MATERIAY Z ZAJ Z PRZEDMIOTU EKONOMIKA I ORGANIZACJA PRZEDSIBIORSTW REKLAMA I MULTIMEDIA LEKCJA NR 7,8,9,10 z dnia 10,11 grudnia 2011 LEKCJA

A 7 T: Struktura organizacyjna podmiotw gospodarczych Struktura organizacyjna to og zalenoci i powiza pomidzy poszczeglnymi komrkami organizacyjnymi firmy. Rozrnia si trzy zasadnicze systemy powiza komrek organizacyjnych: system liniowy system funkcjonalny system sztabowo liniowy

System liniowy oznacza si tym, e na czele kadej komrki organizacyjnej stoi tylko jeden kierownik, ktry kieruje ca komrk i ponosi odpowiedzialno za jej prac. W tym systemie kada komrka otrzymuje polecenie tylko od kierownika szczebla wyszego i tylko przed nim jest odpowiedzialna za wykonanie swoich zada. Zaleta tego systemu jest podzia wadzy i kompetencji, cisa odpowiedzialno za kady odcinek pracy. Wada jest to ze kierownik samodzielnie zarzdzajcy danym odcinkiem pracy musi by bardzo dobrze zna wszystkie zagadnienia tam wystpujce. System liniowy moe mie zastosowanie w maych przedsibiorstwach. W systemie funkcjonalnym wystpuje kierownikw, wic komrka niszego szczebla moe otrzymywa informacje od kilku kierownikw i odpowiada przed nimi z zakresu wykonania polece wynikajcych z penionych przez zwierzchnikw funkcji, kady pracownik podlega jednoczenie kilku zwierzchnikom. Konieczna jest wiedza kierownikw w danym zakresie co jest zalet tego systemu. Wad tego systemu s trudnoci w ustaleniu zakresu kompetencji i odpowiedzialnoci oraz czsto rozbieno decyzji. System sztabowo-liniowy zachowuje zasad bezporedniego podporzdkowania jednemu kierownikowi, kierownikowi dodaje si komrki sztabowe(funkcjonalne), ktrych zadaniem jest opracowanie materiaw potrzebnych kierownikowi do podjcia decyzji. Komrki funkcjonalne zatrudniaj specjalistw z okrelonych dziedzin. Komrki te nie maj jednak prawa wydawania polece wykonawczych kierownikom lub pracownikom niszych szczebli. System ten charakteryzuje si tym, e: nad kadym zespoem ludzkim stanowicym jednostk lub komrk organizacyjn jest tylko jeden zwierzchnik kierujcy praca tego zespou i ponoszcy za ni odpowiedzialno

kady kierownik moe wydawa polecenie tylko pracownikom jemu bezporednio podlegym kady pracownik podlega bezporednio tylko jednemu kierownikowi od niego otrzymuje dyspozycje i przed nim odpowiada za wykonanie zada

Wyrniamy struktury organizacyjne: struktur smuk ktra cechuje si du liczba szczebli hierarchicznych, ma rozpitoci kierowania np. system liniowy i sztabowo liniowy struktur pask ktra cechuje si ma liczb szczebli hierarchicznych a du rozpitoci kierownictwa Komrka organizacyjna to najmniejszy obiekt struktury organizacyjnej. Komrki wykonujce okrelone zadania s w wikszych jednostkach gospodarczych grupowane w wyodrbnione piony, ktre obejmuj komrki wykonujce tematycznie pokrewne funkcje. Czci funkcjonalnych komrek organizacyjnych o waniejszym dla przedsibiorstwa znaczeniu kieruje czsto naczelny dyrektor. Do tych komrek zalicza si: dzia sterowania jakoci dzia informatyki dzia organizacji i zarzdzania dzia marketingu zesp radcw prawnych

W pionie techniczno - produkcyjnym znajduj si komrki ruchu wytwarzajce bezporednio lub porednio produkty oraz komrki stwarzajce warunki do realizacji produkcji. Do komrek stwarzajcych warunki do produkowania wyrobw w pionie techniczno produkcyjnym zaliczamy takie dziay jak: dzia konstrukcyjny dzia technologiczny dzia postpu technicznego dzia bezpieczestwa i higieny pracy gwny mechanik gwny energetyk dzia planowania i przygotowania produkcji

dzia gospodarki narzdziowej gwny dyspozytor dzia inwestycji dzia planowania dzia analiz ekonomicznych dzia sprawozdawczoci i statystyki dzia gospodarki materiaowej dzia zaopatrzenia dzia zbytu dzia ksigowoci dzia finansowy dzia osobowy dzia socjalno bytowy dzia szkolenia dzia zatrudnienia i pac

W skad pionu ekonomiczno - handlowego wchodz komrki organizacyjne tj.

Pion finansowo ksigowy obejmuje:

W pionie zatrudnieniowo pacowym wyrniamy takie komrki jak:

Pion administracji oglnej moe obejmowa komrki zajmujce si obsuga caego przedsibiorstwa, takie jak: kancelaria gwna dzia administracyjno gospodarczy dzia transportu

LEKCJA 8 T: Zaopatrzenie i gospodarka materiaowa Surowiec to taki czynnik produkcji, ktry przeszed jedn faz produkcyjn np. oddzielenie minerau od zoa lub kilka faz produkcyjnych np. produkty w rolnictwie i lenictwie. Surowce przeznaczone s do dalszego przerobu. Materiay s to produkty otrzymane z surowcw w wyniku okrelonego procesu technologicznego i przeznaczone do dalszego przerobu np. deski, blachy, tkaniny. Gospodarka materiaowa w firmie dotyczy:

zaopatrzenie firmy w materiay staej oceny jakoci materiaw magazynowania materiaw dokonywanie czynnoci zwizanych z przyjmowaniem i wykorzystaniem materiaw normowanie zuycia materiaw wykorzystania odpadw materiaowych

Klasyfikacja rodzajowa materiaw: 1) Materiay podstawowe stanowi gwny skadnik np. tkaniny w zakadach odzieowych, skra w fabryce obuwia. 2) Materiay pomocnicze s zuywane w produkcji wyrobw, nie stanowi ich istotnego skadnika, mog suy do konserwacji maszyn, utrzymania czystoci w zakadzie, do celw administracyjnych. 3) Paliwo obejmuje paliwo uywane do celw energetycznych np. wytwarzanie pary do napdu maszyn a take do celw gospodarczych np. ogrzewanie pomieszcze. 4) Czci zapasowe s to czci do maszyn u urzdze suce do wymiany przy remoncie 5) Opakowaniami s skrzynie, beczki, worki stosowane w wysyce wyrobw. 6) Odpady powstaj w procesie produkcji, maja one pewn warto uytkow i mog by zuyte w tym samym przedsibiorstwie lub sprzedawane innym przedsibiorstwom. W strukturze organizacyjnej podmiotu gospodarczego wystpuje suba zaopatrzenia, ktrej zadaniem jest zaspokojenie potrzeb materiaowych firmy. Do gwnych zada tej suby nale: okrelenie zapotrzebowania firmy na poszczeglne rodzaje materiaw pozyskanie informacji o ofercie materiaw prezentowanej na rynku (cena, jako, lokalizacja, dostawcw) wsppraca z dostawcami (skadanie zamwie, negocjowanie warunkw dostaw) prowadzenie gospodarki zapasami materiaowymi zdobycie informacji o substytutach materiaowych dokumentacja i sprawozdawczo w zakresie zakupu i zuycia materiaw

Dobr i normowanie zuycia materiaw:

Norma zuycia okrela dopuszczaln wielko zuycia danego materiau na wykonanie okrelonego zadania. Czynnoci zwizane z ustaleniem norm zuycia nazywane s normowaniem zuycia materiaw. Normowanie zuycia materiaw w przedsibiorstwie przemysowym ma zasadnicze znaczenie dla racjonalnego gospodarowania materiaami. Stosowanie norm zuycia materiaw: umoliwia okrelenie przewidywanego zuycia materiaw stanowi podstaw do racjonowania i dozowania materiaw w ich wydaniu do zuycia na cele produkcyjne i przez to wpywa na oszczdne zuycie materiaw pozwala na kontrol i analiz zuycia materiaw, oraz okrelenie czy i w jakiej mierze poszczeglne komrki organizacyjne przedsibiorstwa realizuj zasad oszczdnoci materiaw Norma techniczna oparta jest na obliczeniach prowadzonych na podstawie receptury, rysunkw technicznych wyrobu, wzorw chemicznych. Aby okreli norm techniczn naley wczeniej obliczy zuycie teoretyczne zwane norm teoretyczn. Zuycie teoretyczne oznacza ilo materiau zawartego w gotowym wyrobie. Np. zuycie teoretyczne materiau podstawowego do produkcji odlewu eliwnego wacego 15 kg wynosi 15 kg eliwa, do wykonania swetra z przdzy wenianej wacego 450 g zuycie teoretyczne przdzy wynosi 450 g. Wiadomo z 15 kg eliwa nie mona wykona odlewu o takim samym ciarze, czy z 450 g przdzy swetra wacego tyle samo. Powodem tego jest powstawanie strat materiau w czasie procesu wytwarzania. NORMA TECHNICZNA ZUYCIA MATERIAU = ZUYCIE TEORETYCZNE + STRATY MATERIALU Jeli wskanik strat okrelony jest w procentach w stosunku do normy zuycia to techniczn norm zuycia materiau mona obliczy wedug wzoru: Zt *100 NORMA TECHNICZNA = -------------------100 - Ws Nt norma techniczna zuycia materiau Zt zuycie teoretyczne materiau Ws wskanik strat w procentach Przykad obliczenia technicznej normy zuycia

W odlewni produkowane s oyska z brzu o ciarze jednostkowym 23,8 kg. W procesie produkcyjnym powstaj straty brzu wynoszce przy topnieniu 9% a przy odlewaniu i wykaczaniu oysk 6% w stosunku do normy zuycia. Wskanikiem strat jest w tym przypadku suma strat powstajcych w poszczeglnych operacjach technologicznych /9+6=15%/ 23.8 * 100 100 15 2380 85 Norma techniczna zuycia brzu = --------------- = --------- = 28 kg

Normy statystyczne zuycia materiaw opieraj si na ewidencji zuycia materiau w okresach ubiegych. Stosowane s one gwnie do normowania zuycia materiaw pomocniczych przeznaczonych do produkcji, materiaw potrzebnych do utrzymania ruchu maszyn i urzdze lub materiaw na cele gospodarcze. Podstaw do ustalania normy statystycznej jest zuycie faktyczne w duszym okresie i wielko produkcji lub inna wielko odniesienia w tym samym czasie. Zapasy materiaw, obliczanie norm zapasw materiaowych Zapasy materiaowe to stan fizycznego nagromadzenia materiaw niezbdnych do utrzymania cigoci produkcji. Firma powinna w sposb trafny i precyzyjny ustala rozmiary zapasw materiaowych. Zbyt niski poziom zapasw grozi przerwaniem cigoci produkcji a zbyt wysoki powoduje narastanie zbdnych kosztw. Prawidow wielko zapasw materiaowych okrelaj normy zapasu, ktre odgrywaj bardzo wan rol w gospodarce materiaowej. Zbyt mae zapasy materiaw mog sta si przyczyn zahamowania produkcji, jeli nastpi opnienie dostaw, za due zapasy s rwnie szkodliwe, gdy wymagaj dodatkowej powierzchni magazynowej, powoduj wystpowanie strat w trakcie przechowywania. W ustalaniu poziomu norm zapasw materiaowych posugujemy si nastpujcymi wielkociami: przecitnym zuyciem dziennym materiau rednim cyklem dostaw w dniach odchyleniem od redniego cyklu dostaw oraz danymi uzupeniajcymi, pozwalajcymi wyznaczy zapas minimalny

Przecitne zuycie dzienne ustala si sposobem statystycznym dzielc zuycie materiau w okrelonym okresie przez liczb dni w tym okresie. Dla tego rodzaju oblicze przyjmuje si 30 dni w miesicu, 90 dni w kwartale i 360 dni w roku. Jeli np. roczne zuycie danego materiau wynosi 144 Mg to przecitna zuycie dzienne wynosi: 144 Mg : 360 dni = 0,4 Mg (megagram) = 400 kg Okres midzy kolejnymi dostawami materiau nazywamy cyklem dostaw. redni cykl dostaw mona ustali na podstawie terminw podanych w umowie o dostaw materiaw lub danych z okresw ubiegych. Przykad: Zamy, e w danym roku zanotowano 8 dostaw materiaw, materiaw okres miedzy ostatni dostaw w ubiegym roku a pierwsz w danym roku wynosi 42 dni , midzy dalszymi dostawami za odpowiednio: 39, 55,68,37,69,36 i 54. redni cykl dostaw (D) obliczany jako rednia arytmetyczna wynosi: 42+39+55+68+37+69+36+54 D = ---------------------------------------- = 50 dni 8 Odchylenie od redniego cyklu dostaw oblicza si jako rednia arytmetyczna bezwzgldnych odchyle od redniego cyklu dostaw. Opierajc si na poprzednich danych odchylenia obliczymy:

Numer dostawy 1 2 3 4 5 6 7 8

Liczba dni midzy dostawami 42 39 55 68 37 69 36 54

redni cykl dostaw 50 50 50 50 50 50 50 50 Razem

Odchylenie bezwzgldne 8 11 5 18 13 19 14 4 92

Odchylenie od redniego cyklu dostaw (d) wynosi:

Suma odchylenia bezwzgldnego Liczba dostaw zapas biecy (produkcyjny) zapas minimalny zapas maksymalny norma zapasu

92 8

d = ------------------------------------------- = ----------- = 12 dni Z normowaniem zapasw materiaowych wi si pojcia nastpujcych rodzajw zapasw:

Zapas biecy (Zb), zwany rwnie zapasem produkcyjnym, jest niezbdny do zapewnienia zuycia materiaw w okresie midzy kolejnymi dostawami. Jest to wielko zmienna, najwysza jest ona w dniu dostawy, w dniu poprzedzajcym dostaw zblia si do zera. Zapas biecy wyraony w dniach rwna si redniemu cyklowi dostaw (D). Zapas minimalny(rezerwowy) (Zr) powinien stale znajdowa si w magazynie na wypadek opnienia dostaw lub innych nieprzewidzianych okolicznoci. Wskanik zapasu minimalnego w dniach powinien obejmowa liczb dni odchylenia od redniego cyklu dostaw (d) oraz czas potrzebny na odbir materiau i przygotowanie materiau do zuycia. Zapas maksymalny (Zm) jest sum zapasw biecego i minimalnego (Zb + Zr) Norma zapasu (Ns) jest wielkoci redni i stanowi sum zapasu rezerwowego i poowy zapasu biecego Przykad dotyczcy normowania zapasw Przyjmujemy dane z poprzednich oblicze z ktrych wynika: - przecitne zuycie dzienne wynosi 0,4 Mg - redni cykl dostawy (D) 50 dni - odchylenie od redniego cyklu dostaw (d) 12 dni Na odbir materiau i jego przygotowanie do zuycia potrzeba 4 dni. Obliczamy poszczeglne kategorie zapasw: 1) zapas biecy: - wskanik czasowy Zb = D = 50 dni - zapas ilociowy Zb = D * 0,4 Mg = 50 8 0,4 Mg = 20 Mg 2) zapas minimalny: - wskanik czasowy Zr = d + 4 dni = 16 dni - zapas ilociowy Zr = 16 * 0,4 = 6,4 Mg

3) zapas maksymalny: - wskanik czasowy Zm = Zb +Zr = 50 +16 = 66 dni - zapas ilociowy Zm = 66 dni * 0,4 Mg = 26,4 Mg 4) Norma zapasu: - wskanik czasowy Ns = Zr + (Zb:2) = 16 +(50:2) = 41 dni - zapas ilociowy Ns = 41 dni * 0,4 Mg = 16,4 Mg Gospodarka magazynowa Gospodark magazynow nazywamy dziaalno zwizan z przyjmowaniem materiaw do magazynu, rozmieszczeniem, przechowywaniem i konserwacj materiaw, wydawaniem materiaw, ewidencj obrotu materiaami. Magazyn jest to pomieszczenie lub zesp pomieszcze lub wyodrbniony teren przystosowany do skadowania i przechowywania towarw Wyrniamy nastpujce typy magazynw: otwarte, potwarte, zamknite zautomatyzowane, zmechanizowane, mechaniczne uniwersalne, wyspecjalizowane, wysokiej specjalizacji zasobowe, transportowe, przeadunkowe, rozdzielcze zbytu, hurtu, detalu, skupu wasne, obce

Wyrniamy nastpujce dokumenty magazynowe: 1) PZ przyjcie materiaw do magazynu od dostawcy na podstawie Fa VAT zakupu 2) PW przyjcie materiaw do magazynu np. Niewykorzystanych w produkcji 3) WZ wydanie materiaw z magazynu klientowi na podstawia Fa VAT sprzeday 4) RW wydanie materiaw do produkcji, administracji itp. 5) MM- przesunicie midzymagazynowe (wystawiamy, gdy mamy w firmie kilka magazynw) 6) ZW zwrot materiau do magazynu Racjonalna gospodarka materiaowa Racjonaln gospodark materiaow warunkuj trzy podstawowe czynniki techniczny

ekonomiczny organizacyjny

Czynnik techniczny obejmuje metody i technologi produkcji oraz poziom wyposaenia technicznego. Wyposaenie techniczne musi by dostosowane pod wzgldem parametrw i poziomu technicznego do rodzaju produkcji. Urzdzenia przestarzae s czsto przyczyn nadmiernego zuycia materiaw oraz obniaj jako wyrobu. Czynnik ekonomiczny wyraa si w poziomie i wzajemnych relacjach cen stosowanych materiaw. Zmiany cen mog wpywa na warunki zastpowania materiaw innymi czynnikami wytwrczymi. Niektre materiay wpywaj na atrakcyjno produktu dla producenta. Czynnik organizacyjny odzwierciedla waciw organizacj zarzdzania produkcj organizacj procesu produkcyjnego oraz utrzymanie i przepyw zapasw. Straty materiaowe powstaj w wyniku wytworzenia brakw w procesie produkcji z powodu wadliwego wykonania i bdw w materiale. Braki powoduj straty materiaowe, a take straty czasu pracy pracownikw. Odpady materiaowe naley minimalizowa. Waciwe wykorzystanie materiau zaley od kwalifikacji robotnikw. Odpady produkcyjne i poza produkcyjne, ktre mog by jeszcze wykorzystane nazywa si surowcami wtrnymi. Dziaania zwizane z przetwarzaniem odpadw okrela si pojciem recykling. Rozrnia si dwie grupy surowcw wtrnych: surowce wtrne metaliczne (zom stali, eliwa metali nieelaznych ) surowce wtrne niemetaliczne (skry, makulatura, odpady tkanin ).

Wan spraw jest zbieranie i segregowanie odpadu w miejscu ich powstania uatwia to klasyfikowanie surowcw wtrnych w magazynie. LEKCJA 8,9 Temat: Zapasy materiaowe wiczenia utrwalajce. w. 1 Roczne zuycie danego materiau wynosi 288 Mg. Obliczy zuycie dzienne 288 Mg : 360 dni = 0,8 Mg = 800 kg

w. 2

W roku 2011 zanotowano 10 dostaw materiaw, okres midzy dostawami wynosi 45, 42, 60, 70, 25, 51, 30, 66, 10, 45. Obliczy redni cykl dostaw (D) D = (45+42+60+70+25+51+30+66+10+45): 10 = 44,4 = 44 dni w. 3 Wykorzystujc dane z w. 1,2 obliczy odchylenia od redniego cyklu dostaw. Numer dostawy Liczba dni midzy redni cykl dostaw 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 Odchylenie bezwzgldne 1 2 16 26 19 7 14 22 34 1 142 dostawami 1 45 2 42 3 60 4 70 5 25 6 51 7 30 8 66 9 10 10 45 Razem Odchylenie od redniego cyklu dostaw (d) wynosi: d = 142 : 10 = 14,2 = 14 dni w. 4 Wykorzystujc dane z w.1,2,3: przecitne dzienne zuycie wynosi 0,8 Mg redni cykl dostaw (D) 44 dni odchylenie od redniego cyklu dostaw (d) 14 dni

Na odbir materiau i jego przygotowanie do zuycia potrzeba 6 dni Obliczy poszczeglne kategorie zapasw: 1) Zapas biecy: - wskanik czasowy Zb = D = 44 dni - zapas ilociowy Zb = D 0,8 Mg = 44 0,8 Mg = 35,2 Mg 2) Zapas minimalny: - wskanik czasowy Zr = d + 6 dni = 14 +6 = 20 dni - zapas ilociowy Zr = 20 0,8 = 16 Mg 3) Zapas maksymalny: - wskanik czasowy Zm = Zb + Zr = 44 +20 = 64 dni - zapas ilociowy Zm = 64 dni 0,8 Mg = 51,2 Mg 4) Norma zapasu: - wskanik czasowy Ns = Zr +( Zb :2) = 20 + (44 :2) = 44 dni

- zapas ilociowy Ns = 44 dni 0,8 Mg = 35,2 Mg w. 5 W przyszym kwartale naley wykona 800 szt oysk z brzu. Norma zuycia brzu na 1 oysko wynosi 28 kg, przewidywany zapas na pocztek kwartau - 612 kg a na koniec kwartau 4860 kg. Obliczy zapotrzebowanie, tj. ile naley zakupi i sprowadzi brzu w przyszym kwartale. Obliczenie: - zuycie brzu w przyszym kwartale Zu = 800 szt 28 kg = 22 400 kg - zapotrzebowanie na brz Za = 22 400 kg + 4860 kg 6120 kg = 21 140 kg w.6 W przedsibiorstwie przemysowym zuyto w ubiegym roku 9,6 Mg tam tekstylno gumowych do przenonikw i przemieszczono za pomoc przenonikw tamowych 12 000 Mg materiaw sypkich. W roku biecym wprowadzone zostanie usprawnienie techniczno organizacyjne, ktre umoliwi obnienie zuycia jednostkowego tamy o 5%. Ustalenie statystycznej normy zuycia tamy przenonikowej obliczonej w odniesieniu do 1 Mg przemieszczonych materiaw sypkich przebiega w podany poniej sposb. Obliczenie zuycia jednostkowego tamy w roku ubiegym: 9600 kg :12 000 Mg = 0,8 kg Statystyczna norma zuycia tamy obowizujca w roku biecym (po uwzgldnieniu oszczdnoci): 0,8 kg 95% = 0,76 kg Norma zuycia tamy przenonikowej na 1 Mg przemieszczonych materiaw sypkich wynosi 0,76 kg w. 7 Okreli teoretyczne zuycie mosidzu na 1 odlew, jeeli czny ciar 80 odleww wynosi 1040 kg Zuycie teoretyczne = 1040 kg : 80 szt = 13 kg/szt w. 8 Dla wykonania rocznego planu produkcji przedsibiorstwo planuje zuy 9480 ton cementu. Zapas na pocztek roku planowego wynosi 342 tony, a na koniec roku zapas wynosi 276 ton. Ile cementu naley zakupi w roku planowym Zuycie = 9480 t

Zapas pocztkowy (Zp) = 342 t Zapas kocowy (Zk) = 276 t Z = Zu + Zk Zp Z = 9414 t w. 9 Wskanik zapasu produkcyjnego surowca wynosi 26 dni, a zapasu minimalnego 5 dni. Planowane roczne zuycie surowca wynosi 1260 ton, a zapas na pocztek roku planowego wynosi 89 ton. Obliczy wielko zakupu surowca w roku planowym. Zuycie roczne (Zur) = 1260 ton Zapas pocztkowy roku planowego (Zp) = 89 ton Wskanik zapasu produkcyjnego (Zp zapas pocztkowy) 26 dni Zapas minimalny (Zmin) = 5 dni Obliczenie wielkoci zakupu surowca w roku planowym Zapas kocowy (Zk) = Zp +Zmin Zk = 26 dni +5 dni = 31 dni Zuycie dzienne (Zud) = 1260 :360 = 3,5 t/d Zk = 3,5 t/d 31 dni = 108,5 t Z = 1260 t +108,5 89 t = 1279,5 t w. 10 Wykorzystujc ponisze dane naley obliczy wielko zakupu surowca w roku planowym. Zp = 30 kg Zk = 20 kg Zu = 100 szt Zuj = 2 kg/szt Zu = 100 szt 2kg/szt = 200 kg Z = 200 kg +20 kg 30 kg Z = 190 kg