Andrzej Radomski Lublin

Wartoci hakerskie jako podstawa kultury Informacjonalizmu

Na temat hakerw i ich dziaalnoci naroso wiele mitw i nieporozumie. Ju samo to okrelenie (haker) ma wydwik pejoratywny i budzi rne, najczciej negatywne skojarzenia czsto take podszyte lkiem przed tymi tajemniczymi osobami. Rwnie oni sami nie czyni zbyt wiele aby rozproszy obawy spoeczestwa przed nimi. Posuguj si nickami. Rzadko udzielaj wywiadw. Pracuj samotnie noc w zaciszu swych pokoi. I s obwiniani o czyny niezgodne z prawem czyli zarzuca si im dziaalno cyberprzestpcz. Fatalny obraz tej grupy ludzi kreuj przede wszystkim rodki masowego przekazu, organy cigania, a nawet i publikacje naukowe. O hakerach zatem mwi si w momencie odkrycia nowych wirusw komputerowych, wama na bankowe konta internetowe, blokowaniu rnych stron www, atakach na serwery czy kradziey danych osobowych. W kontekcie powyszych stwierdze moe budzi zdziwienie tytu niniejszego tekstu wskazujcy na poyteczn rol hakerw. I tak rzeczywicie bdzie. Gwna teza, ktra zostanie tu postawiona i rozwinita zawarta jest ju w samym tytule. Zatem, bdzie si dalej argumentowa, e wykreowanie wielu wartoci, ktre dominuj obecnie w rnych praktykach spoeczestwa informacjonalistycznego mona przypisa hakerom. Niniejsza wypowied zostaa podzielona na cztery czci. W pierwszej zostanie zarysowany krtka obraz Informacjonalizmu. hakerw. W W czci trzeciej nastpnej odsonie

przedstawiona

charakterystyka

charakterystyczny dla nich system wartoci. I na koniec wreszcie, przykady posugiwania si hakerskimi ideaami w codziennej praktyce

Informacjonalizmu.

1. Informacjonalizm Od kilkudziesiciu ju lat przyzwyczailimy si (gwnie za spraw postmodernistw) do posugiwania si nazw ponowoczesnoci na oznaczenie dzisiejszego gwnie zachodniego wiata. Tymczasem u schyku wieku XX w literaturze naukowej pojawi si nowy termin Informacjonalizm, za pomoc ktrego prbuje si skonceptualizowa rodzc si na naszych oczach rzeczywisto. Jest to rzeczywisto ufundowana na nowych technologiach: elektronicznych, cybernetycznych, telekomunikacyjnych i przede wszystkim informatycznych (std min. okrelenie: Informacjonalizm). Uy go chyba jako pierwszy hiszpaski socjolog kultury: Manuel Castells autor monumentalnego, trzytomowego dziea powiconego spoeczestwu informacyjnemu. Obecnie trwaj dyskusje czy Informacjonalizm jest kolejn epok spoeczno-kulturow nastpujc po ponowoczesnoci czy jest raczej czci tej ostatniej. Niezalenie jednak, za ktrym stanowiskiem si opowiemy to wspczesne technologie na tyle odmieniy krajobraz pocztkw XXI stulecia, e moemy mwi o nastaniu czy pocztkach pewnej nowej ery i to praktycznie we wszystkich sferach rzeczywistoci. Jakie zatem mona wskaza jej podstawowe parametry? Informacjonalizm dokona ogromnych przeobrae w praktycznie wszystkich sferach ludzkiej rzeczywistoci. Jedn z jego cech charakterystycznych jest to, e znaczna cz naszych codziennych zaj polega na wyszukiwaniu, przetwarzaniu, produkowaniu i dzieleniu si

informacj szerzej: wiedz. Wiedza bowiem w postaci informacji zaczyna by podstaw gospodarki, jak i innych praktyk. Informacjonalizm wspiera si na produkcji wiedzy, informacji, symboli, zabawy, grach i nowoci a wic przede wszystkim kultury (w jednym ze znacze tego terminu). Mona wrcz zaryzykowa stwierdzenie, e podstaw informacjonalistycznej gospodarki jest produkcja czy wytwarzanie kultury! Std w cenie s wszelakie cechy i umiejtnoci kreatywne. Nieprzypadkowo wic komentatorzy, analitycy czy badacze twierdz, e najcenniejszym skadnikiem kapitau sta si kapita ludzki bd intelektualny. Na czoo zatem w spoeczestwie informacyjnym wybijaj si zespoy ludzi kreatywnych wykonujcych kreatywne zawody czy czynnoci. Do takich zaliczy mona np. artystw, grafikw komputerowych, programistw, inynierw (zwizanych zwaszcza z technologiami sieciowymi), pisarzy tworzcych teksty dla Internetu, pracownikw nowych mediw czy badaczy i twrcw cyfrowych technologii (np. bioinformatykw). I do tej grupy zaliczy take mona (!) hakerw. Tworz oni now elit okrelan klas kreatywn, superkreatywn czy wrcz netokracj. Praca w ich wykonaniu coraz bardziej zaczyna przypomina sztuk. Informacjonalizm umoliwi, dziki nowym technologiom,

przekonwertowywanie dotychczasowych form wiedzy (istniejcych w postaci analogowej) do postaci cyfrowej. Dziki temu moemy nie tylko powiela w nieskoczono dane umieszczone na cyfrowych nonikach, ale take dokonywa na nich rnych operacji zmieniajcych owe cyfrowe wytwory. Powstaje tedy tzw. kultura remiksu. Zupenie nowa jako zrodzia si wraz z upowszechnieniem Internetu w skali globalnej. Za pocztek oglnowiatowej kariery Internetu uznaje si rok 1991. Wczenie komputerw osobistych (a pniej i innych urzdze cyfrowych) do sieci spowodowao zdynamizowanie produkcji i wymiany

informacji. I umoliwio co jeszcze waniejszego, a mianowicie powstanie nowych form wsppracy opartych o nowe wartoci i nowe relacje spoeczne zwane najczciej: sieciowymi (mwi si te o sieciowej gospodarce, rozrywce, sieciowym spoeczestwie, sieciowym zarzdzaniu czy sieciowej nauce i edukacji). Te nowe formy wspdziaania i organizacji okrela si czasami: wikinomi. Wikinomia upowszechnia si szczeglnie po roku 2000, a to za spraw mutacji Web. 1.0 do postaci Web 2.0 (obecnie coraz czciej zaczyna si mwi o Web. 3.0 dziki sieciom semantycznym). Podstawowe cechy wikinomii to: a) Otwarto, b) Wolno tworzenia, c) Udostpnianie swoich zasobw innym, d) Partnerstwo, e) Dziaanie na skal globaln1 Internet drugiej generacji, czyli Web 2.0 przyczyni si take do upowszechnienia nowej - bo cyfrowej kultury zwanej najczciej kultur 2.0 bd cyberkultur. Cyberkultura to poczenie sztuki, nauki i technologii. Cyberkultur mona zdefiniowa: jako specyficzny zestaw praktyk odnoszcych si do posugiwania mediami cyfrowymi w celu tworzenia nowego modelu kultury opartej na synergii tego, co online, z tym, co offline2. Sztuka i nauka czasw cyberkultury funkcjonuje przede wszystkim w cyberprzestrzeni. Do gwnych cech cyberkultury zaliczy mona: a) immaterialno, b) wizualizacj, c) hipertekstualno, d) interaktywno.
1 2

nielinearno,

e) teleobecno,

f) immersj,

g)

Don Tapscott, Anthony D. Williams: Wikinomia, Warszawa, 2008, s. 40-51 Piotr Zawojski: Cyberkultura, wyd. Poltex, Katowice, 2010, s. 100

2. Hakerzy Pojcie hackerstwa pojawio si w latach 60-tych XX wieku na amerykaskiej uczelni: MIT. Etymologicznie sowo hacker pochodzi od: hack i oznaczao po prostu: art, ktry musia wyrnia si szczegln pomysowoci i co wane nie przynosi nikomu szkody. Dosy szybko studenci wspomnianej politechniki zaczli hakerami nazywa osoby, ktre zajmoway si komputerami. Przy czym nie chodzio tu o zwykych uytkownikw tych maszyn, lecz osoby o nieprzecitnych umiejtnociach, ktre potrafiy udoskonala te pierwsze komputery, a zwaszcza pracowa nad ich kodem rdowym (rozwija, poprawia czy zmienia). Co wicej miano hakera nadawali sobie wzajemnie komputerowcy w ten sposb podkrelajc swj szacunek dla osigni kolegw. W polskiej Wikipedii czytamy, e haker (ang. hacker) to osoba o bardzo duych, praktycznych umiejtnociach informatycznych (lub elektronicznych), ktra identyfikuje si ze spoecznoci hakersk. Hakerzy odznaczaj si bardzo dobr orientacj w Internecie, znajomoci wielu jzykw programowania, a take wietn znajomoci systemw operacyjnych komputerw zwaszcza z rodziny UNIX3. Zatem spoeczno hakerw grupuje osoby, ktrzy pracuj nad kodem rdowym rnych programw komputerowych, wymieniaj si oni osigniciami i ucz si od siebie nowych, lepszych sposobw programowania czyli hakowania w jednym ze znacze tego terminu. Hakowanie nie ma w tym przypadku pejoratywnego wydwiku ile raczej oznacza uyteczniejsze rozwizywanie okrelonych amigwek zwizanych z kwestiami informatycznymi.
3

Informacje z Wikipedii

Szczeglnym zainteresowaniem hakerw (i take crackerw) ciesz si: - luki w systemach operacyjnych, - dziury w programach komputerowych, - systemy zabezpiecze w sieciach komputerowych, przejmowanie kontroli nad danym systemem (np. uprawnie

administratora), - budowa i funkcjonowanie systemw operacyjnych (zwaszcza z rodziny UNIX)4. Wrd hakerw mona wyrni rne grupy5. Najczciej mwi si o hakerach jako: a) black hat s to hakerzy dziaajcy na granicy prawa. Znalezionych bdw nie publikuj albo publikuj w postaci gotowych programw (exploitw), ktre s uywane pniej przez osoby o mniejszych umiejtnociach, tzw. scripts kiddies, b) white hat, czyli hakerzy dziaajcy legalnie i starajcy si nie wyrzdza adnych szkd i c) grey hat, czyli osoby, ktrzy przyjmuj po czci metody obydwu wymienionych powyej grup6. Jak kada grupa bd subkultura hakerzy posuguj si specyficznym argonem. Jest to w duym stopniu hermetyczny jzyk peen skomplikowanego sownictwa technicznego, ktrego oni staraj si uywa czsto w postaci skrtw. Posiadaj te swj emblemat zaprojektowany w roku 2003 przez Erica Raymonda.

4 5

Informacje za Wikipedi W artykule: w wiecie hakerw (http://www.peccentre.pl/article/show/W swiecie_hakerow/id=13618) autor wyrnia kilkanacie takich podgrup hakerzy: ciekawscy, ambitni, zoliwi, zachanni, telekomunikacyjni, bankowi, polityczni, legalni, obroocy moralnoci, kolekcjonerzy, wynalazcy i freekerzy 6 Klasyfikacja z Wikipedii

Marek Hoyski nieformalny przywdca polskich hakerw (szacuje si ostronie, e jest ich w naszym kraju ok. 400) tak pisze o swoich kolegach: [] bardzo utalentowani ludzie. Wci si ucz, wymieniaj dowiadczeniami. Najczciej pracuj noc [] W wikszoci to ludzie, ktrzy wol towarzystwo komputera ni bujne ycie towarzyskie. I pracoholicy. Ale nie da si inaczej. Przy najwikszych projektach pracuje si miesicami, nie wychodzc z pracowni. Z zewntrz dostarczane jest jedzenie, picie i czysta bielizna [] Nawet okna s zasonite, eby wiato nie przeszkadzao7. 3. Wartoci hakerskie Jak kada grupa (formalna i nieformalna) tak i hakerzy maj charakterystyczny dla siebie zbir ideaw, zasad i regu, czyli po prostu system wartoci, ktrym kieruj si w swej codziennej dziaalnoci. Co wicej mwi si nawet o swoistej kulturze hakerskiej. Jak zatem aksjologi mona przypisa hakerom? Wartoci charakterystyczne dla hakerw nie ksztatoway si, rzecz jasna, w prni. Pierwszymi hakerami byli gwnie studenci amerykaskich uczelni (MIT i Kalifornii, przede wszystkim). Tote w pierwszym rzdzie oddziaywa na nich akademicki wiat wartoci. Do tego dosza specyficzna kultura technokratyczna, jaka zacza rozkwita w Dolinie Krzemowej bdcej siedzib niezliczonych firm z brany informatycznej, elektronicznej czy telekomunikacyjnej, ktre zasyay absolwentw pobliskich uczelni na czele ze Stanfordem i Berkeley. Jedn z cech wiata akademickiego jest weryfikacja wynikw bada przez samych uczonych. Kady fakt czy kada teoria proponowana na twierdzenie naukowe musi by dokadnie przewietlona przez specjalistw z danej
7

Karolina agowska: Hakerzy najczciej pracuj noc, w: http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1

dziedziny wiedzy. Dopiero po takim pozytywnym tecie wchodzi do korpusu wiedzy naukowej. O awansach, pozycji i prestiu danego uczonego decyduje zatem opinia jego kolegw, a nie np. klientw. Z kolei kultura technokratyczna czy si z przekonaniem, e o rozwoju ludzkoci (o postpie) decyduj wynalazki techniczne. Przyczyniaj si ono do tworzenia dobra, ktre suy caemu spoeczestwu. Z tradycji wiata akademickiego przejli hakerzy zwyczaj oceniania wartoci dokona przez swych kolegw. Tak wic pozycja i sawa hakera zaley od oceny innych hakerw. Kolejnym zapoyczeniem jest zwyczaj darmowego dzielenia si wiedz i osigniciami. W lad za merytokratami wyznaj hakerzy kult odkry technicznych. Jednake najwaniejszymi wartociami jakimi zwykle kieruj si hakerzy s: a) wolno tworzenia, b) wolno w dostpie do wiedzy, c) wolno form dzielenia si wiedz. Znany badacz cyberprzestrzeni Steven Levy sugeruje istnienie etyki hakerskiej, w ktrej fundamentaln zasad winno byd to, e informacja powinna byd wolna, a jak z tej wolnoci bdziemy korzystad zaley od poziomu etycznego jednostek8 w przestrzeganiu nieformalnego zbioru regu zwanego najczciej: netykiet.

Wolno tworzenia ma oczywicie dug tradycj i to nie tylko zwizan z liberalizmem. Dla hakera wolno tworzenia to niczym nieskrpowana dziaalno na paszczynie technologicznej. To niemale akt twrczy przypominajcy dzieo sztuki. Haker tworzy dla innych i oczekuje ich uznania. Przypomina to troch kultur daru praktykowan w spoeczestwach pierwotnych: Haker udostpni swj program w sieci, jeli ma nadziej na rewan [] Presti, reputacja i szacunek bior si ze znaczenia daru dla spoecznoci. Nie chodzi wic tylko o oczekiwany rewan
8

Krzysztof Siewicz, Zarys systemu normatywnego spoecznoci wolnego oprogramowania, w: Re: Internet spoeczne aspekty medium, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2006, s. 89

za

szczodro,

ale

take

natychmiastow

nagrod,

jak

jest

zademonstrowanie wszystkim talentu hakera [] Uznanie zdobywa si nie tylko dlatego, e si co podarowao, ale i dlatego, e stworzyo si co cennego (nowatorski program)9. Niemniej wan wartoci jest wolno w dostpie do wiedzy. Dostp do informacji (bez jakiejkolwiek cenzury, jak i innych barier) jest uwaany przez hakerw za fundamentalne wrcz prawo czowieka. To prawo jest pojmowane jako, z jednej strony, darmowe udostpnianie rnych treci, a z drugiej upublicznianie np. tajnych informacji (jako chociaby synna akcja portalu WikiLeaks). Oto charakterystyczny przykad takiego mylenia: Naszym celem jest zapewnienie dostpu do ciekawych oraz unikatowych filmw wszystkim zainteresowanym. Strona ma charakter niekomercyjny [] miejsce oficjalnej cenzury prewencyjnej zaja nieoficjalna cenzura represyjna, posugujca si naciskiem ekonomicznym, prawnym lub administracyjnym do tumienia, zatrzymywania i eliminowania tych dzie sztuki i wypowiedzi, ktre nie s zgodne z ideologi polityczn, normami obyczajowymi, doktrynami religijnymi bd polityk korporacyjn. Korzystamy z wolnoci korzystania z dbr kultury, ktre s prawem czowieka zapisanym w Powszechnej Deklaracji10. Wielu hakerw wyznaje ideay libertiaskie. Kontestuj oni organizacj pastwow i polityk wielkich midzynarodowych koncernw. Niektrzy z nich byli zaangaowani w tworzenie kontrkultury modzieowej w kocu lat 60-tych XX wieku. Oto charakterystyczna wypowied w tym wzgldzie: Jeli chcesz zna prawd, moja przestpcza dziaalno to pd do wiedzy, ch poznania technologii i wiara w naturalne prawo do informacji [] Jestem te malkontentem majcym do systemu, ktry zosta wtoczony, a

10

Manuel Castells: Galaktyka Internetu, , Poznao, 2003, s. 59 Manifest, w: http://alterkino.org/hakerzy-to-tez-ludzie

zwaszcza szkoy, w ktrej nauczyciele nie mog mnie nauczy tego, czego sami nie umiej11. Z powyej zarysowanych ideaw zrodziy si ju w epoce Internetu konkretne przedsiwzicia, ktrych autorami byli te sami hakerzy bd ludzie wzrastajcy w tym klimacie. Naley w zwizku z tym wymieni przede wszystkim trzy gone inicjatywy wyznaczajce obecnie gwne standardy dziaa w Informacjonalizmie. Pierwsz inicjatyw byo powstanie ruchu free software. Stworzy go programista z MIT Richard Stalman, ktry sam by hakerem. W roku 1985 powoa do ycia Free Software Foundation, ktra zajmowaa si tworzeniem i promocj wolnego oprogramowania: w imi idei goszcej, e
moliwod korzystania z oprogramowania, podobnie jak wolnod sowa, powinna byd jedn z podstawowych ludzkich wolnoci w erze komputerowej12.

Stallman stworzy system nowych licencji: General Public Licence (GPL), ktra reguluje zasady posugiwania si oprogramowaniem. W myl zawartych tam ustaleo uytkownicy kodu rdowego mog go dowolnie modyfikowad pod warunkiem, e okrelone zmiany bd objte tak sam licencj aby inni take dalej mogli w kod rozwijad. W tym wypadku prawo autorskie przyjmuje postad copyleft aby zagwarantowad uytkownikom wolnod tworzenia. Druga niezmiernie wana dla dzisiejszego oblicza praktyk

informacjonalistycznych inicjatywa staa si udziaem Linuksa Torvaldsa studenta Uniwersytetu Helsioskiego. Bya to idea open source. Torvalds, ktry pracujc na Uniksie (a wic systemie o wolnod ktrego walczy Stallman) stworzy jdro tego systemu dla procesora Intel 386 i w ten sposb powsta system operacyjny: Linux. Nastpnie Torvald zaprosi
11

Hackin Time, czyli byd hackerem. Hackerzy, crackerzy, phreakerzy, cyberpunki i, w: http://www.cybertech.net.pl/hacking/art/hacker/hacker.htm, s. 8 12 Justyna Hofmokl, Internet jako nowe dobro wsplne, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2009, s. 92

programistw z caego wiata do udoskonalania jdra swego programu. Linux zosta opublikowany na licencji GNU GPL i w ten sposb sta si modelowych rozwizaniem dla ruchu open source wykorzystywanym pniej dla innych projektw. I wreszcie ruch Open Access czyli inicjatywa polegajca na darmowym udostpnieniu w sieci bazy publikacji naukowych, a pniej ju na pocztku naszego stulecia innych np. medycznych. S tworzone dla tego celu tzw. repozytoria. W zwizku z tym: zmieniaj si rwnie modele biznesowe publikacji
naukowych. Stworzone w 2003 roku wydawnictwo Public Library of Science udostpnia wszystkie teksty online za darmo, ale pobiera opat od autorw za publikacj 13.

Hakerzy pochodzcy z Network Working Group rozwinli Arphanet (poprzednik Internetu). W roku 1972 haker Ray Tamlinson opracowa pierwsz poczt elektroniczn, a na pocztku lat 90-tych XX wieku grupa hakerw pod wodz Tima Bernersa-Lee doprowadzia do powstania oglnowiatowej sieci www. Jak pisz Manuel Castels i Pekka Himanen:hakerzy peni wan rol w fiskim systemie innowacji [] mieli kluczowe znaczenie w procesie podczania Finlandii do Internetu, znaczco wpynli na przeksztacenie sieci w spoeczne medium, wreszcie rozwinli model open source [] Sam Linus Torvalds sta si symbolem spoecznej postawy w tego typu obywatelskich dziaaniach14

4. Hakerska aksjologia w spoeczestwach informacyjnych Jak wspomniano na pocztku gwnym celem tekstu niniejszego bdzie pokazanie, e wartoci hakerskie s jednym z filarw Informacjonalizmu. W
13 14

Tame, s. 161 Manuel Castells, Pekka Himanen: Spoeczeostwo informacyjne i paostwo dobrobytu, wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa, 2009, s. 89

dalszej wic czci zostan pokazane wybrane przykady z rnych praktyk informacjonalistycznych ilustrujce ow tytuow tez. Majc ju list podstawowych zasad i ideaw, jakimi kieruj si hakerzy w swej codziennej dziaalnoci mona sprbowa wyledzi: w jakich praktykach s one respektowane. I od razu zasygnalizujmy, e praktycznie wszystkie dziedziny spoeczestwa informacjonalistycznego oparte s w mniejszym lub wikszym stopniu na hakerskiej aksjologii15. Wskamy par sztandarowych przykadw. Obserwujc wirtualne praktyki gdy w nich to gwnie przejawiaj si wartoci hakerskie mona dostrzec pi rodzajw ich wystpowania: I) Rozwijanie i udoskonalanie kodw rdowych ju istniejcych programw i aplikacji. Obok cay czas wsptworzonego Linuxa mona tu wymieni serwer sieciowy Apache czy baz danych My SQL. Apache jest serwerem darmowym, ktry jest tworzony przez cae rzesze woluntariuszy. Innym znanym przykadem moe by program do aplikacji biurowych Open Office czy jzyk programowania: Perl. Praca na kodzie rdowym jest zajciem dla osb ze sporymi ju kompetencjami informatycznymi. Tote jest to dziaalno o charakterze elitarnym. O wiele bardziej masowe s kolejne przedsiwzicia: II) Praca nad tworzeniem rnych projektw opartych na licencji Creative Commons. Licencje CC w roku 2001 stworzy amerykaski prawnik i wykadowca uniwersytecki Lawrence Lessing. Lessing by inicjatorem powstania nowej organizacji Creative Commons, ktra oferuje wolne licencje prawno-autorskie (CC wanie), dziki ktrym twrcy mog zaznaczyd, jakie wolnoci maj byd przypisane do ich
15

Manuel Castells uwaa, e na kultur Internetu (czyli praktycznie na wiat Informacjonalizmu) skadaj si cztery warstwy: kultura techno-merytokratyczna, kultura komunitariaoska, kultura przedsibiorczoci i kultura hakerska. (M. Castells: Galaktyka Internetu, Poznao, 2003, s. 47)

utworw16. Uywajc hasa "pewne prawa zastrzeone" (ang. some rights reserved), w opozycji do wszelkie prawa zastrzeone (ang. all rights reserved), organizacja stara si zapewnid twrcom jak najlepsz ochron ich praw przy jednoczesnym umoliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzie. Strona internetowa organizacji pomaga wacicielom praw autorskich na udzielenie czci tych praw ogowi, przy zachowaniu niektrych innych praw, poprzez udostpnienie rnego rodzaju licencji, ktre twrca moe wybrad, publikujc swoje dzieo w Internecie17. Do tej pory do CC przystpio ju ponad 70 paostw. Sztandarowym przykadem przedsiwzicia opartego na licencji CC jest doskonale wszystkim znana Wikipedia, ktr redaguj miliony, w skali wiata, osb. Ponadto Wikipedia jest take przykadem tworzenia dziea w oparciu o zbiorow inteligencj. III) Kolejn grup przykadw jest dzielenie si zasobami. Jest to jedna z najbardziej rozpowszechnionych praktyk w Internecie i co za tym idzie spoeczestwie sieciowym. Na wielkiej liczbie portali ich uytkownicy zamieszczaj miliony zdj, filmw, tekstw czy plikw muzycznych, ktre nastpnie mog by cigane na komputery, tablety bd komrki przez innych internautw. W ten sposb funkcjonuj sztandarowe witryny Informacjonalizmu, jak: You Tube, Flickr, Delicious czy My Space, a take budzce wiele kontrowersji sposoby wymiany plikw w systemie p2p (Bitt Torrent). Dzielenie si zasobami czyli ich darmowe udostpnianie jest wic najbardziej widocznym efektem respektowania wartoci hakerskich przez miliony beneficjentw Internetu. Coraz wicej artystw zaczyna docenia ten model upowszechniania sztuki o czym wiadczy ogromna

16 17

Tame, s. 27 Wikipedia.

popularno specjalnych portali, na ktrych umieszczaj oni swe utwory, ktre nastpnie mona za darmo ciga. W roku 2009 w Luksemburgu zosta zarejestrowany serwis Jamendo, ktry udostpnia za darmo utwory muzyczne na licencji Creative Commons. Co ciekawe sami twrcy zaczynaj pomau udostpnia swe utwory w oparciu o licencj CC gdy, jak sdz, pomoe im to nie tylko w zdobyciu wikszej popularnoci, lecz take w tworzeniu kolejnych dzie (jeli bd mogli wykorzysta fragmenty cudzej twrczo). IV) I wreszcie tzw. Samopomoc, w ramach ktrej internauci dziel si swoj wiedz i swym dowiadczeniem. Na You Tube, Digg Arcie czy dajmy na to, Chomiku internauci zamieszczaj i udostpniaj swoje produkcje bd rozpowszechniaj wytwory innych osb. Natomiast w przypadku takich portali jak np. Spryciarze.pl, Wakacje.pl czy Historycy.org uytkownicy wymieniaj si informacjami oraz udzielaj rad bd pomocy (nieodpatnie, rzecz jasna). W wiecie fizycznym tego typu porady byy zazwyczaj patne np. w firmach konsultingowych czy kancelariach prawniczych. W wiecie wirtualnym natomiast internauci dzielenie si informacjami traktuj jako dary dla innych osb i oczekuj podobnego rewanu. Co wicej niektre uczelnie zachodnie (i to te prywatne!) udostpniaj swe zasoby wszystkim internautom tj. wykady i wiczenia. W roku 2001 senat MIT zadecydowa, e ta prywatna uczelnia udostpni za darmo w sieci wszystkie swoje kursy. Teraz kady, po zalogowaniu si na stronie uczelni, ma dostp do tysicy oferowanej przez ten uniwersytet techniczny wykadw, wicze, seminariw itp. W lad za MIT poszy inne czoowe amerykaskie uczelnie na czele z Harwardem i Stanfordem.

W Finlandii, pisz wspomniani ju Castells i Himanen, mona wrcz mwi o spoecznym hakerstwie polegajcym na zastosowaniu hakerskiego modelu wymiany zasobw do okrelonych celw spoecznych zamiast tworzenia oprogramowania. Wspomniani autorzy zauwaaj, e model hakerski najbardziej jest widoczny w nauce poruszania si w sieci gdzie dzieci ucz dorosych tajnikw www, w dzieleniu si wiedz oraz dzieleniu informacj18. Wymienione przed momentem przykady pokazuj te inny fenomen, a mianowicie tworzenie si nowego typu gospodarki. Jest ona czci usieciowionej gospodarki informacyjnej z tym, e cechuj j, jak to okrela Yochai Benkler: partnerska produkcja i brak wasnoci prywatnej: W samym sercu organizmu ekonomicznego najbardziej zaawansowanych gospodarek w wiecie mamy do czynienia ze zjawiskiem trwaym i do zdumiewajcym. Pojawi si nowy model produkcji. Model, ktry nie powinien powsta [] Nie powinno si przecie zdarzy, jak podpowiadaa Amerykanom yjcym u schyku XX wieku intuicja, e tysice ochotnikw bd si zbiera, eby wsppracowa w ramach skomplikowanych przedsiwzi gospodarczych w ramach modelu nie wasnociowego19. Wszystkie powysze przykady pokazuj olbrzymi ruch spoeczny, jaki narodzi si w Internecie. Don Tapscott owo zjawisko nazwa wikinomi. Jej zasadnicze cechy to: a) otwarto, b) wolno tworzenia, c) udostpnianie swoich zasobw innych, d) partnerstwo, e) dziaanie w skali globalnej (poprzez sie www)20. Wikinomia umoliwia niesychany wzrost ludzkiej twrczoci i kreatywnoci poczwszy od nowych technologii, a skoczywszy na sztuce i literaturze. Nietrudno zauway, e u podstaw wikinomii i co za tym idzie caego Informacjonalizmu (o

18 19

Manuel Castells, Pekka Himanen: Spoeczeostwo informacyjne, op. cit, s. 115-116 Yochai Benkler: Bogactwo sieci. Jak produkcja spoeczna zmienia rynki i wolnod, wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2008, s. 175 20 Don Tapscott, Anthony D. Williams: Wikinomia, Warszawa, 2008, s. 40-51

ktrych mwi wspomniany Tapscott) le wartoci i zasady dziaania wypracowane przez rodowiska hakerskie.