym wsplnoty najwyszej
narodu. Std te wizja spoeczestwa jako lunego zbioru niepowizanych ze sob,
kierujcych si wasnym interesem egoistw wie si nie tylko z atakiem na rodzin czy
religi, ale po prostu na narodow tosamo spoeczestwo demokratyczno-liberalne to
spoeczestwo, w ktrym istniej tylko wyrwane ze swych korzeni kulturowo-etnicznych
jednostki-atomy, kierujce si ekonomicznie definiowanym zyskiem, dce do gromadzenia
i konsumowania coraz wikszej iloci dbr i zaspokajania coraz wymylniejszych potrzeb
to z kolei oznacza, e padaj jakiekolwiek bariery przed np. napywem osb o odmiennym
rasowo pochodzeniu czy o odmiennych wartociach kulturowych. Demokracja opierajc si
bowiem na prymacie jednostki, przyzwala na tworzenie spoeczestw wielokulturowych i
wielorasowych wszake licz si bowiem wycznie egoistyczne interesy jednostek, a nie
ponadindywidualne wizi spoeczne (etniczne, kulturowe, religijne, rasowe), a wic propaguje
wanie wizj spoeczestwa otwartego, zachcajc do mieszania ras, kultur, narodw
gdy faktycznie negowane jest wedug narodowych radykaw ich istnienie, skoro istniej
tylko egoistycznie nastawione jednostki.
Atomizacj spoeczestwa, prymat egoistycznego czowieka-atomu jako fundamentu
ustroju demokratyczno-liberalnego podkrelaj take inni narodowi radykaowie. R.
Larkowski opisuje np. sytuacj wspczesnych wizi spoecznych, poddanych erozji poprzez
funkcjonowanie demokracji liberalnej jako efekt programowej anarchii, czyli celowo
wprowadzanego spoecznego chaosu: System demoliberalny programowo dy do anarchii
prawno-spoecznej, ktra przynosi mu nieograniczone moliwoci manipulacyjne w
niesawnej dziedzinie zniewalania czowieka. () Struktury organizacyjne koterii
politycznych, ministerialnych i propagandowych su podstawowemu celowi systemu
zniewolenia ksztatowaniu chaosu, ktry nie przynosi za politykowi, lecz czowiekowi
cigle naraanemu na niebezpieczestwa. Urzdnik pastwa demoliberalnego, podobnie jak
artysta, prawnik i tzw. dziaacz praw obywatelskich, tworz realn atmosfer programowej
anarchii. () Dzisiejszy ksztat spoeczestwa i pastwa demokratycznego tworzy lune
zbiorowisko atomw ludzkich 272. W inny miejscu w publicysta, wskazujc na cakowicie
odmienne wizje czowieka w ideach nacjonalizmu i liberalizmu pisze: Narodowo-tradycyjny
styl ksztatowania roli czowieka, przeznaczonego do zmiany zaistniaej rzeczywistoci, jest

272

R. Larkowski, Chaos demokracji, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1, s. 6.

146

diametralnie odmienny od modelu tzw. liberalnej wolnoci jednostki, bdcej woln jedynie
w realizowaniu programu spoeczestwa otwartego273.
Oczywicie w nierozcznie zwizany z demokracj liberaln stan spoecznej atomizacji,
wicy si z upadkiem prymatu dobra wsplnego nad jednostkowym, egoistycznym, z
upadkiem grup spoecznych, ktrych elementem jest jednostka, a wynikajcy z liberalnej
afirmacji jednostki ludzkiej jako podmiotu bdcego ponad wszelkimi strukturami
spoecznymi, jako egoistycznego, odizolowanego od innych i niezalenego atomu,
kierujcego si w swoim yciu wycznie wasnym interesem, prowadzi w ujciu narodoworadykalnym do odrzucenia Prawdy Obiektywnej (Prawa Boego), a wic upadku granic
midzy dobrem a zem, absolutnych zasad moralnych, Prawdzie Obiektywnej
przeciwstawiajc neutralno wiatopogldow, bdc jednym z fundamentw ustroju
demokratyczno-liberalnego: Obywatel, umiejscowiony w systemie demoliberalnym, musi
przybiera katalog pz, aby jego poprawno zapewnia mu odpowiednie miejsce w stadnym
szyku. Intelekt mierzy si probierzem filosemityzmu, wolnoci aborcji, neutralnoci
wiatopogldowej, antyrasizmu, wyznawaniem kosmopolityzmu i oczywicie straszakiem
witej ekonomii. Przepustk do prawdziwego klubu europejczykw-intelektualistw (tak w
oryginale K. K.) jest take entuzjastyczny stosunek do homoseksualizmu i zniesienia kary
mierci274. Wolno jednostki w liberalnej demokracji, wanie z racji indywidualistycznej
wizji czowieka stawiajcej dobro jednostkowe, egoistyczne ponad wszelkimi innymi,
jednostk ludzk rozpatrujc jako atom, wynoszc go ponad wszelkie grupy spoeczne
traktowane przeto jako tylko wynik umw zawieranych midzy owymi niezalenymi,
kierujcymi si wasnym interesem jednostkami, oznacza take swobod definiowania dobra i
za to kada jednostka ludzka decyduje o tym, co wedug niej jest dobrem, a co zem, i
zgodnie z wasn opini podejmuje yciowe decyzje. Std te w liberalnej demokracji mamy
do czynienia nie z obiektywizmem moralnym, ale z relatywizmem, z subiektywizmem, gdzie
nie ma niezalenego od opinii ludzkich absolutnego, obiektywnego, gdy danego ludziom
przez Boga dobra i za s tylko subiektywne opinie jednostek odnonie do tego, co jest
dobre, a co ze, za w kwestii ustawodawstwa o tym, co jest suszne, a przeto powinno
obowizywa w spoeczestwie, decyduje wikszo ludzkich, jednostkowych opinii.
Demokracja wanie z racji jej oparcia jej na ideach liberalizmu jest dla narodowych
radykaw ustrojem nierozerwalnie zwizanym z materializmem i relatywizmem.
w relatywizm prowadzi oczywicie wedug narodowych radykaw do niemoralnoci
caego systemu odrzucenie prawdziwego adu wie si bowiem jednoznacznie z
gloryfikacj zasad faszywych, sprzecznych z natur wszechrzeczy, stworzonej przez Boga.
A. Zdolski w swoim referacie pt. Obowizek antydemokratyzmu wyranie powiza
demokracj liberaln z upadkiem absolutnych norm moralnych: Propaganda spoeczestwa
wielorasowego wieci dzi prawdziwe triumfy. Trwa proces zanikania poczucia narodowego.
Coraz szersze krgi ludzi obejmuje skrajny materializm i cile z nim zwizany nihilizm.
Upadaj wartoci, bdce fundamentem adu partego na cywilizacji aciskiej. Panoszy si
relatywizm, ktry nie oszczdza niczego, co wite. Rozmywa si znaczenie takich poj, jak
moralno, sprawiedliwo, wolno. O honorze nie mwi si ju wcale. Upada sztuka, a jej
miejsce zajmuje infantylna popkultura i pseudoawangarda, stawiajca sobie za cel ponienie
wszystkiego, co stanowi fundament aryjskiego adu spoecznego. () Wszechobecny
relatywizm sprawi, i dzisiaj nie ma adnych staych zasad. W demokratycznych
gosowaniach wybiera si te, ktre s wygodniejsze, a i te amie si przy kadej okazji. Bez
zasad nie ma cywilizacji. Gdy rozpadnie si cywilizacja aciska, cywilizacja aryjczykw (tak
273
274

R. Larkowski, Czowiek w Narodzie, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1, s. 7.

Tame, s. 7.

147

w oryginale K. K.), nie przetrwaj takle narody. Bez tradycyjnych, opartych na prawie
naturalnym regu narody zmieni si w zwyke hordy. Ludzko zleje si w jedn,
bezksztatn mas. Zrealizuje si idea masoskiego spoeczestwa wielorasowego i
wielokulturowego i to bdzie koniec biaego czowieka, koniec Europy. Wraz z ni odejd
w zapomnienie takie reakcyjne przeytki, jak: rasa, nard, rodzina 275. Wtruje mu K. Sitnik:
Rewolucja za dotkna rodzin. Podwaone zostao fundamentalne znaczenie tej komrki,
opartej na mczyzn i kobiet. Propagowane s wolne zwizki, legalizuje si zwizki
homoseksualne, w obliczu prawa zezwala zboczecom na adopcj i deprawacj niewinnych
dzieci. ()Materializm objawi si we wszystkich aspektach ycia, jako kult pienidza, jako
absolutyzacja zysku ze wszelk cen. W imi zysku dokonuje si masowego ludobjstwa w
postaci aborcji, w imi zysku legalizuje si eutanazj; dla zwikszenia zysku do produkcji
filmw pornograficznych zatrudnia si dzieci, dla pienidzy wycina si lasy, zabija si
zwierzta, emituje si miecie do atmosfery, wody i gleby 276. Jak wic widzimy, narodowi
radykaowie demokracj liberaln jako ustrj traktuj nie w sposb izolowany, wyrwany z
kontekstu, lecz przeciwnie w cisym powizaniu ze wszelkimi innymi dziedzinami ycia
ludzkiego. Cay bowiem porzdek spoeczny wynika z okrelonych idei, ktre w tym
wypadku okrela liberalizm na czele wanie z wizj jednostki ludzkiej-atomu,
wyemancypowanej, niezalenej, ktra jest podmiotem, a nie elementem jakichkolwiek
struktur spoecznych to jednostka-atom tworzy z innymi jednostkami-atomami grupy
spoeczne poprzez umowy, a to oznacza, i wszelkie struktury spoeczne s tylko wynikiem
konwencji o ich istnieniu decyduje wycznie wola tworzcych je jednostek. Co wicej, owa
gloryfikowana jako gwna kategoria spoeczna, polityczna i moralna jednostka decyduje o
swoim yciu rwnie poprzez okrelanie tego, co dobre i ze przekadajc ow cech na
spoeczestwo, pastwo i kultur oznacza to gloryfikacj zasady wikszoci o tym, co
dobre, co suszne, a wic obowizujce, decyduje wynik gosowania, wikszo opinii
jednostek-atomw. W ten sposb w miejsce absolutnych, prawdziwych zasad wkracza we
wszystkie dziedziny ycia czowieka pojmowanego wszake jako niezaleny od wszelkich
ogranicze, racjonalny i kalkulujcy w sposb ekonomiczny wasny interes podmiot zasada
wikszoci, co nieuchronnie prowadzi w ujciu trzeciopozycjonistw do relatywizmu,
materializmu i konsumpcjonizmu. O wszystkim decyduje bowiem wola jednostki bdcej
atomem, a z racji tego, i spoeczestwo to tylko zbir owych atomw, to decyzje odnoszce
si do wszelkich sfer ycia spoecznego okrelane s poprzez policzenie indywidualnych,
subiektywnych opinii (gosw) jednostek-atomw. Szczeglnie dobitnie wyrazi to K. Sitnik:
Polityczni onierze nie wierz w parlamentarn demokracj. Ten termin, wywodzcy si z
greckiej zbitki sw demos i kratos oznacza wadz ludu. Czy teraz lud czy nard rzdzi?
Nie! Pozwala mu si raz na kilka lat wybra tych, co go bd najlepiej oszukiwa podczas
wyborw. Pozwala mu si podczas plebiscytw decydowa o tym, czy ludobjstwo jest
rzecz dobr, czy z; czy gwaciciel dzieci ma by zgadzony, czy te lepiej, by posiedzia
troch na koszt wszystkich w wizieniu i po wyjciu z niego gwaci dalej 277.
Demokracja liberalna to ustrj zatem nierozerwalnie wicy si z atomizacj spoeczn, z
upadkiem naturalnych grup spoecznych, do ktrych kady czowiek przynaley z racji swojej
natury, a ktrych dobro z tego wzgldu stoi wyej anieli dobro jednostkowe, a take ustrj
co za tym idzie prowadzcy do upadku bezwzgldnych, boskich, prawdziwych wartoci, w
tym moralnych. To ustrj, w ktrym brak jest obiektywnych norm, za wszelkie zasady
ustalane s zasad wikszoci indywidualnych, subiektywnych opinii. Jednake taka krytyka
demokracji nie byaby pena, gdybymy pominli jeszcze jeden jej wany aspekt, a ktry w
275

Obowizek antydemokratyzmu. Referat Arkadiusza Zdolskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 8.

Zasady Rewolucji Narodowej. Referat Konrada Sitnika, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 11.
277
Tame, s. 11.
276

148

powyszym cytacie moglimy ju zaobserwowa, a mianowicie hipokryzj, oszustwo,

kamstwo jako cechy nieodczne od ustroju demokratyczno-liberalnego. Dla polskich
narodowych radykaw w ustrj szczeglnie wyrnia si rozbienoci midzy goszon
teori (wolno jednostki, moliwo udziau w wyborach powszechnych, a wiec w
decydowaniu politycznym, swobody obywatelskie) a praktyk. A. Gmurczyk pisze: W
polityce epoki demoliberalizmu pomidzy deklaracjami a faktycznym dziaaniem rozcig si
rw nie do przebycia. Chtnie zgodz si z tym, e nie jest to moe wynalazek
dwudziestowiecznej demokracji, lecz pewnym jest, e to wanie demokracja stan ten
pogbia, sztuk oszustwa doprowadzajc do perfekcji. Ba! Owa programowa nieuczciwo
rzdzcych w stosunku do rzdzonych postawiona zostaa na piedestale, jako Pierwsze i
Najwaniejsze Przykazanie Prawdziwego Demokraty 278. Na czym konkretnie hipokryzja
systemu demokratycznego polega? Prezes NOP nie unika owej kwestii: Im dalej w las
Demokracji tym wyraniejsze staj si tworzce go sprchniae drzewa. Demoliberalizm
tylko z daleka wyglda atrakcyjnie. Bo co tak naprawd nam oferuje? Wolno goszenia
wszelakich pogldw? Oczywicie! Tylko po wyraeniu pewnych opinii wolno ich autorw
zostaje szybko ograniczona do wiziennego spacerniaka. Lud ma niezbywalne prawo do
wyboru swych przedstawicieli w sposb wolny, rwny i od nikogo niezaleny? Jasne! Tylko
jak wybierze le (niezgodnie z oczekiwaniami bonzw nowego wspaniaego wiata), to
braterska interwencja wojskowa zrujnuje kraj cay i wybije tysice ludzi, ktrzy nie potrafili
wybra waciwie. Albo, co atwiejsze, Zorganizowana Demokracja otoczy takie pastwo
kordonem polityczno-gospodarczym. I niech wtedy lud pokazuje, jaki to jest sprytny! 279. Oto
wanie wedug NOP istota demokracji to ustrj bdcy zakamuflowan form rzdw
ucisku, w ktrej wadza faktycznie spoczywa w rkach oderwanej od wikszoci
spoeczestwa elity kapitalistycznej. Po jednej stronie mamy bowiem liberalne idee wolnoci
jednostki, swobd obywatelskich, udziau kadej jednostki jako obywatela w ksztatowaniu
polityki pastwa itd., jednake po drugiej otrzymujemy system centralistyczny,
wszechobecny w yciu obywatela, ingerujcy w kady aspekt jego ycia m.in. poprzez rodki
masowego przekazu. Demokracja to faktyczny, przy czym starannie zakamuflowany
totalitaryzm, w ktrym wadza pastwa (sprawowana przez elit kapitau) scentralizowana i
rozbudowana poprzez szereg instytucji narzuca kadej jednostce te same idee, wzorce
yciowe, pogldy dotyczce rnych sfer ycia. Jak kady ustrj totalitarny, take i tutaj owo
wszechobecne i wszechmocne pastwo posiada swoj ideologi jest ni wanie
demokratyczny liberalizm, na czele z ideami wolnoci jednostki (rwnie w kwestiach
obyczajowych i moralnych), neutralnoci wiatopogldowej, tolerancji, politycznej
poprawnoci, ideau spoeczestwa wielokulturowego i wielorasowego, obron rnych
mniejszoci uznanych za dotychczas uciskane. Wszyscy ci, ktrzy przeciwstawiaj si
owym fundamentom ideowym demokracji, s przez ten ustrj przeladowani, co wanie
wyrazi to powyej w ironiczny sposb A. Gmurczyk.
Kamstwo jako istota demokracji, a cilej jako osnowa jej organizacji i funkcjonowania,
wyraone zostao take przez Piotra Farfaa. W artykule o wymownym tytule
witokamstwo Demokracji czytamy: Relatywizm, ktry zakada, e nie ma Prawdy
Absolutnej, tak jak nie ma Absolutnego Za, potwierdza dwulicow natur demokracji, i
punkt widzenia zaley od punktu siedzenia. Dzisiejszy pseudoidealizm to suche liczby i
materializm w ekonomii, ekonomia w rodzinie, rozwizo seksualna zamiast mioci i
kamstwo w polityce. () Hipokryzja, w ktrej pod mask sloganw o wolnoci chowaj
twarze zakompleksieni karierowicze, jest niepodwaalnym elementem ycia politycznego
278
279

A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 13.

Tame, s. 10.

149

demokracji, a jego bezideowo przybraa form politycznej religii, w ktrej najwaniejszym

paradogmatem (tak w oryginale, by moe chodzi autorowi o paradygmat K. K.) nie jest
czowiek (wszak integralny element tworzcy System!), lecz instytucje Systemu. Spektakl
pod tytuem demokratyczne wybory odbywa si na zasadzie licytacji, czyli kto da (a raczej
obieca) wicej280. Organy wadzy pastwowej, wybory powszechne, partie polityczne to
tylko niektre narzdzia Systemu, za pomoc ktrych elita kapitalistyczna utwierdza swoj
wadz polityczn nie bez znaczenia s take mass media, ktre narzucaj jednostce
waciwy sposb mylenia i wzorce: Kamstwo w demokratyczne maszynce do prania
mzgw jest zarwno doranym instrumentem politycznym, jak i rwnie celem o
dalekosinych skutkach. We wspczesnych odmianach Systemu schemat jest jeden.
Kamstwa mniej lub istotne lub celowe prowokacje ujawnia si do publicznej wiadomoci za
pomoc mediw. W ten sposb wyrabia si w Narodzie poczucie zaufania do rodkw
masowej informacji to przecie w kocu one, korzystajc z niezalenych rde ujawniy
oszustwo! Jednoczenie ukrywa si przed publicznoci fakty, ktre mogyby zagrozi
istnieniu Systemu i doprowadzi do jego upadku. () Rola mediw jest istotnie wielka. To
one ksztatuj obraz ycia (spoecznego, politycznego, gospodarczego), jako czego
niezmiennego i nienaruszalnego, zniechcajc nawet wytrwaych do podjcia prb zmiany
tego stanu rzeczy. Jest to bodaj najpowaniejsza konsekwencja rzdw demokracji
rozsiewanie choroby totalnego nihilizmu 281. NOP przedstawia wic wizj funkcjonowania
demokracji jako totalnej iluzji, jak przecitnemu obywatelowi przedstawia elita sprawujc
faktyczn i pen wadz w pastwie demokratycznym, wykorzystujc do tego nie tyle aparat
represji (suby policyjne, wojsko itd.), lecz przede wszystkim rodki masowego przekazu,
afirmujce konsumpcyjny styl ycia, relatywizm etyczny, tolerancj itd. To wanie
wszechobecne kamstwo, wynikajce z braku uznania absolutnego dobra i za, jest
fundamentem demokracji, swoist jej si napdow: Kamstwo jest istot demokracji, jej
najwaniejszym nakazem. Wynika to z samego zaoenia systemu,, w ktrym kady mwi
prawd na swj sposb. Naley tu jednak zauway, e to ludzie zdeterminowani s przez
kamstwa Systemu, a nie odwrotnie. Czowiek rodzi si i wychowuje w warunkach, ktre w
wikszych lub mniejszy sposb wpywaj na jego postawy a dzisiejszy model
spoeczestwa to promocja egoizmu i materializmu282.
Co wicej, z racji owego kamstwa, relatywizmu etycznego, niweczcego rozrnienie
midzy absolutnym dobrem a zem, jak rwnie atomizacji spoecznej, wynika natura
demokracji jako zakamuflowanej oligarchii, czyli skrytych za parawanem liberalnych idei (a
wic indywidualistycznych, wolnociowych), absolutnych i niezalenych od reszty
spoeczestwa rzdw mniejszoci, a cilej elity kapitalistycznej. Z racji zniszczenia
wszelkich cia poredniczcych midzy jednostk a centraln wadz pastwow, czyli
organicznych tkanek, jak rodzina, wsplnota lokalna, wsplnota zawodowa, zanikny tym
samym wszelkie bariery mogce indywidualnego czowieka chroni przed wszechogarniajc
ingerencj aparatu pastwa. Co wicej, z racji relatywizmu etycznego, odrzucenia
absolutnych wartoci, uznania jednostki ludzkiej jako najwaniejsze dobro i uznajc wszelkie
grupy spoeczne za pochodne wzgldem niej, tj. bdce wytworem wycznie jednostekatomw na mocy konwencji, zaistniao niebezpieczestwo chaosu, wynikajcego ze
sprzecznych, egoistycznych de jednostek: Podobny chaos wymaga istnienia punktw
kierowniczych, ktre nakadaj ramy na ten magmowy ornament ludzki. Wymaga tego
podstawowy interes funkcjonariuszy demoliberalizmu, poniewa terror mniejszoci nad
wikszoci musi zachowa swoj rol kontrolowanego zastraszania. Zbyt beztroskie
280

P. Farfa, witokamstwo Demokracji, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), s. 10.

Tame, s. 10.
282
Tame, s. 10.
281

150

rozszerzanie postaw przestpczych, dewiacyjno-seksualnych i materialistycznych moe

spowodowa, e mniejszo przeronie wikszo, co zachwieje ca operacj
demoliberalnych dusz. Ich system zawsze opiera si na bezczelnej i krzykliwej mniejszoci
oraz na milczcej wikszoci. Inaczej zawodowi obrocy praw czowieka, adwokaci
gangsterw, a przede wszystkim przedstawiciele bezosobowego kapitau, strac racj swego
bytu283. Niniejszy fragment wyranie obrazuje stosunek narodowych radykaw do
demokracji w ustrj, bdcy dla nich Systemem, czyli wszechobejmujc czowieka
caoci, to zakamuflowany quasi-totalitaryzm, w ktrym oligarchiczna, kapitalistyczna
mniejszo za pomoc m.in. administracji, partii politycznych, wielu organizacji
pozarzdowych (cho propagujcych ideay owego Systemu), rodkw masowego przekazu
ksztatuje ycie obywateli wedug cile okrelonego demokratyczno-liberalnego, a wic
kosmopolitycznego, relatywistycznego i indywidualistycznego wzorca, okamujc
jednoczenie ich o swobodach obywatelskich, czy decydowaniu o losach pastwa poprzez np.
udzia w wyborach parlamentarnych, samorzdowych czy prezydenckich, dawic przy tym
wszystko to, co sprzeczne jest z ideami demokratyczno-liberalnymi, nawet oddolne,
niezalene, samorzdne inicjatywy obywateli, jeli sprzeczne jest to z interesami elity
kapitalistycznej. Oddajmy jeszcze gos narodowo-radykalnemu publicycie: Obecni
niszczyciele Tradycji nie dziaaj w tak dyletancki i partacki sposb jak bolszewicy.
Niewolnik musi utrzymywa system nie poprzez strach przed batem. On zdobywa pewno,
e tzw. wolny rynek, amerykaski styl ycia i wreszcie wrzucenie wistka papieru do urny
zapewni mu wolno. Niewolnik, idc dungl miasta, obawiajc si zgwacenia, rabunku,
zamordowania, moe sobie powtarza komunay o tym, i yje w pastwie prawa, korzystajc
ze wszystkich dobrodziejstw demokracji. Wadca-demolibera ma do rodkw
propagandowych i sprytu taniego gracza, aby tumaczy ca zgnilizn i materializm
dzisiejszej rzeczywistoci osawionymi kosztami budowy demokracji. Naley tylko doda, e
koszty bd pacone zawsze, poniewa s integraln czci socjalkapitalistycznej
doktryny284. Dla narodowych radykaw, jak widzimy, rnica midzy komunistycznym
totalitaryzmem a demokracj zachodni sprowadza si do metody cel jest bowiem ten sam:
centralizacja wadzy politycznej w rku elity oderwanej od reszty spoeczestwa, a co za tym
idzie pozbawienie narodu swojej tosamoci, wadzy i wasnoci.
Rwnie prezes NOP pisze w podobnym tonie, wyraajc dokadnie ten sam pogld: ()
Polacy zapragnli nie tylko lepszego bytu materialnego, uosabianego przez wyniony Zachd,
ale i wolnoci, o ktrej tyle si naczytali i nasuchali w zagranicznych audycjach radiowych.
Nie wiedzielimy, nie chcielimy wiedzie, e demokracj zachodnia od socjalistycznej
odrnia w istocie jedynie jzyk propagandy. Demoliberalizm serwuje bowiem naiwnym
tylko pozory wolnoci. Dopuszczajc do kibicowania w meczu, ktrym stawk jestemy my
sami, System stwarza wraenie peni uczestnictwa i wpywu na to, co si dzieje. Wolno
trwa jednak tylko do momentu, w ktrym podjta zostanie prba wskoczenia na boisko
wizienia krajw demokratycznie zaangaowanych pene s ludzi, ktrzy popenili t
nieostrono285. Jak widzimy w powyszej, sportowej analogii, istot demokracji
liberalnej jest kamstwo dotyczce partycypacji spoeczestwa w procesie decydowania
politycznego ustrj demokratyczno-liberalny w teorii (a wic np. poprzez pluralizm
polityczny, swobod dziaalnoci partii politycznych, swobody obywatelskie, powszechne
prawo wyborcze) gwarantuje powszechne uczestnictwo w yciu politycznym, jednake w
praktyce owa partycypacja sprowadza si tylko do biernego udziau w wyborach, ktre s
swego rodzajem igrzysk spoeczestwu wpaja si przekonanie o rnicach interesw
283

R. Larkowski, Chaos demokracji, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1, s. 6.

Tame, s. 6.
285
A. Gmurczyk, Rewolucja Integralna, s. 13.
284

151

midzy rnymi partiami politycznymi, o rywalizacji midzy nimi zachcajc do udziau w

powszechnych wyborach, dajc uud wpywu na sprawowanie wadzy politycznej, cho de
facto partie polityczne wsplnie tworz jeden, zwarty establishment, klas powizan z
kapitaem, kosmopolityczn, oderwan od reszty spoeczestwa.
Iluzoryczno uczestnictwa wyborw szczegowo przedstawi M. Radzikowski. Oto, co
pisa w 1995/1996 r. w narodowo-radykalny publicysta odnonie do wyborczych, obudnych
zdaniem polskich narodowych radykaw, igrzysk: Kosmopolityczno-plutokratyczna klasa
rzdzca urzdzia wic spoeczestwu igrzyska, za swoich przedstawicieli obsadzia w
charakterze gwnych aktorw tego smutnego widowiska. Wszystko po to, by po raz kolejny
odwrci uwag od malwersacji, afer, czy zwykej zdrady stanu elit rzdzcych. ()
Oczywicie wszyscy pragn wejcia do NATO i Unii Europejskiej to niezachwiany dowd
ich patriotyzmu i oddania sprawie Polski. Dla lepszego uwiarygodnienia tocz ze sob
nieustanne walki cho mwi waciwie o tym samym penej wasalizacji Polski pod
opiekuczymi skrzydami instytucji midzynarodowych z siedzibami w Brukseli, Strasburgu,
czy w Waszyngtonie286. Taki stan rzeczy oczywicie wymaga wyjtkowo rozbudowanego i
efektywnego w swym dziaaniu systemu rodkw masowego przekazu, odpowiednio
manipulujcego postawami, wartociami i preferencjami politycznymi czonkw
spoeczestwa, stwarzajc uud uczestnictwa w yciu politycznym, a wic wpywania na
polityk pastwa: Ten tragikomiczny spektakl jest, niestety, wpisany w istot demokracji i
cho wiadomo, e >>karty zostay ju rozdane<<, spoeczestwo udzi si moliwoci
dokonania rzeczywistych zmian, dajc upust wasnym emocjom i resentymentom. Ohyda
demokracji polega na zorganizowanym oszustwie i powszechnej hipokryzji dobrze
wiadomo, e wadza naley do kilku orodkw dyspozycyjnych, skupiajcych w swych
rkach rodki masowego przekazu (choby nazyway si one niezalenym) oraz
dysponujcych rodkami finansowymi, niezbdnymi dla rozszerzenia swych wpyww287.
Demoralizacja i dezinformacja spoeczestwa przez elit kapitalistyczn w owym
Systemie ma cile okrelony cel jest ni wanie upadek narodu polskiego: upadek
duchowy poprzez negacj prawdziwych, absolutnych wartoci, w tym moralnych, afirmacj
neutralnoci wiatopogldowej, czyli wedug narodowych radykaw relatywizmu
moralnego, co powoduje m.in. poparcie dla aborcji czy homoseksualizmu, upadek polityczny
poprzez denie do wyzbycia si niepodlegoci pastwa polskiego (poparcie dla dziaa
integracyjnych UE) oraz upadek ekonomiczny (koncentracja wasnoci w rkach rzdzcej
elity kapitalistycznej oraz wyprzeda najwaniejszych przedsibiorstw obcemu kapitaowi).
Jak wic widzimy, ustrj demokratyczno-liberalny krytykowany jest z pozycji katolickich,
tradycjonalistycznych oraz narodowych. Wedug NOP jest to ustrj polityczny, ktry odrzuca
oparcie wszystkich dziedzin ycia na Prawdzie Obiektywnej, propaguje neutralno
wiatopogldow, czyli relatywizm moralny, niszczy spoeczestwo jako wsplnot
organiczn poprzez goszenie indywidualistycznej, materialistycznej i kosmopolitycznej wizji
czowieka jako atomu, dla ktrego wasny, egoistyczny interes jest najwaniejszy, a przy tym
stanowi zamaskowan owymi demokratyczno-liberalnymi ideami wadz elity
kapitalistycznej, ktra pozbawia reszty spoeczestwa faktycznego wpywu na ycie
polityczne, tworzc tylko iluzj takiej partycypacji w postaci wyborw, ktrych wynik zawsze
jest zadowalajcy dla owej elity posiadajcej cakowicie rozbiene z narodem polskim
interesy i cele. Jak powinna zatem wyglda wedug polskich narodowych radykaw Polska
pod wzgldem ustrojowym? Czym rni si ustrj rzdw powszechnych od demokracji
liberalnej jako ideau ustrojowego, jak i jego praktycznego urzeczywistnienia, czyli III RP?
286
287

M. Radzikowski, Wyborcza iluzja, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1, s. 4.

Tame, s. 4.

152

5.2. Ustrj polityczny rzdw powszechnych jako remedium na

demokracj liberaln i na dyktatur proletariatu.
Przejdmy zatem do kwestii ustroju pastwa w ideach NOP. Oczywicie ugrupowanie
niniejsze jako polski przedstawiciel idei Trzeciej Pozycji take swj model ustroju
pastwa nazywa rzdami powszechnymi, wskazujc jednoznacznie na fakt, i pastwo owo
musi by rzdzone przez cay nard, wszystkie jego organiczne tkanki, i musi stwarza
warunki do udziau caej wsplnoty narodowej w sprawowaniu wadzy pastwowej, a wic
warunki do upowszechnienia dostpu do wadzy i wpywu na podejmowanie decyzji
dotyczcych polityki pastwa caemu narodowi, a nie tylko wybranym jego krgom. Ponadto
w kwestii podporzdkowania pastwa nie tylko narodowi, ale take prawu naturalnemu, ktre
wynika z Prawa Boego, a przy tym odrzucenia zasady wikszoci jako metody w
podejmowaniu decyzji politycznych, w tym pastwowych, NOP tosamy jest z
podstawowymi ideami trzeciopozycyjnymi. Wreszcie zbieno z ideami brytyjskich
trzeciopozycjonistw widzimy w decentralizacji wadzy pastwowej, w ograniczeniu zakresu
dziaania pastwa do niezbdnych rozmiarw, i upowszechnienia wadzy wrd
poszczeglnych organicznych struktur samego narodu, na czele z samorzdem terytorialnym i
zawodowym. Owa decentralizacja oczywicie z podporzdkowania pastwa organizmowi
narodowemu pastwo jako struktura tworzona przez nard si rzeczy nie moe
charakteryzowa si centralizmem, gdy oznaczaoby to zniewolenie obywateli,
podporzdkowanie organicznych tkanek narodu aparatowi biurokratycznemu, etatyzacj ycia
spoeczno-gospodarczego i politycznego, a wic naruszenie porzdku naturalnego, ktrego
nard jest integraln czci. Z owej suebnoci pastwa wobec narodu wynika wanie
decentralizacja, postulat pastwa organicznego w swym zakresie dziaania, ingerujcego w
ycie wsplnoty zgodnie z zasad pomocniczoci.
Jednake oprcz zbienoci idei polskich narodowych radykaw z fundamentalnymi
ideami trzeciopozycyjnymi dotyczcymi tak relacji midzy narodem a pastwem
przedstawionej w wyjtkowo szczegowo opracowanej przez NOP hierarchii wartoci, jak i
kwestii ustroju pastwa narodowego (powszechny udzia wszystkich czonkw narodu, jego
naturalnych grup spoecznych, w sprawowaniu wadzy w pastwie, decentralizacja pastwa
na rzecz rozwoju samorzdnoci, obowizywanie w prawodawstwie, a wic i w yciu
publicznym, Prawa Boego) mamy take do czynienia z rnicami o charakterze ideowym.
Rnice w wizji ustroju politycznego w ideach NOP i brytyjskich trzeciopozycjonistw nie
wynikaj bowiem tylko z postulatw zwizanych z konkretnymi organami wadzy pastwa,
powizaniami midzy nimi czy te szczegowymi rozwaaniami na temat funkcjonowania
pastwa narodowego nie s to rnice programowe, czyli wynikajce z programu
politycznego, obejmujcego szereg konkretnych i szczegowych postulatw zwizanych z
organizacj i funkcjonowaniem wizji ustrojowej pastwa narodowego, dokadnej konstrukcji
jego organw wadzy czy struktur, w ramach ktrej one bd funkcjonowa, jak te i
urzeczywistnieniem owego pastwa. Ot to wanie wizja ustroju pastwa w ideach NOP na
tle idei trzeciopozycyjnych, wypracowanych na Wyspach Brytyjskich, doskonale ukazuje, e
Trzecia Pozycja w poszczeglnych krajach moe by interpretowana rnorodnie, przez co
zasady wyoone w Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji poza Wyspami Brytyjskimi s
odbierane i rnie interpretowane zalenie od tradycji ruchu nacjonalistycznego z danego
kraju, bdc swoistym spektrum ideowym, ramami obejmujcymi szereg rnych idei jak
ju wyej zauwaylimy, niekoniecznie zbienych z ideami Brytyjczykw.
Trzeba bowiem zaznaczy, i NOP do swojej koncepcji pastwa wprowadza take inne
idee, nieobecne w wizji ustroju politycznego trzeciopozycjonistw brytyjskich. Idee owe
cz si co prawda z fundamentalnymi zasadami, ktre rwnie trzeciopozycjonici
153

podzielaj, jednake wanie z racji ich obecnoci ustrj polityczny w koncepcjach NOP
odbiega od wizji Brytyjczykw, mimo i s to take rzdy powszechne, w ktrych
zagwarantowany jest udzia caoci narodu w sprawowaniu wadzy pastwowej, Prawda
Obiektywna stanowi kryterium ustawodawstwa, a organizacja i funkcjonowanie pastwa
opieraj si na zasadzie decentralizacji. Idee wprowadzone otwarcie do koncepcji pastwa
narodowego przez narodowych radykaw polskich nie naruszaj tyche trzeciopozycyjnych
zasad, wspistniej z nimi, jednake wanie dziki nim wizja ustroju politycznego
generalnie odbiega od wizji Brytyjczykw.
Analizujc ustrj polityczny w ideach narodowo-radykalnych NOP jako polskiego
reprezentanta Trzeciej Pozycji, najpierw warto przypomnie tutaj pewne dwa zdania obecne
w polskim tumaczeniu Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji. Jak pamitamy, polskie
tumaczenie odbiega od oryginau, a niniejsze zdania s szczeglnie wane z uwagi na
omawian kwesti ot w punkcie powiconym rzdom powszechnym czytamy: O ile
zasada rzdw powszechnych jest w kadym narodzie i cywilizacji inna, to jej zasadniczy
motyw pozostaje taki sam. Stanowi on jasno, e samorzd oznacza, i ludzie musz dziaa
jeli ich decyzje maj by prawomocne zgodnie z Prawd Obiektywn288. Przytoczony
fragment wyranie wiadcz o tym, i dla NOP rzdy powszechne nie s wizj jednego,
cile okrelonego ustroju politycznego, przynalenego wszystkim narodom Europy wprost
przeciwnie, wyranie zawarte jest tutaj stwierdzenie, e pojcie rzdw powszechnych
odnosi si do zespou pewnych cech ustrojowych, ktry moe zosta urzeczywistniony w
rnych formach, zalenie od kultury danego narodu czy cywilizacji. Cechy owe okrelaj
bardziej tre pastwa , a jego formy tylko oglnikowo, pobienie. Co wicej, te dwa
fundamenty tworzce cznie w zesp cech ustrojowych, formujce ide rzdw
powszechnych tj. decentralizacja oraz prymat Prawdy Obiektywnej zostay take
wyraone przy zaprezentowaniu idei trzeciopozycyjnych przez przedstawiciela NOP na
Konferencji Narodowej w 1998 r.: Trzecia Pozycja opowiada si za rzdami powszechnymi,
przez ktre rozumiana jest szeroka decentralizacja ycia politycznego i gospodarczego. To
ludzie, w oparciu o Prawd Obiektywn i Prawd Bo decyduj o swoich losach, a nie
przekupni politycy czy skorumpowany establishment289.
Idea rzdw powszechnych wyznaczona w interpretacji NOP zostaje tylko przez dwie
zasady, stanowice cechy pastwa wiadczce o tym, czy dane pastwo gwarantuje rzdy
powszechne: prymat Prawdy Obiektywnej oraz decentralizacja polityczna i gospodarcza. To
wanie te dwie cechy wiadcz o tym, czy mona mwi o danym pastwie, i jest zgodne z
trzeciopozycyjn wizj pastwowoci, czy te jest jej przeciwna. Prawdziwe pastwo
narodowe, czyli rzdy powszechne, w kontekcie idei Trzeciej Pozycji to dla polskich
narodowych radykaw wanie pastwo oparte na podporzdkowaniu decyzji politycznych
Prawdzie Obiektywnej, ktr wyraa Prawo Boe, oraz zdecentralizowane, a wic
gwarantujce swobodny rozwj i samorzdno poszczeglnym grupo spoecznym narodu.
Przy takiej interpretacji, jak widzimy, pozostaje sporo miejsca na pewien zakres inwencji
twrczej, wynikajcej oczywicie z odmiennych dowiadcze historycznych czy tradycji
ruchw nacjonalistycznych danych krajw europejskich, jeli chodzi o tworzenie wizji ustroju
politycznego wasnego narodowego porzdku i to wanie w dziedzinie nie tylko
konkretnych propozycji programowych zmierzajcych do implementacji rzdw
powszechnych, ale take dodatkowych idei, dopeniajcych owe dwie zasady wynikajce z
Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji. Wizja rzdw powszechnych w danych ruchach
narodowo-rewolucyjnych z poszczeglnych krajw Europy moe si znaczco rni ze
288
289

Deklaracja Zasad, [w:] D. Holland, Polityczny onierz, s. 64.

Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.

154

wzgldu wanie na powizanie owych dwch filarw z dodatkowymi ideami, wynikajcymi

bezporednio, z rodzimych tradycji ustrojowych czy spucizny teoretycznej ruchu
nacjonalistycznego a tak sytuacj widzimy wanie w przypadku NOP std wanie zapis
w polskiej wersji Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji w swej istocie jednake wiele
znaczcy o tym, i zasada rzdw powszechnych jest w kadym narodzie i cywilizacja
inna.
Zanim przejdziemy zatem do analizy ustroju pastwa w ideach NOP ustroju bdcego
alternatyw wobec koncepcji ustrojowych propagowanych przez liberalizm i marksizm, a
przy tym bdcego polsk formu rzdw powszechnych warto najpierw zwrci uwag
na rnice odnonie do brytyjskiego pierwowzoru idei rzdw powszechnych. Jak ju
zauwaylimy, dla NOP rzdy powszechne zapisane w Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji
to nie konkretny ustrj polityczny, lecz bardziej idea pastwa wskazujca na dwie tylko
cechy: prymat Prawdy Obiektywnej (Prawa Boego) i decentralizacj polityczn, co przecie
otwiera drog do formuowania rnych wizji ustrojowych, ktre czy powinny wycznie
owe dwie cechy. Oczywicie oznacza to, i wizja ustroju pastwa w ideach NOP z
koncepcjami Brytyjczykw identyczna jest, jeli chodzi o owe dwie cechy i u polskich
narodowych radykaw, i u brytyjskich narodowych rewolucjonistw ustrj polityczny
bdcy owocem Rewolucji Narodowej winien oficjalnie uznawa i by zorganizowany w
oparciu o Prawd Obiektywn, a wic zerwa z neutralnoci wiatopogldow pastwa.
Rwnie w ustrj nie moe charakteryzowa si centralizmem, upastwawiajc wszelkie
dziedziny ycia ludzkiego, etatyzujc ycie samego narodu w zamian za to pastwo
powinno ogranicza swj zasig ingerencji w ycie wsplnoty narodowej do cile
okrelonych, niezbdnych tylko rozmiarw, zwizanych z bezpieczestwem
oglnonarodowym. Na tym jednake cechy wsplne NOP i brytyjskich trzeciopozycjonistw
kocz si.
Jakie zatem s rnice midzy polskimi a brytyjskimi trzeciopozycjonistami? Przede
wszystkim koniecznie trzeba stwierdzi, i w przypadku NOP nie ma mowy o jakichkolwiek
inspiracjach ideami zawartymi w Zielonej Ksice M. Kaddafiego. W adnym z artykuw
publikowanych przez narodowych radykaw nie znajdujemy choby nawet sugestii, i
rzdy powszechne oparte s na ideach libijskiego ideologa czy ustroju Libijskiej
Damahiriji. Ponadto co za tym idzie nie znajdujemy w tekstach NOP take sugestii, i
ustrj polityczny Polski po zwycistwie Rewolucji Narodowej bdzie demokracj
bezporedni, zwaszcza zorganizowan wedug koncepcji zawartych w niniejszej ksice w
artykuach NOP znajdziemy tez, i rzdy powszechne to autentyczna wadza narodu, i
pastwo w tym przypadku bdzie tworzone i rzdzone przez nard, i w ustrj zagwarantuje
wpyw na sprawowanie wadzy caemu narodowi, jednake brak jest tutaj np. koncepcji
utworzenia rnych zgromadze czy komitetw poczynajc od spoecznoci lokalnej, np.
danej gminy, w ktrej organem wadzy byoby zgromadzenie caej jej ludnoci, moliwoci
powoywania i odwoywania delegatw przez dany organ wadzy itd.
Elementy demokracji bezporedniej znajdujemy za to w koncepcjach B. Byrzykowskiego,
zawartych w jego artykule pt. Demokracja czy totalizm, ktry to stosowny fragment
zacytowalimy przy omawianiu ewolucji ideowej NOP. Tekst w jednake pochodzi z lat
osiemdziesitych, a oddzia warszawski prbowa je na przeomie lat osiemdziesitych i
dziewidziesitych wrcz interpretowa w kategoriach zgodnych z ustrojem demokratycznoliberalnym. Ponadto B. Byrzykowski zaprezentowa swoje koncepcje w oparciu o dualizm
demokracja totalizm, ktry wyranie rni si od podejcia NOP w tej kwestii od 1992 r., a
wic od ostatecznego opowiedzenia si za narodowym radykalizmem i Trzeci Pozycj. Co
wicej, NOP nie odwoywa si ju do tyche koncepcji od tej pory, std te trudno uzna je
za wci obowizujce w owym ugrupowaniu, cho take i nie mona ich cakowicie
155

przekrela jak ju zauwaylimy przy ich zacytowaniu, oparte s one na zasadzie

decentralizacji zasadzie, ktra wwczas powizana bya z demokracj liberaln, a
wymierzona bya zarwno przeciw realnemu socjalizmowi, jak i pokusom totalitarnym, czy
autorytarnym wrd niektrych polskich narodowcw, a od czasu oficjalnego przystpienia
do ITP posiada charakter wymierzony zarwno w liberaln, parlamentarn demokracj, jak i
autorytaryzm i totalitaryzm. Niemniej jednak pamita naley, i brak jest w artykuach NOP
otwarcie sformuowanych stwierdze odnoszcych si do wizji rzdw powszechnych jako
demokracji bezporedniej.
Co wicej, narodowi radykaowie nie czyni rozrnienia midzy demokracj liberaln, na
ktrej oparty jest System obowizujcy tak w Polsce, jak i innych krajw Zachodu, a innymi
typami demokracji. Ot demokracja sama w sobie jest odrzucana, cho NOP czyni to
identyfikujc demokracj jako tak z ustrojem wanie demokratyczno-liberalnym,
parlamentarnym. Std te koncepcje ustrojowe narodowych radykaw nie s przez nich
nazywane demokratycznymi, lecz wanie rzdami powszechnymi nawet jeli mona
odnie nieodparte wraenie, e mamy do czynienia z pewn alternatywn wobec
demoliberalizmu odmiana demokracji. W terminologii narodowo-radykalnej bowiem
demokracja per se jest zem i naley jednoznacznie do wiata materialistycznego,
antytradycyjnego i antychrzecijaskiego, przy czym jej charakterystyka, jak zobaczymy, jest
de facto charakterystyk parlamentaryzmu, systemu wielopartyjnego, neutralnoci
wiatopogldowej pastwa i innych cech charakterystycznych wanie dla demokracji
zachodniej, liberalnej.
Reasumujc, rnica midzy koncepcjami narodowo-radykalnymi NOP a brytyjskimi
trzeciopozycjonistami odnosi si do kwestii demokracji bezporedniej w ideach polskich
narodowych radykaw nie znajdziemy jakichkolwiek wrcz sugestii wskazujcych, i rzdy
powszechne to inspiracja ideami M. Kaddafiego czy nawet dystrybucjonistami wynikaj
one bowiem wycznie z inspiracji rodzimych, tj. historycznego narodowego radykalizmu, a
dokadniej ONR ABC. Brak jest zatem koncepcji ustrojowych charakterystycznych dla idei
demokracji bezporedniej zawartej w Zielonej Ksice. Co wicej, take i w kwestii
demokracji bezporedniej jako takiej nie znajdziemy bezporednich sformuowa
wskazujcych na to, i jej mechanizmy zostan zastosowane w ustroju rzdw
powszechnych takowe wskazania znajdujemy w artykule B. Byrzykowskiego
Demokracja czy totalizm, napisanym jednake w drugiej poowie lat osiemdziesitych.
W materiaach NOP znajdujemy za to otwarcie wyraan i powszechnie wystpujc inn
ide, ktrej brak jest w koncepcjach ustroju pastwa brytyjskich trzeciopozycjonistw, a
mianowicie ide hierarchii. Jak zauwaylimy, dla Brytyjczykw hierarchia otwarcie
podnoszona jest wycznie w kwestii funkcji spoecznych, i to na przykadzie spoeczestwa
redniowiecznego, co zostaje przedstawione w postaci hierarchii trzech typw
osobowociowych kapana, wojownika i chopa. W przeciwiestwie do brytyjskich
trzeciopozycjonistw polscy narodowi radykaowie jednake czstokro odwouj si do idei
hierarchii, czynic j jedn z najwaniejszych idei odnoszcych si tak do samego
spoeczestwa, jak i ustroju pastwa. Oto np. R. Larkowski pisze w jednym ze swoich
artykuw: Synonimem odrodzenia nie moe by masoska demokracja, lecz
hierarchiczno stworzona przez tradycjonalizm nacjonalistyczny i europejski. () Podstaw
istnienia czowieka w spoeczestwie i narodzie pozostaje hierarchia wierno zasadom
podporzdkowania siebie ustanowionej przez Boga regule wodzostwa. Stwrca nie stworzy
chaosu, lecz porzdek i dlatego potpiamy anarchizm, komunizm, socjalizm i skrajny,

156

antynarodowy liberalizm290. W niniejszym fragmencie artykuu narodowego radykaa

hierarchia pojmowana jest jako nieodczna cecha prawdziwego, a wic stworzonego przez
Boga porzdku spoecznego. Wszystko, co istnieje, w tej interpretacji umiejscowione zostaje
z woli Boga na odpowiednim dla siebie miejscu, a wic tworzy razem hierarchiczn drabin.
Co wicej, hierarchia zczona tutaj zostaje take z zasad wodzostwa. To wanie dziki
zasadzie wodzostwa wedug R. Larkowskiego istnieje hierarchia relacje hierarchiczne,
tworzce porzdek, s bowiem z woli Boga relacjami rozkazu i posuszestwa. Jak wic
widzimy, otrzymujemy wizj porzdku hierarchicznego oraz wodzowskiego, co oczywicie
otwiera drog do wysuwania koncepcji autorytarnych.
To oczywicie nie jedyny przykad obecnoci idei hierarchii w koncepcjach NOP, w tym
ustroju politycznego. W recenzji ksiki D. Hollanda Polityczny onierz czytamy np.:
Zaoenia ideowe Europy Ojczyzn d ku odtworzeniu hierarchicznej formuy jednoci
wsplnot narodowych291. Z kolei w przemwieniu wygoszonym przez M. ochowskiego na
I Kongresie NOP w 1994 r. hierarchiczno zostaje ujta jako podstawowa cecha odrodzonej
Polski: Jestem nacjonalist dlatego d do Polski Narodowej, bezklasowej,
zorganizowanej hierarchicznie nie na podstawie urodzenia, majtku, zasug, ale na
podstawie jednej idei zdolnoci brania na swe barki obowizkw wobec Narodu i
odpowiedzialnoci za ich spenianie 292. Zatrzymajmy si przy owej bezklasowoci. Co
prawda w termin bardziej pasuje do rozwaa nad kwesti ustroju spoeczno-gospodarczego,
to jednak ju tutaj warto poczyni rozrnienie midzy bezklasowoci narodu a jego
hierarchi, gdy te dwie idee posiadajc cakiem odmienny charakter, dotycz innych spraw, a
przy tym pozostajc jednak powizane ze sob. Zwrmy wic blisz uwag na powizanie
bezklasowoci narodu z jednoczesnym jego zhierarchizowaniem w fakt wyglda na rac
sprzeczno logiczn: wszak bezklasowo to cecha otwarcie wyraana przez ugrupowania
prezentujce rne nurty radykalnej lewicy, wic to z egalitaryzmem, powszechn
rwnoci. Tutaj jednake o rwnoci mowy by nie moe, gdy przecie wyranie M.
ochowski pisze o hierarchii narodowej jak zatem rozumie ow syntez? Warto tu
zaznaczy, i take R. Larkowski pisa wraz z potrzeb hierarchii narodowej, co nastpuje:
Jedno bezklasowego spoeczestwa ksztatuje wzajemny szacunek midzyludzki.
Kastowo rodowiska nie moe zapanowa ostatecznie, poniewa unicestwi normalne
funkcjonowanie psychologicznych zachowa narodu. Pogarda inteligenta do robotnika,
niech robotnika do rolnika i vice versa, jest zaprzeczeniem wszelkich dobrych obyczajw.
aden nard nie ostanie si na dusz met, gdy jego czonkowie urzdzaj sobie wzajemne
pieko na ziemi293. Ot bezklasowo odnosi si do zniesienia istniejcych zdaniem
narodowych radykaw w kapitalizmie klas spoecznych, a wic grup spoecznych
wyrnionych ze wzgldu na czynniki spoeczno-ekonomiczne, a tym samym nierwnoci
zwizanych z poziomem dochodw, majtkiem, wykonywanym zawodem itd. S one efektem
dziaania ekonomii kapitalistycznej, ktra nie gwarantuje autentycznej rwnoci szans w
yciu spoeczno-ekonomicznym, lecz przeciwnie prowadzi do koncentracji wadzy,
wasnoci i usug w rkach nielicznej elity bogaczy. Stratyfikacja spoeczna w systemie
kapitalistycznym nie posiada wedug narodowych radykaw adnego zwizku z autentyczn
natur ludzk, z jej zdolnociami, talentami, gdy kapitalizm to ustrj spoecznoekonomiczny nieuchronnie prowadzcy do coraz wikszych rozwarstwie dochodowych, co z
290

R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 5 (31),

ss. 11 (III) 14 (VI).
291
R. Larkowski, Droga wojownika, Szczerbiec, 1994, nr 7, s. 23.
292
My, polscy nacjonalici. Przemwienie Mirosawa ochowskiego, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 8.
293
R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 5 (31),
s. 11 (III).

157

kolei wywiera negatywny wpyw na powszechno dostpu do podstawowych usug

publicznych: zdrowie, owiata, kultura, zabezpieczenie socjalne. Bezklasowo w tym
przypadku M. ochowskiego oznacza zatem wizj Polski pozbawionej drastycznych
nierwnoci spoeczno-ekonomicznych bdcych efektem dziaania kapitalizmu. w termin
w radykalny sposb ma wyrazi sprzeciw wobec nierwnoci o charakterze spoecznoekonomicznym, tj. nierwnoci w szansach w yciu zawodowym, w dostpie do kultury,
zdrowia czy ubezpiecze socjalnych. Jednake w narodowym radykalizmie. Co ciekawe,
jednoczenie nie oznacza on w zamysach narodowych radykaw egalitaryzmu ot
bezklasowo to usunicie nierwnoci spowodowanych przez kapitalizm, a wic
nierwnoci m.in. w szansach startu w rnych sferach ycia spoecznego, a przeto
stworzenie warunkw do wytworzenia autentycznej solidarnoci spoecznej (narodowej). Z
kolei hierarchia wiza si powinna wycznie ze zdolnociami, z talentami danej
jednostkami, z prac i zaangaowaniem na rzecz dobra narodowego std te konieczna jest
rwno szans w yciu spoecznym tak, by zapewni kadej jednostce rwne warunki startu
w yciu narodu i moliwo udowodnienia samym sob, swoimi zdolnociami, swoim
moralnym zaangaowaniem, ile jest si wedug narodowych radykaw wart jako czonek
narodu hierarchia w takim rozumieniu nabiera cech stricte aksjologicznych, a nawet
moralnych: jej wyrnikiem bowiem jest nie majtek, pochodzenie czy dochd, czyli
kategorie spoeczno-ekonomiczne, lecz wartoci: ofiarno, lojalno, zaangaowanie,
powicenie. Innymi sowy, o czowieku w ustroju narodowym maj decydowa wycznie
wartoci duchowe, a nie kwestie materialne. Co wicej, taka hierarchia bdzie take w ujciu
NOP hierarchi powszechn zabezpieczenie rwnoci szans, a wic stworzenie warunkw
do, jak nazwali to M. ochowski i R. Larkowski, bezklasowoci, umoliwi wanie
upowszechnienie wadzy, wasnoci, szans w yciu spoecznym, jak rwnie i obowizkw
wobec dobra wsplnego, czyli narodu.
Hierarchiczno struktury narodu i pastwa z kolei w innymi artykule M. ochowskiego
tu wystpujcego jako Mirosaw S. ochowski prowadzi do systemu, w ktrym peni
wadzy sprawuje elita narodowa, wsppracujca z Kocioem: Obecny system rzdw w
Polsce wytworzy nieszczliwe i paradoksalne dowiadczenie, e daleko atwiej mona
Polsk rzdzi bezsensownie, ni doj do wadzy z najbardziej gbokimi ideaami.
Szczliwy charakter tej specyficznej polskiej waciwoci okae si wtedy, gdy nowa elita
Narodu obejmie rzdy. Wtedy te bdzie mona rozpocz skuteczn wspprac z
Kocioem katolickim w dziele pogbiania wychowania Polakw. Najpeniej moe bowiem
Koci twrczo wsppracowa z pastwem o ustroju monoelitarnym 294. Monoelitarno
wspomniana przez autora zacytowanego artykuu oznacza oczywicie jednolito,
niepodzielno i wyczno owej elity narodowej wadza w pastwie powinna nalee do
jednej formacji elitarnej, ukierunkowujcej wol narodu w jednym kierunku.
Skoro ju jestemy przy M. ochowskim i jego koncepcji hierarchii elity bdcej jej
zwieczeniem, to nie sposb nie zauway jego artykuu pt. Filozofia narodowej walki i
zwycistwa. Tame wanie znajdujemy dokadn wizj elity w ujciu tego publicysty
NOP, przy czym trzeba tutaj zastrzec, i w tekst nie stanowi w penym stopniu inwencji
twrczej autora jak zauway bowiem M. Strutyski, niniejszy artyku w znacznej mierze
jest powtrzeniem koncepcji zawartych w broszurze autorstwa Leona Caki (pseudonim
Bolesawa Piaseckiego) pt. Wielka Ideologia Narodu Polskiego, wydanej w 1940 r. 295
Uwzgldniajc ow obiekcj warto jednak przyjrze si niniejszemu artykuowi M.
ochowskiego, choby z tego wzgldu, i opublikowano go w gwnym organie prasowym
294
295

M. S. ochowski, Kierunki rozwoju wsplnoty narodowej, Szczerbiec, 1995, nr 1 (39), s. 4.

Zob. M. Strutyski, Religia i nard, s. 153.

158

NOP, jakim po dzi dzie jest czasopismo Szczerbiec, co oznacza, i wyraono owymi
koncepcjami zainteresowanie.
Osnow artykuu M. ochowskiego wystpujcego take i tutaj jako M. S. ochowski
jest koncepcja elity narodowej, opartej jednoznacznie na etosie rycerskim, heroicznym, a to z
kolei u niego wie si z afirmacj wojska. Oto, co ma do powiedzenia niniejszy publicysta:
() ideaem wewntrznym Polski jest stworzenie z narodu wsplnoty moralno-politycznej,
wyznajcej jedn, katolicka wiar i przepojonej duchem zdobywczym 296. Jak moemy
dostrzec, katolicyzm zostaje tutaj ujty jako wcielenie etosu heroicznego wedug M. S.
ochowskiego to wanie brak takowego wiatopogldu wojujcego, heroicznego i
katolickiego spowodowa sabo charakteru narodowego Polakw, przyczyniajc si m.in.
do upadku politycznego w dziejach: Brak naczelnych ideaw przewodnich znieksztaci
organiczn budow narodu. Powstaa std sia nieprawidowej, wewntrzno-socjalnej
mechaniki, z koniecznoci rodzi polsk niemoc historyczn 297. Konieczna jest zatem nowa
wiadomo narodowa, oparta wanie na wojujcym, tradycyjnym, czyli prawdziwym
katolicyzmie, a take co stanowi konsekwencj owego wiatopogldu stworzenie narodu
jako wsplnoty hierarchicznej, na czele ktrej sta bdzie elita. Co wicej, owa elita rwnie
w swojej wewntrznej strukturze powinna by zhierarchizowana: Ideaem wewntrznym
Polski jest umieszczenie centrum wadzy w hierarchicznej elicie. Organizacja wewntrzna
warstwy kierujcej musi wyoni nadrzdn elit oglnopolityczn (Organizacja Polityczna
Narodu) i podporzdkowa jej elity funkcyjne kierujce fachowo poszczeglnymi dziaami
ycia spoecznego narodu298. Elita rzdzca ustrojem narodowym powinna posiada zatem
struktur hierarchiczn, opieraj si na dwch stopniach:
- stopie wyszy: Organizacja Polityczna Narodu bdca elit polityczn, sprawujc
najwysz wadz (nadrzdna elita oglno-polityczna);
- stopie niszy: elita administracyjna, zoona z dziaw kierujcych odpowiedni dziedzin
ycia spoecznego (elity funkcyjne).
Taki sposb organizacji wadzy pastwowej, wraz oczywicie z przemiany wiadomoci
narodowej jest jedynym rozwizaniem zgodnym z polsk racj stanu, umoliwiajcym
polskiemu narodowi zachowanie tosamoci i rozwj we wszystkich dziedzinach jego ycia,
a wic nie tylko wynika u M. S. ochowskiego z pobudek ideowych, ale take z
poszukiwania najbardziej efektywnego modelu zarzdzania sprawami spoecznymi: ()
opowiedzenie si w ideale wewntrznym za elitarnym formowaniem rodowiska rzdzcego
jest wynikiem narodowej racji stanu. Interes caoci narodu domaga si stworzenia
najsprawniejszego systemu tradycji kierowniczych. Warunki te daje przede wszystkim ustrj
hierarchiczny, urzeczywistniajcy narodowe koniecznoci i waciwe rozumienie
nadchodzcej Nowej Ery299. Jakie powinny by kryteria doboru czonkw elity? Tej kwestii
M. S. ochowski w swoim tekcie nie porusza, cho z pewnoci moemy stwierdzi, i
byyby to kryteria w oparciu o cechy wewntrzne danej jednostki, charakter, osobowo, gdy
podstawowym wyrnikiem elity ma by wanie etos heroiczny, wierno zasadom takim,
jak odwaga, mstwo, czyn, aktywno, sia. Co wicej, z racji powizania heroizmu z
katolicyzmem w publicysta nie waha si okreli owej elity jako wspczesnego
odpowiednika redniowiecznego zakonu rycerskiego: Duch elity musi by duchem zakonu
rycerskiego, tworzy z czonkw jedno moralno-ideow (Organizacja Polityczna Narodu),
dawa gwarancj surowej odpowiedzialnoci. Kady kierownik, bdcy czonkiem elity, musi

296

M. S. ochowski, Filozofia narodowej walki i zwycistwa, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 3.

Tame, s. 3.
298
Tame, s. 3.
299
Tame, s. 3.
297

159

jednoczenie imponowa i stanowi wzr300. Elita narodowa zatem w tym ujciu to grupa
skupiajca w swych szeregach najbardziej wartociowe jednostki spord czonkw narodu,
wyrnione pod wzgldem zaangaowania ideowego i wartoci moralnych. To osoby bdce
wzorcami ycia w peni zgodnego z zasadami moralnymi, na jakich opiera si organiczna
wsplnota narodowa. Co wicej, w elicie narodowej rwnie powinny panowa stosunki
oparte na solidarnoci, braterstwie, wzajemnej pomocy, wynikajce z podporzdkowania
dobra jednostkowego dobru wsplnemu (narodowemu): Decydujc jest wierno celowi
zespou i wzajemna rycersko w stosunkach midzy kierownikami tworzcymi zesp.
Koleestwo i wierno pojte jako wartoci duchowe s dotychczas sabo znane
Polakom. Rozwiza je moe i musi Wielka Ideologia Narodu Polskiego, cementujca elit
rzdzc, wsplnym dla wszystkich jej czonkw pojmowaniem ycia jako suby
narodowi301. Elita narodowa nie tylko wic powinna wyrnia si jakoci intelektualn i
moraln jej czonkw, ale by take wzorcem wzajemnych stosunkw midzy czonkami
wsplnoty relacji polegajcych na odrzuceniu egoizmu, podporzdkowaniu swoich
interesw wsplnemu dobru, braterstwem, wzajemnemu traktowaniu si z godnoci i
szacunkiem jako towarzyszy w walce, wojownikw walczcych w imi tej samej sprawy. Co
ciekawe, w interpretacji M. S. ochowskiego w heroizm, ktry powinien by duchowym
fundamentem elity, nabiera cech stricte militarnych, tj. wie si bezporednio z wojskiem:
Ideaem wewntrznym Polski jest typ na wskro militarny, ucieleniajcy zasad, ze nad
Wis nawet spa trzeba z karabinem 302. Hierarchii narodowej powinna towarzyszy take
silna pozycja spoeczna armii, a sami onierze powinni by wychowani zgodnie z
wartociami heroicznymi i religijnymi. Std te wynikaj niezwykle charakterystyczne dla
niniejszego artykuu postulaty potraktowania rwnie armii jako zakonu rycerskiego, czy
choby traktowania ceremonii wojskowych jako quasi-religijnych rytuaw: Rekrutacja na
stanowiska dowdcw musi nosi znamiona powoania sakralnego. () onierz polski musi
mie poczucie czonka zakonu rycerskiego, ktry rozprzestrzeniajc Ducha Narodu
Polskiego, niweczy rozdzia mocy od dobra303. Na podstawie wic etosu heroicznego, cile
zespolonego z nacjonalizmem i religi katolick mona stwierdzi, i w onie elity narodowej
powizane byyby sfery polityki o wojskowoci wszak i armia, i elita narodowa powinny
mie charakter zakonu rycerskiego, przez co mona zinterpretowa to jako moliwo
wczenia do grona elity narodowej rwnie najwyszych szczebli dowdczych polskiego
wojska.
Inny jeszcze przykad wskazujcy na ide hierarchii ktrej kryterium oczywicie nie jest
dochd, majtek czy inne czynniki spoeczno-ekonomiczne, lecz lojalno, ofiarno,
aktywno jednostki w pracy na rzecz dobra narodu jako integralny, nieodczny element
ustrojowy Nowego Porzdku to nastpujcy fragment jednego z artykuw R. Larkowskiego,
pochodzcy z 1995/1996 r.: Z punktu widzenia nacjonalisty, pocztkiem szczerego
porzdkowania polskiej sceny, bdzie eliminacja szkodliwego tria: Unii Wolnoci Sojuszu
Lewicy Demokratycznej Unii Pracy. Dopiero na tak oczyszczonym polu moliwe s
autentyczne zmiany i pocztek ku hierarchicznemu porzdkowi narodowej Polski 304.
Oczywicie hierarchia jako fundamentalna cecha ustroju politycznego Nowego Porzdku w
Polsce jest odbiciem hierarchii obowizujcej w caym wszechwiecie wszak ustanowiona
zostaa przez Boga: Wraz ze zdrad Boskiego adu, przeciwko czowiekowi wystpia
natura. Nie starczyo ju miejsca dla hierarchii i zaczto konstruowa wiat anarchio300

Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
302
Tame, s. 3.
303
Tame, s. 3.
304
R. Larkowski, Chochoy eurokracji, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1 (96), s. 5.
301

160

liberalnego chaosu. Nadesza wolno materii wobec transcendentnego autorytetu305.

Ponadto hierarchia stanowi element, ktry jest nierozerwalny z wizj porzdku tam, gdzie
jest porzdek, tam te jest i hierarchia, a to oznacza oczywicie, i bez hierarchii powstaje
wycznie chaos. Hierarchia przeto stanowi musi jeden z fundamentw narodowego
radykalizmu to nie tylko cecha ustroju politycznego czy wizji narodu jako organicznej
jednoci, lecz jedna z najwaniejszych idei narodowo-radykalnych: Obrocy ducha musz
wyznawa antydemokratyzm, poniewa prawicowo i wiara opiera si na hierarchii
przeciwiestwie liberalnej wolnoci 306. Zwrmy tu uwag z kolei na ostre rozrnienie
midzy demokracj i liberalizmem a hierarchi: po jednej stronie mamy porzdek, wiar i
hierarchi, a po drugiej chaos, wolno jednostki, liberalizm i demokracj. Jeli chodzi o
prawicowo widzimy tutaj uycie owego terminu w wyjtkowo pozytywnym znaczeniu
taka cecha jednak w latach dziewidziesitych wrd narodowych radykaw publikujcych
w Szczerbcu bya czym niezwykle rzadkim i w gruncie rzeczy najbardziej zwizan
wanie z publicystyk R. Larkowskiego NOP wszake okrelao si jak przystao na
trzeciopozycjonistw jako organizacja odrzucajca tak prawic, jak i lewic. Jednake
koniecznie trzeba tu zastrzec, i nawet w pozytywnym uyciu przeze terminu prawica
wizao si to z odrzuceniem liberalizmu, a na gruncie gospodarczym kapitalizmu. R.
Larkowski bowiem narodowy radykalizm cile wiza z tradycjonalizmem integralnym i z
tego to powodu idee narodowo-radykalne stanowice dla syntez narodowotradycjonalistyczn traktowa jako radykaln i antyliberaln prawic.
Idea hierarchii jako integralny element narodowego radykalizmu widoczna jest take w
nastpujcym fragmencie jednego z artykuw R. Larkowskiego, poruszajcego kwesti
nacjonalistw jako mniejszoci yjcej we wrogim im spoeczestwie demokratycznoliberalnym: Jestemy mniejszoci we wasnym kraju. Trwamy, cigle naraeni na
przeladowania ze strony wszystkich si demokratycznych. W tym systemie istnej orgii praw
dla najbardziej dziwacznych mniejszoci religijnych, seksualnych i narodowociowych
brakuje jedynie iskry sawetnej tolerancji wobec Polakw-nacjonalistw. Po prostu doktryna
ideowa, goszca potrzeb hierarchii oraz wewntrznej rewolucji ducha narodowego, nie ma
miejsca w obecnym ukadzie oligarchicznym totalizmu demoliberalnego 307. Zwrmy uwag
na przeciwstawieniu hierarchii jako idei naszej, tj. narodowo-radykalnej, ich
demokracji liberalnej, scharakteryzowanej tutaj jako ustrj de facto oligarchiczny, a wic
oddajcy wadz w rce oderwanej od reszty spoeczestwa elity oczywicie elity
hodujcej wartociom cakowicie sprzecznym z wartociami chrzecijaskimi i narodowymi,
oraz totalitarny, tj. centralistyczny, w ktrym pastwo podporzdkowuje sobie wszystkie
sfery ycia obywatela i ksztatuje jego osobowo, pogldy, styl ycia z godnie z oficjalnie
uznawanymi ideami. Idee, na ktrych owa oligarchia opiera swoj wadz to m.in. tolerancja,
ktra oznacza wedug R. Larkowskiego poparcie dla wszelkich mniejszoci, w tym
seksualnych, religijnych, narodowociowych, a wic dla wszelkich rodowisk i idei
uderzajcych w narodowy i chrzecijaski porzdek, ktrego hierarchia jest integraln
czci.
Spord innych publicystw NOP podnoszcych ide hierarchii warto take wspomnie T.
Zieliskiego ot ju wczeniej zacytowalimy fragment jego artykuu odnoszcego si do
nacjonalizmu chrzecijaskiego. Przypomnijmy: W jego (tj. nacjonalizmu chrzecijaskiego
K. K.) pomieniach narodzi si Nowy ad, oparty na zasadach wolnoci i tradycji, prawdy i
sprawiedliwoci, hierarchii i autorytetu308. W tym miejscu z kolei widzimy powizanie
305

R. Larkowski, Wojownicy adu, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 2.

Tame, s. 2.
307
R. Larkowski, Droga przeznaczenia, Szczerbiec, 1995, nr 8 9 (46 47), s. 5.
308
T. Zieliski, Nowy nacjonalizm, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 11.
306

161

hierarchii m.in. tak z wolnoci, jak i z autorytetem porzdek hierarchiczny w owym ujciu
nie oznacza zniewolenia jednostki, pogwacenia jej wolnoci i innych praw czowieka
wynikajcych z prawa naturalnego, lecz wynika wycznie ze zrnicowania zdolnoci,
umiejtnoci, czy cech charakteru, ktre determinuj funkcj oraz miejsce w narodowym
organizmie, ktry to organizm z racji owego zrnicowania jest wanie hierarchiczny. Co
wicej, hierarchia wie si oczywicie z autorytetem wszak autorytet wrcz ex definitione
wie si z posuszestwem, powag, czci oddawan osobie postrzeganej jako wysza od
siebie, sub, a zatem cechami, ktre nieodczne s od relacji hierarchicznych.
Powysze przykady ukazuj dobitnie, i idea hierarchii nader czsto pojawia si w
rozwaaniach narodowo-radykalnych NOP. Co wicej, hierarchia taka nie oznacza tylko wizji
narodu jako uszeregowanych wsplnot, tj. hierarchia nie oznacza tutaj naturalnej budowy
organizmu: jednostka rodzina wsplnota lokalna i zawodowa nard, co moglimy
zauway przy omawianiu idei narodu, lecz jest hierarchia jednostkow, tj. tak, w ktrej o
miejscu w spoeczestwie i pastwie, jej pozycji spoecznej decyduje nie majtek czy dochd,
lecz jej praca, zaangaowanie, lojalno wobec idei narodowej, suba na rzecz dobra
wsplnego. Nie powinno wic zaskakiwa to, i idea hierarchii zostaa zawarta w hasowym
wyliczeniu podstawowych idei NOP. Ot w dokumencie zatytuowanym Narodowe
Odrodzenie Polski. O co walczymy znajdujemy nastpujce idee bezporednio odnoszce si
do kwestii ustroju politycznego:
za rzdami narodu przeciwko pastwowemu centralizmowi
za hierarchi narodow przeciwko faszywej demokracji
za odbudow wsplnot lokalnych przeciwko atomizacji spoeczestwa 309.
Co ciekawe, owo wyliczenie hasowe oparte na zasadzie za przeciw doczekao si
szeroko upowszechnionego uaktualnienia, zawartego w postaci dokumentu Wstp do
Narodowego Odrodzenia Polski, w ktrym postulatu hierarchii ju nie ma, za to moemy
przeczyta:
za powszechnymi rzdami Narodu przeciwko faszywej demokracji
za samorzdnoci przeciw pastwowemu centralizmowi
za odbudow wsplnot lokalnych przeciwko atomizacji spoeczestwa 310.
Niemniej jednak w nowy tekst nie wypar cakowicie starszego wyliczenia, obejmujcego
ide hierarchii narodu, gdy take by publikowany po tym, jak ju rozpowszechniano
Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski 311. Zreszt, jak zobaczymy przy wizji NOP
odnonie do idei rzdw powszechnych w polskim ujciu, idea hierarchii jako integralnej
cechy ustrojowej nie zostaa wcale pominita. Odnonie za do zacytowanych wyej dwch
wersji hasowego wyliczenia idei, to moemy zauway, i w nowszej wersji otrzymujemy
owo wyliczenie blisze Brytyjczykom: ot powszechne rzdy Narodu zostaj
przeciwstawione faszywej demokracji, pod czym z pewnoci ugrupowania z Wysp
Brytyjskich mogyby bez przeszkd si podpisa. Za to idee wyliczone w Narodowe
Odrodzenie Polski. O co walczymy ju zawieraj ow wyranie polsk specyfik, jak jest
otwarcie propagowana idea hierarchii: faszywej demokracji zostaje przeciwstawiona
hierarchia narodu, co przecie bez adnych ogrdek oznacza wanie scharakteryzowanie
ustroju politycznego jako ustroju hierarchicznego a co pozostaje wanie z dziedzictwem
narodowo-radykalnym, jeli chodzi o kwestie ustroju pastwa. Co wicej, wyranie widoczne
jest tutaj zestawienie hierarchii z poszanowaniem samorzdnoci, zrnicowania, a wic z

309

Narodowe Odrodzenie Polski. O co walczymy, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca,

1994, nr 2 (28), s. 14.
310
Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), s. 8.
311
Zob. np. Narodowe Odrodzenie Polski, O co walczymy, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33), s. 8.

162

zapewnieniem rzdw powszechnych narodu polskiego poprzez rozwj samorzdnoci, za

postawione naprzeciw uniformizacji i centralizmowi.
Rzdy powszechne wedug NOP to zatem ustrj hierarchiczny, monoideowy, tj.
oparty na prymacie Prawa Boego jako wyraajcego Prawd Obiektywn, a wic
odrzucajcy neutralno wiatopogldow pastwa, oraz zdecentralizowany, oparty na
rozwoju samorzdnoci terytorialnej i zawodowej przy jednoczesnym ograniczeniu zakresu
dziaania pastwa do niezbdnych z punktu widzenia dobra wsplnego (narodowego)
rozmiarw (polityka zagraniczna, obronno, bezpieczestwo wewntrzne) przy
jednoczesnym wzmocnieniu wadzy pastwowej w tyche dziedzinach. Jak pamitamy
bowiem z Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski, narodowi
radykaowie opowiadaj si za decentralizacj, a wic ograniczeniem zakresu wadzy pastwa
przy jej co jest szczeglnie charakterystyczne dla NOP na tle Brytyjczykw, u ktrych
takowej idei nie znajdziemy zdecydowanym wzmocnieniu. Przytoczmy stosowny, ju
wyej zreszt cytowany przy omawianiu relacji midzy narodem a pastwem, fragment:
Konieczne bdzie () ograniczenie obszaru dziaania struktury pastwa do waciwych
rozmiarw, przy jednoczesnym wzmocnieniu wadzy. Jak najwiksze uprawnienia pastwa
powinny by przekazane lokalnym samorzdom, tak, aby kady Polak mia rzeczywisty
wpyw na swoje ycie312. Decentralizacji, czyli wedug NOP przekazaniu uprawnie
pastwa w moliwie najwikszym stopniu samorzdom terytorialnym i zawodowym,
powinno towarzyszy take wzmocnienie wadzy pastwowej w tych dziedzinach, ktre
oczywicie przynale tylko do kompetencji pastwa. Narodowi radykaowie zatem pragn
zrwnoway decentralizacj, ograniczenie zakresu dziaania pastwa jednoczesnym jej
wzmocnieniem pastwo ograniczone, ale silne w ten zwizy sposb mona przedstawi
idea pastwa narodowego odnonie do zakresu ingerencji w ycie spoeczne. To wanie
zdecydowane wzmocnienie wadzy pastwa stanowi kolejny przykad rnicy midzy
koncepcjami polskimi a brytyjskimi odnonie do rzdw powszechnych: NOP otwarcie
domaga si wzmocnienia wadzy przy jednoczesnym jej ograniczeniu do waciwych
rozmiarw, za u Brytyjczykw brak jest owego postulatu.
Owo wzmocnienie wadzy pastwowej przy jednoczesnym odrzuceniu demokracji
liberalnej z jej parlamentaryzmem, wolnoci zrzeszania si, pluralizmem politycznym,
swobody wyznawania i manifestowania odmiennych przekona, w tym wiatopogldowych,
wielopartyjnoci, rywalizacyjnymi wyborami opartymi na powszechnym i rwnym prawie
do gosu (zasada jeden czowiek jeden gos), oczywicie moe budzi skojarzenia z
tendencjami autorytarnymi wszak mamy tu do czynienia z odrzuceniem zasad
demokratycznego liberalizmu, gwarantujcych trjpodzia wadz, prymat praw czowieka i
swobd obywatelskich, neutralnoci wiatopogldowej pastwa i domaganiem si
wzmocnienia wadzy pastwa, sugerujc wyranie, i ze wzgldu na istot demoliberalizmu
wadza pastwowa jest w takim ustroju saba i niewydolna. I rzeczywicie w niektrych
tekstach publicystw gwnego organu prasowego NOP, czyli Szczerbca mona spotka si
byo z wizj ustroju autorytarnego, cho oczywicie nie totalitarnego z racji odrzucenia
wszechobecnoci pastwa w yciu spoecznym, ochrony pewnego zakresu wolnoci i
wasnoci jednostek tworzcych organizm narodowy, co oczywicie jeszcze bardziej oddala
wizj rzdw powszechnych od wizji brytyjskich trzeciopozycjonistw.
Do takich osb nalea przede wszystkim R. Larkowski, publikujcy wiele artykuw w
niniejszym czasopimie w latach dziewidziesitych. Co ciekawe, ju 1993 r., a wic jeszcze
przed pojawieniem si szyldu NOP na amach owego czasopisma, ten narodowo-radykalny
publicysta pisa w odniesieniu m.in. do rodowisk dziaajcych na lsku, powizanych z
312

Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.

163

niemieckimi ziomkostwami, bynajmniej nie przebierajc w sowach: Dla dobra

otumanionych markami czy inn walut ludzi naley zdecydowanie ukrci podobne sabaty
ziomkostw, poniewa czasy przeomw mog przynie wadz twardo egzekwujc
podmiotowo polskiej racji stanu. Wielbiciele germaskiej dyscypliny mog obudzi si z
rk w nocniku, kiedy sowiaski dyktator wemie ich wszystkich za przysowiow mord.
Czas w nadchodzi milowymi krokami, natura nie znosi prni chaosu 313. A nadto dobitnie
widoczne jest tutaj woanie o wodza, kult charyzmatycznej, dysponujcej autorytetem
osobowoci, ktra skupiajc peni wadzy urzeczywistni wol narodu stawiajc czoa
wszelkim zagroeniom bytu narodowej wsplnoty i jej pastwa. Nie inaczej jest w artykuach
publikowanych przez R. Larkowskiego w nastpnych numerach Szczerbca ju nalecego
do NOP. Jeszcze w dodatku Awangarda Narodowa, redagowanym przez t organizacj w
1994 r., moemy przeczyta: Na pocztku kadego procesu odnowy duchowej grupy,
spoecznoci, narodu staje wolna jednostka, obdarzona poczuciem osobowej wartoci i
sprawiedliwoci dziejowej 314. Stwierdzenie owo, co wicej, zostaje poczynione w
odniesieniu do idei Nowego Czowieka, czyli Politycznego onierza, jednake widoczny jest
tutaj w kult przywdztwa, zasada wodzostwa wszak na czele wszelkiej zbiorowoci pod
warunkiem, i jest ona uporzdkowana, zorganizowana, a nie jest tylko mas chaotycznych
elementw staje wanie w przywdca, wdz, bdcy zwieczeniem hierarchii
obowizujcej w owej zbiorowoci. Powizanie autorytetu i hierarchii skutkuje wanie
autorytaryzmem pojtym jako ustrj polityczny penia wadzy sprawowana jest przez
najwybitniejsz jednostk, osob dysponuj nadzwyczajnymi walorami, cechami charakteru,
autorytetem, charyzm, umiejtnoci zjednywania wok siebie caego narodu i prowadzeniu
go ku jednej wizji przyszoci. Oczywicie widzimy tutaj take, i w wdz to take
najdoskonalsze urzeczywistnienie Nowego Czowieka, jednostka, ktrej osobowo
najblisza jest ideaowi Politycznego onierza innymi sowy, stanowi dla innych czonkw
narodu i aktywistw narodowo-rewolucyjnych wzorzec do naladowania. Oczywicie mona
take w tym miejscu stwierdzi, i z racji owej doskonaoci moralnej, wiernoci zasadom
Narodowej Rewolucji, w przywdca stanowi take zwieczenie nie tylko powszechnej
hierarchii narodowej, ale take hierarchii samego ruchu narodowo-radykalnego. Powysza
wizja wodza bohatera, jednostki wybitnej i heroicznej, przewija si wanie w publicystyce
R. Larkowskiego. W tym samym artykule w ten oto sposb opisuje wodza stajcego na czele
pastwa narodowego: Ideowy tradycjonalizm wymaga czasu, aby mg przygotowa grunt
pod powszechne odrodzenie utraconych wartoci. w fakt dziejowy przypieszy moe
powoanie wadzy autorytarnej o jednoznacznie polskim rodowodzie. Jedynie na fundamencie
odwiecznych tradycji plemiennych i narodowych, rozumny przywdca odbuduje spjno
narodow i godno polskiego obywatela 315. W innym z kolei miejscu czytamy: Odrzucajc
struktury pastwa bezprawia (tj. demokracji parlamentarnej K. K.), musimy powoa realn
form oborny Tradycji. Na etapie umacniania fundamentw antywartoci demokratycznych,
naley szuka si zorganizowanej hierarchii i autorytaryzmu narodowo-spoecznego. Wadza
zdegenerowanej kasty finansowo-politycznej przestaa oddziaywa ma czowieka zgranymi
hasami pseudowolnociowymi. Potrzebny jest osobowy autorytet, przedstawiciel idei, ktry
stanie si autentycznym alter ego dla stanu chaosu. W fazie postpujcych zwycistw si
rozkadu Obz Narodowo-Tradycjonalistyczny winien zorganizowa si na bazie
antydemokratyzmu. Sejmokracja pokazuje, czym jest kolegializm decyzji, podniesiony do
rangi skrajnego kretynizmu zgrai partyjniakw. Nard, zredukowany do roli motochu, nie
313

R. Larkowski, Mechanika zniewolenia, Szczerbiec, 1993, nr 10, s. 7.

R. Larkowski, Tradycjonalizm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 4, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 5 (31),
s. 10 (II).
315
Tame, s. 14 (VI).
314

164

potrafi zrozumie, a tym bardziej unicestwi terroru mniejszoci. Duchowa militaryzacja

naszej idei staje si koniecznoci wobec bezwadnej potgi struktur wadzy, opartych o
bezosobowo316. Take i w tym miejscu widzimy nieodczny zwizek hierarchii i
autorytetu, ktry w materii ustroju politycznego przybiera wanie form ustroju
hierarchicznego i autorytarnego na czele zhierarchizowanego narodu i pastwa staje
bowiem stanowica zwieczenie teje hierarchii wybitna osobowo, przywdca, wdz,
wyraajcy w swej osobie najmocniej lojalno i powicenie dla idei, czyli Prawdy
Obiektywnej, Absolutnej.
Mimo obecnoci otwarcie autorytarnych postulatw w publicystyce R. Larkowskiego,
publikowanej w Szczerbcu w latach dziewidziesitych, NOP nie przyj ostatecznie
autorytaryzmu jako ideau ustrojowego. Co prawda mona wysun stwierdzenie, i
decydujc si na publikacj artykuw owego narodowego radykaa, bezporednio
propagujcych autorytaryzm, a nawet poprzez zamieszczenie na tylnej okadki jednego z
numerw Szczerbca wizerunku chilijskiego dyktatora Augusto Pinocheta z wiele
mwicym dopiskiem Obroca Wiary, Rodziny i Narodu317, NOP wyraao
zainteresowanie autorytaryzmem jako moliwym rozwizaniem ustrojowym, to jednake
zabrako przysowiowej kropki nad i, ktra ostatecznie przypiecztowaaby oficjalne
stanowisko NOP w kwestii akceptacji autorytaryzmu.
Co wicej, owa kropka nad i zostaa w kocu przez narodowych radykaw postawiona
w 2009 r. na amach pierwszego numeru 17. Cywilizacji Czasw Prby, jednak wizao si
to zgoa z cakiem odmiennym stanowiskiem wobec autorytaryzmu, gdy ostatecznie odcito
si od wszelkich pokus dyktatorskich czy to autorytarnych, czy te totalitarnych. Uczyni to
B. Biernat piszc, co nastpuje: Nacjonalizm XXI wieku musi w sposb jednoznaczny
odrzuci tak mentalno. Zdaj sobie spraw, e pokusa wprowadzenia ustroju totalitarnego
jest du. Z pewnoci w marzeniach co poniektrych nacjonalistw modego pokolenia
pojawia si wizja zaprowadzenia porzdku przez nowe pastwo Wielkiej Polski,
uwielbienie Wodza Narodu, ktrego obrazki bd wisie w kadej, choby najmniejszej
placwce, i sia umundurowanych szeregw, kroczcych po brukach miast. W caym tym
krgu marze o czystym kraju zapomina si jednak o samej istocie nacjonalizmu: o pracy
dla Narodu przez tene Nard wykonywanej 318. Koniecznie trzeba tu jednak nadmieni, i
w publicysta totalitaryzm charakteryzuje niezwykle szeroko, identyfikujc go po prostu z
dyktatur, nie wchodzc np. w rozrnienie midzy autorytaryzmem a totalitaryzmem sensu
stricte: Mamy wic ustrj totalistyczny, po stronie ktrego stoi cay szereg autokratw,
monarchistw, zwolennikw dyktatury wieckiej, duchowej ot, masy ludzi, ktrych pogldy
ustrojowe ograniczaj si do stwierdzenia, i nard to trzeba za pysk trzyma! 319.
Totalitaryzm dla B. Biernata zatem po nabiera cech wybitnie publicystycznych,
nacechowanych na dodatek negatywnym wydwikiem. Zwolennikiem totalitaryzmu okazuje
si dla publicysty jest kady, kto uwaa, e wadza w pastwie powinna zosta skupiona w
rku jednej osoby czy grupy spoecznej, patrzcej z gry na reszt spoeczestwa,
odmawiajcej jej prawa do samoorganizacji i uwaajcej przeto, e jednolita, niepodzielna
wadza powinna by przynalena owej osobie lub grupie spoecznej. Ba przy takim
podejciu B. Biernata do kwestii totalistycznego ustroju moemy uzna, i totalitaryzm
jak i dyktatura, gdy te pojcia s w tym przypadku oczywicie traktowane jako synonimy
to kady ustrj polityczny, ktry depolityzuje wikszo spoeczestwa, wycza je od
wpywu na podejmowanie decyzji politycznych, i sprawuje wadz na pozbawionym
316

R. Larkowski, Chaos demokracji, Szczerbiec, 1995/1996, nr 1 (96), s. 6.

Zob. Szczerbiec, 1998, nr 11 12 (85 86).
318
B. Biernat, Ustrj Narodowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 2.
319
Tame, s. 2.
317

165

politycznej podmiotowoci spoeczestwem poprzez rozbudowany aparat przemocy.

Oczywicie w konsekwencji wadza w takim pastwie nie jest narodowa, tj. nie sprawuje j
sam nard, jak te i nawet owo pastwo nie kieruje si interesem narodowym. Powstaje tym
samym przepa midzy rzdzonymi a rzdzcymi, co oczywicie dla nacjonalisty jest nie do
przyjcia jednym z hase NOP jest wszake Dla Narodu przez Nard, a wprowadzenie
dyktatury czy to autorytarnej, czy totalitarnej, spowodowa moe wycznie wanie
depolityzacj narodu, czyli jego odpolitycznienie, tj. odepchnicie narodu od wpywu na
podejmowanie decyzji politycznych, oderwanie aparatu rzdzcego od narodu i w rezultacie
postawienie pastwa ju oderwanego od kontroli spoecznej nad narodem, co oczywicie
wedug NOP jest zaprzeczeniem rzdw powszechnych.
Gwn przeszkod, jak widzimy, w ostatecznym przyjciu autorytaryzmu, bya wanie
akcentowana podmiotowo polityczna narodu w ujciu trzeciopozycyjnym bowiem, w tym
rwnie NOP pastwo miao by nie tylko struktur suc interesom narodu, ale take
rzdzonym przez tene nard, a wic umoliwiajcym powszechny udzia w narodowej
wsplnoty, czyli wszystkich jej czonkw w sprawowaniu wadzy w pastwie takiego
rozwizania oczywicie ustrj autorytarny nie gwarantowa. Co wicej, istniao
niebezpieczestwo zniszczenia organicznej struktury spoeczestwa poprzez jej etatyzacj.
Wojciech Trojan, zwizany z NOP, w swojej broszurze powiconej zagadnieniu
korporacjonizmu i jej implementacji, zauwaa, i nie tylko totalitarne, faszystowskie Wochy
zniszczyy autentyczny korporacjonizm, ktry zakada samorzdno i oddoln genez
korporacji zawodowych, ale nawet pastwa katolickie i autorytarne, jak Portugalia pod
rzdami Oliveiry Salazara czy Austria Engelberta Dolfussa nie urzeczywistniy katolickiego i
prawdziwie organicznego korporacjonizmu ze wzgldu wanie na ustrj autorytarny, ktry
nieuchronnie prowadzi do odgrnego ksztatowania rzeczywistoci spoecznej, dawic
organiczny, a wic m.in. ksztatujcy si oddolnie, niezalenie od biurokracji pastwowej,
charakter spoeczestwa: Przy budowaniu fundamentw pastw korporacyjnych starano si
doskonali formy prawne korporacji zawodowych, dostrzegano potrzeb ustalania procedur
ich funkcjonowania. Zapominano jednak, by moe zbyt czsto, e istota jakiegokolwiek
ustroju ley w jego suebnoci wobec narodu. () Starano si utworzy system
korporacyjny od gry tumic kad inicjatyw wymierzon w ten nakazowy
korporacjonizm320.
Jednake, co ciekawe, brak ostatecznej akceptacji autorytaryzmu nie oznaczao wcale
odrzucenia idei hierarchii wprost przeciwnie, jak ju zauwaylimy, hierarchiczno w
przypadku NOP zostaa uznana za integralny element wizji narodu i pastwa, a w niektrych
tekstach publicystw owej partii wrcz wyniesiona zostaa do jednej z najwaniejszych idei
narodowego radykalizmu.
Podsumujmy zatem podstawowe idee ustroju politycznego NOP, w tym te i te, ktre
odrniaj polskich narodowych radykaw z owej organizacji od brytyjskich
trzeciopozycjonistw:
- prymat Prawdy Obiektywnej, tj. uznanie przez pastwo Prawa Boego za fundament
ustawodawstwa, uznanie Boga za rdo wadzy, penalizacja wszelkich sprzecznych z
prawem naturalnym zachowa i praktyk, uznanych przeto za niemoralne: aborcja, eutanazja,
homoseksualizm;
- decentralizacja polityczna i gospodarcza, tj. upowszechnienie wadzy i wasnoci,
ograniczenie zakresu dziaania pastwa do cile wyznaczonych kompetencji, zwizanych z
zapewnieniem bezpieczestwa wewntrznego, zewntrznego i prowadzenia polityki
zagranicznej jako pastwa suwerennego, rozwj samorzdnoci terytorialnej i zawodowej.
320

W. Trojan, Koncepcje korporacjonizmu, Warszawa, ss. 24 28.

166

Owe powysze cechy cile wi si fundamentami Trzeciej Pozycji, ktre wedug NOP s
wsplne dla wszystkich ugrupowa mieszczcych si w owym spektrum ideowym.
Jednoczenie owe cechy nie wyczerpuj oczywicie wizj pastwa narodowego w
koncepcjach narodowych radykaw. Oto kolejne cechy ustroju politycznego propagowanego
przez NOP, szczeglnie wice si z ow organizacj i odrniajce j od brytyjskich
organizacji trzeciopozycyjnych:
- wzmocnienie wadzy pastwa w owych cile wyznaczonych, jemu tylko przynalenych
kompetencjach, zrwnowaenie decentralizacji, ograniczenia zakresu dziaania organw
wadzy pastwa ich wzmocnieniem w jego waciwych sferach aktywnoci
- hierarchia jako fundamentalna cecha struktury narodu i pastwa, wica si z okreleniem
kadej jednostce pozycji w pastwie stosownie do jej umiejtnoci, zdolnoci, jak i
zaangaowania ideowego, pracy na rzecz dobra narodu, lojalnoci, wiernoci zasadom,
zgodnoci jej postpowania w yciu codziennym z wartociami chrzecijaskimi i
narodowymi innymi sowy, hierarchia w oparciu o kryteria moralne i aksjologiczne, majca
zasig powszechny, tj. odnoszca si do wszystkich czonkw narodu, przeamujca bariery
zwizane z czynnikami spoeczno-ekonomicznymi (pochodzenie spoeczne, dochd,
posiadany majtek, wykonywany zawd, wyksztacenie), a przeto bdca wynikiem rwnoci
szans.
Jak wic widzimy, rzdy powszechne w interpretacji NOP to faktycznie rzdy
powszechne i hierarchiczne. Oczywicie nasuwa si tutaj nastpujce pytanie: czy hierarchia
nie stoi w sprzecznoci z deniem do upowszechnienia dostpu do wadzy i kontroli nad ni
dla wszystkich czonkw narodu, jego warstw spoecznych, naturalnych grup spoecznych
jako tkanek organizmu narodowego? Wszake hierarchia jakkolwiek pojta, bez wzgldu na
kryteria wie si z wartociowaniem jednostek jako czonkw danej zbiorowoci, a przeto
nieuchronnie prowadzi do nierwnoci np. w sferze moliwoci wpywu na podejmowanie
decyzji politycznych. Innymi sowy, hierarchizacja danej zbiorowoci prowadzi po prostu do
elitaryzmu, poprzez ktry w tym miejscu rozumiemy skupienie wadzy w pastwie przez
cile okrelon wsk grup spoeczn. Nie bez znaczenia take jest tutaj kwestia organizacji
samego ruchu narodowo-radykalnego, majcego by swoist szko wychowania Nowego
Czowieka, kuni wyszego typu czowieka, a take organizacj zhierarchizowan,
skupiajc w swoich szeregach aktywistw urzeczywistniajcych idea Politycznych
onierzy. To z kolei oznacza, i si rzeczy owi Nowi Ludzie, Polityczni onierze bd
mieli pierwszestwo w dostpie do sprawowania wadzy pastwowej tym bardziej, e
przecie, jak napisa to cytowany ju A. Gmurczyk, nie kady moe i nie kady powinien by
Politycznym onierzem. Std te wizja rzdw powszechnych Narodu, za ktr opowiada
si NOP, w praktyce moe prowadzi do rzdw Politycznych onierzy jako awangardy
narodu nard sprawowaby swoj wadz niejako prowadzony przez swoj elit, cilej
awangard skojarzenia z leninowskimi koncepcjami partii-awangardy s tutaj uderzajce.
Take przecie w komunizmie mielimy do czynienia z idea pastwa jako dyktatury
proletariatu, w ktrym partia komunistyczna miaa peni rol awangardy klasy robotniczej,
co w praktyce prowadzio wanie do dyktatury partii, tak mocno atakowanej przez niektre
rodowiska radykalnej lewicy. Jak zatem ow powszechno wadzy narodu, podkrelanie
przez NOP, i pastwo jest tylko struktura powoan i rzdzon przez nard, a wic peni rol
suebn wobec narodu, co automatycznie oznacza musi wedug narodowych radykaw
ograniczenie zakresu dziaalnoci pastwa do cile okrelonych rozmiarw i rozwj
samorzdnoci poprzez jak najszersze kompetencje przyznane organom samorzdu
terytorialnego i zawodowego (tj. korporacjom zawodowym), owo ugrupowanie czy z ide
hierarchii? Aby odpowiedzie na to pytanie, musimy jednake odwoa si do dorobku
ideowego przedwojennych narodowych radykaw oraz jednej z gwnych teoretykw tzw.
167

modych Stronnictwa Narodowego, ktrzy s gwnym rdem inspiracji NOP w tej kwestii.
Tak si bowiem skada, i polscy narodowi radykaowie kontynuuj wyranie ustrojowe idee
narodowo-radykalne, o czym wiadczy chociaby publikowanie tekstw teoretykw
przedwojennych zwizanych przede wszystkim z ONR ABC, szczeglnie w kwestii
powizania upowszechnienia wadzy politycznej z hierarchi. Zwrmy si zatem do
wybranych tekstw historycznych narodowych radykaw.
Przede wszystkim naley zacz od Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego,
ogoszonej przez ONR w 1934 r. To wanie w tym dokumencie znajdujemy ide organizacji
Narodu, w innych materiaach teoretykw narodowo-radykalnych nazywan Organizacj
Polityczn Narodu to wanie w tej idei znajdujemy wspwystpowanie cech ustrojowych:
hierarchii z jednoczesnym stworzeniem warunkw dla upowszechnienia wadzy politycznej
dla caego narodu. W niniejszym dokumencie tak przedstawiona zostaje Organizacja
Polityczna Narodu: Wadz w Pastwie winna sprawowa hierarchiczna organizacja narodu,
w ktrej kady Polak na waciwym terenie wspdziaa w rzdach narodowych. Ustrj
narodowy przywrci musi powag i rzdy prawa, odrodzenie godnoci osobistej Polaka i
zastpi rzdy mechanicznej siy rzdami autorytetu pastwa. Zajmowanie wyszego
stanowiska w organizacji politycznej Narodu nakada bdzie na kadego wiksze obowizki
i wiksz odpowiedzialno, nie za stawa si rdem przywilejw i korzyci 321. Niniejszy
fragment mgby z powodzeniem by goszony przez narodowych radykaw i wspczenie,
biorc pod uwag ujcie idei rzdw powszechnych jako idei pastwa hierarchicznego. w
zacytowany punkt dokumentu ONR z 1934 r. otwarcie postuluje wanie idea pastwa, ktre
mona by take bez przeszkd okreli mianem rzdw powszechnych Narodu, jak nazywa
swj idea NOP. Zwrmy bacznie uwag choby na pierwsze zdanie zacytowanego
fragmentu mowa jest wszake o hierarchicznej organizacji Narodu, ktra bdzie
sprawowa wadz w pastwie narodowym, Owa organizacja, jak widzimy, bdzie posiada
struktur hierarchiczn, co oczywicie oznacza, i hierarchia stanie si jedn z naczelnych
idei charakteryzujcych ustrj pastwa. Jednake w dalszej czci owego zdania wszake
otwarcie zawarte jest stwierdzenie, i w ramach owej hierarchicznej organizacji kady Polak
w odpowiednim dla siebie miejscu bdzie mia wspudzia w ksztatowaniu wadzy
pastwowej.
Kluczowa okazuje si tutaj fraza kady Polak oznacza ona oczywicie, e owa
organizacja hierarchiczna narodu obejmowa bdzie cay nard, wszystkich Polakw, a wic
wszystkich obywateli nowego pastwa innymi sowy, bdzie ona wanie powszechna, a
przeto z racji tego, e to owa organizacja ma sprawowa wadz w pastwie cay nard w
jej ramach bdzie rzdzi tyme pastwem. Polskim pastwem wszake ma rzdzi
hierarchiczna organizacja Narodu, ale z racji tego, e obejmowa ma owa organizacja
wszystkich Polakw, to w konsekwencji cay nard bdzie sprawowa wadz w swym
pastwem tym oto sposobem mamy do czynienia wanie z rzdami powszechnymi.
Rzdy powszechne w myl zaoe narodowych radykaw historycznych to wanie rzdy
caej wsplnoty narodowej, wszystkich bez wyjtku jej czonkw w ramach organizacji
Narodu. Owa hierarchiczna organizacja Narodu zatem nie jest struktur organizacyjn
skupiajc tylko okrelon, wyselekcjonowana wedug stosownych kryteriw grup spord
narodu, lecz cay nard przeto posiada ona charakter powszechny, a skoro tak wanie
pojta organizacja Narodu ma rzdzi pastwem, to oznacza to nic innego, jak rzdzenie
tyme pastwem przez cay nard. Innymi sowy co jest oczywiste kady Polak bdzie
mia swj udzia w sprawowaniu wadzy w pastwie narodowym, bdc jak kady inny jego
321

Deklaracja Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 64.

168

rodak, bdcy z racji polskiej narodowoci take obywatele pastwa polskiego czonkiem
owej organizacji Narodu.
Jednake w ramach owej powszechnej, czyli obejmujcej ca wsplnot narodow,
wszystkich jej czonkw, organizacji Narodu bdzie panowa hierarchia. Owa organizacja
Narodu, obejmujca cay narodowy organizm musi bowiem wedug narodowych radykaw
posiada charakter hierarchiczny kady Polak bdzie mia zatem wpyw na decyzje
polityczne, bdzie mia swj udzia w ksztatowaniu wadzy pastwowej, w podejmowaniu
decyzji politycznych, jednak w odpowiednim dla siebie stopniu, ktry wynika bdzie od jego
pracy, suby na rzecz narodu, poziomu zaangaowania ideowego, a take zdolnoci. Inaczej
rzecz ujmujc, w wizji narodowo-radykalnej, wszyscy czonkowie narodu bd mieli udzia w
sprawowaniu wadzy pastwowej, cay nard zostanie wczony w proces podejmowania
decyzji politycznych, a wic kady Polak bdzie mia swj udzia w rzdzeniu pastwem, ale
jednake kady w innym stopniu. Tym samym powszechno zostaje oderwana cakowicie od
rwnoci powszechny dla narodowych radykaw nie oznacza rwny, np. w znaczeniu
powszechnego i rwnego prawa wyborczego, czyli zasady jeden czowiek jeden gos, lecz
jest synonimem caoci, oglnoci, a wic moemy stwierdzi, i oznacza po prostu
obejmujcy wszystkich, odnoszcy si do caoci. Dokadnie sugeruje to zreszt
dokument z 1934 r.: Obz Narodowo-Radykalny wychodzi z zaoenia, e w Pastwie
Polskim gospodarzem winien by Nard Polski, zorganizowany jako jedna niepodzielna
cao322. Powszechno to wanie odniesienie do owej niepodzielnoci narodu,
charakteryzowania go jako caoci, a nie jako zbioru elementw, sumy odrbnych jednostek.
Z racji, i nard winien by rozpatrywany jako jedno, cao, jako spjna, odrbna od
innych wsplnota, wynika wanie idea powszechnoci owej organizacji Narodu, a wic
wczenia w kwestie rzdzenia pastwem caego narodu, wszystkich jego czonkw
niedopuszczalna jest zatem sytuacja, w ktrej wpyw na podejmowanie decyzji politycznych
posiada tylko wyodrbniona grupa osb, czyli np. jaka cz narodu nard to bowiem
jeden, niepodzielny organizm, a to oznacza, i naley ca wsplnot narodow, a wic
wszystkich jej czonkw, wczy w sprawowanie rzdw w pastwie narodowym.
Owa jedno, niepodzielna cao, jak ONR okreli nard w swej deklaracji, a wic
organiczna wsplnota, w swej wewntrznej strukturze posiada charakter hierarchiczny, ktry
wynika z rnorodnoci funkcji, wsplnie powizanych i pracujcych na rzecz dobra
wsplnego, czyli dobra owej narodowej caoci. Take i czonkowie narodu s rni z racji
naturalnego zrnicowania zdolnoci, talentw, dziki czemu kady czonek narodu
uyteczny jest dla narodowej wsplnoty w okrelonym miejscu i na okrelonym stopniu owej
hierarchicznej drabiny. Hierarchia wynika wic z wewntrznej budowy owej niepodzielnej
caoci jej wewntrznego zrnicowania, ktre jednake jest cech poniekd wtrn wobec
owej jednoci, gdy zrnicowanie wewntrznej wsplnoty, a wic jej zhierarchizowanie,
podporzdkowane jest jednemu celowi dobru wsplnemu, jednolitej, niepodzielnej caoci,
gdy jest tylko zrnicowaniem pod wzgldem funkcji tak, jak tkanki w biologicznym
organizmie. Nard zatem rwnie zrnicowany jest wewntrznie, jednake wynikajca z
owego zrnicowana hierarchia musi by podporzdkowana idei narodu jako niepodzielnej
caoci, jako organicznej jednoci, a to oznacza wanie pogodzenie hierarchii z
powszechnoci dostpu m.in. do wadzy politycznej. Idea hierarchii nie moe by
pojmowana w oderwaniu od uznania narodu jako niepodzielnej caoci w takim wypadku
bowiem oznaczaaby rozpad narodu na odrbne, odizolowane od siebie grupy spoeczne, z
ktrych kada znajdowaaby si na innym hierarchicznym stopniu. Std te idea hierarchii
musi podlega idei jednoci i niepodzielnoci caego narodu tylko wwczas wedug
322

Tame, s. 63.

169

narodowych radykaw z jednej strony nie dojdzie do odsunicia od wpywu na sprawowanie

wadzy pastwowej wielu warstw spoecznych, a drugiej nie dopuci si do arytmetycznej,
mechanicznej rwnoci objawiajcej si w uznaniu zasady jeden czowiek jeden gos.
Jaki charakter wedug ONR winna mie hierarchia jako cecha konstytutywna organizacji
Narodu, a wic i cecha ustrojowa pastwa? Wedug zapisw w przytoczonym wyej
fragmencie deklaracji powinna by on oparta na zasadzie proporcjonalnego rozoenia praw i
obowizkw, tzn. wyszemu szczeblowi w owej hierarchii powinien towarzyszy wikszy
zakres obowizkw i wiksza odpowiedzialno tak, aby wyszy stopie w hierarchii nie
wiza si z przywilejami, wycznie z dostpem do korzyci i dbr, zaspokajajcych
egoistyczne ambicji im wysze i waniejsze dla dobra narodu stanowisko, tym wiksza
odpowiedzialno i wiksze obowizki. Co wicej, hierarchia niniejsza powinna wiza si
wycznie z walorami jednostki jako czonka narodu, z jej zdolnociami, z jej cechami
charakteru, osobowoci, za niedopuszczalnym jest oparcie kryterium hierarchizacji na
kategoriach spoeczno-ekonomicznych: Ustrj narodowy Pastwa oparty by musi na
hierarchii ofiarnoci, hierarchii wynikajcych ze stopnia zwizania losw kadego Polaka z
losami Narodu jako caoci, nie za na hierarchii pienidza i materialistycznym stosunku do
pastwa, na czem oparte s dzisiejsze nastroje, zarwno parlamentarne jak i policyjne 323. To
wanie lojalno wobec narodu polskiego i jego pastwa, stopie powicenia,
zaangaowania, gotowoci oddania siebie i swoich zdolnoci na rzecz dobra wsplnego maj
by miernikiem pozycji jednostki w przyszym ustroju narodowym. Kryteria hierarchii
obowizujcej w pastwie powinny mie zatem stricte moralny i aksjologiczny wymiar, tj.
wi si z poziomem etycznym danej jednostki, jej wiernoci wobec zasad chrzecijaskich
i narodowych, stopie zaangaowania w idee narodowo-radykalne i sub na rzecz pastwa i
narodu, jak te i z jej zdolnociami, talentami, a za to pozbawione musz by jakiegokolwiek
zwizku z pozycj ekonomiczn, pochodzeniem spoecznym, poziomem dochodw czy
materialn wartoci posiadanego majtku jednostka w ujciu narodowo-radykalnym warta
jest nie przez to, co posiada, ale przez to, co sob reprezentuje na rzecz dobra caego narodu.
Powizanie powszechnoci dostpu sprawowania wadzy pastwowej, udziau wszystkich
czonkw narodu w proces rzdzenia pastwem z jednoczesnym jego zhierarchizowaniem
widoczny jest take w koncepcji Organizacji Politycznej Narodu, zarysowanej w ideach RNR
Falanga. Co prawda w tym przypadku mamy do czynienia z interpretacj owej organizacji
jako totalitarnej, scentralizowanej i wodzowskiej monopartii, to jednake warto i z owego
rda przytoczy stosowne fragmenty wice powszechno z hierarchi. Ot w Zasadach
Programu Narodowo-Radykalnego z 1937 r., bdcych fundamentalnym dokumentem
ideowym niniejszej organizacji odnonie do powszechnoci Organizacji Politycznej Narodu
zawarta jest wyjtkowo konkretna jej charakterystyka pod tym wzgldem: Organizacja
Polityczna Narodu bdzie powszechna celem jej zatem bdzie zorganizowanie w jej
szeregach kadego Polaka324. Trudno zreszt o bardziej konkretne wyraenie owej
powszechnoci Organizacja Polityczna Narodu powinna mie charakter powszechny, a to
oznacza, i powinna zorganizowa wszystkich czonkw narodu polskiego. Odnonie za do
hierarchicznoci czytamy: Organizacja Polityczna Narodu bdzie hierarchiczna to znaczy,
e bdzie w niej jednostkowe kierownictwo i odpowiedzialno, e kady w niej bdzie mia
swego zwierzchnika, e Kierownik Organizacji bdzie, jako Naczelnik Pastwa, mianowa
rzd325. Hierarchia wie si tutaj z relacjami zwierzchnictwa i podporzdkowania, jak
rwnie z jednostkowym, indywidualnym kierownictwem i odpowiedzialnoci, wobec czego
323

Tame, s. 64.
Zasady programu narodowo-radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 88.
325
Tame, s. 89.
324

170

zwieczeniem owej struktury hierarchicznej jest wdz, przywdca, bdcy Naczelnikiem

Pastwa. W tyme ujciu hierarchia bowiem ewidentnie zwizana jest z zasad wodzostwa,
co oczywicie wiadczy o zapatrzeniu RNR Falanga we faszystowskie wzorce odnoszce
si do monopartii. Niemniej jednak take i tutaj mamy powizanie powszechnoci i
hierarchicznoci. Co wicej, powizanie tych dwch idei w kwestii ustrojowej widzimy w
innym fragmencie owego dokumentu: Hierarchiczna budowa Organizacji Politycznej
Narodu urzeczywistni najpeniej zasad demokracji spoecznej, dc do powierzenia
kademu czonkowi Narodu jednostkowej wadzy i odpowiedzialnoci. Donioso oddanego
jednostce odcinka pracy narodowej zalee bdzie jedynie od jego wartoci osobistej 326.
Zwrmy uwag na zespolenie idei hierarchii z demokracj spoeczn to wanie
zhierarchizowanie w zakresie moliwoci wpywania na polityk pastwa jest niezbdnym
warunkiem zapewnienia autentycznej demokracji spoecznej owa demokracja
spoeczna to wanie autentyczny udzia caego narodu, wszystkich jego czonkw w proces
podejmowania decyzji politycznych, wczenie wszystkich warstw narodu, wszystkich jego
czonkw do procesu sprawowania wadzy pastwowej jednoczenie zapewnienie kademu
Polakowi udziau w sprawowaniu wadzy w pastwie narodowym winno odbywa si wedug
RNR Falanga w odpowiednim dla kadego Polaka stopniu kady bowiem posiada inne
zgodnoci, inny poziom etyczny, std te zapewnienie rwnego dla wszystkich udziau w
procesie decydowania politycznego byoby podejciem niezgodnym z rzeczywistym,
naturalnym zrnicowaniem ludzkiej natury. Co wicej, wedug narodowych radykaw z
owej organizacji ustrj demokratyczno-liberalny, ktry deklaruje w swych zasadach rwno
w prawach politycznych, de facto jest zniewoleniem spoeczestwa przez rzdy elity
plutokratycznej, kapitalistycznej, a przeto pozbawia mimo goszenia idei wczenia
wszystkich obywateli w rwnym stopniu w ycie polityczne wikszo spoeczestwa
realnego wpywu na polityk pastwa: W dzisiejszym pastwie rozsypujcej si demokracji
wpyw obywatela na rzdy jest fikcyjny, a gos jego, oddawany raz na par lat na wyborczej
kartce, najdobitniej wiadczy, jak obudne s frazesy o wszechwadzy ludnoci w ustroju
parlamentarnym327. Niniejsze stwierdzenie jake mocno przywodzi na myl uwagi NOP i
wszelkich innych rodowisk tercerystycznych o faszywoci wspczesnej, zachodniej
demokracji w koncepcjach i NOP, i innych grup trzeciopozycyjnych demoliberalizm
odrzucany jest przecie wanie z racji faktycznych odepchnicia szerokich warstw
spoecznych od wpywu na podejmowanie decyzji politycznych, a wic koncentracji wadzy
politycznej w rkach elity buruazyjnej. Nic zatem dziwnego, i RNR Falanga stwierdza
autorytatywnie: Organizacja Polityczna Narodu da kademu Polakowi rzeczywisty udzia w
rzdach328. Kady Polak bdzie mia udzia w sprawowaniu wadzy pastwowej w przyszej
Polsce, lecz jednake zgodnie ze swoimi zdolnociami, poziomem etycznym,
zaangaowaniem i powiceniem dla suby na rzecz narodu a to oznacza, i wszyscy
Polacy bd wczeni w ycie polityczne, bd decydowa o polityce pastwa, lecz w
nierwnym stopniu z racji owych naturalnych rnic ludzkiej natury. Co ciekawe wic, fakt
zhierarchizowania czonkw narodu nie oznacza dla narodowych radykaw odepchnicia od
wpywu na ycie politycznej czonkw umiejscowionych na dolnych szczeblach hierarchii
wszyscy Polacy s wczeni w proces rzdzenia pastwem, cho w nierwnym stopniu, co
oznacza w ujciu narodowo-radykalnym, e nawet ten, kto jest na dole owej drabiny
spoecznej, dysponuje prawem do udziau z yciu politycznym pastwa narodowego, a take
dysponuje szans awansu na wysze stopnie hierarchii wszake hierarchia wie si tut jam
z czysto intelektualnymi i moralnymi kryteriami dziki wasnej pracy i lojalnoci dany
326

Tame, s. 89.
Tame, s. 89.
328
Tame, s. 89.
327

171

Polak moe wedug tego zaoenia awansowa na wyszy szczebel hierarchiczny. Ponadto nie
bez znaczenia jest to, i wyszy szczebel w hierarchii nie oznacza przywilejw i materialnych
korzyci, lecz wikszy zakres obowizkw i odpowiedzialnoci. Najwaniejsza bowiem jest
tutaj powszechno Organizacji Politycznej Narodu, ktra zagwarantuje powszechny udzia
narodu w yciu politycznych, a wic udzia caej narodowej wsplnoty, wszystkich czonkw
narodu, ktrzy w ustroju demokratyczno-liberalnym posiadaj powszechne i rwne prawa
polityczne, w tym prawo wyborcze, jednak faktycznie s odepchnici od sprawowania wadzy
politycznej ta bowiem znajduje si w rkach elity kapitau, ktrej interesy realizuj partie
polityczne. Przytoczmy jeszcze jeden odpowiedni fragment dokumentu RNR Falangi,
mwicy o ustroju narodowym jako ustroju umoliwiajcym autentyczny udzia kadego
Polaka w sprawowaniu wadzy w swoim, narodowym pastwie: Organizacja Polityczna
Narodu da kademu Polakowi we wszystkich swoich komrkach codzienn mono i
stworzy codzienny obowizek wpywania na sposb rzdzenia pastwem. W ten sposb
otrzyma uwiadomiony narodowo chop i robotnik faktyczny udzia we wadzy
pastwowej329. Mimo wic hierarchicznoci ustroju narodowego, ustrj narodowy z racji
ujcia narodu jako niepodzielnej caoci zapewnia wszystkim jego czonkom bez wzgldu
na status materialny, dochd, warto majtku, pochodzenie spoeczne udzia w
sprawowaniu wadzy pastwowej. Hierarchiczno zwizana jest tutaj nie z zapewnieniem
udziau w yciu politycznym wybranej garstce osb i odepchniciem od niego reszty
spoeczestwa, lecz z zakresem praw i obowizkw danej jednostki w owym powszechnym,
obejmujcym kadego czonka narodu polskiego dostpie do ycia politycznego, wczeniu
wszystkich warstw narodu w rzdzenie pastwem. Jak widzimy, mamy wic tu do czynienia z
postulatem demokratyzacji wadzy politycznej wadza polityczna powinna by dostpna dla
kadego czonka spoeczestwa (cilej narodu), powinno nastpi wczenie wszystkich
jego czonkw do ycia politycznego bez wzgldu na jakiekolwiek rnice spoecznoekonomiczne.
Co prawda powizanie powszechnoci i hierarchii w wizji ustroju narodowego RNR
Falanga wizao si rwnie z inspiracjami o totalitarnym, wodzowskim, centralistycznym i
z szeroko zakrojonym zakresem ingerencji pastwa w ycie spoeczne charakterze, co
oczywicie stoi w sprzecznoci z decentralistycznymi, zorientowanymi na ograniczenie roli
pastwa w yciu spoecznym i rozwj samorzdnoci jako nieodcznej cechy organicznego
spoeczestwa koncepcjami NOP, to niemniej jednak istota rzeczy jest tutaj taka sama ustrj
narodowy musi charakteryzowa si demokratyzacj, tj. wczeniem wszystkich czonkw
narodu polskiego w proces sprawowania wadzy pastwowej, w proces podejmowania decyzji
politycznych, jednake z uwagi na naturalne zrnicowanie jednostek jako czonkw narodu
wymagana jest hierarchiczno owego powszechnego dostpu hierarchiczno oparta
wycznie na kryteriach zdolnoci jednostki, jej zaangaowania ideowego, stopnia
uwiadomienia narodowego, gotowoci do powicenia na rzecz narodu itp., a wic
cakowicie oderwana od kwestii pochodzenia spoecznego czy posiadanego bogactwa
materialnego. To wanie w owym odrzuceniu znaczenia czynnikw spoecznoekonomicznych, wskazujcych na poziom ycia materialnego, a uzalenienie miejsca w
hierarchii wycznie od wewntrznych, duchowych, a konkretnie od intelektualnych i
moralnych cech jednostki wiadczy wedug narodowych radykaw od tym, i w ustrj
zapewni dostp do ycia politycznego np. niszym warstwom spoecznym std wanie w
przytoczonym fragmencie dokumentu polskich falangistw zwrcenie uwagi na
umoliwienie wczenia w sprawowanie rzdw w pastwie chopa i robotnika.

329

Tame, ss. 89 90.

172

Z uwagi na decentralizacj jako jeden z podstawowych wyrnikw ustroju rzdw

powszechnych NOP znacznie bliej do koncepcji wysuwanych przez drug organizacj
narodowo-radykaln, czyli ONR ABC. Spord jej teoretykw interesujca nas kwesti
podnis Tadeusz Gluziski. Warto zatem choby pokrtce zwrci uwag na powizanie idei
powszechnoci dostpu do wadzy politycznej, wczenia wszystkich czonkw narodu bez
wzgldu na status materialny, z ide hierarchicznoci owego narodu, oparta na kryteriach
stricte niematerialnych, a mianowicie z jednostkowymi zdolnociami i poziomem
uwiadomienia ideowego i zaangaowania, w koncepcjach T. Gluziskiego, opublikowanych
wanie w Szczerbcu, a wic gwnym organie NOP. Ot w jednym z publikowanych na
amach niniejszego czasopisma fragmentw ksiki owego teoretyka pt. Odrodzenie
idealizmu politycznego w ten oto sposb przedstawia idee powszechnoci i hierarchii jako
cech ustroju politycznego przyszej Polski: W pastwie narodowym wszyscy su
narodowi; peni sub szczer i rzeteln. Tote zanika przepa midzy rzdzcymi a
rzdzonymi, wytworzona przez systemy rzdw wolnomularskich. W pastwie narodowym
przedzia miedzy rzdzcymi a rzdzonymi traci charakter przedziau kastowego, staje si za
jedynie odstpem hierarchicznym 330. Przytoczony fragment jest niezwykle istotny dla
naszych rozwaa ot mamy w nim do czynienia z otwarcie sformuowan rnic midzy
ustrojem narodowym propagowanym przez narodowych radykaw z obydwu formacji,
cho oczywicie odwoujc si do rnych wzorcw z jednej strony, a ustrojami
wolnomularskimi z drugiej. Owe ustroje o masoskiej inspiracji to zarwno demokracja
liberalna, jak i rne ustroje otwarcie akcentujce konieczno skupienia wadzy wycznie w
rkach cile okrelonej elity: arystokratycznej czy buruazyjnej, w tym szczeglnie tzw.
absolutyzm owiecony, czyli monarchia absolutna dca do zreformowania caego
spoeczestwa w duchu zasad Owiecenia. Podzia midzy ustrojami de facto biegnie midzy
ustrojem powszechnym, zapewniajcym caemu spoeczestwu i w teorii, i w praktyce
wpyw na polityk pastwa, wcigajcy do rzdzenia pastwem wszystkie warstwy
spoeczne, wszystkich czonkw spoeczestwa, a ustrojami ktre bd to jawnie w
przypadku owieceniowego absolutyzmu bd te w sposb ukryty, jak w przypadku
demokracji liberalnej, tj. formalnie goszc upowszechnienie wadzy politycznej, powszechny
wpyw caego spoeczestwa na polityk pastwa poprzez rwno i powszechno praw
politycznych, w tym prawa wyborczego, jednoczenie w sposb zakamuflowany skupiaj
wadz w rkach partii politycznych i przedstawicieli kapitau, odrywajc si tym samym od
szeroki warstw spoecznych tak, jak w przypadku owieconego absolutyzmu, pozbawiaj
wikszo spoeczestwa realnego wpywu na ycie polityczne, udziau w sprawowaniu
wadzy pastwowej. Zwrmy zreszt tu uwag na to, jak mocno utosamia ze sob tak rne
ustroje T. Gluziski: W atmosferze staego kamstwa zanikay atwo wszelkie skrupuy;
powodzenie, z jakim uprawiano trwae oszukiwanie rzdzonych, wzmogo naturaln pogard,
cechujc i tak zwyky stosunek wtajemniczonych braci do profanw. Udae omienie
obywateli (tak w oryginale K. K.), czy to poddanych dawao mowi stanu czy
politykowi tytu do laurw. Obuda i cynizm przenikaj na wskro rzdy owieconego
absolutyzmu, jak i rzdy demokratyczne, czy socjalistyczno-bolszewickie331. To wanie
na skutek upadku cywilizacji chrzecijaskiej w XVIII w., a wic triumfu Owiecenia, za co
odpowiada w ujciu T. Gluziskiego masoneria, narodziy si rne ustroje, ktre jednak
czy jedna, wsplna cecha cecha bdca z kolei gwn rnic w stosunku do rzdw
powszechnych, ustroju narodowego, a mianowicie przepa dzielca rzdzcych i
rzdzonych przepa z uwagi na typ ustroju mniej (demokracja liberalna) lub bardziej
330
331

T. Gluziski, Tytu moralny wadzy, Szczerbiec, 1997, nr 6 8 (68 70), s. 18.

Tame, s. 17.

173

(absolutyzm owiecony) jawna, lecz wszdzie wiadcz o rozerwaniu wizi midzy

rzdzcymi a rzdzonymi wszak rzdzcy w tych ustrojach s cile powizani z tajn
organizacj midzynarodow, jaka jest wolnomularstwo.
W ten oto sposb otrzymujemy podzia ustrojw politycznych przebiegajcy w poprzek
wszelkich innych typologii, jak np. republika czy monarchia lub: demokracja, autorytaryzm,
totalitaryzm. Podzia w bowiem wie si wycznie ze stosunkiem rzdzcych i
rzdzonych, a mianowicie po jednej stronie mamy ustrj, ktry cile, organicznie wie
rzdzcych i rzdzonych, co moliwe wedug narodowych radykaw jest wycznie w
ustroju narodowym jako zapewniajcym powszechny dostp narodu do sprawowania wadzy
w pastwie, wczenie wszystkich warstw i jednostk narodu w ycie polityczne, a po drugiej
rne ustroje, ktre jednak czy to, e wyranie odrywaj rzdzcych od rzdzonych,
powodujc wzajemn nieufno, a w przypadku rzdzcych pogard wobec reszty
spoeczestwa. W takich ustrojach istnieje zatem ostry cho nie zawsze bezporednio
ujawniany podzia midzy rzdzcymi a rzdzonymi.
Owo rozrnienie odnonie do stosunku midzy rzdzcymi a rzdzonymi kieruje nasz
uwag na podniesion przez T. Gluziskiego kwesti terminologiczn ot nie do, i
wyranie rozgranicza on midzy terminami hierarchia a elita, to ponadto stawia je
naprzeciw siebie jako przeciwstawne. Takie podejcie moe si na pierwszy rzut oka wyda
co najmniej dziwaczne przecie hierarchia oznacza, i na szczycie struktury spoecznej
znajdowa si bdzie tak czy owak okrelona grupa osb wyrniajcych si pod pewnymi
wzgldami, speniajca w najdoskonalszy sposb kryteria wartociujce czonkw wsplnoty
narodowej, a przeto bdca grup przywdcz wobec innych czonkw narodu, a wic
wanie elit. Czy zatem nie ma tutaj sprzecznoci? Czym hierarchia rni si od elity?
Ot problem niniejszy naley widzie wanie cile w powizaniu z faktycznym
zapewnieniem powszechnoci dostpu do wadzy politycznej, lub te depolityzacj
wikszoci spoeczestwa w istocie rozrnienie midzy hierarchi a elit zostaje
wprowadzone przez T. Gluziskiego na podkrelenie owej kluczowej cechy ustrojowej, jak
jest charakter zwizku midzy rzdzcymi i rzdzonymi, a ktry wynika wanie z wczenia
lub wyczenia narodu z udziau w yciu politycznym. Oto, jak wypowiada si teoretyk ONR
ABC: W ustroju narodowym elity w znaczeniu kastowym by nie moe. Do suby
narodowi, a wic porednio do funkcji rzdzenia, powoany jest kady do narodu nalecy;
nie narusza to w niczym struktury hierarchicznej, tak, jak hierarchiczny ustrj armii nie
niszczy w ideowej armii samodzielnej wartoci bojowej oficerw i onierzy. Idea takiego
ustroju, ktrym kada jednostka na swym waciwym miejscu peni narodowi sub, a wic
bierze na swe barki cz obowizkw rzdzenia, nie bdzie pustym ideaem, jeeli w
moliwo jego urzeczywistnienia uwierz wszyscy w narodzie 332. Rnica midzy elit a
hierarchi jest wic wpisana w kontekst stosunku do upowszechnienia wadzy politycznej.
Po jednej stornie mamy ustrj narodowy, gwarantujcy powszechno wadzy politycznej, tj.
wcigaj kacy og narodu do procesu sprawowania wadzy w pastwie narodowym, za po
drugiej mamy do czynienia z depolityzacj narodu, z pozbawieniem udziau w yciu
politycznym, wpywu na wadze polityczn szerokich rzesz narodu, a przeto z koncentracj
wadzy rkach wyrniajcej si i oderwanej od mas mniejszoci to wanie ze wzgldu na
w najistotniejszy podzia T. Gluziski rozdzieli hierarchi i elit hierarchia oznacza
bowiem co prawda nierwno, a wic i de facto istnienie pewnej elity, jednake wycznie w
ustroju, w ktrym wadza polityczna jest w rkach caego cho zhierarchizowanego
narodu. Hierarchia oznacza bowiem wanie to, i cay nard wszystkie jego grupy
spoeczne, wszyscy czonkowie bior udzia w procesie podejmowania decyzji politycznych,
332

Tame, s. 18.

174

a wiec sprawuj wadz w pastwie narodowym, przy czym czyni to poprzez odpowiedni
hierarchi, wynikajc z tego, i kady czonek narodu dysponuje rnymi zdolnociami oraz
poziomem etycznym. To wanie ze wzgldu na powszechno wadzy politycznej, na
sprawowanie wadzy w pastwowej przez ca wsplnot narodow stopnie w owej hierarchii
T. Gluziski nazywa odstpem hierarchicznym, akcentujc to, i odlegoci midzy
poszczeglnymi szczeblami hierarchicznymi s bliskie i poniekd pynne, tzn. zapewnione
zostaj warunki np. awansu jednostek ze szczebli niszych na wyszych, ale te wskutek
zachowa sprzecznych z prawem, niekompetencji, czy niemoralnoci z wyszych na nisze
hierarchia nie oznacza wic cile od siebie odseparowanych, wyizolowanych, sztywnych
szczebli, lecz jest jedn, powszechn caoci, w ramach ktrej jednostki dziki swoim
zdolnociom i powiceniem ideowym mog awansowa na wysze szczeble, dajce wikszy
zakres uprawnie, ale take wikszy zakres obowizkw i odpowiedzialnoci.
Inaczej wedug owego teoretyka narodowego radykalizmu wyglda sytuacja w ustrojach
co prawda tak rnych, jak demokracja liberalna, czy absolutyzm owiecony podstawow
ich echa bowiem jest ostry podzia na rzdzcych i rzdzonych biorcy si wanie z
pozbawienia wikszej czci spoeczestwa moliwoci wpywu na polityk pastwa,
moliwo decydowania o kwestiach politycznych. W ten oto sposb tworzy si nierwno
majca w przeciwiestwie do ustroju narodowego, a wic hierarchicznego i powszechnego
charakter wedug T. Gluziskiego kastowy. Kastowo oznacza bowiem, i mamy do
czynienia po jednej stronie wywaszczonych z wadzy politycznej obywateli (w demokracji
liberalnej) lub poddanych (w monarchii absolutnej owieconej), z pozbawion udziau w
ksztatowaniu polityki pastwa wikszoci spoeczestwa, za po drugiej elit posiadajc
w przeciwiestwie do wikszoci spoeczestwa wadz polityczn, a przeto nie tylko
oderwan od szerokich warstw spoecznych, niezalen od wikszej czci spoeczestwa, ale
postawion wrcz nad nim, a przeto sprawujc rzdy wycznie w oparciu o swoje
partykularne interesy. Tym samym istnieje w ujciu teoretyka ONR ABC kastowo, tj.
istnienie odgraniczonym od siebie, niezalenych, odizolowanych dwch wrcz rzeczywistoci
wiata zwykych ludzi i wiata elity, do ktrej oczywicie nie ma dostpu. Ta wanie
kastowo zostaje potraktowana przez T. Gluziskiego jako synonim zamknicia,
odizolowania, oderwania si elity od mas, a co za tym idzie, na okrelenie takich rzdw
lepiej w jego ujciu pasuje termin elita ni hierarchia elita oznacza tutaj wyrniajc
si i uprzywilejowan kosztem wikszoci spoeczestwa grup osb, postawion nad ow
wikszoci, i ode niezalen, skupiajc cakowit wadz w swoich rkach. Z kolei
hierarchia oznacza powszechny udzia narodu w sprawowaniu wadzy politycznej,
wczenie wszystkich grup i jednostek bdcych czonkami wsplnoty narodowej w proces
podejmowania decyzji politycznych, przy czym w sposb zrnicowany odnonie do
zdolnoci i moralnej wartoci poszczeglnych indywidualnych czonkw narodu, a zatem w
sposb hierarchiczny. W takim ustroju wszyscy maj w ujciu narodowo-radykalnym bior
udzia w tworzeniu polityki pastwa, cho kady na innym szczeblu hierarchii pastwowej, z
innym zakresem uprawnie i odpowiedzialnoci zwieczeniem takiej hierarchicznej drabiny
si rzeczy jest rwnie elita, jednake by podkreli powszechne wczenie wszystkich
czonkw narodu do decydowania politycznego T. Gluziski uywa wanie terminu
hierarchia, pragnc zaakcentowa powszechno, jak i fakt, i wewntrz owej hierarchii z
racji powszechnoci dostpu do wadzy politycznej zabezpieczone zostan warunki do
awansu jednostek i tym samym zapewnienia napywu nowych kadr przy takim podejciu
istnienie cile wyznaczonej granicy, midzy elit a masami czy te reszt narodu stanie si
faktycznie utrudnione. Przytoczmy jeszcze jeden fragment tekstu T. Gluziskiego: W ustroju
narodowym powiedziaem panuje rwno istotna, wszyscy bowiem objci s
obowizkiem tej samej suby, tylko w rnym hierarchicznie stopniu i wskutek tego w
175

rnym wymiarze. Im wyszy stopie w hierarchii, tym wikszy wymiar obowizkw i tym
wiksza odpowiedzialno nie tylko moralna, czy historyczna, ale po prostu
odpowiedzialno karna333. Niewtpliwie zwraca uwag tutaj wspwystpowanie tak
zdawaoby si przeciwstawnych terminw: rwno i hierarchia. Czy moe wszake
rwnoci towarzyszy hierarchia? Przecie hierarchia to wanie nierwno, wobec tego jak
moliwe jest, by rwno bya c za paradoks zwizana z nierwnoci? Jednake w
niniejszym przypadku znowu mamy do czynienia z uyciem tyche terminw wpisanych w
kontekst powszechnoci, a T. Gluziski ponadto uywa ich w cile okrelony przez siebie
sposb, przez co np. wspomniana przeze wyej rwno istotna oznacza wanie
powszechny udzia w yciu politycznym, a wic to, i kady Polak bez wzgldu na majtek
czy pochodzenie spoeczne bdzie bra udzia w rzdzeniu pastwem. Ponadto rwno tak
pojta wynika take z proporcjonalnego powizania wikszej zakresu wadzy, wynikajcego z
zajmowania wyszego szczebla w hierarchii, z wikszym zakresem obowizkw i
odpowiedzialnoci, w tym karnej. Co wicej, niezmiernie wan cech owej powszechnej,
obejmujcej wszystkich Polakw hierarchii jest zagwarantowanie moliwoci awansu
jednostek z niszego szczebla na wyszy, by w ten sposb zapewni cigo napywu
nowych, wieych kadr innymi sowy, by zapewni uywajc pojcia Vilfredo Pareto
krenie elit, a wic by uniemoliwi skostnienie, stagnacj na wyszych szczeblach i tym
samym wedug interpretacji T. Gluziskiego powstanie zjawiska kastowoci, a wic
rozerwanie spoeczestwa na odrbne od siebie grupy elit i masy. Dokadnie takie
podejcie kontynuuje wanie NOP hierarchia zostaje powiazana z powszechnoci, wobec
czego mwienie tylko o elitaryzmie moe w ujciu polskich narodowych radykaw rodzi
powane nieporozumienia.
Zwrmy si na koniec narodowo-radykalnych inspiracji historycznych do koncepcji A.
Doboszyskiego, ktre zostay przedstawione w prasie NOP, a o ktrym to A. Doboszyskim
sam A. Gmurczyk stwierdzi, i jest nim zafascynowany 334. Ot w opublikowanych na
amach Szczerbca Zagadnieniach spoecznych autorstwa jednego z owych
najwaniejszych teoretykw modych SN przy hale elita czytamy nastpujc definicj:
Wybr (w znaczeniu >>wyborowy<< np. ziarno wyborowe). Do nauk spoecznych pojcie
krenia elit wprowadzi genialny socjolog woski Vilfredo Pareto (1848-1923). Elit w
znaczeniu socjologicznym definiuje Pareto, jako >>kategori ludzi, majcych najwysze
wskaniki zdolnoci w swej dziedzinie dziaalnoci<<. Kolabiska, autorka pracy pt.
>>Krenie elit we Francji<<, pisze: >>Mwic o elicie, mam na myli ludzi, ktrzy w
wybitnym stopniu posiadaj zalety takie, jak inteligencj, charakter, talent, zdolnoci jakiegokolwiek rodzaju<<. Wedug Pareta, >>kady nard rzdzony jest przez elit<< 335. Jednake
to nie koniec charakterystyki elity przez A. Doboszyskiego ot dalej on wskazuje mocno
na konieczno ju tutaj wspomnianego krenia elit poprzez wanie zapewnienie udziau
w sprawowaniu wadzy politycznej przez cay nard, dziki czemu zabezpieczony zostanie
cigy napyw nowych, wieych si do grnej warstwy spoeczestwa, czyli elity:
Stwierdzenie samego faktu istnienia >>elity rzdzcej<< oraz koniecznoci starannej
regulacji >>krenia elit<< (co wyraa si przede wszystkim w ustroju szlacheckim i w
metodach awansu w yciu politycznym, wojskowym, gospodarczym, administracji pastwa
itp.), nie przeczy bynajmniej koniecznoci wpywu >>pokadu nieelitarnego<< na rzdy
pastwem. Prawidowe krenie elit, kontrolowane przez masy narodu, stanowi zasadniczy

333

Tame, s. 18.
Zob. A. Gmurczyk, Jestem Polakiem. W pitnastolecie pewnej epoki, Szczerbiec, 1998, nr 11 12 (85
86), s. 23.
335
A. Doboszyski, Zagadnienia spoeczne, Szczerbiec, 1995, nr 8 9 (46 47), s. 19.
334

176

warunek sprawiedliwoci spoecznej 336. Innymi sowy, musi istnie cigo midzy ow
faktyczn elit a reszt spoeczestwa, nie mona dopuci, by zaistniay jakiekolwiek bariery
odgradzajce elit od wikszoci spoeczestwa w sposb zamykajcy drog do niej
jednostkom wyrniajcym si, uniemoliwiajcy awans spoeczny i polityczny.
Co wicej, to wanie koncepcje A. Doboszyskiego dotyczce zagadnienia elity i jej
zwizkw z caoci narodu s podstaw dla rozwaa dziaaczy NOP nad ide elity w
narodowym radykalizmie. M. Flaszka omawia narodowo-radykaln ide elity powoujc si
na teoretyka modych odnonie m.in. do zdobywania wadzy: Jeli chodzi o dochodzenie
do wadzy Doboszyski krytycznie odnosi si do koncepcji opartej tylko na jednej z dwch
(wybr i nominacja) omawianych przez niego sposobw zwracajc uwag na ich
niedoskonaoci. Pisze on: >>wybr wyania w normalnych warunkach przede wszystkim
redniakw w ktrych masa widzi swoje odzwierciedlenie a ponadto tych nielicznych
czonkw elit, ktrzy dziki szczeglnemu zespoowi wad i zalet (nieraz gwnie wad)
potrafi si wkra w aski masy. Wybr nie wyoni nigdy czowieka bardzo zdolnego, moe
nawet genialnego, lecz pozbawionego umiejtnoci czy chci czy czasu na podobanie si
tumom<<. Nominacja rwnie nie wydaje si sposobem idealnym na wyanianie rzdzcych,
gdy pociga za sob dwa skutki ujemne. Po pierwsze, po pewnym czasie nastpuje
>>zaskorupienie u gry<<, a wic ustaje krenie elit na skutek nieodpadania od wadzy
ludzi, ktrych moliwoci ze wzgldu na wiele czynnikw (wiek, choroba, rozleniwienie)
osaby. Drugim skutkiem takiego systemu jest tzw. kompleks nominacyjny, ktry zmusza
ludzi chccych si wybi do przypodobywania si rzdzcym 337. Dziaacz NOP zatem
poda w lad za A. Doboszyskim i odrzuca oparcie ustroju wycznie na wyanianiu
rzdzcych w drodze wyborw, co oczywicie jest jedn z fundamentalnych cech demokracji
liberalnych, jak i wycznie opartych na zasadzie wodzostwa, w ktrych napyw nowych
czonkw do elity politycznej odbywa si tylko dziki dobrej woli obecnych rzdzcych, a
wic przez kooptacj nowych czonkw pochodzcych z nizin, czyli przez nominacj.
Pierwszy z racji swojego egalitaryzmu (nie tylko powszechne, ale i rwne prawa polityczne,
w tym wyborcze) promuje przecitno, nijako, miernot i demagogi ukierunkowan na
zdobycie arytmetycznej wikszoci gosw, za drugi charakterystyczny zwaszcza dla
totalitaryzmu dawi oddoln inicjatyw, kreatywno, innowacyjno, dy nieuchronnie do
skostnienia i odgrodzenia si rzdzcych od rzdzonych. Wedug A. Doboszyskiego, a w
lad za nim i narodowych radykaw z NOP, jedyne korzystne rozwizanie owego problemu
gwarantujce pogodzenie oddolnych inicjatyw, napyw nowych si przy jednoczesnym nie
uciekaniu si do egalitaryzmu i demagogii, a wiec nie obniajc poziomu ycia politycznego
gwarantuje oparcie ustroju narodowego na powizaniu obydwu tyche zasad tak, by
wykorzysta w nich to, co poyteczne bdzie dla rozwoju narodu i pastwa, a jednoczenie
zaegna pojawienie si negatywnych cech z nimi zwizanych. M. Flaszka w zwizku z
powyszym stwierdza: Jako zoty rodek na taki stan rzeczy proponuje (A. Doboszyski K.
K.) drog awansu politycznego oparta na obu tych koncepcjach. Zalet takiego rozwizania
jest konflikt midzy dwoma metodami: >>ludzie wybrani i nominowani nie lubi si i cieraj
si. O to te chodzi. Krenie elit ma naturaln tendencje do utykania i naley je wymusza
cigymi starciami indywidualnoci i idei. Nie ma krenia bez rnicy napi, nie ma ustroju
bez walki. Rzecz w tym, by reguy tej walki byy zdrowe, a sama walka dziaaa na
spoeczestwo hartujco, a nie rozkadajco<<338. Ustrj narodowy, ustrj powszechnych
rzdw Narodu powinien wic zapewni cige, nieustanne krenie elit, a take
charakteryzowa si wspwystpowaniem wyboru i nominacji jako drg dochodzenia do
336

Tame, s. 19.
M. Flaszka, Elity, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33), s. 2.
338
Tame, s. 2.
337

177

szczytw wadzy politycznej. Innymi sowy, powinien zapewni poprzez wybr i nominacj
cigy napyw nowych czonkw, zdolnych i moralnie zaangaowanych jednostek z niszych
szczebli hierarchicznej drabiny, a wic zapewni powszechny dostp do ycia politycznego
wszystkim Polakom, czyli rwno szans w yciu politycznym kademu czonkowi narodu,
przy jednoczesnej hierarchizacji czonkw wsplnoty narodowej stosownie do ich
umiejtnoci, zaangaowania ideowego, poziomu moralnego, a wic efektw ich dziaalnoci
w owym yciu politycznym. Wedug M. Flaszki sposobem na dokonanie owej syntezy
wyboru i nominacji jest Organizacja Polityczna Narodu, lansowana rwnie przez A.
Doboszyskiego, przy czym oczywicie jest ona inaczej ujmowana ni w koncepcjach RNR
Falangi, gdzie oznaczaa scentralizowan, wodzowsk i zhierarchizowan organizacj,
opart wanie na zasadzie nominacji: Organizacja Polityczna Narodu (nazwa robocza
zaproponowana przez autora) (chodzi o A. Doboszyskiego K. K.) skupiaaby w sobie
jednostki o cechach przywdczych z wszystkich warstw narodu, a ponadto wszystkie
jednostki wybitnie uzdolnione w jakimkolwiek kierunku. W organizacji tej powinni znale
miejsce przedstawiciele nie tylko polityki i gospodarki, ale take ycia kulturalnego,
artystycznego, wojska, ycia religijnego itp. Osoby chcce dosta si w orbit takiej instytucji
powinny odpowiada pewnym wysokim wymaganiom wstpnym, samo natomiast
uczestnictwo nie pocigaoby za sob obowizkw staych, wymagaoby tylko przestrzegania
okrelonych miar etyki zawodowej, wzgldnie etyki politycznej 339. Owa Organizacja
Polityczna Narodu byaby zatem zwieczeniem powszechnej, obejmujcej wszystkich
czonkw narodu hierarchii, a dostp do niej cigle byby otwarty, umoliwiajc przez cay
czas dopyw nowych, uzdolnionych i bdcych wzorcem postaw i wartoci etycznych,
zabezpieczajc krenie elit. Co wicej, M. Flaszka mocno podkrela, by owa Organizacja
Polityczna Narodu nie stanowia odrbnej, odizolowanej od spoeczestwa struktury, lecz
stanowiaby element jednolitej, organicznej wsplnoty narodowej, przy czym niestety nie
pisze on dokadniej, jaki prawnie charakter powinna mie owa organizacja: W koncepcji
tej nie chodzi o stworzenie jakiej nowej partii czy kliki, lecz o trway organ spoeczny, bez
ktrego nard nie moe si prawidowo rozwija. Ze strony opinii publicznej powinien istnie
pewien nacisk za przynalenoci politykw do takiej instytucji, utrudniajcy osobom spoza
O.P.N. objcie kluczowego stanowiska w spoeczestwie 340.
Niestety NOP nie porusza gbiej zagadnienia wyaniania odpowiednich osb na coraz to
wysze stanowiska polityczne otrzymujemy oczywicie kryteria odnonie do owej
hierarchii, postulujce cakowite zerwanie z uwarunkowaniami spoeczno-ekonomicznymi
danego czonka narodu, a biorc pod uwag wycznie jego predyspozycje intelektualne i
moralne, jednake niewiadom w gruncie rzeczy staj si konkretne mechanizmy awansu
politycznego, przepywu zdolnych i moralnie wzorowych jednostek na kolejne szczeble
hierarchii. Otrzymujemy tylko stwierdzenie, i naley unika jednostronnoci zwizanej z
gloryfikacj czy to wyboru, czy te nominacji owe dwie oddzielne drogi awansu powinny
ze sob wspistnie, w zwizku z tym moemy domniemywa, e istniaaby zarwno
moliwo wyborw (awans oddolny) danej osoby, jak i kooptacji przez wyszy szczebel
wybitnych czonkw szczebla niszego (swoisty awans odgrny, tj. dziki zdobyciu
uznania stojcych wyej czonkw narodu). Ponadto A. Gmurczyk wypowiada nastpujc
ciekaw tez odnoszca si co prawda do stosunkw panujcych wewntrz wzorcowej
organizacji narodowo-radykalnej, cho w gruncie rzeczy moemy odnie to take i do
stosunkw midzy czonkami narodu wszak Polityczni onierze maj stanowi elit
narodu, a wic si rzeczy moemy wrcz stwierdzi, i oczywicie wysze szczeble w
339
340

Tame, s. 2.
Tame, s. 2.

178

hierarchii politycznej bd zajmowa wanie czonkowie narodu reprezentujcy w

najwyszym stopniu urzeczywistnienie ideau Nowego Czowieka, Politycznego onierza:
Zjednoczeni wspln ide, wspln wol walki, czonkowie niejako sami tworz sw
hierarchi nie poprzez wybory, a naturaln akceptacj wyonionych ze swego grona ludzi,
reprezentujcych najbardziej podane wartoci ideowe i etyczne 341. Niniejsze zdanie
prezesa NOP okazuje si by tu szczeglnie wane ot A. Gmurczyk zakada tutaj a priori,
i hierarchia narodowa tworzy si bdzie oddolnie, w sposb naturalny to sami czonkowie
ruchu narodowo-radykalnego, a nastpnie sami czonkowie narodu utworz swoj hierarchi
bez potrzeby odgrnych, prawno-politycznych, pastwowych regulacji, narzucajcych
szczegowe rozwizania. Hierarchia polityczna bdzie wic hierarchi naturaln,
ksztatowan przez samych czonkw narodu w ich naturalnych grupach spoecznych, a wic
rodzinach, wsplnotach lokalnych i korporacjach zawodowych. Gwn przesank prezesa
NOP odnonie do takiego okrelenia hierarchii jest wanie decentralizacja i niech do zbyt
rozbudowanej struktury biurokratycznej pastwa, jak i potrzeba uwzgldnienia oddolnych
drg awansu politycznego (m.in. wybory), powizanie ich z odgrn kooptacj. Nie bez
znaczenia jest take fakt, i wszake wedug trzeciopozycjonistw nie tylko brytyjskich, ale
take polskich narodowych radykaw utworzenie Nowego Porzdku Spoecznego wymaga
wpierw Narodowej Rewolucji, ktra bdzie stanowi przede wszystkim Rewolucj Duchow,
polegajc na odrodzeniu osobowoci religijnej, pobonej, heroicznej, arliwej w swej wierze
i gotowej do czynu i powicenia, cakowitym przeobraeniu charakteru czowieka, jego
sposobu ycia, hierarchii wartoci we wasnym yciu, samowiadomoci. Taka rewolucja to
oczywicie tym samym cakowite wyrugowanie z charakteru ludzkiego egoizmu i
materializmu Nowy Czowiek to czowiek jakociowo odmienny od czowieka
masowego, ktrego cel ycia to wycznie gromadzenie i konsumowanie dbr materialnych,
a swj wasny interes przekad ponad wszelkie inne wartoci. Oznacza to wic, i struktura
oraz funkcjonowanie pastwa narodowego odbywa si bdzie w cakowicie odmiennych
warunkach, jeli chodzi o stosunki midzy czonkami narodu dlatego te prezes NOP z gry
zakada, e z racji nowej wiadomoci czonkw narodu wiadomoci bezwzgldnie
potpiajcej materialistyczn pogo za zyskiem i dobrami uytkowymi, egoizm, brak
wraliwoci wobec innych, brak poczucia odpowiedzialnoci i zobowiza wobec swoich
rodakw, podporzdkowujcy ja wyszej kategorii my, a wic wpajajc kademu
czonkowi narodu prymat dobra wsplnego nad jednostkowym, konieczno ujcia wasnego
ycia jako suby Bogu i narodowi automatycznie zaniknie powszechno mylenia
egoistycznego, nastawionego na potrzeby ja, a nie my, jak i wytworzy si wiadomo
zbiorowa oparta na poczuciu autentycznej wsplnoty czonkowie spoecznoci lokalnych,
regionalnych, jak i korporacji zawodowych, a wreszcie i narodu spostrzega siebie bd nie
jako oddzielne, odizolowane jednostki-atomy, kierujce si wasnym tylko interesem, ale
przede wszystkim same uznawa si bd za komrki owych organicznych wsplnot, z
narodow na czele. Czonkowie narodu z racji chrzecijaskiej i narodowej wiadomoci,
bdcej wynikiem owej totalnej transformacji osobowoci czowieka transformacji budzcej
czowieka prawdziwego, gdy prowadzcego swoje ycie zgodnie z prawem naturalnym i
wol Boga. Std te nawet wybory w znaczeniu wspczesnej demokracji liberalnej
faktycznie zanikn opieraj si one bowiem na gosowaniu wolnym, tajnym, powszechnym
i rwnym, biorc za fundament wizj czowieka jako wolnej, niezalenej jednostki, ktrej
dobro i interes jest najwyszy. W przypadku porzdku narodowo-rewolucyjnego wedug A.
Gmurczyka wybory takowe strac racj bytu ze wzgldu na now, antyindywidualistyczn
wiadomo czonkw narodu zamiast procedury gosowania, wyborw podejmowanych
341

A. Gmurczyk, Sia hierarchii, Szczerbiec, 1995, nr 5 (43), s. 3.

179

przez egoistycznie, mylce kategoriami prymatu ja jednostki-atomy bdziemy do

czynienia mieli z naturaln akceptacj osb wykazujcych si w danym rodowisku lokalnym
czy zawodowym a nastpnie oglnonarodowym szczeglnie uzdolnionych i bdcych
wzorem postaw patriotycznych i moralnych. W ten sposb faktycznie bdziemy take mieli
do czynienia nie z gosowaniem opartym na wikszoci mniej lub bardziej przytaczajcej,
lecz wrcz z jednomylnoci, podejmowaniem decyzji poprzez aklamacj, o czym wiadczy
w wybr naturalnych autorytetw, osb awansujcych tym samym na wyszy szczebel w
hierarchii politycznej.
To z kolei kieruje nasz uwag na niech do zasady wikszoci jako metody
podejmowania decyzji politycznych, a zatem nie tylko w kwestii wyaniania przywdcw,
czyli osb jednoczenie speniajcych kryteria awansu politycznego. Podobnie jak
trzeciopozycjonici z Wysp Brytyjskich polscy narodowi radykaowie rwnie z nieufnoci
odnosz si do owej zasady i w The Ten Points of the Third Position, i w Deklaracji
Zasad Trzeciej Pozycji, znajdujemy konieczno prymatu Prawdy Obiektywnej (Prawa
Boego i wynikajcego ze prawa naturalnego) nad wszelkimi ludzkimi decyzjami, w tym
szczeglnie podejmowanymi w oparciu o wikszo gosw. Odrzuceniu zasady wikszoci
w przypadku Brytyjczykw towarzyszyo take, jak ju zauwaylimy, afirmacja
podejmowania decyzji drog dyskusji i porozumienia, wypracowania konsensusu. Nie inaczej
jest w przypadku NOP, przy czym tutaj otwarcie wspomina si o zasadzie jednomylnoci, co
ju zreszt moglimy zauway w powyszych rozwaaniach nad wyanianiem osb
najbardziej wartociowych. Ow zasad jednomylnoci, aklamacji otwarcie przeciwstawia
si zasadzie wikszoci oto, co przy omwieniu pogldw Konstantego Aksakowa
rosyjskiego przedstawiciela tzw. sowianofilstwa publicysta NOP pisze o zasadzie
jednomylnoci: W rzeczywistoci jednomylno jest pozostaoci po redniowiecznej
zasadzie unanimitas, ktra w rnych krajach europejskich stopniowo zanikaa ustpujc
zasadzie wikszoci. Zasada liberum veto w polskim sejmie przedrozbiorowym rwnie bya
zakorzeniona w prawie jednomylnoci. Doskonale zauway to Adam Mickiewicz
porwnujc szlacheckie liberum veto do zasady jednomylnoci w Kociele Katolickim i
angielskim sdzie przysigych. () Najwybitniejszy konserwatysta ewolucyjny Edmund
Burke uwaa zasad jednomylnoci stosowan w dawnym polskim sejmie i angielskim
sdzie przysigych za o wiele sprawiedliwsz od rewolucyjnego despotyzmu wikszoci.
U konserwatywnych romantykw niemieckich pochwaa jednomylnoci wizaa si z
apologi feudalizmu i hierarchii spoecznej. Wybory wikszociowe s tylko loteri
gosw, nie ukazuj de ludu jako organicznej caoci 342. To wanie organiczno
narodu, jego wsplnotowo, wynikajca ze spoecznej natury czowieka, rozpatrywanego
zgodnie z nauk katolick jako osoba, a wic posiadajca na mocy prawa naturalnego
niezbywalne prawa czowieka, gwarantujce poszanowanie jej godnoci, wolnoci i
wasnoci, jak rwnie bdca integraln czci naturalnych i ustopniowanych wsplnot:
rodziny, spoecznoci lokalnej, korporacji zawodowej, a poprzez nie wsplnoty narodowej
jako najwyszej ludzkiej zbiorowoci. Zasada wikszoci z kolei wedug narodowych
radykaw wynika tedy z odrzucenia organicznej wizji spoeczestwa, przyjcia w zamian
nowoczesnej, egalitarnej i indywidualistycznej wizji spoeczestwa tylko jako zrzeszenia
bdcego wynikiem tzw. umowy spoecznej zawartej midzy wolnymi, niezalenymi wobec
siebie jednostkami-atomami, wobec czego decyzj podejmowane musz by wanie poprzez
policzenie gosw owych odrbnych, pierwotnych wobec jakichkolwiek struktur spoecznych,
jednostek.

342

J. Ignaczak, Teoria sowianofilska Konstantego Aksakowa, Szczerbiec, 2010, nr 148, s. 78.

180

Kolejn kwesti, ktr warto si zainteresowa, jest wizja samorzdnoci w koncepcjach

NOP. O ile ju zagadnienie kompetencji wadzy pastwa poruszylimy przy omawianiu
relacji midzy narodem a pastwem, przedstawionymi w analizie hierarchii idei stanowicych
kociec caego narodowego radykalizmu, zwaszcza w sferze wiatopogldowej, gdzie stykaj
si ze sob tradycyjny katolicyzm z nacjonalizmem, o tyle omwienia wymagaaby kwestia
uprawnie samorzdw NOP oczywicie postuluje przekazanie jak najwikszych uprawnie
obecnego pastwa samorzdom, tak, by przysze pastwo rzdw powszechnych mogo
sta si efektywne i wzmocnione w tych dziedzinach, ktre tylko jemu s nalene. Czym
zatem jest samorzdno w ideach narodowo-radykalnych? Przede wszystkim NOP wskazuje
na dwie sfery samorzdu: terytorialny oraz zawodowy. Samorzd terytorialny zwizany jest
oczywicie z terytorium zamieszkanym przez okrelon wsplnot w zalenoci od
rozmiarw moemy tu wyrni spoeczno lokaln, np. gmin, a nastpnie regionaln (np.
historycznie uksztatowane regiony, jak Wielkopolska, Maopolska, Dolny lsk itd.). Z kolei
samorzd zawodowy zwizany jest z wykonywanym przez okrelon wsplnot zawodem, a
wic swego rodzaju miejscem w oglnonarodowym systemie produkcji i dystrybucji dbr i
usug, funkcji w ustroju spoeczno-ekonomicznym. Owe dwa typy samorzdu rozwijayby si
swobodnie, oddolnie, czyli od szczebla lokalnego poprzez regionalny do oglnonarodowego,
ksztatujc tym samym ycie publiczne, w tym sfer polityczn, co zobaczymy przy
omawianiu poszczeglnych organw wadzy pastwa w wizji NOP. Z racji jednake tego, i
samorzd zawodowy, czyli korporacje zawodowe, stanowi jeden z fundamentw ustroju
spoeczno-gospodarczego i jego kompetencje dotycz owej sfery, zostanie on szerzej
omwiony w analizie ustroju spoeczno-ekonomicznego owej partii, std te w tym miejscu
zajmiemy si tylko samorzdem terytorialnym.
Czym zatem jest samorzd terytorialny wedug narodowych radykaw? Co odrnia go
od organw wadzy pastwowej? Ju wczeniej cytowalimy dziaaczy NOP wskazujc na to,
i spoeczno lokalna to oprcz rodziny i korporacji zawodowej organiczna cz
narodu, to sfera, w ktrej czonek narodu styka si z innymi rodakami a wic i obywatelami
pastwa polskiego nie pochodzcymi ze swojej rodziny. Odgrywa on du rol w
wychowywaniu jednostki, ksztatowaniu jej poczucia przynalenoci, lojalnoci i
obowizkw wobec innych, wobec okrelonej, odrbnej grupy, jak jest wsplnota lokalna, a
poprzez przynaleno do niej wobec narodu jako najwyszej wsplnoty ludzkiej. Musimy
przy tym zauway, i brak jest jednake w tekstach narodowo-radykalnych cisego
zdefiniowania i rozgraniczenia midzy pojciami spoeczno lokalna czy wsplnota
lokalna, a samorzd. A. Gmurczyk w nastpujcy sposb definiuje samorzd terytorialny:
Samorzd to organizowanie wewntrznego ycia spoecznoci, zamieszkujcej na danym
terenie, organizowanie ycia w tych dziedzinach, do ktrych pastwa nie ma prawa
ingerowa343. Na podstawie powyszej definicji zatem moemy okreli, i samorzd to
sposb zorganizowania spoecznoci lokalnej dokonany wycznie przez ni sam. Owa
organizacja oczywicie musi by dokonana przez samych jej czonkw, a wiec wykluczone
jest zatem narzucanie szczegowych rozwiza np. przez aparat biurokratyczny pastwa.
Samorzd w tym znaczeniu oznacza po prostu organizowanie wasnego, lokalnego ycia,
dbao o sprawy spoeczne na wasnym, lokalnym terenie. Oczywicie w przypadku
samorzdu terytorialnego wyszego szczebla, czyli samorzdu regionalnego, bdzie to
oznacza organizowanie ycia spoecznoci regionalnej, obejmujcej okrelon liczb
spoecznoci lokalnej, a wic jej przedstawicieli w sprawach dotyczcych spraw owego

343

A. Gmurczyk, Blaski i cienie walki o samorzd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 7, dodatek do

Szczerbca, 1994, nr 8 (34), s. 9 (I).

181

regionu, a ktre wymykaj si spod moliwoci dziaania samorzdu lokalnego, na poziomie

gminnym.
Oczywicie samo narzuca si ju tutaj pytanie: jakie konkretnie s kompetencje samorzdu
terytorialnego w ideach ustrojowych NOP? Niestety partia nie okrela kompetencji
samorzdu terytorialnego tak, jak czyni to z biurokracj pastwow. W zamian otrzymujemy
wanie to, co przedstawilimy powyej w analizie hierarchii wartoci narodowych
radykaw, gdy przedstawialimy wizj narodu jako organiczn sekwencj wsplnot, w tym
wanie lokalnych, a wic poruszona zostaje bardziej oglna wizja spoecznoci lokalnych
jako wsplnot naturalnych, w ktrych dorasta i zdobywa dowiadczenie yciowe, a take
ksztatuje swoj wiadomo narodow kady czonek narodu. Bliski zatem zacytowanym
pogldom jest nastpujcy fragment artykuu Jarosawa Mdrego: Wsplnota, w ktrej
yjemy, bez wzgldu na to, czy osadzona jest w sumie wielkomiejskich dzielnic, czy pord
sennej ciszy polskich wsi i miasteczek, uczy nas ycia w narodzie i dla narodu. () Rodzina,
przyjaciele i ssiedzi w pewien sposb ksztatuj nasz charakter i staj si jednoczenie
naszymi pierwszymi sdziami. Przed nimi nie ukryjemy swych prawdziwych myli i
pogldw osdzaj nas na podstawie naszych czynw, dajc oparcie w chwilach saboci, a
jednoczenie wymagajc spenienia wymogw i obowizkw wsplnoty. Nasi lokalni
sdziowie potrafi by take okrutni wobec tych, ktrzy naruszaj egzystencjalny spokj
wsplnoty odszczepiecw i zwykych szubrawcw wsplnota stawia poza swoj ochron,
a w uzasadnionych przypadkach wymierza im sprawiedliwo 344. Jak moemy bez trudu
zauway, powysza charakterystyka dotyczy nie tyle samorzdu zdefiniowanego przez
prezesa NOP jako organizowanie wewntrznego ycia spoecznoci, zamieszkujcej na
danym terenie, lecz oglnie spoecznoci lokalnej jako wsplnoty naturalnej, organicznej, w
ktrej czowiek rozwija si i buduje poczucie przynalenoci do wsplnoty innej anieli jego
rodzina, w tym wsplnoty narodowej spoeczno lokalna jawi si zatem jako swoista
szkoa patriotyzmu na lokalnym, tj. najbliszym danemu czowiekowi jako czonkowi
narodu odcinku. Co wicej, to wanie w spoecznoci lokalnej czowiek uczy si zasad
wspycia spoecznego, braterstwa i odpowiedzialnoci za siebie i innych na przykadzie
wizi lokalnych, wizi wynikajcych z zamieszkiwania ssiedztwa na danym terytorium
lokalnym, w danej maej ojczynie, a przeto uczy si poszanowania autorytetw,
ustalonych i powszechnie przestrzeganych regu ycia, a wic podporzdkowania swoich
indywidualnych i interesw dobru wsplnemu dobru spoecznoci lokalnej, a poprzez ni
dobru narodowemu jako najwyszemu dobru wsplnemu: Faktem jest, e ofiarami bywaj
niekiedy wybitni indywidualici, lecz ich geniusz nie powinien zwalnia ich od
podporzdkowania si prawom spoecznoci, w ktrej yj swj intelekt winni
wykorzystywa do zmiany niedoskonaoci wsplnoty, ktre j osabiaj, nigdy za do
zanegowania jej porzdku i naturalnej hierarchii 345. Nic dziwnego wic, e istot
spoecznoci lokalnej, co poniekd rzutuje na zadania samorzdu terytorialnego, jest wi o
stricte duchowym charakterze poczucie zamieszkiwania wesp z innymi ludmi,
mieszkajcymi tu obok, danego lokalnego terytorium tworzy w zdrowych, czyli
pozbawionych odgrnych, pastwowych regulacji, niezwykle siln wi emocjonaln i
psychiczn.
W niezwykle ciekawy sposb, a przy tym wskazujc poniekd na kwesti kompetencji
samorzdw, opisuje spoecznoci lokalne i ich zrnicowanie, o ktre naley zadba w
przyszej Polsce Ryszard Mozgol. W artykule jego autorstwa pt. Mae ojczyzny Wielkiej
Polski ju odnonie do wspczesnego stanu rzeczy czytamy: Ludzie-ameby, zamknici
344
345

J. Mdry, Ofensywa radykalizmu, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 4.

Tame, s. 4.

182

w swoich czterech betonowych cianach. Miejskie osiedla, swoiste koszary socjalizmu, w

ktrych zupenie obumiera duch zakorzenienia, przywizania do ziemi rodzinnej. Tryumf
uniformizmu, egalitarnej urawniowki, zabijajcej przywizanie do tzw. maej ojczyzny
ziemi matczynej346. Przed nami zatem w publicysta kreli ponury obraz obecnej Polski
zuniformizowanej, ujednoliconej, jednobarwnej, bdcej w obecnej RP spadkiem po latach
realnego socjalizmu, a nade wszystko zatomizowanej, pozbawionej elementarnych wizi
midzyludzkich, ktre ksztatuj si ju na poziomie rodzin i spoecznoci lokalnych,
opartych na poczuciu przynalenoci, braterstwa z innymi ludmi zamieszkujcymi dane
terytorium, dan ziemi. Najwaniejszy dla naszych rozwaa jest jednake kolejny fragment,
przeciwstawiajcy ow wspczesn Polsk centralistyczn, zatomizowan, pozbawion
tradycyjnych wizi spoecznych, w tym wanie pewnego poczucia odrbnoci lokalnej,
przywizania do ziemi lokalnej, poczucia braterstwa z innymi wspzamieszkujcymi owo
lokalne czy te regionalne terytorium, przeciwstawia Polsce prawdziwej, tradycyjnej, a
wic takiej, jak naley zachowa, a ta jest wanie Polsk kulturowo wyjtkowo bogat i
zrnicowan: Mae ojczyzny s jedyn si zdoln wbi osikowy koek w elektroniczne
serce brukselskiej Europy. Musimy o tym pamita, take w Polsce. Bo Polska, to nie tylko
ulica Wiejska w Warszawie, Urzdy Rady Ministrw, czy Belweder, jak to si wydaje
rodzimym centralistom. Polska, to rodzina rodzin, ojczyzna maych wsplnot, ktre na
naszych oczach obumieraj. Polska, to schludna i gospodarna Wielkopolska, melancholijni
Kaszubi, yjcy wasnym yciem Grale, emkowie, z ktrych na si robi si dzisiaj
Ukraicw, resztki polskich Tatarw i Ormian, lzacy coraz mniej lscy, czy Krakowiacy,
patrzcy na wszystko z godnym stoecznej wyszoci politowaniem. Osoba, ktra nie widzi
tego, jest zupenym lepcem lub ignorantem, niezdolnym do zauwaenia caej rnorodnoci
narodu. Nard, to nie tum w chiskich mundurkach, lecz zwizek rodw poczonych
wsplnot krwi, historii i krajobrazu, w ktry lud wpisuje swojego ducha i swj los, jak
twierdzi Frederich Ratzel347. Nard polski jest wic pod wzgldem kulturowym z racji
swojej organicznoci nie ujednolicon mas, zoon z takich samych elementw, co R.
Mozgol nazwa ironicznie tumem w chiskich mundurkach, lecz zrnicowan wsplnot
wsplnot, jednoci w rnorodnoci kada spoeczno lokalna charakteryzuje si
wasn kultur lokaln, miejscow, a wedug owego publicysty nawet i w pewien sposb
wasnym charakterem, jeli chodzi o jej czonkw (gospodarno Wielkopolan,
melancholijno Kaszubw itd.). zwrmy take zreszt uwag na scharakteryzowanie narodu
to zwizek rodw, oparty na wiziach krwi, krajobrazu i historii krew, ziemia, poczucie
wsplnych dziejw s wyznacznikami odrbnoci lokalnych, a wszystkie spoecznoci
lokalne razem ujte tworz wanie nard. W ten sposb narodowa wsplnota musi stworzy
warunki dla zachowania kultury jak pamitamy z rozwaa nad ide narodu w ujciu NOP,
jednej z najwaniejszych wyznacznikw narodu jako jednoci we swej rnorodnoci
lokalnej. Moemy zatem uzna, i jednym z zada samorzdu terytorialnego bdzie
zachowanie wasnej lokalnej odrbnoci kulturowej oczywicie jako integralny, organiczny
element, kultury oglnonarodowej. W nastpnych partiach tekstu niniejszego publicysty
zreszt znajdujemy niezwykle silne przywizanie wanie do lokalnych i regionalnych
zwyczajw, tradycji itd.: () mae ojczyzny s jeszcze niezwykym pokadem wartoci
kulturowych. Wystarczy wspomnie chociaby dziewitnastowiecznego lskiego poet
Jzefa von Eichenndorffa, o ktrym komunici kazali lzakom zapomnie; rwnie
dziewitnastowiecznego poet Floriana Biesika z Wilamowic koo Bielska-Biaej, tworzcego
w
specyficznym
jzyku
wilamowskim
(polsko-anglo-sasko-fryzjerski
jzyk
346
347

R. Mozgol, Mae ojczyzny Wielkiej Polski, Szczerbiec, 1995, 8 9 (46 47), s. 7.

Tame, s. 7.

183

trzynastowiecznych osadnikw!) (tak w oryginale najprawdopodobniej autorowi

cytowanego artykuu chodzi o przymiotnik fryzyjski K. K.), czy przebogat kultur
gralsk, huculsk, owick, kurpiowsk, mazowieck, itd. Nie sposb wymieni wszystkich
przejaww spontanicznej twrczoci ludowej 348. To wanie twrczo ludowa, lokalne
tradycje, obyczaje, lokalna sztuka musz sta si przedmiotem troski o ich zachowanie i
rozwijanie, co oczywicie wie si z koniecznoci zapewnienia nieskrpowanego rozwoju
samorzdnoci, a wic i przekazania jak najwikszych uprawnie samorzdom i ograniczenia
wadzy pastwa do cile okrelonych rozmiarw. Dlatego te naturalnym sojusznikiem
ruchw nacjonalistycznych tak w Polsce, jak i w Europie powinny sta si organizacje
walczce o zachowanie wasnej tosamoci lokalnej czy regionalnej, pod warunkiem
oczywicie, i nie maj one charakteru separatystycznego: Zachowanie odrbnoci
tradycyjnych wsplnot lokalnych jest jednym z najwaniejszych zada ruchu
nacjonalistycznego w Polsce. Naszymi sprzymierzecami w tym dziele s wszystkie
organizacje, pielgnujce stare regionalne zwyczaje, walczce o autonomi swoich
zbiorowoci, zwalczajce zabjczy centralizm naszego polskiego Weimaru 349.
Jak wic widzimy, tak mocne definiowanie spoecznoci lokalnych odnonie do wizi
duchowej, uznanie ich jako przede wszystkim duchowych wsplnot, rozwijajcych wasn
kulturow odrbno, ktra tworzy wesp z innymi kulturami lokalnymi czy regionami
barwn, rnorodn kultur narodow, wzmocnion wspln tradycj historyczn, wsplnymi
przodkami i religi katolick, w ujciu NOP si rzeczy sprawia, e to wanie w kompetencji
samorzdu terytorialnego leaoby m.in. zachowanie wasnych, lokalnych czy regionalnych
tradycji, obyczajw, sztuki, a wiec lokalnej lub regionalnej kultury. Czy jednak na tym rola
samorzdu terytorialnego si koczy w wizji ustrojowej NOP. Bynajmniej to wanie
samorzd terytorialny, wesp z samorzdem zawodowym, ma kreowa wadze pastwa jak
zobaczymy niej, owe dwa typy samorzdu bd take tworzy organ przedstawicielski
narodu, kontrolujcy dziaalno administracji pastwowej. Co wicej, jak pamitamy, w
Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski otwarcie zadeklarowano
konieczno przekazania samorzdom jak najwikszych uprawnie pastwa przy
jednoczesnym ograniczeniu zakresu dziaalnoci tego ostatniego do niebiednych rozmiarw,
std ograniczenie si do kwestii lokalnej polityki kulturalnej nie staoby w penej zgodnoci z
owym powyszym postulatem. Niestety, jak ju wspomniano, NOP nie przedstawio jak
dotd konkretnie przedstawionych kompetencji samorzdu terytorialnego za to, jak
moglimy si przekona przy analizie miejsca pastwa w hierarchii wartoci NOP,
zarysowano owe niezbdne, ograniczone kompetencje wadzy pastwowej. Mona zatem
wysnu wniosek, i partia niniejsza podesza do zagadnienia samorzdu terytorialnego w
pewien sposb ze swego rodzaju zasad domniemania kompetencji, tzn. uznajc, i do
kompetencji samorzdu terytorialnego (jak i zawodowego) nale wszystkie te dziedziny
ycia publicznego, ktre nie le wycznie w kompetencji pastwa, a te za stanowi:
bezpieczestwo wewntrzne (zwalczanie przestpczoci, zachowanie porzdku publicznego,
egzekwowanie obowizywania prawa stanowionego zgodnego z prawem naturalnym),
bezpieczestwo zewntrzne (obrona przed zagroeniami z zewntrz o charakterze militarnym
i gospodarczym, co oznacza take pewien oglny nadzr nad gospodark narodow) oraz
prowadzenie polityki zagranicznej. Te dziedziny to wyczno pastwa, a wszystkie inne
sfery ycia publicznego naleayby do samorzdw wszak jak najwicej uprawnie
obecnego pastwa powinno zosta im przekazane, a samo pastwo powinno zosta
wzmocnione w jemu tylko przynalenych, powyszych dziedzinach, ktre zostay wyranie i
348
349

Tame, s. 7.
Tame, s. 7.

184

konkretne przez NOP wskazane. To z kolei oznacza, i w kompetencji samorzdu

terytorialnego znalazyby si take rne dziedziny nie tylko z zakresu polityki kulturalnej
(ochrona lokalnego czy regionalnego dziedzictwa kulturowego), ale rwnie z szeroko pojtej
sfery spoecznej, zwizanej np. z zagospodarowaniem lokalnych czy regionalnych terenw,
planowaniem przestrzennym, polityk spoeczn, infrastruktur itd.
O ile kompetencje samorzdu nie zostay cile wymienione w materiaach NOP, o tyle
narodowi radykaowie wci mocno akcentuj waciwe miejsce samorzdu w strukturze
administracyjnej pastwa polskiego. Najpierw przyjrzyjmy si ocenie dzisiejszych
samorzdw terytorialnych: Prawd jest, e tzw. III RP promuje system samorzdowy, lecz
niewiele ma on wsplnego z rzeczywist samorzdnoci. Wspczesne samorzdy to w
istocie mini-pastwa totalitarne (mog nawet prowadzi wasn polityk zagraniczn!), w
ktrych niczym mnie ograniczeni wadcy bezkarnie wykorzystuj dla wasnych,
egoistycznych interesw bezbronnych obywateli 350. Z kolei wybory samorzdowe
przeprowadzone w dniu 19 czerwca 1994 r. tak skomentowa prezes NOP: Jeli spojrzymy
nieco uwaniej na samorzdowe programy wyborcze (o ile oczywicie kto je zachowa)
znajdziemy tam wszystko: obietnice zniszczenia faszyzmu, rasizmu, komunizmu, walk z
bezrobociem i uciskiem fiskalnym pastwa, projekty wprowadzana nowych ustaw (!)
kulturalnych i niekulturalnych, propozycje zawierania sojuszy midzypastwowych i sylwetki
kandydatw na prezydenta RP, programy celne i programy rolne () Ale miejscem dla
realizacji takich zamierze nie jest samorzd. Nie tylko dlatego, e na razie nie ma takich
uprawnie (i bardzo dobrze nie czubym si czowiekiem szczliwym, gdyby na przykad
Gmina Warszawa-Bemowo wypowiedziaa wojn Argentynie), ale przede wszystkim dlatego,
e nie na tym polega jego rola 351. Narodowi radykaowie odrzucaj wic funkcjonowanie
samorzdu w takiej postaci, jakiej mamy dzi do czynienia, gdy jest to dla nich przykad
pomieszania kompetencji, uprawnie midzy organami pastwa a samorzdami. NOP uznaje
obecny system administracyjny za centralistyczny, gdy wci nie dostrzega si potrzeby
zapewnienia koniecznych warunkw do autentycznie samodzielnego organizowania wasnego
ycia danej spoecznoci lokalnej, m.in. w sferze zabezpieczenia wasnej odrbnoci
kulturowej, poszanowania poczucia wasnej lokalnej wiadomoci. Z drugiej jednake strony
samorzdy wyposaa si w kompetencje, ktre s domen wedug narodowych radykaw
wycznie pastwa, a to z kolei oznacza prowadzenie dziaa na paszczynie
midzynarodowej, np. poprzez tworzenie wraz ze spoecznociami lokalnymi innych krajw
tzw. euroregionw. Innymi sowy, wedug NOP w tych sferach, w ktrych naley zapewni
autentyczn samorzdno, czyli umoliwi oddolne, wewntrzne organizowanie si danej
spoecznoci lokalnej w celu zaspokojenia wasnych potrzeb, wkracza pastwo, a z kolei tam,
gdzie powinno by ono wycznie obecne, angauje si samorzdy.
Co wicej, samorzdy padaj take ofiar upartyjnienia i tworzenia swoistych elit
politycznych w skali lokalnej, bdcych odpowiednikiem kasty biurokratyczno-politycznej,
rzdzcej caym krajem, a ktrej integraln czci s owe lokalne elity. Przytoczmy
jeszcze jeden fragment artykuu bdcego komentarzem do wyborw samorzdowych w 1994
r.: Tymczasem w czasie ostatnich wyborw partie, wyjtkowo zgodne, zrobiy sobie
powtrk z aktywnoci politycznej., trenujc przed bliskimi ju jak kr wieci
wyborami parlamentarnymi, no i oczywicie prezydenckimi. Niezbyt wic przejto si
problemami ludzi. Bo i po co? Efekt mg by tylko jeden ludzie nie przejli si
problemami partii. Pojawiy si za to (na szczcie) i prawdziwe inicjatywy lokalne,
350

A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), ss. 6 7.
351
A. Gmurczyk, Blaski i cienie walki o samorzd, Awangarda Narodowa, 1994, nr 7, dodatek do
Szczerbca, 1994, nr 8 (34), s. 9 (I).

185

wyrastajce z autentycznego zaangaowania mieszkacw w swoje wasne sprawy. aowa

mona jedynie, e zostay one przyduszone przez zalew propagandy partyjnej, ktra do
skutecznie majc oparcie w tajemnych skarbcach organizacyjnych zaguszaa informacj
obywatelsk. Ale biorc pod uwag wybory poprzednie postp w zrozumieniu idei
samorzdowej jest wyrany, i to pomimo mniejszej frekwencji. Wtedy mielimy w naszym
kraju silnie zcentralizowane grupy bezpartyjnych obywateli, dzi za do boju ruszyli zwykli
ludzie352. W niniejszym tekcie uderzajca jest mimo obecnoci partii politycznych w
wyborach samorzdowych, co oczywicie zostaje uznane na zjawisko negatywne generalnie
pozytywna ocena wyborw 1994 r. NOP dostrzego bowiem, ze uczestnikami w wyborach
samorzdowych nie s partie polityczne, lecz inicjatywy samych obywateli, oddolne
inicjatywy podejmowane przez grupy mieszkacw we wasnej lokalnej spoecznoci, ktre
koncentruj si na wasnych, lokalnych problemach, a wic nie wie si np. z interesami
partii politycznych czy polityk pastwa. Tym samym wizay si one wanie z kwestiami,
ktre powinny si wynika wanie z samorzdu definiowanego jako organizowanie
wewntrznego ycia spoecznoci czy to lokalnej (samorzd lokalny), czy te regionalnej
(samorzd regionalny). Co wicej, na powyszym przykadzie moemy zauway, i to
wanie samorzd jest take miejscem dla autentycznego, obywatelskiego pluralizmu, a wic
organizowania si obywateli w rne stowarzyszenia, komitety, ktre powoane zostay w
celu stworzenia planw rozwoju czy zajcia konkretnych stanowisk odnoszcych si do
funkcjonowania okrelonego odcinka ycia spoecznoci lokalnej oczywicie nie majc nic
wsplnego z zagadnieniami wiatopogldowymi czy z organizacj i funkcjonowania pastwa
jako caoci. Mona zatem uzna, i to wanie takie formy samorzdowych inicjatyw,
oddolnych form samoorganizowania si obywateli dopuszcza NOP w ustroju rzdw
powszechnych wi si one bowiem z problemami lokalnymi, dotyczcymi organizacji
ycia spoecznoci lokalnej przez ni sam, nie maj zatem charakteru stricte politycznego, tj.
zwizanego ze zdobyciem i utrzymaniem wadzy pastwowej, i zwizanego z promowaniem
okrelonego wiatopogldu ten bowiem w narodowo-radykalnej wizji Polski ma by tylko
jeden chrzecijaski, oparty na tradycyjnym nauczaniu Kocioa katolickiego.
Ponadto kwesta odpowiedniego rozdzielenia kompetencji midzy wadzami pastwa a
samorzdami, w tym terytorialnymi, skupia si w ideach NOP na zaznaczeniu, i co prawda
niezbdny jest rozdzia kompetencji midzy tymi dwoma sferami, a wic moliwie najwicej
kompetencji przekazanych musi by samorzdom terytorialnym i zawodowym, przy
pozostawieniu w rkach wadzy pastwowej cile ograniczonego zakresu dziaania (z
jednoczesnym jej wzmocnieniem w tyche dziedzinach), to jednake konieczne jest
zachowanie hierarchii midzy interesem pastwa a interesami samorzdowymi: samorzd
terytorialny i zawodowy to organiczne czci narodu, a wic tworz one wsplnot wyszego
rzdu, przeto ich interes podporzdkowany jest interesowi caego organizmu, czyli narodu. To
z kolei oznacza, i samorzdy wedug NOP nie powinny prowadzi adnej namiastki polityki
zagranicznej, choby poprzez rne formy wsppracy transgranicznej podejmowanej przez
samorzdy z rnych krajw europejskich, czy tzw. euroregiony. Prymat pastwa polskiego i
jego interesu jako wyraajcego dobro narodu bdcego organiczn jednoci wymaga,
aby decentralizacja polityczna i gospodarcza dokonywaa si w sposb nie szkodzcy
integralnoci terytorialnej pastwa polskiego. Troska o zachowanie wasnej odrbnoci
kulturowej, o zachowanie wasnych tradycji lokalnych, wiadomo przynalenoci do
spoecznoci powstaej w oparciu o ssiedztwo i zamieszkiwanie na okrelonym terytorium
nie moe oznacza wedug NOP wyrzeknicia si polskoci czy de separatystycznych, tj.
de do utworzenia wasnego pastwa, co moglimy zauway wanie na przykadzie
352

Tame, s. 9 (I).

186

kampanii na rzecz polskoci lska czy sprzeciwie wobec ruchu lskich tzw. autonomistw,
wskazanych przy analizie dokumentu ideowego EFN. Wizi lokalne, odrbnoci lokalne,
tradycje, obyczaje danej spoecznoci lokalnej musz by podtrzymywane z racji tego, i
nard jest wsplnot, jednoci organiczn, czyli jedno charakteryzujc si rwnie
wewntrznym zrnicowaniem (zwaszcza kulturowym), lecz nie mog w ujciu narodowych
radykaw uznane by za inny element, ni jako tylko skadnik wsplnoty narodowej, a przeto
takim deniom nie mog w aden sposb towarzyszy denia naruszajce integralno
terytorialn (domaganie si niepodlegoci, czyli utworzenia wasnego, suwerennego pastwa,
a wic oderwania si od pastwa polskiego) czy dezintegrujce tosamo narodow
(uznawanie si danej spoecznoci lokalnej lub regionalne nie za organiczn cz narodu
polskiego, lecz stawianie siebie na rwnej paszczynie z narodem polskim, czyli uznawanie
siebie za odrbny od polskiego nard). Oto, jak autorytatywnie prezes NOP wypowiada si
odnonie do kwestii samorzd pastwo: Samorzd nie moe za przejmowa kompetencji
pastwa struktury podporzdkowanej caej wsplnocie narodowej. To, e obecny ksztat
naszego pastwa daleki jest od normalnoci, nie zmienia zasady rozdziau paszczyzn
funkcjonowania tych dwch odrbnych struktur353. Jeszcze wyraniej nie tylko rozdzia
midzy kompetencji wadz pastwa a samorzdami, ale take konieczno odpowiedniego
zhierarchizowania owych dwch dziedzin ujmuje M. Radzikowski: Nie dymy do pastwa
centralistycznego, ale sprzeciwiamy si prbom rozczonkowania Naszego Pastwa poprzez
tworzenie euroregionw i podobnych struktur, kierujc si zasad, e Polska jest jedna i
niepodzielna354. Zwrmy uwag na w ostatni zwrot: Polska jest jedna i niepodzielna
gdyby wyrwa z caego kontekstu naszych rozwaa owo sformuowanie brzmiaoby jako
doniosy, cho zwizy w swej formie, przykad manifestacji wizji pastwa
scentralizowanego, jak afirmacja centralizmu, przywodzca na myl choby francuski
jakobinizm z XVIII w., wszake goszcy wizj Francji jako Republiki jednej i
niepodzielnej. Biorc jednake pod uwag caoksztat idei narodowo-radykalnych NOP, w
tym szczeglnie jedn z naczelnych idei jak jest zapewnienie rozwoju samorzdnoci
zawodowej i terytorialnej, co oczywicie wie si z organiczn wizj narodu jako wsplnoty
naturalnej wyszego rzdu powstaej z powizania wsplnot pomniejszych, rwnie
naturalnych: rodzin, spoecznoci lokalnych i korporacji zawodowych, otrzymujemy tutaj
wizj pastwa polskiego jako pastwa jednolitego, unitarnego, zapewniajcego jednoczenie
w ramach owej unitarnoci szeroki zakres samorzdnoci. Tym samym ujcie pastwowoci
polskiej jako jednej i niepodzielnej w koncepcjach NOP nie ma charakteru stricte
centralistycznego, lecz oznacza zaakcentowanie integralnoci terytorialnej pastwa polskiego,
ktra wszake powinna pozosta nienaruszona. Dlatego te narodowi radykaowie odrzucaj
wizj Polski jako pastwa federalnego na wzr Republiki Federalnej Niemiec czy Stanw
zjednoczonych, jak tez odrzucaj postulaty lskich autonomistw, goszc konieczno
zachowania pastwa polskiego jako pastwa unitarnego, w ramach ktre istnie bdzie
rozwj samorzdnoci w sposb nie dezintegrujcy owej integralnej terytorialnoci, ani nie
naruszajcej wycznych kompetencji wadz pastwa polskiego. Co wicej, w owym
Nowym Pastwie samorzdy zatem strac moliwo prowadzenia swobodnej polityki
transgranicznej ta bowiem, jako element polityki zagranicznej, nalee bdzie wycznie do
wadz pastwa polskiego.
Oczywicie w kwestii relacji midzy kompetencjami samorzdw a organw wadzy
pastwowej, jak i oglnie w kwestii miejsca spoecznoci lokalnych w nowym ustroju Polski,
nie sposb nie poruszy kwestii mniejszoci narodowych i religijnych. Oto, co czytamy o
353
354

Tame, s. 9 (I).
M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.

187

mniejszociach w kontekcie pastwa polskiego: Nie wystpujemy przeciw prawom

mniejszoci do zachowania swego jzyka i kultury, ale domagamy si usunicia ich z
kluczowych stanowisk pastwowych i lojalnego wypeniania przez nich obowizkw
wzgldem Pastwa Polskiego355. Szczeglnie tyczy si owa uwaga mniejszoci narodowych,
traktowanych z du podejrzliwoci przez NOP, a wobec niektrych ich dziaa wrcz z
otwart wrogoci, zwaszcza wobec mniejszoci niemieckiej i ydowskiej oskaranych o
dziaanie wbrew interesom narodu i pastwa polskiego. Mniejszoci narodowe zatem
oficjalnie mogyby zachowa i rozwija wasn tosamo kulturow i etniczn, ale za to
pozbawione byyby prawda do wspdecydowania o polityce pastwa ta naleaaby bowiem
wycznie do czonkw narodu polskiego jako jedynych gospodarzy pastwa. Jeli za chodzi
o kwesti mniejszoci religijnych, to niestety nie znajdujemy jasno okrelonego stanowiska
pozostaje nam raczej domniemywa, i z racji oparcia ycia publicznego na wiatopogldzie
katolickim, w ustroju rzdw powszechnych jako pastwie katolickim istniaaby tolerancja
religijna wobec innych wyzna, lecz z koniecznoci bezwzgldnego poszanowania statusu
religii katolickiej jako dominujcej w pastwie, jako monoidei ksztatujcej cay porzdek
spoeczny.
Jak wic widzimy, dla NOP idea ustrojowy pastwa, nazywany przez niniejsz parti
rzdami powszechnymi Narodu, to pastwo zapewniajce powszechny dostp do ycia
politycznego, wczajce wszystkich czonkw narodu do sprawowania wadzy pastwowej,
przeamujc zatem wszelkie bariery wynikajce ze statusu materialnego danej jednostki, jej
pochodzenia spoecznego, wysokoci dochodu czy wartoci posiadanego majtku owa
powszechno oznacza zatem zapewnienie rwnoci szans w yciu politycznym tak, jak i w
yciu spoeczno-gospodarczym. To wanie zasada rwnoci szans oznacza wczenie
wszystkich do ycia spoecznego i politycznego, powszechny dostp do sprawowania wadzy
pastwowej bez wzgldu na status materialny danego czonka narodu polskiego (z racji
polskiej narodowoci bdcym obywatelem pastwa polskiego), jego pochodzenie spoeczne,
wysoko dochodu, warto posiadanego majtku itd., czyli bez wzgldu na wszelkie
czynniki spoeczno-ekonomiczne rnicujce czonkw wsplnoty narodowej. Jednoczenie
owa rwno szans, a wic zapewnienie powszechnego dostpu do sprawowania wadzy
politycznej, stworzenie warunkw wszystkim czonkom narodu do udziau w yciu
politycznym nie oznacza przeoenia na rwno efektw wedug narodowych radykaw
bowiem czonkowie narodu z racji swoich indywidualnych zdolnoci, cech charakteru,
osobowoci s rni, std te konieczna jest hierarchizacja czonkw narodu, jednake
wycznie w oparciu o stricte jednostkowe i duchowe kryteria, tj. zwizanej ze zdolnociami,
cechami charakteru, poziomem moralnym, zaangaowaniem na rzecz dobra wsplnego. Owa
hierarchia narodowa oznacza take przyznanie osobom bdcym na wyszych stopniach
wikszego zakresu uprawnie, wikszego wpywu na wadz pastwa, lecz jednoczenie
wiksz odpowiedzialno i wikszy zakres obowizkw im wysze miejsce w hierarchii,
tym zatem wiksze wymagania od danego czonka narodu. Zwieczeniem owej jednolitej,
obejmujcej wszystkich obywateli, czyli czonkw narodu polskiego, byaby cigle
odnawiana poprzez napyw zdolnych jednostek z niszych szczebli Organizacja Polityczna
Narodu, przy czym brak jest w tekstach dziaaczy NOP okrelenia jej konkretnego charakteru.
Co wicej, w przypadku NOP tak, jak w ONR ABC, a w przeciwiestwie do
etatystycznych, totalitarnych koncepcji RNR Falangi owa powszechno i
hierarchiczno wadzy narodu w pastwie odbywaaby si poprzez wanie samorzdno
terytorialn i zawodow to wanie samorzd tak terytorialny, zwizany z miejscem
zamieszkania, bdcy wyraeniem potrzeb spoecznoci lokalnej jako organicznej czci
355

Tame, s. 5.

188

narodu, jak i zawodowy, bdcy wyraeniem spoeczno-ekonomicznej funkcji danego

rodowiska zawodowego, czcego tak pracodawcw, jak i pracownikw, byby drog
awansu danego czonka narodu poprzez organy samorzdu terytorialnego i zawodowego
poszczeglnych szczebli od lokalnego poprzez regionalny a do centralnego, istniaaby
droga awansu najzdolniejszych jednostek. W ten oto sposb w wizji ustroju pastwa NOP
powszechny udzia narodu w yciu politycznym, a jednoczenie jego hierarchizacja stosownie
do indywidualnych zdolnoci i wartoci etycznych czonkw narodu wizaaby si z
instytucjami samorzdowymi terytorialnymi i zawodowymi, tj. korporacyjnymi, przez co
mamy do czynienia z wizj demokracji organicznej, zakadajcej wszake uczestnictwo
wszystkich czonkw narodu poprzez naturalne grupy spoeczne, tworzce nard jako
organiczn jedno w rnorodnoci: rodziny, spoecznoci lokalne (samorzd terytorialny)
oraz korporacje zawodowe (samorzd zawodowy) wizj obecn wszake i u brytyjskich
trzeciopozycjonistw, cho w przypadku NOP brak jest postrzegania rzdw
powszechnych jako demokracji bezporedniej (co charakterystyczne byo dla
Brytyjczykw), nie wspominajc ju o braku wrd polskich narodowych radykaw
inspiracji ideami M. Kaddafiego. Cay nard zatem w wizji NOP rzdziby swoim pastwem
poprzez swoje organiczne, naturalne czci rodziny, spoecznoci lokalne oraz korporacje
zawodowe. Kady czonek narodu miaby zapewniony udzia w yciu politycznym poprzez
swoj przynalenoci do naturalnych wsplnot, z jakich zoony jest nard zgodnie ze
spoeczn natur czowieka jednostka jest bowiem czonkiem narodu poprzez porednie grupy
spoeczne rodzin, w ktrej przychodzi na wiat i w ktrej jest wychowywana, spoeczno
lokalna, ktrej jest czci zamieszkujc na okrelonym terytorium oraz korporacj
zawodow, do ktrej naley z racji wykonywanej pracy. To wanie poprzez uczestnictwo w
naturalnych, organicznych czciach narodu kady jego indywidualny czonek otrzymuje
moliwo wpywania na polityczny proces decyzyjny, zachodzcy przede wszystkim w
organach samorzdu terytorialnego i zawodowego na wszystkich szczeblach. Co wicej,
hierarchia polityczna jako integralny element ustroju narodowego wizaaby si wanie z
pokonywaniem przez awansujc jednostk kolejnych szczebli od szczebla lokalnego
poprzez regionalny a do oglnonarodowego, czyli m.in. do centralnych organw
administracji ju nie samorzdowej, lecz pastwowej tym samym hierarchia swj pocztek
miaaby w naturalnych, samorzdnych grupach spoecznych, a szczytem owej hierarchii
byyby stanowiska w organach administracji pastwowej na szczeblu centralnym. Nic zatem
dziwnego, i niekiedy NOP okrela swoj wizj ustroju politycznego nie tylko jako rzdy
powszechne, ale take jako Narodowe Pastwo Korporacyjne, co czyni np. A. Gmurczyk:
Moliwo urzeczywistnienia tych ideaw (tj. nacjonalizmu chrzecijaskiego K. K.)
widzi nowoczesny nacjonalizm tylko w koncepcji Narodowego Pastwa Korporacyjnego356.
Taki to wanie ustrj pastwa narodowego, oparty na powszechnoci, hierarchii,
organicznoci, korporacjonizmie, decentralizacji politycznej i gospodarczej oraz prymacie
Prawdy Obiektywnej (Prawa Boego) jako osnowy ustawodawstwa, nie byby oczywicie z
jednej strony demokracj liberaln ze wzgldu na indywidualistyczne, atomistyczne idee
liberalizmu, jakie legy u jej postaw, jak i rwno praw politycznych (zasada jeden
czowiek jeden gos), realizowana poprzez udzia w wyborach, do jakich startuj
konkurujce ze sob partie polityczne, czego konsekwencj jest walka politykw o wiksz
liczb gosw, schlebianie masom, demagogia, jak i totalitaryzmem ze wzgldu na odrzucenie
sztywnej hierarchii, w ktrej awans jednostki odbywa si wycznie na zasadzie nominacji, a
wic poprzez kooptacj, likwidujc wszelk oddoln, niezalen od pastwa inicjatyw
356

A. Gmurczyk, Istota nacjonalizmu, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 2

(28), s. 13.

189

spoeczn, rozwj samorzdnoci, wszechobecno terroru i aparatu pastwowego we

wszelkich sferach ycia czowieka. Take i autorytaryzm, jak moglimy si przekona na
podstawie artykuu B. Biernata, jest wizany z totalitaryzmem i odrzucany ze wzgldu na
skoncentrowanie wadzy w rkach jednostki bd grupy i oderwanie rzdzcych od reszty
narodu, przez co powszechno wadzy narodu staaby si fikcj. Wedug NOP rzdy
powszechne powinny zatem z jednej strony dokona autentycznej demokratyzacji wadzy,
rozumianej jako zapewnienie wszystkim warstwom spoecznym narodu, wszystkim czonkom
wsplnoty narodowej udziau w yciu politycznym, wczenie caego narodu w proces
sprawowania wadzy, a wic przekaza wadz polityczn w rce caego narodu, lecz
jednoczenie unikn niebezpieczestw i wad demokracji liberalnej, zwizanej z
mechanicznym, arytmetycznym i egalitarnym podejciem do kwestii wyaniania rzdzcych,
polegajcym wycznie na wyborze w oparciu o liczbow wikszo gosw, bez wzgldu na
zrnicowanie intelektualne i moralne jakoci czonkw narodu w ramach owego
powszechnego udziau narodu w yciu politycznym powinny wedug narodowych radykaw
istnie ostre wymagania odnonie do selekcji osb sprawujcych coraz to wysze stanowiska
od samorzdw kolejnych szczebli a do centralnych organw pastwa a to oznacza
wanie wprowadzenie zasady hierarchicznoci, ktra to hierarchiczno teoretycznie nie
oznacza, jak widzimy, sztywnego miejsca dla danej jednostki, danego jej raz na cae ycie,
lecz istnieje moliwo awansu politycznego, pokonywania kolejnych szczebli owej
hierarchicznej drabiny dziki wasnym zdolnociom, talentom, postawie moralnej i
zaangaowania ideowego i pracy na rzecz dobra narodu. Widoczne jest wic, i narodowi
radykaowie z analizowanej organizacji tak, jak ich historyczni antenaci z jednej strony
pragn wczy wszystkie warstwy spoeczne narodu w ycie polityczne bez wzgldu na
pooenie spoeczno-ekonomiczne, lecz jednoczenie chc unikn zaniania standardw,
wymaga etycznych czy intelektualnych odnonie do piastowania stanowisk politycznych
(samorzdowych wszystkich szczebli oraz pastwowych). Demokratyzacji, czyli w tym
wypadku upowszechnieniu dostpu do ycia politycznego, umoliwieniu kademu czonkowi
narodu udziau w procesie sprawowania wadzy politycznej, przeamujc wszelkie bariery
spoeczno-ekonomiczne, towarzyszy wedug nich powinna hierarchizacja czonkw narodu
wedug ich intelektualnych zdolnoci, cech charakteru, postaw moralnych w ten oto sposb
wszyscy czonkowie narodu wcignici byliby do ycia politycznego poprzez samorzdy
terytorialne i korporacje zawodowe, a jednoczenie istniaaby niestety NOP tu nie wskazuje
konkretnych rozwaa metoda selekcji, ktra dokonywaaby si dziki owej hierarchii, a
wic wyaniane zostayby najbardziej wartociowi intelektualnie, ideowo i moralnie
czonkowie narodu, ktrzy zajmowaliby najwaniejsze stanowiska w pastwie. Mona nawet
stwierdzi, i w ten sposb otrzymujemy poprzez powizanie upowszechnienia wadzy
politycznej oraz hierarchii swoisty wariant ustroju mieszanego demokratycznego
(powszechny udzia caego narodu w procesie sprawowania wadzy, definiowanie pastwa
jako struktury tworzonej i rzdzonej przez nard) oraz arystokratycznego (hierarchia, poprzez
ktr wyaniane s jednostki wybitnie uzdolnione i bdce wzorem postaw narodowych i
moralnych), przy czym przymiotnik arystokratyczny naley tutaj rozumie nie jako
odnoszcy si do arystokracji rodowej, lecz w znaczeniu etymologicznym, tj. jako aristos,
czyli najlepsi. Otrzymujemy zatem wizj pastwa narodowych radykaw zarwno
historycznych, jak i ich wspczesnych nastpcw jako arystodemokracji357.
357

Co ciekawe, pojcie arystodemokracja jest uywane przez niektrych teoretykw Nowej Prawicy,
inspirujcej wszake wiele grup tercerystycznych, na okrelenie wanie ustroju zapewniajcego rwno szans
czonkw wsplnoty w yciu politycznym i spoeczno-gospodarczym i umoliwiajcego wyonienie arystokracji
rozumianej jako grupa jednostek najwybitniejszych. Co wicej, niniejsza arystodemokracja, bdca take
synonimem demokracji organicznej, w ich rozwaaniach wie si rwnie z demokracj partycypacyjn,

190

Zanim przejdziemy do koncepcji przedstawiajcych bardziej szczegowo wizj ustroju

politycznego warto wic, niejako tytuem podsumowania, przyjrze si oglnej
charakterystyce rzdw powszechnych, zaprezentowanej przez B. Biernata. Ot w
publicysta podj si prby oglnego okrelenia istoty owego ustroju na tle tak liberalnej
demokracji, jak i ustrojw totalistycznych, ktrym to pojciem okrela zarwno totalitaryzm
sensu stricte, jak i autorytaryzm i monarchi wszystkie te ustroje bowiem charakteryzuj si
dla skupieniem wadzy czy to w rkach jednej osoby lub grupy osb, oderwanych od reszty
narodu oraz stosujcych wobec niego przymus i przemoc. Mimo rnic midzy demokracj
liberaln a totalizmem istnieje dla B. Biernata jeden, wsplny mianownik na tle ustroju
rzdw powszechnych: () utrzymuj, konserwuj i propaguj podzia na nard i
rzdzcych (My i Oni)358. To wanie wprowadzenie do ustroju politycznego podziau My
Oni jest cech czc demokracj liberaln i totalizm i w demokracji zachodniej, i w
totalizmie wadza skupiona jest w rkach grupy spoecznej cakowicie oderwanej od reszty
spoeczestwa (cilej od narodu), posiadajcej wasne interesy i cele, ktre oczywicie dla
narodowych radykaw s cakowicie rozbiene od celw narodowej wsplnoty, a wic
pozbawia czonkw narodu udziau w yciu politycznym, czyli w decydowaniu o istocie i
funkcjonowaniu wasnego pastwa. Faktycznie zatem w ujciu narodowo-radykalnym ustroje
polityczne: demokratyczny i totalistyczny rni si tylko tym, i w demokracji liberalnej
owa elita sprawuje wadz uprzedmiotowiajc i uciskajc nard w sposb niejawny, goszc
idee wolnoci jednostki, poszanowanie swobd obywatelskich, pluralizm polityczny,
dziaalno rnych partii politycznych, udzia w powszechnych i rwnych wyborach,
pozwalajcy odda gos na okrelon parti lub kandydata do odpowiedniego organu wadzy
politycznej, a faktycznie skupiajc wadz w rkach oligarchii, zoonej m.in. z
przedstawicieli kapitau, partii politycznych, a na dodatek majcej powizania z
zewntrznymi orodkami (Bruksela, Waszyngton), lub te w sposb jawny, otwarcie stosujc
przymus prawny lub przemoc wobec wszelkich przejaww niezgody narodu na zastany
porzdek i afirmujc konieczno sprawowania wadzy pastwa wycznie przez okrelon,
wsk grup spoeczn lub jednostk. W przeciwiestwie zatem do jawnej (totalizm) lub
niejawnej (demokracja liberalna) wadzy odrbnej grupy spoecznej, uprzywilejowanej z
tytuu m.in. posiadania penej wadzy, nad narodem ustrj rzdw powszechnych likwiduje
w dualizm My Oni, oddajc wadz polityczn caemu narodowi, wczajc cay nard
jako jedn, organiczn wsplnot, zoon z rnych tkanek do sprawowania wadzy
politycznej. Jednoczenie owa powszechna wadza narodu wie si take z hierarchi, gdy
jazdy czonek narodu jest inny ze swej natury.
Co wicej, taki ustrj jednoczenie nie jest wic take w swych koncepcjach np.
dyktatur w imi interesu narodowego, ustrojem opartym na rzdach elity czy gowy pastwa
sprawujcej wadz dla narodu, w imi dobra narodu, ale jednoczenie depolityzujc rne
warstwy narodu, a wic monopolizujc sfer polityczn wycznie dla siebie, czynic to
oczywicie kierujc si interesem narodowym. Wprost przeciwnie ustrj rzdw
powszechnych to nie tylko wadza w imi narodu, lecz take wadza sprawowana realnie
przez nard w caej swojej jednoci. To dlatego zatem w owych teoretycznych koncepcjach
NOP zanika w podzia My Oni, gdy rzdzcym staje si sam nard, przez co wizja
bezporedni i rozwojem samorzdnoci, a take prezentowana jest jako integralny element cywilizacji
indoeuropejskiej, ktrego historycznymi przykadami byy chociaby wsplnoty plemienne Germanw, Celtw
czy Sowian. Zob. np. A. de Benoist, Democracy Revisited: The Ancients and the Moderns, The Occidental
Quarterly, 2003, Vol. 3, No. 2, ss. 47 58; Vous avez dit: metapolitique? Entretien avec Jacques Marlaud,
recueilli par Michelle Favard-Jirard pour Novopress, le 9 octobre 2008, http://espriteuropeen.fr/entretiens_marlaud.html, dostp z dn. 03.09.2011.
358
B. Biernat, Ustrj Narodowy, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 2.

191

rzdw powszechnych co ciekawe spenia definicj demokracji niemieckiego prawnika,

przedstawiciela decyzjonizmu i rewolucyjnego konserwatyzmu Carla Schmitta359, ktry za
fundament demokracji uznawa jednorodno, homogeniczno: Rozszerzanie praw
wyborczych o coraz wiksz liczb ludzi ma na celu urzeczywistnienie postulowanej
jednorodnoci pastwa i ludu. U podstaw tego postulatu le pewne przekonania co do
warunkw, ktre powinny by spenione, aby moliwa bya pena identyfikacja pastwa z
ludem. Zgadza si to zasadniczo z podstawowym pogldem na demokracj, ktrej logika i
argumenty odnosz si do rnych form jednoci: na przykad jednoci midzy rzdzcymi i
rzdzonymi, midzy wadc i jego poddanymi, midzy podmiotem a przedmiotem wadzy w
pastwie360. W tym przypadku oczywicie mamy wanie do czynienia z jednoci midzy
rzdzcymi a rzdzonymi, midzy podmiotem a przedmiotem wadzy z racji powszechnoci
wadzy politycznej, a wic upowszechnienia wadzy wrd wszystkich czonkw narodu,
wczenia caego narodu w ycie polityczne, NOP (i generalnie Trzecia Pozycja w tyme
aspekcie) opowiada si w lad za historycznymi narodowymi radykaami de facto za
autentyczn demokratyzacj wadzy politycznej. Wszake demokracja liberalna z racji
przywaszczenia sobie wadzy politycznej wycznie przez wsk elit oligarchiczn (cilej
kapitalistyczn), a zatem pozbawiajc dostpu do wadzy politycznej reszty spoeczestwa,
stawia siebie ponad owym spoeczestwem, a wic faktycznie okazuje si nie by
demokracj, lecz rzdami o charakterze elitarystycznym, oligarchicznym demokracja
liberalna jest zatem odrzucana, gdy okazuje si nie by po prostu demokracj. Ustrj
demokratyczno-liberalny bowiem, zabezpieczajc faktyczn wadz w rkach wskiej elity
kapitalistycznej, depolityzujc szerokie warstwy spoeczne wprowadza w fundamentalny
podzia, w ktrym My to nard pozbawiony realnego wpywu na wadz pastwa,
otrzymujcy w zamian namiastk jej udziau w postaci moliwoci gosowania w wyborach
samorzdowych, parlamentarnych i prezydenckich, za Oni to elita kapitalistyczna, ktra
niezalenie od wynikw wszelkich wyborw i tak posiada cakowit wadz polityczn,
choby z tego wzgldu, i rywalizujce ze sob w wyborach partie polityczne, mimo
deklarowanych rnic ideowych i programowych, akceptuj fundamenty Systemu i tworz
jeden establishment, realnie sprawujcy wadz w pastwie, koncentrujcy w swoim gronie
zarwno wadz polityczn, jak i wasno oraz posiadajcy wasne, odmienne od dobra
oglnospoecznego, narodowego, cele i interesy. W przypadku rzdw powszechnych
wedug trzeciopozycjonistw a zatem i wedug polskich narodowych radykaw w
podzia na My odepchnitych od sfery politycznej obywateli (a wic rzdzonych i
stanowicych przedmiot wadzy) i Oni majcych wadz polityczn (a wic rzdzcych i
stanowicych podmiot wadzy) zanika, gdy cay nard sprawuj realn wadz polityczn
jest to, uywajc hasa NOP, wadza dla Narodu przez Nard, przez to istnie bd
wycznie My rzdzeni stan si wic jednoczenie rzdzcymi, czyli istnie bdzie owa
jedno midzy podmiotem a przedmiotem wadzy, rzdzcymi a rzdzonymi fundament
autentycznej, opartej na organicznej jednoci narodu demokracji.
Przyjrzyjmy si zatem, jak B. Biernat charakteryzuje ustrj rzdw powszechnych:
Oczywistym jest, e pastwo to musi by silne, nie moe cofa si przed niczym, by
359

Co ciekawe, NOP dostrzego twrczo C. Schmitta powicajc jego koncepcjom artyku w Szczerbcu i
wypowiadajc si o nich z uznaniem, jednake zupenie nie dostrzeono interesujcej nas zbienoci midzy
koncepcj demokracji owego konserwatysty a wizj rzdw powszechnych, zauwaajc w tym kontekcie
tylko dokonan przez owego konserwatywnego teoretyka pastwa i prawa krytyk parlamentaryzmu, polegajc
na wykazywaniu sprzecznoci midzy teori a praktyk ustroju demokratyczno-liberalnego. Zob. J. Ignaczak,
Pastwo i Polityczno wedug Carla Schmitta, Szczerbiec, 2005, nr 3 5 (144 156), ss. 12 14.
360
C. Schmitt, Duchowa i historyczna sytuacja dzisiejszego parlamentaryzmu, [w:] C. Schmitt, Teologia
polityczna i inne pisma, Krakw 2000, s. 139.

192

odseparowa degeneratw, zdrajcw i zboczecw od reszty spoeczestwa, ale cel pastwa

stanowi wyraanie woli caego Narodu, ktry od najniszych struktur samorzdowych a po
wadze centralne cignie si w acuchu systemu zhierarchizowanego, w ktrym kady
zajmuje miejsce takie, do ktrego jest predysponowany. () Demokratyczne i totalistyczne
pojmowanie ustroju pastwa ma na celu jedynie zdobycie wadzy, a nastpnie za wszelk
cen jej utrzymanie. Naprzeciw tych oderwanych od narodu systemw stoi ustrj rzdw
powszechnych, ktry nie tylko pociga cay Nard do pracy i odpowiedzialnoci za swoje
pastwo, ale take w sposb najbardziej naturalny wyawia jednostki najlepiej nadajce si do
rzdzenia pastwem361. W powyszej charakterystyce ustroju rzdw powszechnych
mamy zawarte najwaniejsze idee, ktre tworz wizj owego ustroju w koncepcjach
narodowo-radykalnych NOP jako polskiego reprezentanta Trzeciej Pozycji obecny jest
wszak rygoryzm moralny, wynikajcy z prymatu Prawdy Obiektywnej (separacja
degeneratw, zdrajcw i zboczecw), wzmocnienie wadzy pastwowej przy jednoczesnej
jej decentralizacji, zapewnienie poprzez ow decentralizacj udziau caego narodu w
sprawowaniu wadzy politycznej, a take jake charakterystyczne dla polskiego
narodowego radykalizmu, w tym NOP powizanie powszechnoci wadzy z koniecznoci
hierarchii.
Zwrmy si teraz do zarysu konkretnych rozwiza ustrojowych, ktre powyszy ustrj
rzdw powszechnych inspirowany przede wszystkim rodzimymi, narodoworadykalnymi wzorcami ustrj oparty na powszechnoci praw politycznych dla wszystkich
obywateli, ktrymi s czonkowie narodu, przy jednoczesnym ich zhierarchizowaniu, a wic
ustrj wczajcy wszystkich czonkw wsplnoty narodowej do udziau w sprawowaniu
wadzy politycznej, jednoczenie w oparciu o hierarchi jednostkowych uzdolnie i
zaangaowania ideowego, bez wzgldu na rnice spoeczno-ekonomiczne. Niestety NOP nie
zaprezentowao jako dotd szczegowych rozwiza odnonie do tego, jak konkretnie
wygldaoby funkcjonowanie pastwa, jak wygldayby konkretne mechanizmu awansu
politycznego, w jaki sposb urzeczywistniona zostaaby idea hierarchii w powizaniu z
powszechnoci praw politycznych dla wszystkich czonkw narodu. W zamian otrzymujemy
tylko oglne stwierdzenia o istnieniu okrelonych organw wadzy. Kwesti niniejsz
poruszaj Zasady Ideowe Nacjonalizmu w tym dokumencie znajdujemy bowiem
stosowne zapisy o najwaniejszych organach pastwa narodowego. Ot wedug narodowych
radykaw skupionych wok A. Gmurczyka w rzdach powszechnych organami wadzy
politycznej powinny by: Zgromadzenie Narodowe oraz Gowa Pastwa. Oto, co czytamy o
pierwszym organie: Nard kontroluje dziaalno pastwa poprzez powoane przez siebie
ZGROMADZENIE NARODOWE 362. W tym niezwykle lakonicznym stwierdzeniu
otrzymujemy dwie zasadnicze cechy charakteryzujce w organ wadzy politycznej: jest on
organem przedstawicielskim narodu, powoanym oczywicie przez sam nard cho akurat
w tym miejscu niestety brak jest konkretnych rozwiza odnonie do sposobu, w jaki w
nard miaby wyania przedstawicielstwo zasiadajce w Zgromadzeniu Narodowym za
jego gwn funkcj jest kontrola dziaalnoci pastwa, a wic konkretnie dziaalnoci
administracji pastwowej, do ktrej jak pamitamy nale kompetencje z zakresu polityki
zagranicznej, bezpieczestwa wewntrznego (m.in. policja) oraz zewntrznego (m.in. siy
zbrojne).
Co wicej, Zgromadzenie Narodowe jest w koncepcjach ustrojowych NOP organem
dwuizbowym: Zgromadzenie Narodowe winno gwarantowa reprezentacj polityczn
narodu przez dwuizbowy system reprezentacji:
361

Tame, s. 2.

362

Zasady Ideowe Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), s. 5.

193

a. izb polityczn;
b. izb samorzdow oglnopolskie przedstawicielstwo samorzdw terytorialnych i
gospodarczych363.
Zacznijmy od drugiej izby w tym przypadku otwarcie mamy do czynienia wanie z
organiczn reprezentacj narodu, tj. reprezentacj narodu nie jako wolnych i rwnych
jednostek-obywateli, lecz reprezentacj cia poredniczcych midzy jednostk a ca
wsplnot narodow, organicznych czci owej wsplnoty, naturalnych grup spoecznych, z
jakich zoony jest nard, a w jakich z racji swojej spoecznej natury kady czonek narodu
partycypuje. Izba samorzdowa Zgromadzenia Narodowego byaby zatem zwieczeniem
hierarchicznej drabiny samorzdu terytorialnego oraz samorzdu zawodowego,
rozpoczynajcej si na szczeblu lokalnym, a wiodcej nastpnie poprzez szczebel regionalny,
a do centralnego, ktrym byaby owa izba samorzdowa. Co wicej, szczeglnie wane jest
tutaj uwzgldnienie samorzdw zawodowych organami samorzdu zawodowego s
oczywicie samorzdne, niezalene od biurokracji pastwowej korporacje zawodowe, czce
pracodawcw i pracownikw danego zawodu, przeamujc walk klas i urzeczywistniajc
zasad solidaryzmu spoecznego (cilej solidaryzmu narodowego), wzorowane na
redniowiecznych cechach i gildiach, co oczywicie jest integralnym elementem idei
trzeciopozycyjnych tak w kwestii ustroju politycznego, jak i spoeczno-ekonomicznego. Izba
samorzdowa zatem byaby reprezentacj gmin, wojewdztw, a take poszczeglnych
zawodw, przy czym znowu brak jest tutaj konkretnych rozwiza odnonie do sposobu
wyaniana przedstawicieli samorzdw terytorialnych prawdopodobnie odbywaoby si to
poprzez wybr, jak i nominacj, jeli wemiemy pod uwag przytoczone wyej uwagi
odnonie do zagadnienia elity w koncepcjach A. Doboszyskiego, przy czym nawet i tutaj nie
otrzymujemy od narodowych radykaw szczegowych propozycji.
Jeszcze bardziej enigmatyczna jest izba polityczna. Zwrmy uwag, i tak naprawd w
koncepcjach NOP jedyna informacja, jak otrzymujemy, to taka, e bdzie ona po prostu
istniaa brak jest nawet oglnego wskazania, kogo konkretnie ma owa izba reprezentowa,
nie wspominajc ju o mechanizmach jej wyaniania, gdy brak takowych rozwiza dotyczy
Zgromadzenia Narodowego jako caoci. W pastwie o ustroju demokratyczno-liberalnym
parlamentarnym i wielopartyjnym z racji cyklicznie odbywajcych si wyborach i z racji
prawa do stowarzyszania si, tworzenia partii politycznych itd., a wic z racji istnienia
prawnie zagwarantowanego pluralizmu politycznego, taka izba polityczna reprezentuje
wanie zwycizcw w wyborach, a zatem partie polityczne, ktre uzyskay odpowiedni
ilo gosw. Jednake narodowi radykaowie odrzucaj parlamentaryzm i system
wielopartyjny, gdy jest on domen demagogw schlebiajcych tumowi, a take dzieli nard
na zwalczajce si opcje polityczne i wiatopogldowe. Z drugiej strony NOP rwnie
odrzuca totalitaryzm, ktry z racji centralizmu oraz hierarchii opartej wycznie na kooptacji i
nominacji dawi oddoln inicjatyw, unicestwia wszelkie niezalene od aparatu pastwowego
stowarzyszenia, uniemoliwia samoorganizacj spoeczestwa, co zblia t organizacj do
koncepcji ONR ABC, a dystansuje od RNR Falangi. W zwizku z tym mona uzna za
najbardziej prawdopodobne, i w ustroju rzdw powszechnych przyzwolono by na pewien
ograniczony pluralizm polityczny, a wic dopuszczono by tworzenie przez czonkw narodu
rnych stronnictw politycznych, jednake wycznie pod warunkiem poszanowania
oficjalnego, wycznego wiatopogldu katolickiego, jako wyraziciela Prawdy Obiektywnej i
hierarchii wartoci nacjonalizmu chrzecijaskiego. Byyby to zatem stronnictwa tworzone
dla cile okrelonych problemw nie majcych znaczenia ideowego. To wanie izba

363

Tame, s. 5.

194

polityczna byaby swoist namiastk parlamentaryzmu, a wic reprezentantk narodu poprzez

rne stronnictwa polityczne.
Jak wic widzimy, organ przedstawicielski narodu w rzdach powszechnych, czyli
dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe przedstawiony jest oglnikowo, szczeglnie w kwestii
wyaniania jego czonkw. Co wicej, brak jest te jasno okrelonych kompetencji
poszczeglnych izb otrzymujemy tylko ju wyej zacytowan informacj, i Zgromadzenie
Narodowe bdzie organem powoanym przez nard w celu kontroli dziaalnoci pastwa. Ba
brak jest rozrnienia nawet midzy izb nisz a wysz skazani jestemy tylko na
domysy, i najprawdopodobniej izba polityczna bdzie izb nisz, za izba samorzdowa, a
wic i korporacyjna, stanie si izb wysz. Brak jest take co szczeglnie uderzajce
jakiejkolwiek szczegowych danych o charakterze izby politycznej. Tutaj take moemy
tylko domniemywa, e najprawdopodobniej bdzie to izba skupiajca przedstawicieli
stronnictw politycznych, ktrych istnienie zostanie dopuszczone pod warunkiem
bezwzgldnego uznania fundamentw ideowych pastwa narodowego, poszanowania
oficjalnego wiatopogldu katolickiego, monoidei przenikajcej wszystkie dziedziny ycia
narodowego.
Oglnikowo jest rwnie potraktowana rola Gowy Pastwa. Gow Pastwa w ten sposb
przedstawia NOP: Rol koordynatora Zgromadzenia Narodowego winna sprawowa,
wybrana przez nard, GOWA PASTWA 364. Na tym jednym, niezwykle lakonicznym
zdaniu koczy si charakterystyka tego organu wadzy pastwa, jak i zreszt Zasady
Ideowe Nacjonalizmu. Std te informacje o Glowie Pastwa otrzymujemy niezwykle skpe
Gowa Pastwa to organ, ktry wybierany bdzie przez nard, a wrd jego kompetencji
bdzie take koordynowanie prac Zgromadzenia Narodowego, co moemy zinterpretowa
rwnie jako przewodniczenie jego obradom. Niestety nie otrzymujemy informacji, w jaki
sposb nard miaby wybiera osob maj peni funkcj Gowy Pastwa, nie mamy take
adnych informacji o uprawnieniach owego organu, poza owym koordynowaniem prac
Zgromadzenia Narodowego. Jedyne, co moemy wywnioskowa z owego punktu Zasad
Ideowych Nacjonalizmu, to fakt, i przyznanie Gowie Pastwa kompetencji zwizanych z
koordynowaniem dziaalnoci zgromadzenia Narodowego dobitnie wiadczy o silnej pozycji
Gowy Pastwa w ustroju rzdw powszechnych, i to m.in. wzgldem Zgromadzenia
Narodowego zwrmy zreszt uwag na to, i owa rola koordynatora tego dwuizbowego
organu przedstawicielskiego moe oznacza nie tylko np. przewodniczenie obradom, ale
take m.in. jego zwoywanie i generalnie wiele rnych kompetencji dajcych Gowie
Pastwa zdecydowany prymat nad owym organem wadzy. Co wicej, taka interpretacja jest
tym bardziej uzasadniona, jeli wemiemy pod uwag fakt, i NOP gosi decentralizacj
polityczn oraz gospodarcz, a wic przekazanie jak najwikszych uprawnie pastwa
samorzdom terytorialnym i zawodowym, przy jednoczesnym wzmocnieniu wadzy pastwa
w jemu tylko przynalenych dziedzinach, o ktrych ju zreszt wielokrotnie wspominalimy.
Postulat wzmocnienia wadzy pastwa wszake jednoznacznie i powszechnie kojarzy si
przede wszystkim wanie z postulatem prymatu gowy pastwa nad organem
przedstawicielskim.
Przyjrzyjmy si na koniec rozwaa ustrojowych NOP bdcych w zamierzeniu tej partii
alternatyw tak wobec liberalnej demokracji, jak i totalitaryzmu propozycjom zawartym w
Zasadach Programowych Narodowego Odrodzenia Polski. w dokument powsta jeszcze w
2001 r. jako Deklaracja Programowa Sojuszu Nowych Si 365, gdy NOP zainicjowao Sojusz
Nowych Si (urzeczywistniajc tym samym wyraon jeszcze w 1998 r. przez A. Gmurczyka
364
365

Tame, s. 5.
Zob. Deklaracja Programowa Sojuszu Nowych Si, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), ss. 5 6.

195

ide utworzenia Frontu Nowych Si366), majcy w zamierzeniu narodowych radykaw skupi
w jednej organizacji rne rodowiska spoeczne, kierujce si interesem narodowym, a
bdcy w swym charakterze () szerokim porozumieniem polskich si patriotycznych i
narodowych367. Co wicej, SNS mia sta si organizacj stricte polityczn, m.in. biorc
udzia w kampaniach wyborczych (parlamentarnych, samorzdowych), za NOP skupi si
miao na pracy ideowo-wychowawczej368. Dokadnie Sojusz Nowych Si powsta w dniu 25
lutego 2001 r., kiedy to ukonstytuowa si Tymczasowy Krajowy Komitet Wykonawczy
Sojuszu Nowych Si na czele z Dariuszem Magierem jako jego prezesem oraz czonkami:
Sawomirem Urtnowskim i Jerzym Nowakiem369, jak i ogoszony zosta w dokument.
Jednake z racji niespenienia pokadanych przez NOP nadziei w owej formule, SNS
zaprzesta dziaalnoci, za w jego dokument sta si dokumentem NOP jako Zasady
Programowe Narodowego Odrodzenia Polski. W niniejszym dokumencie zawarte zostay
zwile ujte strategiczne cele NOP, jak i konkretne postulaty, ktre naley wprowadzi, by
zainicjowa budow nowego porzdku, przez co w dokument posiada cechy dokumentu
przede wszystkim programowego, zgodnie zreszt ze swoj nazw.
Przede wszystkim naley zauway, i Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia
Polski oczywicie otwarcie gosz nie zreformowanie istniejcego ustroju, lecz cakowite
jego zlikwidowanie ze wzgldu na rozbieno interesw i wartoci obecnej klasy politycznej
a reszty spoeczestwa (cilej narodu): Narodowe Odrodzenie Polski nie dziaa na rzecz
poprawy istniejcego ustroju, gdy nie da si uratowa rudery, trzymajcej si w caoci
jedynie dziki elaznym obrczom ekonomicznego ucisku policyjno-politycznych
represji370. Trudno nie zauway tutaj ostrej, bezkompromisowej retoryki obecne pastwo
polskie zostaje scharakteryzowane jako faktyczna dyktatura, zamaskowana ideami
demokratyczno-liberalnymi. III RP w narodowo-radykalnej wizji tu zawartej struktur
zniewalajc obywateli, represyjn, w ktrej klasa polityczna sprawuje rzdy nad
obywatelami uciekajc si do przymusu, stosowanego przez rne rodki: ekonomiczne,
prawne, a nawet do jawnej przemocy poprzez dziaania policyjne. Przemoc, ucisk, przymus
przybierajcy rnorodn posta oto wyrniki wspczesnej Polski wedug NOP. Dla
narodowych radykaw to pastwo, ktre nie do, e jest oderwane od kontroli swoich
obywateli, pozbawia ich wpywu na wadz, to przede wszystkim jest represyjn struktur,
systemem przemocy i przymusu nad obywatelem. Zasady Programowe Narodowego
Odrodzenia Polski zawieraj take zarys genezy obecnego pastwa represyjnej, brutalnej
struktury wadzy, rzdzcej poprzez przymus ekonomiczny i prawny oraz przemoc: Kiedy w
roku 1989 zakoczy si pewien etap najnowszych dziejw Polski zwany potocznie realnym
socjalizmem, ponad pidziesit lat zmaga o prawo do normalnego i godnego ycia
zdawaoby si by uwieczone sukcesem. Jednak rzekomy przeom okaza si miraem.
Porozumienie zawarte pomidzy aparatem partii komunistycznej i t czci opozycji, ktra
wywodzia si z jej wasnych szeregw, zaowocowao zaledwie poszerzeniem bazy rzdzcej
mafii politycznej. Dokonano misternej zmiany szyldw: znikna Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza, na jej za miejsce powoano ugrupowania lewicy i prawicy, tworzce
wsplnie wsk i zamknit kast polityczn. Istota systemu pozostaa jednak ta sama
zachowano cisy i nienaruszalny rozdzia wielomilionowej masy od wyzyskujcej j
wskiej elity wadzy 371. Cech ustrojow wspczesnej polskiej demokracji liberalnej jest
366

Zob. A. Gmurczyk, Front Nowych Si, Szczerbiec, 1998, nr 5 7 (79 81), s. 3.

Dlaczego SNS, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113), s. 9.
368
Zob. A. Gmurczyk, Nowe Siy na nowe czasy, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 4.
369
Zob. Komunikat, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), s. 4.
370
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 30.
371
Tame, s. 30.
367

196

wic zamaskowana ideami wolnoci i swobd obywatelskich dyktatura kasty politycznej,

rzdzcej przy uyciu wszelkich dostpnych rodkw przymusu i przemocy, ktrej istnienie
jest moliwe dziki uciskowi, zniewoleniu obywateli. Co wicej, zwrmy uwag, i owa
kasta polityczna powstaa z porozumienia si komunistycznych oraz solidarnociowych, a
wic do rzdzcej brutalnie i zniewalajcej obywatela rodkami politycznymi, prawnymi i
ekonomicznymi klasy politycznej przynale tak postkomunici, jak i postsolidarnociowy.
Nie zatem dziwnego, e przy takim okreleniem charakteru wspczesnego pastwa
polskiego, akcentujcego nie tylko rozdzia elity politycznej od reszty spoeczestwa, ale
take podporzdkowanie mas, czyli szerokich warstw spoecznych, partykularnym
interesom kasty, ktra w ramach zakamania i ukrycia swoich odrbnych od obywateli
interesw prezentuje si jako ideowo i politycznie podzielona na lewic i prawic, wszelkie
denia do reformowania owego ustroju, czyli Systemu, byyby tylko z korzyci dla owej
kasty politycznej, wizayby si bowiem wycznie ze zmianami w jego organizacji czy
funkcjonowaniu, lecz podstawowy mechanizm jego dziaania, ktry jest wrcz jego raison
detre, jakim jest ucisk szarego czowieka przez elit wadzy, pozostaby nienaruszony.
Konieczna jest zatem likwidacja Systemu i budowa Nowego Pastwa: Narodowe
Odrodzenie Polski wyznaczyo sobie za gwny cel budow Nowego Pastwa kraju,
ktrego gospodarzem s jego mieszkacy, a nie skorumpowana, pozbawiona wszelkiej
kontroli kasta polityczna372. Owo Nowe Pastwo to oczywicie rzdy powszechne, czyli
ustrj, w ktrym w przeciwiestwie do demokracji liberalnej, czyli ustroju bdcego
zamaskowan dyktatur odrbnej klasy politycznej, stawiajcej pastwo ponad narodem,
ustroju scentralizowanego, etatystycznego wszyscy obywatele, ktrymi s osoby o
narodowoci polskiej, czyli czonkowie narodu, maj zapewniony udzia w sprawowaniu
wadzy politycznej, a wic taki, w ktrym nie istnieje odrbna, pozostajca poza kontrol
spoeczn klasa polityczna. Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski w
nastpujcy sposb opisuj fundamenty rzdw powszechnych: Narodowe Odrodzenie
Polski pragnie budowy adu narodowo-pastwowego opartego na gruncie cywilizacji
aciskiej, ktrego zasadniczymi elementami s:
- decentralizacja w sferze spoeczno-politycznej i gospodarczej, promujca wsplnoty lokalne
i zawodowe jako istotny element rzdw w Pastwie;
- zrwnanie kapitau z prac oraz na tej bazie upowszechnienie wasnoci prywatnej, a wic w
konsekwencji zasadnicze ograniczenie koncentracji wasnoci w rkach Pastwa i kapitau
anonimowego;
- niezalene od zewntrznych orodkw decyzyjnych Pastwo, gwarantujce wolnoci
narodowe w stosunkach wewntrznych i reprezentujce interesy swych obywateli na arenie
midzynarodowej373.
Jak widzimy, powyszy fragment zawiera cechy ustroju rzdw powszechnych, ktre ju
wielokrotnie poruszalimy: zasady cywilizacji aciskiej jako podstawa owego ustroju, jego
organizacji i funkcjonowania, jako manifestacja Prawdy Obiektywnej, decentralizacja
polityczna i gospodarcza, dziki ktrej samorzdy terytorialne i korporacje zawodowe bd
ogniwami ustroju politycznego, jak i autentyczn niezaleno od wszelkich zewntrznych
orodkw decyzyjnych, a wic niepodlego, gwarantujc obecno pastwa polskiego w
systemie midzynarodowym jako niezalenego, suwerennego podmiotu. Nowym elementem
zaklasyfikowanym jako jedna z zasad owego nowego porzdku jest postulat zrwnania
kapitau z prac, oznaczajcy likwidacj walki klas, jak i kapitalistycznej walki egoistycznych
jednostek oraz upowszechnienie wasnoci wrd czonkw narodu, przez co wasno
372
373

Tame, s. 30.
Tame, s. 30.

197

znajdzie si wedug NOP w polskich rkach, a nie w rkach czy to pastwa, czyli de facto
kasty politycznej (realny socjalizm), czy te w rkach wielkiego, ponadnarodowego,
anonimowego kapitau (kapitalizm). Owa zasada jednake odnosi si przede wszystkim do
kwestii ustroju spoeczno-gospodarczego, std te bliej przyjrzymy si tyme postulatom
przy omawianiu wizji dystrybucjonizmu i korporacjonizmu we wspczesnych narodoworadykalnych koncepcjach NOP. Generalnie wic niniejsze zasady majce stanowi osnow
Nowego Pastwa wynikaj tak z historycznego dziedzictwa narodowego radykalizmu, jak i
zgodne s oczywicie z ideami trzeciopozycyjnymi.
Interesujce informacje otrzymujemy jednake z dalszych punktw Zasad Programowych
Narodowego Odrodzenia Polski. Ot owe nastpne punkty niniejszego dokumentu
zawieraj ju postulaty o programowym charakterze, a wic zawieraj prezentacj rodkw,
jakie naley zastosowa, by urzeczywistni narodowo-radykalne, trzeciopozycyjne idee w
kwestii ustroju politycznego. Inaczej rzecz ujmujc, prezentowane s tu cele czstkowe, ktre
peni funkcj rodkw wobec celw strategicznych, bezporednio wicych si z ideami
propagowanymi przez narodowych radykaw w zakresie ustroju pastwa polskiego:
Narodowe Odrodzenie Polski ma wiadomo, e budowa Nowego Pastwa nie zostanie
przeprowadzona jednorazowym zrywem. Osignicie celu ostatecznego poprzedzone musi
by przygotowaniem gruntu politycznego do zamierzonych zmian 374, dlatego te Narodowe
Odrodzenie Polski wytycza sobie w tym pierwszym etapie dziaania nastpujce cele 375.
Ju pierwszy punkt owych koniecznych pierwszych zmian jest niezmiernie ciekawy: 1)
ograniczenie
wadzy kasty biurokratyczno-politycznej
poprzez:
wprowadzenie
odpowiedzialnoci karnej czonkw wadz ustawodawczych i wykonawczych za
podejmowane decyzje, a take zmniejszenie iloci czonkw Zgromadzenia Narodowego;
zmniejszenie o minimum 50 procent biurokracji rzdowej i samorzdowej; ograniczenie do
rozsdnych rozmiarw przekraczajcych zdrowy rozsdek apanay wypacanych wedug
stawek ustalanych w sposb dowolny przez samych przedstawicieli struktur wadzy 376.
Narodowi radykaowie pragn zatem uderzy w System, czyli w ustrj, w ktrym
niepodzielne rzdy sprawuje owa kasta biurokratyczno-polityczna, poprzez zmniejszenie
liczby posw i senatorw niestety brak jest tu konkretnych informacji, o ile naleaoby
zmniejszy liczebno Sejmu i Senatu, zmniejszenie liczby przeciwnikw administracji
samorzdowej oraz rzdowej o co najmniej poow, ograniczenie apanay, czyli uposaenia
i kwot przeznaczanych na utrzymanie administracji, przy czym take i tu nie otrzymujemy, o
ile konkretnie naleaoby owe apanae zmniejszy i w jaki sposb tego dokona, by nie
decydowaliby sami ich beneficjenci. Co wicej, wreszcie proponuje si wprowadzenie
odpowiedzialnoci karnej za podejmowane decyzje czonkw zarwno organw wadzy
ustawodawczej (posw i senatorw) oraz wykonawczej (prezydent, Rada Ministrw). Jak
wic widzimy, pierwszy krok do obalenia Systemu, to przede wszystkim drastyczne
zmniejszenie liczebnoci czonkw obu izb ustawodawczych i pracownikw administracji
samorzdowej i rzdowej tak, by likwidujc moliwie najwicej stanowisk ogranicza tym
samym liczebno owej kasty politycznej, ktra wytworzya si wanie poprzez
zajmowanie stanowisk samorzdowych oraz przede wszystkim pastwowych.
Ograniczenie liczebnoci organw wadzy ustawodawczej oraz administracji ju wedug NOP
znaczco osabi pozycj kasty politycznej, gdy po prostu bdzie o wiele mniejsza
liczbowo. Co wicej, uderzenie musi pj take w koszty utrzymania owej kasty
ograniczenie apanay znaczco obniy obecny status materialny, wedug narodowych
radykaw moliwy tylko dziki uciskowi ekonomicznemu wikszoci spoeczestwa
374

Tame, ss. 30 31.

Tame, s. 31.
376
Tame, s. 31.
375

198

polskiego. Wreszcie poczynania czonkw kasty biurokratyczno-politycznej skutecznie

ograniczy ma wprowadzenie odpowiedzialnoci karnej za podejmowane decyzje posw,
senatorw i czonkw wadzy wykonawczej. Generalnie zatem pierwszy krok w pozbawieniu
wadzy kasty politycznej nad narodem polskim w ujciu NOP to drastyczne zmiany w
polskim prawie uderzajce w liczebno owej uprzywilejowanej kasty, jej dochody i status
materialny oraz narzucajce ponoszenie karnej odpowiedzialnoci na podejmowane decyzje
polityczne.
w punkt jednake mona rozpatrywa take w szerszym kontekcie, a mianowicie
wanie w kontekcie wizji ustroju politycznego ot wyranie znajdujemy tu wskazania, i
przysze pastwo polskie musi by pastwem o moliwie najmniejszej, jeli chodzi o
liczebno, administracji samorzdowej i rzdowej, jak i czonkw wadz pastwowych, w
tym zgromadzenia narodowego. Co prawda proponowane przez NOP Zgromadzenie
Narodowe nie jest w adnym wypadku tym samym, co obecne Zgromadzenie Narodowe,
czyli organ zoony z obradujcych wsplnie posw i senatorw, to jednake moemy
wysnu wniosek, i liczebno Zgromadzenia Narodowego, tj. izby politycznej oraz izby
samorzdowej, w narodowo-radykalnej wizji pastwa musi by mniejsza anieli 560 osb
tyle bowiem we wspczesnej Polsce wynosi cza suma senatorw (100 osb) oraz posw
(460 posw). Co wicej, czonkowie organu przedstawicielskiego narodu powinni ponosi
odpowiedzialno karn za decyzje przez siebie podejmowane, co wynika take z zasad
hierarchii narodowej, wedle ktrej wikszy zakres uprawnie, piastowanie waniejszego
stanowiska wie si z wiksz ponoszon przez siebie odpowiedzialnoci i wikszym
zakresem obowizkw. Take i z charakterystyki hierarchii politycznej w ujciu narodoworadykalnym wynika ograniczenie apanay jak pamitamy, zajmowanie stanowisk
politycznych bez wzgldu na ich wano nie moe by rdem przywilejw czy korzyci
materialnych, zatem i status materialny nie moe raco odbiega od statusu innych
obywateli, cho tutaj oczywicie brak jest konkretnych informacji odnonie do wysokoci
uposaenia czonkw organw wadzy czy pracownikw administracji samorzdowej i
rzdowej, jak i odnonie do kosztw przeznaczanych na utrzymanie tyche stanowisk. Trudno
bowiem sformuowanie ograniczenie do rozsdnych rozmiarw okreli inaczej, ni jako
tylko oglnikowe.
Kolejnym istotnym punktem poruszanym w niniejszym dokumencie, a odnoszcym si do
sfery polityki pastwa, jest kwestia bezpieczestwa publicznego, a wszake to ona jest
wanie jednym z gwnych zada pastwa. Oto, co czytamy o niezbdnych pierwszych
krokach w celu zbudowania nowego porzdku, Nowego Pastwa: 6) uporzdkowanie
spraw bezpieczestwa publicznego i bezpieczestwa pastwa: zwikszenie nakadw na
suby policyjne, przywrcenie kary mierci dla najciszych zbrodni (morderstwa, gwaty,
handel narkotykami, udzia w przestpczoci zorganizowanej, dziaanie na rzecz likwidacji
Pastwa Polskiego) i wysokich wyrokw za przestpstwa przeciwko porzdkowi
spoecznemu (korupcja)377. Nietrudno zauway w tym miejscu realizacj idei wzmocnienia
wadzy pastwa w tych dziedzinach, ktremu jemu pozostan jako wycznie przynalene,
podczas gdy cay szereg spraw zostanie, jak wiemy, przekazany samorzdom terytorialnym i
zawodowym w ramach decentralizacji. Ograniczeniu zatem liczebnoci i uposaenia
czonkw organw wadz i administracji towarzysz z kolei postulaty zwikszenia nakadw
finansowych na suby o charakterze policyjnym, majce na celu np. unowoczenienie ich
wyposaenia w celu znacznie bardziej efektywnego zwalczania przestpczoci, a wic wedug
NOP poprawy bezpieczestwa wewntrznego, jak i zaostrzenie kar, co niewtpliwie zblia t
parti do rodowisk prawicowych, ktre wszake zwykle broni zaostrzenia kar, a take
377

Tame, s. 31.

199

niezbdnoci kary mierci, jak i niechtne s akcentowaniu resocjalizacji w kwestiach

karnych. Co wicej, w dziedzinie polityki karnej narodowych radykaw moemy zauway
w postulat zaostrzenia sformuowany wyjtkowo drastycznie: nie tylko mamy do czynienia z
samym zaostrzeniem kar m.in. za korupcj, ale take przywrcenie kary mierci, przy czym
zwrmy szczegln uwag na zawarty w Zasadach Programowych Narodowego
Odrodzenia Polski spis przestpstw, za popenienie ktrych naleaoby kara w ten wanie
sposb to nie tylko morderstwo, ale take gwat, handel narkotykami, udzia w
przestpczoci zorganizowanej czy dziaanie na rzecz likwidacji polskiej pastwowoci. Lista
zatem przestpstw, za ktre wymierzana powinna by kara mierci wedug NOP, jest duga,
przez co polityka karna pastwa w ustroju rzdw powszechnych byaby niezwykle ostra,
represyjna. Co ciekawe przy tym, NOP ju w 1994 r., a wic jeszcze przed oficjalnym
ogoszeniem tyche postulatw prbowao stworzy wizerunek swojej organizacji, ktra co
prawda dy do wzmocnienia si policyjnych i zdecydowanego zaostrzenia kar oraz
wprowadzenia kary mierci, jednak nie dy przy tym do dyktatury czy pastwa
policyjnego: Nie opowiadamy si za pastwem policyjnym, lecz za pastwem prawa,
zdolnym do zneutralizowania dziaalnoci mafii i gangw i zapewnienia bezpieczestwa
swym obywatelom, w ktrym element przestpczy miast opanowywa dzielnice naszych
miast, znajdzie miejsce w aresztach i wizieniach 378.
Szczeglnie przy tym intrygujce jest wymienienie w kontekcie kary mierci w jednym
szeregu m.in. z morderstwami czy gwatami take dziaania na rzecz likwidacji Pastwa
Polskiego. Ot moemy w zapis interpretowa oczywicie jako zdrad interesw polskich
na rzecz np. obcego mocarstwa, jednake biorc pod uwag bezkompromisowo atakw
NOP wobec integracji europejskiej, odrzucenie jej samej w sobie wanie ze wzgldu na
pozbawianie istniejcych pastw europejskich ich niepodlegoci, denie do budowy
nowego, scentralizowanego pastwa europejskiego, w zapis moemy take odnosi rwnie
do dziaa na rzecz integracji europejskiej. Oznacza to, e jakiekolwiek dziaania zwizane z
propagowaniem czy to czonkostwa w UE, czy te w jakichkolwiek innych organizacjach
ponadnarodowych, uznanych przez NOP za pozbawiajce Polsk suwerennoci, mogyby by
karane mierci. Wszake sformuowanie dziaanie na rzecz likwidacji Pastwa Polskiego
jest wyjtkowo oglnikowe i moe zosta zinterpretowane wyjtkowo szeroko: moe by to
przecie np. wanie propagowanie koniecznoci integracji europejskiej, a wic w
rozumieniu narodowych radykaw propagowanie odrzucenia niepodlegoci pastwa
polskiego na rzecz obcej struktury ponadnarodowej. I rzeczywicie nie brakuje bowiem
punktu, ktry poruszaby w niniejszym dokumencie programowych NOP kwestii
propagowania integracji Polski z UE, ktre to propagowanie jednoznacznie zosta uznane
przez niniejsz organizacj za czyn kryminalny, wanie w kontekcie dziaa na rzecz
likwidowania pastwowoci polskiej poprzez wyzbycie si suwerennoci wewntrznej i
zewntrznej na rzecz struktur oglnoeuropejskich, ktre w zamierzeniu swoich twrcw maj
by zalkiem pastwa europejskiego. W punkcie sidmym, a wic nastpujcym po
omwieniu spraw z zakresu polityki karnej, czytamy: 7. wprowadzenie zakazu dziaania
grup, organizacji, partii, orodkw informacji i propagandy uprawiajcych polityczn
prostytucj na rzec obcych pastw i istniejcych poza Krajem struktur wadzy w pierwszym
rzdzie dotyczy to tych, ktrzy prowadz akcj na rzecz likwidacji Pastwa Polskiego i
wchonicia go przez Uni Europejsk 379. Nie m zatem ju adnych wtpliwoci dla NOP
propagowanie integracji europejskiej, samego nawet czonkostwa Polski w UE, nie
wspominajc ju o zacienianiu integracji w rnych dziedzinach stosunkw
378
379

M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.

Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 31.

200

midzynarodowych (cilej europejskich), jest aktem kryminalnym, wymierzonym bowiem

w niepodlego pastwa polskiego i w zwizku z tym podlegajcym najwyszemu
wymiarowi kary karze mierci. Ten bowiem, kto propaguje integracj Polski z UE, jest w
ideach narodowo-radykalnych automatycznie zdrajc narodu i pastwa, a wic podlega
winien karze mierci. Std te wszelkie organizacje polityczne, spoeczne, gospodarcze,
kulturalne ktre za swj cel stawiaj m.in. zacienianie integracji europejskiej, wizi Polski
ze strukturami UE, powinny jako propagujce wyzbycie si suwerennoci pastwowej,
powinny zosta poddane procedurze delegalizacji. Wszelka zatem dziaalno zwizana z
propagowaniem przynalenoci Polski do struktur ponadnarodowych, w tym czonkostwa w
UE, w ustroju rzdw powszechnych byaby uznana za antypastwow, jako dziaanie na
rzecz likwidacji pastwa, skierowane przeciwko niepodlegoci Polski i wobec tego karane
mierci.
To nie koniec tematyki unijnej w owym dokumencie. Ostatni punkt, dziesity, take
porusza kwesti integracji Polski z UE, przy czym jednoczenie wskazuje na zasady, jakimi
naley si kierowa we wsppracy midzynarodowej: 10) natychmiastowe zerwanie
wszelkich dziaa integracyjnych z Uni Europejsk, prowadzcych do likwidacji Pastwa
Polskiego nasz kraj i powinien wic si ukadami polityczno-gospodarczymi z innymi
strukturami zewntrznymi, ale tylko i wycznie na warunkach partnerskich oraz zgodnie z
naszymi interesami; niedopuszczalne jest natomiast, by cen jakichkolwiek ukadw
midzypastwowych bya utrata niezalenoci Polski jako pastwa380. Co prawda tekst
niniejszego dokumentu programowego NOP powsta w 2001 r. jako Deklaracja Programowa
Sojuszu Nowych Si, a wic jeszcze przed akcesj Rzeczypospolitej do UE, to jednake
zachowano go w niezmienionej treci zerwanie dziaa integracyjnych ze strukturami UE
wwczas interpretowane byo jako niedopuszczenie do akcesji, teraz jednake moe oznacza
zarwno powstrzymanie dalszego procesu integracyjnego, zwizanego m.in. z
dostosowywaniem ustawodawstwa polskiego do norm unijnych, jak i denie do wystpienia
ze struktur UE, a perspektywicznie rwnie biorc pod uwag wspprac NOP z innymi
organizacjami narodowo-rewolucyjnymi, skupionymi wok ITP czy EFN, stanowic
urzeczywistnienie oczywicie jednej z kluczowych zasad Trzeciej Pozycji, jak jest wzajemna
solidarno w walce m.in. z globalizmem, a w przypadku nacjonalizmw europejskich
wiadomo przynalenoci do wsplnej, chrzecijaskiej cywilizacji budow tzw. Europy
Wolnych Narodw, czyli konfederacji nieodlegych pastw narodowych, a nie struktur
pastwow i ponadnarodow. Take w tym punkcie mamy sformuowan naczeln zasad,
jak pastwo polskie winno kierowa si na arenie midzynarodowej narodowi radykaowie
wskazuj przy tym, e niezbdna jest wsppraca midzy narodami, zwaszcza europejskimi,
jednake odbywa si ona musi z penym poszanowaniem suwerennoci pastw narodowych
jako najwaniejszych podmiotw stosunkw midzynarodowych, a wic opiera si na
partnerstwie, a nie na podporzdkowywaniu jednych pastw innym, silniejszym, lub te na
zawieraniu wszelkich sojuszy, ktrych efektem byoby pozbycie si przez sygnatariuszy
pastwa narodowe, w tym Polsk wasnej suwerennoci na rzecz utworzenia struktury
ponadnarodowej i pastwowej, zastpujcej tym samym istniejce pastwa narodowe. Polski
interes narodowy, a wic i zachowanie niepodlegoci, suwerennoci pastwa powinny by
kryteriami, jakimi pastwo polskie winno kierowa si podejmujc decyzje polityczne na
arenie midzynarodowej, m.in. zawierajc porozumienia z innymi pastwami.
Wrd postulatw programowych odnoszcych si tak do zagadnie ustrojowych, jak i
generalnie pastwowoci, wreszcie ostatni dotyczy polityki pastwa w kwestii obronnoci.
Oto, co proponuje NOP w tej dziedzinie: 9) rozpoczcie budowy armii zawodowej, opartej
380

Tame, s. 31.

201

na wyspecjalizowanych jednostkach bojowych oraz rozszerzenie szkole z zakresu

obronnoci na szerokie rzesze obywateli 381. Jak wic widzimy, struktura si zbrojnych w
ustroju rzdw powszechnych opieraaby si na dwch, wzajemnie si uzupeniajcych
elementach. Pierwszy element oczywicie najwaniejszy to profesjonalna, wyposaona w
nowoczesny sprzt, wyspecjalizowana armia zawodowa, co oznacza, i narodowi
radykaowie nie opowiadaj si za armi z powszechnego poboru. Zawodowo armii
jednake nie oznacza, e reszta obywateli w Narodowym Pastwie Korporacyjnym ma zosta
pozbawiona wiedzy czy wyszkolenia z zakresu obronnoci wprost przeciwnie, w drugi
element, uzupeniajcy zawodow armi, to powszechne i gruntowne przeszkolenie z zakresu
obronnoci wiedzy teoretycznej na temat rnych rodzajw borni, umiejtnoci
praktycznych korzystania z niej, znajomoci taktyki itp. Tak pod wzgldem teorii, jak i
praktyki kady obywatel powinien by gruntownie przeszkolony, by mc w razie zagroenia
podj prawidowe dziaania obronne, zwaszcza poprzez stosowanie taktyk walki
partyzanckiej.
Co ciekawe, NOP wyjtkowo mocno interesuje si wanie formami walki nieregularnej, a
do takiej naley wanie walka partyzancka. Na amach Szczerbca opublikowano wanie
kilka artykuw z dziedziny walki partyzanckiej i generalnie formacji zbrojnych o
nieregularnym charakterze382. Na wypadek agresji innego pastwa skierowanej przeciwko
pastwu polskiemu opr miaaby stawia zatem zarwno silna armia zawodowa swoista
elita obronnoci pastwa jak i reszta obywateli, gruntownie przeszkolonych tak pod
wzgldem teoretycznym, jak i praktycznym, m.in. poprzez tworzenie nieregularnych formacji
zbrojnych podejmujcych dziaania zbrojne na tyach wroga, w tym dziaa partyzanckich.
Ponadto wraz gruntownym i powszechnym przeszkoleniem obywateli z zakresu obronnoci,
tak, aby kady w chwilach zagroenia bezpieczestwa pastwa mg bez przeszkd sta si
przeszkolonym i gotowym do walki onierzem, NOP opowiada si za powszechnoci
dostpu do broni palnej temat niniejszy partia podja ju w 2006 r. dziki czemu kady
obywatel ju w chwili powstania zagroenia pastwa bdzie faktycznie wyposaony w bro
paln umoliwiajc podjcie stosownych dziaa zbrojnych 383. Co przy tym ciekawe, prawo
do posiadania broni palnej wedug narodowych radykaw jest cile zwizane z prawem do
ycia, ktre wszake jest jednym z praw czowieka niezbywalnych, gdy wynikajcych z
prawa naturalnego: Zasada prymatu dobra nad zem daje czowiekowi niezbywalne prawo do
obrony wasnego ycia, rodziny i majtku w sposb skuteczny. Oczywistoci jest, ze
pastwo w zadem sposb nie moe stawia ofiary w sytuacji gorszej ni jej oprawca. ()
Tylko bro palna daje w ofierze moliwo pokonania napastnika o lepszych warunkach
fizycznych, dysponujcemu wiksz si fizyczn czy majcego przewag liczebn 384.
Oprcz tego powszechno prawa do posiadania broni palnej, za ktr opowiada si NOP,
poniekd staje si rwnie czci decentralizacji politycznej prawo niniejsze w
koncepcjach narodowych radykaw zwizane jest bowiem take z granicami wadzy pastwa
nad obywatelem brak zagwarantowanego prawa do broni palnej jest w ich oczach
spostrzegane jako strach przed obywatelem, ch zagwarantowania sobie przewagi poprzez
odebranie obywatelowi moliwo obrony wasnego ycia, wasnoci, ale take swobd i
wolnoci, dlatego te () polityka niewydawania pozwole wynika wycznie z obawy
381

Tame, s. 31.
Zob. np. R. Wjcik, Zbrojne rami narodu. Dziaania partyzanckie, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88), ss.
8 9; R. Wjcik, Perspektywy guerilli, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94 96), ss. 16 17; R. Wjcik, Od walki
partyzanckiej do dziaa nieregularnych, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111), ss. 22 24;
383
Nt. powszechnego prawa do posiadania broni palnej zob. P. Smoliski, Prawo do broni palnej w pastwie
policyjnym, Szczerbiec, 2010, nr 148, ss. 22 25.
384
P. Smoliski, Prawo do broni palnej w pastwie policyjnym, Szczerbiec, 2010, nr 148, s. 22.
382

202

przed uzbrojonym obywatelem, ktry moe zagrozi kacie wacicieli Polski, gdy czara
goryczy si ju ostatecznie przepeni. Dlatego adresatem tych treci musi by Nard, ktry
powinien zrozumie, e bro naley si kademu zdrowemu na umyle i niekarane mu
Polakowi, ktry chce j posiada. Gdy Nard bdzie wiedzia, co mu si naley, sam po to
signie przy okazji zmieniajc wadz, ktra ogranicza podstawowe prawa 385. Tym samym
otrzymujemy oto kolejny w gruncie rzeczy postulat uderzajcy w system, a wic w
niepodzieln i represyjn wadz kasty biurokratyczno-politycznej zapewnienie
powszechnoci prawa do posiadania borni palnej sprawi wedug NOP, e kasta przestanie
posiada monopol na bro z racji dysponowania organami policyjnymi take i sami
obywatele bd ju posiada bro, co bdzie na ow kast dziaa odstraszajco.
W kwestii polityki obronnej pastwa rzdw powszechnych, a wic pastwa
narodowego, tj. tworzonego i rzdzonego przez nard polski, nie powinien budzi zdziwienia
kolejny postulat. Oto on: 8) usunicie z terenu Pastwa Polskiego obcych jednostek
wojskowych pozostajc poza kontrol stanowi one zarwno zagroenie wewntrzne
(moliwo siowego narzucania Polsce obcych interesw), jak zewntrzne (moliwo
organizowania prowokacji przeciwko innym pastwom z terenw polskich) 386.
Stacjonowanie si zbrojnych innych pastw na terenie pastwa polskiego w ujciu narodoworadykalnym uderza bowiem bezporednio w suwerenno pastwa suwerenno oznacza
wszake najwysz wadz na danym terytorium, a w ideach NOP wie si ona z
zapewnieniem monopolu w dziedzinie bezpieczestwa wewntrznego (suby policyjne),
zewntrznego (siy zbrojne) oraz polityki zagranicznej. Stacjonowanie zatem na terytorium
podlegemu wycznie pastwu polskiemu tak integralnego elementu stanowicego
wyznacznik suwerennoci wadzy pastwa, jakim siy zbrojne, wojska innych pastw w
oczywisty sposb narusza wyczno wadzy pastwa nad danym terytorium. Wszake tylko
pastwo polskie ma prawo posiada regularne siy zbrojne i tym samym sprawowa wadze
polityczn w imieniu danej wsplnoty narodowej na jej terytorium obecno tame obcych
wojsk stanowi ju z samej swej istoty naruszenie suwerennoci pastwa polskiego. Co wicej,
oprcz naruszenia niejako ex definitione niepodlegoci kraju z racji stacjonowania na jego
terytorium si zbrojnych innego pastwa, NOP porusza take dwa niebezpieczestwa
zwizane z tak sytuacj, a mianowicie siy zbrojne obcego pastwa s potencjalnym
narzdziem narzucenia Polsce interesw innych pastw, jak i mog podejmowa
prowokacje wymierzone w inne pastwa, np. w ssiadw pastwa polskiego w tym nawet
sojusznikw co si rzeczy negatywnie odbioby si na stosunkach midzy Polsk a owymi
pastwami, a nawet mogo sta si przyczyn wybuchu wojny. W obydwu tyche
przypadkach obce siy zbrojne, stacjonujce na terytorium pastwa polskiego, byyby
podmiotem jednoznacznie wrogim Polsce i prowadzcym dziaania przeciwko niej
stacjonujc wanie na jej wasnym terytorium. Std te oczywicie postulat, aby na polskim
terytorium nie stacjonoway adne inne wojska poza polskimi.
Co ciekawe, niniejsze dwa punkty programowe stanowi w pewien sposb twrcze
rozwinicie obecnego jeszcze u midzywojennych narodowych radykaw postulatu wpojenia
caemu narodowi polskiemu ducha onierskiego. Przypomnijmy stosowny fragment
Deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego z 1934 r.: Pastwo Polskie powinno by
organizacj zbrojn narodu, w ktrej duch onierski przenika Nard, a duch narodowy armi,
suba za wojskowa stanowi zaszczytny obowizek kadego Polaka i najwaniejszy etap
wychowania narodowego387. O ile jednak w latach trzydziestych XX wieku taki postulat
385

Tame, s. 25.
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 31.
387
Deklaracja Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla
Narodu!. Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, s. 63.
386

203

mg wiza si nie tylko z modelem wychowania narodowego w oparciu o etos heroiczny,

odwoaniem si w kulturze narodowej do wzorcw np. z redniowiecznej Europy (rycerstwo,
wyprawy krzyowe), ale rwnie do koncepcji armii z poboru powszechnego, z denia do
upowszechnienia suby wojskowej jako obowizku kadego czonka narodu, o tyle
wspczenie w etos heroiczny nie wie si ju w koncepcjach narodowych radykaw z
armi powszechn, poborow, lecz przede wszystkim z upowszechnieniem wartoci
heroicznych nie tylko poprzez wychowanie w tradycyjnym katolicyzmie, ktry dla
trzeciopozycjonistw zarwno polskich, jak i z innych krajw jest ostoj etosu heroicznego,
ale take poprzez powszechne szkolenie z zakresu obronnoci, przez co etos wpajany poprzez
kultur i wychowanie w duchu autentycznego, tj. tradycyjnego, katolicyzmu, idzie w parze ze
zdobywaniem wiedzy teoretycznej oraz praktycznej nie poprzez skoszarowan, powszechn
sub wojskow, ale poprzez upowszechnienie dostpu do broni palnej oraz niezbdne przy
tym szkolenie wszystkich obywateli z zakresu obronnoci. Jednoczenie oczywicie istnie
musi armia, ktra jednake z racji przemian technologicznych musi sta si zawodowa,
wyspecjalizowana i wyposaona w nowoczesny sprzt. Tym samym duch onierski wci
bdzie obecny w narodzie, lecz ju nie poprzez powszechn sub wojskow wojsko
bowiem ma by zawodowe ale poprzez powszechne szkolenie z dziedziny obronnoci i
dostp do posiadania broni palnej, tak, aby wszyscy Polacy w razie wystpienia zagroenia
agresj z zewntrz gotowi byliby do tworzenia formacji nieregularnych, stosujcych np.
taktyk walki partyzanckiej, a tym samym wspomaga dziaania regularnych, zawodowych si
zbrojnych. Charakterystyczne jest nawet to, e NOP odrzuca w tym kontekcie termin
militaryzacja: Nie dymy do zmilitaryzowania Polskiego Spoeczestwa, lecz do
stworzenia nowoczesnej i silnej armii, zdolnej zapewni obron naszych granic przed kadym
agresorem388.
Ostatni kwesti, ktr warto byoby poruszy w kontekcie analizy wizji ustroju
politycznych polskich narodowych radykaw, jest stosunek do monarchii. w element wizji
ustrojowej zosta podjty przez NOP w 2010 r. We wczeniejszych latach brakowao
jakichkolwiek rozwaa nad tym, czy przysza Polska ma by republik, czy te monarchi.
Sytuacja zmienia si wanie w powyej podanym roku, kiedy to opublikowany zosta
artyku B. Biernata poruszajcy problematyk stosunkw midzy nacjonalizmem jako takim a
monarchizmem. Asumpt do tyche rozwaa day pozytywne opinie odnonie do monarchii i
monarchizmu jak nurtu ideowego wrd wielu czonkw narodowo-radykalnych organizacji,
zwaszcza ONR i ONR Podhale, ktre to organizacje, jak ju zauwaylimy, zafascynowane
byy rnymi nurtami konserwatyzmu (cilej nurtami kontrrewolucyjnymi). Ju wczeniej
moglimy zauway niech do monarchii wanie w publicystyce owego autora, gdy
zauwaylimy wpisanie monarchii w obrb ustrojw okrelonych przeze jako
totalistyczne. Przyjrzyjmy si teraz gbiej owemu problemowi. Oto, jak publicysta NOP
charakteryzuje monarchi: Monarchici zakadaj, i krl jest jedynym w peni suwerennym
organem pastwa. Oczywicie przynajmniej cz z nich doceniaj istot Narodu i
zakadaj hierarchiczno jego uporzdkowania, jednake zasadnicz rnic jest to, czy owa
hierarchia ma swj pocztek w czci dolnej, czy w czci grnej swojej struktury. W
przypadku myli monarchistycznej hierarchia narodu rozpoczyna si od samego krla, a wiec
pastwo ma w nim swj pocztek; natomiast kady przedstawiciel wsplnoty ma tak
funkcj, jak wskazuje mu gra. Mianowany system hierarchiczny z gow krlewsk z
narodowego punktu widzenia niewiele rni si od autorytaryzmu czy demokracji. Rola
Narodu jest tu sprowadzona do wykonawcy polece krla, zatem rzekoma hierarchiczno
wsplnoty narodowej jako postulat monarchistw stanowi mit. Kryje si za ni wycig
388

M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.

204

szczurw do wadzy w pastwie poprzez jak najgorliwsze wykonywanie polece. Krl jako
jednostka suwerenna nie podlega prawom; Nard nie moe mu rwnie odmwi
posuszestwa, gdy byoby to zaprzeczeniem istoty monarchizmu. Czy mona wic uzna
takie pastwo za narodowe? 389. Pomimy tutaj rozwaania, czy rzeczywicie przedstawiona
przez B. Biernata charakterystyka monarchii jest waciwa, a skoncentrujmy si na niej jako
narodowo-radykalnej krytyce tego ustroju powyej opisana wizja monarchii faktycznie
najbardziej zbliona jest do monarchii absolutnej B. Biernat przedstawia monarchi jako
ustrj, w ktrej suwerenno wadzy spoczywa nie w narodzie, ale w gowie pastwa, ktrym
jest krl, a przez to tworzc takow definicj monarchii ju ex definitione wskazuje na
rozbieno midzy monarchizmem a narodowym radykalizmem w kwestii ustroju
politycznego. Co wicej, zwrmy te uwag na to, i przy powyszym definiowaniu
monarchii jako pastwa, w ktrym suwerenna, a wic najwysza, wadza naley do gowy
pastwa (krla) taki ustrj spenia w ujciu B. Biernata wymogi pastwa totalistycznego
totalizm wszake dla tego publicysty narodowo-radykalnego oznacza model ustrojowy,
w ktrym czy to jednostka (np. krl wanie), czy te okrelona elita, oderwana jest od reszty
narodu, a przeto postawiona nad nim i sprawujc swoj wadz zgodnie ze swoimi wasnymi
celami, a wbrew interesom wszystkich innych warstw narodowej wsplnoty. To zatem rzdy
o charakterze represyjnym, bdce synonimem dyktatury do takiej szerokiej w gruncie
rzeczy palety, jak pamitamy, w publicysta NOP zalicza nie totalitaryzm waciwy, ale take
autorytaryzm i monarchi. Co wicej, zwrmy take uwag na to, i z racji owej
podstawowej cechy definiujcej monarchi suwerenno wadzy spoczywajca w rkach
gowy pastwa tworzy si wedug B. Biernata cakowicie odmienny od narodoworadykalnego system hierarchiczny. Z racji tego, i gowa pastwa jest organem pastwa
posiadajcym wadz suwerenn, a wic postawiona jest nad narodem, wynika, i co prawda
ustrj monarchiczny take odznacza si hierarchi, jednake jest to hierarchia oparta jak w
kadym dla innym systemie o totalistycznym charakterze na mianowaniu oraz tworzona
jest od gry, poczwszy od gowy pastwa (krla), do wycznie ktrego naley suwerenna
wadza. To krl jest ostoj, rdem doczesnego porzdku, centrum, wok ktrego
koncentruj si wszelkie sfery ycia spoecznego. Hierarchia tworzona jest zatem odgrnie,
poczwszy od samego krla bdcego na jej szczycie w d. Wszelki awans w takim
ustroju zaley od decyzji krlewskich. To wanie odgrno hierarchii, oparcie jej wobec
tego na mianowaniu, koncentracja porzdku spoecznego wok gowy pastwa, upatrywanie
w niej wrcz rde caego adu, zbliaj monarchi do innych ustrojw, w ktrych tak, jak
w monarchii nard jest przedmiotem wadzy, a nie jej podmiotem.
W przeciwiestwie do monarchii ustrj rzdw powszechnych suwerenna wadza
spoczywa w narodzie cho waciwie suwerenna tylko w sferze ycia doczesnego, a wic
najwysza wobec innych struktur spoecznych, np. pastwa, gdy rdem i cele wszelkiej
wadzy w nauce Kocioa jest Bg, za od ludzi zaley kwestia ustroju i doboru rzdzcych
a przeto cay porzdek tworzony jest nie tylko dla narodu, ale przez cay nard, a wic i ustrj
polityczny. W przeciwiestwie do demokracji liberalnej oczywicie odbywa si to poprzez
odrzucenie rwnoci politycznej (jeden czowiek jeden gos), a wic poprzez hierarchi
oraz jako podstawa instytucji politycznych organiczne czci narodu, czyli pomniejsze
wsplnoty, z jakich tworzony jest nard. Hierarchia stanowi dla B. Biernata integralny
element takiego ustroju, lecz z racji tego, i suwerenna wadza spoczywa w narodzie jako
caoci, jako jednej, organicznej wsplnoty, tworzona jest oddolnie, przez sam nard, poprzez
powszechne uczestnictwo w yciu politycznym jego czonkw w ramach naturalnych grup
spoecznych. Taka hierarchia jest zatem hierarchi naturaln, organiczn, wyrastajc zgodnie
389

B. Biernat, Umar krl, niech yje Nard!, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 3.

205

z prawem naturalnym, tzn. tak, jak powstaje z nard z rodziny, spoecznoci lokalnych oraz
korporacji zawodowych.
Kolejnym zarzutem wobec monarchii, ju nie wicym si z istot owego ustroju, jest jej
archaiczno. Nawet jeli monarchia zgodna byaby z rzdami powszechnymi, to nie
zmienioby wedug owego publicysty faktu, i naley ona bezpowrotnie do przeszoci:
Oczywicie wspominamy z wielkim sentymentem Polsk Piastw i Jagiellonw, niemniej
czasy, wiadomo narodowa, wymagania organizacyjne pastwa s dzi zupenie inne. Okres
panowania polskich monarchw przynaley do sfery historycznoci, poniewa jego rdowe
zaoenia zostay brutalnie zweryfikowane przez zmieniajc si rzeczywisto spoecznopolityczn i kulturow. Tymczasem to wanie historia i tradycja s koronnym argumentem
monarchistw utrzymujcych, i polsko tosama jest z krlestwem. Wprawdzie nasza
tosamo narodowa zawsze bdzie kojarzona z Chrobrym czy Kazimierzem Wielkim,
niemniej ich czasy naley traktowa jako histori: wspania, pikn, godn podziwu, ale ju
minion. Wspczenie natomiast konieczne s wysiki, aby polsko bya utosamiona z ide
narodowo-radykaln, z nowoczesnym nacjonalizmem 390. W ujciu niniejszym otrzymujemy
podejcie charakterystyczne dla szeroko pojtego konserwatyzmu rewolucyjnego: w
przeciwiestwie do kontrrewolucjonistw naley wedug owego podejcia rozrni midzy
treci a form, midzy istot, natur rzeczy, ktra jest niezmienna, ponadczasowa, a wic
ponadhistoryczna, a jej zewntrznymi manifestacjami historycznymi, bdcymi wytworami
okrelonego czasu i miejsca, a zatem przemijajcymi. W tyme ujciu naley zachowa tre
wieczn, uniwersaln, ponadczasow (Tradycja jako wizja adu prawdziwego, ordo), a
zweryfikowa z racji upywu czasu formy, w jakich owa tre jest wyraana (tradycja jako
dziedzictwo historyczne). Takie podejcie, jak zauwaylimy przy analizie Trzeciej Pozycji,
charakterystyczne byo m.in. dla Political Soldiers, a nastpnie ITP. Nie inaczej jest w
przypadku NOP narodowy radykalizm jest swego rodzaju polsk rewolucj konserwatywn
dy do stworzenia Nowego adu, bdcego de facto odtworzeniem boskiej wizji adu
prawdziwego, tradycyjnego, lecz w nowych formach, odrzucajc dawne, historyczne formy,
w jakich fundamenty Tradycji byy wyraane. B. Biernat w tym przypadku owo stanowisko
porusza odnonie do kwestii ustrojowych otrzymujemy stanowisko, ktre mona by byo
streci nastpujco: niegdy monarchia, obecnie ustrj rzdw powszechnych. Nie
powinna wiec dziwi nastpujca konstatacja dziaacza NOP: W dzisiejszych czasach Nard
musi zrozumie, i sam poprzez pastwo musi wywalczy swoj suwerenno. Symbole
s dobrym celem, ktre naley promowa, dopki nie staj si mieszne i nie trac siy
nawizywania do rzeczywistoci. Usilne promowanie takich symboli to nic innego, jak prba
powrotu do dawnych dobrych czasw poprzez uprawianie maskarady w redniowiecznych w
strojach. Nacjonalici natomiast nie chc balu przebieracw, ale tworzc Nowe
redniowiecze pragn ponownie obudzi dusze Narodw. () Nacjonalizm wszed w tak
faz samowiadomoci ideowej, i pogodzenie go z monarchizmem jest po prostu n
niemoliwe391. Powyszy fragment mgby bez przeszkd stanowi nie tylko podsumowanie
stosunku NOP do monarchizmu, ale po prostu narodowego radykalizmu jako polskiego
reprezentanta Trzeciej Pozycji do kontrrewolucji nacjonalizm rewolucyjny, a wic w
odniesieniu do Polki narodowy radykalizm powinien dy do odtworzenia wiecznych
fundamentw, zasad, idei wyraajcych bosk wizj adu, Prawd Obiektywn, Prawo Boe,
jednake czyni to w odniesieniu o czasw wspczesnych, bra pod uwag przemijalno,
historycznych form, w jakich Tradycja moe zosta urzeczywistniona w okresie
przedrewolucyjnym bya to monarchia chrzecijaska, obecnie jest to nacjonalizm
390
391

Tame, s. 3.
Tame, s. 4.

206

chrzecijaski w narodowo-radykalnej, tj. rwnie radykalnej spoecznie, formie. Ustrj

monarchiczny naley wanie do wiata historycznych, przemijajcych form, a nie treci
treci bowiem jest spoeczne panowanie Jezusa Chrystusa, a wic porzdek katolicki,
tradycyjny zgodny z wol Boga, co B. Biernat w nastpujcy sposb formuuje: Jeli jednak
miabym by precyzyjny, to jestemy zwolennikami jednego typu monarchii absolutnej.
Chrystus naszym jedynym krlem! 392.
Tym samym widzimy, e NOP w odrzuceniu monarchizmu zbliy si do idei brytyjskich
trzeciopozycjonistw, cho oczywicie uczynione zostao cakiem niezalenie, a wic nie
byo to powodowane fascynacj idei z Wysp Brytyjskich. Co wicej, NOP, stajc de facto na
gruncie republikaskim, odrni si poniekd od historycznych narodowych radykaw z
ONR ABC, ktrzy wszake nie odrzucali a tak jednoznacznie monarchii jako moliwego
ustroju politycznego np. gwnym ordownikiem ustroju monarchicznego w owej
organizacji by Juliusz Sas-Wisocki393.

392

Tame, s. 4.
Nt. koncepcji monarchicznych w ONR ABC zob. np. A. Meller, Monarchia czy republika?, czyli dylematy
ustrojowe polskiego ruchu narodowo-radykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza Sasa-Wisockiego i
Bolesawa Piaseckiego, [w:] T. Sikorski, A. Wtor (red.), Narodowa Demokracja XIX XXI. Koncepcje
ludzie dziaalno, Szczecin 2008, ss. 297 319; B. Grott, Katolicyzm w doktrynach ugrupowa narodoworadykalnych do roku 1939, Krakw 1987, s. 38; B. Grott, Nacjonalizm chrzecijaski. Narodowo-katolicka
formacja ideowa w II Rzeczypospolitej na tle porwnawczym, Krzeszowice 1999, s. 109; J. Sas-Wisocki, Wizja
Wielkiej Polski (fragmenty ustrojowe), [w:] A. Meller, P. Tomaszewski (red.), ycie i mier dla Narodu!.
Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009, ss. 160 164.
393

207

Rozdzia 6. Sfera spoeczno-ekonomiczna narodowego

radykalizmu NOP.
W niniejszej czci naszych rozwaa nad narodowo-radykaln alternatyw wobec
demokratycznego liberalizmu, propagowan przez NOP a wic alternatyw bdc polsk
formu Trzeciej Pozycji skupimy si na wizji ustroju spoeczno-ekonomicznego.
Oczywicie oznacza to, i alternatywa w tej sferze dotyczy bdzie propozycji ustroju
spoeczno-ekonomicznego odmiennego od kapitalizmu szczeglnie od kapitalizmu
leseferystycznego, wolnego od interwencjonizmu pastwowego, czstokro wspczenie
okrelanego jako neoliberalizm. Oczywicie w ustrj to take alternatywa wobec
marksistowskiej wizji socjalizmu wszake trudno byoby uzna za tercerystyczny, a cilej
trzeciopozycyjny charakter idei NOP, gdyby byo inaczej. Takie stanowisko wyranie
obecne jest u B. Biernata: Nie powinno si wic pojmowa historii ekonomii jako walki
kapitalizmu i socjalizmu, lecz traktowa j jako pole walki systemu chrzecijaskiego z
systemem materialistycznym; do tego ostatniego naley zarwno kapitalizm, jak rwnie jego
modszy brat socjalizm394. Po jednej stronie mamy wic wiatopogld idealistyczny (cilej
katolicki), ktrego rezultatem urzeczywistnienia w ekonomii jest dystrybucjonizm
(korporacjonizm), za pod drugiej wiatopogld materialistyczny, ktry w historii wiata
zdy przybra wiele form, w tym w gospodarce, a do najwaniejszych naley zaliczy
wanie kapitalizm i socjalizm marksistowski.
Wizja ustroju spoeczno-ekonomicznego oparta jest zatem co nie powinno dziwi na
dystrybucjonizmie i korporacjonizmie. Co ciekawe, o ile brytyjscy trzeciopozycjonici
jednoznacznie uywaj przede wszystkim pojcia dystrybucjonizm, a korporacjonizm traktuj
bardziej jako integralny element ustroju dystrybucjonistycznego, o tyle pojcia
dystrybucjonizm i korporacjonizm w przypadku NOP traktowane s rwnorzdnie,
czstokro uywane jako synonimy ju w polskim wersji Deklaracji Zasad Trzeciej
Pozycji cytowalimy stosowny fragment, mwicy o tym, i alternatyw wobec kapitalizmu
i socjalizmu jest dystrybucjonizm, znany take jako korporacjonizm. Niemniej jednak,
oprcz owej kwestii terminologicznej, wizja ustroju spoeczno-ekonomicznego w swych
fundamentalnych ideach oczywicie zgodna jest z wizj brytyjskich trzeciopozycjonistw. Jak
jednak zauwaymy przy analizie dystrybucjonizmu NOP, w szczegowych rozwizaniach
zauway moemy pewne rnice. Take bowiem w sferze pogldw ekonomicznych NOP
nie dokonuje prostego, automatycznego przeoenia idei pochodzcych z Wysp Brytyjskich
na grunt polski. Owszem, rwnie i tutaj pogldy takich dystrybucjonistw, jak G. K.
Chesterton czy H. Belloc s rdem inspiracji, jednak NOP take bezporednio zwraca si do
samych encyklik papieskich (Rerum Novarum Leona XIII i Quadragesimo Anno Piusa
XI), jeli chodzi o kwestie miejsca ekonomii w yciu czowieka, czy podstawowych
koncepcji ustroju spoeczno-ekonomicznego (upowszechnienie wasnoci, solidaryzm
spoeczny, korporacjonizm), a w kwestii szczegowych rozwiza propaguje pewne
charakterystyczne wanie dla siebie koncepcje..
Ju zreszt przy omawianiu ewolucji ujcia historycznego narodowego radykalizmu jako
polskiej formuy Trzeciej Pozycji w pogldach NOP moglimy zauway, i w latach
dziewidziesitych XX w. obecne byy pogldy liberalne, jeli chodzi i wizj ustroju
spoeczno-ekonomicznego, propagujce jednoznacznie kapitalizm w swej leseferystycznej,
pozbawionej pastwowej ingerencji postaci, dystrybucjonizm interpretujc w kategoriach
autentycznego wolnego rynku, stwarzajcego moliwo zakadania nowych, maych
przedsibiorstw, w ktrym brak jest szeroko rozbudowanego sektora pastwowego w
394

B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.

208

strukturze wasnociowej narodowego gospodarki, jak i pastwowych regulacji mechanizmu

wolnorynkowego. Co prawda, takie pogldy nie s ju obecne w publicystyce narodoworadykalnej, a NOP czstokro je potpia co moglimy zauway chociaby na przykadzie
stosunku do koncepcji wygaszanych przez inne organizacje narodowo-radykalne (ONR,
ONR Podhale), czy choby w kontekcie przystosowania narodowego radykalizmu do
wymogw wspczesnoci (gdzie antykapitalizm powinien by wyrnikiem tak Trzeciej
Pozycji, jak polskiego narodowego radykalizmu), to jednake ich obecno wyranie
wyrniaa NOP od brytyjskich trzeciopozycjonistw, ktrzy takowych pogldw nie
wyraali.

6.1. Miejsce ekonomii w hierarchii dziedzin ycia spoecznego wedug NOP.

Zanim jednak przejdziemy do koncepcji spoeczno-ekonomicznych NOP jako koncepcji
dystrybucjonistycznych, antykapitalistycznych i antymarksistowskich (antysocjalistycznych i
antykomunistycznych), warto najpierw zwrci uwag na to, jak funkcj ekonomia powinna
peni w caoksztacie ycia ludzkiego w wizji NOP. Ot nie powinno zbudzi zdziwienia, i
gospodarka jako sfera stricte materialna i dla narodowych radykaw musi by
podporzdkowana kwestiom duchowym, co przekada si na podporzdkowanie dobra
jednostkowego dobru wsplnemu, ktrego najwysz form jest dobro narodu. wiatopogld,
na jakim opiera si nurt Trzeciej Pozycji, a wic i narodowy radykalizm NOP, a ktrym jest
wedug trzeciopozycjonistw tradycyjny katolicyzm, gosi prymat Ducha ponad Materi, co
przekada si na prymat duszy czowieka nad jego ciaem. Oznacza to zatem, i to, co
duchowe, powinno mie prymat nad tym, co materialne. Oczywicie ekonomia naley
wanie do dziedziny stricte materialnej jej zadaniem jest wszake wytwarzanie i
dostarczanie czonkom spoeczestwa dbr niezbdnych do egzystencji ludzkiej. Co wicej,
jak zauwaylimy przy analizie idei zawartych w Politycznym onierzu, wizja adu
prawdziwego tradycyjnego w hierarchiczny schemat odzwierciedla w yciu spoecznym
poprzez hierarchi wartoci: na pierwszym miejscu stoi kapan (symbolizujcy sfer stricte
duchow), na drugim wojownik (sfera polityczna i militarna bdca poredni midzy
rzeczywistoci transcendentn a doczesn), a dopiero na trzecim mamy do czynienia z
producentem (oraczem gleby), symbolizujcym wanie sfer ekonomiczn.
Nie bez znaczenia jest tutaj take katolicka nauka spoeczna (cilej tradycyjna nauka
spoeczna Kocioa katolickiego, a wic pochodzca z okresu przedsoborowego, a do takiej
mona zaliczy wanie wspomniane wyej dwie encykliki) wszake czowiek, jego
godno i w granicach oczywicie prawa naturalnego wolno s fundamentem
wszelkiego porzdku. Czowiek z racji posiadania duszy, bdc stworzon przez Boga istot
wyposaony zosta w niezbywalne prawa, wynikajce wanie z prawa naturalnego, std te
poszanowanie tyche praw musi wiza si z uznaniem czowieka jako istoty zoonej z
ciaa i duszy nie jako rodek, narzdzie suce do jakichkolwiek celw (w tym wanie
ekonomicznych), lecz jako cel. Co wicej, ycie czowieka co moglimy zauway choby
na przykadzie Zasad Ideowych Nacjonalizmu, wyraajcych idee nacjonalizmu
chrzecijaskiego, czyli idee narodowe oparte na wiatopogldzie chrzecijaskim (cilej
katolickim), ycie czowieka opiera si na hierarchii celw, na czele ktrej stoi cel ostateczny,
absolutny Bg. To z kolei oznacza, i cele duchowe powinny mie bezwzgldny prymat nad
celami materialnymi, a inaczej rzecz ujmujc cele materialne (w tym wanie ekonomiczne)
powinny jedynie suy celom duchowym, stwarza warunki umoliwiajce osobie ludzkiej
skupienie si na deniu do rozwoju duchowego, prowadzcego do jednoci z Bogiem i
zbawienia.
209

Adam Rosan, przedstawiajc koncepcje spoeczno-ekonomiczne zawarte w encyklice

Piusa XI Quadragesimo Anno w nastpujcy sposb pisze o miejscu ekonomii w hierarchii
spraw i dziedzin ycia ludzkiego: Decyzje ekonomiczne bowiem nie s podejmowane w
prni spoeczno-etycznej, to znaczy wywieraj realne, a nie wirtualne skutki w innych
dziedzinach rzeczywistoci. Decyzje gospodarczo-ekonomiczne nie s wic ani
najwaniejsze, ani jedyne, gdy osoba ludzka nie jest funkcj procesu przepywu i
inwestowania kapitau oraz organizowania gospodarki, ale wrcz odwrotnie powinna by jako
dobro samo w sobie celem tych wszystkich dziaa 395. Innymi sowy: () ekonomia sama
w sobie jest tylko narzdziem w rkach czowieka, ktry moe jej uy w dobrym lub zym
celu396. Wspczesny paradygmat odnonie do roli ekonomii jest jednake cakowicie
odmienny oczywicie stanowi on konsekwencj postpw materializmu, gdy w prymat
ekonomii stanowi wanie konsekwencj pogldw materialistycznych, jak i powizanego z
materializmem w koncepcjach trzeciopozycyjnych relatywizmu moralnego, gdy oznacza to
emancypacj ekonomii spod absolutnych zasad moralnych, cile ograniczajcych decyzje
ekonomiczne tak, aby suyy dobru czowieka, a nie podporzdkowyway go naruszajc jego
niezbywaln godno. Oto, co ten sam publicysta pisze o wspczesnych wyobraeniach roli
ekonomii: () zakada si milczco, jako oczywist i nie wymagajc uzasadnienia, tez o
samoistnoci ekonomii oraz gospodarki. To ekonomia ma nadawa ton i wyznacza zasady
wszystkim innym dziedzinom rzeczywistoci oraz aktywnoci ludzkiej, tak jakby byo
wszystko i wszyscy mieli suy ekonomii, a nie na odwrt. () W ramach wci
dominujcego dyskursu zakada si, e wewntrzne cele ekonomii s jednoczenie celami
ostatecznymi caej rzeczywistoci, co jest przecie ewidentnym faszem polegajcym na
drastycznej redukcji bogatego caoksztatu rzeczywistoci do jednego z jej aspektw397.
Czowiek jako osoba ludzka powinien by celem dziaania si ekonomicznych, a nie
narzdziem w ich rkach, czyli towarem, ktry na rynku podlega prawom popytu i poday, a
ktrego warto przeto jest zmienna. Czowiek jako istota zoona nie tylko z ciaa, ale i
duszy jest wartoci integraln, niezmienn, niezalen od jakichkolwiek statystyk. Nie jest
on towarem, usug, a wic rzecz, rodkiem, lecz jest dobrem, celem samym w sobie std
te charakterystyczne dla kapitalizmu wedug narodowych rewolucjonistw utowarowienie i
skomercjalizowanie wszystkich sfer ycia ludzkiego jest wiadectwem upadku czowieka
ekonomia zamiast suy czowiekowi, podporzdkowaa go sobie wrzucajc jego w tryby
swego dziaania. Innymi sowy, w ujciu narodowo-radykalnym nie do, e ekonomia nie
jest sfer oderwan od innych dziedzin ycia czowieka, to jeszcze musi ona by
umiejscowiona w cile okrelonym miejscu wzgldem innych sfer bynajmniej nie jest to
miejsce na czele, lecz przeciwnie to sfera zdecydowanie nisza anieli sfera religii, kultury,
moralnoci i polityki. Wycznie takie bowiem rozwizanie zabezpieczy poszanowanie
godnoci czowieka, a nie jego zinstrumentalizowanie, potraktowanie go jako tylko kolejnego
dobra w procesie produkcji i dystrybucji dbr i usug. Ekonomia to jedynie sfera, ktra cho
posiada due znaczenie dla zamonoci tak samych jednostek, jak i wsplnot, nie mniej
jednak nie tylko nie moe by oderwana od innych dziedzin ycia czowieka, lecz musi
podlega cile okrelonym zasadom wynikajcym z moralnoci, kultury, religii. Zachwianie
395

A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 28. Artyku A. Rosana,
co warto niejako na marginesie zaznaczy, skupi szczegln uwag rewolucyjnych nacjonalistw z NOP, gdy
w zamieszczonym na portalu Nacjonalista.pl artykule bdcym prb prezentacji narodowo-radykalnych
inspiracji w kwestiach spoeczno-ekonomicznych, wanie w tekst zosta szczeglnie wyeksponowany w
postaci licznych cytatw. Zob. Narodowo-radykalna odpowied na marksizm i liberalizm,
http://www.nacjonalista.pl/2011/06/29/narodowo-radykalna-odpowiedz-na-marksizm-i-liberalizm/, dostp z dn.
03.09.2011.
396
A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 25.
397
Tame, s. 25.

210

owego naturalnego adu, stworzonego przez Boga, a ktry polega wanie na hierarchii
wartoci i dziedzin ycia czowieka to, co materialne podporzdkowane winno by temu, co
duchowe rodzi w ujciu jego obrocw rne formy nierzeczywistoci, tj. rzeczywistoci
bdcej ni wycznie empirycznie, lecz nie bdce rzeczywistoci prawdziw, gdy
niezgodn z absolutnymi, obiektywnymi zasadami boskimi, dotyczcymi wizji caego
wszechwiata, jak i ycia ludzkiego.
Kwestie ekonomiczne nie mog zatem by traktowane w oderwaniu od innych sfer ycia
ludzkiego ekonomia jest wpisywana w kontekst, a cilej w wyranie okrelone miejsce w
szeregu spraw ludzkich, Co wicej, owo miejsce jest otwarcie podporzdkowane innych
sferom przede wszystkim moralnoci, kulturze i polityce. Ekonomia to sfera materialna, a
wszake wedug fundamentu wiatopogldowego Trzeciej Pozycji (a wic i narodowego
radykalizmu jako jej polskiej formuy wedug NOP) sfera niniejsza podlega powinna sferze
duchowej i marksizm, i liberalizm zniszczyy ten naturalny, stworzony przez Boga stan
rzeczy i materi wywyszyy na piedesta wartoci, co oczywicie skonkretyzowane zostao
wanie poprzez kult ekonomii jako sfery okrelajcej pozostae sfery ycia czowieka. W
zwizku tym sprzeciw wobec kapitalizmu i liberalizmu nie moe wiza si tylko ze
zmianami instytucjonalnymi samej sfery ustroju spoeczno-ekonomicznego, lecz musi wiza
si z caoci Rewolucji Narodowej ktra, jak pamitamy, jest rewolucj duchow,
polegajc przede wszystkim na transformacji wiadomoci czowieka w duchu katolickotradycjonalistycznym i narodowym. Std te przemiany gospodarcze musz by nie tylko
przemianami w samej strukturze gospodarki, np. w stosunkach wasnociowych, procesie
produkcji i dystrybucji dbr, ale rwnie w podporzdkowaniu ekonomii wartociom
moralnym, zgodnie z nauk Kocioa katolickiego, w tym jego tradycyjn nauk spoeczn,
ktra wanie postuluje takie fundamentalne koncepcje dla nurtu dystrybucjonistycznego, jak
upowszechnienie wasnoci prywatnej, podporzdkowanie wasnego, egoistycznego interesu
dobru wsplnemu, powizanie wasnej, indywidualnej przedsibiorczoci z dobrem
wsplnym, poszanowanie zasady sprawiedliwoci spoecznej, utworzenie korporacji
zawodowych przeamujcych bariery klasowe i wobec tego zapobiegajce z jednej strony
egoizmowi przedsibiorcw-kapitalistw, jak i walce klas propagowanej przez marksistw.
Bezwzgldny prymat etyki katolickiej nad ekonomi, a zatem konieczno uregulowania
zasad dziaalnoci ekonomicznej w oparciu o moralno chrzecijask, wyrazi take B.
Biernat, ktry odwoujc si do koncepcji cywilizacji Feliksa Konecznego, przemiany
gospodarcze (zwaszcza w dziedzinie handlu) w redniowiecznej Europie okrela wanie
jako starcie rodzimej, europejskiej Cywilizacji aciskiej oraz obcej Cywilizacji ydowskiej:
Nie mona te odseparowa wartoci moralnych od gospodarki, gdy s one tak samo
wanym elementem jej funkcjonowania, jak choby rodki techniczne. Rezygnujc z prymatu
moralnoci w gospodarce spogldamy przez pryzmat dziejw w sposb materialistyczny,
tumaczc wszelkie zmiany historyczne walk o dobrobyt 398. To wanie personalizm
katolicki jest fundamentem waciwego okrelania ekonomii w caym yciu czowieka:
Jeeli wic personalizm (zwaszcza ten o genezie i inklinacji chrzecijaskiej) przyjmie si
jako antropologiczn przesank do analiz spoeczno-gospodarczych, to jest oczywiste, e
aden czowiek jako taki nigdy nie moe by traktowany jako wasnoci, czy to bezporednio
(niewolnictwo), czy to porednio (wszelkie formy wyzysku ekonomicznego), bd te jako
rodek prowadzcy do uzyskania jakiej wasnoci. () Niestety najczciej w sytuacji, gdy
kto odwouje si do takiej argumentacji w dyskusji o ekonomii dezawuuje si go
sakramentalnym stwierdzeniem: tak, ale ekonomia i gospodarka maj przecie swoje
niezmienne praw wynikajce z natury ich przedmiotu. W takiej sytuacji naley zawsze
398

B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.

211

odpowiada: tak, ale czowiek te posiada swoje prawa i s one waniejsze od praw ekonomii
w tym sensie, e ekonomia sama z siebie nie rozstrzyga czemu w ogle ma suy i do czego
ostatecznie ma prowadzi, poza wasnymi immanentnymi celami wynikajcymi z jej
natury399. Wedug tego ujcia zatem ekonomia jest wycznie instrumentem w rkach
czowieka, ktry oczywicie posada swoje prawa zwizane z produkcj i dystrybucj dbr i
usug, jednak jamko cao nie stanowi ona adnego celu samego w sobie, lecz wanie tylko
rodek cele bowiem ustalane s przez sfer duchow czowieka religi, kultur,
moralno. To wanie filozofia personalistyczna, bdca integraln czci nauki Kocioa
katolickiego wskazuje ekonomii jej cele i miejsce w yciu czowieka, a wic wpisuje j w
kontekst caoksztatu ycia czowieka cilej, podporzdkowuje j wanie naczelnemu
dobru czowieka, narzucajc dziaalnoci ekonomicznej z tego powodu twarde reguy
moralne, ktre stanowi jedyn zapor przed absolutyzacj zysku jako celu samego w sobie,
prowadzcego do zinstrumentalizowania czowieka w kategoriach stricte ekonomicznych,
mierzenia jego wartoci wedug wskanikw ekonomicznych: Personalistyczne podejcie do
ekonomii nie zapomina rwnie, e nie wszyscy s uzdolnienie do czynnego zajmowania si
ni, z czego wcale nie wynika, e maj od razu z tego powodu sta si czonkami
zmarginalizowanej lub zupenie wykluczonej klasy spoecznej pozostajcej na uboczu ycia
spoecznego bez jakiegokolwiek prawa do realnego wpywu na jego ksztat. W tym sensie
Katolicka Doktryna Spoeczna jest niewtpliwie osawion >>trzeci drog<< organizacji i
rozwoju spoecznego400. Jest to trzecia droga, a inaczej rzecz ujmujc, Trzecia Pozycja
wanie dlatego, e z jednej strony odrzuca indywidualistyczny liberalizm, a z drugiej
kolektywistyczny marksizm, ktre mimo strukturalnych rnic opieraj si na tym samym
wsplnym mianowniku materializmie, ktry prowadzi nieuchronnie do absolutyzacji
ekonomii jako sfery stricte materialnej czowieka, a co z kolei prowadzi do instrumentalizacji
czowieka, potraktowania go jako towar, dobro podlegajce takim samym prawom
ekonomicznym, jak inne dobra materialne (kapitalizm), lub te definiujce czowieka poprzez
jego obiektywne miejsce w strukturze klasowej, przynaleno do okrelonej klasy spoecznej
z racji posiadania lub nieposiadania rodkw produkcji (marksizm). Rwnie w innym
miejscu owo rozrnienie midzy dystrybucjonizmem opartym na niematerialistycznym
przesaniu, a wic na prymacie dobra czowieka ponad ekonomi zostaje podkrelone przez
NOP: Zgodnie z myl ekonomiczno-polityczn dystrybucjonizmu to gospodarka suy
ludziom, nie za na odwrt401. Towarzyszy temu inne stwierdzenie: Dystrybucjonici
odrzucaj marksistowskie twierdzenie, i ekonomia w caoci wypenia ludzkie ycie.
Wsplnoty narodowe ksztatowane s bowiem przez wiele czynnikw: kultur, polityk,
religi402. W tym wypadku mamy do czynienia z okreleniem prymatu ekonomii, owego
ekonomizmu jako marksistowskiego, cho pamita naley, i ekonomizm stosuje si
w pogldach narodowo-radykalnych take do kapitalizmu.
Oznacza to zatem, i dystrybucjonizm jako alternatywa ekonomiczna wobec i kapitalizmu,
i marksizmu nie jest dla trzeciopozycjonistw, wczajc to NOP, wizj ustroju spoecznoekonomicznego oderwan od jakichkolwiek innych wartoci, czy sfer ycia czowieka
wprost przeciwnie, dystrybucjonizm wie si wanie z dorzuceniem pogldu lansowanego
przez liberaw, i marksistw odnonie do samoistnoci czy prymatu ekonomii w yciu
czowieka. Pierwsza zatem rnica odnoszca si do dystrybucjonizmu z jednej, a kapitalizmu
i socjalizmu marksistowskiego z drugiej strony to wanie wizja miejsca ekonomii, a co za
tym idzie stosunek czowieka do ekonomii:
399

A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 27.

Tame, s. 27.
401
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 7
402
Tame, s. 7.
400

212

Dystrybucjonizm: Duch ponad Materi Czowiek jako cel ekonomii Ekonomia jako
dziedzina podporzdkowana pozostaym dziedzinom ycia czowieka
Kapitalizm i socjalizm: Materia ponad Duchem Czowiek jako narzdzie w rkach si
ekonomicznych Ekonomia jako dziedzina decydujca o pozostaych dziedzinach ycia
czowieka
Std te alternatywa wobec kapitalizmu i socjalizmu musi wiza si przede wszystkim z
przeobraeniami o wszechogarniajcym charakterze przede wszystkim przemianami w
wiadomoci czowieka, a take przemianami politycznymi. Chcc unicestwi kapitalizm i
socjalizm naley w ujciu trzeciopozycyjnym najpierw uderzy w fundament
wiatopogldowy, ktremu obydwa ustroje podlegaj, mimo dzielcych je rnic
materializm. Zanegowanie bowiem prawdziwego adu wizao si z atakiem na tradycyjny
katolicyzm, a wic na cywilizacj acisk, co nastpnie przynioso rewolucyjne w swej
istocie zmiany polityczne oraz spoeczno-gospodarcze to wanie najpierw doniose
przemiany duchowe, stricte religijne utoroway drog kapitalizmu, a nastpnie socjalizmowi.
Uderzenie w moralno katolick, w zasady chrzecijaskie organizujce cae ycie
czowieka, wszystkie sfery ycia europejskich spoeczestw, wizao si take z odrzuceniem
ekonomii jej waciwego miejsca w porzdku spraw. Dopiero wraz z upadkiem znaczenia
Kocioa katolickiego, jego monopolu ideowego w redniowiecznej Europie zaistniay
warunki dla swobodnego tworzenia rnych prdw ideowych, ktre z gruntu swojego
antykatolicyzmu miay mniej lub bardziej otwarcie materialistyczny charakter, co wizao si
z kolei z absolutyzacj ekonomii jako wanie tej najbardziej materialnej sfery ycia
czowieka.
NOP opublikowa w 1998 r. w Szczerbcu w zwizku z powyszym wany dla
niniejszych rozwaa fragment ksiki autorstwa jednego z politykw powojennej
chrzecijaskiej demokracji woskiej Amintore Fanfaniego pt. Katolicyzm, protestantyzm i
kapitalizm. We fragmencie tej wydanej w 1935 r. pracy znajdujemy wyrane stwierdzenie,
i ustroje przemiany ekonomiczne wymagaj wanie przemian wiatopogldowych. Oto, co
redakcja Szczerbca napisaa tu obok opublikowanego tekstu: Podstaw jego rozwaa (tj.
A. Fanfaniego K. K.) nad wspczesn praktyk kapitalizmu jest stwierdzenie, e system te
zanim zaj kluczow pozycj w europejskiej ekonomce, musia najpierw zniszczy etyczne,
duchowe i strukturalne podstawy przedkapitalistycznego spoeczestwa 403. Kapitalizm i
socjalizm wedug NOP narodziy si wic jako wizje ustroju spoeczno-ekonomicznego
tylko dziki zamaniu monopolu wiatopogldowego katolickiej religii, a nastpnie
cywilizacji, ktra powstaa w oparciu o Tradycj katolick. Upadek cywilizacji
redniowiecznej, chrzecijaskiej oznacza triumf coraz to kolejnych form wiatopogldu
materialistycznego, goszcego prymat materii and duchem, co przekadao si na uznaniu
celw materialnych czowieka jako waniejszych anieli duchowe, a to z kolei wizao si z
absolutyzacj ekonomii jako siy napdowej caego ycia czowieka, co np. w kapitalizmie
przynioso skutek w postaci nie tylko wyemancypowania ekonomii od innych dziedzin ycia
czowieka, lecz wrcz podporzdkowanie ich wymaganiom i zasadom ekonomicznym. W
rezultacie wszystkie sfery ycia ludzkiego, wcznie z polityk, kultur, religi, zostay
uksztatowane zgodnie z zasadami ekonomicznymi, nastpio w przypadku kapitalizmu
ich utowarowienie i skomercjalizowanie, mierzc wszystkie aspekty ycia ludzkiego a take
i samego czowieka jako integralny element rynku zgodnie z maksymalizacj zysku i
minimalizacj strat.
A. Fanfani w nastpujcy sposb wyraa sprzeczno midzy cywilizacj europejsk
okresu redniowiecza, a wic cywilizacj chrzecijask, a kapitalizmem jako ustrojem
403

Czowiek i jego dzieo, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 17.

213

spoeczno-ekonomicznym: Pierwszym problemem dla czowieka, ktry podejmuje

dziaalno ekonomiczn w myl zasad kapitalistycznych, jest odrzucenie wszelkich
koncepcji i idei, ktre w jakikolwiek sposb krpowayby jego swobod dziaania. ycie
gospodarcze natomiast w przedkapitalistycznej Europie byo w caoci podporzdkowane
zasadom wypywajcym z religii 404. Ow religi by oczywicie katolicyzm, ktry
uksztatowa ca wczesn cywilizacj, w tym i ustrj spoeczno-ekonomiczny, cakiem
odmienny od kapitalistycznego z racji nie tylko jego struktur, ale take miejsca ekonomii w
hierarchii spraw ludzkich, a wic i stosunku do czowieka: Katolicka teologia i filozofia
stawiaa kryteria religijne jako najwysze zasady podporzdkowujce ycie czowieka
rwnie w aspekcie ekonomicznym. Stawiaa racje polityczne ponad racjami ekonomicznymi,
uzaleniajc dobrobyt jednostki od dobrobytu jej ssiadw i caej spoecznoci 405. Zasady
moralne nie tylko wic reguloway cile poczynania jednostki rwnie w jej dziaaniach
ekonomicznych, ale take uwiadamiay czowiekowi, i cho posiada niezbywalne prawa,
godno, wolno i wasno to jednoczenie jest z racji swojej spoecznej natury integraln
czci naturalnych wsplnot, wobec ktrych posiada okrelone obowizki, a swoje dobro
winien podporzdkowywa dobru wsplnot (rodziny, wsplnoty lokalnej, wsplnoty
zawodowej cechu, gildii). Pierwsze uderzenie rodzcej si klasy kapitalistycznej przede
wszystkim finansjery nastpio zatem wedug A. Fanfaniego, a w lad za nim i narodowych
radykaw z NOP w serce owej chrzecijaskiej, redniowiecznej cywilizacji, czyli religi
katolick: Tak wic kapitalista, chcc zerwa te ograniczenia, musia zwrci si
bezporednio przeciw rdu, z ktrego wypyway przeciw religii, z jej zakazami i
nakazami moralnymi. A kiedy nakazy te odrzuci, nie pozostao mu nic innego, ni odrzuci
religi w zupenoci. Bez swej nauki moralnej stawaa si bowiem ona jedynie pust skorup
obrzdowoci406. Nietrudno tu oczywicie dostrzec, i to wanie Reformacja, a wic
narodziny protestantyzmu przyczyniy si do zniszczenia cywilizacji aciskiej, m.in. take jej
ustroju spoeczno-ekonomicznego. To wanie protestantyzm utorowa drog kapitalizmowi,
przez co A. Fanfani wyranie zblia si pogldw wyraanych m.in. przez Maxa Webera,
wywodzcego rozwj kapitalizmu wanie z ducha protestantyzmu 407.
W lad za uderzeniem w monopol religii katolickiej w yciu czowieka nastpio uderzenie
take w struktury, instytucje i ich sposb funkcjonowania, jakie powstay wanie poprzez
zaszczepienie zasad katolickich do europejskiego ycia spoecznego: Pod naciskiem
wzrastajcej fali kapitalistycznych przedsibiorstw, instytucje powoane do obrony ustroju
stanowego zaczy powoli, jedna po drugiej, pada. Prawo, zabraniajce lichwy, zostao
obalone, co zaraz zaowocowao uzalenieniem szerokich warstw ludnoci od bankierw.
Zaprzestano odwoywania si do Kocioa w sprawach legalnoci czy cigoci wadzy.
Zniesione zostay zwyczajowe zakazy zajmowania si handlem przez szlacht 408. Rodziy si
w ten sposb fundamenty cakowicie nowej, w gruncie rzeczy antychrzecijaskiej (gdy
antykatolickiej) cywilizacji u swoich podstaw wiatopogldowej de facto materialistycznej
wzgldem konsekwentnego idealizmu katolicyzmu (zwrmy uwag, e wedug A.
Fanfaniego odrzucenie moralnoci katolickiej oznacza uczynienie z religii faktycznie tylko
swego rodzaju ozdobnik, dodatek do ustroju, ktrego rzeczywisty fundamenty s areligijnej, a
wrcz antyreligijnej natury), za w sferze ekonomicznej kapitalistycznej. Budowa
kapitalizmu sza bowiem krok za krok wraz z erozj spoeczestwa autentycznie katolickiego,
opartego na nauce Kocioa: Odrzucono, kierujce dotd dziaalnoci handlow, zasady
404

A. Fanfani, Pastwo i Kapitalizm, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 18.

Tame, s. 18.
406
Tame, s. 18.
407
Zob. M. Weber, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, Warszawa 2010.
408
A. Fanfani, Pastwo i Kapitalizm, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 18.
405

214

moralne. W miejsce chrzecijaskiej solidarnoci i braterstwa w stosunkach spoecznych

wprowadzono nieograniczon konkurencj. wita religijne przestay by uznawane przez
administracj pastwow. Oglnie kodeks prawny stawa si coraz bardziej odlegy od wiary.
Wszelka dziaalno gospodarcza wyzwolona zostaa z gorsetu idei religijnych 409.
A. Fanfaniemu wtruje B. Biernat, podkrelajc tutaj jednake wpywy cywilizacji
ydowskiej: Rozerwanie wizi ekonomii i etyki ma dla tej pierwszej skutki katastrofalne,
ktre byy przyczyn poraki handlowej w okresie XIV-XV w. Zamiast broni praw
etycznych ekonomii, prbowano omija t etyk, ulegajc wpywom ydowskim 410. To
wanie oderwanie etyki katolickiej od ekonomii, a wic inaczej rzecz ujmujc amanie
zasad moralnych w yciu gospodarczym torowao drog kapitalizmowi, jak i szerzej
nowej cywilizacji, materialistycznej i antychrzecijaskiej. Powyej przytoczony publicysta
NOP w nastpujcy sposb opisuje stopniowe budowanie zrbw owej, antykatolickiej w
swej istocie, cywilizacji: Rwnie kapitalizm bez etyki szybko sta si karykatur wasnych
zasad. Walczc z solidaryzmem spoecznym, postpujc zgodnie z zasad handlu
uniwersalnego w kierunku zniesienia granic pastwowych i na dusz met stojc w opozycji
do wasnoci prywatnej, sta si systemem zupenie obcym duchowi Cywilizacji aciskiej. O
ile kapitalizm z XIV i XV w. y jeszcze w zgodzie z chrzecijastwem, o tyle z czasem
okazao si, e nie moe on si dalej rozwija bez zniesienia cechw i folwarkw. Zwyciya
koncepcja kapitalizmu, ktry umacnia wpywy ydowskie na ziemiach Europy 411. Wedug
B. Biernata zatem to wanie rozerwanie wizi midzy etyk katolick a ekonomi zrodzio
kapitalizm, ktry nastpnie zniszczy jedyn dla alternatyw korporacyjne spoeczestwo
wiekw rednich.
Katolicyzm i kapitalizm to zatem dla NOP pojcia cakiem do siebie nie przystajce
katolicyzm w dziedzinie ekonomii gosi bowiem jej podporzdkowanie innym sferom ycia
ludzkiego, a cilej stricte duchowym, jak i z racji tego, i czowiek yje nie jako samotny
atom, lecz jako czonek wsplnoty politycznym. Std te bezwzgldny prymat moralnoci
nad ekonomi, wyraajcy si podporzdkowaniu dziaalnoci ekonomicznej czowieka
zasado, jak wyrazi to A. Fanfani, solidarnoci i braterstwa to wanie m.in. solidaryzm w
jego interpretacji narodzin kapitalizmu okaza si element negatywnie ocenianym przez
kapitalistw, gdy sprzecznym z indywidualizmem, wedug ktrego istniej tylko wolne,
niezalene jednostki, kierujce si wycznie swoim rozumem i interesem, okrelanym w
stricte ekonomiczny sposb, a wic dc do maksymalizacji zysku. Spoeczestwo
kapitalistyczne bowiem to nie organiczna wsplnota, ale wanie suma owych wolnych, a
przy tym konkurujcych jednostek.
Otrzymujemy zatem rozrnienie midzy dystrybucjonizmem a kapitalizmem w
nastpujcej formie:
Dystrybucjonizm (korporacjonizm): katolicyzm redniowiecze organiczne spoeczestwo
ustrj stanowo-zawodowy (cechy, gildie, korporacje) duch braterstwa, solidarnoci
Kapitalizm: protestantyzm (torujcy z kolei drog materializmowi) nowoytno
spoeczestwo jako tylko suma egoistycznych, racjonalnych i ekonomicznie mylcych
jednostek kapitalizm jako ustrj oparty na wolnej, nieskrpowanej konkurencji midzy
prywatnymi wacicielami duch rywalizacji
Nie oznacza to jednake, i dystrybucjonizm dla NOP bdcy synonimem korporacjonizmu
to dosowny powrt do redniowiecza w kwestiach spoeczno-ekonomicznych. Takiego
postulatu oczywicie w pogldach narodowo-radykalnych nie znajdziemy wszak narodowy
radykalizm, jak i oglnie Trzecia Pozycja, rozrnia midzy wiatem wiecznych treci a
409

Tame, s. 19.
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 18.
411
Tame, s. 19.
410

215

wiatem historycznych, czyli przemijajcych, form, std wanie uywa si (co moglimy
zauway choby przy omawianiu stosunku NOP do monarchii) okrelenia Nowe
redniowiecze oznacza ono wanie powrt do zasad, ktre s po prostu wieczne, boskie i
prawdziwe, w nowych jednake formach. Korporacjonizm stanowi wanie denie do
odtworzenia samorzdnego, zdecentralizowanego i organicznego spoeczestwa wiekw
rednich spoeczestwa oczywicie katolickiego, gdy to katolicka filozofia w. Tomasza z
Akwinu, jak moglimy zauway chociaby przy omawianiu pogldw D. Hollanda, stanowi
teoretyczne oparcie dla organicznej wizji spoeczestwa. Moemy zatem wysnu wniosek, i
wszelkie prby powizania religii katolickiej z apologi ustroju kapitalistycznego s wedug
polskich narodowych radykaw sprzeczne z Tradycj katolick. I rzeczywicie A. Fanfani
stwierdza: Na tym jednak zmiany si nie zatrzymay. Wtargny one rwnie do wewntrz
Kocioa, jako heterodoksyjny ruch, zmierzajcy do pogodzenia go ze zmieniajcym si
szybko wiatem. Przygotowao to grunt do triumfu protestantyzmu w wielu krajach
Europy412. Nie powinno nas dziwi oczywicie, i chodzi tu o wszelkie nurty
modernistyczne, liberalne, wyraajce potrzeb zrewidowania Tradycji i uwspczenienia
Kocioa.
Rozrnienie midzy katolicyzmem tradycyjnym a katolicyzmem modernistycznym w
kontekcie spraw ekonomicznych jeszcze mocniej podkreli T. Zieliski. Ot wedug niego
w sferze katolickiej nauki spoecznej wraz z upadkiem cywilizacji chrzecijaskiej,
tradycyjnej, redniowiecznej wyodrbniy si dwa nurty, ktre cakowicie zbiegaj si z
podziaem na katolicyzm tradycyjny (dla trzeciopozycjonistw bdcy po prostu
katolicyzmem) oraz katolicyzm modernistyczny (a wic quasi-katolicyzm): katolicyzm
spoeczny oraz katolicyzm liberalny. Oto, jak charakteryzuje nurt katolicyzmu
liberalnego w publicysta: Gwn cech odrniajc te nurty bya ocena rewolucji
francuskiej i idei wolnociowych. Katolicy liberalni nie krytykowali w zasadzie hase
rewolucji i akceptowali fundamenty wyonionego z niej liberalizmu. () Dla zwolennikw
katolicyzmu liberalnego wolno bya wartoci nadrzdn, opiera si na niej cay system
spoeczno-gospodarczy. () Katolicy liberalni przychylali si rwnie do rozwiza
liberalnych w gospodarce, cho niektrzy dostrzegali ujemne strony nowego systemu
nadmierne rozwarstwienie dochodw spoecznych, bezrobocie, ndz i ubstwo robotnikw.
Jednak lekarstwem na te bolczki miaa by ich zdaniem opiekuczo, jamuna,
miosierdzie chrzecijaskie pojedynczych osb, czy instytucji, a nie interwencja pastwa 413.
Katolicyzm liberalny oczywicie dla T. Zieliskiego zbieny jest z wszelkimi nurtami
modernistycznymi w Kociele katolickim, wszelkimi jego prbami dostosowania go do
wspczesnoci, ktr bya rzeczywisto porewolucyjna, a wic kapitalistyczna. Std te w
nauczaniu spoecznym liberalni katolicy akceptowali gospodark kapitalistyczn, a ci,
ktrzy dostrzegali jej negatywne spoecznie skutki, poprzestawali na koniecznoci
dobroczynnej, charytatywnej akcji podejmowanej przez samych obywateli, a wic nie
naruszajc zasad organizacji i funkcjonowania systemu kapitalistycznego.
Po przeciwnej stronie sta katolicyzm spoeczny, ktrego reprezentantem jest wanie
dystrybucjonizm (korporacjonizm). Oczywicie katolicyzm spoeczny cile powizany jest
z katolicyzmem tradycyjnym, a wic broni m.in. dziedzictwa spoecznego epoki
redniowiecznej, dc do odtworzenia zasad, jakie obowizyway w stanowo-zawodowym,
organicznym systemie spoecznym, tak charakterystycznym dla cywilizacji chrzecijaskiej.
To wanie katolicy spoeczni wypracowali katolicki wariant trzeciej drogi midzy
kapitalizmem z jednej, a socjalizmem marksistowskim z drugiej strony, a ktrego kontynuacj
412
413

A. Fanfani, Pastwo i Kapitalizm, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 19.

T. Zieliski, Opcja zerowa, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 14.

216

jest dzi dystrybucjonizm (korporacjonizm). T. Zieliski szczeglnie koncentruje si na

biskupie Wilhelmie von Kettelerze, jednego z najwaniejszych przedstawicieli katolickiego
korporacjonizmu XIX w. to na jego przykadzie podaje nastpujc charakterystyk
katolicyzmu spoecznego: Wskazujc drog wyjcia z puapki >>kultu pienidza<<
przestrzegali jednoczenie przed lep uliczk socjalizmu i komunizmu. Jedne z
najwybitniejszych mylicieli tego nurtu, bp Wilhelm von Ketteler, gosi konieczno
zapewnienia ochrony prawnej dla zwizkw zawodowych oraz interwencjonizmu
pastwowego. Liberalizm by dla niego ustrojem zakamanym goszc wolno robotnikw,
przynis im niewol; uznajc si za reprezentanta ludu czyni go swym narzdziem;
zapewniajc wolno dla religii, jest zdeklarowanym wrogiem katolicyzmu, gdy niszczy
godno ludzk. Biskup Ketteler, podkrelajc znaczenie dobra wsplnego, odrzuca
rwnoczenie rozwizania lewicowe socjalizm i komunizm414. Oczywicie katolicyzm
spoeczny to nie tylko W. von Ketteler take i w okresie przed Soborem Watykaskim II
Stolica Apostolska aprobowaa katolicyzm spoeczny, czego przykadem s dla T.
Zieliskiego encykliki papiea Leona XIII415. Jednoczenie ju od czasw jego pontyfikatu
rodzi si ruch chrzecijasko-demokratyczny, ktry wspczenie sta si w ujciu T.
Zieliskiego wanie ordownikiem katolicyzmu liberalnego chrzecijaska demokracja
zostaje przeze scharakteryzowana jako () jeden z elementw podtrzymujcych dyktatur
demoliberalizmu416. Naprzeciw owego katolicyzmu liberalnego w obecnych czasach stoi
jedynie nacjonalizm chrzecijaski jeli chodzi o typ nacjonalizmu wyszczeglniony
wedug stosunku do religii ktrego reprezentantem jest narodowy radykalizm: Takim
wyzwaniom sprosta moe jedynie ruch silnie zakorzeniony w narodowej tradycji i w
katolicyzmie. Tak, jak w Polsce nie moe on pozwoli na stworzenie jakiego >>ghetta
katolickiego<<, tak w Europie zachodniej nie moe zadowoli si zapewnieniami
brukselskich biurokratw, i uznaj oni nasze prawa do zachowania wasnej kultury i tradycji.
Przyjcie takiej minimalistycznej postawy oznaczaoby zgod na dalsze panowanie w
europejskiej myli relatywizmu moralnego417. To wanie narodowi radykaowie wedug
teje interpretacji s obrocami Tradycji katolickiej, a wic i katolicyzmu spoecznego
wyraanego przez spoeczno-ekonomiczn wizj korporacjonizmu (dystrybucjonizmu).
Skoro tu wyej poruszylimy kwesti ideowych antenatw korporacjonizmu i
dystrybucjonizmu, warto wspomnie o pogldach NOP i w tej sferze, gdy rwnie i ta
kwestia nie usza uwadze narodowych radykaw. Ot moemy zauway, choby na
powyszym przykadzie W. von Kettelera, i dystrybucjonizm to nie tylko wizja ustroju
spoeczno-ekonomiczna bdca konkretyzacj nauczania spoecznego Kocioa, zwaszcza
encyklik Rerum Novarum Leona XIII i Quadragesimo Anno Piusa XI, dokonan przez
ruch dystrybucjonistyczny sensu stricte, a wic ruch powstay na pocztku XX wieku w
Wielkiej Brytanii i reprezentowany przez H. Bellona, G. K. Chestertona, Arthura Pentyego,
ks. Vincenta Mcnabba czy G. R. S. Taylora, ale rwnie ogromna liczba rnych koncepcji
powstajcych ju od pocztku XIX w. Std te korporacjonizm dla polskich narodowych
radykaw bdcy synonimem dystrybucjonizmu to cay szereg pogldw wyraajcych
w, uywajc terminologii T. Zieliskiego, katolicyzm spoeczny, wobec ktrego
dystrybucjonizm sensu stricte, czyli ruch reprezentowany przez powyszych brytyjskich
teoretykw, jest elementem znacznie szerszej caoci. Oczywicie w dystrybucjonizm
brytyjski jest oczywicie gwnym punktem odniesienia w kwestii wizji ustroju spoecznoekonomicznego, co oczywicie wie si z wpywem ideowym brytyjskich
414

Tame, s. 14.
Zob. tame, s. 14.
416
Tame, s. 15.
417
Tame, s. 15.
415

217

trzeciopozycjonistw, a take z faktem, i to wanie G.K. Chesterton inspirowa m.in.

modych narodowcw, jak np. A. Doboszyskiego. Jakie zatem koncepcje i nurty wi si
z dorobkiem m.in. G. K. Chestertona i H. Belloca? Ot publicyci na amach Szczerbca
korporacjonizm jako wizj ustroju odtwarzajcego zasady przedkapitalistycznego,
organicznego systemu stanowo-zawodowego uznawali za dzieo, ktre wsptworzyli tak
rni teoretycy, jak konserwatywni romantycy polityczni niemieccy (m.in. Adam Mller) z
pierwszej poowy XIX w., wspomniany bp W. von Ketteler, Frantz Hitze czy wreszcie
dystrybucjonizm Chesterbelloca, tj. G. K. Chestertona i H. Belloca 418. Wszystkich czya
wanie swoista tsknota za utraconym, przedkapitalistycznym, preindustrialnym adem
spoecznym, chrzecijaskim, organicznym, stanowym. Koncepcje korporacji zawodowych,
cechw, czy gildii byy rnymi prbami przywrcenia w nowych warunkach fundamentw
wczesnego, przedrewolucyjnego, redniowiecznego porzdku porzdku, ktry opiera si
na wizji adu prawdziwego, tradycyjnego, a ktra to wizja inspiruje oczywicie rwnie NOP.
Jak moglimy si przekona na podstawie powyszych rozwaa, kwestia ustroju
spoeczno-ekonomicznego w pogldach narodowo-radykalnych analizowanej organizacji jest
cile zwizana z ideami dotyczcym innych sfer ycia spoecznego, zwaszcza
wiatopogldowymi. Dystrybucjonizm dla narodowych radykaw bowiem to nie tylko
transformacja ycia spoeczno-gospodarczego, ale take powrt ekonomii jako samej w sobie
na waciwie jej miejsce w hierarchii dziedzin ycia czowieka, a cilej podporzdkowanie
jej zasadom moralnych pyncym z religii katolickiej. Ekonomia dystrybucjonistyczna opiera
si bowiem wanie na bezwzgldnym prymacie absolutnych wartoci moralnych, ktre
narzucaj ramy na caoksztat decyzji podejmowanych przez czowieka, w tym
ekonomicznych. Zadaniem ekonomii jest tedy wycznie zaspokajanie materialnych potrzeb
czowieka jak rwnie i jego wsplnoty w ramach hierarchii potrzeb, na czele ktrej stoj
potrzeby duchowe. Tak pojta wizja dziaalnoci ekonomicznej ujtej w szerszym kontekcie,
gdy w caej hierarchii sfer ycia czowieka, jego celw, jest wanie w ideach narodoworadykalnych cech charakterystyczn tradycyjnego nauczania Kocioa, na ktrym swoje
koncepcje opiera dystrybucjonizm (korporacjonizm).
Jak zreszt poniej zauwaymy, cechy dystrybucjonistycznego ustroju spoecznoekonomicznego, zwizane z jego organizacj i funkcjonowaniem wynikaj wanie z owego
pierwszego postulatu ekonomii alternatywnej wobec kapitalizmu i socjalizmu: przywrcenia
ekonomii jej waciwego miejsca w hierarchii celw czowieka, w hierarchii dziedzin ycia
spoecznego, a jest to miejsce podporzdkowane sprawom duchowym, co prowadzi wanie to
konstatacji, i ekonomia jest dla czowieka, a nie odwrotnie czowiek bowiem jako istota
zoona z ciaa i duszy dysponuje niezbywalnymi prawami, a jego utowarowienie,
charakteryzowanie go za pomoc wskanikw ekonomicznych podajc tokiem mylenia
NOP niweczyoby jego godno. Celem czowieka jest bowiem denie do Boga, do
zbawienia, a wic potrzeby duchowe musz mie prymat nad potrzebami materialnymi. Z
racji wanie owego prymatu kwestii duchowych nad materialnych wynika postulat, i
ekonomia musi by podporzdkowana absolutnym prawom moralnym, tak, jak kada sfera
rzeczywistoci.

418

Zob. P. Chojnowski, Dystrybucjonizm. Ekonomia dla ludzi, Szczerbiec, 2005, nr 1 2 (142 143), ss. 14

19.

218

6.2. Wizja gospodarki dystrybucjonistycznej jako alternatywy wobec

kapitalizmu i socjalizmu.
Zwrmy si zatem do wizji ustroju spoeczno-ekonomicznego w koncepcjach NOP
ustroju zwanego przeze co moglimy odczyta w polskiej wersji Deklaracji Zasad
Trzeciej Pozycji dystrybucjonizmem lub korporacjonizmem, rozpoczynajc j oczywicie
od wskazania fundamentw owej wizji alternatywnej wobec kapitalizmu, zwizanego
wszake z ustrojem demokratyczno-liberalnym. W dokumencie zatytuowanym Wstp do
Narodowego Odrodzenia Polski otrzymujemy nastpujc idee zwizane z kwestiami
spoeczno-gospodarczymi, a wic z wizj ustroju dystrybucjonistycznego:
za polskim korporacjonizmem przeciwko komunizmowi i liberalizmowi
za solidaryzmem spoecznym przeciwko walce klas
za powszechnym uwaszczeniem przeciwko wyprzeday gospodarki
za rozwojem rodzimej produkcji przeciwko zalewowi obcych towarw
za prac dla Polakw przeciwko imigrantom419.
Z kolei w starszej, cho wci obecnego w materiaach NOP, wersji tego wyliczenia,
opartego na zasadzie za przeciw, czytamy ponadto:
za polskim korporacjonizmem przeciwko komunizmowi i liberalizmowi
za solidaryzmem spoecznym przeciwko walce klas
za dystrybucj majtku narodowego przeciwko powszechnej ndzy
za prywatyzacj przeciwko wyprzeday gospodarki
za rozwojem rodzimej produkcji przeciwko zalewowi obcych towarw
za prac dla Polakw przeciwko nielegalnym imigrantom 420.
Powysze idee, jak widzimy, maj wyranie podkrelony nacjonalistyczny charakter, tzn.
suy one maj bytowi materialnemu narodu polskiemu, a nie przedstawicielom obcych
narodowoci. Obecne jest tutaj take stanowisko sprzeciwiajce si napywowi imigrantw,
domagajce si przeto uszczelnienia granic. Upowszechnienie wasnoci prywatnej (nazwane
w niniejszych dokumentach dystrybucj majtku narodowego, powszechnym
uwaszczeniem i prywatyzacj) przeciwstawione zostaje wyprzedaowi polskiej wasnoci
dotd nalecej do pastwa na rzecz obcych, zagranicznych przedsibiorstw lub
przedstawicieli dawnej nomenklatury komunistycznej oraz powszechnej ndzy Polakw,
ktra wynika wanie zdaniem narodowych radykaw z ucisku ekonomicznego i braku
dostpu do wasnoci. Co wicej, ustrj dystrybucjonistyczny powinien oparty zosta na
korporacjonizmie, ktry przeamie walk klas oraz bdzie wynika urzeczywistnienia zasady
solidaryzmu spoecznego, tj. zgodnie z ktr wszystkie czci funkcjonalne danego
spoeczestwa powinny wspdziaa ze sob na rzecz dobra oglnospoecznego jako, e
zgodnie z ow zasad interes spoeczny (a wic interes wsplny i dla pracownikw, i dla
pracodawcw jako integralnych elementw organicznej jednoci spoeczestwa) stoi wyej
ni jakikolwiek interes partykularny (jednostkowy lub grupowy, np. klasowy).
Dystrybucjonizm (korporacjonizm) dla NOP to ustrj spoeczno-ekonomiczny oparty na
katolickiej nauce spoecznej, a take sucy narodowi polskiemu, tzn. zapewniajcy prac,
byt materialny i rozwj polskiej wytwrczoci. Przyjrzyjmy si zatem podstawowym ideom
owego ustroju spoeczno-ekonomicznego.
NOP w wystpieniu na Konferencji Narodowej w 1998 r. tak opisywa podstawowe cechy
alternatywy ekonomicznej wobec kapitalizmu i socjalizmu: Trzecia Pozycja opowiada si
419

Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99), s. 8.

Narodowe Odrodzenie Polski. O co walczymy, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek do Szczerbca,
1994, nr 2 (28), s. 14.
420

219

powrotem do wasnoci prywatnej przeciwko ograbiajcym czowieka i wsplnot

ideologiom komunizmu i kapitalizmu 421.
W tym miejscu zatem otrzymujemy pierwszy fundament dystrybucjonistycznego
(korporacyjnego) ustroju spoeczno-ekonomicznego jest nim mianowicie wasno
prywatna. Rwnie w Zasadach Ideowych Nacjonalizmu, jak zauwaylimy przy analizie
gwnych idei i ich hierarchii NOP, prawo do wasnoci uznane zostaje za jedno z czterech
niezbywalnych praw czowieka, ktry wynikaj z prawa naturalnego, a ktre nie moe zosta
zanegowane przez adn wadz negacja prawa do wasnoci byaby negacj jednego z
fundamentw prawdziwego, naturalnego adu stworzonego przez Boga. To wanie wasno
prywatna ma by si napdow owego systemu, to na niej ma oprze si gospodarka
narodowa, gdy wasno wynika po prostu z natury czowieka, za prawo do niej jest
prawem niezbywalnym, wynikajcym z prawa naturalnego. Ustrj spoeczno-ekonomiczny
nie szanujcy owej zasady jest wobec tego ustrojem niemoralnym i nienaturalnym. W ujciu
NOP jak i generalnie w ujciu trzeciopozycyjnym wasno, wolno i godno czowieka
s ze sob integralnie zwizane, std te wszelki ustrj, ktry niszczy wasno czy to poprzez
jej zanik, negacj prawa do wasnoci (kolektywizacja lub upastwowienie wasnoci) lub
zabezpiecza wasno wycznie w rkach garstki ludzi, wywaszczajc reszt spoeczestwa
(koncentracja kapitau poprzez dominacj na rynku wielkich, ponadnarodowych koncernw)
jest ustrojem zasugujcym na potpienie i bezwzgldne odrzucenie. Gospodarka oparta na
wasnoci prywatnej to konkludujc nieodczny element adu prawdziwego,
tradycyjnego.
Czy nie oznacza to jednake, e dystrybucjonizm stanowi de facto okrelon odmian
kapitalizmu? Czy z racji uznania wasnoci prywatnej dystrybucjonizm nie powinien by
traktowany wanie jako pewna formua kapitalizmu? W ujciu samych zwolennikw
dystrybucjonizmu (a zatem i narodowych radykaw z NOP) odpowied moe by wycznie
odmowna dystrybucjonizm jest bowiem przysowiowo po jednej stronie barykady, za i
kapitalizm, i zdawaaby si cakiem inaczej socjalizm po drugiej. Kluczowym bowiem
elementem rnicujcym owe ustroje spoeczno-ekonomiczne jest miejsce ekonomii w
hierarchii dziaa czowieka, a przez to stosunek czowieka do ekonomii. Dystrybucjonizm,
ktry opiera si na tradycyjnej, przedsoborowej katolickiej nauce spoecznej, zakada
suebno ekonomii wobec innych sfer aktywnoci ludzkiej (religia, kultura, polityka,
moralno) jest on cile zwizany wedug trzeciopozycjonistw, w tym polskich
narodowych radykaw z NOP, z tradycyjnym katolicyzmem, z kolei kapitalizm istnienie
zawdzicza liberalizmowi, ktry sam w sobie niezalenie od jego rnych nurtw:
arystokratycznego, buruazyjnego, demokratycznego, socjalnego czy libertariaskiego, opiera
si na cakowicie przeciwstawnych wobec katolickiej Tradycji fundamentach jest on
bowiem w tyme ujciu zakorzeniony w wiatopogldzie materialistycznym i
indywidualistycznym, std te ekonomia zostaje tu oderwana od wszelkich determinant
duchowych czy choby politycznych, a czowiek z racji absolutyzacji zysku i mechanizmu
rynkowego faktycznie zostaje sprowadzony do roli towaru podlegajcego prawom
ekonomicznym, niezalenym od wyszych, moralnych regu, mimo tego, e wedug
indywidualistycznego fundamentu liberalizmu jego dobro jest najwysze, a wszelkie struktury
spoeczne mog powsta wycznie jako rezultat umw zawieranych przez owe racjonalne,
wolne od wszelkich przesdw jednostki.
Przy tak mocnym, jak wyej zauwaylimy, powizaniu sfery ekonomii z innymi sferami
ycia ludzkiego, z innymi dziedzinami ycia caego spoeczestwa przez narodoworadykalnych zwolennikw dystrybucjonizmu kwestia wasnoci prywatnej jest zatem
421

Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.

220

stawiana wanie w powizaniu z religi, kultur, polityk itd., przez co fakt, i i

dystrybucjonizm, i kapitalizm opieraj si na wasnoci prywatnej nie czyni ich to ustrojami
bliskimi sobie u fundamentw bowiem le cakowicie przeciwstawne przesanki, ktre
prezentuj wasno prywatn w cakiem innym wietle. Wasno prywatna jako instytucja
ycia gospodarczego, i to bez wzgldu na to, e jest najwaniejsza w caej ekonomii nie
moe by traktowana wanie tak, jak caa gospodarka, a wic w oderwaniu od innych sfer
ycia czowieka. Innymi sowy, czym innym jest wasno prywatna w ujciu katolickiej
nauki spoecznej, aa zatem i dystrybucjonizmu, a czym innym jest w kapitalizmie. Z racji
katolickiego charakteru caoci koncepcji dystrybucjonizm bowiem wychodzi z zaoenia, i
caa ekonomia, a wiec i wasno prywatna jako jej fundament, musi podlega absolutnym
prawom moralnym, regulujcym dziaalno ekonomiczn kadego czowieka, a wic wic
jego dziaania w sferze gospodarczej z poszanowaniem dobra wsplnego, z uszanowaniem
godnoci, wolnoci i wasnoci innych osb. Wszak jak zauway A. Fanfani, ktr to
stosown wypowied przytoczylimy wyej, prawidowe stosunki musz opiera si na
egoizmie, absolutyzacji ja i wasnego, egoistycznego interesu, kierowania si wycznie
jednostkowym zyskiem, lecz na braterstwie, pomocy wzajemnej, wsppracy, solidarnoci. Z
kolei kapitalizm z racji swojego liberalnego, tj. indywidualistycznego charakteru gosi
wanie absolutyzacj jednostki, oderwanie jej od wyszych od niej regu, za naturalny stan
rzeczy uznajc woln, nieskrpowan adn administracyjn regulacj konkurencj,
rywalizacj midzy egoistycznie nastawionymi jednostkami na rynku, walczcymi o
realizacj wycznie wasnego interesu, na dodatek charakteryzowanego wycznie w
kategoriach ekonomicznych, jako maksymalizacja zysku. Cele czowieka w kapitalistycznym
ustroju jest bowiem coraz wikszy zysk, gromadzenie dbr, ich konsumpcja w
dystrybucjonizmie za, podporzdkowujcym ekonomi wyszym celom, deniem
najwaniejszym czowieka jest rozwj duchowy, denie do zbawienia, a ekonomia ma
stwarza wycznie materialne warunki, ktre umoliwiayby mu fizyczn egzystencj i
skupienie si wanie na yciu duchowym.
Jak wic widzimy, fundamentalny jest wanie charakter wasnoci prywatnej wasno
prywatna w dystrybucjonizmie a wasno prywatna w kapitalizmie to wrcz dwa cakiem
odmienne pojcia. Oczywicie wasno prywatna wie si i w jednym, i w drugim ustroju
spoeczno-ekonomicznym z prywatnym, tj. indywidualnym posiadaniem, z wasnoci
rodkw produkcji w rkach jednostki, lecz istotne jest wanie funkcjonowanie owego
prawa, korzystanie z prawa do wasnoci prywatnej, sposb, w jaki wasno prywatna jest
wykorzystywana w dystrybucjonizmie wie si ona z uszanowaniem regu moralnych,
zasad panujcych w ekonomii zgodnie z owymi standardami moralnymi, a wyraonych przez
katolick nauk spoeczn, a wic rwnie w odniesieniu do dobra wsplnego, z odrzuceniem
egoizmu, denia tylko do wasnego zysku, i przyjciem zasad braterstwa i solidarnoci, a
wic powizaniem korzystania ze swojej wasnoci tak, by z jej owocw korzystali inni
czonkowie spoeczestwa. Z kolei kapitalistyczne ujcie wasnoci prywatnej to w owej
interpretacji oczywicie dowolne korzystanie z tego, co jest posiadan wasnoci,
odrzucenie jakichkolwiek barier ograniczajcych indywidualne, a zatem zgodne z wasn,
jednostkow wol, uywanie rzeczy, jakie si posiada.
Nic zatem dziwnego, i w dystrybucjonizmie istotne jest okrelenie waciwego
korzystania z wasnoci prywatnej, poprawne okrelenie funkcjonowania prawa do wasnoci.
A. Rosan podejmuje kwesti niniejsz, opierajc si na encyklice Quadragesimo Anno
Piusa XI, poprzez odwoanie si do dokonanego przez w. Tomasza z Akwinu ()
rozrnienia pomidzy >>ius dispensandi et ius procurandi ad possessionem<<, czyli prawa

221

do posiadania i uywania wasnoci zarazem 422. Istota takiego rozrnienia bowiem tkwi w
niejako podwjnym charakterze wasnoci prywatnej wasno prywatna bowiem wie si
zarwno z dobrem indywidualnej jednostki, tj. posiadacza, jak i z dobrem wsplnym. Oto, jak
A. Rosan konkretyzuje owo rozrnienie, bdce dla integraln czci katolickiej nauki
spoecznej: Ot chodzi tutaj na przykad o to, e legalny zysk wypracowany w wyniku
dziaalnoci gospodarczej jest faktyczn wasnoci przedsibiorcy, niemniej jednak nie jest
moralnie obojtne, na co on zostanie spoytkowany i w tym wzgldzie jego prywatno ma
suy dobru wsplnemu, na przykad tworzeniu nowych miejsc pracy. A zatem dowolno
dysponowania zyskiem jest faktyczna w zakresie czysto ekonomicznym, ale moralnym ju
nie423. Owo rozrnienie oczywicie obce jest liberalizmowi, ktry gloryfikujc jednostk
jako najwaniejszy podmiot nie tylko ekonomii, ale generalnie caego ycia spoecznego,
niniejszego rozrnienia nie czyni, jednoznacznie traktujc prawo do wasnoci w kategoriach
dowolnego z niej korzystania tylko wola jednostki, jej decyzje motywowane chci zysku
decyduj o tym, jakie naley przedsiwzi dziaania zwizane z posiadaniem wasnoci.
Wasno zatem w kapitalizmie w ujciu dystrybucjonistw jest poniekd suwerenna,
tzn. jest niezalena od wszelkich wyszych, ponadindywidualnych regu jednostka sama
decyduje, jak korzysta ze swojej wasnoci. Innymi sowy, prywatnemu posiadaniu dbr nie
towarzysz obowizki wynikajce z zasad moralnych, ktre wszake s fundamentem
organicznej jednoci spoeczestwa. Rzecz ma si cakowicie inaczej w dystrybucjonizmie:
posiadanie wasnoci wie si cile z moralnymi implikacjami cho wiele decyzji z
punktu widzenia ekonomicznego jest waciwych, to jednak najwaniejsze s kryteria
moralne, a wic zwizane m.in. z dobrem wsplnym w kapitalizmie brak jest takowych
ogranicze, a wasno wie si wycznie z dowolnoci korzystania z niej, co oczywicie
wynika z suwerennego statusu jednostki jako pierwotnego bytu wobec wszelkich struktur
spoecznych. Std wanie owo rozrnienie midzy prawem do posiadania wasnoci a
prawem do uywania cho samego prawa do wasnoci jako takiego nie mona usun, o
tyle konkretnego waciciela dbr, ktrych uywa niezgodne z zasadami moralnymi, a wic
np. wbrew dobru wsplnemu, ju owej konkretnej wasnoci mona pozbawi: () fakt, e
kto naduywa wasnoci w sposb niegodziwy nie pociga za sob konsekwencji w postaci
zanegowania moralnego prawa do posiadania wasnoci jako takiej przez kogo innego424.
Jak wic widzimy, fundamentem ustroju dystrybucjonistycznego jest wasno prywatna,
ale uywana wycznie w ramach wyznaczonych przez chrzecijaskie zasady moralne, a
wic w uznaniu czowieka za cel ekonomii, a niej jej narzdzie, a przeto wasno prywatn
wic z dziaaniami na rzecz dobra wsplnego wasno prywatna bowiem w ustroju
dystrybucjonistycznym (korporacyjnym) musi koniecznie wiza si z prymatem moralnoci
nad ekonomi, co wie si wanie z prymatem dobra wsplnego. A. Rosan pisze w zwizku
z tym co nastpuje: Chodzi tutaj po prostu o waciwe skdind, z punktu widzenia czysto
ekonomicznego, denia do zysku poprzez wprzgnicie go w sub czowiekowi i
spoeczestwu425. Co to konkretnie oznacza? Ju w wyej przytoczonym fragmencie
artykuu A. Rosana by podany przykad takowego dziaania, jakim jest tworzenie nowych
miejsc pracy, cho oczywicie na tym rzecz si nie koczy: () wszelka prywatna
inicjatywa gospodarcza nie jest li tylko narzdziem do zarabiania pienidzy dla waciciela
przedsibiorstwa, ale przede wszystkim ma funkcj spoeczn. Ma ono bowiem podnosi
poziom ycia pracownikw poprzez wzrost pac moliwy dziki wzrostowi zyskw, a take
rozwija technik i sposoby gospodarowania, dziki czemu spoeczestwo jako cao bdzie
422

Tame, s. 27.
Tame, s. 27.
424
Tame, s. 28.
425
Tame, s. 28.
423

222

si modernizowao i rozwijao 426. W innym za miejscu ten sam autor pisze, e wedug
papiea Piusa XI () najwaciwszym sposobem spoytkowania zysku jest tworzenie
nowych miejsc pracy, czy to bezporednio w swoim przedsibiorstwie, czy porednio poprzez
wspieranie cudzych przedsiwzi i inwestycji 427. Wasno prywatna, jak widzimy, musi
by podporzdkowana wyszym, moralnym zasadom, ktre poskramiayby egoizm
jednostki, a denie do indywidualnego zysku ukierunkowayby na dobro wsplne, a wic
prowadzenie wasnej indywidualnej dziaalnoci gospodarczej musi uwzgldnia wanie owe
wysze, ponadekonomiczne motywacje, a to oznacza wanie uwzgldnienie prymatu dobra
wsplnego, oglnospoecznego uywanie prywatnej wasnoci musi bowiem odbywa si z
poytkiem dla caego spoeczestwa, caej wsplnoty, a zatem w ujciu NOP caego narodu.
Oznacza to wanie m.in. tworzenie nowych miejsc pracy, rozwijanie nowych technologii,
zapewnienie poprzez godziw pensj utrzymanie innym, nieposiadajcym czonkom narodu i
ich rodzinom.
Wasno prywatna zatem wie si z obowizkami, wynikajcymi z przynalenoci
danego waciciela do organicznej wsplnoty narodowej dobro jednostkowe musi by
podporzdkowane dobru wsplnemu w hierarchii wartoci i celw kadego czowieka, std
te cho prawo do wasnoci jest niezbywalnym, naturalnym prawem kadego czowieka, to
jednake korzystanie z wasnoci musi by podporzdkowane wyszym, nieekonomicznym
wartociom, ktre wynikaj ze sfery moralnoci, a ktre jednoznacznie ukierunkowuj
dziaalno gospodarcz jednostki na zaspokojenie potrzeb nie tylko danego posiadacza, ale
rwnie na potrzeby caego spoeczestwa korzystanie z wasnoci prywatnej musi
uwzgldnia bowiem prymat dobra wsplnemu, suy caemu spoeczestwu. W ten sposb
zdaniem dystrybucjonistw indywidualne denia ekonomiczne, posiadanie wasnoci
zharmonizowane zostan z ujciem spoeczestwa jako wsplnoty i z poszanowaniem
interesu oglnospoecznego, ktry jest czym wicej, ni tylko sum interesw
jednostkowych z racji organicznego charakteru spoeczestwa.
Podporzdkowanie korzystania z prywatnej wasnoci wymogom moralnym, a wic z
uwzgldnieniem prymatu dobra wsplnego, powizanie posiadania wasnoci z wypenianiem
obowizkw o charakterze moralnym, a wobec tego i spoecznym, doskonale widoczne jest
na przykadzie opinii A. Rosana odnonie do wspczesnego funkcjonowania rynku
wiatowego: Dobrym przykadem ilustrujcym cakowite faworyzowanie zysku kosztem
czowieka mog by popularne dzisiaj fuzje wielkich korporacji. Uzasadnia si je zazwyczaj
potrzeb zwikszenia konkurencyjnoci i chci osignicia zysku, ale odbywa si to niestety
niejednokrotnie za cen pozbawienia miejsc pracy tysicy osb. Aby wiec ukrci takie
praktyki istnieje pilna konieczno regulacji prawnych o zasigu nawet globalnym
poczonych z sankcjami karnymi, i to realnie dotkliwymi. Jednym z przykadw moe by
pomys 1% oprocentowania zyskw z kapitau spekulacyjnego, ktry zosta niestety odebrany
w rodowiskach liberalnych, a nawet konserwatywnych jako bezpardonowy atak na ekonomi
wolnorynkow i ukryt prb restytucji marksizmu w ekonomii. To wszystko jest oczywicie
do przyjcia tylko dla kogo, kto uznaje przynajmniej etyczny prymat czowieka przed
kapitaem, a z tym jest wanie dzisiaj, jak si wydaje, najwikszy kopot. Skrajny libera
bdzie najprawdopodobniej w tym momencie ostro protestowa. C to za wasno, ktr nie
mona swobodnie dysponowa?! Ot mona, tyle tylko, e w znaczeniu ekonomicznym, a
nie zupenie dowolnym428. Przyjrzyjmy si uwanie powyszemu fragmentowi niezwykle
wanemu dla koncepcji spoeczno-gospodarczych NOP artykuu ot prymat moralnoci
nad ekonomi, narzucenie na dziaania ekonomiczne barier moralnych, co oznacza z
426

Tame, s. 33.
Tame, s. 28.
428
Tame, s. 28.
427

223

prymatem dobra czowieka, poszanowaniem jego godnoci nad interesem ekonomicznym,

nad zyskiem, ujcie jego jako celu ekonomii, a nie narzdzia w jej rkach, wreszcie
powizanie przeto wasnoci prywatnej z uywaniem jej zgodnie z zasadami moralnymi, a
wiec poprzez poszanowanie prymatu dobra wsplnego, tak, by korzy pyny dla caej
wsplnoty, a nie tylko dla jednostki, oznacza rwnie przyzwolenie na pewne prawne
posunicia ograniczajce swobod dziaalnoci gospodarczej, ktra uznana byaby za
niemoraln, a wic szkodliw spoecznie. Zwrmy choby uwag na pozytywny stosunek
autora artykuu do tzw. podatku Tobina, za ktrym przecie opowiada si wiele rodowisk
alterglobalistycznych, w tym lewicowych, a ktrym to podatkiem jest wanie wspomniany
przez A. Rosana w 1% od zyskw spekulacyjnych. Tym samym nie mamy tu do czynienia z
wizj dobrego, moralnego kapitalizmu, w ktrym wasno prywatna i korzystanie z niej
ograniczone jest wycznie przez nakazy pynce z religii chrzecijaskiej, ale z ustrojem,
ktry dopuszcza take interwencj pastwa choby w postaci odpowiednich przepisw
prawnych, majcych na celu uniemoliwiajcych podjcie decyzji ekonomicznych o
charakterze sprzecznym z interesem spoecznym. Nie jest to zatem liberalna wizja
niewidzialnej rki rynku, w ktry co najwyej Koci apeluje do dobrej woli czy sumienia
przedsibiorcw, lecz wizja, gdzie okrela si dokadnie miejsce ekonomii w yciu czowieka,
a przeto jego dobro stawia si absolutnie ponad zysk, co si rzeczy prowadzi rwnie do
prawnych regulacji nie pozwalajc ekonomii by dziedzin cakowicie autonomiczn wobec i
moralnoci, i polityki. Tak liberalny indywidualizm absolutyzujcy wasno prywatn i
swobod dziaalnoci gospodarczej, odrywajc je od wyszych, ponadmaterialnych i
ponadindywidualnych wartoci, jak i marksistowski kolektywizm postulujcy spoeczn, a
nie prywatn wasno rodkw produkcji s stanowczo odrzucane ze wzgldu ju na ich
materialistyczny fundament.
Ponadto prymat moralnoci nad ekonomi, podporzdkowanie indywidualnych decyzji
gospodarczych prymatowi dobra wsplnego, interesu spoecznego wie si nie tylko z
odpowiednim korzystaniem wasnoci prywatnej, jej uywaniem, ale take z kwesti
wypracowanego przez prywatnego przedsibiorc zysku. Oto, na w temat pisze A. Rosan:
() swoboda dysponowania kapitaem jest realna i zagwarantowana, ale w granicach
wyznaczonych przez zewntrzne wobec ekonomii reguy antropologiczne i moralne. Tylko
takie rozwizanie bowiem gwarantuje z jednej strony pokj spoeczny, poniewa zabezpiecza
podstawow potrzeb bezpieczestwa socjalnego jednostek i ich rodzin, z drugiej za jest
sprawiedliwe poprzez respektowanie prawa wasnoci prywatnej i efektywne, gdy rzadko kto
marnotrawi celowo wasne rodki finansowe. Jest ono ponadto godziwe etycznie dziki
prawnemu wyznaczeniu granic kapitau oraz celw, ktrym ma on suy 429. Zysk, kapita
wypracowany dziki wasnoci prywatnej podlega takim samym ograniczeniom, jak
korzystanie z owej wasnoci s to ograniczenia moralne, zwizane take z prymatem dobra
wsplnego, z poszanowaniem godnoci innych ludzi, a przeto zysk wypracowany dziki
wasnym rodkom produkcji rwnie winien by wykorzystany dla dobra caego
spoeczestwa, a nie wycznie dla swoich egoistycznych, czasem otwarcie sprzecznych z
interesem spoecznym, potrzeb. Warto tu zwrci take uwag na to, e zostaa tu poruszona
kwestia zwizana z bezpieczestwem socjalnym innych jednostek, zwaszcza pracownikw, z
zapewnieniem solidarnoci spoecznej (pokj spoeczny), a wic z eliminacj egoistycznej
rywalizacji o czysto jednostkowy zysk, jak i walk klas, w ktrym to jedna i druga strona
(prywatni posiadacze i proletariat) d do monopolizacji caego zysku wycznie dla siebie
poszanowanie prawa do wasnoci z jednoczesnym moralnym wymogiem korzystania z niej
rwnie dla dobra innych ludzi, dla czonkw spoeczestwa, z odniesieniem swojej
429

Tame, s. 30.

224

dziaalnoci gospodarczej dla dobra wsplnego, wie si z zagadnieniem sprawiedliwoci

spoecznej sprawiedliwo w tym znaczeniu oznacza wanie brak racych nierwnoci
spoeczno-ekonomicznych
bdcych
efektem
np.
nieposkromionego
egoizmu
przedsibiorcw, suszn, godziw pac za wykonan prac, umoliwiajc pracownikowi i
jego rodzinie godne przeycie. Oznacza to, i odrzuci jako niemoralne naley z jednej strony
wyzysk, pauperyzacj spoeczestwa dokonywan kosztem bogacenia si nielicznych oraz
gromadzenie caego zysku wycznie dla siebie, jak i danie skolektywizowania wasnoci i
pozbawienia jednostek ich wasnoci oraz zrwnania dochodw. Nic dziwnego wic, i tak
charakterystyczne dla dystrybucjonizmu (korporacjonizmu) wasnoci prywatnej, jej dwojaki
charakter, tj. stricte indywidualny (jako wasno prywatna, czyli bdca w posiadaniu
jednostki ludzkiej) oraz spoeczny (uytkowanie wasnoci z uwzgldnieniem wartoci
moralnych, a wic sfery ponadekonomicznej, oraz wynikajcej ze dobra wsplnego,
nadrzdnego interesu spoecznego) nastpujcy passus, z powodzeniem podsumowujcy
nasze dotychczasowe rozwaania: () kada wasno jest w pewien sposb realnie
wsplna (wymiar etyczno-spoeczny) i zarazem realnie indywidualna (wymiar zarzdzania i
prawno-ekonomicznego dysponowania wasnoci). Mona wic, a nawet naley,
powiedzie, e zarwno indywidualizm kapitalistyczny, jak i komunistyczny czy
socjalistyczny kolektywizm wyrastaj z ideologicznego zredukowania rzeczywistoci, jak
jest wasno tylko do jednego jej wymiaru, podczas, gdy fenomen ten nie jest ani prosty, ani
schematyczny, ale raczej zoony i wielowymiarowy 430. Dystrybucjonizm bowiem tym rni
si od liberalizmu oraz marksizmu, i ekonomi uznaje za dziedzin suc wycznie
materialnym potrzebom czowieka potrzebom, ktre cho niezbdne dla jego ycia
biologicznego, to jednake s drugorzdne wobec ycia duchowego, prowadzcego go do
zbawienia.
Takie stanowisko odnonie do zada ekonomii, jej pozycja w caoksztacie spraw ludzkich
si rzeczy wpywa take na wizj ustroju spoeczno-gospodarczego, a wic na organizacj
gospodarki i jej funkcjonowanie, co moglimy zauway choby na dystrybucjonistycznym,
czyli zakorzenionym w tradycyjnej, przedsoborowej nauce spoecznej Kocioa katolickiego
ujciu wasnoci prywatnej. Wasno prywatna jest oczywicie instytucjonalnie filarem
dystrybucjonistycznego ustroju spoeczno-gospodarczego, jednake z racji antyliberalnej,
antyindywidualistycznej jej charakterystyki, wedle ktrej posiadanie wie si rwnie z
moralnymi, a zatem i spoecznymi obowizkami oraz z podporzdkowaniem wasnych de
na rzecz dobra wsplnego, poszanowania interesu spoecznego, dystrybucjonizm w wizji
narodowo-radykalnej jest ustrojem cakiem odmiennym w swej organizacji i funkcjonowaniu
anieli kapitalizm tene bowiem jednostk i jej wasno absolutyzuje, odrywa ekonomi z
waciwej jej roli w yciu wsplnoty (tj. roli suebnej), zysk stawia zatem ponad dobro
czowieka, a spoeczne grupy pojmuje wycznie jako wynik umw zawieranych midzy
egoistycznymi jednostkami, rywalizacyjnymi, cho gotowymi do zawierania transakcji quasihandlowych, jeli jest to dla nich korzystne. Std te ustrj dystrybucjonistyczny harmonijnie
wedug narodowych radykaw czy to, co indywidualne, prywatne, z tym, co wsplne,
spoeczne, a wic integralnie wi si z organicznym charakterem spoeczestwa jako
jednoci w rnorodnoci, jako wsplnoty, bdcej czym wicej ni tylko sum
elementw, a przy tym nie likujcej rnic midzy funkcjonalnymi czciami tworzcymi
spoeczny organizm, nie stanowicej ujednoliconej, zuniformizowanej masy: ()
paradygmat rwnowagi pomidzy tym, co jednostkowe (osoba ludzka i jej prawa wzgldem
wasnoci) oraz tym, co oglne (powizanie etyczno-normatywne jednostki ze spoecznoci
jako caoci i wsplnotami, w ktrych si kadorazowo znajduje) pozwala na ustalenie
430

Tame, s. 31.

225

waciwych proporcji midzy tym, co >>moje<<, a tym, co >>wasze<< 431. Ustrj

kapitalistyczny wasno prywatn czy bowiem wycznie z egoizmem, kultem ja i
materialnego zysku, z duchem egoistycznej rywalizacji, nieskrpowanej konkurencji, a nie
jak w dystrybucjonizmie prymatem solidaryzmu spoecznego, braterstwa, wzajemnej
pomocy oraz wsppracy wszystkich grup spoecznych i jednostek na rzecz organicznej
wsplnoty.
Jakie s zatem cechy charakterystyczne ustroju dystrybucjonistycznego, odrniajce go
od kapitalizmu, a wynikajce z ujcia powyszego pojmowania wasnoci prywatnej jako
pewnej formy obowizku, suby na rzecz dobra wsplnego, korzystania z niej wycznie w
ramach wyznaczonych przez zasady moralne? Pierwsza cecha owego ustroju to cecha, ktra
zawarta jest ju w nazwie niniejszej alternatywy wobec ustrojw spoeczno-ekonomicznych,
bdcych wynikiem wiatopogldu materialistycznego, a wic wie si z terminem
dystrybucja, czyli rozdzia, podzia. w podzia, rozdzia wie si wanie z
wasnoci, a oznacza on konkretnie rzecz ujmujc rozdzia wasnoci wrd moliwie
najwikszej liczby czonkw spoeczestwa, a wic innymi sowy upowszechnienie
wasnoci: Najprostszym wyjanieniem dystrybucjonizmu jest postulat jak najwikszego
upowszechnienia wasnoci. Jest to idea goszca, i najlepsz gwarancj wolnoci
ekonomicznej jest jak najszersze uwaszczenie ludzi. Mwic po prostu: czowiek pracuje
najlepiej wtedy, gdy pracuje dla siebie 432. Dla dystrybucjonistw, w tym dla rewolucyjnych
nacjonalistw z Trzeciej Pozycji (w tym i NOP), opierajcych swoj wizj ustroju spoecznoekonomicznego na teje wizji ustroju spoeczno-ekonomicznego, to wanie upowszechnienie
wasnoci prywatnej jest fundamentaln cech ustroju dystrybucjonistycznego, gwnym jego
wyrnikiem, istot jego organizacji i funkcjonowania. Upowszechnienie wasnoci
prywatnej wynika wanie z prawa naturalnego, gdy to z niego wynika niezbywalne prawo
do wasnoci, a biorc pod uwag, i korzystanie z owego prawa podporzdkowanie jest
moralnym imperatywom, na czele z poszanowaniem dobra wsplnego, z uznaniem ducha
braterstwa, solidarnoci spoecznej, a nie z duchem rywalizacji, sprzecznoci interesw
jednostkowych, naturalnym stanem ekonomii sucej danemu spoeczestwu jest wanie to,
by jak najwicej ludzi posiadao wasno wasno bowiem stanowi take rkojmi
wolnoci jednostki, rodzin, zapor przed koncentracj wadzy, ktra byaby zniewoleniem
wikszoci spoeczestwa dla interesw mniejszoci. Oto, jak A. Rosan opisuje konieczno
upowszechnienia wasnoci: Ten obiektywny porzdek jednak nie jest wycznie, jak
chciaaby opcja skrajnie liberalna porzdkiem w posiadaniu, ale rwnie porzdkiem w
dystrybucji wasnoci, czyli spoecznym i pokojowym stopniowym uwaszczeniem, a przez to
upodmiotowieniem w sensie ekonomicznym jak najwikszych rzesz ludzi 433. To wanie
prawo naturalne, a cilej wynikajce ze prawa czowieka domagaj si, by kady czowiek
posiada wasno, bdc gwarantem jego wolnoci i godnoci. W innym miejscu czytamy:
Tutaj natomiast postuluje si takie rozparcelowanie wasnoci, ktre bdzie suyo
poszczeglnym dziedzinom ycia gospodarczego i spoecznego przy jednoczesnym ich
odniesieniu do dobra pastwa jako caoci. Jest to zatem doktryna polegajca na swoistej
>>oscylacji<< pomidzy tym, co indywidualne, i tym, co wsplnotowe434. Widzimy
wyranie, i upowszechnienie wasnoci powizane jest nie z wizj brutalnej walk midzy
egoistycznymi interesami, w ktrej wygrywa najsilniejszy podmiot gospodarczy, lecz z
wieloci przedsibiorstw prywatnych, ktrych dziaalno jest cile podporzdkowana
wymogom moralnym oraz koniecznoci sueniu dobru wsplnemu. Co wicej, takie
431

Tame, s. 32.
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.
433
Tame, s. 31.
434
Tame, s. 35.
432

226

upowszechnienie wasnoci prywatnej, gwarantujcej wielo centrw produkcyjnych i

usugowych, jak i dajce kademu czonkowi spoeczestwa w mir moliwoci wczenie si
do ycia gospodarczego jako jego aktywny uczestnik i w pewien sposb wsptwrca
narodowej wytwrczoci, nie wie si jednoczenie z deniem do rwnoci w sferze
dochodw czy majtku. Szczeglnie wartociowy, jeli chodzi o ow cech jest nastpujcy
fragment artykuu A. Rosana: Powtrzmy to jeszcze raz, e >>Quadragesimo Anno<< nie
postuluje w adnym razie cakowitego egalitaryzmu w posiadaniu, gdy nie jest to potrzebne,
ani te moliwe do zrealizowania. Domaga si jednak stanowczo wypracowania i
ustanowienia takich mechanizmw prawno-instytucjonalnych, ktre pozwol na stopniowy
dostp do wasnoci ludziom (najlepiej prawym!) posiadajcym w tym wzgldzie talenty oraz
zabezpiecz socjalnie wikszo spoeczestwa (zwaszcza rodziny) w wymiarze
podstawowych rodkw gwarantujcych ycie na poziomie odpowiadajcym poziomowi
rozwoju gospodarczego danego kraju, czy regionu435. w niezwykle cenny dla naszych
rozwaa fragment wyranie wskazuje na to, i upowszechnienie wasnoci nie wie si z
egalitaryzmem, tj. nie prowadzi automatycznie do rwnoci spoeczno-ekonomicznej, np. w
sferze wielkoci posiadanego kapitau czy dochodw, lecz umoliwia posiadanie wasnych
rodkw produkcji jest to wic bardziej rwno szans w yciu ekonomicznym, anieli
zrwnanie majtkowe czy dochodowe caego spoeczestwa. Upowszechnienie wasnoci
wcale nie oznacza bowiem w myl tych zaoe, i kady czonek spoeczestwa powinien
posiada wasno o rwnej wartoci czy wielkoci. Egalitaryzacja rozumiana jako zrwnanie
dochodw czy wielkoci majtku byaby bowiem sprzeczna z natur, ktrej jedn z gwnych
cech charakterystycznych organicznej ujcia spoeczestwa (a o takim mwimy w przypadku
m.in. narodowego radykalizmu NOP) jest rnorodno. Warto tu zaznaczy, i NOP bardzo
mocno akcentuje antyegalitaryzm w swojej wizji dystrybucjonizmu (korporacjonizmu) oto
jak np. B. Biernat opisuje cechy owego ustroju, powoujc si na pogldy F. Konecznego:
Systemowi wyzysku przeciwstawia (F. koKeczny K. K.) pastwo, ktre za pogldem
w. Tomasza z Akwinu peni pomocnicz rol w zdobywaniu dobrobytu przez narody;
chrzecijastwo, ktre poprzez swoj etyk chroni wasno prywatn, jednoczenie nie
przeciwstawiajc si bogaceniu i nierwnociom spoecznym, w ramach ktrych dobrobyt
rodzi si z uczciwej pracy, a nie ze spekulacji; system gospodarczy, wyrosy w solidaryzmie
spoecznym, ktry gwarantuje miejsce do rozwoju zarwno wasnoci prywatnej, realizuje
zasad, e ona >>jest nie tylko prawem, ale i obowizkiem<<, jak i wolnoci gospodarczej,
ktrej granice wyznacza etyka katolicka 436. Nierwnoci spoeczne s w tym miejscu nie
tylko zatem nieuniknione, co wrcz podane powstaj bowiem w ustroju
dystrybucjonistycznym jako rezultat rnorodnoci ludzkich zdolnoci, talentw, cech
charakteru. Nieco agodniej kwestia niniejsza wyraona zostaa przez M. Radzikowskiego, ale
i tak odrzucony jest egalitaryzm jako rwno dochodw, majtku itd.: Nie opowiadamy si
za utopijnymi prbami zrwnania sytuacji gospodarczej obywateli w myl zasady
>>kademu po rwno<<, ale sprzeciwiamy si wyzyskowi wikszoci spoeczestwa przez
zorganizowan mniejszo aferzystw i zodziei grosza publicznego, z premedytacj
rujnujcych Nasz Kraj437.
Upowszechnienie wasnoci zatem stanowi oczywicie nie tylko gwn cech ustroju
dystrybucjonistycznego kreujc wizj struktury wasnociowej ekonomii narodowej jako
zoonej z ogromnej iloci prywatnych przedsibiorstw, ale take i kluczowy postulat
przemian gospodarczych. Dla NOP upowszechnienie jest wic aktem rewolucyjnym,
gruntownie transformujcym gospodark Polski wszak to wanie upowszechnienie
435

Tame, s. 31.
B. Biernat, Ekonomia chrzecijaska a kapitalizm, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 2, s. 19.
437
M. Radzikowski, Czy jestemy ekstremistami?, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 5.
436

227

wasnoci jest istot ustroju dystrybucjonistycznego ustroju spoeczno-ekonomicznego,

ktry jest cakowit, systemow alternatyw wobec i kapitalizmu, i socjalizmu. Doskonale
wyrazi takie stanowisko A. Gmurczyk w wystpieniu na 1. Europejskim Rewolucyjnym
Obozie Letnim Trzeciej Pozycji Krzy i Miecz w Dusznikach w 1999 r.: W gospodarce
gwnym problemem nie jest jednak brak pracy, czy niskie zarobki, ale wadliwy system
ekonomiczny. Wbrew zapewnieniom rzdcw III RP nie ma w Polsce systemu prywatnej
wasnoci rodkw produkcji jest to przywilej tylko garstki wybranych. Upowszechnienie
wasnoci, decentralizacja w sferze produkcji, jest podstaw normalnie funkcjonujcego
ustroju. S oczywicie dziedziny, gdzie jednostkowe czy rodzinne posiadanie nie jest
moliwe. Problem tzw. duych zakadw produkcyjnych stanowi dla wielu istotn przeszkod
(i wygodny pretekst zarazem) w dziele zmiany tego stanu rzeczy 438. W tym zwizym
fragmencie wystpienia prezesa NOP otrzymujemy kilka istotnych informacji.
Po pierwsze, wedug NOP adne reformy gospodarcze nie uzdrowi sytuacji zwizanej np.
z pooeniem materialnym Polakw tylko konsekwentna transformacja gospodarcza, ktrej
esencj wanie jest przebudowa struktury wasnociowej przynie moe wedug niego
jedyne konstruktywne rozwizanie. Oczywicie transformacja struktury wasnociowej odnosi
si do upowszechnienia wasnoci prywatnej, innymi sowy powszechnego uwaszczenia
obywateli. To wanie gospodarka narodowa, z wieloma polskimi przedsibiorstwami
prywatnymi powinna by istot ustroju spoeczno-ekonomicznego nowej, narodowej Polski.
Po drugie, uyty zosta w niniejszym wystpieniu przez A. Gmurczyka termin
decentralizacja na okrelenia upowszechnienia wasnoci innymi sowy, powszechne
uwaszczenie czonkw narodu polskiego dla ekonomiczn form decentralizacji, zwanej
niekiedy przez niego rwnie dekoncentracj, przez co jest ona ekonomicznym
odpowiednikiem esencjonalnej dla wizji przyszej Polski decentralizacji w innej sferze, a
mianowicie w ustroju politycznym. Wasno i wadza s bowiem w myli
dystrybucjonistycznej (a wic i trzeciopozycyjnej) mocno ze sob powizane
upowszechnienie wadzy, jej swoiste rozproszenie, przyznanie jak najwikszych uprawnie
politycznych samorzdnym, naturalnym grupom spoecznym (rodzinom, spoecznociom
lokalnym, wsplnotom zawodowym) towarzyszy upowszechnienie wasnoci, jej
rozproszenie, oparcie si na wieloci przedsibiorstw prywatnych. Upowszechnieniu
wadzy (decentralizacja polityczna), samorzdnoci jako fundamentowi ustroju politycznego
dla trzeciopozycjonistw jako dystrybucjonistw, jeli chodzi o wizje ustroju spoecznoekonomicznego towarzyszy musi koniecznie upowszechnienie wasnoci (decentralizacja
ekonomiczna).
Wreszcie po trzecie, A. Gmurczyk podnis w swoim wystpieniu kwesti wielkich
przedsibiorstw, zwaszcza obecnych w sektorach strategicznych dla racji stanu danego
pastwa (np. energetyka, przemys zbrojeniowy, surowcowy). Z racji ich szczeglnego
znaczenia dla interesu narodowego oddanie ich w rce prywatne ju jest dla narodowych
radykaw kontrowersyjne w tym przypadku postulat dystrybucji wasnoci nie miaby
miejsca, czym niej jeszcze si zajmiemy, ale byby to tylko wyjtek, a nie zasada.
Upowszechnienie wasnoci, bdce dla trzeciopozycjonistw, w tym oczywicie i NOP,
form decentralizacji ekonomicznej, pojawia si take w oficjalnych dokumentach owej
partii. W Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski owa idea zostaje
wpisana w szerszy kontekst, jakim jest poszanowanie pracy, czytamy: Praca, bdc rdem
dobrobytu Narodu, rwnie powinna by czynnikiem rozwoju duchowego czowieka.
Dymy do stworzenia takich warunkw pracy, ktre nie bd prowadzi jak dzieje si to
438

A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.

228

obecnie do jej moralnej i spoecznej degradacji, lecz ktre przyczyni si do tego, by staa
si ona elementem penego rozwoju osobowoci. Narzdziem do osignicia takiego stanu
bdzie nowe planowanie przestrzenne, rezygnacja z nadmiernej urbanizacji oraz jak
najszersze upowszechnienie wasnoci, ktre zaowocuje duchowym zwizaniem czowieka z
jego warsztatem pracy439. W tym samym dokumencie znajdujemy konieczno
poszanowania prawa do wasnoci: Wasno prywatna i swoboda jej rozporzdzaniem musi
by chroniona przez prawo440. Oczywicie w ostatni passus naley rozumie w kontekcie
tego, co wyej stwierdzilimy swoboda rozporzdzaniem wasnoci prywatnej musi
odbywa si oczywicie w ramach wyznaczonych przez zasady moralne, nakazujce
odnoszenie indywidualnej dziaalnoci czowieka (take w jej aspekcie ekonomicznym) do
prymatu dobra wsplnego, ktrym dla narodowych radykaw oczywicie jest dobro narodu.
Warto zwrci uwag take na to, i kwestia upowszechnienia wasnoci zgodnie z
zapisem w Wytycznych Programowych Narodowego Odrodzenia Polski cile wie si z
szerszym aspektem, jakim jest konieczno poszanowania pracy. Nie chodzi tutaj jednake
tylko o prac w powszechnie uywanym znaczeniu, czyli jako prac najemn, lecz w
szerszym znaczeniu jako twrcze dziaanie czowieka, ktre nie tylko daje rda utrzymania,
zabezpiecza jego materialny byt i jego rodziny, ale take posiada gbszy, duchowy charakter,
gdy stanowi relacj jego zdolnoci, talentw, urzeczywistnienie jego osobowoci. Praca jako
akt twrczoci musi by poszanowana przez prawo i w zwizku z tym naley stworzy godne
warunki jej wykonywania czy to w formie pracy najemnej, czy wanie w prowadzeniu
wasnej dziaalnoci gospodarczej. Co wicej, zgodnie z tradycyjn katolick nauk
spoeczn, to wanie praca jest rdem wasnoci: () naley uzmysowi sobie, e z
punktu widzenia katolickiej nauki spoecznej niemoliwe jest nawet powierzchowne
omwienie zagadnie wasnoci z pominiciem lub zmarginalizowaniem pojcia pracy.
Rwnie praca pojmowana jako jeden z elementw walki o byt powinna by cile zwizana
z pojciem wasnoci441. Prywatna wasno rodkw produkcji zapewnia wanie
najsilniejsz wi ze rodkami walki o byt, a wic rodkami jego pracy. Zapewnienie
moliwie najwikszej liczbie czonkw spoeczestwa wasnoci jest wic moralnym
imperatywem dziki temu kady czowiek otrzyma rodki suce nie tylko koniecznemu
zabezpieczeniu bytu materialnego jego i jego rodziny, a wic w ten sposb powodzenie w
walce o byt), ale take pozwol na realizacj jego zdolnoci, osobowoci. Wasno
indywidualna, prywatna rodkw produkcji w tym ujciu poniekd uszlachetnia prac,
wic j jak najmocniej z czowiekiem czowiek realizujc swoje cele, przeksztacajc
rzeczywisto materialn rodkami pracy, ktre nale tylko do niego, czyni to wanie w
poczuciu osobistej odpowiedzialnoci, wiadomoci, i to on tworzy np. nowe dobra
materialne, to on jest twrc, a praca staje si nie koniecznoci yciow, ale take
integralnym elementem ycia czowieka: Praca i odwieczne pytanie: czy jest ona
uszlachetnieniem, czy te przeklestwem bytu ludzkiego? Czy prac naley rozwija, czy
raczej ogranicza do minimum? () To wanie chrystianizm nada pracy nowy, duchowy
wymiar, uwicajc j. Praca, zarwno umysowa, jak i fizyczna, staa si dla chrzecijanina
obowizkiem, postulatem natury etycznej () Innymi sowy, prniactwo jest amaniem
moralnego nakazu pracy, naley je wic rozpatrywa w kategorii grzechu. Chrzecijaska
etyka stawia spraw jasno: nawet jeli czowiek nie musi pracowa na chleb powszedni, jest
zobowizany do pracy dla dobra wsplnego, w sposb pasujcy do wasnej
indywidualnoci442. Upowszechnienie wasnoci wynika wic nie tylko z naturalnego i
439

Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65 67), s. 4.

Tame, s. 4.
441
Z. Lignarski, Wasno i praca, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2010, nr 3, s. 5.
442
Tame, s. 6.
440

229

niezbywalnego prawa do wasnoci, jakie przysuguje kademu czowiekowi, lecz take z

moralnego obowizku pracy praca wedug narodowych radykaw jako nacjonalistw
chrzecijaskich nie jest tylko wysikiem niezbdnym dla przetrwania, cierpieniem czy
przeklestwem, lecz swego rodzaju wiadectwem szlachetnoci osobowoci czowieka.
Dla narodowych radykaw, opierajcych swoje koncepcje na nauce Kocioa katolickiego,
jest ona po prostu aktem tworzenia, urzeczywistniania w sferze materialnej wasnych
zdolnoci, jak i sub na rzecz dobra wsplnego, czyli caego narodu. w postulat
dystrybucji wasnoci jest wic deniem do stworzenia jak najlepszych warunkw pracy,
poszanowania godnoci pracy czowieka i jego samego rodku produkcji to przecie
narzdzia pracy czowieka, a wic jako, e sama praca stanowi dziaanie czowieka jej
rodki powinny sta si jego wasnoci 443.
Upowszechnienie wasnoci jako fundament ustroju dystrybucjonistycznego oczywicie
prowadzi narodowych radykaw do konstatacji, e cech ustrojw spoecznoekonomicznych: kapitalizmu oraz socjalizmu marksistowskiego jest centralizacja
ekonomiczna przejawiajca si w koncentracji wasnoci. O ile bowiem w dystrybucjonizmie
wasno jest upowszechniona w spoeczestwie tak, i moliwie najwiksza liczba jego
czonkw jest wacicielami rodkw produkcji, o tyle i w kapitalizmie, i w socjalizmie dzieje
si dokadnie odwrotnie: tutaj to mniejszo posiada wasno, a zatem i wadz
centralizacja ekonomiczna wszake idzie w parze z centralizacj polityczn. Nic wic
dziwnego, e wedug narodowych radykaw autentycznym zwolennikiem wasnoci
prywatnej, wolnoci ekonomicznej i politycznej nie jest ani libera, ani marksista, lecz
wycznie dystrybucjonista, ktry domaga si upowszechnienia wasnoci w spoeczestwie,
a zatem zabezpieczenia wszystkim czonkom spoeczestwa (w przypadku
trzeciopozycjonistw narodu jako najwyszej zbiorowoci, formy spoecznego wspycia)
wolnoci ekonomicznej i politycznej: Std te silne przeciwstawienie si sprzecznym z
natur komunistycznym i socjalistycznym tendencjom do wyeliminowania prywatnej
wasnoci i przekazania wszelkie ekonomicznej wadzy w rce elit partyjnych, czy biurokracji
pastwowej. Ten sprzeciw wobec koncentracji ekonomicznej odnosi si rwnie do systemu
kapitalistycznego, gdzie majtek znajduje si pod kontrol (lub jest wasnoci) nielicznej
elity, wywodzcej si z zarzdu wielkich spek czy koncernw. Z punktu widzenia
dystrybucjonisty komunizm i kapitalizm s to dwie strony tej samej monety
materializmu444. Tak, jak gwn cech struktury wasnociowej dystrybucjonistycznego
ustroju spoeczno-ekonomicznego jest upowszechnienie wasnoci prywatnej, a wiec istnienie
wielu przedsibiorstw prywatnych, ktre prowadzc swoj dziaalno su przy tym dobru
spoecznemu i funkcjonuj zgodnie z zasadami moralnymi, o tyle kapitalizm i socjalizm
charakteryzuj si w tej wizji ekonomii zasad zgoa przeciwn, a mianowicie koncentracj
wasnoci w rku nielicznej grupy.
To wanie kwestia koncentracji/dekoncentracji, centralizacji/decentralizacji (przez
prezesa NOP terminy koncentracja i decentralizacja uywane s jako synonimy) jest
fundamentalna dla definiowania istoty ustroju spoeczno-gospodarczego, jeli chodzi o jego
struktur i funkcjonowanie. To, czy owa skoncentrowana wasno bdzie miaa charakter
prywatny, czy te kolektywny nie ma dla zwolennikw ustroju dystrybucjonistycznego
wikszego znaczenia istot bowiem dystrybucjonizmu jest uznanie prawa do wasnoci, a
443

Zwrmy uwag, i w tym przypadku co moe si wyda paradoksalne dystrybucjonizm poniekd

zbieny staje si z marksistowsk krytyk kapitalizmu jednym z fundamentw kapitalizmu jest wszake tzw.
alienacja, czyli wyobcowanie czowieka od jego pracy, jej narzdzi i owocw. Oczywicie wizje rozwizania
owego problemu s diametralnie inne, gdy dystrybucjonici odrzucaj uspoecznienie rodkw produkcji, a
opowiadaj si wanie za upowszechnieniem wasnoci prywatnej a wic wasnoci narzdzi pracy czowieka.
444
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.

230

wtenczas moe by ono poszanowane, jeli zostanie jako niezbywalne prawo czowieka
szeroko rozpowszechnione w spoeczestwie, a wic jeli dokona si moliwoci posiadania
przez jak najwiksz liczb czonkw spoeczestwa posiadania wasnych rodkw produkcji
i prowadzenia wasnej dziaalnoci gospodarczej, oczywicie zgodnie z zasadami moralnymi,
a wic i prymatem dobra wsplnego, interesu spoecznego. Kapitalizm i socjalizm
marksistowski postpuj cakowicie odwrotnie ich cech strukturaln jest zablokowanie
dostpu do wasnoci wikszoci spoeczestwa, ograniczenie moliwoci jej posiadania tylko
do wskiej elity, ktra swoj pozycj nad spoeczestwem zawdzicza wanie posiadaniu
wasnoci, a przeto i wadzy koncentracja wasnoci idzie w parze z koncentracj wadzy,
tak jak w dystrybucjonizmie upowszechnienie wasnoci towarzyszy upowszechnienie wadzy
jako, e wasno i wadza s ze sob nierozerwalnie zwizane w myl tyche zaoe. A.
Gmurczyk w taki sposb wskazuje na pokrewiestwo midzy kapitalizmem o socjalizmem
marksistowskim: Jeli przyj, e gospodarka ma suy ludziom, to zauway trzeba, e tak
liberalizm, jak i komunizm jako ustroje spoeczno-gospodarcze zbankrutoway. Wszdzie
tam, gdzie wystpuj, dochodzi do koncentracji wadzy i wasnoci. I w konsekwencji do
faktycznego niewolnictwa caych spoeczestw, pozbawionych wpywu na ksztatowanie
swojego ycia445. Rnice midzy kapitalizmem a socjalizmem w obliczu owej centralizacji
ekonomicznej nie maj wikszego znaczenia: Wspczesny system gospodarczy opiera si
na koncentracji wasnoci i produkcji. Obserwujemy to zarwno w systemach
socjalistycznych, gdzie wacicielem jest pastwo, jak i w systemach kapitalistycznych, gdzie
wasno skupia si w rkach nielicznych osb za porednictwem koncernw,
ponadnarodowych spek etc.446.
Jak zatem widzimy, dla zwolennikw dystrybucjonizmu, a wic i trzeciopozycjonistw, w
przypadku kapitalizmu i socjalizmu marksistowskiego rnice co do typu wasnoci
(prywatna w kapitalizmie, a pastwowa wedug dystrybucjonistw w socjalizmie
marksistowskim) okazuj si by drugorzdne najistotniejsze jest bowiem to, czy jak
najwiksza cz spoeczestwa posiada wasno, jest uwaszczona, a wic czy wasno
prywatna jest rozpowszechniona w spoeczestwie oraz czy tak powstaa gospodarka oparta
jest na prymacie sfery duchowej nad ekonomiczn, a zatem czy podlega ona zasadom
moralnym i wynikajcej ze wyszoci dobra wsplnego. W kapitalizmie i w socjalizmie
marksistowskim o tyche cechach mowy by nie moe w ustrojach tyche ekonomia zostaje
uznana za najwaniejsz dziedzin ycia czowieka, wypenia ona cakowicie jego sens
istnienia, a przeto faktycznie czowiek zostaje sprowadzony tylko do roli narzdzia w rku si
ekonomicznych. Co wicej, wasno a co za tym idzie i wadza zostaj skoncentrowane
w rkach nielicznej grupie osb, co daje jej moliwo panowania nad szerokimi rzeszami
ludnoci, wyzutych z wasnoci, a zatem i wadzy innymi sowy, pozbawionych wolnoci.
Koncentracja wasnoci i wadzy dla dystrybucjonistw oznacza nic bowiem innego, jak
wanie zniewolenie wikszoci spoeczestwa, gdzie zostaje w wikszo sprowadzona do
roli pracownikw najemnych, ktrzy swj materialny byt zawdziczaj sprawujcej peni
wadzy i monopolizujcej wasno w swoich rkach elity. Nieistotne jest w takim ukadzie
to, czy owa oligarchia ma charakter elity kapitalistycznej, a wic prywatnych wacicieli
przedsibiorstw, czy te elity partyjno-biurokratycznej z racji pastwowej wasnoci rodkw
produkcji. Te akurat rnice s drugorzdne wobec pierwszorzdnej cechy, czcej obydwa
owe ustroje koncentracji wasnoci w rku nielicznych, a wic w rku oderwanej w ten
sposb od spoeczestwa elity, posiadajcej wasne interesy i narzucajce je
podporzdkowanemu jej spoeczestwu.
445
446

Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10.

231

To, co rni kapitalizm od socjalizmu marksistowskiego, ktry zosta urzeczywistniony

zdaniem zwolennikw dystrybucjonizmu w pastwach rzdzonych przez partie
komunistyczne, a wic w tzw. bloku wschodnim, to typ owej skoncentrowanej wasnoci
rzecz drugorzdna wzgldem dystrybucjonistycznej alternatywy, ktra w tyme ujciu jako
jedyna gwarantuje upowszechnienie wasnoci, uwaszczenie obywateli w kapitalizmie jest
to wielka wasno prywatna, np. w postaci ponadnarodowych, anonimowych w gruncie
rzeczy koncernw, ktrych dochody przewyszaj czstokro budety niektrych pastw, a w
socjalizmie wielka przedsibiorstwa bdce wasnoci pastwow. W ustroju
kapitalistycznym samym zatem do czynienia z uciskiem, w tym ekonomicznym, wikszoci
spoeczestwa przez elit kapitalistyczn, czyli wielkich wacicieli, za w socjalizmie elit
partyjno-biurokratyczn, funkcjonariuszy partii komunistycznych, ktry zarzdzaj
wasnoci upastwowion, de facto stajc si pracodawcami dla wikszej iloci
sproletaryzowanych mas. Oto, jak w 1994 r. publicysta NOP opisywa zachodni kapitalizm:
Wielu ludzi pytanych o to, czym jest kapitalizm, odpowiada zwykle >>wolna
przedsibiorczo<<, >>wolny rynek<<. Niektrzy wi go z maym biznesem, rodzinn
gospodark roln czy w ogle z szansami sukcesu ekonomicznego. Tymczasem co
dostrzega dystrybucjonizm zjawiska te nie s cech charakterystyczn kapitalizmu.
Studiujc choby tylko pras wyranie wida, e tzw. wielkie siy finansowe zmierzaj do
wyeliminowania wasnoci prywatnej ora niezalenoci gospodarczej caych narodw.
Dobrym przykadem s w krajach zachodnich bankructwa rodzinnych gospodarstw. Jeszcze
kilkanacie lat temu panowa pogld, i drobny rolnik posiada nad sowieckim kochonikiem
ogromn przewag. Dzi jednak, w imi >>wydajnoci<< tworzone s przedsibiorstwa
rolne, nie majce nic wsplnego z klasycznym modelem farmerskim. Ludzie w nich
zatrudnieni tworzy zaczynaj autentyczny wiejski proletariat, niczym nie rnicy si od
kochonikw, czy naszych rodzimych pracownikw PGR-w447. Nie inaczej jest w
przypadku Polski, gdzie poczwszy od 1989 r. propaguje si neoliberalizm, urastajcy wedug
NOP do rangi nienaruszalnego dogmatu: Tre tej >>mantry<< jest niezwykle prosta. Gosi
ona bowiem, e kapitalizm polega na sprywatyzowaniu wszystkiego, co si tylko
sprywatyzowa da, na maksymalizowaniu wolnej konkurencji oraz respektowaniu tzw.
>>witego prawa wasnoci prywatnej<< rumianego czysto literalnie i interpretowanego w
duchu skrajnie legalistycznego formalizmu. Nieustannie mwi si przecie o tzw.
>>niewidzialnej rce rynku<<, ktra rzekomo ma wszystko naprawi i doprowadzi stosunki
spoeczne do stanu sprawiedliwoci, a w konsekwencji rwnoci i pokoju 448. Neoliberalna
wizja ekonomii nie ma zdaniem narodowych radykaw nic wsplnego z naturalnym
porzdkiem, opartym na wasnoci prywatnej szeroko rozpowszechnionej w spoeczestwie,
spojonym prymatem religii i moralnoci z niej wynikajcej. Neoliberalizm w sferze
spoeczno-ekonomicznej tak, jak ustrj demokratyczno-liberalny, parlamentarny i
wielopartyjny w sferze politycznej nieuchronnie z racji absolutyzacji jednostki-atomu, jak i
ekonomii jako celu samego w sobie prowadzi do analogicznej sytuacji, jak na zachodzie
Europy czy w Stanach Zjednoczonych, a wic do gospodarczej centralizacji, wywaszczeniu
wikszoci spoeczestwa, przy czym w polskim przypadku z racji odgrnego, planowanego
wprowadzania kapitalizmu na mocy rezultatw rozmw okrgostoowych niedopuszczenie
obywateli do wasnoci ju z zasady nie mogo wchodzi w rachub: () przejcie od
socjalistycznej gospodarki nakazowo-rozdzielczej do systemu wolnorynkowego dokonao si
w Polsce na zasadach ustalonych i zadekretowanych odgrnie przez nomenklatur byego
PRL-owskiego reimu. To, co zaczo powstawa w Polsce po 1989 r. zasuguje raczej na
447
448

M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.

A. Rosan, Aktualno koncepcji wasnoci prywatnej, Szczerbiec, 2009, nr 147, s. 25.

232

miano >>kapitalizmu pastwowego<<, w ktrym wadza i instytucje pastwowe su

gwnie za >>parawan<< dla klientelistycznych i quasi mafijnych ukadw sankcjonowanych
biec produkcj legislacyjn, czsto zreszt o wtpliwej jakoci 449. Mona nawet wrcz
stwierdzi, i powyej zarysowany model przejcia od gospodarki socjalistycznej do
kapitalistycznej dla NOP, a wic poprzez efekty porozumienia komunistycznych si
rzdzcych z siami opozycyjnymi, jest dowodem na to, jak bardzo obydwa te ustroje s ze
sob zwizane charakteryzujc si one koncentracj wasnoci, w ktre fakt, czy jest ona
pastwowa, czy te prywatna nie ma wikszego znaczenia. W przypadku Polski wasno
zatem z rki elity partyjnej, komunistycznej przesza w rce elity nowej kapitalistycznej,
ktra zoona jest zarwno z czci byej opozycji, jak i czci byego aparatu rzdzcego.
Istota systemu pozostaa jednak wedug narodowych radykaw nietknita skupienie
wasnoci (jak i wadzy) wycznie w onie wskiej grupy.
Koncentracja wasnoci powoduje zatem, i mamy do czynienia z wizj ustroju spoecznoekonomicznego, ktry oparty zostaje w przypadku kapitalizmu na wielkiej wasnoci
prywatnej, a wic na istnieniu kilku wielkich koncernw (czstokro ponadnarodowych), lub
w przypadku socjalizmu na wielkich zakadach bdcych faktycznie wasnoci jednego
przedsibiorcy pastwa. Jak wic widzimy, centralizacja ekonomiczna nieuchronnie wie
si z triumfem wielkich przedsibiorstw, w ktrych zatrudnione s liczne rzesze ludnoci
wyzutej z wasnoci, a zatem posiadajcej wycznie wasn si robocz, ktr zmuszona jest
sprzedawa nielicznym prywatnym (kapitalizm) lub jednemu pastwowemu (socjalizm)
przedsibiorcy, uzaleniajc swj materialny los od ich lub jego woli. Co wicej i co gorsza
zdaniem dystrybucjonistw proces koncentracji ekonomicznej automatycznie wie si z
procesem koncentracji politycznej, a wiec z rozrostem aparatu biurokratycznego pastwa,
pochanianiu przeze coraz to nastpnych sfer ycia spoecznego, unicestwianiu
samorzdnoci, a w przypadku Europy likwidacji rwnie pastw narodowych na rzecz
jednego pastwa europejskiego: W zwizku ze spoecznymi, ekonomicznymi i politycznymi
naciskami jest w stanie utrzyma si (kapitalizm K. K.) jedynie poprzez wzrost kontroli i
represji. Wolno spoeczestw jest wic coraz bardziej ograniczana. Nie przypadkiem w
stanach Zjednoczonych nawet tradycyjna niezaleno wadz stanowych jest coraz bardziej
zmniejszana na rzecz rzdu federalnego, a w Europie polityczne siy kapitalizmu
konsekwentnie wprowadzaj koncepcj jednego, silnie scentralizowanego politycznie i
gospodarczo pastwa kontynentalnego450. Nie dziwi wic nastpujca konstatacja:
Paradoks naszych czasw jest tu wyrany: >>nowoczesno<< wprowadzana przez
>>postpowe<< doktryny doprowadzia do sytuacji, w ktrej szary czowiek posiada na
wasno mniej, ni jego odpowiednik z okresu choby redniowiecza 451. redniowiecze, jak
pamitamy, stanowi z kolei epok, w ktrej byy urzeczywistnione moliwie najwierniej
fundamenty Tradycji, w tym wanie poszanowanie wolnoci, godnoci i wasnoci
czowieka.
I kapitalizm, i socjalizm z racji materializmu i wynikajcego z niego kultu ekonomii
nieuchronnie wedug dystrybucjonistw wi si ze swoistym kultem wielkoci to, co
wielkie, prezentowane jest jako automatycznie rwnie nowoczesne, postpowe i
ekonomicznie najwydajniejsze, najefektywniejsze, przez co i w ekonomii, i w polityce mamy
do czynienia z propagowaniem wielkich, jednolitych, scentralizowanych, rozbudowanych w
swym wewntrznym podziale funkcjonalnym, zhierarchizowanych struktur organizacyjnych,
w ktrym indywidualno pojedynczego czowieka zanika, staje si on bowiem tylko maym,
nieznaczcym w owej ogromnej machinie biurokratycznej tak w przypadku ekonomii, jak i
449

Tame, s. 25.
M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.
451
Tame, s. 7.
450

233

polityki. Koncentracji ekonomicznej towarzyszy bowiem koncentracja polityczna w postaci

rozbudowanego aparatu biurokratycznego pastwa, jego wszechobecno i unicestwianie
wszelkich niezalenych, oddolnych, samorzdnych organizacji, inicjatyw itd. Wszak wadz
posiadaj ci, ktrzy maj wasno w przypadku zarwno kapitalizmu, jak i socjalizmu
ogranicza si to tylko do wskiej, uprzywilejowanej w ten sposb grupy, a nie do caego
spoeczestwa (narodu) w takich ustrojach wedug dystrybucjonistw mamy do czynienia z
powszechnym wywaszczeniem. Oczywicie czowiek tym samym zostaje sprowadzony do
roli faktycznego niewolnika, ktry ma wyjtkowo mae szanse na wydostanie si spod owej
niewoli: Dystrybucjonizm podkrela wyranie, e konsekwencj kapitalizmu jest nie
upowszechnienie wasnoci, a jej koncentracja. Szansa, i jednostka tworzca od podstaw
swj biznes przebije si przez rzdow biurokracj, czy miadc kontrol
monopolizujcych rynek spek jest rwna zeru452.
w stan niewolniczy czowieka, charakterystyczny dla kapitalizmu i socjalizmu, dotyczy
zatem take zniewolenia, ucisku rwnie w sferze politycznej, a mianowicie w postaci
likwidowania samorzdnoci, rozbudowy biurokracji pastwowej i zwizanego z tym
poszerzania zakresu dziaania pastwa, jego ingerencji w coraz to kolejne sfery ycia
czowieka, co si rzeczy prowadzi do swoistego upastwowienia wszystkich sfer ycia
spoecznego, w tym take politycznego wikszo spoeczestwa zostaje wywaszczona
politycznie, odepchnita od udziau w yciu politycznego, ktre zostaje zmonopolizowane
przez wsk grup, uprzywilejowan i postawion zatem ponad wyzutej z wasnoci i wadzy
reszty spoeczestwa elity kapitalistycznej, zoonej z nielicznych wacicieli wielkich
przedsibiorstw, funkcjonariuszy administracji im podlegych lub elity komunistycznej, czyli
czonkw wyszych szczebli partii komunistycznej. Brak upowszechnienia wasnoci zatem
to wedug dystrybucjonistw take brak upowszechnienia wadzy a przeto brak wolnoci
ekonomicznej to rwnie brak wolnoci politycznej. Autentyczna demokracja, a wic
prawdziwa wadza ludu (w przypadku rewolucyjnego nacjonalizmu bardziej jako wadza
narodu przez nard), realne, jak okrela to Deklaracja Zasad Trzeciej Pozycji,
bezporednie uczestnictwo ludzi w procesie, jest moliwa jedynie w spoeczestwie
spojonym wiziami religijnymi, moralnymi, a wic w takim, w ktrym zostaje poszanowane
take niezbywalne, wynikajce z prawa naturalnego prawa czowieka, m.in. wanie prawo do
wasnoci, w ktrym zostaje zapewnione upowszechnienie wasnoci, a zatem i wadzy. Oto,
jak o wspzalenoci sfer: spoeczno-ekonomicznej i politycznej w kontekcie
decentralizacji/centralizacji pisze publicysta NOP: Czy bowiem mona mwi o wolnoci
politycznej czy kulturalnej w sytuacji, gdy brakuje bezpieczestwa ekonomicznego?
Ekonomia jest kluczowym elementem walki nacjonalistw i wszystkich obrocw
tradycjonalistycznego porzdku przeciwko degeneracji czasw wspczesnych. Walczc o
upowszechnienie wasnoci, walczymy bowiem i to w koncepcji dystrybucjonizmu jest
mocno podkrelone o niezaleno we wszystkich dziedzinach ycia. Uwalniajc si
bowiem spod centralistycznej wadzy pastwa, czy wskich grup interesw, uzyskujemy
swobod ksztatowania losu453. W tym samym artykule czytamy na zakoczenie prezentacji
fundamentw dystrybucjonizmu: () poprzez decentralizacj gospodarki, zwiksza si
wolno osobista, wolno rodzin i wolno narodu. Pozwala ona skutecznie obroni si
przed plutokracj i jej sojusznikami. Upowszechnienie wasnoci, niezaleno gospodarcza
to wyrwanie narzdzia ucisku z rk przeciwnikw wolnoci, a zarazem uczynienie jej tak, by
suya ludziom454 Powizanie wszystkich dziedzin ycia czowieka w ideach
dystrybucjonistycznych a zatem take i w trzeciopozycyjnych sprawia, e zniewolenie
452

Tame, s. 7.
Tame, s. 7.
454
Tame, s. 7.
453

234

ekonomiczne nieuchronnie wie si ze zniewoleniem politycznym, a zatem analogicznie

walka o wolno ekonomiczn, o wasno dla jak najwikszej liczby czonkw
spoeczestwa, jest rwnie walk o wolno polityczn, zapewnienie upodmiotowienia
politycznego caego spoeczestwa, wczenie jego do ycia politycznego, unarodowienie,
uspoecznienie pastwa, a nie odwrotnie. Co wicej, wolno ekonomiczna i polityczna
indywidualnych czonkw spoeczestwa, narodu, a zatem i obywateli pastwa dla
zwolennikw dystrybucjonistycznej trzeciej drogi oczywicie w ramach obecnoci zasad
moralnych w yciu gospodarczym stanowi rwnie gwarancj wolnoci zbiorowoci
ludzkich: rodzin, wsplnot lokalnych, wsplnot zawodowych, a take jako naturalnego
zwieczenia tyche grup spoecznych caego narodu.
Wasno prywatna a kapitalizm to dla narodowych radykaw jako polskich
trzeciopozycjonistw zatem dwa odmienne, i to cakiem przeciwstawne sobie, pojcia:
Alternatywa ekonomiczna Trzeciej Pozycji, znana szerzej jako dystrybucjonizm lub
korporacjonizm, promuje indywidualn inicjatyw, przeciwstawiajc si wszechwadnemu
kapitaowi sterowanemu przez anonimowe, midzynarodowe siy ekonomiczne 455. W
obecnych czasach, po upadku bloku wschodniego, to wanie kapitalizm, ogarniajcy swoj
struktur i funkcjonowaniem wrcz ca planet (globalizacja ekonomiczna) jest gwnym
rogiem wasnoci prywatnej: oto bowiem naprzeciw sobie stoj idc tokiem mylenia
narodowych radykaw z NOP z jednej strony siy wielu rnych ustrojw spoecznoekonomicznych, wielu tradycji, kultur, a zatem i czstokro wielu maych przedsibiorstw
prywatnych, rodzimych, narodowych, a z drugiej wielkie koncerny, o ponadnarodowym
charakterze, szukajcych wci nowych rynkw, dla ktrych zysk jest jedynym absolutnym
miernikiem wartoci, a wiat wyobraajcych sobie jako jeden, globalny rynek. Wielki,
bezosobowy, anonimowy, ponadnarodowy kapita stanowi dla narodowych radykaw jako
polskich trzeciopozycjonistw nie tylko przykad wielkiej wasnoci prywatnej, lecz wanie
przykad zagroenia tkwicego w kapitalizmie zagroenia polegajcego na koncentracji
kapitau, wasnoci w rkach kilku prywatnych wacicieli, posiadaczy najwikszych
przedsibiorstw, wspczenie o ponadnarodowym charakterze, ktrych dochody przekraczaj
budety wielu pastw rodz one niebezpieczestw podporzdkowania pastw interesom
wielkich koncernw, wi si z promocj materialistycznego i indywidualistycznego stylu
ycia, kultu ekonomii i zysku, jak rwnie stanowi zagroenie wanie dla prawa wasnoci
ich sia wie si bowiem z niszczeniem nie wytrzymujcych konkurencji z ich strony, ani te
z racji powiza tyche koncernw z elitami politycznymi pastw (faktycznie ich
uzalenieniem od owych koncernw) wielu innych przedsibiorstw maych firm, ktre s
rdem utrzymania wielu jednostek i rodzin, a take stanowi si napdow gospodarek
narodowych. w wielki, ponadnarodowy kapita jest bowiem przykadem koncentracji
wasnoci, a wic skupieniu wasnoci w rkach kilku wielkich przedsibiorcw,
wywaszczajc zatem ekonomicznie szerokie rzesze spoeczestwa, pozbawiajc wasnoci
wikszo spoeczestwa.
Wasno pastwowa w socjalizmie oraz wielki kapita (cho wszake bdcy rwnie
przykadem wasnoci prywatnej) z kolei to zjawiska niezwykle bliskie sobie nie tylko z
racji wsplnych zaoe wiatopogldowych (materialistycznych i relatywistycznych), ale
take wanie z racji koncentracji wasnoci oraz w zwizku z tym wystpujcego ucisku
ekonomicznego przez posiadajc mniejszo nieposiadajcej wikszoci. Zarwno
kapitalizm, jak i socjalizm poprzez koncentracj wasnoci (czy to w rkach pastwa
socjalizm, czy te w rkach wielkich posiadaczy prywatnych kapitalizm) czyni to samo
pozbawiaj wasnoci wikszo spoeczestwa, zamieniajc j w szerokie rzesze
455

Wystpienie Artura Szablaka, Szczerbiec, 1998, nr 8 10 (82 84), s. 11.

235

proletariuszy, sprzedajcych swoj prac najemn. Co wicej, owa koncentracja ekonomiczna

idzie cile w parze z koncentracj wadzy politycznej wadza i wasno zostaj oderwane
od wikszoci spoeczestwa, a w rezultacie ustrj polityczny i spoeczno-ekonomiczny
charakteryzuje si wsplnym mianownikiem pozbawieniem szerokich warstw spoecznych i
wasnoci, i wadzy, a wic skupieniem jednej i niepodzielnej wadzy w rku elity politycznej
i ekonomicznej (czy to kapitalistycznej, czy te partyjno-biurokratycznej). Std te w takim
ujciu s to ustroje amice prawo naturalne, z ktrego wynika prawo do wasnoci jako
niezbywalne prawo czowieka.
Skoro zatem wielka wasno, bdca w rku tylko pastwa (socjalizm) bd w rku
nielicznych posiadaczy (kapitalizm), jest tak charakterystyczna dla tyche ustrojw, to
oczywicie na zasadzie niejako lustrzanego odbicia dystrybucjonizm charakteryzuje si
oczywicie wieloci maych przedsibiorstw prywatnych, czstokro o charakterze
rodzinnym. Dystrybucjonizm pod wzgldem struktury wasnociowej biorc pod uwag
fundament wasnoci prywatnej i nierozerwaln ode ide upowszechnienia wasnoci,
powszechnego uwaszczenia obywateli jest wanie ustrojem opartym na wieloci maych
przedsibiorstw prywatnych. NOP w nastpujcy sposb opisuje dystrybucjonizm pod
wzgldem jego struktury: Dystrybucjonizm przedstawia alternatyw wobec wspczesnego
wiata, proponujc oparcie gospodarki na trzech zasadach:
1. zakady rodzinne dopki jeszcze rolnictwo jest podstaw kadego zdrowa spoeczestwa;
2. mae farmy, stosujce nowoczesn technologi dopki jeszcze rolnictwo jest
krgosupem produktywnego narodu;
3. korporacje zawodowe (wsplne zwizki pracodawcw i pracownikw) zrwnanie kapitau
z prac w przemyle456.
Drobna wasno prywatna najlepiej rodzinna oraz korporacje zawodowe bdce
przykadem zastosowania zasad solidarnoci spoecznej, braterstwa, wsppracy do ycia
spoeczno-ekonomicznego oto dwa fundamenty struktury dystrybucjonistycznego
(korporacyjnego) ustroju spoeczno-gospodarczego. Widoczne przy tym jest to, i wasno
prywatna zostaje wpisana w organiczn wizj spoeczestwa jako wsplnoty, jednoci, a nie
tylko sumy luno powizanych jednostek-atomw: drobna wasno prywatna wie si
czstokro z rodzin, a korporacje zawodowe to organizacje stworzone na podstawie
wykonywania jednego zawodu, przynalenoci do danej dziedziny produkcji lub usug,
penieniu okrelonej funkcji spoecznej na rzecz caego organizmu spoecznego. I rodzina, i
wsplnota zawodowa sformalizowana jako korporacja zawodowa to wszake ciaa
poredniczce midzy jednostk a pastwem, dysponujce jako integralne czci caej
organicznej jednoci spoeczestwa pewnym zakresem wasnej autonomii, bdce
samorzdnymi, a przy tym dziaajce na rzecz dobra wsplnego, czyli caego spoeczestwa.

6.3. Katolicki korporacjonizm jako alternatywa wobec leseferyzmu i

wszechwadzy pastwa.
Skoro omwiona ju zostaa wyej kwestia wasnoci prywatnej, a cilej
upowszechnienia wasnoci prywatnej, co cile wie si z sam etymologi pojcia
dystrybucjonizm, skupmy si zatem na drugim fundamencie ustroju dystrybucjonistycznego
(korporacyjnego) fundamencie, dziki ktremu niniejsza alternatywa wobec kapitalizmu i
socjalizmu marksistowskiego, w wariant trzeciej drogi, zawdzicza w terminologii
narodowych radykaw swoj drug, ale wcale nie mniej znaczca nazw, a wic
korporacjonizmem. Ju powyej mielimy do czynienia ze zdefiniowaniem korporacji
456

M. Wojciechowski, Podstawy dystrybucjonizmu, Szczerbiec, 1994, nr 10 (36), s. 7.

236

zawodowych to wsplne zwizki pracodawcw i pracownikw, a wic samorzdne, nie

bdce czci administracji pastwowej organizacje czce pracodawcw oraz
pracownikw danego zawodu czy funkcji spoecznej. Utworzenie w caym spoeczestwie
takowych korporacji zawodowych ma na celu z jednej strony przeamanie egoizmu i denia
do zysku jako jedynego motywu dziaalnoci ekonomicznej przedsibiorcw, a drugiej strony
rwnie roszczeniowych postaw samych pracownikw, kierujcych si wasnym interesem
klasowym. Co wicej, korporacjonizm wedug narodowych radykaw w ten sposb
likwiduje walk klas, czyli walk midzy wacicielami rodkw produkcji a proletariuszami
ich nie posiadajcymi, a nawet wrcz likwiduje podziay klasowe, w zamian wprowadzajc
podzia funkcjonalny, zwizany wycznie z dan funkcj spoeczn, wykonywanym
zawodem, dziedzin produkcji czy usug, ktrego integralnym elementem s zarwno
przedsibiorcy, jak i pracownicy jest to podzia wzorowany na systemie stanowozawodowym redniowiecznej Europy, a zatem podzia stanowy, a nie klasowy ju zreszt
na przykadzie Political Soldiers moglimy zauway, i pojcie stany jest nierozerwalnie
zwizane wanie z organicznym porzdkiem redniowiecza, za klasy z nowoczesnoci,
stanowic efekt rozpadu organicznych wizi spoecznych.
Korporacjonizm, polegajcy na zorganizowaniu ycia spoeczno-ekonomicznego wedug
podziaw funkcjonalnych, a wic wedug funkcji spoecznych, zawodw, czc i
pracodawcw i pracownikw, jest rozwizaniem majcym wydwik jednoznacznie
antyliberalny (ogranicza wszake decyzje ekonomiczne przedsibiorcw, jak i generalnie
narzuca bariery na woln konkurencj), jak i antysocjalistyczny (odrzuca walk klas,
stawiajc proletariat naprzeciw przedsibiorcom), jednoznacznie wie si wanie z wizj
organicznego, zdecentralizowanego, samorzdnego spoeczestwa, w ktrym rne czci
funkcjonalne, bdce naturalnymi grupami spoecznymi, majce pewien zakres autonomii,
wsppracuj jednake ze sob na rzecz dobra wsplnego, czyli dobra caej wsplnoty.
System korporacji zawodowych sprzeciwia si w swych zaoeniach zarwno egoizmowi,
atomizacji spoecznej, wizji konkurujcych ze sob jednostek-atomw, majcych sprzeczne
cele, kierujcych si tylko wasnym, egoistycznym, okrelanym zgodnie z rachunkiem
ekonomicznym interesem, jak i marksistowskiej idei walki klas, zgodnie z ktrej
spoeczestwo jest aren walki midzy dwiema konkurujcymi klasami posiadaczami
rodkw produkcji i tymi, ktrzy takowych rodkw nie posiadaj, a zatem zmuszeni s
sprzedawa pracodawcom swoj si robocz, by utrzyma si materialnie. Przyjrzyjmy si
jednak dokadniej owemu podziaowi korporacyjnemu ycia spoeczno-gospodarczego, ktry
wynika z organicznej struktury spoeczestwa, a wic opiera si na wsppracy, solidarnoci
spoecznej, braterstwie, a nie na z jednej strony wizji walki, konkurencji, rywalizacjami
midzy niezalenymi jednostkami czy z drugiej wizji walki midzy dwoma klasami
spoecznymi: posiadaczami i nie posiadajcymi, ktrej linia frontu przebiega w poprzek
podziaw funkcjonalnych.
Przede wszystkim naley zauway, i korporacjonizm dla narodowych radykaw
dokadnie tak, jak upowszechnienie wasnoci jest nierozerwalnie zwizany z tradycyjn
nauk spoeczn Kocioa katolickiego, szczeglnie wyoony w Quadragesimo Anno, a
wic innymi sowy stanowi cz Tradycji. To wanie nauka Kocioa dostarcza
wzorcw w tej sferze i jest gwnym rdem inspiracji dla tworzenia koncepcji
korporacjonistycznych przez NOP. Oczywicie dostrzeone s take historyczne ich
przykady zarwno koncepcje wypracowane tylko w postaci teorii (w tym przypadku rda
s te same, co generalnie w kwestii dystrybucjonizmu, czyli jak ju wymieniono
romantyzm polityczny niemiecki, bp W. von Ketteler, F. Hitze, brytyjscy dystrybucjonici),
jak i przykady praktycznego urzeczywistnienia korporacjonizmu w dziejach. W przypadku
tyche ostatnich mamy do czynienia oczywicie z odwoaniem si do redniowiecznego
237

systemu gildii i cechw jako integralnej elementu cywilizacji chrzecijaskiej, prawdziwego,

tradycyjnego porzdku, jak i nowoytnych prb przywrcenia zasad solidarnoci spoecznej,
prymatu dobra wsplnego wanie poprzez stworzenie korporacji zawodowych.
Skoncentrowano si w tym ostatnim przypadku na okresie midzywojennym, a dokadnie na
pastwach autorytarnych, ktre stworzyy systemy korporacyjne w swoich krajach otwarcie
odwoujc si do zasad katolickich, a take konfrontujc ich dowiadczenia z woskim,
faszystowskim wzorcem korporacjonizmu. Zatrzymajmy si na narodowo-radykalnym ujciu
historycznych form korporacjonizmu, gdy otrzymamy wiele informacji odnonie do bdw,
jak i pozytywnych stron w poszczeglnych historycznych systemw korporacyjnych.
Oczywicie podstawowym wzorcem historycznym dla narodowych radykaw jak i
generalnie dla trzeciopozycjonistw jest oczywicie redniowieczny system cechw i gildii.
To wanie w system, stanowicy doniosy element caoci spoeczestwa wiekw rednich
organicznego i chrzecijaskiego jest dla NOP gwnym punktem odniesienia, jeli chodzi
o historyczny, a wic praktyczny, wzorzec urzeczywistnienia korporacjonizmu. Oczywicie w
tym wypadku nie chodzi o ch powrotu do redniowiecza pozytywna ocena dowiadcze
historycznych pozwala na wskazanie zasad organizacji i funkcjonowania, jakimi powinny
charakteryzowa si nowe korporacje zawodowe wedug trzeciopozycjonistw powrt
dosowny do wiekw przeszych jest wszake niemoliwy, w przeciwiestwie do zasad, ktre
stanowi rdze prawdziwego adu, porzdku Tradycji. Jakie s to zasady pozwalajce
poprawnie zorganizowa system korporacji zawodowych? Oto, jak redniowieczn gildi
charakteryzuj narodowi radykaowie: Moe by opisana jako profesjonalny uniwersytet, w
ktrym kady kto, wykonuje tak sam prac w miecie lub na wsi, jest zrzeszony w jeden,
hierarchiczny organizm, w celu zapewnienia sukcesu, nie tylko samej organizacji, ale w ogle
spoeczestwa457. W tyme zwizym opisie otrzymujemy jednak wane zaakcentowanie
faktu, i korporacja zawodowa w tym przypadku gildia redniowieczna jednoczy w
sowim gronie wszystkich wykonujcych t sama prac, a wic wykonujcych t sam funkcj
na rzecz caego spoeczestwa. Co wicej, w element organizmu spoecznego jest rwnie
zhierarchizowany. Wicej informacji na temat niniejszej hierarchicznej struktury wewntrz
gildii, jak i jej celw otrzymujemy dalej: Hierarchia ukada si nastpujco: na najniszym
szczeblu drabiny znajduj si uczniowie, wyej czeladnicy, mistrzowie, za na najwyszym
jurorzy. Cele gildii to:
- zachowywa religi;
- tworzy hierarchi w celu utrzymania praw i przywilejw;
- zapewni zyski ekonomiczne dla swoich czonkw;
- zapewni jako produktw;
- opiekowa si swoimi czonkami w chorobie i na staro458.
Hierarchia w strukturze wewntrznej gildii zwizana jest zatem z hierarchi wiedzy,
kwalifikacji, stopnia zdobycia umiejtnoci potrzebnych do wykonywania danej pracy, co
oczywicie wie si z dbaoci o jej jako widoczna oczywicie jest tu zbieno z wizj
gildii i cechw, jak wyrazi G. K. Chesterton, a co przedstawilimy przy omwieniu wizji
redniowiecza jako urzeczywistnienia adu Tradycji w ideach brytyjskich narodowych
rewolucjonistw (Political Soldiers i ich nastpcw z ITP). To, na co szczeglnie warto tu
zwrci uwag, to powizanie ycia religijnego z funkcjonowaniem gildii ot
redniowieczne gildie w przedstawionej wyej charakterystyce posiadaj nie tylko cele
zwizane wyranie z funkcj spoeczno-ekonomiczn (jako produkcji i jej wytworw,
dbao o interesy danego zawodu, zapewnienie zysku), ale take ze sfer religijn ot
457

J. Winnicki (oprac.), Gildia, Hobbit. Kraina Bohaterw Trzeciej Ery, Opowie 20, dodatek do
Szczerbca, 2005, nr 1 2 (142 143), s. 5.
458
Tame, s. 5.

238

jednym z ich gwnych zada w tej interpretacji byo rwnie zadbanie o regularno praktyk
religijnych, wsplne uczestnictwo np. w rnych formach kultu religijnego. Gildia zatem
stanowia oprcz wsplnoty spoeczno-ekonomicznej take wsplnoty poniekd religijn, w
ramach ktrej wsplnie praktykowano religi katolick i dbano o pobono oraz moralno
swoich czonkw. W ten sposb gildia czy cech stawa si take wsplnot duchow,
jednoczc swoich czonkw na fundamencie zasad religijnych, a wic i moralnych. O
przedsiwziciach religijnych gildii czytamy: W okresie pomidzy XI a XII wiekiem
bractwa zajmoway wyjtkow pozycj, podejmujc ambitne pobone zadania takie, jak
fundowanie katedr oraz niezliczonych dzie sztuki: rzeb, pomnikw, witray, wszystkich
tych skarbw, ktre moemy podziwia po dzisiejszy dzie. Inspiracj tego gigantycznego
wysiku byo przewiadczenie, e Bg obdarzy ludzko Swoimi darami po to, aby wszystkie
ludzkie dziaania miay prowadzi do chway Boga. () Bractwa zazwyczaj miay swoje
siedziby w kaplicy, gdzie przechowywano wizerunek witego patrona: w. Eligiusza dla
zotnikw, w. Moniki dla onierzy, w. Jozefa dla cieli, w. Marii Magdaleny dla
producentw perfum. () Szeroko rozszerzonym zwyczajem byo towarzyszenie pogrzebom
czonkw. Praktyka ta rozszerzona zostaa pniej take do lubw i chrztw, ukazujc
charakter kontynuacji i bliskich zwizkw pomidzy spoecznymi a religijnymi
demonstracjami redniowiecznego spoeczestwa459. Co wicej, do tyche dwch sfer
dziaalnoci gildii, tj. religijnej i spoeczno-ekonomicznej, dochodzi rwnie sfera trzecia, a
mianowicie zwizana z tym, co dzi nazwalibymy aspektem polityki spoecznej jak wyej
z przytoczonego fragmentu artykuu powiconego redniowiecznym gildiom wynika, to
wanie gildie prowadziy take aktywn polityk socjaln wzgldem swoich czonkw
dbano o ich byt materialny w razie chorb czy staroci.
To jednake, co szczeglnie istotne dla naszych rozwaa, to nie tyle opis
redniowiecznych gildii, co wnioski, jakie w podsumowaniu znajdujemy. Ot wedug
narodowych radykaw gildie odgryway najwaniejsz rol w trzech dziedzinach, dla
ktrych mogyby by wzorem i dzi a mianowicie w dziedzinie religii i moralnoci, w
dziedzinie zabezpieczenia warunkw pracy (gwarancja zatrudnienia i godnego
wynagrodzenia) oraz w dziedzinie zagwarantowania jakoci pracy, a wic wysokiego
poziomu produktw i usug). W przypadku tej pierwszej dziedziny sformuowane zostaje to w
sposb nastpujcy: W celu obrony wiary kto potrzebuje czego wicej ni uczestnictwa w
niedzielnej Mszy witej. Inny potrzebuje organizacji spoecznej, ktra wesprze go w
dochowywaniu wartoci. Gildie podgryway wan rol w starym reimie, aby to osign.
Republikaski laicyzm, ktry narodzi si w czasach rewolucji francuskiej dy do
odseparowania ycia publicznego od religii i to w tym celu zniesiono gildie, doprowadzajc
do obnienia wiary i moralnoci 460. Przywrcenie zatem systemu korporacyjnego, w ktrym
korporacje zawodowe byyby nastpcami owych redniowiecznych gildii, znaczco mogoby
si przyczyni do zachowania religii katolickiej i zasad moralnych z niej pyncych
korporacje zawodowe umoliwiyby np. odbywanie wsplnych praktyk religijnych, w ktrych
uczestniczyliby i pracodawcy, i pracownicy w ten sposb wsplnota interesu, wynikajca z
zawodu, wykonywanej funkcji na rzecz dobra spoecznego, a wic jedno wizi midzy
pracodawcami a pracownikami nabieraaby sankcji religijnej. Szczeglnie ciekawe wydaje si
to, co narodowi radykaowie opisuj na temat roli gildii jako swoistych gwarantw warunkw
pracy i jej jakoci w systemie redniowiecznym tutaj oglny wydwik antyliberalny
korporacjonizmu otrzymujemy w penej krasie: System gildii jest cakowicie inny od
ekonomicznego liberalizmu, poniewa nie pozwala na bezwarunkow wolno; ()
459
460

Tame, s. 6.
Tame, s. 7.

239

wprowadzono precyzyjne zasady produkcji ze specyficznymi celami i unikaniem bezrobocia.

() Przeklestwo bezrobocia byo prawie nieznane, za robotnik mia pewno wsparcia w
jego pracy. Okres nauki by dugi, ale praca bya zapewniona przez gildie. O cenach
produktw i poziomie pac decydowali jurorzy po oglnym zebraniu, chciwo mistrzw i
czeladnikw mona byo powstrzyma; decyzje te wszystkich uszczliwiay, nie
pozostawiajc ladw o zatargach midzy dwoma klasami. Jedynym polem rywalizacji bya
jako: czas pracy i jej metody zostay wprowadzone przez gildie, za reklama zakazana:
mistrzowie mieli suy, a nie ugania si za klientami. () Z drugiej jednak strony regulacje
te, nazywane monopolem, czyniy wyjtek w dni handlowe, kiedy system by rwnowaony
przez obecno na miejskim rynku rzemielnikw ze wsi sprzedajcych swoje produkty461.
W teje wysoce wyidealizowanej wizji redniowiecznego systemu gildyjnego, w ktrym
rzekomo nie byo bezrobocia, a kady mg liczy na opiek gildii, do ktrej nalea,
widoczne przede wszystkim jest zaakcentowanie ogranicze mechanizmw rynkowych
system gildyjny by swego rodzaju oddoln, zdecentralizowan, spoeczn form kontroli nad
funkcjonowaniem gospodarki kontroli, ktra polegaa na regulacji ycia gospodarczego w
oparciu o chrzecijaskie zasady moralne, a zatem w zwizku z prymatem dobra wsplnego,
organiczn wizj spoeczestwa jako wsplnoty zoonej z zachowujcych swj specyficzny
charakter elementw. Regulacje tworzone przez og gildii sprawiay, e wedle tej
narodowo-radykalnej interpretacji funkcjonowanie mechanizmu rynkowego byo
obostrzone wieloma barierami prawnymi, przeto nie mona mwi w tym przypadku
oczywicie o wolnej, nieskrpowanej konkurencji w znaczeniu liberalnym. Jak wic widzimy,
wasno prywatna a wolny rynek to cakowicie odmienne pojcia dla dystrybucjonistw,
bdcych ordownikami systemu korporacyjnego redniowieczny system gildyjny
bezwzgldnie uznawa w pierwszy fundament ustroju, ale z racji oparcia caoci ekonomii na
moralnoci katolickiej, podporzdkowujc dziaania ekonomiczne jednostki zasadom
moralnym, prymatowi dobra wsplnego poprzez wanie przynaleno do gildii decydujcej
o jakoci produktw, metodach produkcji itd., z racji spoeczestwa organicznego ktrego
gildie byy integraln czci jako swego rodzaju samorzd gospodarczy (zawodowy), nie
mogo by mowy o wolnej rywalizacji, autentycznym wolnym rynku zgodnie z ideami
liberalizmu.
Zwrmy si teraz do stosunku NOP do dwudziestowiecznych prb stworzenia systemu
korporacyjnego, ktre dotyczyy niektrych zachodnioeuropejskich pastw autorytarnych
oraz faszystowskich Woch w dwudziestoleciu midzywojennym. Punkt wyjcia dla oceny
owych historycznych, najbliszych wspczesnoci pod wzgldem chronologicznym prb
odtworzenia w nowych formach korporacji zawodowych stanowiy wielokrotnie wspominane
ju wyej encykliki papieskie. Wojciech Trojan, autor wydanej przez NOP, broszury pt.
Koncepcje korporacjonizmu, otwarcie w zwizku z tym twierdzi: Koncepcje
korporacjonizmu s gboko zakorzenione we wspczesnej katolickiej myli spoecznej i
filozoficznej. Dwie encykliki papieskie >>Rerum Novarum<< i >>Quadragesimo Anno<<
stanowi fundament spoecznej nauki Kocioa 462. Std te to wanie owe dwie encykliki
stanowic gwne rdo inspiracji, jeli chodzi o teori katolickiego korporacjonizmu. Co
wicej, wedug narodowych radykaw rwnie encykliki niniejsze wskazuj na powizanie
korporacjonizmu wanie z upowszechnieniem wasnoci: Encykliki te stay si podstaw do
formuowania bardziej szczegowych, narodowych w swym charakterze programw
spoecznych. Wsplne w nich byy: koncepcja dystrybucji wasnoci oraz posiadania w
ramach pastwa narodowego463. Szczeglne wane jest przy tym wyjtkowo mocno
461

Tame, s. 7.
W. Trojan, Koncepcje korporacjonizmu, Warszawa 1998, s. 6.
463
Tame, s. 6.
462

240

podkrelany przez NOP samorzdny charakter katolickiego korporacjonizmu

korporacjonizm wie si dla narodowych radykaw z odrodzeniem samorzdnoci
gospodarczej (zawodowej), std te zaprzeczeniem autentycznego systemu korporacyjnego
byoby upastwowienie korporacji zawodowych, potraktowanie ich jako agend aparatu
pastwowego. Taki wanie samorzdny, oddolny charakter korporacji zawodowych, cile
wynikajcy oczywicie z organicznego spoeczestwa, narodowi radykaowie podkrelaj
wystawiajc ocen dwudziestowiecznym prbom ich implementacji. W. Trojan pisze w
zwizku z tym: Istotn cech korporacjonizmu propagowanego przez Piusa XI jest jego
samorzdowy charakter. Jest to przeciwiestwo zarwno typu autorytarnego (ktry czyni z
korporacji narzdzie wadzy politycznej), jak i korporacjonizmu prywatnego (budujcego
korporacje bez udziau pastwa)464. Oznacza to, i korporacje nie mog by z jednej strony
przedueniem biurokracji pastwowej, nie mog by cile podporzdkowane pastwu, jak
i nie mog mie charakteru prywatnego przedsibiorstwa musz one mie wanie charakter
pomniejsze wsplnoty, tworzcej wsplnot wyszego rzdu nard, a przeto by jednym z
cia poredniczcych, ogniw w organicznej strukturze spoeczestwa. W innym miejscu
znajdujemy rozwinicie owej myli: W >>Quadragesimo Anno<< okrelono konstytucyjne i
polityczne normy, w jakich ksztatowa powinien si system gospodarki opartej o grupy
zawodowe. Przede wszystkim zwizki tego rodzaju musz powstawa dobrowolnie, a nie na
podstawie nakazu wadzy pastwowej. Pastwo winno gwarantowa takiej instytucji jedynie
osobowo prawn. W Encyklice starano si take okreli zakres autonomicznego dziaania
korporacji oraz sytuacje, w ktrych dopuszczalna moga by interwencja pastwa. Ciao takie
miao by korporacyjn osoba prawn. Taka instytucja prawna jest przeciwiestwem
zwykego kolegium, ktre nie jest wyposaone w kompetencje osb prawnych 465. Jak
widzimy, bardzo mocno podkrelony jest antyetatystyczny wymiar korporacjonizmu
korporacje zawodowe maj by form samorzdu, a nie jednostkami w strukturze
administracji pastwowej, wycznie narzdziami pastwa w celu zarzdzania caoci
gospodarki narodowej. Korporacje zatem winny posiada osobowo prawn, a take
powstawa dobrowolnie, tj. oddolnie, bdc zakadane przez pracodawcw i pracownikw
danego zawodu, danej wykonywanej pracy, funkcji spoecznej itd. Rol pastwa jest tylko
zagwarantowa ich samorzdno, a wic pewien niezbdny zakres autonomii, niezalenoci,
ich odrbno od aparatu biurokratycznego pastwa, a zatem im tylko przynaleny zakres
uprawnie. Korporacjonizm katolicki, biorcy pod uwag jako inspiracje historyczny system
gildii i cechw, bdcy spoeczno-ekonomicznym wyrazem organicznej jednoci
spoeczestwa, musi by korporacjonizmem samorzdnym, oddolnym, a wic wanie
organicznym, a nie zbiurokratyzowanym, powstajcym odgrnie jako rezultat zaplanowanych
decyzji pastwowych. Korporacje zawodowe jako jeden z typw samorzdu (tj. oprcz
samorzdu terytorialnego) musi powstawa samemu, a nie poprzez narzucenie wzorca z
gry, przez decyzje pastwowej administracji. w antyetatystyczny co nie znaczy
oczywicie, e antypastwowy per se wymiar korporacjonizmu znajdujemy w
podsumowaniu Koncepcji korporacjonizmu: Pastwo nie moe uzurpowa sobie prawa do
arbitralnego decydowania co do formy, jak miaaby przyj dana korporacja. Pastwo
totalitarne zaczyna si tam, gdzie nie s uznawane swoboda i autonomia organizacji
pracowniczych466. Trudno o bardziej dobitnie podkrelenie samorzdnego charakteru
autentycznego korporacjonizmu korporacje zawodowe jednoznacznie wedug narodowych
radykaw z NOP musza powstawa oddolnie, przez samych uczestnikw ycia
gospodarczego, a pastwo nie moe narzuca im wzorca organizacji ani funkcjonowania, nie
464

Tame, s. 8.
Tame, s. 11.
466
Tame, s. 28.
465

241

mwic ju o ich podporzdkowaniu administracji pastwowej. Co wicej, autonomia

korporacji zawodowych, ich samorzdno, ich wolnoci, wynikajce z wycznie im
przysugujcych uprawnie niejako na wzr przywilejw redniowiecznych miast, cechw
gildii, ktre wadza krlewska uznawaa jak widzimy, jest wrcz traktowana tu jako zapora
nie tylko przed woln konkurencj, egoizmem jednostek, ale take z drugiej strony przez
zbyt szeroko zakrojonym interwencjonizmem pastwowym, przez ingerencj pastwa w
rne sfery ycia ludzkiego. Korporacje zawodowe, cznie ze spoecznociami lokalnymi i
rodzinami s wanie ciaami samorzdnymi, dysponujcymi wasn specyfik, niezbdnym
zakresem niezalenoci, wolnoci, ktra przeciwstawia si zarwno atomizujcemu
indywidualizmowi, jak i podporzdkowujcemu wszystkie dziedziny ycia spoecznego
pastwu, uniformizujcemu etatyzmowi.
Jak zatem ocen narodowi radykaowie z NOP wystawiaj historycznym prbom
implementacji korporacjonistycznych koncepcji? Ju przy omawianiu wizji ustroju
politycznego zauwaylimy, i nawet katolickie pastwa autorytarne wanie z racji ich
autorytaryzmu poddane krytyce, kierujc si antyetatyzmem, samorzdnoci korporacji
zawodowych. W pastwach tych korporacje zawodowe powstaway nie oddolnie, jako
autentycznie samorzdne organizacje, lecz jako rezultat wcielenia w ycie ustaw uchwalanych
przez stosowne organy pastwa. Niemniej jednak nie oznaczao to przysowiowego
wrzucenia do jednego worka wszystkich ustrojw opartych na koncepcji korporacji
zawodowych mimo powyszego zastrzeenia pastwa autorytarne, ktre jak np.
Christlicher Standestaat (Chrzecijaskie Pastwo Stanowe, przez W. Trojana
przetumaczone jako chrzecijaskie Pastwo Korporacyjne, czyli Austria Engelberta
Dolfussa w latach 1934 1938) czy Estado Novo (Nowe Pastwo, tj. Portugalia pod
rzdami Antonio Oliveiry Salazara w latach 1933 1975) opary swoje wizje
korporacjonizmu na katolicyzmie, spotkay si i tak z yczliwszym stosunkiem narodowych
radykaw anieli faszystowskie Wochy, ktre traktowano jako modelowy wrcz przykad
korporacjonizmu faszywego, tj. zetatyzowanego i niekatolickiego.
Odnonie do Austrii E. Dolfussa czytamy zatem w podsumowaniu omwienia ustroju
pastwa m.in. w oparciu o konstytucj z 1934 r., jak i o przemwienie ks. Rudofla
Hausleithnera (prezesa generalnego Chrzecijaskiego Zwizku Robotnikw i Pracownikw),
zawierajce dania m.in. wikszej samorzdnoci zawodowej, w broszurze W. Trojana:
() Chrzecijaskie Pastwo Korporacyjne nie realizowao w peni zasad zwartych w
encyklikach. Krgi polityczne, ktre doszy do wadzy po ogoszeniu konstytucji 1934 roku,
nie miay praktycznie ekonomicznego powodu do przeprowadzenia procesu deproletaryzacji
proletariatu. Ponadto, tworzc korporacje pracownikw i pracodawcw, nie usuwano
przeszkd w yciu spoecznym, ktre utrudniay zespolenie tych dwu grup interesw. I
wreszcie, korporacje tego rodzaju ograniczay swobod zawodow, ewoluujc w stron stania
si organami pastwa467. Brak upowszechnienia wasnoci, a take stopniowa
biurokratyzacja korporacji zawodowych, ktre staway si coraz bardziej podporzdkowane
pastwu, bdc nie organami samorzdu zawodowego, lecz tylko kolejnymi komrkami w
strukturze administracji pastwowej, a przez to cile podporzdkowane decyzjom pyncym
odgrnie to najistotniejsze cechy Austrii E. Dolfussa.
Inaczej rzecz jednake ma si w przypadku faszystowskich Woch Austria pod rzdami
E. Dolfussa przynajmniej nominalnie odwoywaa si do religii katolickiej jako fundamentu
ustroju politycznego i spoeczno-gospodarczego, podczas gdy faszyzm wedug NOP posiada
cakowicie odmienny fundament wiatopogldowy, niezgodny z chrzecijask wizj
czowieka i wiata. Wedug A. Zdolskiego U podstaw faszyzmu legy, najoglniej rzecz
467

Tame, ss. 12 13.

242

ujmujc, trzy prdy ideowe: neoidealizm, syndykalizm i nacjonalizm 468. Co wicej, jego
zdaniem nacjonalizm coraz bardziej traci na znaczeniu: Nacjonalizm stanowi wic tylko
cz ruchu faszystowskiego, z ktrego czasem wycofa si, rozpoznajc jego antynarodowe
oblicze469, na czoo za wysun si pierwiastek syndykalistyczny, o ktrym A. Zdolski
wyraa si nie bez ironii: Najsilniejsze wpywy w ruchu faszystowskim mia syndykalizm.
Na jego zaoeniach wspieraa si caa prawie struktura ustrojowa nowego systemu
(niezgodnie z prawd nazywanym przez faszystw >>korporacyjnym<<). O lewicowej
proweniencji syndykalizmu nie trzeba nikogo przekonywa. Pomys, by rzdziy zwizki
zawodowe wywodzi si z tej samej szkoy mylenia, co rzdy Rad onierskoRobotniczych470. Przyczyn takiego stanu rzeczy byy dla A. Zdolskiego niechrzecijaskie
rda idei faszystowskich: Najwikszym grzechem Mussoliniego by brak przywizania do
trwaych, tradycyjnych wartoci cywilizacji aciskiej. Konsekwencj tego sta si brak prby
stworzenia systemu, niezalenego od trendw chwili, mogcego suy narodowi jeszcze
dugo po mierci swego twrcy. Tylko stae prawa oparte na prawach naturalnych i
tradycyjnych wartociach, zgodne z duchem narodu (wyraane nie tylko przez yjce w danej
chwili pokolenia), mog stworzy trwae, suce rozwojowi narodu ramy 471. Faszyzm,
wedug narodowych radykaw z NOP, w konsekwencji narodzi si jako doktryna niezgodna
ze wiatopogldem chrzecijaskim, z Prawd Obiektywn, z Tradycj katolick, kreujc
wizj porzdku nie majc pokrycia w prawdziwej, boskiej, a wic tradycyjnej wizji adu.
Brak zakorzenienia w wiatopogldzie katolickim, ktry prezentowa waciw i prawdziw
hierarchi wartoci, powodowa, i faszyzm w ujciu narodowo-chrzecijaskim na
pierwszym miejscu stawia nie nard, ale pastwo co wicej, pastwo dla byo nie tylko
najwysz wartoci doczesn, ale take absolutn, uzurpujc miejsce zarezerwowane wedug
idei nacjonalizmu chrzecijaskiego jedynie dla Boga: Kluczowym dogmatem ruchu
faszystowskiego byo uznanie pastwa za warto wysz, ni nard. Uwaano je nie tylko za
najwysz form organizacji narodu, ale rwnie za czynnik, ktry powinien nad narodem
sprawowa pen kontrol. Utosamienie bytu narodowego z bytem pastwa doprowadzio do
zerodkowania wszelkich wysikw nie na rozwoju narodu, a na ochronie aparatu
biurokratycznego. Kontrola wszelkich poczyna ludzkich miaa zasig totalny. Faszystowskie
pastwo ogarniao sw ingerencj ycie we wszystkich jego przejawach (polityka,
gospodarka, ycie spoeczne itd.), sigajc tak gboko, jak to jest moliwe a do ycia
rodziny i jednostki wcznie. Jednostka bya niczym wobec pastwa 472. Oczywicie takie
rozwizanie jest dla narodowych radykaw nie do przyjcia, gdy pastwo to tylko struktura
suca narodowi: Rozwj caego narodu moliwy jest bowiem tylko w takim systemie,
ktry stawia pastwo na stray barier midzy tym, co zgodne jest z prawami naturalnymi, a
tym, co zgodne z nimi nie jest pozostawiajc >>wewntrz<< pole dla swobodnego ycia
narodu. Faszystowskiemu hasu upastwowienia narodu nacjonalizm przeciwstawia haso
unarodowienia pastwa473. Dokadnie taki sam pogld na istot faszyzmu moemy zauway
w broszurze W. Trojana: Tendencje totalitarne nie daway moliwoci rozwoju systemu
funkcjonalnego, ktry by celem katolickiej () Supremacja pastwa bya dla faszyzmu
woskiego wartoci podstawow. () Wynikao z tego przyzwolenie na przemoc, ktra
miaa podbudowa autorytet pastwa. Wedug tej zasady nieistotna stawaa si jednostka, ani
468

A. Zdolski, Nacjonalizm, a faszyzm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 2, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 3

(29), s. 12 (II).
469
Tame, s.12 (II).
470
Tame, s. 12 (II).
471
Tame, s. 12 (II).
472
Tame, s. 12 (II).
473
Tame, s. 13 (III).

243

lud474. Totalitaryzm wynikajcy nie tylko z uznania pastwa za warto najwysz w sferze
wartoci doczesnych, a zatem jako najwysz zbiorowo ludzk co ju rozmija si z ideami
narodowo-katolickimi NOP ale take uznania pastwa za warto absolutn, a wic
zajmujca miejsce Boga, si rzeczy musia wiza si take z oglnym ksztatem ustroju
korporacyjnego we faszystowskich Woszech. Oczywicie przy takiej ocenie faszyzmu nie
moe by mowy o dostrzeeniu przez narodowych radykaw obecnoci we faszystowskim
wariancie korporacjonizmu zasady pomocniczoci, charakterystycznej dla katolickiej nauki
spoecznej. Cech korporacjonizmu faszystowskiego bya bowiem jego cakowita etatyzacja,
wynikajca z idei pastwa totalitarnego, w ktrym pastwo przenika wszelkie sfery ycia
obywateli. W tym przypadku korporacje zawodowe byy tylko form administracji
pastwowej, uszeregowanej hierarchicznie, w ktrej decyzje pyny odgrnie, jak rwnie
powstajce pod cis kontrol pastwa, a zatem od gry na d, a nie odwrotnie, jak gosi to
katolicki korporacjonizm. A. Zdolski wyraa to w ten sposb: Wszystkie te organizacje
(chodzi o jednostki systemu korporacyjnego we faszystowskich Woszech K. K.) miay
charakter organw administracji pastwowej i byy czci pastwa (i tu tkwi jedna z
gwnych rnic z autentycznym, katolickim korporacjonizmem). Miay spenia rol
pomostu midzy jednostk a pastwem. () Wszystkie trzy poziomy (syndykaty, korporacje,
NRK) (chodzi o Narodow Rad Korporacyjn jako oglnonarodowy, centralny organ bdcy
zwieczeniem hierarchicznej drabiny korporacyjnej K. K.) byy instrumentami
oddziaywania pastwa na kierunki i ksztatowanie si rozwoju spoecznego i gospodarczego
w zgodzie z interesami pastwa. Pastwo okrelao, co jest, a co nie jest zgodne z interesami
narodu475. Wtruje mu W. Trojan: Korporacje we Woszech znacznie odbiegay (ze
wzgldu na typ pastwa, w ktrym si rozwijay), od personalistycznych zaoe doktryny
katolickiej. Personalizm katolicki jego aspekt moralny jest immanentn czci idei
korporacjonizmu chrzecijaskiego. Ten model osoby prawnej stanowi przeciwiestwo tego
rodzaju rozwiza, jakie mog by produktem pastwa totalitarnego. We Woszech system
korporacyjny by narzdziem sucym celom politycznym pastwa. Korporacje budowane
byy od gry w d. Stay si organami pastwa i prezentoway w praktyce jego interesy 476.
Przyjrzyjmy si zatem wizji korporacji zawodowych w koncepcjach narodoworadykalnych NOP jako alternatywy dla zastanej rzeczywistoci, czyli III RP. Jak mona
stwierdzi na podstawie powyszego omwienia stosunku polskich narodowych radykaw
do historycznych prb implementacji zaoe korporacjonistycznych, ktrych rdem dla
NOP s encykliki papieskie, a wic tradycyjne nauczanie spoeczne Kocioa, narodowi
radykaowie opowiadaj si za korporacjonizmem katolickim, a wic za wizj korporacji
zawodowych jako organw samorzdu gospodarczego, samorzdnych, niezalenych od
administracji pastwowej, powstajcych oddolnie (cilej od dou do gry, a do
wyznaczenia reprezentantw izby korporacyjnej Zgromadzenia Narodowego) i bdcych
hamulcem tak wobec wolnej, nieskrpowanej konkurencji, wobec liberalnego
indywidualizmu, jak i przed wchoniciem spoeczestwa przez aparat biurokratyczny
pastwa. Co wicej, jako organy samorzdu gospodarczego, regulujcego poniekd z racji
obrony interesw wasnego zawodu, jego pozycji spoecznej, a take decydujc o produkcji
we wasnej dziedzinie funkcjonowanie gospodarki, korporacje zawodowe wsptworz z
organami samorzdu terytorialnego rwnie pastwo narodowe, czyli ustrj rzdw
powszechnych, co oczywicie bliej przedstawilimy w czci powiconej wizji ustroju
politycznego w ideach NOP. Oczywicie oznacza to, i owa katolicka wizja korporacjonizmu
474

W. Trojan, Koncepcje korporacjonizmu, s. 14.

A. Zdolski, Nacjonalizm, a faszyzm, Awangarda Narodowa, 1994, nr 2, dodatek do Szczerbca, 1994, nr 3
(29), s. 13 (III).
476
W. Trojan, Koncepcje korporacjonizmu, ss. 16 17.
475

244

nie ma nic wsplnego z korporacjonizmem typu faszystowskiego w faszyzmie korporacje

byy tworzone odgrnie, przez omnipotentne i wszechobecne w yciu czowieka pastwo, za
w ustroju dystrybucjonistycznym (korporacyjnym) korporacje zawodowe to ciaa
samorzdne, poredniczce midzy jednostk a pastwem, naturalne grupy spoeczne,
wice si z innymi w organiczn wsplnot narodow, std te sytuacja jest odwrotna ni w
totalitaryzmie faszystowskim to one wsptworz pastwo, formuujc si oddolnie, a do
szczebla centralnego.
Prezes NOP w nastpujcy sposb definiuje istot narodowo-radykalnego, a wic
katolickiego, korporacjonizmu: Rozwizaniem pozytywnym jest oparcie ycia
gospodarczego o system korporacyjny. Jego podstaw jest wasno prywatna i wolno
gospodarcza, utrzymywana w pewnych granicach, poprzez funkcjonowanie korporacji
zawodowych477. Wasno prywatna upowszechniona moliwie najszerzej oraz wolno
ekonomiczna (ograniczona funkcjonowaniem korporacji zawodowych) takie s podstawowe
cechy ustroju korporacyjnego wedug A. Gmurczyka. O ile wasno prywatna jako
fundament owego ustroju nie dziwi ze wzgldu na to, i wasno musi by maksymalnie
upowszechniona, a korporacje zawodowe nie stanowi formy wasnoci (w tym przypadku
kolektywnej), lecz tylko form samorzdu gospodarczego, a wic ich kompetencje dotycz
funkcjonowania danego sektora gospodarki, zarzdzania dan dziedzin produkcji czy usug
zalenie od korporacji, o tyle warto zwrci uwag na zaakcentowanie wolnoci
ekonomicznej. Co prawda mamy tu oczywicie zastrzeenie, i owa wolno ekonomiczna
jest obwarowana licznymi ograniczeniami wynikajcymi wanie z funkcjonowania
korporacji zawodowych, a wic swoboda dziaalnoci gospodarczej przez prywatnych
posiadaczy jest znaczco ograniczona ze wzgldu na bdce prb urzeczywistnienia zasad
moralnych, z ktrych wynika prymat dobra wsplnego korporacje zawodowe, jednake
zaakcentowanie wolnoci ekonomicznej w przypadku korporacjonizmu, ktrego racj
istnienia jest wanie ograniczenie owej wolnoci tak, by bya on zgodna z interesem
spoecznym i nie wizaa si np. z uciskiem pracownikw, moe budzi zdziwienie. Jak wic
widzimy, narodowi radykaowie w tym przypadku uwaaj, i funkcjonowanie korporacji
zawodowych znaczco ograniczajce wszake swobod dysponowania wasnoci,
eliminujce jej egoistyczne uywanie i wpisywanie jej w kontekst dobra spoecznego mimo
wszystko oznacza wolno ekonomiczn, cho oczywicie wolno owa nie ma nic
wsplnego z wolnoci w znaczeniu liberalnym tak, jak prawo do wolnoci jako
niezbywalne prawo czowieka wynikajce z prawa naturalnego, zgodnie z Zasadami
Ideowymi Nacjonalizmu, oznacza swobod dziaania w ramach wyznaczonych przez owo
prawo naturalne, a nie cakowit, oderwan od wszelkich ogranicze samowol, ktr jest w
ujciu narodowo-radykalnym liberalna wizja wolnoci jednostki.
Z kolei korporacje zawodowe jako integralny element dystrybucjonizmu oraz z racji ich
politycznej roli jako organw samorzdu ustroju politycznego charakteryzuje A. Gmurczyk
w taki oto sposb: S to zwizki czce w imi wsplnych interesw i solidarnoci
zawodowej ludzie tego samego zawodu, zarwno pracownikw, jak i pracodawcw. Maj
by one instytucjami prawa publicznego, korzystajcymi z czciowej autonomii ustawowej i
sdowniczej. Nie powinny posiada charakteru podmiotu gospodarczego, co oznacza, i nie
bd mogy prowadzi samodzielnie dziaalnoci gospodarczej, lecz stan jedynie na stray
inicjatyw ekonomicznych, jako swego rodzaju samorzd spoeczno-gospodarczy. Taki ksztat
organizacji ycia gospodarczego zabezpiecza przed interwencjonizmem pastwa, ktre w
gospodarce, w ustroju korporacyjnym, spenia jedynie rol pomocnicz 478. Przyjrzyjmy si
477
478

Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10.

245

bliej powyszej zarysowanej koncepcji korporacji zawodowych generalnie mamy to

powtrzenie tego wszystkiego, co wywnioskowa mona z oceny dorobku teoretycznego oraz
praktycznych, historycznych prb implementacji korporacjonizmu, jakie przedstawilimy
powyej korporacje zawodowe powinny zatem czy pracownikw i pracodawcw danego
zawodu, danej funkcji spoecznej, a wizi cementujc ma by wiadomo przynalenoci
do danego rodowiska zawodowego, wsplnota interesw zawodowych, wynikajcych
wanie z wykonywania owego zawodu, cho oczywicie z racji statusu pracownika i
pracodawcy na innych paszczyznach. Ponadto korporacja zawodowa ma by organem
samorzdu gospodarczego, a wic tworem odrbnym od administracji pastwowej, std
obecny tu postulat, aby korporacje zawodowe posiaday czciow autonomi ustawow i
sdownicz niestety narodowi radykaowie nie precyzuj, co rozumiej pod tym pojciem,
przez co obraz korporacji nie jest tu szczegowo dopracowany. Do innych jej cech naley
take to, i nie bdzie moga ona prowadzi wasnej dziaalnoci gospodarczej niniejsze
zastrzeenie wynika z wasnoci prywatnej jako fundamentu struktury wasnociowej, jako
gwnej siy napdowej ekonomii narodowej. Prowadzenie wasnej dziaalnoci gospodarczej
przez korporacje zawodowe mogoby przecie wiza si np. z posiadaniem wasnoci, a wic
stayby si one faktycznie form spoecznej wasnoci rodkw produkcji, co sprzeczne
byoby z postulatem jak najszerszej dystrybucji wasnoci prywatnej, uwaszczeniem
obywateli pastwa narodowego, czyli czonkw narodu. Korporacje zawodowe maj bowiem
by wycznie samorzdem gospodarczym, dbajcym m.in. o warunki pracy, jako
produkcji, inicjatywy ekonomiczne oraz interesy danego zawodu. Oznacza to, i kompetencje
korporacji musz lee raczej w sferze zarzdzania danym sektorem produkcji lub usug, a
wic regulowa dziaalno prywatnych przedsibiorstw nalecych do owego sektora
zgodnie z interesami caego zawodu, a wic prywatna dziaalno powizana musi by z
interesem wsplnym, tj. korporacyjnym, zawodowym, przy czym w interes danego zawodu,
wyraany przez odpowiednie korporacje musi oczywicie by podporzdkowany interesowi
oglnonarodowego dobro narodu jest wszake dobrem najwyszym w sferze doczesnej, jak
i by oparte na moralnoci chrzecijaskiej, uznawa prymat etyki nad ekonomi. Wreszcie
ostatnia cecha wyraona przez prezesa NOP w powyszym fragmencie jego referatu
wygoszonego na I Kongresie NOP w 1994 r. odnosi si bezporednio do zasady
pomocniczoci ot korporacjonizm, co ciekawe, miaby nie tylko wpywa na dziaalno
prywatnych przedsibiorcw, ograniczajc j poprzez ukierunkowanie jej zgodnie z dobrem
wsplnym, ale take zabezpiecza przez interwencjonizmem pastwa innymi sowy, wedug
NOP korporacjonizm z racji swojego samorzdnego charakteru miaby przej w znacznej
mierze zadania pastwa zwizane z regulacj i kontrol gospodarki w interesie spoecznym
poprzez korporacje zawodowe, regulujce dziaalno ekonomiczn w ramach swoich
zawodw, oglnie miayby sta si swoistym instrumentem kontroli spoecznej (narodowej)
nad gospodark w ten sposb z jednej strony nie mielibymy do czynienia zarwno z
gospodark cakowicie wolnorynkow, ale z drugiej take i z gospodark poddan interwencji
pastwa pastwo zgodnie z zasad pomocniczoci miaoby peni rol pomocnicz, a wic
w tym przypadku ingerowa w sprawy gospodarcze wycznie w sytuacjach dotyczcych
caej narodowej ekonomii pamitajmy przy tym, i jednym z zada aparatu pastwowego
jest przeciwdziaanie zagroeniom militarnym oraz wanie gospodarczym. Pastwo
wkraczaoby zatem w sfer ekonomiczn w przypadku wystpienia zagroe bezpieczestwa
ekonomicznego narodu i pastwa, jak i w innych kwestiach, z ktrymi nie mogyby si
upora korporacje zawodowe. Niestety take i w tej kwestii nie otrzymujemy jasno
sprecyzowanych, bardziej szczegowych zapisw.
Nie znaczy to jednak, i na tym NOP cakowicie zamyka swoje rozwaania na temat
korporacji zawodowych. Jeszcze w jednej kwestii korporacje zawodowe zostaj poruszone.
246

Ot narodowi radykaowie za jedn ze szczeglnych cech narodowo-radykalnego

korporacjonizmu oprcz poszanowania wasnoci prywatnej, prymatu dobra wsplnego i
podporzdkowania ycia gospodarczego katolickim zasadom moralnym uznaj postulat
tzw. zrwnania kapitau z prac. A. Gmurczyk przedstawia j nastpujco: NOP opowiada
si tutaj za zrwnaniem kapitau z prac. Oznacza odrzucenie doktryny >>umowy najmu<<,
ktrej zgodnie hoduj liberaowie i socjalici. Uwaamy, e kady pracownik winien by
wspwacicielem (na rozsdnych, proporcjonalnych zasadach) swego miejsca pracy wraz
z dysponentem kapitau (wacicielem budynkw, maszyn etc.). On bowiem wkada swj
potny kapita prac, wyksztacenie zawodowe bez ktrego dziaalno produkcyjna nie
byaby moliwa. Przyjcie takiego rozwizania gwarantuje przede wszystkim zerwanie z
gospodarcz zasad walki klas (waciciele kontra pracownicy najemni) i czyni gospodark
bardziej efektywn (kady pracuje na swoim i dla siebie) 479. Innymi sowy, korporacjonizm
ma zapewni rwnowag midzy kapitaem (przedsibiorcami) a prac (pracownikami)
utworzenie samorzdnych korporacji zawodowych, czcych wszystkich tych, ktrzy
powizani s z danym zawodem, z danym sektorem produkcji czy usug, z dan funkcja
spoeczn czy to jako pracownicy, czy te jako waciciele (a tym samym jako pracodawcy)
przeamaoby partykularyzmy klasowe i walk klas: zarwno egoizm pracodawcw jako
prywatnych inwestorw, jak i walk toczon przez pracownikw z prywatnymi
przedsibiorcami. W ten sposb narodowi radykaowie pragn przeciwstawi si
uprzywilejowaniu z jednej strony pracodawcw, a z drugiej pracownikw, a zatem
urzeczywistni zasad solidaryzmu spoecznemu, opartemu na harmonii i wsppracy
wszystkich uczestnikw ycia gospodarczego i pracodawcw, i pracownikw na rzecz
dobra wsplnego, interesu spoecznego, a wic w przypadku narodowych radykaw
dobra narodu.
Co ciekawe jednak, owo zrwnanie kapitau z prac, pogodzenie pracodawcw i
pracownikw na fundamencie solidaryzmu spoecznego (cilej narodowego w tym
przypadku, gdy to nard jest ow najwysz form spoecznego wspycia) w koncepcjach
NOP ma likwidowa umow najmu ot korporacje zawodowe miayby zapewnia
swoiste uwaszczenie pracownikw, wytworzy wrd pracownikw danego zakadu pracy
poczucie wspodpowiedzialnoci i wspwasnoci. Oznacza to take, i stworzenie
korporacji zawodowych wizaoby si rwnie z upowszechnieniem wasnoci, a wic byyby
one poniekd formami uwaszczenia w tym przypadku uwaszczenia pracownikw. Warto
tu zreszt zaznaczy, i w jednym ze swoich artykuw R. Larkowski opowiedzia si w tym
kontekcie oparciem si na zwizkach zawodowych oraz za akcjonariatem pracowniczym:
Jednoczenie musimy odrzuci kamstwa ydomasoskiej propagandy o rzekomym
socjalizmie warstw robotniczych narodu. Przedstawicielstwa zwizkowe chc zapewni
zaogom korzystanie z rnych form akcjonariatw pracowniczych, czy szerzej z
powszechnego uwaszczenia majtku narodowego. Ma to wszelkie znamiona tak
reklamowanej samorzdnoci i jest przeciwne koncepcjom wielkiego kapitau, ktry z zasady
tworzy bezosobowe i antynarodowe koncerny, zadziwiajco podobne do kolosalnych form
gospodarczo-przemysowych komunizmu. () Narodowy radykalizm, realizujcy program
duchowego odrodzenia czowieka, staje w tym wypadku w jednym szeregu z narodowym
syndykalizmem, ktry dy ku narodowo-spoecznej sprawiedliwoci w dziedzinie
gospodarki i ekonomii480. Ponadto jak stwierdzi prezes NOP w przytoczonym fragmencie
wystpienia na I Europejskim Rewolucyjnym Obozie Letnim Trzeciej Pozycji Krzy i
Miecz w 1999 r., pracownicy wnosz w proces funkcjonowania danego przedsibiorstwa,
479

A. Gmurczyk, Nowy nacjonalizm Narodowa Rewolucja XXI wieku, Szczerbiec, 1999, nr 8 10 (94
96), s. 6.
480
R. Larkowski, Aryjski front walki, Szczerbiec, 1995, nr 10 11, s. 5.

247

bdcego ich miejscem pracy, take pewien kapita, ktrym jest ich wasna sia robocza, ich
wasna prac, jak rwnie kwalifikacje, dowiadczenie, wyksztacenie itd. Std te w ramach
korporacji zawodowej pracownicy mieliby na proporcjonalnych zasadach sta si w pewien
sposb wspwacicielami swojego zakadu pracy. C to konkretnie oznacza? A. Gmurczyk
ucila w postulat w nastpujcy sposb: Uwaamy, e naley wprowadzi udzia
pracownikw zabezpieczony prawnie w dochodach z produkcji. W tym przypadku umowa
najmu staaby si de facto tytuem do udziau w owocach produkcji, a wic udziau w
zyskach. Ale take w stratach. Nie moe zaistnie bowiem sytuacja, w ktrej tylko jedna ze
stron posiada uprzywilejowan pozycj. Denie do tego, by pracownikom zapewni jedynie
udzia w dochodach, a uwalnia ich od konsekwencji strat byoby podejciem faworyzujcym
jedn grup kosztem drugiej, byoby podejciem klasowym, a wic antynarodowym 481. To
wanie dopuszczenie pracownikw do zyskw oraz co warto podkreli strat
finansowych pewn formu powszechnego uwaszczenia w tym przypadku wizaoby si z
dystrybucj wasnoci wrd tych, ktrych nie sta byoby na prowadzenie wasnej
dziaalnoci gospodarczej, a wic zmuszeni byliby zatrudni si w przedsibiorstwach
bdcych czyj wasnoci. W takie sytuacji poniekd rwnie zostaliby uwaszczeni, staja
si w pewien sposb wspwacicielami swojego miejsca pracy wanie poprzez
uczestnictwo w podziale zyskw przedsibiorstwa, jak te i wsplne ponoszenie strat. Takie
rozwizanie wedug NOP znacznie zwizaoby zaog pracownicz ze swoim miejscem
pracy, przyczynioby si do solidarnoci ze swoim pracodawc i poczuciem
wspodpowiedzialnoci za przedsibiorstwo, w ktrym pracuj, poczu si poniekd jako
jego faktyczni wspwaciciele.
Zrwnanie kapitau i pracy oprcz owego uczestnictwa pracownikw w zyskach oraz
stratach przedsibiorstwa wie si z jeszcze jedn, niezmiernie wan cech: Postulat
zrwnania kapitau z prac, a wic dziaanie o znaczeniu rewolucyjnym w stosunku do
istniejcych ukadw, nie oznacza zarazem cakowitej anarchizacji ycia gospodarczego. W
kadym ustroju, bez wzgldu na jego charakter, s dwie sprawy oczywiste: inicjatywa
produkcji naley do dysponenta kapitau martwego (pienidze, ziemia, maszyny etc.).
Podobnie ma si sprawa z kierownictwem produkcji w innym wypadku nastpiby chaos i
zaamanie si produkcji. To waciciel ponosi gwne ryzyko. Wspzarzdzanie przynosi
zwykle wicej szkody, ni poytku482. O ile pierwsza cecha owego postulatu bya
rzeczywicie zrwnaniem kapitau, czyli pracodawcy jako prywatnego przedsibiorcy, z
prac, czyli pracownikami, a zatem wynikaa z uznania pracy jako swego rodzaju rwnie
kapitau wnoszonego do dziaalnoci ekonomicznej, co znajdowao swoj konkretyzacj w
dopuszczeniu pracownikw do udziau w zyskach i stratach przedsibiorstwa, o tyle w tym
przypadku w postulat zostaje obwarowany zastrzeeniem, ktre faktycznie uprzywilejowuje
pracodawc prywatnego waciciela. W przypadku wspuczestnictwa pracodawcy i
pracownikw w zyskach i stratach przedsibiorstwa widzimy rzeczywicie pewne zrwnanie
kapitau z prac przynajmniej w swym oglnym zarysie, gdy wszake nie otrzymujemy tu
konkretnie informacji, w jakim stopniu pracownicy mieliby by dopuszczeni do tyche
zyskw, czy te w jakim stopniu mieliby ponosi straty przedsibiorstwa jednake w
dziedzinie inicjatywy ekonomicznej oraz oglnym kierowaniu przedsibiorstwem ju
ewidentna jest pewna hierarchia. W tym przypadku nie ulega bowiem wtpliwoci, i
korporacjonizm to jednak nie syndykalizm (zatem wbrew temu, co wyrazi przytoczony
wyej R. Larkowski) pracownicy maj mie zagwarantowane prawo do uczestnictwa w
zyskach i stratach przedsibiorstwa, wsppracowa maj z pracodawc na fundamencie
481
482

Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.
Tame, s. 10

248

solidaryzmu narodowego, partnerstwa spoecznego, braterstwa i pokoju klasowego, ale

zarzdzanie przedsibiorstwem, inicjatywy ekonomiczne bezapelacyjnie nale wycznie do
pracodawcy. Pracownicy tym samym wyczeni zostaj z zarzdzania zakadem prezes
NOP otwarcie zreszt odrzuca tutaj moliwo wspzarzdzania dodajmy, e dziki
takiemu rozwizaniu NOP kieruje si bardziej na prawo wobec innych,
zachodnioeuropejskich ugrupowa tercerystycznych, dla ktrych granice midzy
korporacjonizmem a syndykalizmem czstokro zacieraj si koncepcje wielu grup
tercerystycznych, szczeglnie z krajw romaskich (Francja, Hiszpania) rwnie akcentuj
odrzucenie liberalizmu, jak i marksizmu, a wic egoizmu, atomizacji spoecznej i
nieskrpowanej konkurencji z jednej strony oraz walki klas z drugiej, ale rwnie domagaj
si wprowadzenia mechanizmw demokracji ekonomicznej do procesu zarzdzania
gospodark, w tym wanie poprzez dopuszczenie pracownikw do wspzarzdzania, a w
wielkich przedsibiorstwach, stanowicych wasno pastwow do penego zarzdzania483.
Korporacje w narodowo-radykalnym ustroju zatem zabezpieczaj take, jak si okazuje,
przed jeszcze dalej mogcymi i rozwizaniami, a mianowicie przez wspzarzdzaniem
korporacjonizm NOP w tym akurat przypadku stawia barier przed koncepcjami
syndykalistycznymi, domagajcymi si wpywu na zarzdzanie przedsibiorstwem,
kierowaniem jego produkcj, a przeto uprzywilejowuje pracodawcw w tej kwestii:
wspuczestnictwo pracownikw i prywatnego przedsibiorcy jako ich pracodawcy w
zyskach, ale take i stratach tak; dopuszczenie pracownikw do zarzdzania, do
decydowania o inicjatywach ekonomicznych, kierunkach produkcji ju nie tak mona by
streci konkretne rozwizania w narodowo-radykalnej koncepcji zrwnania kapitau z prac
poprzez korporacje zawodowe jako samorzd gospodarczy.
W kwestii niniejszej pozostaje jednak jeszcze jedna kwestia dotyczca zrwnania kapitau
z prac kwestia, ktra wedug A. Gmurczyka dotyczy decyzji tak pracodawcy, jak i
pracownikw: Natomiast rzecz zupenie jasn jest to, e o likwidacji zakadu decydowa
mog jedynie przedstawiciele obu kapitaw. To oczywiste, e zamknicie przedsibiorstwa
przynosi strat wacicielowi kapitau martwego, ale rwnie strat konkretn ponosi
pracownik. A take cae spoeczestwo, ktre podporzdkowane zasadzie wiadcze
socjalnych pada ofiar zwikszonego obcienia podatkowego na korzy pozbawionych
pracy484. Tutaj z kolei otrzymujemy dopuszczenie pracownikw do podejmowania decyzji o
likwidacji przedsibiorstwa oznacza to, e jedynie za zgod zaogi pracowniczej waciciel
zakadu moe ogosi jego upado i zamkn go, gdy sprawa dotyczy wszystkich
uczestnikw procesu produkcji danego przedsibiorstwa, a wic i pracownikw, ktrych
praca, wiedza, kwalifikacje itd. dla prezesa NOP rwnie s pewn form kapitau. Tym
samym idea zrwnania kapitau z prac poprzez korporacje zawodowe, ktra to idea za punkt
wyjcia uznaje potraktowanie pracy jako swoistej formy kapitau, opiera si na powyszych
trzech rozwizaniach:
- uczestnictwo pracownikw w dochodach, zyskach przedsibiorstwa, jak i jego stratach
bdce swoist formu ich uwaszczenia, a zatem poniekd i zniesieniem umowy najmu;
- uczestnictwo pracownikw w podjciu decyzji o likwidacji przedsibiorstwa;
- przyznanie wycznie pracodawcy sfery zarzdzania przedsibiorstwem, kierowania jego
produkcj, podejmowania inicjatyw ekonomicznych.
Jak wic wyranie widzimy, tylko w niektrych dziedzinach funkcjonowania
przedsibiorstwa mamy do czynienia z autentyczn rwnoci midzy pracownikami a
483

Niniejsze idee oczywicie gosz ugrupowania tercerystyczne opowiadajce si za socjalizmem kom

unitarnym, czy solidarystycznym, jak np. Nouvelle Rsistance, Parti Communautaire National-europen,
Alternativa Europea czy Movimiento Social Republicano.
484
Podstawy ustroju korporacyjnego. Referat Adama Gmurczyka, Szczerbiec, 1994, nr 11 (37), s. 10.

249

pracodawc, czyli prywatnym przedsibiorc (zaznaczmy przy tym po raz kolejny, i

przynajmniej w oglnych zaoeniach, gdy np. nie otrzymujemy wszake szczegowych
informacji odnonie do stopnia, w jakim pracownicy mieliby si dzieli si z wasnym
pracodawc zyskami i stratami przedsibiorstwa, a wic nie ma do koca pewnoci, czy
rzeczywicie byby to rwny wspudzia w zyskach i stratach). Pracownicy wsplnie z
pracodawc mieliby dzieli si zyskami przedsibiorstwa, jak i wsplnie ponosi straty, a
zatem i ponosi wspodpowiedzialno za jego funkcjonowanie, jak rwnie wsplnie
mieliby decydowa o likwidacji przedsibiorstwa. Jednake w przypadku zarzdzania
przedsibiorstwem, podejmowania decyzji odnonie do kierunkw produkcji, inicjatywach
ekonomicznych kwestia niniejsza ley wycznie w gestii prywatnego waciciela, czyli
pracodawcy jako temu, ktry stworzy owo przedsibiorstwo i wnosi niezbdny kapita
martwy (finanse, maszyny, ziemi itd.).
Ustrj dystrybucjonistyczny (korporacyjny) w ideach NOP opiera si zatem na
fundamencie prymatu moralnoci chrzecijaskiej nad ekonomi, podporzdkowaniem
gospodarki zasadom moralnym pyncym z religii katolickiej, umiejscowieniem ekonomii na
odpowiednim miejscu w hierarchii ludzkich potrzeb i sfer dziaalnoci a wic z
przyznaniem pierwszestwa potrzebom duchowym, gospodarce za jako sferze zwizanej z
zaspokajaniem potrzeb stricte materialnych, wynikajcych z biologicznego przetrwania
czowieka, miejsce drugorzdne wobec kwestii duchowoci. Co wicej, z zasad moralnych
wynika take postulat prymatu dobra wsplnego, na czele z dobrem narodu, a wic
odrzucenie zarwno liberalnego indywidualizmu, absolutyzujcego wolno jednostki,
nieskrpowan konkurencj i emancypujc ekonomi spod wizw narzuconych jej przez
inne dziedziny aktywnoci ludzkiej (np. ramy wyznaczone przez moralno), jak i
marksistowskiego kolektywizmu, postulujcego walk klas, zniesienie wasnoci prywatnej i
egalitaryzacj spoeczestwa. Gwnym cechami owego ustroju spoeczno-ekonomicznego,
jeli chodzi o jego struktur, s:
- decentralizacja gospodarcza poprzez upowszechnienie wasnoci prywatnej w rezultacie
czego gospodarka bdzie opiera si na wielu rodzimych, maych przedsibiorstwach
prywatnych, czstokro wprost o rodzinnym charakterze;
- korporacjonizm utworzenie korporacji zawodowych jako organw samorzdu
gospodarczego, a wic niezalenych od pastwa, ktre opierajc si na zasadzie solidaryzmu
narodowego, partnerstwa, braterstwa, solidarnoci spoecznej wizayby w swoich strukturach
zarwno pracownikw, jak i prywatnych wacicieli z danego zawodu, z danej funkcji
spoecznej, akcentujc wsplnot interesw zawodowych, a zatem przeamujc walk klas
oraz egoizm i absolutyzacj zysku przedsibiorcw, jak rwnie zapewnia zrwnanie kapitau
z prac poprzez uczestnictwo pracownikw w zyskach i stratach przedsibiorstwach
(poniekd uwaszczajc ich w ten wanie sposb wedug narodowych radykaw). Tak
przedstawiony przez NOP ustrj spoeczno-ekonomiczny jest naturalnym dopenieniem
ustroju politycznego: decentralizacja gospodarcza w naturalny sposb czy si z
decentralizacj polityczn. Co wicej, dystrybucjonizm (korporacjonizm) w pogldach
narodowo-radykalnych oczywicie wynika z wizji spoeczestwa organicznego, nie
sprowadzonego wycznie do sumy luno powizanych, niezalenych, wolnych jednostek,
kierujcych si wasnym interesem, ani te takiego, ktre rwnoznaczne jest z ujednoliconym,
homogenicznym, cakowicie egalitarnym kolektywem.
Przyjrzyjmy si z kolei postulatom bardziej szczegowym, a mianowicie programowym
odnonie do sfery gospodarki, zawartym w Zasadach Programowych Narodowego
Odrodzenia Polski. Przypomnijmy w tym miejscu to, co wskazalimy ju przy analizie
ustroju politycznego w narodowo-radykalnych ideach NOP (a wic ideach polskich
narodowych radykaw) ot za gwny cel w owym dokumencie uznano stworzenie
250

Nowe Pastwa, ktre oparte zostaoby na fundamencie cywilizacji aciskiej. Za jeden z

jego integralnych elementw wskazano wanie decentralizacj polityczn i gospodarcz oraz
upowszechnienie wasnoci. Przypomnijmy stosowny fragment dla lepszego zobrazowania
owego strategicznego celu:
- decentralizacja w sferze spoeczno-politycznej i gospodarczej, promujca wsplnoty
lokalne i zawodowe, jako istotny element rzdw Pastwie;
- zrwnanie kapitau z prac oraz na tej bazie upowszechnienie wasnoci prywatnej, a wic w
konsekwencji zasadnicze ograniczenie koncentracji wasnoci w rkach Pastwa i kapitau
anonimowego485.
Otrzymujemy w powyszym zapisie dokadnie to, co przedstawilimy powyej: korporacje
zawodowe jako samorzd gospodarczy, ktry z racji bycia organiczn czci wsplnoty
narodowej powinien rwnie oczywicie z innym ciaem poredniczcym, tj. samorzdem
terytorialnym peni donios rol polityczn, tzn. ksztatowa ustrj polityczny rzdw
powszechnych, postulat zrwnania kapitau z prac (bdcy pewn form dystrybucji
wasnoci, oraz wanie upowszechnienie wasnoci, ktre nie dopuci do koncentracji
wasnoci w rku oligarchii czy to prywatnych kapitalistw (cilej przedstawicieli
nielicznych, wielkich koncernw, czstokro ponadnarodowych), czy te biurokracji
pastwowej (w przypadku upastwowienia wasnoci).
Skupmy swoj uwag zatem na postulatach, ktre naley w pierwszym rzdzie
wprowadzi wedug NOP, aby podj budow Nowego Pastwa, a zatem i ustroju
dystrybucjonistycznego (korporacyjnego) w gospodarce. Pierwszy postulat w tej materii nie
powinien wzbudza zdziwienia: 2. uporzdkowanie stosunkw wasnociowych, przede
wszystkim poprzez wprowadzenie w kraju zasad powszechnego uwaszczenia oraz
przeprowadzenie reprywatyzacji zagrabionego i wyprzedanego ponadnarodowym molochom
gospodarczym majtku narodowego; wanym elementem jest zabezpieczenie wasnoci
prywatnej ziemi i zablokowanie procesw tzw. pegeeryzacji, polegajcych na niszczeniu
drobnych i rednich gospodarstw rolnych, zastpowanych >>fabrykami<< rolniczymi486.
Powyszy punkt dotyczy wanie fundamentalnego dla dystrybucjonizmu procesu dystrybucji,
czyli upowszechnienia wasnoci w tym przypadku wystpuje w postulat pod dwoma
hasami: powszechnego uwaszczenia oraz na co szczeglnie warto zwrci uwag
reprywatyzacji. w ostatni postulat, dotyczcy reprywatyzacji majtku narodowego
odsprzedanego wielkim, ponadnarodowym koncernom, a wic przedstawicielom kapitau
obcego, niepolskiego, wskazuje na to, jak mocno NOP przywizany jest do wasnoci
prywatnej jako fundamentu ustroju spoeczno-gospodarczego. Ot majtek narodowy
wedug narodowych radykaw, ktry w procesie transformacji ustrojowej, a zatem i w
procesie przemian gospodarczych od planowej i upastwowionej gospodarki do gospodarki
kapitalistycznej (w wizji NOP gospodarki opartej na koncentracji wasnoci w rkach elity
kapitalistycznej, rekrutujcej si m.in. z dawnych opozycjonistw i czonkw partii
komunistycznej, ktra to elita dokonaa wyprzeday czci dotychczasowego majtku na
rzecz obcego kapitau). Mona na podstawie tego wysnu wniosek, i przedsibiorstwa, ktre
zostay wykupione przez zagraniczne koncerny, naley zatem zdaniem narodowych
radykaw nie tylko z powrotem przej np. poprzez ich wywaszczenie i nacjonalizacj
(upastwowienie), ale take w dalszej kolejnoci powinny zosta sprywatyzowane, przy
czym owa prywatyzacja powinna dotyczy tylko polskich przedsibiorcw. Jak wic
widzimy, po raz kolejny faktycznie mamy do czynienia z zaakcentowaniem roli prywatnych
przedsibiorcw w koncepcjach NOP, przez co nie powinno dziwi, i w latach
485
486

Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 30.
Tame, s. 31.

251

dziewidziesitych w szeregach partii znajdowali si dziaacze, ktrzy dystrybucjonizm

NOP interpretowali w stricte liberalnych kategoriach, a wic jako autentyczny,
wolnorynkowy kapitalizm, pozbawiony oligarchicznej dominacji kilku kapitalistw,
powizanych z administracj pastwow i hamujcych prawdziwie woln konkurencj. Co
wicej, w niniejszym punkcie mamy take zaakcentowanie roli maych i rednich
przedsibiorstw w gospodarce rolnej tutaj zdaniem polskich narodowych radykaw naley
unika wielkich, nowoczesnych, czstokro stosujcych technologi szkodliw dla
rodowiska naturalnego przedsibiorstw487.
Kolejny punkt postulatw programowych NOP dotyczy obcienia podatkowego Polakw.
W punkcie trzecim czytamy bowiem: 3. uporzdkowanie systemu podatkowego:
bezzasadnie wysokie podatki od dochodw, podatki porednie (VAT i akcyzy na cz
towarw), jako konserwujce bied Polakw i uniemoliwiajce rozwj ich aktywnoci
ekonomicznej, musz zosta zlikwidowane wpywy z tytuu podatkw przeznaczone s
dzisiaj w duej czci na obsug biurokracji pastwowej i nie istnieje adna logiczna
przyczyna ich utrzymywania w obecnej postaci; konieczne jest zniesienie rwnie podatku
dochodowego od rent, emerytur i spadkw488. Powyszy postulat z powodzeniem mgby
zosta wyraony przez rodowisko opierajce si na klasycznym liberalizmie ekonomicznym
wszak niskie podatki to postulat wielu ugrupowa opowiadajcych si za ekonomi
wolnorynkow, bez interwencjonizmu pastwa w funkcjonowanie mechanizmu
wolnorynkowego. NOP opowiada si tutaj za rozwizaniami pokrewnymi tym, ktre
wysuwaj zwolennicy ekonomicznego liberalizmu: obnienie wysokoci podatku
dochodowego, likwidacja podatkw porednich, zwolnienie od podatku dochodowego
emerytur, rent i spadkw. Co wicej, nawet wskazana tu motywacja takiego drastycznego
posunicia jest zgodna z rozwizaniami liberalnymi mowa jest bowiem o utrzymaniu
rozbudowanej biurokracji pastwowej, o ucisku ekonomicznym, przyczyniajcym si do
ndzy Polakw oraz co wanie warte podkrelenia hamujce rozwj ich dziaalnoci
ekonomicznej. Obecny system podatkowy jest tu bowiem potraktowany jako narzdzie ucisku
wywaszczonego narodu polskiego przez ow kast biurokratyczno-polityczn, jak
nazywana jest w niniejszym dokumencie klasa kapitalistyczna rzdzca niepodzielnie we
wspczesnej Polsce. A. Gmurczyk zreszt poruszy w problem w 2000 r., gdy otwarcie
powiza obnienie podatkw z upowszechnieniem wasnoci: Ustawa uwaszczeniowa wol
Aleksandra Kwaniewskiego zostaa wyrzucona do kosza. Decyzja ta akurat nie dziwi, nie
tylko dlatego, e obecny prezydent caym sercem i dusz naley do formacji nastawionej na
wyniszczenie narodu, lecz z tego prostego faktu, e caa demokratyczna kasta polityczna
(ktr tworzy zgodnie i lewica, i prawica) nie jest zainteresowana tym, by Polacy w
jakimkolwiek stopniu zyskali poczucie bezpieczestwa materialnego 489. Dalej w niniejszym
tekcie czytamy ju odnonie do kwestii podatkw: Po akcyzie i VAT-cie, podatek
katastralny jest kolejn metod sprowadzenia do poziomu ebrakw wszystkich zwykych
ludzi. Jego zasada jest psota: maj by nim oboone wszelkie nieruchomoci prywatne
budynki i lokale mieszkalne, gospodarcze oraz grunty. Pacony bdzie wedug stawki
487

Warto w tym kontekcie wspomnie o sprzeciwie narodowych radykaw wobec wszelkich technologii
szkodliwych dla zdrowia ludzkiego, jak i rodowiska naturalnego, a take wobec ywnoci modyfikowanej
genetycznie (tzw. GMO). Portal Nacjonalista.pl czstokro publikuje materiay zwizane z niniejsz tematyk,
uprzednio pojawiajce si na innych stornach internetowych. Zob. np. B. Koniuch, Kilka sw o GMO,
http://www.nacjonalista.pl/2011/09/26/boguslaw-koniuch-kilka-slow-o-gmo/, dostp z dn. 03.09.2011; Senat RP
przyj ustaw dopuszczajc GMO w Polsce, http://www.nacjonalista.pl/2011/08/01/senat-rp-przyjal-ustawedopuszczajaca-gmo-w-polsce/,
dostpz
dn.
03.09.2011;
Zabjczy
preparat
Monsanto?,
http://www.nacjonalista.pl/2011/10/25/zabojczy-preparat-monsanto/, dostp z dn. 03.09.2011.
488
Tame, s. 31.
489
A. Gmurczyk, Pastwo okupacyjne, Szczerbiec, 2000, nr 1 2 (105 107), s. 3.

252

wynoszcej w etapie pocztkowym (pniej ma by podwyszana) ok. 2%. () Pytanie za

sto zotych: jak wielu Polakw w takiej sytuacji bdzie w stanie utrzyma przy sobie
nieruchomo? Oczywicie poza tymi, ktrym z racji >>penionych funkcji politycznych i
spoecznych<< przysugiwa bd zwolnienia, ulgi i odpisy? Wydaje si, e nie bdzie to
grupa zbyt liczna, a ci, co przetrwaj, okupi to ogromnym wysikiem i cierpieniem caych
rodzin490. I konkluduje: Dla prawicy i lewicy czowiek posiadajcy to element nie tylko
zbdny, ale przede wszystkim niebezpieczny i wywrotowy. Bo kady, kto yje na swoim,
kady kto ma wiadomo ekonomicznego bezpieczestwa swojego i swoich bliskich, jest
istot woln, trudn do zastraszenia i nieskor do podporzdkowania si innym wbrew swojej
woli. Krtko mwic: to wrg Systemu, ktry wszak moe funkcjonowa tylko i wycznie
dziki upodlaniu czowieka 491. Obecny system podatkowy zatem dla narodowych radykaw
to narzdzie ucisku ekonomicznego stosowanego przez pastwo, ktrym rzdzi wycznie
elita kapitalistyczna. w ucisk podatkowy ma za zadanie nie tylko zanianie poziomu
materialnego bytu Polakw, ale take skuteczne blokowanie wszelkich inicjatyw
ekonomicznych, a wic wanie powstawanie wielu maych firm rodzimych, ktre mogyby
zagrozi dominujcej pozycji na rynku nielicznym, wielkim potentatom, czstokro
zagranicznym. Oczywicie nie oznacza to, i akurat w tym punkcie narodowi radykaowie
nagle okazuj si by ekonomicznymi liberaami domaganie si gruntownej przebudowy
systemu podatkowego w celu jego znaczcego obnienia i w zwizku z tym zerwania z
dawieniem dziaalnoci ekonomicznej samo w sobie wszake jeszcze nie jest stricte
liberalnym rozwizaniem, to niemniej jednak pewne zblienie w propagowaniu owych hase
jest tu widoczne, cho oczywicie narodowi radykaowie z NOP czyni to w pozycji
odmiennych ideowo od liberalizmu.
Kolejny punkt Zasad Programowych Narodowego Odrodzenia Polski odnoszcy si do
postulatw programowych zwizanych ze sfer spoeczno-gospodarcz wie si z
funkcjonowaniem systemu bankowego, a brzmi on nastpujco: 4. wprowadzenie cisej
kontroli bankw dla zapewnienia niskiego oprocentowania kredytw, a take dla ich
powszechnej dostpnoci492. Tene z kolei postulat wskazuje na gotowo narodowych
radykaw do posuni etatystycznych. Jak pamitamy z Deklaracji Zasad Trzeciej Pozycji,
zagroenie dla istnienia caych narodw, czy pastw pynce ze strony bankw jest
wyjtkowo mocno podkrelane przez trzeciopozycjonistw nie tylko polskich banki
stanowi newralgiczny element w globalnym kapitalizmie wspczesnym, a ich
funkcjonowanie z racji stosowania tzw. lichwy dalekie jest od chrzecijaskich zasad
moralnych, a zatem i od prawdziwej, tradycyjnej wizji adu. Std te system bankowy naley
podda kontroli, by suy dobru narodowemu to z kolei oznacza, i owa kontrola powinna
by sprawowana oczywicie przez pastwo jako struktur stworzon przez nard w celu
zachowania wasnego bytu. Niestety brak jest tutaj bardziej konkretnych wskazwek odnonie
do charakteru owej kontroli nie otrzymujemy tutaj np. sprecyzowania charakteru wasnoci
bankw, tj. czy maj by upastwowione, czy te mog pozosta w rkach prywatnych,
poddanych jednake kontroli ze strony pastwa w kwestii ich funkcjonowania. Otrzymujemy
za to otwarcie postawiony postulat odnonie do polityki kredytowej, ktra musi by
prowadzona przez banki pozostajce pod jakkolwiek rozumian kontrol narodu: ich
dziaalno ma opiera si na udzielaniu powszechnie dostpnych i nisko oprocentowanych
kredytw, przez co bd mogy m.in. stymulowa rozwj polskiej przedsibiorczoci. Innymi
sowy, banki maj suy polskiej, narodowej gospodarce, a nie odwrotnie.

490

Tame, s. 3.
Tame, s. 3.
492
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009, nr 1, s. 31.
491

253

Ostatni postulat odnoszcy si do spraw spoeczno-gospodarczych jest do specyficzny,

gdy na pozr nie jest zwizany z wizj ustroju alternatywnego wobec kapitalizmu, jak i
socjalizmu. Ot punkt pity brzmi nastpujco: 5. zaprzestanie tak zwanych spat
zaduenia zagranicznego: poyczki zacignite przez wadze komunistyczne w epoce PRL,
dawno zreszt ju spacone w formie odsetek, nie mog w aden sposb obcia obywateli
Pastwa Polskiego jest to niezgodne zarwno z prawem midzynarodowym, jak i
moralnym; dotyczy to take spaty poyczek zaciganych w ostatnich latach na wasne
potrzeby przez reimy demoliberalne 493. Taki zapis wiadczy o bezwzgldnym zerwaniu z
dorobkiem tak czasw Polski realnego socjalizmu, jak i III RP, rwnie w dziedzinie
zobowiza finansowych narodowi radykaowie z racji tego, i Nowe Pastwo, nowa
Polska rzdw powszechnych, przysze Narodowe Pastwo Korporacyjne bdzie
zbudowane drog Rewolucji Narodowej, czyli przebudowy caoksztatu ycia spoecznego, na
czele z transformacj wiadomoci zbiorowej narodu, z odrodzeniem ducha narodowego,
samowiadomoci narodowej Polakw, si rzeczy musi zerwa z jakimkolwiek spadkiem po
tyche antynarodowych w swej istocie ustrojach. Oznacza to take, i wanie poyczki
zacignite przez wadze tyche ustrojw nie mog zosta uznane za wci obowizujce
wszake zacignite zostay one przez elity, ktre rzdziy poprzez odpowiadajcy im ustrj
kosztem dobrobytu szerokich rzesz narodu, a wic nie byy one zacignite przez wadze
powoane i reprezentujce nard polski. Co wicej, takie rozwizanie znacznie poprawioby
stan budetu Nowego Pastwa ju na pocztku jego funkcjonowania.
Warto niejako na zakoczenie wskaza rnice midzy koncepcjami polskich narodowych
radykaw z NOP a koncepcjami trzeciopozycjonistw brytyjskich. Uka nam on
elastyczno idei Trzeciej Pozycji, ktre nie stanowi sztywnego gorsetu doktrynalnego,
lecz zostaj zsyntetyzowane z dowiadczeniami historycznymi, z tradycjami ideowopolitycznymi ruchw nacjonalistycznych z danego kraju, jak wanie dzieje si to w
przypadku polskim, gdzie to narodowy radykalizm jest rdzeniem polskiego odpowiednika
Trzeciej Pozycji. Oczywicie narzuca si tutaj pytanie: czy wizja owego ustroju cakowicie
zbiena jest z koncepcjami brytyjskich trzeciopozycjonistw? Kwestia niniejsza prezentuje
si podobnie jak w przypadku wizji ustroju politycznego widoczne s oczywiste
podobiestwa ze wzgldu na rda inspiracji i podstawowe zaoenia ideowe ustroju
spoeczno-gospodarczego, jednake narodowi radykaowie wprowadzaj take do owych
wsplnych z trzeciopozycjonistami brytyjskimi idei wasne koncepcje, ktre ju wyrniaj
wizj narodowo-radykaln od brytyjskiego pierwowzoru. Tak jak NOP prezentuje wasn
wizj rzdw powszechnych, tak te przedstawia wasn wizj dystrybucjonizmu
(korporacjonizmu). Na czym polegaj owe rnice?
Ot po pierwsze, narodowi radykaowie, mimo i odrzucaj kapitalizm, nie
charakteryzuj si, co moglimy zauway choby na podstawie przytoczonych fragmentw
odpowiednich rde (dlatego te owe rnice midzy brytyjskimi trzeciopozycjonistami a
narodowymi radykaami w niniejszej sferze prezentujemy w niniejszym podsumowaniu)
terminologi upodabniajc ich do rodowisk radykalnej lewicy nie ma w tekstach
narodowo-radykalnych postulatw mogcych sprawia wraenie plagiatu hase radykalnie
lewicowych. Zwrmy choby uwag, i w materiaach NOP wrcz brak jest idei spoecznej
sprawiedliwoci, tak bardzo obecnej wszake u Brytyjczykw wszake w pogldach
trzeciopozycyjnych Narodowa Wolno i Spoeczna Sprawiedliwo id ze sob w parze jako
czoowe idee, jak i generalnie w zachodnioeuropejskim terceryzmie. Take brak jest hase
odwoujcych si do postaw roszczeniowych, rewindykacyjnych ze strony rodowisk
pracowniczych. Szczeglnie narodowo-radykalna wizja korporacjonizmu jest tu wielce
493

Tame, s. 31.

254

doniosa jak zauwaylimy, nie jest to aden wariant syndykalizmu, oddajcego

zarzdzanie, czy nawet tylko dopuszczajcy do zarzdzania (a wic w ramach
wspzarzdzania) pracownikw przedsibiorstwa. Pracownicy maj co prawda uczestniczy
w zyskach firmy, jak i wspdecydowa z pracodawc w kwestii jej likwidacji, lecz maj
rwnie uczestniczy w jej stratach, a take nie maj mie wpywu na zarzdzanie
przedsibiorstwem o kierunkach i organizacji produkcji, inicjatywach ekonomicznych firmy
decydowa moe tylko waciciel, a zatem pracodawca. Zrwnanie kapitau z prac dotyczy
de facto tylko niektrych kwestii, w innych jak wanie zarzdzanie zakadem prym wiod
przedsibiorcy. Widoczne jest zatem ze wzgldu na upowszechnienie wasnoci prywatnej
jako gwn cech ustroju dystrybucjonistycznego przyznanie wiodcej roli w ekonomii
narodowej mimo wszystko prywatnym przedsibiorcom. Zdecydowanie odrnia to NOP
zwaszcza od tych organizacji tercerystycznych, ktre sigaj mimo deklarowanego
solidaryzmu spoecznego i powizania z nim sprawiedliwoci spoecznej, jak i odrzucenia
marksistowskiej idei walki klas po hasa syndykalistyczne, socjalistyczne lub chocia
rewindykacyjne i jednoznacznie opowiadaj si za interesami rodowisk pracowniczych.
Wreszcie narodowi radykaowie otwarcie wyraaj si o niechci do zrwnania
dochodowego, do postulatw egalitarnych, akcentujc konieczno utrzymania nierwnoci
spoeczno-ekonomicznych, co take odrnia NOP od innych organizacji trzeciopozycyjnych
z Wysp Brytyjskich, unikajcych tak bezporedniej antyegalitarnej retoryki, koncentrujcej
kwestie rwnoci/nierwnoci spoecznej na odwoaniu si do idei spoecznej
sprawiedliwoci, powizanej z solidarnoci spoeczn i rwnoci szans.
Po drugie, NOP gosi postulaty programowe, ktre zbliaj t parti niekiedy do koncepcji
liberalnych, zwaszcza w sferze polityki podatkowej drastyczne obnienie podatkw,
likwidacja podatkw porednich, motywowane walk z uciskiem ekonomicznym pastwa,
dawieniem swobody dziaalnoci ekonomicznej, utrzymywaniem za owe wysokie podatki
rozbudowan biurokracj pastwow mogyby znale uznanie dla zwolennikw gospodarki
liberalnej, wolnorynkowej, z maksymalnie ograniczon rol pastwa. Take i generalnie
antyetatystyczne nastawienie caoci koncepcji narodowo-radykalnych, wyraajce si w
podkrelaniu pomocniczej roli pastwa w gospodarce i zabezpieczeniu przed
interwencjonizmem pastwowym jednoznacznie odrnia NOP na tle innych ugrupowa
trzeciopozycyjnych, a tym bardziej caego zachodnioeuropejskiego terceryzmu.
Po trzecie i jest to rnica najbardziej znaczca odnonie do koncepcji brytyjskich brak
jest w polskiej wizji dystrybucjonistycznego ustroju spoeczno-gospodarczego ruralizmu, tak
mocno przecie podkrelanego przez trzeciopozycjonistw angielskich, szkockich czy
walijskich. W materiaach ideowo-programowych narodowych radykaw nieobecny jest
powrt do ziemi (Back to The Land), gloryfikacja ycia wiejskiego czy poczucie odrazy
wobec wielkich aglomeracji miejskich. Jedynie w Wytycznych Programowych Narodowego
Odrodzenia Polski, a dokadnie w punkcie powiconym pracy i wasnoci prywatnej, mowa
jest o rezygnacji z nadmiernej urbanizacji, ktry to stosowny fragment przytoczylimy.
Jak wic widzimy, fundamenty dystrybucjonizmu (korporacjonizmu) s tosame wobec
koncepcji brytyjskich trzeciopozycjonistw w tej sferze upowszechnienie wasnoci
prywatnej, samorzdny, zdecentralizowany korporacjonizm, prymat moralnoci nad
gospodark, wymg poszanowania dobra wsplnego w prowadzeniu indywidualnej
dziaalnoci ekonomicznej. Jednake NOP proponuje take rozwizania, ktre polski wariant
odrniaj od brytyjskiego wzoru. Brak wyeksponowania w tekstach narodowo-radykalnych
idei spoecznej sprawiedliwoci jako jednej z najwaniejszych idei trzeciopozycyjnych,
otwarcie dokonane uznanie nierwnoci spoecznych, jak i potpienie egalitaryzmu a zatem
brak rewolucyjnej spoecznie, quasi-lewicowej frazeologii, akcentowanie antyetatyzmu, ktry
w niektrych postulatach programowych kojarzy si wrcz z postulatami liberalnymi
255

(obnika podatkw, uatwienie swobody dziaalnoci gospodarczej dla prywatnych

przedsibiorcw, niech do interwencjonizmu pastwowego), a take dopuszczenie
pracownikw do zyskw, ale i strat przedsibiorstwa przy jednoczesnym pozostawieniu
zarzdzania nim w rkach waciciela (pracodawcy) ukierunkowuj dystrybucjonizm
(korporacjonizm) NOP bardziej w prawo. Std te i antykapitalizm wie si przede
wszystkim z prymatem dobra wsplnego, a wic zasad moralnych w ekonomii,
decentralizacj ekonomiczn w postaci dystrybucji wasnoci oraz ograniczeniem roli
pastwa wedug zasady pomocniczoci regulowanie gospodarki poniekd miaoby zosta
przejte przez samorzdne korporacje, skupiajce zarwno pracodawcw, jak i pracownikw,
przy czym zarzdzanie firmami spoczywaoby w rkach tylko prywatnych pracodawcw. w
narodowo-radykalny antykapitalizm oznacza zatem nie tylko solidaryzm spoeczny w
postaci tzw. zrwnania kapitau z prac, rwnowag midzy wiatem kapitau (cilej
kapitau rodzimego, maego) a wiatem pracy, ale take poniekd wie si on z
zabezpieczeniem co ciekawe gwnie interesw wanie przedsibiorcw prywatnych, o
czym wiadczy odrzucenie moliwoci wspzarzdzania przedsibiorstwami przez
pracownikw. Korporacjonizm w przypadku NOP oznacza zatem faktycznie zachowanie
interesw przede wszystkim drobnych wacicieli wszak kapitalizm to ustrj spoecznogospodarczy niszczcy drobn, rodzim wytwrczo na rzecz interesw kilku wielkich,
czstokro ponadnarodowych koncernw.

256

Zakoczenie
Polskie koncepcje narodowo-radykalne, trzeciopozycyjne z jednej strony s kontynuacj
idei narodowo-radykalnych, a dokadnie idei politycznych rodowiska reprezentowanego
przez ONR ABC, a nastpnie przez Grup Szaca, przystosowaniem fundamentalnych
zasad narodowo-radykalnych do wyzwa wspczesnoci, z pominiciem jako archaicznych
parafaszystowskich wzorcw organizacyjnych (zwaszcza umundurowanie), a z drugiej
doskonale wkomponowuj si w spektrum ideowo-polityczne Trzeciej Pozycji, cho nie brak
i pewnych rnic wzgldem idei np. trzeciopozycjonistw brytyjskich, a co podyktowane jest
oczywicie odmiennoci kulturow oraz dowiadczeniami naszego kraju, jak te i bogatym
dorobkiem teoretycznym polskiego nacjonalizmu, w tym narodowego radykalizmu
wskazalimy przede wszystkim na ide hierarchii politycznej, wicej powszechno udziau
narodu w yciu politycznym z jednoczesnym zhierarchizowaniem poszczeglnych czonkw
narodu stosownie do ich umiejtnoci, cech etycznych, zaangaowania ideowego itd.,
otwarcie formuowan przez NOP, a niewysuwan wprost w koncepcjach brytyjskich.
Najistotniejsze dla naszych rozwaa jest jednak to, i to wanie na przykadzie NOP
(oraz generalnie nurtu Trzeciej Pozycji) moemy zauway, i kontestacja demokracji
liberalnej, a wic odrzucenie owego typu ustroju politycznego jako takiego, odrzucenie
caoci ustroju, a nie tylko jego wyszczeglnionych elementw, uzaleniona jest od
przebudowy innych sfer ycia spoecznego. Zauwamy, i gwnym celem
trzeciopozycjonistw tak polskich, jak i np. brytyjskich, jest w pierwszym rzdzie
uksztatowanie nowego typu osobowoci, czyli tzw. Nowego Czowieka. Postulowana
Rewolucja Narodowa, bdca zgodnie z koncepcjami NOP odbudow cywilizacji
chrzecijaskiej w zaoeniu ma by przede wszystkim rewolucja o charakterze duchowym, a
wic stanowi totaln przemian wiadomoci czowieka, jego wzorcw zachowa, percepcji
wiata, systemu wartoci itd., a dokadniej rzecz ujmujc ma by odrzuceniem wszelkich
form materializmu, konkretyzujcych si np. w pogoni za materialnym zyskiem, postrzeganiu
ycia tylko jako procesu gromadzenia i konsumpcji kolejnych dbr, kierowania si zasad
maksymalizacji zysku, instrumentalnym traktowaniu drugiego czowieka itd. Przeciwko
takiemu Czowiekowi Masowemu trzeciopozycjonici, w tym polscy narodowi
radykaowie, stawiaj Nowego Czowieka kierujcego si zasadami etosu heroicznego, a
wic bohaterstwem, odwag, mstwem, pogard wobec tchrzostwa, bezkompromisowym
dziaaniem, jak rwnie gbok pobonoci, penym oddaniem zasadom wiary
chrzecijaskiej, stanowic swoist personifikacj cech krzyowca. w idea Nowego
Czowieka musi by urzeczywistniony w pierwszym rzdzie w szeregach samego ruchu
narodowo-rewolucyjnego jako tzw. Polityczny onierz, a zatem w ruch ma by awangard
narodu.
Dopiero wychowanie Politycznych onierzy, a wic Nowych Ludzi umoliwi w dalszej
mierze ksztatowanie umysw, charakterw innych czonkw narodu tak, i wedug polskich
i zagranicznych trzeciopozycjonistw mona bdzie mwi waciwie o Nowym Narodzie.
Nastpnie w Nowy Nard dokona przebudowy wszystkich dziedzin ycia spoecznego,
dokona cakowitej przebudowy ustroju politycznego, kultury duchowej, ustroju spoecznoekonomicznego. Podkrelmy tutaj wanie owa charakterystyczn kolejno: najpierw
dokona naley przebudowy w sferze wewntrznej, w sferze wiatopogldu, moralnoci, a
wiec totalnej transformacji duchowej czowieka. w krok jest nieodzowny dla poprowadzenia
dalszych etapw Rewolucji Narodowej, a zatem ju do przemian zewntrznych, tj.
przemian w zakresie struktur spoecznych i ich funkcjonowania. Innymi sowy, odrzucenie
demokracji liberalnej wiza si musi z totalnymi, gruntownymi przemianami w innych
dziedzinach ycia spoecznego, a wszystkie owe przemiany cznie z odrzuceniem ustroju
257

liberalno-demokratycznego jako takiego z kolei musz stanowi efekt przemiany duchowej,

totalnej transformacji osobowoci czowieka, a zatem i pewnej wiadomoci zbiorowej,
cakowitej przemiany percepcji wiata, wartoci itd. Przemiany bowiem dotykajce tylko
instytucji spoecznych, ich mechanizmw funkcjonowania czy powiza midzy nimi s tylko
niejako form, ktra uzaleniona jest od treci, a ow treci s totalne przemiany o
charakterze stricte wiatopogldowym, zwizane z odrodzeniem arliwoci religijnej i
bezkompromisowoci w dziaaniu w celu przywrcenia spoecznego panowania Jezusa
Chrystusa, czyli uksztatowania caego porzdku spoecznego zgodnie z Tradycj katolick.
Najpierw niejako koniecznie jest przeobraenie ludzkich dusz, ludzkich charakterw,
wyzbycie si materialistycznych skonnoci, akceptacji pogoni za zyskiem,
konsumpcjonizmu, a dopiero wtedy przemiany ustrojowe czy spoeczno-ekonomiczne bd
miay sens tak mona podsumowa stanowisko polskich i zagranicznych
trzeciopozycjonistw. Wedug NOP bowiem jakiekolwiek, choby najbardziej szeroko
zakrojone zmiany instytucjonalne, przeobraenia caego ustroju politycznego czy spoecznoekonomicznego stan si tylko przemianami iluzorycznymi, jeli nie dotkn one istoty rzeczy
przemiany duchowej czowieka. To wanie ona gwarantuje autentyczne zerwanie z
dotychczasowym porzdkiem spoecznym, opartym na liberalizmie, a ktry w dziedzinie
ustroju politycznego odznacza si demokracj liberaln, w spoeczno-ekonomicznym
kapitalizmem. Pierwszorzdne dla odrzucenia demokracji liberalnej jest zatem odrzucenie
liberalizmu jako ideologicznej podstawy wspczesnej cywilizacji zachodniej, liberalnej wizji
czowieka, kultury, spoeczestwa, pastwa, ktra w zastosowaniu do poszczeglnych
dziedzin ycia pooya podwaliny pod demokracj liberaln i kapitalizm. Cios musi by
zatem wedug narodowych radykaw z NOP wymierzony wanie w ideologi liberalizmu,
afirmujc materializm, relatywizm etyczny, kosmopolityzm, indywidualizm i
kontraktualizm, poprzez wanie Rewolucje Narodow pojmowana przede wszystkim jako
rewolucja duchowa, ktra polega na ideologicznym starciu i wyrugowaniu idei liberalizmu z
umysw ludzi, tak by narodzi si w Nowy Czowiek. Podejcie niniejsze doskonale jest
widoczne w podniesionym przez NOP zagadnieniu zasady wikszoci dla polskich
narodowych radykaw i zagranicznych trzeciopozycjonistw zasada wikszoci jest zasad
nierozerwalnie zwizana z demokracj liberaln i wynikajc oczywicie z atomistycznego
charakteru liberalizmu, gdzie kada jednostka rozpatrywana jest jako odrbny i suwerenny
podmiot. Ot to wanie przemiana duchowa ludzi, narodziny Nowego Czowieka,
kierujcego si altruizmem w miejsce liberalnego egoizmu, prymatem dobra wsplnego,
wiadomego swych praw oraz obowizkw wobec narodu, jak rwnie tego, i stanowi on
element organicznej jednoci spoeczestwa, a nie samoistny atom, umoliwi podejmowanie
decyzji w oparciu o denie do konsensusu, czy nawet jednomylnoci, ktra obecnie z racji
wiadomoci uksztatowanej przez egoistyczny i materialistyczny liberalizm zdaniem NOP
jest nie do pomylenia.
Odrzucenie demokracji liberalnej zdaniem NOP dokona si musi cznie z przemianami
we wszystkich innych dziedzinach ycia spoecznego, a najwaniejsz sfer stanowi
oczywicie sfera kultury duchowej: religii, moralnoci, sztuki itd., gdy gruntowne przemiany
w tej sferze wi si wanie ze stworzeniem warunkw do wychowania Nowych Ludzi,
wyzbytych mentalnoci uksztatowanej przez liberalizm. Co wicej, tak szeroko zakrojona
przebudowa wszystkich sfer ycia spoecznego, poczynajc oczywicie od duchowej, dla
NOP oznacza budow czy te raczej odtworzenie w nowych formach cywilizacji
chrzecijaskiej, opartej na Tradycji katolickiej, za wzr stawiajc sobie przy tym Europ
redniowieczn. To porzdek oparty tylko na jednym, katolickim wiatopogldzie, a zatem
monoideowy, ideokratyczny, w ktrym wszystkie dziedziny ycia spoecznego
zorganizowane s i funkcjonuj zgodnie z zasadami religii katolickiej. Jednoczenie w
258

prymat Prawdy Obiektywnej, rwnoznacznej zatem z Prawd Bo zachowan przez Koci

katolicki w ujciu NOP nie oznacza wszechwadzy pastwa, a wprost przeciwnie w
kwestiach ustrojowych bezwzgldny prymat wiatopogldu katolickiego wie si take z
decentralizacj polityczna oraz spoeczno-ekonomiczn, tj. ograniczeniem wadzy pastwa do
cile okrelonego zakresu dziaalnoci oraz jej wzmocnieniu w tyche jemu przynalenych
dziedzinach, a co za tym idzie przekazanie moliwie najwikszych uprawnie samorzdom
terytorialnym i zawodowym jako rdzeniowi rzdw powszechnych powszechne
uczestnictwo narodu w sprawowaniu wadzy dokonywa si bdzie wanie poprzez struktury
organicznego spoeczestwa, czyli m.in. wanie samorzdy terytorialne i zawodowe
(korporacje) wszystkich szczebli od dou do gry, a do szczebla centralnego, czyli izby
samorzdowej Zgromadzenia Narodowego.
Odpowiednikiem decentralizacji w sferze spoeczno-ekonomicznej z kolei jest
upowszechnienie wasnoci, a zatem ustanowienie struktury wasnociowej polskiej
gospodarki jako zoonej z wieloci rodzimych, drobnych przedsibiorstw prywatnych. Na
stray interesw poszczeglnych grup zawodowych jako funkcjonalnych czci organizmu
spoecznego, swego rodzaju wspczesnych odpowiednikw stanw redniowiecznych, sta
z kolei maj samorzdne korporacje zawodowe, czce pracodawcw i pracownikw danego
zawodu, czyli funkcji spoecznej, ograniczajce wic woln konkurencj, harmonizujc
prywatn dziaalno gospodarcz z interesem danego stanu zawodowego oraz w
zaoeniach NOP przede wszystkim dobrem wsplnym, czyli dobrem caego narodu, a
take z racji swojego samorzdnego charakteru przeciwdziaa zbyt daleko posunitej
interwencji pastwa. Co ciekawe, w samorzdny, zakorzeniony w koncepcjach katolickiej
nauki spoecznej zawartej zwaszcza w encyklice Quadragesimo Anno korporacjonizm ma
by take metod upowszechnienia wasnoci, gdy pracownicy wedug narodowych
radykaw z NOP, czyli polskich trzeciopozycjonistw, powinni by dopuszczeni do zyskw i
strat przedsibiorstwa.
Wszystkie powysze jednak koncepcje ustrojowe i spoeczno-ekonomiczne s
rozwizaniami, ktre zrealizowa musi ju Nowy Nard, a wic Nowi Ludzie priorytet maj
bowiem sprawy wychowania Nowego Czowieka, czego dokona musi sam ruch narodoworadykalny, ktry w swoich szeregach zrzesza ma Politycznych onierzy jako wanie owych
Nowych Ludzi, a jako taki by zatem dla reszty narodu wzorcem do naladowania, elita
narodow. Owe rozwizania wprowadzi maj zatem ju w swoim gronie Polityczni
onierze jako pierwsi Nowi Ludzie, a w miar poszerzania wpyww we wszystkich
warstwach narodu, wychowujc zatem kolejnych Nowych Ludzi, tworzy zrby Nowego
Porzdku Spoecznego, jak nazywaj trzeciopozycjonici w alternatywny wobec liberalnego
i marksistowskiego system. Std te budowa owego Nowego adu dokonywa si musi
oddolnie, wraz z wychowywaniem kolejnych Nowych Ludzi, wyzbytych mentalnoci
materialistycznej, przepojonych arliw religijnoci i duchem zdobywczym, wiernych
katolicyzmowi wojujcemu. Jak widzimy zatem, kontestacja demokracji liberalnej jest
funkcj rewolucyjnej transformacji caego porzdku spoecznego to nie tylko nawet
caociowe przeobraenie ustroju politycznego, ale take spoeczno-ekonomicznego oraz
kultury duchowej.
Tak wic oficjalnie od 1992 r. partia polityczna, a de facto organizacja polityczna,
naciskajca waciwie na sprawy ideowo-polityczne, zwana Narodowym Odrodzeniem
Polski, przeszo drog naprawd dug, ciekaw, a zarazem zagmatwan, pen zaskakujcych
zwrotw i skrtw, tzn. od de facto narodowo-liberalnej doktryny politycznej, dcej do
wejcia w struktury Systemu, tj. demokracji liberalnej, a do narodowo-radykalnej i zarazem
trzeciopozycyjnej doktryny politycznej, stanowicej polski odpowiednik tradycjonalistycznokatolickiej i dystrybucjonistycznej doktryny zachodnioeuropejskiej zwanej Trzeci Pozycj.
259

Ba NOP radykalnie zmienio swj stosunek do Systemu z prosystemowej w antysystemow

z powodu wpywu zagranicznych organizacji politycznych trzeciopozycyjnych, m.in.
angielskiej i woskiej, naladujc i przejmujc hasa, symbole, wartoci, idei itd. od nich i
czc je z polsk tradycj historyczn i polsk mentalnoci. Owszem, odkd w 1981 r.
powstao NOP, istniay potencjalnie wartoci i idee narodowo-radykalne w korpusie
ideowym NOP, lecz wanie z powodu wizyty angielskich reprezentantw Trzeciej Pozycji
owa organizacja polityczna jakby obudzia si z drzemki, uwiadomia, i jest parti
polityczn narodowo-radykaln par excellence. Jakby tego byo nie mao, NOP uwiadomio
te, i wspczesny narodowy radykalizm w interpretacji NOP i doktryna polityczna Trzeciej
Pozycji s to pokrewne doktryny, bowiem i NOP, i zagraniczne organizacje polityczne z
Trzeciej Pozycji gosz m.in. antyliberalizm i antymarksizm (szczeglnie antykomunizm),
sprzeciw wobec centralizacji, rozbudowanej biurokracji, uniformizacji, zachwyt drobn
wasnoci prywatn, katolicyzm), przeto zrozumiao, i wspczesna doktryna narodowego
radykalizmu partia, wypracowana przez NOP, jest po prostu odpowiednikiem
zachodnioeuropejskich organizacji politycznych z krgu doktryny Trzeciej Pozycji, doktryna
polityczna wspczesnego narodowego radykalizmu na reprezentatywnym przykadzie NOP
jest rwnowanikiem doktryny Trzeciej Pozycji, przy czym koniecznie trzeba pamita, i
obok cech wsplnych s take rnice midzy NOP a zagranicznymi organizacjami
politycznymi.
Nadto z inspiracji zagranicznej Trzeciej Pozycji NOP uzmysowio, i liberalizm i
marksizm to jedynie dwie strony tej samej monety, tj. wiatopogldu nowoczesnego,
dcego do unicestwienia poj, m.in. Bg, nard, rodzina, unicestwienia wartoci
katolickich i narodowych. Idc dalej, dziki Trzeciej Pozycji NOP uwiadomio, i wolna,
demokratyczno-liberalna, niepodlega Polska wcale nie jest naprawd woln i niepodleg
Polsk, nie jest Polsk katolick i narodow, za to jest niejako psem na kagacu USA i Unii
Europejskiej. Ba Polska demokratyczno-liberalna jest wrcz antonimem dla Polski wolnej,
niepodlegej, katolickiej i narodowej, gdy przynajmniej wedug NOP dziki najpierw
marksizmowi, a nastpnie liberalizmowi nard polski powoli ulega erozji, rozpuszcza si w
przyszym spoeczestwie globalnym, ponadnarodowym. Tak wic o ile w okresie
komunistycznym NOP stanowczo domagao si wolnej, niepodlegej, wanie
demokratyczno-liberalnej, a zarazem katolickiej i narodowej Polski, konfrontujc komunizm
z liberalizmem, z ideologi, dziki ktrej nard polski i jego pastwo bd wolne, o tyle w
okresie III Rzeczypospolitej z inspiracji zachodnioeuropejskiej doktryny Trzeciej Pozycji
NOP radykalnie zmienio zdanie co do stosunku do demokracji liberalnej, przeto zrozumiao,
i liberalizm i marksizm s to awers i rewers tej samej monety stricte antynarodowej,
kosmopolitycznej, bezbonej, zaczynao krytykowa sam istot, sam sens demokracji
liberalnej, dobrowolnie pozostawiajc poza Systemem, tzn. demokracji liberalnej. Std NOP
zrozumiao, i w III Rzeczypospolitej waciwie przetrway te same aspekty, co w systemie
komunistycznym: rozbudowany aparat inwigilacji i podsuchu, zastraszanie spoeczestwa,
trzymanie w ryzach nard polski przez pastwo. Innymi sowy, NOP tak, jak
zachodnioeuropejska doktryna Trzeciej Pozycji zrozumiao, i porwnujc dwie ustroje
polityczne Polska zmienia si radykalnie tylko na pozr, albowiem owe waniejsze
waciwoci systemowe istniejce w komunizmie pozostay nieruszone i wobec tego III
Rzeczpospolita z Polsk Ludow ma wicej wsplnego ni wydawaoby si.
Ponadto podkrelmy, i obok cech wsplnych z Trzeci Pozycj NOP rni si od
zagranicznych, trzeciopozycyjnych organizacji politycznych dwiema rnicami, a mianowicie
a) owa organizacja narodowo-radykalna afirmuje polsk doktryn narodowego radykalizmu,
definiuje narodowy radykalizm za gwne rdo inspiracji, rozwija ow doktryn,
uwspczeniajc j i godzc swoje wartoci narodowo-radykalne z wyzwaniami XXI w., a
260

take b) pamita komunistyczne czasy Polski, pamita oficjaln i pastwow ideologi

komunizmu, dyktatur proletariatu oraz gospodark upastwowion i nakazowo-rozdzielcz
jako objawy reimu przemocy i ucisku, narzdzia antynarodowego. Tote porwnujc
wspczesn, polsk doktryn narodowego radykalizmu na przykadzie NOP z zagraniczn
doktryn Trzeciej Pozycji doktryna NOP waciwie jest bardziej prawicowa, tzn. bardziej
ni Trzecia Pozycja naciska na m.in. hierarchi, wzmocnienie wadzy wykonawczej, a wic
na cechy icie prawicowe. Zauwamy, i doktryna narodowo-radykalna NOP rozstawia
akcenty w sposb odmienny ni zagraniczna doktryna, np. w sferze wartoci centralnych w
doktrynie NOP jest tylko nard, za w doktrynie Trzeciej Pozycji zamiennie nard
(Nation) i lud (People); w sferze opisu idealnego ustroju politycznego w doktrynie NOP
akcent pada na hierarchi, za w doktrynie Trzeciej Pozycji akcent pada na powszechno i
bezporednio.
NOP tedy waciwie powstrzymuje si bardziej ni zagraniczne organizacje polityczne pod
znaku Trzeciej Pozycji od podziwu, admiracji, aprobaty czy te akceptacji poszczeglnych
doktryn, ich organizacji politycznych, metod, struktur organizacyjnych itd., niechtnie
przyjmuje baga od owych doktryn. W zwizku z powyszym mona plasowa si NOP i
jego wersja narodowego radykalizmu bardziej na prawo od innych organizacji politycznych i
ich wersji doktryny Trzeciej Pozycji. Owszem, wystarczy tylko pobieny rzut oka na wizje
NOP dotyczce pastwa i gospodarki, jego transformacji ideowo-politycznej, jego ewolucji
od de facto narodowo-liberalnej a do narodowo-radykalnej, a zarazem narodoworewolucyjnej doktryny (gdy pamitajmy, i wspczesny narodowy radykalizm w
interpretacji NOP to polski odpowiednik Trzeciej Pozycji), aby mona byo z atwoci
zauway, i w latach dziewidziesitych XX w. i na pocztku XXI w. bardziej interesuje si
doktrynami i metodami politycznymi skrajnej lewicy anieli midzywojenne organizacje
polityczne ONR oraz ONR ABC i wobec tego powoli oddala si tak od prawicy, jak od
demokracji liberalnej, lecz i tak musimy podkreli, i w porwnaniu z zagraniczn doktryn
polityczn Trzeciej Pozycji NOP cechuje si wzgldn odpornoci, wytrzymaoci,
zaimpregnowaniem na wpywy, oddziaywania idei skrajnie lewicowych, wytworzonych
przez rne doktryny skrajnie lewicowe par excellence.
I tutaj musimy zmierzy si z pytaniem jake nurtujcym dla nas: dlaczego? Dlaczego
NOP niekiedy powstrzymuje si bardziej anieli Trzecia Pozycja od idei skrajnie
lewicowych? Powodem jest zbir uwarunkowa spoecznych, kulturalnych, ekonomicznych
Polski, najnowsza historia polska. Wszystkie antykomunistyczne nurty, doktryny, tendencje
polityczne itd. obojtnie, czy prawicowe, jak i (co zaskakujce) lewicowe a nawet po
prostu niekomunistyczne w okresie komunistycznym musiay istnie tylko w podziemiu,
bdc wedug prawa oficjalnie nielegalnymi, z dala od informacji i od nowoci
technologicznych, mylowych itd. pyncych z Europy Zachodniej, m.in. od nowych idei
politycznych. Tak wic owe wszystkie doktryny nie- i antykomunistyczne musiay przetrwa
swobodny i ewolucyjny rozwj ideowo-polityczny, kontynuowanie dziedzictwa okrelonego
nurtu politycznego z pokolenia na pokolenie. Polska a wraz z tym take wszystkie doktryny
polityczne, caa myl polityczna nosi w sobie pitno marksizmu-leninizmu, komunizmu i
jego skutkw, z ktrymi sama Polska boryka si a do dzi. Tradycja, kultura, ekonomia,
polityka, pastwa, mentalno spoeczna i inne dziedziny narodu polskiego musz
ustosunkowa si do zjawiska komunizmu jako teorii i praktyki, m.in. komunistycznej
mentalnoci spoecznej, pastwa (tj. dyktatury proletariatu), gospodarki (tj. systemu
nakazowo-rozdzielczej i upastwowionego), musz y z pitnem pamici o historycznym
okresie komunistycznym, ktry na dugo wywar wpyw na dalsze czasy. Std gwnie
doktryny prawicowe, antykomunistyczne, m.in. NOP i jego wersja wspczesnego
narodowego radykalizmu, z natury ostrzej pitnuj komunizm anieli zachodnioeuropejscy
261

koledzy z Trzeciej Pozycji, ktre te zachodnioeuropejskie organizacje trzeciopozycyjne tak

naprawd nic nie wiedziay i nadal nie wiedz na wasnej skrze o komunizmie, o tym, co
wie si z komunizmem i wobec tego wiedziay i wiedz dosownie wszystko tylko o
liberalizmie. NOP ustosunkowuje si negatywnie, pejoratywnie do wydarze zwizanych z
komunizmem bardziej ni np. woska Nouva Forza czy angielska England First! dowodz
chociaby liczne manifestacje NOP przeciwko generaowi Wojciechowi Jaruzelskiemu,
pamici ofiar w Grudniu70, Czerwcu76 i podczas stanu wojennego od 13 grudnia 1981 r.
NOP, pamitajc schykowy okres komunistyczny, tj. lata osiemdziesite XX w., rodzc si w
1981 r. w okresie jake burzliwym, penym nerww wrd ludzi, bdc na pocztku
nielegaln, podziemn organizacj polityczn, przeyo na wasnej skrze bolesne skutki
i oddziauje wybitnie negatywnie a do dzi poprzez swoist alergi na komunizm i
wszystko, co wie si z komunizmem, m.in. wszechwadz, rozbudowan biurokracj,
pastwo biurokratyczne i autorytarne, monoparti, pastwo interweniujce w gospodark.
Tak wic mimo upadku elaznej kurtyny, caego systemu militarno-politycznoekonomicznego w oparciu o marksizm-leninizm i o sojuszu z Zwizkiem Radzieckim, ktry
rzdzi niepodzielnie nad blokiem pastw socjalistycznych niewidoczna linia midzy
Zachodem a Wschodem, midzy liberalizmem, kapitalizmem i demokracj liberaln a
komunizmem, dyktatur proletariatu i systemem nakazowo-rozdzielczym i upastwowionym
niestety istnieje w mentalnoci spoecznej Europy.
Podsumowujc tedy, osignlimy wszystkie cele badawcze, przeto a) po 1990 r. powstay
przerne antysystemowe partie i organizacje polityczne, kontestujce sam istot demokracji
liberalnej i postulujce wizje sprzeczne z demokracj liberaln, m.in. wanie NOP, b) typ
ustroju politycznego i typ ustroju spoeczno-ekonomicznego zale od okrelonej cywilizacji,
a cilej rzecz biorc kultury duchowej, c) w wyniku gwatownych zmian, tendencji i
trendw, m.in. pojawiania si nowych mediw (np. Internet), zjawisk globalizacji we
wszystkich sferach (kulturowej, technologicznej, ekonomicznej itd.) wspczenie, pod
koniec XX w. i na pocztku XXI w., zaczyna przenika si nawzajem idee zagraniczne, obce i
idee polskie, swojskie vide zwizek midzy zachodnioeuropejsk Trzeci Pozycj a NOP
polsk odmian teje Trzeciej Pozycji, d) w wyniku okresu komunistycznego Polski w
latach 1944 1989 oraz istnienia elaznej kurtyny nagle przerway si linie rozwojowe
nurtw myli politycznej nie- i antykomunistycznej, m.in. narodowo-radykalnej myli
politycznej, i wobec tego odyy dopiero po 1989 r. bdc tedy jakby opnionymi w
stosunku do zagranicznej myli politycznej, gdy dopiero na kocu XX w. stykay si po
pierwszy raz bezporednio, niejako na wasnej skrze z nowymi zjawiskami, tendencjami i
trendami spoecznymi, ekonomicznymi i politycznymi, wystpujcymi w Europie Zachodniej
po 1945 r., tote owe polskie doktryny polityczne co prawda mniej u lewicowych, a bardziej
u prawicowych, lecz zawsze waciwie s bardziej zachowawczymi w stosunku do
zagranicznych vide stosunek midzy NOP a zachodnioeuropejsk Trzeci Pozycj, gdzie to
NOP jest jakby bardziej zachowawczy. Ponadto odpowiedzielimy na szereg pyta
powizanych z tymi celami.

262

Bibliografia
1. rda.
1.1. Dokumenty ideowo-programowe i owiadczenia.
a) drukowane:
Deklaracja Programowa Sojuszu Nowych Si, Szczerbiec, 2001, nr 1 (111).
Deklaracja Zasad Trzeciej Pozycji, [w:] D. Holland, Polityczny onierz, Warszawa 1999.
Dlaczego SNS, Szczerbiec, 2001, nr 2 3 (112 113).
Narodowe Odrodzenie Polski. O co walczymy, Awangarda Narodowa, 1994, nr 1, dodatek
do Szczerbca, 1994, nr 2 (28).
Narodowe Odrodzenie Polski, O co walczymy, Dziedzictwo, 2004, nr 1 (33).
Wstp do Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 2000, nr 1 (99).
Wytyczne Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, Szczerbiec, 1997, nr 3 5 (65
67).
Zasady Ideowe Nacjonalizmu, Szczerbiec, 1999, nr 1 2 (87 88).
Zasady Programowe Narodowego Odrodzenia Polski, 17. Cywilizacja Czasw Prby, 2009,
nr 1.
b) internetowe:
Biuro
informacyjne
NOP,
Polski
lsk

serbskie
Kosowo,
http://www.nop.org.pl/2011/02/17/polski-slask-serbskie-kosowo/.
Deklaracja
Ideowa,
http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=94&Itemid=95.
Deklaracja
Ideowa
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=deklaracja.
Europejski
Front
Narodowy

Deklaracja
Wsppracy,
http://www.nop.org.pl/old_www/?artykul_id=158.
Zaoenia
Programowe
Stowarzyszenia
Obz
Narodowo-Radykalny
Podhale,
http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=program.
1.2. Druki zwarte.
Codreanu C. Z., Droga legionisty, Chorzw, bdw.
Codreanu C. Z., For My Legionaries, York 2003.
Doncow D., Nacjonalizm, Krakw 2008.
Gmurczyk A., Rewolucja Integralna, Warszawa 2000.
Holland D., Polityczny onierz, Warszawa 1999.
Kaddafi M., Zielona Ksika, Trypolis 1991.
Kunicki W. (red.), Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918 1933, Pozna 1999.
Lefebvre M., Koci przesiknity modernizmem, Katowice 1995.
Meller A., Tomaszewski P. (red.), ycie i mier dla Narodu!. Antologia myli narodoworadykalnej z lat trzydziestych XX wieku, Toru 2009.
Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, Krakw 2000.
Trojan W., Koncepcje korporacjonizmu, Warszawa 1998.
263

1.3. Czasopisma.
17. Cywilizacja Czasw Prby
Awangarda Narodowa (dodatek do Szczerbca w 1994 r.)
Biuletyn Narodowego Odrodzenia Polski
Dziedzictwo
Falanga
Gazeta Wyborcza
Szczerbiec
1.4. Artykuy internetowe.
J. Bartyzel, Metapolityka, http://www.legitymizm.org/ebp-metapolityka
J. Bartyzel, Teologia polityczna, http://www.legitymizm.org/ebp-teologia-polityczna
J. Bartyzel, Prba teoretyzacji pojcia prawica, http://www.legitymizm.org/teoretyzacjaprawica J. Bartyzel, Tradycja, http://www.legitymizm.org/ebp-tradycja
J. Bartyzel, Arystokracja, http://www.legitymizm.org/ebp-arystokracja
J. Bartyzel, Prawica, http://www.legitymizm.org/ebp-prawica
J. Bartyzel, Lud, http://www.legitymizm.org/ebp-lud
J. Bartyzel, Tradycjonalizm, http://www.legitymizm.org/ebp-tradycjonalizm
J. Bartyzel, Dwa Miecze. Relacja Koci Pastwo w tradycyjnym nauczaniu i w historii
Christianitas, http://www.legitymizm.org/dwa-miecze
J. Bartyzel, Teokracja, http://www.legitymizm.org/ebp-teokracja
J. Bartyzel, Filozofia polityki: prolegomena, http://www.legitymizm.org/filozofia-politykiprolegomena
Fotorelacja z V Jornadas de la Disidencia list prezesa NOP do uczestnikw,
http://www.nacjonalista.pl/2010/12/08/fotorelacja-z-v-jornadas-de-la-disidencia%E2%80%93-list-prezesa-nop-do-uczestnikow/.
Historia NOP, http://www.nop.org.pl/historia-nop/.
Koniuch B., Kilka sw o GMO, http://www.nacjonalista.pl/2011/09/26/boguslaw-koniuchkilka-slow-o-gmo/.
Narodowo-radykalna
odpowied
na
marksizm
i
liberalizm,
http://www.nacjonalista.pl/2011/06/29/narodowo-radykalna-odpowiedz-na-marksizm-iliberalizm/.
NOP MSR: robocze spotkanie w Madrycie, http://www.nop.org.pl/2011/06/13/nop-msrrobocze-spotkanie-w-madrycie/.
O Nas!, http://onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=95&Itemid=94.
ONR Podhale, http://onrpodhale.boo.pl/index.php?kat=onas.
Senat
RP
przyj
ustaw
dopuszczajc
GMO
w
Polsce,
http://www.nacjonalista.pl/2011/08/01/senat-rp-przyjal-ustawe-dopuszczajaca-gmo-wpolsce/.
Spotkanie z kandydatem na Prezydenta RP Gdask 11 VI 2010 AD,
http://onrpomorze.boo.pl/index.php?kat=akcje&akcja=138.
Szczerbiec
ONR
Maopolska,
Narodowy
Radykalizm
wczoraj
i
dzi,
http://www.onr.h2.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=174:narodowyradykalizm-wczoraj-i-dzisiaj&catid=52:idea-narodowa.
Warszawa:
robocze
spotkanie
NOP
i
Swobody,
http://www.nop.org.pl/2011/07/31/warszawa-robocze-spotkanie-nop-i-swobody/.
264

Wenezuela: Chavez na fali wzrostowej, http://www.nacjonalista.pl/2011/05/28/wenezuelachavez-na-fali-wzrostowej/.

Witczak A. T., Nazwa ONR po roku 1989, http://www.ngopole.pl/2011/07/03/adam-twitczak-nazwa-%E2%80%9Eonr%E2%80%9D-po-roku-1989/.
WT, Angielska Liga Obrony (EDL) eurosyjonizm made in Britain,
http://www.nacjonalista.pl/2010/08/30/wt-angielska-liga-obrony-edl-%E2%80%93eurosyjonizm-made-in-britain/.
WT,
Geert
Wilders
i
obrocy
cywilizacji
Zachodu,
http://www.nacjonalista.pl/2010/06/15/geert-wilders-i-obroncy-cywilizacji-zachodu-felieton/.
WT, Przy Tobie Panie sta bdziemy, czyli pielgrzymka nowej prawicy do Izraela,
http://www.nacjonalista.pl/2010/12/07/pielgrzymka-%E2%80%9Cnowejprawicy%E2%80%9D-do-izraela/.
Wywiad
z
rzecznikiem
prasowym
Obozu
Narodowo-Radykalnego,
http://web.archive.org/web/20100327124244/http://www.nacjonalista.pl/wiadomosci.php?id=
5906&licz=1.
Zabjczy preparat Monsanto?, http://www.nacjonalista.pl/2011/10/25/zabojczy-preparatmonsanto/.

2. Literatura przedmiotu.
2.1. Opracowania zwarte.
Mode pokolenie Polski, red. B. Rogowska, Wrocaw 2000.
ycie i mier dla Narodu! Antologia myli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX
wieku, A. Meller, P. Tomaszewski (red.), Toru 2009.
Bocza-Tomaszewski N., Demokratyczna geneza nacjonalizmu. Intelektualne korzenie ruchu
narodowo-demokratycznego, Warszawa 2001.
Chodubski A., Wstp do bada politologicznych, Gdask, 1995.
Dudek A., Pytel G., Bolesaw Piasecki prba biografii politycznej, Londyn 1990.
Eagleton T., Ideology: An Introduction, London 1991.
Eatwell R., Faszyzm. Historia, Warszawa 1999.
Grott B., Katolicyzm w doktrynach ugrupowa narodowo-radykalnych do roku 1939, Krakw
1987.
Grott B., Nacjonalizm chrzecijaski. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II
Rzeczypospolitej na tle porwnawczym, Krzeszowice 1999.
Grott B. (red.), Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartoci chrzecijaskich, wieckich
i neopogaskich w ksztatowaniu idei nacjonalistycznych, Krakw 2006.
Grott B. (red.), Religia i polityka, Krakw 2000.
Grott B. (red.), Rne oblicza nacjonalizmw. Polityka Religia Etos, Krakw 2010.
Jeziski M. (red.), Wspczesne nacjonalizmy, Toru 2008.
Kawalec K., Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922 1939, Warszawa 1989.
Kawalec K., Wizje ustroju pastwa w polskiej myli politycznej z lat 1918 1939. Ze
studiw nad dziejami polskiej myli politycznej, Wrocaw 1995.
Kawcki K., Dziaalno i myl spoeczno-polityczna ONR ABC, Warszawa 2009.
Kotas M., Jan Mosdorf. Filozof, ideolog, polityk, Krzeszowice 2007.
Kulesza W. T., Ideologie naszych czasw, Warszawa 1996.
Kuliska L., Z dziejw obozu narodowego w Polsce w latach 1944-1947, Warszawa-Krakw
1999.
265

Lacquer W. (red.), Fascism. A Reader's Guide. Analyses, Interpretations, Bibliography,

Berkeley 1976.
Lacquer W., Faszyzm. Wczoraj Dzi Jutro, Warszawa 1998.
Lewandowski M., Na szlaku idei: nacjonalizm Narodowego Odrodzenia Polski w wietle
analizy zawartoci pisma Szczerbiec, Radzy Podlaski 2004
Lipski J. J., Katolickie Pastwo Narodu Polskiego, Londyn 1994.
Maj Cz., Maj E., Narodowe ugrupowania polityczne w Polsce 1989 2001, Lublin 2007.
Majchrowski J., Geneza polityczna ugrupowa katolickich, Stronnictwo Pracy, grupa Dzi i
Jutro, Pary 1984.
Majchrowski J., Szkice z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitej,
Krakw 1986.
Mannheim K., Ideologia i utopia, Lublin 1992.
Mikoejko Z., Mity tradycjonalizmu integralnego. Julius Evola i kultura religijno-filozoficzna
prawicy, Warszaw 1998.
Payne S. G., A History of Fascism 1914 1945, Madison 1988.
Poliszczuk W., Ideologia nacjonalizmu ukraiskiego wedug Dmytra Doncowa, Warszawa
1995.
Poliszczuk W., Integralny nacjonalizm ukraiski jako odmiana faszyzmu, Tom 1, Toronto
2003.
Rudnicki Sz., Obz Narodowo-Radykalny. Geneza i dziaalno, Warszawa 1985.
Ryszka F., Pastwo stanu wyjtkowego. Rzecz o systemie pastwa i prawa Trzeciej Rzeszy,
Wrocaw 1985.
Sielski J., Pierwotne kategorie analizy aksjologicznej, Katowice 1997.
Siemaszko Z., Narodowe Siy Zbrojne, Warszawa 1988.
Sikorski T., Wtor A. (red.), Narodowa Demokracja XIX XXI. Koncepcje ludzie
dziaalno, Szczecin 2008.
Sosnowski M., Krew i Honor. Dziaalnoci bojowa Obozu Narodowo-Radykalnego w
Warszawie w latach 1934-1939, Warszawa 2000.
Sternhell Z., The Birth of Fascist Ideology. From Cultural Rebellion to Political Revolution,
Princeton 1994.
Stpie S. (red.), Ideologie, doktryny i ruchy narodowe. Wybrane problemy, Lublin 2006.
Strutyski M., Religia i nard. Inspiracje katolickie w myli ruchu narodowego w Polsce
wspczesnej (1989 2001), Krakw 2006.
Sylwestrzak A., Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1995.
Szlachta B., Konserwatyzm. Z dziejw tradycji mylenia o polityce, Krakw Warszawa
1998.
Tokarczyk R., Wspczesne doktryny polityczne, Krakw 1999.
Tokarz G., Ruch narodowy w Polsce w latach 1989 1997, Warszawa 2000.
Tomasiewicz J., Ugrupowania neoendeckie w III Rzeczypospolitej, Toru 2003.
Travers M., Critics of Modernity: The Literature of the Conservative Revolution in Germany
1890-1933, New York 2001.
Wielomski A., Konserwatyzm. Gwne idee, nurty i postacie, Warszawa 2007.
Wrbel S. (red.), Polska w procesie przeobrae ustrojowych, Katowice 1998.
Zieliski E., Nauka o pastwie i polityce, Warszawa 2001.
yro T., Wstp do politologii, Warszawa 2004.

266

2.2. Artykuy drukowane.

Brzeziski T., Koncepcja Organizacji Politycznej Narodu w myli politycznej Bolesawa
Piaseckiego recept na kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce w XX-leciu
midzywojennym, [w:] Kryzysy i sposoby ich przezwyciania w myli politycznej XX
wieku, W. Wojdya (red.), Toru 2004.
Brzeziski T., Projekcja ,,ustroju totalnego w myli politycznej Bolesawa Piaseckiego
okresu dwudziestolecia midzywojennego, [w:] Midzy otwart a domknit myl
polityczn. Szkice o najnowszej refleksji politycznej, R. Bcker, J. Marszaek-Kawa (red.),
Toru 2006.
Dunin T., Nacjonalizm i antysemityzm w programie Obozu Narodowo-Radykalnego, [w:]
Studia nad faszyzmem i zbrodniami hitlerowskim, t. 3, 1977.
Karczewski K., Koncepcje gospodarcze wspczesnej polskiej skrajnej prawicy na
przykadzie Narodowego Odrodzenia Polski. (Wirtschaftliche Konzeptionen der
zeitgenssischen polnischen extremen Rechten am Beispiel der Nationalen Wiedergeburt
Polens), /w:/ Zeszyty Kulickie, 2010, nr 7.
Karczewski K., Wizje pastwa w koncepcjach ideowo-programowych wybranych polskich
ugrupowa nacjonalistycznych, [w:] Partie i system partyjny RP. Stan i perspektywy, ukasz
Tomczak, Krzysztof Kowalczyk (red.), Toru 2007
Karczewski K., Narodowe Odrodzenie Polski jako reprezentant rewolucji konserwatywnej w
Polsce, [w:] Konserwatyzm na Podlasiu, J. P. Gieorgica (red.), Biaystok 2005.
Grott B., Czowiek, wychowanie i kultura w programie Falangi, Przegld Humanistyczny,
1994, nr 1.
Grott B., Koncepcje gospodarcze Ruchu NarodowoRadykalnego Falanga w wietle prasy,
Studia Historyczne, 1995, z. 2.
Grott B., Myl spoecznopastwowa ugrupowa rozamowych obozu narodowego (1934
1939), Przegld Humanistyczny, 1988, nr 6.
Landau-Czajka A., Nard i pastwo w publicystyce polskiej skrajnej prawicy
nacjonalistycznej lat 1926-1939, Dzieje Najnowsze, 1991, nr 2.
tocha R., Koncepcje Jana Mosdorfa jako przykad nacjonalizmu katolickiego [w:]
Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartoci chrzecijaskich i neopogaskich w
ksztatowaniu idei nacjonalistycznych, B. Grott (red.), Krakw 2006.
tocha R., ,,Totalizm katolicki jako koncepcja ustroju dla Polski [w:] Religia
chrzecijaska a idee polityczne, B. Grott (red.), Krakw 1998.
tocha R., Przedmowa [w:] J. Mosdorf, Wczoraj i Jutro, Biaa Podlaska 2005.
Majchrowski J., Obz NarodowoRadykalny okres dziaalnoci legalnej, Dzieje
Najnowsze, 1976, R. VIII, z. 3.
Majchrowski J., Ruch Narodowo-Radykalny [w:] tene, Geneza polityczna ugrupowa
katolickich, Stronnictwo Pracy, grupa Dzi i Jutro, Pary 1984.
Mazur G., Tyszkiewicz A., Obz Narodowo-Radykalny we Lwowie, Zeszyty Historyczne,
2003, nr 144.
Meller A., Myl polityczna Narodowego Odrodzenia Polski w latach 1994-2004 epigostwo
czy twrcze rozwinicie dziedzictwa midzywojennych narodowych-radykaw?, [w:]
Epigostwo czy twrcza cigo? Ideowe dziedzictwo gwnych nurtw politycznych
Drugiej Rzeczypospolitej w refleksji politycznej po zakoczeniu II wojny wiatowej, pod red.
E. Krasucki, T. Sikorski, A. Wtor (red.), Toru 2011.
Meller A., Midzynarodwka nacjonalistyczna jako przeciwwaga dla globalizacji. Polityka
zagraniczna III RP w ocenie polskich integralnych nacjonalistw na przykadzie koncepcji
267

Narodowego Odrodzenia Polski (1994-2004), [w:] Polityka zagraniczna III RP. 20 lat po
przeomie, t. 1 (Koncepcje, bezpieczestwo, kwestie prawne i polonijne), Toru 2011.
Meller A., ,,Nowy ad gospodarczy jako alternatywa dla liberalizmu i marksizmu. Kwestie
gospodarcze i agrarne w myli politycznej Obozu Narodowo-Radykalnego ,,ABC,
Glaukopis, 2009, nr 15-16.
Meller A., Koncepcje gospodarczo-agrarne Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga,
Glaukopis, 2009, nr 13-14.
Meller A., Monarchia czy republika? czyli dylematy ustrojowe polskiego ruchu narodoworadykalnego na przykadzie koncepcji Juliusza Sas-Wisockiego i Bolesawa Piaseckiego [w:]
Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor
(red.), Szczecin 2008.
Muszyski W. J., Obz Narodowo-Radykalny, [w:] Encyklopedia Biaych Plam, 2004, t.
XII.
Muszyski W. J., Ruch Narodowo-Radykalny, [w:] Encyklopedia Biaych Plam, 2005, t.
XVI.
Pater D., Polityka przeomu. Dziaalno Obozu Narodowo-Radykalnego w rodowisku
Poznania w latach 1934-1939 [w:] Narodowa Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludziedziaalno, T. Sikorski, A. Wtora, Szczecin 2008.
Rogaczewska K., Pastwo i nard w myli politycznej Ruchu Narodowo-Radykalnego
,,Falanga, [w:] Studia z teorii polityki, kultury politycznej i myli politycznej, W. Bokaja
(red.), Wrocaw 1996.
Rudnicki Sz., ONR Falanga, czyli antysemityzm totalny, Biuletyn ydowskiego Instytutu
Historycznego w Polsce, 1991, nr 3.
Rudnicki Sz., Program spoeczny Obozu NarodowoRadykalnego (ONR). Stosunek do
kwestii robotniczej, Z pola walki, 1965, nr 31.
Rudnicki Sz., Rozbicie ruchu modzieowego ,,obozu narodowego, Dzieje Najnowsze,
1977, R. IX, Z. 1.
Rudziski E., Bojwki ONR na ulicach Warszawy w 1934 roku, Pokolenia, 1962, nr 4/5.
Sierchua R., Obz narodowo-radykalny w Wielkopolsce 1934-1939 [w:] Narodowa
Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.),
Szczecin 2008.
Smolik B., Struktura spoeczestwa polskiego w myli W. Wasiutyskiego, [w:] Narodowa
Demokracja XIX-XXI wiek. Koncepcje-ludzie-dziaalno, T. Sikorski, A. Wtor (red.),
Szczecin 2008.
liwa M., Narodoworadykalny model pastwa totalitarnego w Polsce, Dzieje Najnowsze,
1996, nr 1.
Tomasiewicz J., Narodowe Odrodzenie Polski i jego wizja Katolickiego Pastwa Narodu
Polskiego jako uwspczeniona wersja narodowego radykalizmu, [w:] Rne oblicza
nacjonalizmw. Polityka Religia Etos, Bogumi Grott (red.), Krakw 2010.
Tomaszewski P., Koncepcje ustroju pastwa polskiego w myli spoeczno-politycznej
Wojciecha Wasiutyskiego w latach trzydziestych XX wieku, Studenckie Zapiski
Historyczne, 2005, z. 2.
Tomaszewski P., Oblicze ideowopolityczne miesicznika Wielka Polska, [w:] Historia i
Polityka. Wiek XX Studia z historii myli politycznej i idei, t. I, P. Tomaszewski (red.),
Toru 2004.
Tomaszewicz P., Wychowanie w publicystyce dziaaczy Ruchu Narodowo-Radykalnego,
Glaukopis, 2009, nr 13-14.
Wieczorek T., Zadura D., Tadeusz Gluziski onierz idei [w:] Gluziski T., Odrodzenie
idealizmu politycznego, Biaa Podlaska 2007.
268

Krzysztof Karczewski ur. w 1980. Doktor nauk humanistycznych, absolwent Instytutu

Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczeciskiego. Specjalizuje si w zakresie
geopolityki, metapolityki, teologii politycznej, politologii religii, historii doktryn politycznych
oraz wspczesnej myli politycznej. Szczeglnymi obszarami naukowymi zainteresowa i
bada s problematyka zjawisk: radykalizmu politycznego, ekstremizmu politycznego i
sojuszu ekstremw oraz myl polityczna radykalnej prawicy, radykalnej lewicy oraz tych
ruchw i organizacji, ktre wymykaj si jednoznacznej klasyfikacji na osi lewica prawica i
czerpi swoje idee zarwno z prawej strony, jak i z lewej. Publikowa m.in. w Pro Fide,
Rege et Lege, Zeszytach Kulickich/Klzer Hefte, Studiach nad Autorytaryzmem i
Totalitaryzmem, Atheneum. Polskie Studia Politologiczne, w ksikach zbiorowych:
Wiedza religioznawcza w badaniach politologicznych pod red. B. Grotta i Polityka jako
wyraz lub nastpstwo religijnoci pod red. R. Michalaka.
***
Ksika Krzysztofa Karczewskiego stanowi pionierskie przedsiwzicie na obranym polu
badawczym () Autora monografii znamionuje prawdziwy rozmach, albowiem prcz
wyczerpujcej prezentacji doktryny narodowo-radykalnej NOP, podejmuje rekonesanse
komparatystyczne, zarwno w wymiarze historycznym (polski narodowy radykalizm okresu
midzywojennego, jako bezporednie rdo inspiracji NOP, rumuski legionaryzm
chrzecijasko-narodowy i rewolucyjny), jak wspczesnym i europejskim (ruchy
trzeciopozycyjne, na czele z brytyjsk odmian Third Position). () naley stwierdzi, e
ksika dra Krzysztofa Karczewskiego wydaje si pozycj cenn, take dlatego, e poprzez
starann rekonstrukcj ideowego uniwersum wspczesnych polskich narodowych radykaw,
demitologizuje negatywne stereotypy, rozpowszechniane przez stronnicze media, kreujce
wizerunek bezmylnych wrcz troglodytw, stanowicych jedynie zagroenie dla porzdku
publicznego, podczas gdy z pracy wyania si udokumentowany wizerunek rodowiska
skupiajcego osoby podejmujce namys nad fundamentami ycia wsplnotowego, sporo
piszce oraz starajce si wypracowa realn alternatyw dla aktualnego systemu, chtnego
mimo pluralistycznych deklaracji do rekomendowania si jako rzekomo bezalternatywny.
Zalecam przeto publikacj tej ksiki, ktra ma szans spotka si z ywym odbiorem
czytelniczym
Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Jacka Bartyzela
Recenzowana monografia co warto podkreli - jest pierwsz prac, traktujc tylko i
wycznie o narodowo-radykalnej doktrynie politycznej NOP, jak i zwizanej z ni partii
politycznej. () Warto recenzowanej pracy podnosi niewtpliwie oparcie si na aktualnych
i bezporednich, a zarazem oryginalnych rdach, po raz pierwszy w polskiej literaturze
naukowej koncepcja NOP zostaa zaprezentowana nie przyczynkarstwo, ale w szerokiej
panoramie rde i literatury naukowej na ten temat
Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Jerzego Sielskiego

269