Professional Documents
Culture Documents
e-Poradnik
Prawo
Prawo
Prawo
Prawo
Prawo
Testamenty,
darowizny, spadki
Zasady dziedziczenia
Postpowanie spadkowe
Umowy midzy bliskimi (darowizny, renty,
doywocia)
Podzia majtku maonkw
Odpowiedzialno za dugi
Orzecznictwo Sdu Najwyszego
Spis treci
Wstp ...................................................................................................................................................5
Rozdzia 1. Zasady dziedziczenia ............................................................................................... 7
1.1. Masa spadkowa ............................................................................................................................ 7
1.1.1. Co mona dziedziczy............................................................................................. 7
1.1.2. Co nie wchodzi do spadku.................................................................................... 9
1.1.3. Dziedziczenie udziaw w spce...................................................................... 11
1.1.4. Dziedziczenie gospodarstw rolnych ............................................................... 14
1.2. Dziedziczenie z ustawy ...........................................................................................................15
1.2.1. Pierwsza grupa .......................................................................................................15
1.2.2. Druga grupa ........................................................................................................... 16
1.2.3. Trzecia grupa ..........................................................................................................17
1.2.4. Czwarta i pita grupa ...........................................................................................17
1.2.5. Dziedziczenie przysposobionego ..................................................................... 18
1.2.6. Dodatkowe roszczenia ........................................................................................ 19
1.3. Dziedziczenie na podstawie testamentu .........................................................................20
1.3.1. Prawo do rozporzdzania majtkiem .............................................................20
1.3.3. Wymogi dotyczce wiadkw ........................................................................... 25
1.3.4. Odwoanie testamentu ....................................................................................... 25
1.3.5. Powoanie do spadku ........................................................................................... 26
1.3.6. Zapis testamentowy ............................................................................................ 28
1.3.7. Zapis windykacyjny ............................................................................................. 29
1.3.8. Polecenie ................................................................................................................. 32
1.3.9. Podstawienie spadkobiercy ............................................................................... 32
1.3.10. Przyrost................................................................................................................... 33
1.3.11. Powoanie wykonawcy testamentu .............................................................. 34
1.3.12. Prawo do zachowku ............................................................................................35
1.3.13. Wydziedziczenie.................................................................................................. 39
1.4. Niegodno dziedziczenia.................................................................................................... 40
1.5. Odpowiedzialno za dugi .................................................................................................. 40
1.5.1. Odrzucenie spadku............................................................................................... 41
1.5.2. Ochrona wierzycieli ............................................................................................. 42
1.5.3. Wady owiadczenia woli .................................................................................... 43
1.5.4. Solidarna odpowiedzialno spadkobiercw ............................................... 46
1.6. Postpowanie spadkowe ........................................................................................................ 46
1.6.1. Ogoszenie testamentu....................................................................................... 47
1.6.2. Stwierdzenie nabycia spadku ........................................................................... 48
1.6.3. Dzia spadku ...........................................................................................................50
1.7. Podatek od spadkw ................................................................................................................ 54
1.7.1. Zwolnienia przedmiotowe ................................................................................. 57
1.7.2. Ulga mieszkaniowa .............................................................................................. 58
1.7.3. Zoenie zeznania podatkowego ...................................................................... 59
Rozdzia 2. Umowy midzy bliskimi ..................................................................................... 61
2.1. Umowa darowizny................................................................................................................... 61
2.1.1. Strony umowy........................................................................................................ 61
Wstp
23 padziernika 2011 r. wejd w ycie przepisy zmieniajce prawo spadkowe. Dziki nowej instytucji zapisowi windykacyjnemu spadkodawca bdzie mg zdecydowa, e po jego mierci wskazane przez niego osoby bd
dziedziczy konkretne przedmioty, np. e przedsibiorstwo otrzyma syn, dom
ona, udziay w spce crka, a samochd wnuk. Do tej pory nie byo to
moliwe. Co prawda zdarzao si, e spadkodawca zapisywa w testamencie
konkretne przedmioty na rzecz wskazanych osb. Nie stawali si oni jednak
wacicielami tych przedmiotw po stwierdzeniu przez sd nabycia spadku,
albo po wydaniu przez notariusza aktu powiadczenia dziedziczenia. Dziedziczy mona byo (i bdzie tak jeszcze do 23 padziernika 2011 r.) jedynie udzia
w schedzie spadkowej. Zapisobiorca czyli osoba, ktrej spadkodawca zapisa
w testamencie konkretn rzecz mg jedynie da od spadkobiercw wypenienia woli spadkodawcy. Jeli spadkobiercy nie chcieli tego uczyni, sprawa
traiaa do sdu. Takie postpowanie mogo trwa latami i generowao niepotrzebne koszty. A gdy przedmiotem zapisu byo przedsibiorstwo, przeduajce si spory i kopoty w zarzdzaniu nim mogy nawet doprowadzi do
jego upadoci.
Nowe regulacje upraszczaj postpowanie spadkowe wprowadzajc zapis windykacyjny. Aby taki zapis by skuteczny musi by sporzdzony w formie aktu notarialnego. Osoby, na rzecz ktrych zostan ustanowione zapisy windykacyjne musz si jednak liczy z tym, e pominici w testamencie
bliscy spadkodawcy mog si do nich zwrci o wypat zachowku. Osoby te,
do chwili dziau spadku, ponosz te wraz ze spadkobiercami solidarn odpowiedzialno za dugi spadkowe. Od chwili dziau spadku ponosz za odpowiedzialno za dugi spadkowe proporcjonalnie do wartoci otrzymanych
przysporze.
Z zapisu windykacyjnego pyn te korzyci inansowe. Najblisza rodzina:
maonek, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierb, rodzestwo, ojczym
i macocha nie zapac podatku od spadku i darowizn. By nie straci ulgi, musz jednak pamita o dopenieniu formalnoci w urzdzie skarbowym.
Ci, ktrzy zdecyduj si przekaza majtek za ycia, mog to zrobi na kilka
sposobw. Najbardziej popularna jest umowa darowizny, dziki ktrej rodzice
dzieciom i dziadkowie wnukom przekazuj mieszkania, pienidze, samochody. Istnieje moliwo odwoania takiej umowy, jeeli obdarowany dopuci
si wzgldem darczycy racej niewdzicznoci. Jeli majtek jest darowany
czonkom najbliszej rodziny tak jak w przypadku dziedziczenia nie musz oni paci podatku.
Na wsiach najczciej zawierana jest umowa doywocia. Za przeniesienie
wasnoci nieruchomoci obdarowany zobowizuje si w umowie zapewni
temu, kto nieruchomo przekaza, doywotnie utrzymanie. Z kolei na podstawie umowy renty jedna ze stron zobowizuje si do okrelonych wiadcze
(w pienidzu, lub np. w podach rolnych) na rzecz drugiej strony.
Popularna jest te umowa poyczki. Wprawdzie poyczone pienidze trzeba zwrci, ale gdy umowa zostaa zgoszona do urzdu skarbowego stanowi dowd legalnie nabytych rodkw.
Maonkowie mog zmieni relacje majtkowe midzy sob na podstawie
umowy maeskiej zwanej intercyz. Zasad jest wsplno majtkowa midzy mem i on, ale dziki intercyzie mona j ograniczy, rozszerzy lub
wyczy. Gdy nie ma zgody midzy maonkami, mog oni wystpi do sdu
o rozdzielno majtku i ewentualny jego podzia.
Rozdzia 1
Zasady dziedziczenia
1.1. Masa spadkowa
Z chwil mierci spadkodawcy zarwno jego prawa, jak i obowizki przechodz na spadkobiercw. Oznacza to, e mog oni otrzyma w spadku nie tylko
majtek (aktywa), ale take dugi (pasywa). Nie dotyczy to jednak wszystkich
praw i zobowiza zmarego. Cz z nich jest wyczona z dziedziczenia i nie
wchodzi do masy spadkowej.
Zobowizania spadkodawcy
Dugi, jakie zacign spadkodawca za ycia, przechodz na jego spadkobiercw. Dotyczy to zarwno zobowiza wynikajcych z zawartych przez
niego umw (niezapacony czynsz, nieopacona faktura), jak i czynu niedozwolonego (np. spowodowanie wypadku, zniszczenie cudzego mienia) lub
niewykonania bd nienaleytego wykonania zobowizania (w tym umowy).
Spadkobierca bdzie wic musia zwrci zacignit przez spadkodawc poyczk lub kredyt, uici zalegy czynsz, wypaci nalene odszkodowanie.
Dugi spadkowe
Do spadku nale take zobowizania niezacignite przez spadkodawc
za ycia. S to m.in.: koszty pogrzebu spadkodawcy (w zakresie, w jakim ten
pogrzeb odpowiada zwyczajom przyjtym w danym rodowisku), wydatki
zwizane z: uzyskaniem miejsca na grb, zakupem trumny, urzdzeniem
ceremonii pogrzebowej, kremacj.
Tylko w wyjtkowych przypadkach koszty pogrzebu nie wchodz do spadku. Ma to miejsce wwczas, gdy obowizek ich pokrycia spoczywa na innych
osobach. Jest tak np., gdy spadkodawca zawar umow doywocia (str. 81).
Wwczas zobowizany z umowy doywocia musi urzdzi pogrzeb na wasny
koszt, odpowiadajcy miejscowym zwyczajom (chyba e w umowie doywocia ustalono inaczej). Obowizek pokrycia kosztw pogrzebu (zwrot kosztw
temu, kto je ponis) spoczywa te na osobie zobowizanej do naprawienia
szkody, gdy wskutek uszkodzenia ciaa lub wywoania rozstroju zdrowia nastpia mier spadkodawcy.
10
11
poleci pisemnie bankowi dokonanie po swojej mierci wypaty z rachunku okrelonej kwoty pieninej. Moe to zrobi na rzecz wybranych przez siebie osb: maonka, wstpnych, zstpnych lub rodzestwa. Kwota wypaty
bez wzgldu na liczb dyspozycji nie moe by jednak wysza od dwudziestokrotnego przecitnego miesicznego wynagrodzenia w sektorze przedsibiorstw (bez wypat nagrd z zysku) ogaszanego przez prezesa GUS na ostatni
miesic przed mierci posiadacza rachunku. Wypacona kwota nie wejdzie
do spadku. Dyspozycja wkadem na wypadek mierci moe by w kadym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwoana na pimie.
Do schedy spadkowej nie zalicza si praw majtkowych ze stosunku pracy,
jeli spadkodawca pozostawi osoby uprawnione do renty rodzinnej. W takim
przypadku prawa te przejd (w rwnych czciach) na maonka oraz inne
osoby speniajce warunki do uzyskania takiej renty. Dopiero gdy nie ma osb
uprawnionych prawa te wejd do spadku.
Podobna zasada obowizuje w przypadku rodkw zgromadzonych na rachunku zmarego czonka otwartego funduszu emerytalnego. Czonek takiego funduszu moe wskaza imiennie jedn lub kilka osb izycznych, ktrym
po mierci zostan wypacone rodki zgromadzone na rachunku. Jeli zmary
pozostawa we wsplnoci majtkowej maeskiej, fundusz przekae poow rodkw maonkowi (w zakresie, w jakim stanowiy przedmiot maeskiej wsplnoci ustawowej). Gdy nie byo imiennie wskazanych osb, rodki
te wchodz do spadku.
Do spadku nie zalicza si take:
wiadcze emerytalnych i rentowych nalenych do dnia mierci spadkodawcy.
Wypaca si je: maonkowi zmarego, dzieciom, z ktrymi prowadzi wsplne gospodarstwo domowe, a gdy ich nie ma maonkowi i dzieciom, z ktrymi nie prowadzi on wsplnego gospodarstwa domowego. Gdy i tych osb
nie ma nalenoci wypaca si innym czonkom rodziny uprawnionym do
renty rodzinnej, na ktrychutrzymaniu pozostawaa osoba uprawniona;
praw i obowizkw o charakterze administracyjnoprawnym, np. wynikajcych z ze zwolenia lub koncesji na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej;
zobowiza podatkowych; wprawdzie przepisy Ordynacji podatkowej przewiduj, e do odpowiedzialnoci spadkobiercw za zobowizania podatkowe spadkodawcy stosuje si przepisy Kodeksu cywilnego, ale organy podatkowe musz w odrbnych decyzjach orzec o zakresie odpowiedzialnoci
poszczeglnych spadkobiercw lub okreli wysoko nadpaty albo zwrotu podatku;
obowizkw o charakterze karnoprawnym, np. obowizku zapaty grzywny.