Kazimierz Turalioski

ZABID SZPIEGA

Ostrzeenie publikacja zawiera treci drastyczne

Wydawnictwo MEDIA POLSKIE Radom 2011

Copyright by Kazimierz Turalioski 2011 ISBN 978-83-925811-6-1

Marek Stryk by wiadomym, czynnym wsppracownikiem sub specjalnych PRL-u: przynalecej do cywilnego resortu spraw wewntrznych Suby Bezpieczeostwa oraz kontrwywiadu wojskowego WSW. Na polecenie SB wykonywa czynnoci na terenie wrocawskiego Wojewdzkiego Szpitala Specjalistycznego. Zaoyd mona, e infiltrowa struktury tamtejszej Solidarnoci, chod nie zachoway si adne dokumenty dowodzce skadania meldunkw z takich czynnoci. Wskazywaoby na to jednak zaangaowanie w dziaalnod opozycyjn, co nie byoby akceptowane jako manifestacja prywatnych pogldw, a stanowio zapewne odgrnie reyserowan gr operacyjn. Okolicznoci te, w korelacji z przytoczon determinacj milicjantw i pniejszych policjantw oraz prokuratorw w tuszowaniu sprawy wskazuj na zwizek tego krgu ze mierci Marka Stryka. Brak innych powodw, dla ktrych funkcjonariusze paostwowi mieliby z podobnym zaangaowaniem dyd do zakwalifikowania zabjstwa jako samobjstwa, gdyby zdarzenie miao charakter jedynie kryminalny np. na tle rabunkowym lub obyczajowym. Suba Bezpieczeostwa utworzona zostaa jako czd struktur cywilnego Ministerstwa Spraw Wewntrznych w 1956 roku w miejsce zlikwidowanego, a odpowiedzialnego za zbrodnie i represje na narodzie polskim Ministerstwa Bezpieczeostwa Publicznego. Kontrol nad MBP sprawowali

doradcy radzieccy, czyli oficerowie SMIERSZ1, GRU2 i NKWD. Miejsce masowego terroru zastpiono dziaaniami wkomponowanego w Milicj Obywatelsk organu bezpieczeostwa, stanowicego w istocie polski odam radzieckiej, komunistycznej suby specjalnej KGB. SB penia rol policji politycznej chronicej wadze PRL-u poprzez zwalczanie demokratycznej opozycji oraz kocioa katolickiego. Odpowiadaa za inwigilacj spoeczeostwa polskiego na terenie kraju i poza jego granicami, rozbudow agentury w drodze szantau i korupcji, porwania, tortury oraz zabjstwa na tle politycznym. W latach 80-tych jednym z najwaniejszych zadao SB bya prowadzona pod kryptonimem

Nazwa stanowi akronim od ros. smiert' szpionam mierd szpiegom. W latach II wojny wiatowej SMIERSZ odpowiada za eliminacj agentw III Rzeszy, a nastpnie na terytoriach paostw wczanych do bloku wschodniego identyfikowa i likwidowa osoby wrogo nastawione do ZSRR. W pierwszych latach istnienia PRL ze SMIERSZ oddelegowano instruktorw do szkolenia polskich funkcjonariuszy aparatu terroru w metodyce przesuchao i tortur. Nadzorowali te czd politycznie reyserowanych procesw sdowych, a nastpnie stanowili trzon kadry tzw. Informacji Wojskowej. 2 utworzony w 1918 roku Gwny Zarzd Wywiadu ZSRR a nastpnie Federacji Rosyjskiej. Po rozpadzie bloku wschodniego uznawany za najwaniejsz z rosyjskich sub specjalnych. Wedug zbiegych oficerw brak moliwoci rzeczywistego wystpienia z GRU, czonkiem tej formacji pozostaje si do kooca ycia, a kar za zdrad jest wyrok mierci. Z tego powodu kwestionowano niekiedy lojalnod wzgldem Rzeczypospolitej Polskiej onierzy WSW i WSI przeszkolonych w ZSRR.

Omiornica eliminacja Solidarnoci Walczcej3. Gwny ciar dziaao operacyjnych zwizanych z przyjtym w lutym 1987 roku planem jej likwidacji spoczywa na Wydziale II-1 WUSW we Wrocawiu. U schyku PRL-u funkcjonariusze Suby jednostkowo prowadzili take dziaalnod przestpcz ukierunkowan na pozyskiwanie dbr materialnych, gwnie o charakterze rabunkowym (Austria, RFN), a take w zakresie produkcji i dystrybucji amfetaminy (Europa Pnocna). W miejsce rozwizanej Suby Bezpieczeostwa powoano w III Rzeczypospolitej UOP. WSW, czyli Wojskowa Suba Wewntrzna Ministerstwa Obrony Narodowej utworzona zostaa 10
3

Solidarnod Walczca utworzona i dowodzona przez Kornela Morawickiego we Wrocawiu po delegalizacji NSZZ Solidarnod w czasie stanu wojennego, uwaana przez wadze za organizacj skrajnie antykomunistyczn a wrcz terrorystyczn. Jako pierwsza gosia zupeny upadek komunizmu, rozpad bloku wschodniego i zjednoczenie Niemiec. Wspieraa ruchy niepodlegociowe m.in. na Ukrainie, Litwie i w ZSRR. Utworzya kanay przerzutowe m.in. z Gdaoska do Szwecji i z Wrocawia do RFN. Wydawaa ponad 130 periodykw i nadawaa wasne audycje radiowe. Jako jedyna prowadzia wasne dziaania wywiadowcze i kontrwywiadowcze, wprowadzajc i werbujc wasn agentur w szeregach sub paostwowych m.in. SB, dziki czemu nie ulega infiltracji przez Tajnych Wsppracownikw oraz ujawniaa konfidentw godzcych w dziaalnod niepodlegociow. Gromadzia informacje (personalia, adresy, stopnie, numery telefonw) o funkcjonariuszach. Narady osb decyzyjnych ochraniaa wasn obserwacj i nasuchem elektronicznym, ktry obejmowa m.in. SB, MO, WSW i Stasi. W manifestacjach na ulicach Wrocawia toczya wygrywane bitwy uliczne z ZOMO. Liczb czonkw szacowano na okoo 2000.

stycznia 1957 roku w miejsce Gwnego Zarzdu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej. Zakres kompetencyjny obejmowa zwalczanie dziaalnoci szpiegowskiej skierowanej przeciwko Siom Zbrojnym PRL oraz sojuszniczym siom zbrojnym paostw dawnego bloku wschodniego, dywersji politycznej, terroru, sabotau, zapobieganie tworzenia nielegalnych zwizkw wewntrz (Ludowego) Wojska Polskiego. Poprzedniczka WSW Informacja Wojskowa odpowiadaa za zwalczanie szpiegostwa, dywersji terrorystycznej, ale gwnie za represjonowanie wyimaginowanych i rzeczywistych wrogw komunizmu, w tym onierzy dawnej Armii Krajowej. Kadry tej formacji przeszkolone zostay oraz wzmocnione oficerami NKWD, NKGB oraz SMIERSZ. Do poowy lat 70-tych XX wieku peerelowski wywiad i kontrwywiad wojskowy cile wsppracoway ze subami ZSRR w zakresie dziaalnoci typowo wojskowej. Rol dominujc odgrywao radzieckie GRU, koordynujc dziaania faktycznie podlegych Moskwie sub m.in. polskich, uchodzcej za najlepsz obok KGB w bloku wschodnim enerdowskiej Ministerium fr Staatssicherheit (Stasi) oraz czechosowackiej Sttn bezpenost (StB). Przedmiotem zainteresowania nadwilaoskich sub wywiadowczych uczyniono gwnie obiekty natowskie pooone w pnocnym RFN i w Danii4. Dopiero powstanie pierwszych
4

Teatry pnocnego wybrzea RFN i Danii w przyjtym przez Ukad Warszawski scenariuszu hipotetycznej III wojny wiatowej zabezpieczad miao Wojsko Polskie. Tajemnic pozostawao, e Polacy wkroczyd mieli na tereny zneutralizowane wczeniej

zorganizowanych struktur opozycji niepodlegociowej i demokratycznej skutkowao przewartociowaniem priorytetw. Wwczas WSW uyczyo czd swych kadr Subie Bezpieczeostwa w celu wsparcia inwigilacji i infiltracji rodowisk zagraajcych socjalistycznemu ustrojowi, a szczeglnie ruchw Wolnod i Pokj, Solidarnod oraz podejrzewanej o dziaalnod terrorystyczn Solidarnoci Walczcej, ktrej trzon skupiony zosta na terenie Wrocawia i Dolnego lska. W 1985 roku kontrwywiad wojskowy odpowiada ju za inwigilacj 900 osb powizanych z opozycj. Nadal zachowana zostaa cisa wsppraca z bratnimi subami innych paostw bloku wschodniego, wraz z hegemoniczn pozycj GRU: "Zacienienia wymaga wspdziaanie z organami kontrwywiadu wojskowego pastw socjalistycznych, szczeglnie ZSRR, Czechosowacji, Wgier i NRD, gdy wikszo struktur nielegalnych usilnie dy do nawizywania kontaktw z ugrupowaniami dysydenckimi w tych krajach, w celu rozszerzenia dywersyjnych oddziaywa na cay system Ukadu Warszawskiego" - plan dziaalnoci Zarzdu III WSW, listopad 1988 roku. W miejsce WSW w III Rzeczpospolitej powoano, zachowujc wikszod kadr i metodyk dziaania, Wojskowe

sowieckimi gowicami nuklearnymi, przewidywano 100% straty wasne.

wic

praktyce

Suby Informacyjne (WSI JW 3362) oraz andarmeri Wojskow. W poowie lat 80-tych XX wieku Marek Stryk pracowa na stanowisku elektryka w Dziale Technicznym nowoutworzonego Wojewdzkiego Szpitala Specjalistycznego im. 40-lecia PRL we Wrocawiu przy ulicy Kamieoskiego 73. Tam te peni spoecznie funkcj przewodniczcego zakadowej Solidarnoci. Sam szpital powsta przy znacznym zaangaowaniu krgw wojskowych, a na jego otwarciu pojawi si gen. Wojciech Jaruzelski. Dzia kadr czsto odwiedzany by przez funkcjonariuszy SB, na ktre to spotkania wzywano wanie Marka Stryka. Najprawdopodobniej na rzecz tej suby inwigilowa on zakadowych dziaaczy zwizkw zawodowych, jako oddelegowany agent WSW. Jednym z wymienionych funkcjonariuszy SB wizytujcych szpital by Robert K. oddelegowany na Komisariat Policji Wrocaw-Krzyki z KWP (wczeniej WUSW) do prowadzenia wznowionego dochodzenia w sprawie nagego zgonu Marka Stryka (sygn. akt 1Ds.59/39/90, Ds.4201/91). Ten sam funkcjonariusz powiedzied mia Teresie Jankowiak, e i tak nie zdoa z tej mierci uczynid sprawy politycznej. W dniu 21 stycznia 1987 roku Marek Stryk zosta zarejestrowany do wsppracy w Oddziale WSW I i II Wydziau pod kryptonimem Broker nr rej. 3620 wypis z kartoteki MON, zapisy w bazach danych, Karta EO-1/75, miejsce pracy Wojewdzki Szpital Specjalistyczny im. 40-lecia PRL.

Wspprac z PRL-owskimi subami specjalnymi dokumentuj m.in. utajnione akta IPN pF251/156/ oraz wypisy z Ewidencji EO-4-A/77 oraz EO-4/77 b. Wydziau C WUSW we Wrocawiu i wypisy z kart EO-4/77 biura C MSW. Zgodnie z zeznaniem mjr Gabriela K . Marek Stryk nie by dobrym agentem, mia kamad, wprowadzad w bd WSW w wyniku czego wsppraca z nim zostaa zakooczona. Co wicej, zapocztkowana miaa zostad dopiero w poowie 1987 roku i to na yczenie Stryka, a motywem nierzetelnego szpiega pozostawad miay spodziewane korzyci materialne oraz wola realizacji modzieoczych marzeo. Tak tred zawiera przekazana do akt ledztwa w sprawie mierci Marka Stryka na kartach 235 i 236 notatka urzdowa WSW z dnia 6 maja 1991 roku, potwierdzona pniej zeznaniem wiadka mjr Gabriela K .. Wedug niego, na neutralnym gruncie dojd miao jedynie do kilku spotkao Stryka z funkcjonariuszami sub specjalnych w celu ustalenia wartoci pozostajcych w jego posiadaniu informacji. Te zostad miay zweryfikowane negatywnie, za samego kandydata uznano za typowego mitomana pazernego na pienidze [] nieodpowiedzialnego i niezrwnowaonego psychicznie. Akta sprawy zniszczono. To oficjalne stanowisko kontrwywiadu. Twierdzenia te nie mog byd zgodne z prawd i to nie tylko z tego powodu, e ju 21 stycznia 1987 roku, a nie kilka miesicy pniej, Stryk zosta zarejestrowany przez WSW jako Broker. Wedug akt IPN-u Sztab Generalny ju 10 kwietnia 1984 roku zwrci si w sprawie Marka Stryka (wwczas ju objtego pseudonimem) do Naczelnika Wydziau III WUSW z

prob o przekazanie na nasz kontakt operacyjny waszego rda ps. Marek wraz z pozostaymi materiaami. Potrzeba przyjcia ww. na nasz kontakt podyktowana jest wzgldem operacyjnym. Kolejna adnotacja nie pozostawia wtpliwoci, co do efektw podjtych czynnoci: Przyjty do wsppracy 19.04.1984r. Dalsze zarchiwizowane dokumenty obejmuj Plan rozpracowania Kandydata na Wsppracownika AWO5 o pseudonimie Salomon: Oddzia WSW we Wrocawiu Departament I MSW. Prosz o udzielenie informacji Stryk Marek powd zapytania w zainteresowaniu. Legnica Naczelnik wydziau III WUSW. Pozostae zachowane akta obejmuj informacj o wczeniejszym wyjedzie Marka Stryka do RFN: Wydz. C Naczelnik III WUSW nr dowodu osobistego .......Stryka - RFN 09.09.83-11.11.83, a take objty klauzul Tajne wniosek: o wszczcie rozpracowania
5

Agenturalny Wywiad Operacyjny by utworzon na polecenie Moskwy w latach 60-tych, utajnion (w Polsce ujawnion co do istnienia dopiero w poowie lat 90-tych) struktur funkcjonujc w ramach Zarzdu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiadu), bliniacz dla struktur obecnych w Armii Czerwonej oraz formacjach wojskowych innych paostw bloku wschodniego. Grupy wywiadu operacyjnego poza pozyskiwaniem informacji w czasie pokoju i werbunkiem agentw i rezydentw wywiadu przeznaczone byy do infiltracji paostw zachodnich poprzedzajcej atak wojsk Ukadu Warszawskiego oraz pracy agenturalnej w teatrze wojennym na tyach wroga. Przedmiotem zainteresowania byy w szczeglnoci materiay dot. dowdcw wojskowych, zwizkw operacyjnych i taktycznych paostw czonkowskich NATO oraz prac wojskowych orodkw naukowo-badawczych i zakadw przemysowych.

kandydata na wsppracownika z dnia 07.05.1984 spotkania Kawiarnia KDM pl. Hirszfelda. Pod tym adresem mieci si lokal kontaktowy, pod ktrym pod koniec lat 80-tych Stryk spotykad mia si z funkcjonariuszami sub specjalnych. Ostatnim z dostpnych dokumentw jest wniosek: o zrezygnowanie z dalszego rozpracowywania kandydata na wsppracownika ps. Salomon 1985r. Zbiega si to w czasie z podjciem pracy w nowoutworzonym Szpitalu Wojewdzkim, w ktrym rwnie realizowa czynnoci na rzecz sub specjalnych. Akt paszportowych z przytoczonego okresu brak. W zakresie powizao Marka Stryka z Agenturalnym Wywiadem Operacyjnym pojawiaj si oficerowie wywiadu ppk Stefan S . i pk Andrzej K . absolwenci kursw GRU w Moskwie, a pniejsi attache w Czechach. Kontakt z Markiem Strykiem nie mg byd wic zainicjowany dopiero w 1987 roku, a ciar gatunkowy powizao zmarego ze subami specjalnymi daleko wykracza poza nieudoln prb realizacji modzieoczych marzeo, co dodatkowo podkrela wykonana na nim egzekucja. Sam agent sub wywiadowczych ju wczeniej zosta zweryfikowany co do swej wiarygodnoci, a wrcz zaliczony w poczet elitarnego wwczas AWO. Jedynymi rzeczywistymi powodami zniszczenia wiarygodnoci zmarego pozostad moga wola zachowania w tajemnicy rangi realizowanych przez niego czynnoci, albo kompromitujcego dla polskich sub przewerbowania wywiadowcy przez suby specjalne paostw NATO. Jeli odby on szkolenia AWO (a jego zachowanie, szczeglnie stosowanie w yciu codziennym sztuczek kontrwywiadowczych, na to wskazuje), wiedza o tej formacji

przejawiad moga ogromn wartod dla sub RFN, a nawet USA. Dowodzi tego tosamod dwch ujawnionych agentw tej formacji: wywodzcych si z PZPR wicepremiera Ireneusza Sekuy oraz premiera Jzefa Oleksego. Wiedza o innych moga byd niszczc kart przetargow w okresie zmiany ustroju i nowego podziau globalnych stref wpyww. Nadmienid naley, i w latach transformacji ustrojowej zniszczono wikszod akt polskich sub specjalnych tak cywilnych, jak i wojskowych, a czd najistotniejszych ewakuowano do Moskwy. Odtworzenie penego spektrum dziaalnoci Stryka oraz rzeczywicie powierzonej mu roli najpewniej nie bdzie ju bez tych dokumentw moliwe. Jednoczenie zaznaczyd naley, i nie sposb w zakresie zoonych zeznao czynid zarzutu mjr K .. Mg on zostad celowo wprowadzony w bd co do osoby Stryka, a nawet sam mg byd przez niego weryfikowany co do rzetelnoci realizacji obowizkw oficera kontrwywiadu. Pniej legend gry operacyjnej wykorzystano do zatarcia ladw motywu zabjstwa. Przedstawiony scenariusz dowodzcy zej woli Stryka nie znajduje oparcia take w wczesnych realiach prawnych. Zarzucone mu przez kontrwywiad przestpstwo podlegao karze co najmniej 5 lat pozbawienia wolnoci, a do 25 lat wizienia. Zgodnie z art. 27 2 wczenie obowizujcej ustawy karnej warunkowe umorzenie postpowania moliwe byo jedynie w przypadku czynw zagroonych kar poniej 3 lat pozbawienia wolnoci. Wtpliwym jest wic, by wykrycie tak powanego przestpstwa nie spotkao si ze wszczciem postpowania

karnego i doprowadzeniem do skazania sprawcy. Byoby to zarwno nielogiczne, jak i bezprawne. Brak bowiem powodu do objcia onierza rezerwy szczegln pobaliwoci lub protekcj. Kodeks karny (Dz. U. z dnia 14 maja 1969 r.) Rozdzia XIX. Przestpstwa przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Art. 131. 1. Kto wprowadza w bd polski organ paostwowy przez udzielenie mu faszywych wiadomoci albo przez dostarczenie podrobionych lub przerobionych dokumentw lub te innych przedmiotw majcych znaczenie dla bezpieczeostwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, podlega karze pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolnoci. 2. Tej samej karze podlega, kto, oddajc usugi polskiemu organowi paostwowemu, wprowadza go w bd przez zatajenie przed nim takiej okolicznoci z dziaalnoci swej w stosunku do rzdu paostwa obcego, ktra ma znaczenie dla bezpieczeostwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

W modoci Marek Stryk uczszcza do Wojskowej Szkoy Chorych Wojsk Inynieryjnych we Wrocawiu. Z nauki zrezygnowa tu przed jej ukooczeniem, chod uchodzi za zdolnego onierza rodzcego nadziej na karier w wojsku. Ju wtedy najpewniej zosta zwerbowany do niejawnej wsppracy. Pniej pracowa w Wojskowej Komendzie Uzupenieo NR 1- Sztab Gwny ul. Pretficza, a kolejno w Wojskowych Zakadach Transportowych we Wrocawiu. W latach 1983-1985 dwu lub trzykrotnie wyjeda do RFN, gdzie zbierad mia dla wojskowych sub wywiadowczych informacje o natowskich obiektach militarnych oraz nieustalonej treci jak sam je nazywa paragony i kwitki. Celem zagranicznej delegacji uczyniono rwnie werbunek agentw i budow siatki wywiadowczej. Niewiele wiadomo o udokumentowanych efektach tej pracy, lecz informacje nieoficjalne wskazuj na wykonanie powierzonego zadania. Najpewniej akta z tego okresu zostay, tak jak liczne inne archiwa wojskowe, strawione ogniem albo wyeksportowane do bratnich sub w ZSRR. W tym czasie Stryk zajmowa we Wrocawiu przy ul. Budziszyoskiej mieszkanie wojskowe, wczeniej mieszka w Hotelu Garnizonowym (Wojskowy Hotel Robotniczy na rogu ulic elaznej i Pereca we Wrocawiu). A do 1989 roku korzystajc z karnetw stoowa si w Kasynie Wojskowym przy dawnej ulicy Przodownikw Pracy (obecna ul. Gen. J. Hallera) i w Garnizonowym Hotelu Robotniczym przy dawnej ulicy Prchnika (obecna ul. Gajowicka). By te znany na Komendzie Milicji Wrocaw-Krzyki przy ul. Jaworowej. Tej samej, w ktrej prowadzono postpowanie w sprawie jego mierci. Mia tam wielu znajomych, z ktrymi

wita si przy kadej wizycie. Przedstawione na postawie skpych, wyrywkowych materiaw rdowych to ycia Stryka pozwala zasadnie wtpid w oficjalne stanowisko kontrwywiadu. Chod Teresa Jankowiak (konkubina Marka Stryka) nigdy nie wyjedaa do USA ustalono, i wydany zosta na jej nazwisko paszport i podr do tego kraju w latach 80-tych rzekomo odbya. Dotyczyd tego zdarzenia mia meldunek operacyjny, o czym pracownik IPN-u poinformowa zainteresowan telefonicznie. Meldunek znajdowa si w warszawskim archiwum, dlatego celem jego okazania naleao sprowadzid dokument do Wrocawia. W drodze weryfikacji na podstawie niepowtarzalnego przecie numeru PESEL, numeru i serii dowodu osobistego oraz adresu zamieszkania potwierdzono, i z pewnoci wyjazd ten dotyczy wanie tej Teresy Jankowiak. Kwerenda miaa byd opniania przez wrocawski IPN, w zwizku z czym owego dokumentu zainteresowanej nie okazano. W pniejszym czasie okazao si jednak, i chodzid miao o inn Teres Jankowiak, ktrej numer dowodu osobistego by w pocztkowej czci anagramem numeru waciwej Teresy Jankowiak: szed pierwszych znakw, to - LW 8745..., natomiast numer z akt paszportowych to - WL 7854323. Sam meldunek datowano za na 26 marca 1986 roku, czyli dwa tygodnie po rozpoczciu przez ni pracy w Wojewdzkim Szpitalu Specjalistycznym. Co wicej, w roku 1987 Gabriel K . onierz zawodowy w stopniu majora Wydzielonego Pionu Kontrwywiadu Wojskowego Oddziau WSW, ktry rwnoczenie by oficerem

prowadzcym Stryka, dokonywa kontroli akt paszportowych Teresy Jankowiak. W zeznaniu z 26 czerwca 1991 roku G. K . poda, e ze Strykiem spotyka si kilkakrotnie w rnych miejscach i prowadzi z nim rozmowy. Nie wspomnia jednak, e Stryk ju od kilku lat wsppracowa z wywiadem wojskowym byd moe o tym nie wiedzia. Na stronie 14-tej akt paszportowych Teresy Jankowiak widnieje adnotacja: wane dokumenty aktach oraz zgoda na wyjazd do RFN z dziedmi zgodnie z sugesti Z-cy Szefa WUSW d/s. SB. Wczeniej Teresa Jankowiak otrzymaa trzykrotn i zarazem na wniosek skierowany do WUSW (EAWR-314883) ostateczn odmow umoliwienia wyjazdu do znajomych do RFN. Uzyskanie takiej zgody obieca Marek Stryk, powoujc si na dobre ukady w tej instytucji. Po dwch tygodniach od tej deklaracji paszport zosta wydany.

Po powrocie z trzymiesicznych wakacji w RFN, co przypado na wrzesieo 1987 roku, Teresa Jankowiak bya nkana przez osoby podajce si za onierzy sub wywiadowczych. Oczekiwano od niej raportw oraz zachowania w tajemnicy owych wizyt i telefonw. dano informacji o niemieckich obiektach wojskowych. Pojawiy si dyskretne groby. O sprawie poinformowany zosta Marek Stryk. Odpar, e zadzwoni gdzie trzeba i dowie si, o co

im chodzi, za kontaktem tym nie naley si przejmowad. Wkrtce po tym anonimowy onierz podczas spotkania rzek ze zoci: ,,A prosiem Pani by o naszej rozmowie nikomu nie mwid!. Na pytanie o powd wyboru kontaktu wanie z ni, a nie z mem, ktry te wwczas przebywa w RFN, nie pada logiczna odpowied. Zakadad mona, e wczeniejsze polecenie werbunku agentury na terenie Niemiec rozcignito rwnie na objt protekcj paszportow Teres Jankowiak. Zasadnie te ona podejrzewa, e na podstawie wypoyczonej bez jej wiedzy tosamoci inna osoba powizana z wywiadem wojskowym odbya podr do USA, najpewniej poprzedzajc lub pokrywajc si w czasie z wizyt Teresy Jankowiak w RFN6. Informacj o tym mg pozyskad Marek Stryk, co skutkowao jego pniejszym zastraszaniem. U schyku 1987 roku Stryk zrezygnowa z funkcji przewodniczcego zakadowej Solidarnoci, a nastpnie
6

Praktyka poyczania tosamoci osb o nieposzlakowanej opinii, pozostajcych poza wszelkim podejrzeniem, na cele dziaalnoci wywiadowczej lub eliminacyjnej funkcjonuje w subach specjalnych m.in. Izraela. Przy wykorzystaniu dokumentw brytyjskich i amerykaoskich turystw dokonywane byy poza granicami tego paostwa zabjstwa osb podejrzewanych o wspprac z organizacjami terrorystycznymi. SB w dziaaniach operacyjnych korzystaa ze sfaszowanych dowodw osobistych i innych dokumentw ze skopiowanymi danymi rzeczywistych obywateli lub personaliami fikcyjnymi, na wypadek weryfikacji czsto jednak zamieszczanymi we waciwych ewidencjach (gwnie USC). Dokumenty legalizacyjne przygotowywa Pion T Suby Bezpieczeostwa.

zwolni stanowisko w Wojewdzkim Szpitalu Specjalistycznym. Zbiego si to w czasie z zamieszaniem zwizanym z wyjazdem Teresy Jankowiak do RFN. Jak sam mwi, otrzymad mia wtedy propozycj wsppracy, ktra rodzia w nim konsternacj i obawy. Miaa ona zwizek z budynkiem-wieowcem u zbiegu ulicy Zaporoskiej i Kruczej we Wrocawiu, gdzie wwczas miecid si mia lokal operacyjny lub kontaktowy. Relacje Stryka ze subami specjalnymi przestaway si wtedy dobrze ukadad. Wczeniej mia on na gruncie zawodowym czste kontakty z ambasad w Warszawie, najpewniej chodzio o ambasad Niemiec. Pniej kontakty te zaniky. Przez pewien czas pozostawa bez pracy. Wiadomo jednak, e ustala numery telefonw do austriackich miejscowoci: Wiednia, Innsbrucku i Salzbruku/Salzburgu. Nawiza te znajomoci w Belgii. W tamtym czasie w tych trzech wanie krajach tworzya si zaawansowana organizacyjnie polskojzyczna struktura przestpcza powizana z oficerami peerelowskiego kontrwywiadu wojskowego. W zwizku z tymi okolicznociami, jak i planami opuszczenia Polski, wnioskowad mona, i Marek Stryk nawiza wspprac z midzynarodow przestpczoci lub subami wywiadowczymi paostw NATO, co mogo stanowid motyw egzekucji ze strony wojskowych sub polskich lub radzieckich. Historia PRL-u odnotowaa przypadki zdrady funkcjonariuszy sub specjalnych oraz wojskowych, wrd ktrych wymienid naley chociaby skazanego zaocznie na kar mierci zwerbowanego w RFN przez CIA pk Ryszarda Kuklioskiego. Chod na nim nie wykonano wyroku, nieznani

sprawcy zamordowali obu jego synw. Na gruncie obowizujcego w 1989 roku Kodeksu karnego za przestpstwo szpiegostwa oraz za inne czyny karalne, ktre wspczenie nazwad mona terrorystycznymi lub gospodarczymi wyrzdzajcymi powane szkody Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, grozia kara mierci wykonywana zwykle przez powieszenie. Taki wanie wyrok na Stryku wykonano, chod z pominiciem procesu sdowego. Mg on te odkryd tego typu powizania innych agentw lub funkcjonariuszy, wspprac onierzy z tworzonym wczenie niezwykle agresywnym wiatem przestpczym albo nielegalne zasilanie budetu operacyjnego np. przemytem, co w tamtych latach byo stosunkowo czsto spotykane. Obawa przed sprawcami wykrytych dziaao przestpczych rwnie motywowad moga do wyjazdu, podobnie jak obawa kary wieloletniego wizienia lub mierci skonid do zabjstwa byego ju kolegi a wczenie niewygodnego wiadka. Bez wzgldu na powd, uczestnictwo w takich dziaaniach lub wiedza o nich skutkoway nkaniem Marka Stryka.