Materiaå y Budowlane 6-2009

Systemy produktw
na obiekty i hale sportowe

izolacje, posadzki, farby, impregnaty,
srodki ochrony betonu
REMMERS POLSKA
Euro 2012... Z nami zdqzysz na pewno!
1
6 2009 (nr 442)
W NUMERZE
B. Francke, J. Sowiska Problemy zwizane z interpretacj norm europejskich
dotyczcych wyrobw do pokry dachowych i izolacji czci podziemnych budynkw . . . . . . . . 2
R. Klatt, D. Rak Kondensacja pary wodnej i jej skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
M. Podeszwa Inwestor na bdach si uczy ... czyli jak nie naley wykonywa dachw . . . . . 7
Dachy paskie ROCKWOOL profesjonalne rozwizania izolacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
G. Gadkiewicz Papy WENTYLOWANE SZYBKI SYNTAN
SBS i papy TERMIK

SZYBKI SYNTAN
SBS papy nowej generacji do renowacji dachw paskich . . . . . . . . . . . . . 12

Kluczem do sukcesu jest doskonaa kadra wywiad z Miguelem Kohlmannem Generalnym
Dyrektorem Zarzdzajcym Grupy Icopal A/S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Icopal znw zaskoczy nowoci wywiad z Przemysawem Raszem
Prezesem Zarzdu firmy Icopal S.A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
M. Rokiel Zasady wykonywania dachw zielonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Termoizolacja dachw paskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Kolektory soneczne czysta energia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Membrana dachowa DachGam niezawodny materia do ostatecznego krycia dachw paskich . . . 27
Izolacja dachw paskich wen mineraln PAROC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
VELUX cakowicie w poziomie nowe okno do dachu paskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
System InterCenBud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Bezpieczny dach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
K. Patoka Czy klei zakady membran wstpnego krycia? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
K. Zieliski Badanie starzenia pap a trwao pokry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
M. Rolbiecka Odporno korozyjna powok organicznych na blachach stalowych ocynkowanych . . 43
K. Winiewska Gamrat wchodzi na rynek globalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
I. Caa Przekrycia cignowo-prtowe w obiektach sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
Realizacja I etapu budowy Stadionu Narodowego w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
J. Boruc, M. Dymek, K. Smolak Zapewnienie wodoszczelnoci w elbetowych
konstrukcjach niecek basenowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
I. Gmaj Powoki na bazie ywic epoksydowych w obiektach sportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
A. Policiska-Serwa, P. Sulik Wymagania na wewntrzne nawierzchnie sportowe . . . . . . . . 58
M. Gowacki Najnowsze tendencje w projektowaniu i wykonawstwie basenw kpielowych . . 60
Mierny stan przygotowa do Euro 2012 wywiad ze Zbigniewem Bachmanem,
Wiceprzewodniczcym Komitetu Budownictwa przy Krajowej Izbie Gospodarczej . . . . . . . . . . . 63
T. Kania Zastosowanie blokw MultiGips w budownictwie sportowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Nowelizacja przepisw uproci realizacj inwestycji na Euro 2012
wypowied Andrzeja Arendarskiego, Prezesa Krajowej Izby Gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . 66
M. Rokiel Hydroizolacje i okadziny ceramiczne niecek basenowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
. Drobiec, R. Jasiski, A. Piekarczyk Mury poddane zginaniu w ujciu PN-EN 1996-1-1:2006.
ciany zginane w paszczynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
M. Mirowska Klasyfikacja i przegld wyrobw dwikochonnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
K. Winiewska VIII Zjazd Sprawozdawczy lskiej Okrgowej Izby Inynierw Budownictwa . . . 76
Naszym priorytetem jest doskonalenie zawodowe czonkw wywiad ze Stefanem Czarnieckim
Przewodniczcym Rady lskiej Okrgowej Izby Inynierw Budownictwa . . . . . . . . . . . . . . . 78
M. Boryczko XXIV Warsztaty Pracy Projektanta Konstrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Departament Prawno-Organizacyjny GUNB informuje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
M. Mazur Wojewdzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Katowicach . . . . . . . . . . . . . . . . 84
M. Kowalska Produkcja materiaw budowlanych w kwietniu 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
J. Kobylarz Sprzeda produkcji budowlano-montaowej i produkcja sprzedana
budownictwa w okresie stycze kwiecie 2009 roku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
E. Kowako Zakoczono modernizacj Kieleckich Kopalni Kwarcytu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
M. Robakiewicz Forum Termomodernizacja 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
V Sesja Wydziau Nauk Technicznych PAN odbya si w ITB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
M. Dutkiewicz Rkojmia i gwarancja w umowie o roboty budowlane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
TEMAT WYDANIA Dachy
ISSN 0137-2971 Cena 18,50 z
Nakad do 14 500 egz. (w tym VAT 0%)
Adres redakcji
00-950 Warszawa, ul. witokrzyska 14 A
skr. poczt. 1004
tel./fax (022) 827-52-55, 826-20-27
e-mail: materbud@sigma-not.pl
www.materialybudowlane.info.pl
Ogoszenia przyjmuje redakcja
tel./fax (022) 826-20-27, 827-52-55
oraz Dzia Reklamy i Marketingu
ul. Mazowiecka 12, 00-950 Warszawa, skr. 1004
tel./fax (022) 827-43-66, 826-80-16
Redaguje zesp:
Redaktor Naczelny
mgr in. Krystyna Winiewska
Z-ca Redaktora Naczelnego
mgr Danuta Kostrzewska-Matynia
Sekretarz redakcji
mgr in. Ewelina Kowako
Kierownicy Dziaw:
prof. dr hab. in. Lech Czarnecki
mgr in. Lech Misiewicz
Rada Programowa
mgr Zbigniew Bachman, mgr in. Andrzej Dobrucki
(przewodniczcy Rady), mgr Robert Dziwiski,
prof. dr hab. in. ZbigniewGiergiczny, dr in. Mariusz
Jackiewicz, mgr in. Marek Kapro, in. Jzef
Kostrzewski, mgr Piotr Kurach, prof. dr hab. in. Adam
Zbigniew Pawowski, prof. dr hab. in. Leszek Ra-
falski, mgr Wojciech Rzepka, mgr in. Jerzy
lusarski, doc. dr in. Genowefa Zapotoczna-Sytek,
mgr Jzef Zubelewicz
Redakcja nie zwraca materiaw
niezamwionych, a take zastrzega sobie
prawo redagowania i skracania tekstw
oraz dokonywania streszcze.
Redakcja nie odpowiada za tre reklam
i artykuw sponsorowanych.
Wszystkie zamieszczone materiay s objte pra-
wemautorskim, a ich przedruk wjakiejkolwiek for-
mie i jakimkolwiek jzyku jest zabroniony.
Skad i amanie: FOTOSKAD
Pracownia Poligraficzna www.ksiega.com.pl
Przygotowanie w technologii CTP,
druk i oprawa LOTOS Poligrafia Sp. z o.o.
www.drukarnia-lotos.pl
SIGMA-NOT Sp. z o.o.
Wydawnictwo Czasopism
i Ksiek Technicznych
00-950 Warszawa, ul. Ratuszowa 11
skr. poczt. 1004, tel.: (022) 818-09-18
Internet: http://www.sigma-not.pl
Prenumerata: e-mail: kolportaz@sigma-not.pl
MURY
TEMAT WYDANIA Budownictwo sportowe
PODRCZNIK FIZYKI BUDOWLI
INFORMATOR GWNEGO URZDU NADZORU BUDOWLANEGO
RYNEK BUDOWLANY
PRAKTYKA BUDOWLANA
PRAWO W BUDOWNICTWIE
KONFERENCJE, SEMINARIA
2
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
W
okresie ostatnich lat Komitet Techniczny
CEN/TC 254 opracowa du grup norm euro-
pejskich dotyczcych wyrobwdo izolacji wodo-
chronnych i przeciwwilgociowych. Na dzie dzi-
siejszy w dziedzinie tej zostay wydane nastpujce normy
wyrobu zawierajce zaczniki harmonizacyjne:
PN-EN13707:2006+A1:2007 Elastyczne wyroby wodo-
chronne Wyroby asfaltowe na osnowie do pokry dacho-
wych Definicje i waciwoci;
PN-EN13859-1+A1:2008Elastyczne wyroby wodochron-
ne Definicje i waciwoci wyrobwpodkadowych Cz 1:
Wyroby podkadowe pod niecige pokrycia dachowe;
PN-EN 13956:2006 Elastyczne wyroby wodochronne
Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do pokry da-
chowych Definicje i waciwoci;
chronne Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do izo-
lacji przeciwwilgociowej cznie z wyrobami z tworzyw
sztucznych i kauczuku do izolacji przeciwwodnej czci pod-
ziemnych Definicje i waciwoci;
chronne Wyroby asfaltowe do izolacji przeciwwilgociowej
cznie z wyrobami asfaltowymi do izolacji przeciwwodnej
czci podziemnych Definicje i waciwoci;
chronne Wyroby asfaltowe do regulacji przenikania pary
wodnej Definicje i waciwoci;
chronne Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do re-
gulacji przenikania pary wodnej Definicje i waciwoci;
Wyroby z tworzyw sztucznych i kauczuku do poziomej
izolacji przeciwwilgociowej Definicje i waciwoci;
Wyroby asfaltowe do poziomej izolacji przeciwwilgociowej
Definicje i waciwoci.
Jedynewymaganiaustaloneprzezwymienionenormyto:
waciwo wodoszczelnoci przy zadanej wartoci ci-
nienia wody, przyjtej na bardzo niskim poziomie;
wady widoczne;
odchyka od prostoliniowoci i paskoci;
odporno na dziaanie ognia zewntrznego;
reakcja na ogie.
Pozostaewaciwoci wiadczceojakoci wyrobuspenia-
jcegowymaganianormzalejedynieoddeklaracji producen-
ta okrelanej wnormach jako MLV lub MDV. MLV (manufactu-
rers limiting value) jest wartoci graniczn okrelon przez
producenta, ktrapowinnaby osiganawbadaniach(maksy-
malna lub minimalna w zalenoci od rodzaju badania),
za MDV (manufacturers declared value), to warto deklaro-
wana przez producenta z deklarowan tolerancj. Normy po-
zostawiajwic dowolno, jeli chodzi opoziomwymagapo-
dawany przez producenta w deklaracji zgodnoci wyrobw.
Jest to podejcie inne ni w dotychczasowych normach krajo-
wych, w ktrych dla kadej grupy wyrobw byy ustalone war-
toci wymaga i producent musia je speni, by uzyska pozy-
tywn ocen swego produktu do stosowania w budownictwie.
Chcc zobrazowa liberalnepodejciewymienionychwczeniej
normdo wymagania dotyczcego wodoszczelnoci, wtabeli 1
zebranowartoci wymagawtymzakresiepodanewposzcze-
glnych normach. Jak liberalne s te wartoci wymaga,
* Instytut Techniki Budowlanej
Problemy zwizane
z interpretacj norm europejskich
dotyczcych wyrobw do pokry
dachowych i izolacji czci
podziemnych budynkw
dr in. Barbara Francke*
mgr in. Jolanta Sowiska*
Tabela 1. Wymaganie dotyczce wodoszczelnoci wyrobw
objtych normami europejskimi
Numer normy europejskiej Wymagana warto wodoszczelnoci
dla wyrobw objtych norm
PN-EN 13707:2006+A1:2007 brak przecieku przy cinieniu min. 10 kPa
PN-EN 13956:2006 brak przecieku przy cinieniu min. 10 kPa
PN-EN 13859-1+A1:2008 trzy klasy odpornoci na przesikanie
wody:
W 1 brak przecieku przy wysokoci
supa wody 200 mm,
W 2 w badaniu zgodnie z EN 13111
rednia objto przesikajcej
wody jest mniejsza ni 100 ml,
W 3 w badaniu zgodnie z EN 13111
rednia objto przesikajcej
wody przekracza 100 ml,
PN-EN 13984:2006+A1:2007 dla wyrobw typu A i V brak przecieku
przy cinieniu min. 2 kPa
PN-EN 13970:2006+A1:2007 brak przecieku przy cinieniu min. 2 kPa
PN-EN 13967:2006+A1:2007 dla wyrobw typu A i V brak przecieku
przy cinieniu min. 2 kPa,
dla wyrobw typu T brak przecieku
PN-EN 13969:2006+A1:2007 dla wyrobw typu A brak przecieku
dla wyrobw typu T brak przecieku
3
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
wiadczy dowiadczenie wyko-
nane w Instytucie Techniki Bu-
dowlanej. Jednoczenie bada-
niu wodoszczelnoci pod-
dano prbk papieru wycit
z okadki miesicznika Ma-
teriay Budowlane i z pa-
py izolacyjnej na tekturze. Pa-
paizolacyjnanatekturzeniewy-
kazaa przecieku przy cinie-
niu 2 kPa, przesikajc ju przy
cinieniu 60 kPa, podczas gdy
prbka wycita z czasopisma
nieprzesikanawet przy cinie-
niu 0,2 MPa. Fakt ten wskazu-
je, jak niskie wymagania stawia-
ne s przez normy europejskie
wyrobomhydroizolacyjnym. Na
fotografii 1 przedstawiono sta-
nowisko do badania wodosz-
czelnoci z prbkami z okadki
MateriawBudowlanych i pa-
py izolacyjnej na tekturze I/400.
Dodatkowym problemem w zapisach norm europejskich
jest brak precyzyjnego okrelenia zakresu ich stosowa-
nia. W niektrych normach wrcz powtarzany jest zakres
stosowania podany ju w innych normach (tabela 2).
Z zestawienia zawartego wtabeli 2 wida, e wniektrych
normach powtarzany jest zakres stosowania wyrobw z in-
nych norm, np.:
1) PN-EN 14967:2007 i PN-EN 13969:2006+A1:2007;
2) PN-EN 13967:2006+A1:2007 i PN-EN 14909:2007;
3) PN-EN13859-1:2006+A1:2007i PN-EN13984:2006+A1:2007,
4) PN-EN 13859-1:2006 i PN-EN 13970:2006+A1:2007.
Izolacje przeciwwilgociowe mog by klasyfikowane
zgodnie z dwiema normami, co wydaje si niepotrzebne
i tworzy chaos. Podobnie sytuacja wyglda w przypad-
ku wyrobw do regulacji przepywu pary wodnej. Zgod-
nie z podstawowymi zasadami fizyki budowli, wyroby stoso-
wane jako spodnie warstwy pokry dachowych s rwnie
warstwami regulujcymi przepyw pary wodnej. Pytanie
o przyczyn stworzenia takich dublujcych si grup norm
zadano ich autorom, opracowujcym te dokumenty w gru-
pach roboczych CEN. Odpowied bya bardzo prozaiczna.
Normy s odpowiedzi na zapotrzebowanie na takie doku-
menty ze strony producentw wyrobw, ktre nie mieszcz
si w grupie o wyszych wymaganiach uytkowych. W przy-
padku normy PN-EN14967:2007 uzyskano rwnie wyjanie-
nie, edotyczyonanietylkoizolacji poziomych, leczrwniepio-
nowych. Omwiony stan rzeczy stwarza due problemy
przy ustaleniu waciwego dokumentu odniesienia przy wyda-
waniu certyfikatu zgodnoci z norm lub deklaracji zgodnoci.
Liberalizacja wymaga wnormach europejskich umo-
liwia wydanie deklaracji zgodnoci dla wyrobw, ktre nie
powinny by stosowane zgodnie z zakresem dziaania
normy. Typowymtego przykademjest papa izolacyjna na tek-
turze budowlanej, ktr producenci
prbuj klasyfikowa zgodnie z nor-
m PN-EN13969, czyli rekomendu-
j ten wyrb do stosowania jako izo-
lacjeczci podziemnychbudynkw.
Zgodnie z zapisemwwycofanej nor-
mie krajowej PN-89/B-27617 niedo-
zwolone jest stosowanie papy izola-
cyjnej w zewntrznych warstwach
ukadw izolacyjnych, naraonych
na dziaanie wody i wilgoci. Zastoso-
wanie tektury zaimpregnowanej
mikkimasfaltemwwarstwachgrun-
towych, przy jednoczesnym dziaa-
niu wilgoci grozi jej rozpadem w wy-
niku procesw gnilnych. Znane s
rwnie przypadki, gdy na obwolucie
fabrycznej widnieje napis papa as-
faltowa wierzchniego krycia I/400.
Wtakimprzypadkumamy doczynie-
nia z karygodnym wprowadzaniem
wbdodbiorcy wyrobu(fotografia2).
Symbol I/400 oznacza pap izola-
cyjn na tekturze, ktra nie powinna
by w adnym przypadku stosowana w pokryciach dacho-
wych, a tym bardziej jako warstwa wierzchnia. Producento-
wi wyrobu obojtne jest rwnie, jak norm powouje do tej
tzw. papy dachowej, gdy dokumentemodniesienia jest cz-
sto norma dotyczca wyrobw przeznaczonych do wykony-
wania izolacji czci podziemnych (PN-EN 13969).
Innym przykadem lapsusu jzykowego (a moe zamie-
rzonego dziaania?) jest opis na jednej z kart technicznych
papy izolacyjnej na tekturze: Papa przeznaczona jest do wy-
konywania zabezpiecze przed dziaaniem wody i wilgoci...
papa nie moe by stosowana do wykonywania wielowar-
stwowych poziomych izolacji przeciwwilgociowych elemen-
tw podziemnych nienaraonych na dziaanie wody pod
cinieniem.
Fot. 1. Stanowisko do badania
wodoszczelnoci z prbkami
z okadki MateriawBudow-
lanych i papy izolacyjnej
na tekturze I/400
Fot. J. Sowiska
Tabela 2. Porwnanie zakresu stosowania wyrobw obj-
tych normami europejskimi
Numer normy europejskiej Zakres stosowania normy zgodnie
z zapisami pkt 1 Zakres normy
(tumaczenie polskie)
PN-EN 13707:2006+A1:2007 warstwy asfaltowe wierzchnie
i podkadowe pokry dachowych
PN-EN 13956:2006 pokrycia dachowe z tworzyw
sztucznych i kauczuku
PN-EN 13859-1+A1:2008 warstwy asfaltowe oraz z tworzyw
sztucznych i kauczuku lece poniej
niecigego pokrycia dachowego
PN-EN 13984:2006+A1:2007 warstwy z tworzyw sztucznych
i kauczuku do regulacji przenikania
pary wodnej w budownictwie
PN-EN 13970:2006+A1:2007 warstwy asfaltowe na osnowie do
regulacji przenikania pary wodnej
w budynkach
PN-EN 13967:2006+A1:2007 izolacje tworzyw sztucznych i kauczuku
przeciwwilgociowe i przeciwwodne
czci podziemnych budynkw
PN-EN 14909:2007 warstwy z tworzyw sztucznych i kauczuku
do poziomej izolacji przeciwwilgociowej
PN-EN 13969:2006+A1:2007 izolacje asfaltowe przeciwwilgociowe
i przeciwwodne czci podziemnych
budynkw
PN-EN 14967:2007 poziome przeciwwilgociowe izolacje
asfaltowe
Fot. 2. Przykad bdnego
znakowania papy izola-
cyjnej na tekturze I/400
(dokoczenie na str. 19)
4
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Zgodnie z EN ISO 13788:2001
Transport wilgoci jest procesem bar-
dzo zoonym, a znajomo mechani-
zmw transportu wilgoci, waciwoci
materiaw, warunkw pocztkowych
i brzegowych jest zwykle niewystarcza-
jca, nieodpowiednia i podlegajca
stale rozwojowi. Zobrazujemy to na
przykadzie.
Opis przypadku/problemu
Na posadzce eksploatowanej hali
magazynowej zaobserwowano wilgot-
ne plamy. Woda skapywaa z dachu,
z okolic wietlikw dachowych. Z rela-
cji pracownikw wynikao, e do prze-
ciekw dochodzio zazwyczaj po opa-
dach deszczu lub niegu, a take
w czasie bezdeszczowym, gdy po kil-
ku dniach z przymrozkami przychodzi-
o ocieplenie. Ilo wody skapujcej
z dachu nie bya dua, ale zagraaa
materiaom skadowanym w magazy-
nie. Dlatego wic podjto decyzj o jak
najszybszym rozwizaniu problemu
i odpowiedzi na pytanie skd cieknie
woda?
Po analizie dokumentacji projekto-
wej stwierdzono, e dach hali wykona-
ny by ze stalowych dwigarw krato-
wych, na ktrych uoono kolejno nas-
tpujce warstwy pokrycia:
blach trapezow;
paroizolacj;
izolacjtermicznwykonanzdwch
warstwweny mineralnej 10 + 5 cm;
izolacj przeciwwodn wykonan
z podwjnej warstwy papy zgrzewalnej.
Przy takim ukadzie warstw pokrycia
dachowego przeprowadzone oblicze-
nia cieplne dowodziy, e przegroda
zostaa zaprojektowana w sposb
prawidowy. Wspczynnik przenika-
nia ciepa U= 0,28 W/m
2
K by mniejszy
od wartoci zalecanej w rozporzdze-
niu Ministra Infrastruktury z 12 kwiet-
nia 2002 r., ktra wynosi 0,3 W/m
2
K.
W przypadku takiej budowy przegrody
wykluczono rwnie moliwo po-
wstawania kondensacji oraz rozwoju
pleni i grzybw.
Wcelu poprawy warunkwowietle-
niowych wewntrz hali, w pokryciu za-
instalowane zostay wietliki dachowe.
Konstrukcja wietlika wykonana zosta-
a z obwodowej wewntrznej blachy
ocynkowanej, ktr oboono izolacj
termiczn gruboci 4 cmi przykryto izo-
lacj wodochronn, zakoczon na po-
ziomie grnej powierzchni blachy,
do ktrej mocowano ocienic wietli-
ka. Ponadto na powierzchni dachu wy-
stpoway wentylatory, kominki wenty-
lacyjne i przebicia wyprowadzajce
na powierzchni dachu kable elek-
tryczne.
Po zapoznaniu si z dokumentacj
oraz przeprowadzeniu wizji lokalnej
obiektu przystpiono do tropienia przy-
czyn przeciekw. W pierwszym kroku
zaplanowano sprawdzenie szczelno-
ci pokrycia dachowego. W tym celu
wykonano bezdestrukcyjne badanie
wykrywania przeciekw.
Bezdestrukcyjny system
wykrywania przeciekw
Badanie szczelnoci polega na uo-
eniu bezporednio na warstwie nie-
przewodzcej izolacji przeciwwodnej
(papy bitumiczne, folie dachowe PVC,
rwnie membrany dachowe EPDM
nowej generacji) specjalnego nieizolo-
wanego przewodu, ktry w czasie po-
miarwemituje pole elektryczne na po-
wierzchni izolacji przeciwwodnej.
Technik, poruszajcy si po badanej
powierzchni pokrycia dachowego,
okrela kierunek przepywu pola elek-
trycznego po powierzchni izolacji za
pomoc poczonego z prtami pomia-
rowymi przenonego miernika prdu.
Waciwa interpretacja wskaza mier-
nika pozwala zlokalizowa nawet naj-
mniejsze nieszczelnoci.
Podczas przeprowadzania bada
szczelnoci metod elektryczn po-
tencjau pola nie znaleziono nieszczel-
noci w izolacji wodochronnej dachu
hali magazynowej. Hydroizolacja na
poziomej poaci zostaa uoona po-
prawnie, wytopy bitumu ze spodniej
warstwy arkuszy papy byy prawido-
we, a take wywinicia na attyki
wykonano waciwie. Niewielkie uster-
ki przy izolowaniu naroy wietlikw
zostay usunite ju w czasie trwania
badania.
Poa dachowa zostaa prawidowo
zabezpieczona przed przedostawa-
niem si wd opadowych w gb po-
szycia. Wykluczono wten sposb prze-
cieki wd opadowych. Gdzie wic na-
ley szuka przyczyn przeciekw?
Prby wodne
W drugim kroku pod lup wzito
wietliki, gdy to wich ssiedztwie naj-
czciej dochodzio do wyciekw.
Przeprowadzono prb wodn pole-
gajc na polewaniu badanego wie-
tlika strumieniemwody pod rnymk-
tem (symulacja nawalnych deszczw)
i obserwowaniu, czy nie nastpuje
wyciek do wntrza. Pozytywny wynik
takiej prby wiadczyby o nieszczelno-
ci w obrbie wietlika i pozwoliby
wskaza miejsce wciekania wody
do budynku. Badanie jednak miao wy-
nik negatywny! Pytanie, skd cieknie
woda, pozostao wic nadal bez od-
powiedzi.
Prby dymowe
W trzecim etapie uwaga zostaa
skupiona na obrbkach i wykocze-
niach. Zbadanie takich pocze bywa
trudne, poniewa ocena wizualna nie
daje pewnoci, e nie pominlimy
jakiego istotnego niewidocznego
szczegu. W takich wypadkach nie-
ocenione okazuje si badanie dymo-
we, ktra polega na wtoczeniu lekkie-
go zabarwionego gazu (gaz teatralny)
pod warstw izolacji wodochronnej.
Wydobywajcy si kolorowy dym po-
zwala zlokalizowa miejsca nieszczel- * Roof Consulting
Kondensacja pary wodnej
i jej skutki
mgr in. Ryszard Klatt*
mgr in. Dominika Rak*
5
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
noci bd uszkodzenia izolacji wo-
dochronnej.
Po przeprowadzeniu badania dymo-
wego przy wybranymciekncymwietli-
ku stwierdzono, e wietlik i izolacja wo-
dochronna wok niego byy szczelne.
Bezdestrukcyjne pomiary
wilgotnoci przegrd
budowlanych
W tej sytuacji zadecydowano si
wykona seri pomiarw wilgotnoci
caej poaci dachowej. Pomiar wilgot-
noci jest cakowicie bezdestrukcyjny
(polega jedynie na przyoeniu do ba-
danej przegrody specjalnej gowicy po-
miarowej), a zatem nie wymaga wyko-
nania uciliwych, niekiedy trudnych
odkrywek materiaowych. Wynikiem
przeprowadzonych pomiarw jest ma-
pa zawilgocenia przegrody, na podsta-
wie ktrej mona oceni przestrzenny
rozkad zawilgocenia w poaci.
Pomiary wilgotnoci poaci dachu ba-
danej hali magazynowej zostay prze-
prowadzone w piciu rnych termi-
nach od 20.05.2008 r. do 23.07.2008 r.
kadorazowo w godzinach porannych
i popoudniowych. Najbardziej intere-
sujce s wyniki wgbnego pomia-
ru wilgotnoci, ktre pozwalaj na wy-
krycie wilgoci na caej gruboci pokry-
cia dachowego. Po przeanalizowaniu
wszystkich pomiarw stwierdzono, e:
najwiksze zawilgocenie pod-
czas wszystkich pomiarw wystpo-
wao w czci wschodniej i pnocnej
dachu; szczeglnie wzdu kalenicy
oraz attyki;
cz zachodnia oraz poudniowa
pozostawaa w okresie bada sucha
lub wykazywaa tendencje do wysy-
chania.
Podczas bada gwn uwag sku-
piono na lokalizacji wilgotnoci w oko-
licy wietlikw oraz attyk (w celu a-
twiejszej interpretacji wietliki ponu-
merowano). W wyniku analizy wyty-
powano 7 wietlikw zlokalizowanych
w miejscach najwikszego zbadanego
zawilgocenia (wyrane zagszczenie
izolinii wilgotnoci). Na szczegln
uwag zasuguje fakt, e przecieki,
ktre wystpiy w obiekcie na poczt-
ku grudnia 2008 r., ujawniy si w oko-
licy 3 spord 7 wytypowanych wie-
tlikw, co potwierdzio wiarygodno
bada. Wytypowano take 2 wietliki
idealne, czyli niewykazujce adnego
zawilgocenia podczas bada. Pozwa-
lao to postawi hipotez, e istniaa ja-
ka rnica w sposobie montau po-
szczeglnych wietlikw, ktra ma
wpyw na powstawanie wyciekw wil-
goci. Naleao wic wykona kolejny
krok, ktrymjest wykonanie odkrywek.
Odkrywki w wytypowanych
miejscach
Dokonano dwch odkrywek na poa-
ci dachu. Pierwsz w miejscu uwaa-
nym przez nas za najgorsze pod
wzgldem wilgotnociowym, a drug
w miejscu o najlepszych warunkach
wilgotnociowych (jeden ze wietlikw
idealnych). Odkrywki te jednoznacz-
nie wykazay, e zgodnie z badaniami
wilgotnoci okolice pierwszego wietli-
ka byy wilgotne. Wida byo take de-
strukcyjn dziaalno wilgoci w pos-
taci rdzy, ktra powstaa na szczycie
pionowej pki ktownika (fotografie 1
i 2). wietlik idealny po odsoniciu
izolacji wodochronnej by zupenie su-
chy, a jego metalowe czci nie wy-
kazyway adnych ladw korozji
(fotografie 3, 4, 5).
Podczas dokonywania odkrywki za-
uwaono przy pierwszym wietliku, e
wierzchnia warstwa izolacji termicznej
(weny mineralnej) gruboci 5 cm by-
a nieciga. Nad metalowym elemen-
tem obudowy wietlika pozostawiono
szczelin, ktra powodowaa, e mi-
dzy otoczeniemzewntrznyma blach
trapezow nie byo adnej bariery ter-
micznej! wietlik idealny by zdecy-
dowanie lepiej zaizolowany, poniewa
nad metalowym elementem wystpo-
waa ciga warstwa 4 cm weny mine-
ralnej.
Fot. 3. Odkrywka przy wietliku ideal-
nym. Po zdjciu izolacji przeciwwodnej
bez widocznej krawdzi metalowego ele-
mentu obudowy
Fot. 1. Odkrywka przy podejrzanym
wietliku. Po zdjciu izolacji przeciwwod-
nej i termicznej widoczna krawd (1)
metalowego elementu obudowy ze lada-
mi rdzy
i wyciciu fragmentu izolacji termicznej
widoczna krawd (1) metalowego elemen-
tu obudowy
Fot. 2. Odkrywka przy podejrzanym
wietliku. Po zdjciu izolacji przeciw-
wodnej widoczna krawd (1) metalowe-
go elementu obudowy z wieloma ladami
rdzy
i wyciciu izolacji termicznej widoczny me-
talowy element obudowy (1) bez znakw
wilgoci i rdzy
6
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Przyczyny przeciekw
Przyczyn kondensacji wewntrz
przegrody i na wewntrznej po-
wierzchni stropu z blachy trapezowej
byo nieodpowiednie zaizolowanie
fragmentw metalowej obudowy
wietlikw dachowych. Spowodo-
wao ono powstanie mostka termicz-
nego, a w konsekwencji wzrost zawil-
gocenia wewntrz przegrody, wykra-
planie pary wodnej na powierzchni
wewntrznej stropu oraz wyciekanie
wilgoci z wntrza.
Przeprowadzajc obliczenia cieplno-
-wilgotnociowe w osi mostka termicz-
nego, uzyskano warto wspczynni-
ka przenikania ciepa U= 4,945 W/m
2
K
(warto ta wg normy nie powin-
na przekracza 0,3 W/m
2
K). Wynik ta-
ki wiadczy, e przegroda w miejscu
wystpowania mostka cieplnego
zostaa zaprojektowana i wykona-
na w sposb nieprawidowy, nie-
zgodny z wiedz techniczn i nie
spenia wymaga technicznych, za-
wartych w rozporzdzeniu Ministra
Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r.,
dotyczcych punktu rosy. Temperatu-
ra na wewntrznej powierzchni prze-
grody jest nisza od temperatury
punktu rosy powikszonej o 1 C dla
stycznia, lutego i grudnia (tabela).
Przekroczenie punktu rosy po-
woduje wykraplanie pary wodnej
w miejscach wystpowania most-
kw termicznych, tworzcych si
w wyniku nieprawidowego mon-
tau izolacji podstaw wietlikw.
Prawidowe rozwizanie powinno
uwzgldnia, oprcz wymaga ciepl-
no-wilgotnociowych, trzy podstawowe
aplikacje:
a) podstawa wietlika na blasze tra-
pezowej powinna by zbudowana
z drewna;
b) paroizolacj o odpowiednio do-
branych parametrach (S
d
= min 100 m)
naley ukada szczelnie;
c) wizolacji termicznej naley wyklu-
czy wszelkie przerwy i niecigoci.
W tym konkretnym przypadku
wszystkie wietliki zostay zbudowane
z bdami nie uwzgldniono wymie-
nionych wyej zalece punktu a i b, ale
tylko bd wynikajcy z niewykluczenia
wszelkich przerwi niecigoci (punkt c),
wywouje kondensacj ujawniajc si
wykraplaniem.
Rozwizania i wnioski
Wycieki wilgoci nie zawsze wiad-
cz o nieszczelnoci pokrycia. Naley
wic do kadego przypadku przecie-
kw podchodzi w sposb indywidual-
ny. Przeprowadzajc kolejne, coraz
bardziej wnikliwe, badania mona me-
tod eliminacji odkry prawdziw przy-
czyn problemu.
Po wykonaniu napraw dachu przy-
szed czas na osuszenie przegrody
metod konwekcji. Przez konwekcj
rozumiemy transport pary wodnej
podczas przepywu wilgotnego powie-
trza wskutek rnicy cinienia. Cie-
pe, wilgotne powietrze o niewielkiej
gstoci tworzy wznoszce prdy
w stosunku do chodniejszego, such-
szego powietrza. Nastpnie w efekcie
podcinienia/nadcinienia wywoane-
go przez wiatr opywajcy budynek
powietrze to wypywa z przegrody
przez jej warstwy i nieszczelne spoiny.
Powoduje to obnienie wilgotnoci
wewntrz przegrody, a w konsekwen-
cji jej wysychanie w duszym czasie.
Szczeliny wystpuj albo w wiado-
mie zaplanowanych warstwach wenty-
lacyjnych, albo jako nieszczelnoci
przegrody budowlanej midzy wn-
trzem a otoczeniem. Podstawowe
przykady takich szczelin to obudowy
wietlikw, wpusty, poczenia izolacji
wodochronnej z attykami pod obrbka-
mi blacharskimi itd.
Na badanym dachu przeprowadzo-
no kontrol wilgotnoci w okresie wio-
senno-letnim przez wykonywanie po-
miarw poziomu wilgotnoci zarwno
na powierzchni przegrody (na gbo-
koci maks. 3 cm), jak rwnie we-
wntrz niej (na gbokoci ok. 30 cm).
Wyniki tych bada wykazay, e prze-
groda wysycha. Zjawisko wysychania
przebiega w rnym tempie w rnych
budynkach, w zalenoci od zasto-
sowanego pokrycia dachowego.
W przypadku dachw krytych pap
o dosy duym oporze dyfuzyjnym
(S
d
= ok. 80 m) czas ten bdzie zdecy-
dowanie duszy ni pokry z nowo-
czesnych folii o S
d
< 2 m.
Po przeprowadzeniu tak dugiego
ledztwa w zupenie inny sposb pa-
trzy si na potrzeb wykonywania ba-
da cieplno-wilgotnociowych budyn-
kw. Co wicej, zaczyna si docenia
dodatkowe wymagania i zalecenia do-
tyczce poprawek do obliczonych war-
toci, czyli mostkw cieplnych, zacina-
jcych deszczy itp. Okrelenie konden-
sacji w przegrodzie na etapie projekto-
wania pozwala na dobranie optymal-
nych rozwiza i jeli to konieczne
na zmian zaoe projektowych.
Dokadno jest wana wkadymfa-
chu i jak pokazuje przedstawiony przy-
padek, niewielkie niedocignicia ze
strony osb montujcych wietlik spo-
wodoway powstanie powanego pro-
blemu naraajcego na straty i niepo-
trzebne nerwy nie tylko uytkownika
hali, ale rwnie projektanta i wyko-
nawc obiektu.
Wszystkie fotografie archiwum
firmy Roof Consulting
Temperatura punktu rosy w kolejnych
miesicach
Miesic Temperatura Temperatura
na punktu rosy T
s
wewntrznej (wg wzoru
powierzchni Glasera
przegrody T
s
= (R
f
/100)
0,1247
T
i
[C] (109,8+T)
-109,8
)
[C]
Stycze 0,675 1,596
Luty 1,335 1,650
Marzec 4,639 2,793
Kwiecie 9,677 3,852
Maj 14,136 7,953
Czerwiec 17,522 10,864
Lipiec 18,431 12,809
Sierpie 17,853 11,166
Wrzesie 14,384 8,154
Padziernik 10,420 6,912
Listopad 6,208 4,868
Grudzie 2,822 3,413
Likwidacja bdwwykonawczych
polega przede wszystkimna elimina-
cji mostkw cieplnych. Bdy te
powstay w wyniku niestarannego
wykonania pokrycia w niektrych
miejscach. Nie ma wic konieczno-
ci rozbierania i naprawiania caego
dachu. Naprawy wystarczy ograni-
czy do miejsc charakteryzujcych
si najwiksz wilgotnoci. Po wy-
konaniu tych prac zalecane byo dal-
sze obserwowanie dachu i wykona-
nie kolejnych napraw w razie ujaw-
nienia si wyciekw w innych miej-
scach. Rozwizanie takie pozwala
na oszczdno nie tylko czasu, ale
i rodkw.
7
B
udowa czy remont dachu to inwe-
stycja na wiele lat. Wybr pokrycia
i dodatkowych elementwdo wa-
ciwegowykoczeniadachupowi-
nienwicuwzgldniawysokiekryteriaoce-
ny produktw, bo to one stanowi o szczel-
noci i jakoci caegodachu. Wrdinwesto-
rw i wykonawcw pokutuje przekonanie,
e najwaniejsza jest dachwka, a ca
reszt, tzn. foli, kosze, obrbk kominw
i uszczelnienie, mona zastpi taszymi
odpowiednikami oryginalnych akcesoriw.
Niestety, niska cena oznacza zazwyczaj
nisk jako. Jeli do tego dooymy brak
kwalifikacji ekipymontujcej pokrycie, baga-
telizujcej zalecenia producenta oraz obo-
wizujce przepisy i normy, to mamy .
kopoty z dachem. Bdy popenione pod-
czas jego budowy wpywaj na krtki okres
eksploatacji i s powodem pniejszego
czsto bardzo kosztownego remontu.
Na etapie wyboru pokrycia dachowego
bardzo wana jest dogbna analiza ofer-
ty produktw i warunkw gwarancji. Dru-
gimkrokiemjest wybr profesjonalnej eki-
py dekarskiej polecanej przez producen-
ta pokrycia dachowego lub oddziay Pol-
skiego Stowarzyszenia Dekarzy. Bdy
wykonawcze mog powsta praktycznie
w kadym miejscu na dachu podczas
montau pokrycia i wykonywania obrbek
dekarskich. Najczciej popeniane i ma-
jce najwikszy wpywna pniejsz bez-
awaryjn eksploatacj dachu wystpuj
podczas montau okapu, kalenicy i naro-
a, kosza oraz obrbki komina. Problemy
w tych newralgicznych dla dachu miej-
scach mog pojawi si ju po pierwszych
opadach deszczu czy niegu w postaci
zawilgoce czy miejscowych przeciekw
pod poaci dachow. W artykule om-
wione zostan bdy popenione w tych
wanie newralgicznych miejscach i kon-
sekwencje tych bdw.
Bdy w okapie i kalenicy
Kadydach, wszczeglnoci dachzocie-
pleniem, powinien by zabezpieczony
przed kondensacj pary wodnej oraz wod
i niegiem, ktre mog przedosta si
podpoa. Foliei membranydachowechro-
ni konstrukcj dachu i termoizolacj
przed zawilgoceniem, np. wsytuacji uszko-
dzenia pokrycia. Jednoczenie zabezpie-
czaj przed gromadzeniem si wilgoci po-
chodzcej ze skraplania si pary wodnej.
W zwizku z tym zadaniem dobrze skon-
struowanegodachujest odprowadzeniepo-
wstajcego kondensatu i ewentualnych
przeciekw do rynny za pomoc kanau
wentylacyjnego, ktry ma swj pocztek
wokapiei koniecwkalenicylubnarou. Na-
leyzwrciszczeglnuwagnaprawido-
we wykonanie tych elementw dachu, jak
rwnie na rodzaj akcesoriw dachowych
niezbdnych do ich wykonania. Istotny jest
parametr nazywanyprzekrojemwentylacyj-
nym pamitajmy o zachowaniu jego mini-
malnej wielkoci. Wprzypadku okapu wiel-
ko tamusi stanowi conajmniej 0,2%po-
wierzchni dachu nad okapem, jednak nie
mniej ni 200 cm
2
na metr okapu. Przekro-
jeotworwwentylacyjnychnakalenicy(rw-
nie na narou) dachu musz stanowi co
najmniej 0,05% powierzchni rozpatrywanej
poaci dachu. Kolejny warunek mwi, ewe
wszystkich miejscach poaci dachowej wol-
na przestrze wentylacyjna musi mie co
najmniej 200 cm
2
na metr okapu.
Odpowiedni wlot powietrzawokapiemo-
na uzyska, stosujc akcesoria dachowe,
takie jak grzebie okapu z kratk wentyla-
cyjn lub tama wentylacyjna okapu, za-
pewniajce niezbdne przekroje wentyla-
cyjne. Niestety, z punktu widzenia klienta
(i czstowykonawcy) teniezbdneelemen-
tyslekcewaone, askutkiemjest brakwlo-
tupowietrzadokanauwentylacyjnego. Do-
dam jeszcze, e prawidowo wykonana
wentylacja przestrzeni pod pokryciem da-
chowymwpywa na trwao pokrycia oraz
elementw konstrukcji dachu.
Na fotografii 1 przedstawiono nieprawi-
dowo wykonany okap. W tym przypadku
bezporednio na folii zamontowano aty,
zapominajc o kontratach, a grzebie
okapu z kratk wentylacyjn zosta zao-
ony za pierwsz at. Wentylacja podpo-
aciowa nie bdzie w tym okapie funkcjo-
nowaa, poniewa nie ma wlotu do kana-
uwentylacyjnegoi kontrat, adodatkowofo-
lia zostaa wyoona bezporednio do ryn-
ny, co grozi jej uszkodzeniem przez UV.
Aby powietrze mogo waciwie prze-
mieszcza si pod poaci dachu, nie wy-
starczy zapewnienie odpowiedniego wlo-
tu powietrza w czci okapowej. Naley
pamita rwnie o odpowiedniej wenty-
lacji kalenic i naroy. Do tego celu su
tamy uszczelniajco-wentylacyjne na
kalenice i naroa lub uszczelki wentyla-
cyjne kalenicy, ktre oprcz doskonaych
waciwoci wentylacyjnych zabezpiecza-
j kalenice i naroa przed przedostawa-
niemsi pyu nienego i wody pod pokry-
cie. Duy przekrj wentylacyjny tam(prze-
wanie130150cm
2
/m) zapewni skutecz-
n wentylacj poaci, nawet przy kro-
kwiach dugoci 13 15 m. Nieco innym
zabezpieczeniemkalenic dachwspadzi-
stych moe by zastosowanie uszczelki
wentylacyjnej kalenicy, ktr jak sama na-
zwa wskazuje, stosuje si tylko na kale-
nice. Nie dla wszystkich fachowcw jest
to jednak zrozumiae, a efekt kocowy
prezentuje fotografia 2, na ktrej wyra-
nie wida at pod gsiorem nieosonit
przez uszczelk wentylacyjn kalenicy.
Konsekwencj niestosowania si do za-
lece producenta bdzie podciekanie wo-
dy opadowej i nawiewanie niegu. Tak
wic aura zweryfikuje szybko popraw-
no takiego rozwizania, oczywicie
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
* Monier Sp. z o.o., producent dachwki
Braas i RuppCeramika
Inwestor na bdach si uczy
... czyli jak nie naley wykonywa dachw
in. Marek Podeszwa*
Fot. 1. Nieprawidowo wykonany okap
Fot. 2. Bdne zastosowanie uszczelki
wentylacyjnej kalenicy (ata pod gsiorem
nie zostaa osonita przez uszczelk)
8
na niekorzy inwestora. Innym przyka-
dem ciekawego rozwizania zastosowa-
nego przez wykonawc jest sposb ob-
rbki naroy w poczeniu z kalenic (fo-
tografia 3). W tym przypadku nadmieni
naley, e rwnie dobry fachowiec mia-
by kopot z waciwym poczeniem pi-
ciu naroy i jednej kalenicy za pomoc ta-
my i silikonu. Prezentowane rozwizanie
to efekt wizji projektanta budynku, ktre
nie zawsze uda si waciwie wykona
za pomoc dostpnych akcesoriw sys-
temowych danego producenta.
Bdy w koszu
Kolejnym bardzo wanym elementem
podczas budowy dachu jest kosz, czyli
miejsce, wktrymdwie poacie przecina-
j si pod ktem wklsym. Prawidowo
wykonany kosz peni rol rynny odpro-
wadzajcej wod opadow spywajc
z poaci do naronika systemu rynnowe-
go. Kosze wykonane s najczciej z bla-
chy paskiej stalowej lub aluminiowej to-
czonej podunie lub poprzecznie. Wa-
ny podczas montau blach jest sposb
ich przymocowania do podkadu, wyko-
nanego z at drewnianych czsto
zagszczonych lub desek, za pomoc
specjalnych klamer do mocowania ko-
szy. Unikniemy wten sposb bdu, ktry
popeniaj wykonawcy, mocujc blachy
do podkadu za pomoc gwodzi lub
wkrtw w obszarze, po ktrym spywa
woda. Dodatkowo przestrze pomidzy
koszema dachwk warto zabezpieczy
impregnowan uszczelk z gbki. Nie
bez znaczenia jest rwnie szczelina,
ktr tworz dachwki docinane wzdu
krawdzi kosza. Denie wykonawcw
do zminimalizowania tej szczeliny jest ry-
zykowne, gdy zim moe doprowadzi
to do zatamowania spywu wody przez
nagromadzony w koszu nieg i ld. Wte-
dy podczas najbliszej odwily woda
przedostanie si pod dachwk mimo
stosowania zabezpiecze w postaci
uszczelki z gbki. Ciekawym tego przy-
kadem s kosze na fotografiach 4, 5 i 6
(dotycz tego samego budynku). Prezen-
tuj one inwencj twrcz fachowca
prbujcego zastpi firmowe kosze zwy-
k blach aluminiow i to o szerokoci
ok. 30 cm (kosze dostpne od producen-
tw maj szeroko najczciej 50 cm).
Fotografie 4 i 5 pokazuj nowatorski spo-
sb montau blachy koszowej, uoonej
z niewielkimzakademod komina do oka-
pu. Niby nic niezwykego, ot kosz jakich
wiele? Kopot w tym, e blacha koszowa
koczya si na blasze okapu, przecho-
dzc pod trzema ostatnimi rzdami da-
chwek. Dodatkowo nasz ekspert dacho-
wy podocina dachwki na styk, co pre-
zentuje fotografia 6. Efektemtakiego dzia-
ania byy przecieki po pierwszych opa-
dach niegu i odwily. Woda spywajca
z poaci do blachy koszowej przedosta-
waa si wmiejscu poczenia z blach (t
pod dachwkami) bezporednio pod po-
a dachow i spywaa po membranie
do wntrza budynku.
Bdy w obrbce komina
Jednym z trudniejszych elementw
podczas budowy dachu jest prawidowa
obrbka miejsc, w ktrych elementy
konstrukcji budynku przecinaj jego
poa. Najczciej s to miejsca, w kt-
rych dachwka styka si ze cian komi-
na czy lukarny. S one szczeglnie nara-
one na powstawanie nieszczelnoci,
przez ktre deszcz czy nieg moe prze-
dosta si pod poa dachu. Ich niewaci-
wa obrbka oraz zastosowanie materia-
u wtpliwej jakoci mog by powodem
wielu pniejszych zmartwie uytkowni-
kw. Skutkiemtakiej niedbaoci jest cz-
sto nieg czy woda opadowa wepchni-
te przez wiatr pod niefachowo wykonan
obrbk, ktre z kolei powoduj zawilgo-
cenie termoizolacji i konstrukcji dacho-
wej. Przykad prezentujcy niewaciwy
sposb obrbki komina pokazuje fotogra-
fia 7. Zastosowana przez wykonawc ob-
rbka z blachy nie zabezpiecza pocze-
nia poaci z kominem przed opadami at-
mosferycznymi. Pomidzy dachwk
a obrbk jest dua szczelina, przez kt-
r bdzie si przedostawaa woda lub
nieg, szczeglnie podczas silnego wia-
tru. Jeli dodatkowo folia lub membrana
nie bdzie oklejona wok komina, to ma-
my pewny przeciek na poddasze. W ta-
kich rozwizaniach warto zastosowa kle-
jone tamy uszczelniajce wraz z listw
aluminiow dodatkowo dociskajc ta-
m do komina. Alternatyw jest obrbka
z blachy, ale docitej dokadnie tak jak
profil dachwki i foli lub membran okle-
jon wok komina. Pamitajmy rwnie
o tym, e komina nie zaleca si murowa
z cegy dziurawki, szczeglnie jeli nie
bdzie on zakoczony waciwie wyko-
nan czap kominow. Konsekwencje s
atwe do przewidzenia. Woda przedosta-
je si przez otwory do wntrza komina,
a niekiedy i do pomieszcze przez fugi.
Wmrone dni woda zamarza wotworach
i moe doj do rozsadzenia cegy.
Prawidowo dziaajca wentylacja, wa-
ciwie wykonany kosz i obrbka komina
zapewni bezproblemow eksploatacj
i maj za zadanie stworzenie bezpieczne-
go i trwaego dachu. Istotna jest rwnie
wiedza i profesjonalne podejcie do zasad
prawidowego montau poszczeglnych
elementw dachu. Zapewnia to bardzo
dobr jako wykonania prac dekarskich,
a inwestorom pewny dach nad gow.
Fot. archiwum autora
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Fot. 4. Niewaciwie wykonane kosze da-
chowe
Fot. 5. Kosz z blachy
aluminiowej inwencja
twrcza fachowca
Fot. 6. Bdne do-
cinanie dachwek
na styk
Fot. 7. Niewaciwy sposb obrbki komina
Fot. 3. Nieprawidowa obrbka naroy
i kalenicy
DACHY PASKIE ROCKWOOL
PROFESJONALNE ROZWIZANIA IZOLACYJNE
PRODUKTY I SERWIS NAJWYSZEJ JAKOCI
Kluczem do odpowiedniej izolacji dachw paskich jest przede wszystkim wybr
wysokiej jakoci produktw. Rwnie wane jest jednak waciwe ich zaprojektowa-
nie i wykonanie, dlatego oferujemy Pastwu serwis dziau Doradztwa Technicznego
rmy ROCKWOOL POLSKA. Jego pracownicy podziel si profesjonaln wiedz
dotyczc izolacji dachw paskich na kadym etapie inwestycji i pomog w wyborze
najbardziej efektywnego rozwizania.
SKALNA WENA MINERALNA
IZOLACYJNO TERMICZNA skalna wena mineralna ROCKWOOL produkowa-
na jest przy uyciu najnowszych technologii z zachowaniem wszelkich norm ochrony
rodowiska naturalnego, z powszechnie dostpnych surowcw oraz z wykorzystaniem
materiaw z recyklingu. Skalna wena mineralna ROCKWOOL jest jednym z nie-
licznych produktw w sektorze przemysowym, ktra oszczdza wielokrotnie wicej
energii ni jest zuywane przy jej produkcji. Typowy produkt izolacyjny ROCKWOOL
moe przez 50 lat zaoszczdzi ponad 100 razy wicej energii pierwotnej ni energii
zuytej podczas caego cyklu jego istnienia, tj. podczas produkcji, transportu, eksplo-
atacji (kilkadziesit lat uytkowania budynku) oraz utylizacji.
BEZPIECZESTWO PRZECIWPOAROWE wrd rozmaitych materiaw termo-
izolacyjnych pyty dachowe ROCKWOOL s materiaem unikalnym. Potwierdzeniem
tego faktu jest uzyskanie najwyszej klasy reakcji na ogie A1. Przeprowadzone
badania odpornoci ogniowej stropodachw (REI, RE ) jednoznacznie potwierdzaj,
i kade rozwizanie z zastosowaniem pyt ze skalnej weny mineralnej daje najlepsze
efekty. Stosowanie skalnej weny mineralnej zapewnia bezpieczestwo kadego ro-
dzaju dachu paskiego, niezalenie od uytego materiau pokryciowego. Przebadane
rozwizania z rnymi rodzajami hydroizolacji i blach trapezowych jednoznacznie po-
twierdzaj znakomite waciwoci przeciwogniowe skalnej weny mineralnej. W pew-
nych przypadkach nie ma koniecznoci wykonywania dodatkowych prac zwizanych
ze specjalnym uszczelnieniem, a co za tym idzie ponoszenia dodatkowych kosztw.
Stosowanie pyt ROCKWOOL w kadym przypadku zapewnia cakowite bezpiecze-
stwo przeciwpoarowe. Klasa reakcji na ogie A1 oznacza rwnie, i materia nie
uczestniczy w ewentualnym rozwoju poaru.
KOMFORT AKUSTYCZNY skalna wena mineralna ROCKWOOL dziki swej wk-
nistej strukturze, a jednoczenie odpowiedniej masie, posiada wasnoci absorbujce
i wytumiajce fale dwikowe. Wyroby z niej produkowane s stosowane tam, gdzie
konieczne jest wytumienie haasu urzdze, a take w miejscach, w ktrych maj by
zapewnione sprzyjajce warunki do prowadzenia rozmw. Wrd rozwiza dacho-
wych ROCKWOOL znajduj si midzy innymi izolacje akustyczne dachw hal pro-
dukcyjnych, lotnisk, kin i sal koncertowych.
KOMPLEKSOWE ROZWIZANIA DLA DACHW PASKICH
Podstawowy asortyment wyrobw dachowych ze skalnej weny mine-
ralnej ROCKWOOL to znane na rynku inwestycyjnym pyty MONROCK MAX
i DACHROCK MAX. Pyty MONROCK MAX przeznaczone s na standardowe dachy,
a DACHROCK MAX warto stosowa tam, gdzie przewiduje si czstsze oddziay-
wanie si skupionych. Poza tradycyjnymi pytami ze skalnej weny ROCKWOOL
produkowane s inne dachowe elementy o rnych ksztatach i wymiarach lub cae
ich zestawy, w tym: pyty DACHROCK SPS, ktre przeznaczone s do ksztatowania
spadku lub kontrspadku na dachu paskim o dowolnym nachyleniu. Gama pyt dacho-
wych i akcesoriw takich jak: kliny dachowe, pyty ksztatujce spadek, bloczki trape-
zowe, czniki, kleje, folia paraizolacyjna oraz moliwo nieodpatnego wypoyczenia
wzka Lift&Roller do transportu weny umoliwiaj wykonanie kadego dachu, nie-
zalenie od rodzaju materiau pokryciowego czy sposobu mocowania.
MONROCK PRO NOWO W OFERCIE ROCKWOOL DLA
DACHW PASKICH
Wiedza naszych technologw i inynierw oraz midzynarodowa wsppraca w ra-
mach Grupy ROCKWOOL owocuje wprowadzaniem innowacyjnych rozwiza izola-
cyjnych na polski rynek. Przykadem jest pyta MONROCK PRO. Unikalna kombina-
cja parametrw cieplnych i mechanicznych pyt MONROCK PRO jest odpowiedzi na
rosnce wymagania dotyczce poprawy izolacyjnoci cieplnej przegrd. Niski wsp-
czynnik przenikania ciepa (h
D
= 0,037 W/mK) pozwala na bardziej efektywne izolo-
wanie dachw paskich. Jednoczenie wysoka 500 N odporno na obcienia
punktowe, np. chodzenie, pozwala na sprawniejsze wykonywanie prac i utrzymanie
dachu w czasie jego eksploatacji.
WSPARCIE NA WYCIGNICIE RKI
Specjalnie dla projektantwi architektwstworzylimy serwiswww.projektanci.rockwool.pl,
planujc go w taki sposb, aby uyteczne informacje znajdoway si na wycignicie rki:
katalog rozwiza i produktw,
programy kalkulacyjne suce do odpowiedniego doboru izolacji,
biblioteka rysunkw technicznych,
dokumenty dopuszczajce produkty do obrotu (aprobaty techniczne, deklaracje
zgodnoci).
Na yczenie klienta, po dostarczeniu przez niego niezbdnych danych, projektowane
s zestawy DACHROCK SPS (System Pyt Spadkowych) pyty dachowe do kszta-
towania spadkw, potrzebnych do odprowadzania wd opadowych w warstwie ter-
moizolacji. Doradcy przygotowuj szczegowy projekt odwodnienia dachu paskie-
go, obejmujcy:
zestawienie pyt spadkowych DACHROCK SP i kontrspadkowych DACHROCK KSP,
kalkulacj cenow,
plan uoenia systemu pyt spadkowych na dachu.
Pomoc w rozwizaniu problemw technicznych, doborze optymalnych rozwiza
oraz dostosowaniu do oczekiwa projektanta i inwestora su Pastwu przedsta-
wiciele ROCKWOOL POLSKA. Kontakt do przedstawiciela handlowego w danym
regionie znajduje si na www.rockwool.pl.
PROGRAMY KALKULACYJNE ROCKWOOL
Dokadne obliczenia parametrw potrzebnych przy projektowaniu dachw paskich
mog Pastwo wykona wykorzystujc przygotowane specjalnie dla Was programy
kalkulacyjne. Na ofert doradcz ROCKWOOL skada si obecnie siedem programw
obliczeniowych, z ktrych skorzystao ju ponad 5 tysicy osb odwiedzajcych stro-
n internetow www.rockwool.pl. Poniej prezentujemy te programy, ktre ciesz si
najwiksz popularnoci wrd profesjonalistw:
RockProt sucy do wyliczania optymalnej gruboci izolacji termicznej przegrd
budynku (cian, dachw, podg) w oparciu o zdyskontowan warto netto inwe-
stycji NPV.
SoundPro, ktry suy do doboru rozwiza cian dziaowych zgodnie z wymaga-
niami dotyczcymi izolacyjnoci akustycznej, odpornoci ogniowej oraz izolacyjno-
ci termicznej.
Kalkulator U, uywany do wyliczenia wspczynnika U podstawowego parame-
tru oceniajcego izolacyjno termiczn przegrd budynku: cian, dachw, podg
i posadzek (dawne Uk).
HeatRock pozwala w prosty sposb wyznaczy grubo izolacji w technice grzew-
czej, chodnictwie i instalacjach przemysowych.
Kalkulator cieplno-wilgotnociowy suy do doboru ukadu warstw przegrd
w taki sposb, aby zapobiec powstawaniu kondensacji pary wodnej na powierzchni
ktrej z warstw analizowanej przegrody oraz unikn rozwoju pleni.
dowiadczenie <<<
wsparcie <<<
pewno <<<
Profesjonalne ocieplenie dachw paskich
fesjonalici
doceniaj lepsze
parametry.
Profesj
h
D
= 0,037 W/mK
D
PL
(5)
= 500 N
NOWO
www.rockwool.pl | doradcy@rockwool . pl | 0 8 0 1 6 6 0 0 3 6 | 0 6 0 1 6 6 0 0 3 3 | pn. - pt . : 8. 00-1 6. 00
12
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Kilka sw przypomnienia:
dlaczego naley stosowa
papy z funkcj wentylacji
podoa i czym s papy
SZYBKI SYNTAN
SBS?
Podoe, na ktrymukadamy pokry-
cie papowe, zazwyczaj betonowe lub
z kilku starych, wysuonych powok pa-
powych klejonych lepikiem, zawiera za-
wsze pewn ilo wilgoci, pochodzcej
z proceswtechnologicznych wizania
betonu, czy z opadw atmosferycz-
nych. Sytuacja moe ulec pogorszeniu,
jeli wewntrz pokrycia dachu znajdu-
j si warstwy pochodzenia organicz-
nego, w ktrych pod wpywem ciepa
i wilgoci zachodz zjawiska rozpadu or-
ganicznego z wydzielaniemznacznych
iloci gazw organicznych. Dodatkowo
wilgo bezporednio pod pokrycie pa-
powe przedostaje si na skutek natural-
nych procesw dyfuzji z pomieszcze
pod stropodachem. Wokresie kiedy po-
krycie dachowe jest rozgrzane, powie-
trze zawarte w nim zwiksza kilkukrot-
nie swoj objto, woda wpodou za-
czyna zamienia si w par wodn,
a gazy pochodzenia organicznego
gwatowniej zaczynaj si uwalnia.
Prowadzi to nieuchronnie do wzrostu
cinienia wszystkich gazw znajduj-
cych si bezporednio pod poszyciem
papowym. Wzwizku z tym, e gazy te
nie mog si wydosta na zewntrz
i rwnomiernie rozoy si na po-
wierzchni dachu, dochodzi do ich kon-
centracji wmiejscach, gdzie zespojenie
papy z podoem jest najsabsze.
W miejscach tych tworz si tzw. pur-
chle dachowe, czyli pcherze, dochodzi
do licznych sfadowa, miejscowych
spka i napre pokrycia papowego.
Ich wielko moe by rna, zaley
od stopnia zawilgocenia dachu i waha
si od kilkunastu centymetrw do kilku
metrw (!). Zjawisko to doskonale wi-
da latem w godzinach poudniowych.
Dach spcherzowany powinien by nie-
zwocznie naprawiony, poniewa wy-
stpowanie pcherzy dachowych grozi
mechanicznym uszkodzeniem pokry-
cia. Kto kiedykolwiek znajdowa si
na takim dachu, wie, e chodzc po
nim doznajemy uczucia niewakosci,
a spod naszych stp z sykiem ucieka
powietrze oraz daje si sysze charak-
terystyczny odgos amanej papy. Takie
spacery po dachu skutkuj z reguy licz-
nymi przeciekami ju podczas najbli-
szego deszczu. W celu zapobieenia
temu zjawisku naley:
doprowadzi do rwnomiernego
rozkadu cinienia gazw pod warstw
papy, tak aby nie koncentroway si
one w okrelonych miejscach, tworzc
purchle;
odprowadzi nadmiar gazw na
zewntrz pokrycia do atmosfery.
Papy WENTYLOWANE SZYBKI SYNTAN
SBS
Papy TERMIK SZYBKI SYNTAN
SBS
Z papami nowej generacji Szybki Syntan
SBS Czytelnicy miesicznika Materiay

Budowlane mieli okazj ju si zapozna. Przeszo dwa lata temu, w nr 4/2007
zaprezentowanopapy z rodziny WENTYLOWANYCHSZYBKI SYNTAN
SBS. Odte-
go czasu ta nowa generacja pokry dachw paskich ewoluowaa i wzbogacia si
o now rodzin pap TERMIK SZYBKI SYNTAN
SBS. Producent rwnie zadba

ostworzenieRekomendowanychRozwizaHydroizolacyjnychICOPALdladachw
paskich, w ktrych podstawowe znaczenie maj papy SZYBKI SYNTAN
SBS.
Zostaa rwnie przygotowana Rekomendacja Techniczna RT ITB-1096/2008
Pokrycia dachowe z pap asfaltowych aktywowanych termicznie z wbudowan
warstw wentylacyjn: Extra Wentylacja Top 5 Szybki Syntan
SBS stosowane
w ukadach jednowarstwowych, Wentylacja Baza 3 Szybki Syntan
SBS
stosowane w ukadach dwuwarstwowych opisujca zastosowania i szczego-
we rozwizania dla pap WENTYLOWANYCH SZYBKI SYNTAN
SBS w ukadach
jedno- i dwuwarstwowych.
papy nowej generacji
do renowacji dachw paskich
13
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Dostpny i dotychczas szeroko sto-
sowany ukad wentylacji pokrycia pa-
powego skada si z papy perforowa-
nej oraz kominkw wentylacyjnych
(fotografia 1).
Jednak torozwizanie, dotychczas
powszechnie stosowane z uwagi
na brak wpraktyce innychsprawdzo-
nych rozwiza technologicznych
miao wiele wad. Z reguy na skutek
sklejenia si papy perforowanej
z podoem rozwizanie to w zasa-
dzie przestawao dziaa ju po
upywie dwch, trzech sezonw!!!
Przy dokonywaniu odkrywek pokry da-
chowych, wktrych zostaa zastosowa-
na papa perforowana, czsto obserwo-
wane byo cakowite sklejenie si tej pa-
py z podoem. Na skutek drastyczne-
go zaniku, wraz z upywemczasu, funk-
cji wentylowania pokrycia papowego
dochodzio na dachach z zastosowa-
nym starym ukadem wentylacji do
powstawania pcherzy i sfadowa, czy-
li do odtworzenia mechanizmu dest-
rukcji pokrycia papowego, ktremu
wanie miao zaradzi zastosowane
rozwizanie wentylacji skadajce si
z papy perforowanej i kominkw.
Odpowiedzi firmy ICOPALna liczne
niedoskonaoci starego rozwizania s
papy nowej generacji rodziny WENTY-
LOWANYCH typu Szybki Syntan
SBS
do renowacji dachw zawilgoconych
oraz rodziny pap TERMIK typu Szybki
Syntan
SBS do renowacji dachw lek-

ko zawilgoconych bd suchych.
Papa EXTRA WENTYLACJA
TOP 5,2 SZYBKI SYNTAN
SBS (fo-
tografia 2) czy w sobie trzy funkcje:
warstwy wierzchniego krycia, wenty-
lacji pokrycia papowego i rwnomier-
nego rozprowadzenia cinienia par
i gazw (fotografia 3). Jedna warstwa
tej papy zapewnia perfekcyjne odpro-
wadzenie powietrza i pary wodnej
z wntrza dachu oraz daje zabezpie-
czenie hydroizolacyjne powierzchni
dachw poddawanych renowacji, kt-
rych struktura jest silnie zawilgocona.
Dystrybucja gazw odbywa si przez
system inteligentnych kanaw wenty-
lacyjnych utworzonych na spodniej
czci papy. W procesie produkcji
na jej spodni powierzchni zostaa
naniesiona cienka warstwa folii synte-
tycznej, w charakterystycznym czer-
wonym kolorze, odporna na wysok
temperatur. Jest ona w stanie krt-
kotrwale wytrzyma temperatur
do 1000 C. Na warstwie folii naniesio-
ne zostay pasma syntetycznego kleju
bitumicznego, ktry podczas procesu
aplikacji papy, aktywowany termicznie,
skleja j z podoem. Aktywacja ter-
miczna w adnym wypadku nie ozna-
cza przetopienia spodniej czci papy
i upynnienia asfaltu, tak jak si to dzie-
je w przypadku zwykych pap zgrze-
walnych, w tym wypadku chodzi jedy-
Fot. 1. Ukad wentylacji podoa z za-
stosowaniem papy perforowanej i ko-
minkw wentylacyjnych
Fot. 3. Dystrybucja gazw, rozgrzanego
powietrza i pary wodnej pod powierzch-
ni papy
Fot. 2. Spodnia strona papy EXTRAWEN-
TYLACJA TOP 5,2 SZYBKI SYNTAN
SBS. Nazwa SYNTAN powstaa z po-

czeniadwchsw: SYNTheticAdhesioN.
Paski klejcewykonanowtechnologii Szyb-
ki Profil. Powokasyntanowa(kolorczerwo-
ny) wytrzymuje temperatur pomienia
z palnika gazowego wtymmiejscunie do-
chodzi do zgrzania papy z podoem
Rodzina pap Rodzina pap
WENTYLOWANYCH SZYBKI SYNTAN
SBS TERMIK SZYBKI SYNTAN
SBS
(naprawy dachw silnie zawilgoconych (naprawy dachw suchych
w swej strukturze) lub lekko wilgotnych)
Extra Wentylacja Top 5,2 Szybki Syntan
SBS Termik Top 5,2 Szybki Syntan
SBS
(papa do jednowarstwowych pokry dachowych) (papa do jednowarstwowych pokry dachowych)
Termik Top 5 Szybki Syntan
SBS
(papa do jednowarstwowych pokry dachowych)
Wentylacja Baza 3 Szybki Syntan
SBS Termik Baza 2,5 Szybki Syntan
SBS
(papa podkadowa) (papa podkadowa)
Termik V60 (-5 C) S42H Szybki Syntan
SBS
(papa do czasowych ukadw naprawczych)
Szczegy techniczne: www.syntan.icopal.pl
14
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
nie o dostarczenie bardzo niewielkiej
iloci energii cieplnej, aby klej synte-
tyczny nabra waciwoci klejcych.
Specyficzne rozmieszczenie pasm
wentylacyjnych na spodzie papy pre-
dysponuje j do zastosowa na da-
chach silnie zawilgoconych w swej
strukturze, dugotrwale naraonych
na oddziaywanie opadwatmosferycz-
nych.
Jeli natomiast przeprowadzamy
renowacj dachu, ktrego wilgotno
jest niewielka, moemy uy pap typu
TERMIK (fotografia 4). Zastosowa-
no w nich foli syntanow o takich sa-
mych waciwociach jak w rodzinie
pap WENTYLOWANYCH, jednake
w charakterystycznym niebieskim ko-
lorze. Papy TERMIK to papy dwu-
funkcyjne: speniaj funkcj warstwy
wierzchniego krycia oraz lokalnego
wyrwnania cinienia par i gazw
pod pokryciem z papy. Rodzina pap
TERMIK zawiera dwie papy do jedno-
warstwowych pokry dachowych, pa-
p podkadow oraz pap stanowi-
c czasowy ukad naprawczy (tabela
na str. 13).
Rodzina pap WENTYLOWANYCH
i TERMIKobejmuje rwnie papy pod-
kadowe z charakterystycznymi rysun-
kami kanaw w kolorach odpowiednio
czerwonym i niebieskim na spodniej
stronie. S to papy WENTYLACJA
BAZA 3 SZYBKI SYNTAN
SBS oraz
TERMIK BAZA 2,5 SZYBKI SYNTAN
SBS.
Do prawidowej aplikacji papy typu
SZYBKI SYNTAN
SBS suy specjal-

nie wyprofilowana prowadnica oraz
waek dociskowy do uzyskiwania wy-
pyww masy asfaltowej wzdu za-
kadw podunych (fotografia 5).
W dbaoci o kady szczeg, papy
SZYBKI SYNTAN
SBS zostay za-

opatrzone w system Szybki Profil
SBS. Taka budowa zapewnia jeszcze

szybsze zgrzewanie papy z podoem
i dodatkowo redukuje zuycie gazu
oraz powoduje, e ryzyko bdw
ludzkich jest w praktyce bardzo nie-
wielkie.
Podoe, do ktrego zgrzewane s
papy SZYBKI SYNTAN
SBS, powin-
no zosta zagruntowane preparatem
bitumicznym SIPLAST PRIMER
SZYBKI GRUNT SBS (fotografia 6).

Zastosowanie tego i tylko tego rodka
gruntujcego umoliwia uzyskanie
dugoletnich gwarancji jakoci na uka-
dy hydroizolacyjne wykonane z zasto-
sowaniem pap typu Szybki Syntan
SBS. Takie przygotowanie podoa

gwarantuje prawidow przyczepno
aktywowanej termicznie papy do
podoa.
Rekomendowane
Ukady Technologiczne
ICOPAL
W oparciu o zastosowanie produko-
wanych w Zduskiej Woli pap w tech-
nologii Szybki Syntan
SBS powstay
Rekomendowane przez ITBwWarsza-
wie Ukady Technologiczne Icopal S.A.
Ich zastosowanie skutkuje uzyskaniem
dugoletniej pisemnej Imiennej Gwaran-
cji Jakoci Icopal. Rekomendowane
Ukady Technologiczne s spjne tech-
nologicznie, tzn. zastosowane materiay
wzajemnie si uzupeniaj, jednocze-
nie wzmacniajc swoje dziaanie przy
wykorzystaniu technologii modyfikacji
asfaltw elastomerem SBS. W skad
Rekomendowanych Ukadw wchodzi
rodek gruntujcy Siplast Primer
Szybki
Fot. 4. Spodnia strona papy TERMIK
TOP5,2 SZYBKI SYNTAN
SBS. Paski
klejce wykonano w technologii Szybki
Profil
SBS. S one gsto rozmieszczo-

ne na spodniej czci papy i tworz sys-
tem poczonych kanaw lokalnie
wyrwnujcych cinienie par i gazw
pod pokryciem z papy. Powoka synta-
nowa (kolor niebieski) wytrzymuje tem-
peratur pomienia z palnika gazowego
w tym miejscu nie dochodzi do zgrza-
nia papy z podoem
Fot. 5. Aktywacja termiczna papy
SZYBKI SYNTAN
SBS odbywa si
bardzo sprawnie. Paski kleju bitumicz-
nego sklejaj si z podoem po dostar-
czeniu minimalnej porcji ciepa. Waek
dociskowy umoliwia uzyskanie rw-
nomiernego wypywu masy asfalto-
wej wzdu brzegu zakadu podunego
papy
Fot. 6. Si przyczepnoci
papy do podoa znacznie
zwiksza zagruntowanie pod-
oa unikalnym rodkiem
gruntujcymSiplast Primer
Szybki Grunt SBS. rodek ten fantastycznie

szybko cakowicie wysycha, nie dopuszczajc
do zatykania si systemu dystrybucji gazw
Fot. 7. Silver Primer
Szybki Lakier SBS

tworzy na zabezpieczanym podou pyn-
n warstw prawdziwego aluminium, od-
bijajc ponad 70% promieniowania UV
i podczerwonego, przyczyniajcsitymsa-
mymdo wolniejszego starzenia si asfaltu,
jakrwnie dotworzeniaefektuchodne-
go dachu. Jest take praktycznie w cao-
ci zatrzymane osypywanie si posypki
gruboziarnistej z powierzchni papy. Nie
bez znaczenia jest take efekt estetyczny
15
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Grunt SBS, papy aktywowanetermicz-
nie Szybki Syntan
SBS, papy zgrze-

walnemodyfikowanetypuSzybki Pro-
fil
SBS oraz uzupeniajcy (stosowa-

ny opcjonalnie) lakier zabezpieczajcy,
tworzcy powok prawdziwego pyn-
nego aluminiumSilver Primer
Szybki
Lakier SBS (fotografia 7).
Zastosowanie wymienionych pro-
duktw w spjnych Rekomendowa-
nych Ukadach Technologicznych
zzastosowaniempaprodzinyTERMIK
i WENTYLOWANYCH przedstawia
zamieszczony obok schemat.
Warto zauway, e zastosowanie
Silver Primer
Szybki Lakier SBSwy-

dua Imienn Gwarancj Jakoci
Icopal o 3 5 lat. Natomiast Imienna
Gwarancja Jakoci Icopal na Ukady
Technologiczne wynosi od 7 a do 45
lat. Rejestracja tych gwarancji i uzy-
skanie Imiennej Karty Gwarancyjnej
nie powinny nastrcza adnych
trudnoci. Algorytm rejestracji na
www.gwarancje.icopal.pl jest przej-
rzysty i umoliwia rejestracj gwaran-
cji wcigu 5 min. Warunkiemuzyska-
nia gwarancji jest jej zarejestrowanie
w okresie 45 dni od daty zakupu pro-
duktw w iloci technologicznie uza-
sadnionej dla prawidowego ich za-
stosowania.
Zaawansowana technologia
Szybki Syntan
SBSwymagaodpo-
wiedniego szkolenia wykonawcw.
W zwizku z tym ukadanie pap
Szybki Syntan
SBS jest powierzo-

ne wycznie firmom przeszkolo-
nymz metod ich aplikacji oraz z za-
sad prawidowej wentylacji.
Zastosowanie pap w technologii
Szybki Syntan
SBSdo renowacji da-

chw paskich daje pen gwarancj
dugowiecznoci dziaania systemu
wentylacji podoa papowego oraz je-
go penej hydroizolacyjnoci.
Opracowa:
mgr in. Grzegorz Gadkiewicz
www.icopal.pl
www.syntan.icopal.pl
www.gwarancje.icopal.pl
16
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Danuta Matynia: Wlipcuubiegego
roku Rada Nadzorcza Icopal A/S wy-
braa Pana na nowego CEO Gene-
ralnego Dyrektora Zarzdzajce-
go Grupy. Jak przebiegaa Paska
wczeniejsza kariera zawodowa?
Miguel Kohlmann: Przed docze-
niem do zespou Grupy Icopal przez
prawie 10 lat byemprezesemzarzdu
Grupy Pipelife, jednego z liderw
na europejskim rynku rur z tworzyw
sztucznych i armatury stosowanej
w budownictwie. Firma ta jest znana
rwnie wPolsce. Wczeniej pracowa-
em przez 10 lat jako Dyrektor Zarz-
dzajcy oraz Dyrektor Handlowy w fir-
mie brany aluminium. Natomiast swo-
j karier zawodow rozpoczem
w brany tworzyw sztucznych, produ-
kujc rnego typu komponenty dla
przemysu samochodowego.
DM: Jakieobszarydziaalnoci Gru-
py podlegaj bezporednio Panu?
MK: Jako Generalny Dyrektor Za-
rzdzajcy jestem odpowiedzialny za
definiowanie strategii koncernu oraz
za monitorowanie jej wdroenia.
Oprcz tego do moich gwnych za-
da naley zapewnienie, e kad jed-
nostk organizacyjn Grupy kieruj
bardzo dobrzy menederowie oraz
dbanie o rozwj kadry kierowniczej.
Moj ambicj jest przyciganie do pra-
cy w Grupie i zatrzymywanie najlep-
szych pracownikw. Ich dowiadcze-
nie oraz wysokie kwalifikacje zawodo-
we pozwalaj Icopalowi uzyskiwa
przewag konkurencyjn. Ponadto
utrzymuj stae kontakty z udziaow-
cami i potencjalnymi inwestorami. Pre-
zentuj im biece dokonania Grupy
i wskazuj, dlaczego Icopal moe by
dobr inwestycj. Obecnie do moich
bardzo wanych zada naley take
szczegowe poznawanie poszczegl-
nych firm Grupy i rynkw, na ktrych
dziaaj oraz spotkania z naszymi klu-
czowymi klientami. Te dziaania poma-
gaj w podejmowaniu waciwych de-
cyzji i przygotowywaniu odpowiedniej
strategii dla Grupy.
DM: Jak pozycj na wiatowym
rynkuzajmuje obecnie Grupa Icopal?
MK: Jestemy wiatowym liderem
na rynku materiaw hydroizolacyj-
nych. Oczywicie nasz udzia jest r-
ny na rnych rynkach i wrnych gru-
pach produktowych. Geograficznie
koncentrujemy si na Europie oraz
Ameryce Pnocnej, gdzie mamy bar-
dzo siln pozycj. Grupa Icopal po-
siada 37 fabryk. Z kilkoma wyjtkami
(dachwki metalowe oraz produkty
Monarflex), mamy zdecentralizowan
struktur produkcyjn. Zwykle produ-
kujemy tak blisko klienta jak to moli-
we, rwnie po to, aby obniy koszty
transportu. Pragn doda, e obec-
nie Grupa zatrudnia 4500 osb
w27 krajach, a jej sprzeda wubiegym
roku wyniosa przeszo 1,2 mld euro.
Okoo 2/3 produktw trafia na obiekty
poddawane remontom i modernizacji.
DM: Ktre z produktw stanowi
podstaw obrotw Grupy?
MK: Najwaniejszymjest dla nas ry-
nek dachw paskich. Tego typu prze-
krycia ma wikszo budynkw wielo-
rodzinnych, uytecznoci publicznej
i handlowych oraz obiektw przemy-
sowych. Ostatnio staj si rwnie co-
raz bardziej powszechne w przypadku
prywatnych domw. Warto doda, e
szczeglnie w wielkich miastach przy-
bywa zielonych dachw. Dla osb zain-
teresowanych nowoczesnymi pokrycia-
mi dachw paskich mamy bardzo do-
br jakociowo oraz bogat komplekso-
w ofert poczwszy od pap bitumicz-
nych, przez membrany syntetyczne, ma-
sy bitumiczne a po akcesoria dachowe.
W Grupie Icopal dbamy take o ry-
nek dachw skonych, ktry naley
gwnie do inwestorwindywidualnych
wznoszcych lub remontujcych domy.
W tym segmencie mamy siln pozycj
w gontach, dachwce metalowej typu
Decra, ale rwnie w foliach dacho-
wych, paroizolacjach, membranach
chronicych przed wiatremi wrynnach
z tworzyw sztucznych. Nasza oferta
obejmuje te systemy kominowe oraz
rozwizania wyguszajce haas.
Chciabympodkreli, e Icopal zdo-
by rwnie siln pozycj na rynku wy-
robw do ochrony fundamentw oraz
bariery antyradonowej.
Oprcz bogatej oferty dla budownic-
twa mieszkaniowego, przemysowego,
uytecznoci publicznej Grupa ma wie-
le ciekawych rozwiza dotyczcych
obiektw inynierskich, takich jak tu-
nele, estakady, mosty, kadki. Ponadto
Icopal dostarcza rwnie systemy
ochronne na rusztowania s one
sprzedawane pod mark Monarflex.
DM: Jakie s gwne czynniki sto-
jce za sukcesem Grupy Icopal?
MK: Koncern ma ponad 160-letni
histori rozwoju i sprzeday systemw
dachowych. Wtymokresie by liderem
we wdraaniu nowych technologii oraz
Kluczem do sukcesu
jest doskonaa kadra
Z Miguelem Kohlmannem, CEO Generalnym Dyrektorem
Zarzdzajcym Grupy Icopal A/S,
rozmawia Danuta Matynia
17
poszukiwaniach nowych rozwiza.
W Grupie Icopal nie idziemy na kom-
promisy w przypadku jakoci i waci-
woci technicznych produktw. Jeste-
my postrzegani jako rzetelny dostaw-
ca nowoczesnych systemw pokrycio-
wych i hydroizolacyjnych oraz jako
godny zaufania partner architektw,
projektantw, inwestorw, dystrybuto-
rw i wykonawcw. Jednak najwa-
niejszym kluczem do naszego sukce-
su zawsze bya i jest doskonaa kadra
oraz wietne relacje z klientami.
DM: Czy w Grupie Icopal nast-
piy ostatnio wane zmiany?
MK: Przez ostatnie lata Icopal bardzo
szybko si rozwija. Doszo do przejcia
Grupy Vedag wNiemczech oraz produ-
centa membran syntetycznych Van Be-
souw w Holandii. Icopal uruchomi te
nowy zakad produkcyjny wRosji. Dzi-
ki tym dziaaniom Grupa nie tylko jest
obecna na nowych rynkach, ale take
znacznie zostaa wzbogacona oferta,
m.in. o pokrycia dachowe z tworzyw
sztucznych. Jeli chodzi o strategiczne
wybory, Icopal zawsze koncentrowa
si na systemach wodoszczelnych.
I tak bdzie w przyszoci.
DM: Jak pozycj w Grupie ma
spka Icopal wZduskiej Woli?
MK: Icopal S.A. z siedzib w Zdu-
skiej Woli jest kluczow organizacj dla
Grupy. Wkoncernie naley nie tylko do
najwikszych zakadwprodukcyjnych,
ale rwnie stanowi rdo nowych
technologii i pomysw. Polska spka
aktywnie wspiera rozwj naszej dziaal-
noci wEuropie Wschodniej. WGrupie
jestemy dumni z jej dziaa oraz
zespou. Ponadto Polska jest dla nas
bardzo wanym duym rynkiem (tak
naprawd to najwikszym w tej czci
Europy), z ogromnym potencjaem
wzrostowym.
DM: Ktre z produktw oferowa-
nych przez Grup Icopal s Pana
zdaniem najbardziej interesujce?
MK: Dla mnie s to produkty, za ktre
nas ceni klienci, a te zale od rynku.
Niektrerynki potrzebujbardzoprostych
rozwiza, inne maj bardziej wyrafino-
wane wymagania, jak papy samoprzy-
lepnelubnawet zintegrowanechipyelek-
troniczne do rozpoznawania danych do-
tyczcychproduktu, producentaoraz da-
ty zamocowania materiaw.
DM: Jakie najpowaniejsze trud-
noci czekaj bran pokry dacho-
wych i materiaw hydroizolacyj-
nych w najbliszych latach?
MK: Obecnie wiat przechodzi przez
najgorszy kryzys ekonomiczny od
II wojny wiatowej. Ma on ogromny
wpyw na rynki budowlane, w tym ma-
teriaw pokryciowych i hydroizolacyj-
nych. Najwiksze spadki dotycz no-
wych inwestycji. Wiele z nich zostao
wstrzymanych, czsto inwestorzy rezy-
gnuj nawet z ju przygotowanych pro-
jektw. Obecnie najbardziej stabilny jest
rynek renowacji i napraw. W tym przy-
padku wwielu krajach wokresie krtko-
terminowym pozytywny rezultat przy-
nios rzdowe pakiety pomocowe,
szczeglnie te dotyczce budownictwa
publicznego. Natomiast prognozy du-
goterminowe podaj, e w zwizku ze
zym stanem ogromnej liczby obiektw
w Europie konieczne bd remonty
oraz modernizacje i nastpi wzrost
popytu take na materiay pokryciowe
i hydroizolacyjne. Rwnie nowe bu-
downictwo powinno wkrtce mie lep-
sze wyniki. Biorc to wszystko pod uwa-
g, z optymizmem patrz w przyszo.
Uwaam, e sytuacja znacznie si popra-
wi ju w2010 r.
DM: Jak widzi Pan przyszo
europejskich rynkwmateriawda-
chowych oraz membran hydroizola-
cyjnych?
MK: Wysokojakociowe materiay
dachowe oraz hydroizolacyjne s ko-
nieczne do utrzymania nieruchomoci
w dobrym stanie. Nikt nie lubi ryzyko-
wa, e woda lub wilgo przedostanie
si do ich budynkw. WEuropie i Ame-
ryce Pnocnej jest ju due zapotrze-
bowanie na tzw. rozwizania inteligent-
ne. Cho krgosupem rynku dachw
paskich pozostan produkty bitumicz-
ne. W nowym budownictwie wielkopo-
wierzchniowymjednak interesujc al-
ternatyw s membrany z tworzyw
sztucznych. Pojawia si bd take
ciekawe systemy mas bitumicznych
przeznaczone na pokrycia dachwpa-
skich. W przypadku dachw skonych
bdzie nadal trwaa walka produktowa
i w zalenoci od rynku preferowane
bd dachwki metalowe, gonty, da-
chwki ceramiczne lub cementowe.
Wgrupie folii dachowych coraz bardziej
popularne stan si systemy oddycha-
jce/wysokoparoprzepuszczalne.
DM: Czy w Grupie Icopal opraco-
wywane s obecnie nowe techno-
logie?
MK: Icopal jest znany z wielu innowa-
cji. Wiele rodkw przeznacza i prze-
znacza na badania oraz rozwj, bo ten
kto si nie rozwija, nie oferuje nowoci,
nie poszerza oferty, zostaje w tyle.
W Grupie systematycznie trwaj prace
nad udoskonalaniem waciwoci tech-
nicznych i niezawodnoci oferowanych
wyrobw oraz systemw. Pracujemy
rwnie nad nowymi rozwizaniami,
ktre pozwol na zintegrowanie rde
energii odnawialnej z naszymi produk-
tami. Kolejnym bardzo ciekawym ob-
szarem naszej dziaalnoci badawczej
jest recykling caego dachu. W tych
dziedzinach wykonujemy prawdziw
prac pioniersk.
DM: Jakie s plany koncernu Ico-
pal na przyszo? Jakie nowe pro-
dukty bd wprowadzane na rynek
w najbliszej przyszoci?
MK: Icopal bdzie cigle na czele
rozwoju technologicznego wrozwiza-
niach hydroizolacyjnych. Bdziemy
udoskonala i wzbogaca nasz ofer-
t oraz poszukiwa nowych rynkw
i wzmacnia swoj pozycj tam, gdzie
jestemy. Nie chc jednak szczego-
wo ujawnia planw, ale oczekujcie od
nas wszystkiego co najlepsze!
DM: Bardzo dzikuj za rozmo-
w i ycz realizacji ambitnych za-
mierze.
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Generalny Dyrektor Zarzdzajcy CEO
Grupy Icopal Miguel Kohlmann podczas
testowania i prbnego zgrzewania pap w tech-
nologii Szybki Profil
SBS w jednej z polskich

fabryk Icopala Awak w Buku k. Poznania
Fot. archiwum Icopal S.A.
18
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Danuta Matynia: Ju pod koniec
2008 r. wiatowy kryzys wpyn tak-
e na spowolnienie w polskim bu-
downictwie. Czy Icopal odczuwa po-
gorszenie sytuacji na krajowymryn-
ku i jak sobie radzi w tej sytuacji?
Przemysaw Rasz: Obecnie firmy
naszej brany odczuwaj spadek sprze-
day od kilkunastu do kilkudziesiciu
procent. Recept na dziaanie w tych
trudnych czasach jest: cicie kosztw,
obnika wydatkw, zwikszenie wydaj-
noci i efektywnoci pracy, oferowanie
dobrych produktwwakceptowalnej ce-
nie rynkowej z jednej strony oraz z dru-
giej drogich wysokoprzetworzonych
bdcych gwarantemjakoci i trwaoci.
Zacieniamy te kontakty z kolegami
z Grupy Icopal z ssiednich krajwi sta-
ramy si wykorzysta efekty synergii lo-
gistycznej, kosztowej oraz wymiany pro-
duktowej. Jednak nawet wtych trudnych
czasach nie odpuszczamy i podejmuje-
my dziaania pozwalajce nam umac-
nia si na pozycji lidera na polskim
rynku materiaw hydroizolacyjnych.
Chcemy nadal by postrzegani jako fir-
ma solidna i innowacyjna, jako wiary-
godny dostawca nowoczesnych ma-
teriaw oraz rozwiza i systemw
technicznych do zabezpiecze da-
chw i fundamentw przed wod
i ogniem.
DM: Icopal od wielu lat jest pre-
kursoremwdraania na polski rynek
innowacyjnych rozwiza, ktre
z biegiemczasuczstostaj si stan-
dardem. Czy i czym zaskoczy rynek
w tym roku? Prosz o szczegy.
PR: Zaskoczymy innowacyjnymroz-
wizaniem dachowych pyt hybrydo-
wych powlekanych paszczem alumi-
niowym do jednowarstwowego uka-
dania na dachach paskich, speniaj-
cych funkcje termo- i hydroizolacyjne.
W tym przypadku wykorzystujemy naj-
nowsze osignicia pap syntanowych,
pap odpornych na ogie zewntrzny
typu Firesmart oraz caej linii kauczu-
kowych mas bitumicznych SBS o na-
zwie Siplast. Do wprowadzenia tego
produktu na krajowy rynek pozostao
najwyej kilka tygodni. W tej techno-
logii wykonano ju pilotaowe pokrycie
dachu obiektu w odzi (o powierzchni
ok. 1000 m
2
). Wszystkie prace 7-oso-
bowej ekipie dekarzy zajy tylko 5 dni!!!
Powsta pikny, estetyczny srebrnoalu-
miniowy dach o wyjtkowych walorach
technicznych i uytkowych. Wicej in-
formacji na ten temat pojawi si wkrt-
ce na naszej stronie www.icopal.pl oraz
na amach kolejnego wydania mie-
sicznika Materiay Budowlane. Jako
ciekawostk mog poda, e podczas
ukadania pyt na dachu konieczne by-
o uywanie okularw przeciwsonecz-
nych oraz kremw z wysokimi filtrami
przeciw UV. Dach pokryty pytami
hybrydowymi doskonale odbija promie-
nie UV, co wydua ywotno pokrycia
oraz eliminuje konieczno schadza-
nia pomieszcze na ostatniej kondy-
gnacji podczas upaw.
DM: Od lipca ubiegego roku do-
czy Pan do grona cisego kierow-
nictwa Grupy Icopal. To ogromne
wyrnienie, ale zapewne te spore
obowizki. Za jakie dziaania jest
Pan odpowiedzialny?
PR: Od lipca 2008 r. jestem czon-
kiem wskiego grona zarzdzajcego
Icopal GET (Group Executive Team) li-
czcego 11 osb. Odpowiadamza Re-
gion Wschodni, ktry obejmuje: Pol-
sk, Sowacj, Czechy, Wgry, Rosj,
Ukrain, Modawi, Azerbejdan, Uz-
bekistan, Kazachstan, Gruzj, Tadyki-
stan. W tym regionie mamy 7 fabryk
produkujcych rne materiay hydro-
izolacyjne oraz 12 biur handlowych. To
ogromny obszar i rynki o rnej specy-
fice, a ja musz je dobrze zna, aby do-
pasowywa rozwizania do lokalnych
potrzeb i rwnoczenie dba o jak
najlepsze wyniki finansowe. Pragn
doda, e rwnie wanym wydarze-
niem by wybr mnie przez 40-osobo-
wy Management Grupy Icopal na m-
a zaufania reprezentujcego kon-
cern w rozmowach i kontaktach z ak-
tualnym gwnym inwestorem koncer-
nu Icopal, funduszem inwestycyjnym
Investcorp.
DM: Jakwygldarynekwyrobwhy-
droizolacyjnych oraz pokry dacho-
wychwkrajach RegionuWschodnie-
go oraz jak ukada si tam wsppra-
ca pomidzy firmami Grupy Icopal?
PR: S to rynki wrnych fazach roz-
woju, jedne wzrostw, inne spadkw.
Kluczemdo sukcesu wtymregionie jest
rozwj technologii i oferowanie wysoko-
przetworzonych produktw. Wsppraca
pomidzy firmami Grupy obejmowa
powinna nie tylko synergie kosztowe
czy wymian handlow wasnych tanich
produktwtypu bread &butter, ale te
wzajemn pomoc w budowaniu marki
Icopal jako technologicznego lidera.
Przykademmoe by rozwj technolo-
gii Szybki Profil SBS, ktry polska sp-
ka zaadaptowaa 4 lata temu, korzysta-
jc z osigni firmy Icopal wKopenha-
dze. Obecnie za porednictwem firm
Icopal znw zaskoczy nowoci
Z Przemysawem Raszem, Prezesem Zarzdu firmy Icopal S.A. oraz Dyrektorem
Zarzdzajcym Regionem Wschodnim Grupy Icopal, rozmawia Danuta Matynia
Prezes Przemysaw Rasz na pierwszym
w Polsce dachu pokrytym pytami hybry-
dowymi z zewntrzn powok aluminiow
to rewolucyjne rozwizanie wkrtce po-
jawi si na krajowym rynku
19
nalecych do Grupy dystrybuuje te
produkty za granic i rwnolegle wspo-
maga proces inwestycyjny zmierzajcy
do uruchomienia produkcji pap w tej
technologii w fabrykach na Sowacji
i w Czechach. Innymprzykademmoe
by budowanie pozycji lidera na rynku
wysokoprzetworzonych mas kauczu-
kowo-bitumicznych SBS. W fabryce
Bitumex k. Opola bdcej czonkiem
polskiej Grupy Icopal, wykorzystujc
opracowania orodka badawczo-roz-
wojowego Icopal we Francji, urucho-
miono produkcj wanie takich mas
kauczukowo-bitumicznych o handlowej
nazwie Linia Produktowa Siplast.
Obecnie te wyroby sprzedawane s w
Polsce oraz czterech ssiednich kra-
jach. Takich przykadw mgbym po-
da jeszcze wiele.
DM: Od wrzenia ubiegego roku
jest Pan czonkiem Rady Naukowej
Instytutu Techniki Budowlanej. Po
raz pierwszy w historii ITB do Rady
Naukowej oprcz naukowcw zwi-
zanych z budownictwem weszli zna-
czcy przedstawiciele przemysu.
Jak Pan ocenia ten pomys i co Panu
i brany daje praca w tym gremium?
PR: Nie ukrywam, e otrzyman od
Ministra Infrastruktury i Dyrektora Insty-
tutu Techniki Budowlanej propozycj
zasiadania w Radzie Naukowej ITB
poczuemsi wielce zaszczycony. Pos-
trzegam to jako docenienie mojej do-
tychczasowej pracy, wsppracy z kra-
jowymi orodkami naukowymi, a take
wysokiej pozycji spki Icopal na pol-
skim rynku budowlanym.
Myl, e bardzo wiele dobrego dla
polskiego budownictwa mog przy-
nie wsplne spotkania i wymiana do-
wiadcze wiata nauki oraz przedsta-
wicieli przemysu. Dla mnie jest to pro-
ces zblienia si teorii i praktyki. Jestem
peen uznania dla entuzjazmu i zaanga-
owania gremium naukowego w budo-
waniu tych relacji, ale rwnie sucha-
nia uwag i rekomendacji przedstawicie-
li przemysu.
DM: Serdecznie dzikuj za roz-
mow. ycz powodzenia i wielu
dalszych sukcesw.
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Problemy zwizane z interpretacj norm europejskich...
Zastosowanie podwjnego przeczenia sugeruje moliwo
stosowania papy w izolacjach naraonych na dziaanie wo-
dy pod cinieniem. Jako dokument odniesienia producent
powouje w tym przypadku norm PN-EN13969:2006. Przy-
kad ten pokazuje, jak duo jeszcze do zrobienia maj jed-
nostki kontrolujce obrt wyrobami budowlanymi na rynku
polskim.
Liczne nieporozumienia wrdodbiorcwwyrobwbu-
dz folie tzw. paroprzepuszczalne klasyfikowane zamien-
nie zgodnie z norm PN-EN13859-1 lubPN-EN13984. Wy-
roby te, nazywane czsto foliami wstpnego krycia, zaleca-
ne s przez dystrybutorwjako warstwa, ktra przeniesie ob-
cienia uytkowe, zapewniajc szczelno pokrycia do cza-
su uoenia waciwego pokrycia dachowego, nawet jeeli
bdzie ono ukadane w odlegym terminie od momentu uo-
enia folii. Jest to mniemanie bdne. Ju sposb oceny wo-
doszczelnoci wyrobu zgodnie z norm PN-EN13859-1 su-
geruje, e folia taka nie peni waciwego zabezpieczenia
przed deszczem. Uzupenieniemtego stwierdzenia jest oce-
na wyrobu na sztuczne starzenie, zgodnie z cytowan nor-
m. Folia ta jest oceniana na dziaanie UV w badaniu trwa-
jcym336 h, co sugeruje konieczno szybkiego jej przykry-
cia waciwympokryciemdachowym. Tymbardziej wic nie-
uzasadnione wydaje si wystawianie przez producentw
deklaracji dla omawianych folii paroprzepuszczalnych na
zgodno z PN-EN13984. Wnormie nie ma bowiemwog-
le oceny na sztuczne starzenie po dziaaniu promieniowania
UV. Wyroby oceniane s jedynie po dziaaniu podwyszonej
temperatury, a zmiany odnosi si do oporu dyfuzyjnego.
Po starzeniu nie okrela si zmiany przesikliwoci i waci-
woci mechanicznych ocenianych wnormie PN-EN13859-1.
Wystawianie deklaracji zgodnoci z PN-EN 13984 jest
wygodne rwnie dlatego, e nie podaje ona minimalnej cz-
stotliwoci badania w zakadowej kontroli produkcji, w przeci-
wiestwie do PN-EN13859-1, wktrej wymaganie takie znaj-
duje si wzaczniku normatywnymD. Oznacza to, e produ-
cent deklarujcy zgodno wyrobu z norm PN-EN13984 mo-
e t czstotliwo ustali w sposb dowolny.
Brak wymaga dla wyrobw objtych omawianymi
normami oraz bdne zapisy na obwolutach wyrobw
umoliwiaj dowolne stosowanie ich w obiektach bu-
dowlanych. Znane s ju przypadki przeciekw (na
podstawie przegldw obiektw i wykonywanych ekspertyz
budowlanych) przez pokrycia dachowe, izolacje taraswlub
izolacje czci podziemnych budynkw, pomimo e zasto-
sowane na nich wyroby maj deklaracj zgodnoci z jedn
z wymienionych wczeniej norm. Taki stan normalizacyjny
uatwia przepyw towarw w obrbie krajw Unii Europej-
skiej, stwarza jednak duy baagan wbudownictwie, skutku-
jcy obnieniemtrwaoci obiektw i zwizanymi z tymstra-
tami inwestorw i uytkownikw.
W polskich tumaczeniach norm europejskich dotycz-
cych wyrobw hydroizolacyjnych i przeciwwilgociowych
stworzono now terminologi techniczn. Zastpiono, tra-
dycyjnie funkcjonujcy od lat w rodowisku budowlanym,
termin papa, okreleniem elastyczny wyrb wodochronny.
Wyrb asfaltowy na osnowie. . Bez szczegowej anali-
zy normy zapis taki rodzi pytanie, czy norma dotyczy tylko
pap czy te moe stanowi dokument odniesienia dla mas
hydroizolacyjnych nanoszonych w postaci pynnej. Takie
pytania stawiane s czsto przez odbiorcw norm, a wic
inwestorw, projektantw, wykonawcw i inspektorw nad-
zoru. Znane s ju deklaracje zgodnoci wydawane
dla mas hydroizolacyjnych z powoaniem na normy
PN-EN 13969 i PN-EN 13707. Jest to dziaanie niezgodne
z prawem, gdy normy te ewidentnie dotycz tylko pap.
Wane jest wic, by przy wprowadzaniu norm europej-
skich do zbioru norm polskich stosowano przyjt do-
tychczas krajow nomenklatur techniczn i nie wpro-
wadzano niepotrzebnie nowych terminw wynikaj-
cych z prby spolszczenia terminwangielskich wpro-
cesie ich tumaczenia.
dr in. Barbara Francke
mgr in. Jolanta Sowiska
(dokoczenie ze str. 3)
20
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
P
rzyczyn coraz wikszej po-
pularnoci dachw zielonych
jest m.in. rosnca wiadomo
ekologiczna i powrt do pro-
ekologicznych rozwiza, znacznie
wiksze poszanowanie energii i ch
oddania rodowisku naturalnemu te-
renwwykorzystanych pod zabudow.
Dach zielony to take lepsza moli-
wo zagospodarowania i wykorzysta-
nia coraz skromniejszych terenw
w zabudowie wielkomiejskiej pod par-
kingi, zielece, skwery. Nic nie stoi
na przeszkodzie, aby wykorzystywa
do tego celu nawet elementy maej ar-
chitektury. Wymaga to cisej wsp-
pracy architektw, projektantwi inwe-
storw, jednak kocowy efekt moe
by imponujcy, szczeglnie jeli b-
dzie nimprzemylana kompozycja bry
budynkwwtopionych i otoczonych zie-
leni (fotografia), od gry (dach), od do-
u (trawniki, zielece i skwery) oraz
na elewacjach (tarasy). Podkreli na-
ley, e nie ma uniwersalnego rozwi-
zania dla kadego typu dachu zielo-
nego. Dobr jego konstrukcji zaley
przede wszystkim od rodzaju przewi-
dywanego uytkowania, z czym cile
wie si przyjcie warstwy uytkowej
oraz zazielenienia.
Dostpne obecnie materiay pozwa-
laj na odpowiednie konstruowanie i wy-
konanie trwaego dachu zielonego,
zwaszcza niezawodnego jego uszczel-
nienia. Z drugiej strony, le przyjte roz-
wizania konstrukcyjne, brak szczego-
wych rysunkw tych rozwiza i detali
moe spowodowa, e dach zielony b-
dzie zielony tylko z nazwy. W zwizku
z tym konieczne jest dobranie systemu
materiaw sprawdzonej jakoci, gwa-
rantujcych dugotrwa, bezawaryjn
eksploatacj, zastosowanych zgodnie
ze sztuk budowlan i wytycznymi pro-
ducenta, wg przemylanych i sprawdzo-
nych rozwizatechnologiczno-materia-
owych. Pniejsza naprawa uszkodze
i przeciekw jest nie tylko bardzo trud-
na, ale i bardzo kosztowna.
Konstrukcja dachw zielonych
moe by wykonana wtzw. ukadzie
tradycyjnym lub odwrconym. Jed-
no i drugie rozwizanie ma swoje wa-
dy i zalety (rysunek 1), ale przy po-
prawnymzaprojektowaniu i wykonaniu
trwao tych rozwiza jest porwny-
walna. Dach odwrcony to konstruk-
cja, w ktrej warstwa hydroizolacji jest
uoona bezporednio na pycie no-
nej, natomiast termoizolacja stanowi
ochron warstwy hydroizolacyjnej.
Specyfika konstrukcji stawia przed
projektantemi wykonawcbardzowyso-
kie wymagania. Nie chodzi tu tylko o ci-
ar warstw oraz wielko obcie
(w przypadku dachu z zazielenieniem
intensywnym lub np. parkingu), lecz
o sposb wykonstruowania i wykonania
hydroizolacji wraz z rozwizaniami deta-
li dylatacji, odwodnie, attyk itp. Nie ma
tu miejsca na niedomwienia, nierozry-
sowanie w projekcie szczegw detali
(dylatacje, ogniomury, odprowadzenia
wody) czy te zamian systemowych
materiaw na tasze odpowiedniki.
Projektujc ukad warstw dachu zie-
lonego (rysunek 2), naley pamita, e
w warstwach tych zachodz zjawiska
cieplno-wilgotnociowe (ruch ciepa i dy-
fuzja pary wodnej). Projektant powinien,
przez dobranie odpowiedniej gruboci
warstwy termoizolacji i zastosowanie
warstw paroizolacyjnych, wykluczy
moliwo powstawania strefy konden-
sacji poniej hydroizolacji.
Pierwszymetapemjest wybr rodza-
juzazielenienia dachu. Determinuje on
przyjcie liczby i gruboci kolejnych
warstw konstrukcji. Najprostszym spo-
sobem zazielenienia jest rolinno
ekstensywna mchy, rozchodniki, zio-
a, czyli roliny o najniszych wymaga-
niach wegetacyjnych. Dodatkowe za-
zielenienie jest moliwe jedynie za po-
moc donic i w zasadzie ograniczone
tylko do niskich krzewwi drzewek. Za-
zielenienie intensywne niskie to byli-
ny, trawniki i krzewy, z wyjtkiemdrzew.
adnie wyglda przy tym typie zaziele-
nienia wkomponowanie w konstrukcj
dachu oczka wodnego. Wykorzystujc
zazielenienie intensywne wysokie
mona tworzy imponujce ogrody po-
Zasady wykonywania
dachw zielonych
Fot. Dach zielony (archiwum firmy Bauder)
Rys. 1. Rozkad temperatury w elementach
nonychkonstrukcji dachutradycyjnegoi da-
chu odwrconego. Wyranie przemawia on
na korzy dachu wukadzie odwrconym
mgr in. Maciej Rokiel
Tradycyjny (klasyczny) ukad
warstw dachowych (rozpoczynajc
od gry):
warstwa wierzchnia uytkowa
(balastowa, wegetacyjna itp.);
hydroizolacja;
termoizolacja;
paroizolacja;
pyta konstrukcyjna.
W przypadku dachw odwrco-
nych, ukad warstw (od gry kon-
strukcji) jest nastpujcy:
warstwa wierzchnia uytkowa
(balastowa, wegetacyjna itp.);
termoizolacja;
hydroizolacja;
pyta konstrukcyjna.
21
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
czone z elementami maej architektu-
ry, ale warstwy konstrukcji dachowej
musz speni bardzo wysokie wyma-
gania. Moliwe jest wykorzystanie traw,
bylin, krzeww i sporadycznie drzew,
co umoliwia rnicowanie wysokoci
rolin i tworzenie wydzielonych oaz ro-
linnych.
Hydroizolacja
Warstwa hydroizolacji stosowana
na dachach zielonych, cho lepiej chy-
ba byoby tu uy sowa system, musi
charakteryzowa si wodoodpornoci
i wodoszczelnoci, odpowiedni wy-
trzymaoci na ciskanie (przy zaziele-
nieniu intensywnym wysokim obcie-
nie od warstw konstrukcyjnych dachu
zielonego moe wynosi 9 kN/m
2
), od-
pornoci na przerastanie korzeniami
rolin, odpornoci na substancje znaj-
dujce si w warstwie wegetacyjnej
(kwasy humusowe i zwizane z nimi re-
akcje chemiczne, nawozy, rodki chwa-
stobjcze i do opryskw), mrozoodpor-
noci oraz odpowiedni odpornoci
biologiczn.
W przypadku pap zazwyczaj sto-
suje si dwuwarstwow hydroizo-
lacj ze zgrzewalnej papy modyfi-
kowanej polimerami na osnowie
z poliestru lub wkien szklanych.
Papy z reguy nie s odporne na prze-
rastanie korzeni, wic jako warstw
wierzchni hydroizolacji stosuje si
specjaln pap z wkadk z folii mie-
dzianej. Alternatywnie mona zastoso-
wa specjaln pap bitumiczn z do-
datkiemrodkw chemicznych, powo-
dujcych odpychanie korzeni od war-
stwy hydroizolacji. Korze, dochodzc
do takiej warstwy, tworzy na kocu
zgrubienie, uniemoliwiajce mu prze-
bicie warstwy hydroizolacji i penetracj
w gb dalszych warstw, przy czym to
ostatnie rozwizanie sprawdza si
przy zazielenieniu ekstensywnym.
Papy zgodne z PN-EN 13707:2006,
ktre s przeznaczone do dachw
zielonych (oraz odwrconych), musz
mie okrelone m.in. nastpujce para-
metry:
wodoszczelno;
wytrzymao na cinanie;
przenikanie pary wodnej;
waciwoci mechaniczne przy
rozciganiu;
odporno na uderzenie;
odporno naobcieniestatyczne;
odporno na przerastanie korzeni
(tylko dla wyrobw stosowanych jako
ochrona przed przerastaniem korzeni);
gitko w niskiej temperaturze.
Wymieniona norma nie podaje mini-
malnychwartoci wymaganych parame-
trw. W przypadku pap obligatoryjnym
wymaganiem jest jedynie wodoszczel-
no na poziomie przynajmniej 10 kPa,
natomiast wartoci pozostaych parame-
trw s deklarowane przez producenta.
Alternatyw dla pap bitumicznych s
membrany z tworzyw sztucznych
czy kauczuku: np. EPDM etyleno-
wo-propylenowo-dienowa, PVC-P
z mikkiego polichlorku winylu zbro-
jonego wkadk z wkniny szklanej,
EVA, TPO. W przeciwiestwie do pap
ukadane s jednowarstwowo, co
znacznie przyspiesza ich monta. Dzi-
ki swoim waciwociom, takim jak ela-
styczno w zakresie znacznie prze-
kraczajcym obcienia termiczne da-
chu zielonego: -40 C +150 C; odpor-
no na mikroorganizmy, kwasy humu-
sowe i agresywne zwizki znajdujce
si lub dostarczane do warstwy wege-
tacyjnej s coraz czciej wykorzysty-
wane w konstrukcjach dachw zielo-
nych. Powoki hydroizolacyjne z two-
rzyw sztucznych ukada si zazwyczaj
luno na podou, nie przenosz wic
napre zwizanych z prac czci
nonej konstrukcji. Zakady czy si
przez zgrzewanie i klejenie (wulkanizo-
wanie). Spotyka si take technologie
czenia z wykorzystaniem samowul-
kanizujcych si krawdzi uszczelnia-
jcych. Zaleca si, aby minimalny spa-
dek (ze wzgldu na obecno termoizo-
lacji nad powok hydroizolacyjn) wy-
nosi 1,5 2%, a wprzypadku hydroizo-
lacji z pap bitumicznych 2 2,5%.
Wyroby rolowe z tworzyw sztucznych
i kauczuku, podobnie jak papy, mu-
sz by wodoszczelne na cinienie
min. 10 kPa, natomiast wielko pozo-
staychparametrw, m.in. takichjak: gra-
matura; grubo efektywna; wytrzyma-
o zczy na cinanie; wytrzymao
na rozciganie; wyduenie; odporno
na uderzenie; odporno na obcienie
statyczne; odporno na przerastanie
korzeni (tylko dla wyrobwstosowanych
jako ochrona przed przerastaniem ko-
rzeni); gitko w niskiej temperaturze;
przenikanie pary wodnej (opcjonalnie),
jest deklarowana przez producenta.
Coraz czciej stosuje si bezszwo-
we powoki hydroizolacyjne z mody-
fikowanych polimerami, grubowar-
stwowych mas bitumicznych (mas
KMB). Ich zalet jest bezszwowo
i moliwo nakadania natryskowego,
Do wykonania warstwy hydroizo-
lacyjnej dachu odwrconego najcz-
ciej stosuje si:
papy asfaltowe zgodne z norm
PN-EN13707:2006 Elastyczne wyroby
wodochronne. Wyroby asfaltowe
na osnowie do pokry dachowych. De-
finicje i waciwoci;
wyroby rolowe z tworzyw sztucz-
nych i kauczuku, zgodne z norm
PN-EN13956:2005 Elastyczne wyroby
wodochronne. Wyroby z tworzywsztucz-
nych i kauczuku do pokry dachowych.
Definicje i waciwoci;
modyfikowane polimerami grubo-
warstwowe, bitumiczne masy uszczel-
niajce (masy KMB), z ewentualn
wkadk zbrojc;
bitumiczne membrany samoprzy-
lepne.
Rys. 2. Dach zielony o uprawie intensyw-
nej: 1 rolinno; 2 warstwa ziemi (gru-
bo uytkowa z reguy > 200 mm); 3 geo-
wknina filtrujca; 4 warstwa drenuj-
ca (wir lub masa drenujca); 5 warstwa
filtrujca (np. geowknina polipropyleno-
wa), 110 140 g/m
2
; 6 ROOFMATE SL;
7 polimerowo-bitumiczna izolacja prze-
ciwwilgociowa odporna na korzenie; 8 py-
ta konstrukcyjna (Archiwumfirmy DOW)
Niezalenie od rodzaju zazielenie-
nia, warstwy konstrukcyjne dachu
zielonego mona podzieli, ze
wzgldu na penione funkcje, na:
hydroizolacj;
termoizolacj;
warstw drenujc;
warstw wegetacyjn.
Ponadto wyrnia si:
warstw filtracyjn;
warstw ochronn;
warstw chronic przed przeni-
kaniem korzeni;
warstw rozdzielajc.
22
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
co pozwala na zaizolowaniewcigu jed-
nego dnia powierzchni nawet kilkuset
m
2
. Nie wolno jednak stosowa po-
wok bez wkadek zbrojcych. Nie
chodzi tu o zwikszenie ich odpornoci
mechanicznej (cho jest to fakt bez-
sporny), lecz bardziej o wymuszenie
naoenia warstwy odpowiedniej gru-
boci. Zastosowanie wkadki z siatki czy
wkniny zbrojcej nie pozwala na po-
cienienie powoki (bd wtedy widocz-
ne oczka siatki).
Chtnie stosowanym punktem od-
niesienia dla odpornoci chemicznej
mas KMB bya i jeszcze jest norma
DIN 4030 Teil 1 Beurteilung betonan-
greifender Wsser, Bden und Gase.
Grundlagen und Grenzwerte. VI.1991.
Rozrnia ona trzy stopnie agresywno-
ci wody (sabo agresywny, silnie agre-
sywny i bardzo silnie agresywny) oraz
dwa stopnie agresywnoci gruntu (sa-
bo agresywny i silnie agresywny). Wza-
sadzie masy KMB s odporne na silnie
agresywn wod: 4,5 pH < 5,5,
30 NH
4+
< 60, 1000 Mg
2+
< 3000,
600 SO
4
2
< 3000. Odpowiada to
klasie ekspozycji XA2 rodowisko
chemiczne rednio agresywne
wg PN-EN206-1:2003 Beton. Cz 1.
Wymagania, waciwoci, produkcja
i zgodno, cho nie musi dotyczy
kadego materiau. Daje to pojcie
o odpornoci chemicznej tego typu ma-
teriaw, ale nie oznacza, e masy
KMB mog by stosowane bezkrytycz-
nie. Trzeba zwrci uwag na dwa pa-
rametry. Pierwszy to tzw. zawarto
czci staych, mwica o tym, o ile
zmniejszy si grubo powoki po wys-
chniciu (zawarto czci staych wy-
noszca 90% oznacza, e po wy-
schniciu grubo hydroizolacji bdzie
wynosi 90%gruboci naoonej wie-
ej masy). Dostpne na rynku masy
KMB mog si pod tym wzgldem r-
ni, co skutkuje znacznymzronicowa-
niem zuycia w celu uzyskania wy-
schnitej warstwy danej gruboci
(minimalna zawarto czci staych
wynosi 50% wg Richtlinie fur die Pla-
nung und Ausfuhrung von Abdichtung
von Bauteilen mit kunststoffmodifizier-
ten Bitumendickbeschichtungen (KMB)
erdberuhrte Bauteile, 2001). Zgod-
nie z literatur polsk minimalna gru-
bo wyschnitej warstwy to 4 mm
(prawdopodobnie wg wymaga punk-
tu 9.1 normy DIN 18195 Teil 6 Bau-
werksabdichtung, VIII.2000), jednak
moim zdaniem, chociaby ze wzgldu
na nierwno i chropowato po-
wierzchni, naleaoby mwi o wartoci
5 6 mm. Drugim istotnym parame-
trem jest odporno masy na obci-
enia (tzw. obcialno mechaniczna).
Jest ona okrelana zmniejszeniem gru-
boci warstwy hydroizolacji przy obcie-
niu mechanicznym. W przypadku izola-
cji przeciwwodnej, przy obcieniu me-
chanicznym 300 kN/m
2
zmniejszenie
gruboci powoki hydroizolacyjnej nie
moe by wiksze ni 50%. Nie kady
materia monawic zastosowa jakote-
go typu hydroizolacj. Decyzja musi by
podjta indywidualnie, po analizie obci-
e i parametrw zwizanej masy.
W przypadku dachw w ukadzie
odwrconym hydroizolacja zazwy-
czaj peni take rol paroizolacji.
Wtedy dla pap i membran (folii) wice
swymaganianormPN-EN13970:2006
Elastyczne wyroby wodochronne
Wyroby asfaltowe do regulacji prze-
nikania pary wodnej Definicje i wa-
ciwoci oraz PN-EN 13984:2006 Ela-
styczne wyroby wodochronne Wyro-
by z tworzyw sztucznych i kauczuku
do regulacji przenikania pary wodnej
Definicje i waciwoci.
Izolacja termiczna
Izolacja termiczna jest narao-
na na wiele niekorzystnych oddziaywa
czynnikwatmosferycznych oraz na ob-
cienia mechaniczne. Cykle zamraa-
nia i odmraania, dugotrwae przeby-
wanie w wodzie, zmiany temperatury,
obcienia mechaniczne (stae, zmien-
ne oraz dynamiczne jeeli fragment
dachu zielonego wykorzystywany jest
np. jako parking) stawiaj materiaowi
termoizolacyjnemu bardzo wysokie wy-
magania.
Do wykonywania termoizolacji da-
chwzielonychstosujesinajczciej:
wen mineraln, zgodn z norm
PN-EN 13162:2002 Wyroby do izolacji
cieplnej w budownictwie Wyroby
z weny mineralnej (MW) produkowane
fabrycznie Specyfikacja;
polistyren ekstrudowany, zgodny
z norm PN-EN 13164:2003 Wyroby
do izolacji cieplnej w budownictwie
Wyroby z polistyrenu ekstrudowane-
go (XPS) produkowane fabrycznie
Specyfikacja;
styropian, zgodny z norm
PN-EN 13163:2004 Wyroby do izolacji
cieplnej w budownictwie Wyroby ze
styropianu (EPS) produkowane fa-
brycznie Specyfikacja, stosowany
zgodnie z PN-B-20132:2005 Wyroby
do izolacji cieplnej w budownictwie
Wyroby ze styropianu (EPS) pro-
dukowane fabrycznie. Zastosowania,
z uwzgldnieniem wymaga normy
PN-B-20132:2005 Wyroby do izolacji
cieplnej w budownictwie. Wyroby ze
styropianu (EPS) produkowane fa-
brycznie Zastosowania.
W dachach w ukadzie klasycznym
warstwa termoizolacyjna jest z jednej
strony chroniona przed zawilgoce-
niem przez paroizolacj, z drugiej
przez hydroizolacj. Za zasadnicze
obcienie mona wic uzna obci-
enie mechaniczne. Zupenie inaczej
wyglda sytuacja w przypadku da-
chw w ukadzie odwrconym. Mini-
malne wymagania stawiane mate-
riaom do termoizolacji dachw
w ukadzie odwrconym:
wytrzymao na ciskanie lub na-
prenia ciskajce przy odksztace-
niu 10% min. 300 kPa;
odksztacenie przy obcieniu
40kPai temperaturze70Cmaks. 5%;
nasikliwowodypotrzystucyklach
zamraania i odmraania maks. 2%.
Redukcja wytrzymaoci mechanicznej
nie moe by przy tym wiksza ni 10%
w porwnaniu z prbkami suchymi;
nasikliwo na skutek dyfuzji pa-
ry wodnej pyt gruboci 50 mm
maks. 5%, pyt gruboci 100 mm
maks. 3%, a pyt gruboci 200 mm
maks. 1,5%;
nasikliwo przy dugotrwaym
zanurzeniu w wodzie maks. 0,7%.
Obecno rolin oraz warstwy wege-
tacyjnej wymusza odporno pyt ter-
moizolacyjnych na substancje powsta-
jce na skutek cykli wegetacyjnych ro-
lin, nawozy i inne agresywne, mogce
mie kontakt z warstw termoizolacyj-
n, oraz na pozostae rodzaje korozji
biologicznej. Pyty termoizolacyjne mu-
sz ponadto cechowa si stabilnoci
wymiarw oraz stabilnoci parame-
trwtermoizolacyjnych wskrajnych wa-
runkach cieplno-wilgotnociowych.
W trudnych warunkach sprawdzaj
si pyty z polistyrenu ekstrudowanego
(XPS), ktre dziki zamknitym porom
charakteryzuj si bardzo nisk nasi-
kliwoci, odpornoci na wilgo i kwa-
sy humusowe. Rozkad i wielo po-
rw (drobne, zamknite pory) nada-
j takiej pycie du wytrzymao
23
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
mechaniczn, stabilno wymiarw
i umoliwiaj atw obrbk.
Rwnie istotne jest poprawne wykon-
struowanie pozostaych warstw kon-
strukcji, a wic warstwy drenujcej, we-
getatywnej, filtracyjnej czy ochronnej.
Obrbki
elementw dachowych
Niezalenieodprzyjtegorozwizania
konstrukcyjnego dachu, rodzaju zaziele-
nieniai stosowanegomateriauhydroizo-
lacyjnego i termoizolacyjnego konieczne
jest staranne wykonanie obrbek ele-
mentw dachowych. Kady supek, wy-
wietrznik, komin (ale take attyka czy
przylega ciana) wymaga bardzo do-
kadnego i precyzyjnego obrobienia
i uszczelnienia, zgodnie z wymaganiami
producentasystemudachowegoi zasto-
sowanego materiau hydroizolacyjnego.
Tego typu elementy powinny by wyko-
nanez profili zamknitych, najlepiej okr-
gych. Wykonanie szczelnej obrbki pro-
fili otwartych, ceowych czy dwuteowych,
jest bardzo trudne, jeeli nie niemoliwe.
W celu zmniejszenia liczby przej ko-
niecznych izolacji przez warstw hydro-
izolacji zalecasi, aby wszystkieelemen-
ty przechodzce przez konstrukcj da-
chu zgrupowa w jednym miejscu, a ich
liczb zredukowa do minimum. Pozwa-
la to na uzyskanie jednorodnej po-
wierzchni, atwej do uszczelnienia i z za-
zielenieniem niepoprzerywanym war-
stwami ochronnymi.
Obszary przycze, zakocze,
przebi, wpustw itp. nie mog by
pokryte rolinnoci (rysunek 3). Ja-
ko wierzchni warstw bezporednio
przyleg do elementu stosuje si pas
wiru o uziarnieniu 16/32 mm, grubo-
ci nie mniejszej ni 10 cm i szeroko-
ci ok. 50 cm lub okadziny z pyt beto-
nowych uoone na warstwie wiru. Po-
nadto obrbki elementw przechodz-
cych przez poa dachu od strony gr-
nych kocw musz by wodoszczel-
ne oraz odporne na wysok tempera-
tur, dziaanie mrozu, promieniowanie
UV oraz uszkodzenia mechaniczne.
Takie uszczelnienie musi by wypro-
wadzone minimum 15 cm powyej
wierzchu warstwy wegetacyjnej, cho
ze wzgldu na nawiewanie niegu za-
leca si, aby wysoko ta nie bya
mniejsza ni 30 cm. Jeeli na dach zie-
lony prowadz drzwi, moliwe jest wy-
konstruowanie progu drzwiowego wy-
sokoci 5 cm, gdy zostanie zagwaran-
towany swobodny odpyw wody z pa-
sa przydrzwiowego. Wpraktyce stosu-
je si kratk odpywow.
Dylatacje nie mog by pokrywane
warstw wegetacyjn. Uniemoliwia-
oby to ich kontrol i mogo prowadzi
do uszkodzenia hydroizolacji. Sposb
wykonstruowania i uszczelnienia dylata-
cji musi by cakowicie zgodny z zalece-
niami producenta hydroizolacji (inny b-
dzie wprzypadku stosowania hydroizo-
lacji z pap zgrzewalnych, inny w przy-
padku folii czy membran dachowych).
Korytka odwadniajce i wpusty nale-
y rozmieci w sposb pozwalajcy
na skuteczne odprowadzanie wody pod-
czas obfitychopadw. Wykonstruowanie
wpustu musi umoliwia kontrol jego
dronoci i ewentualne oczyszczenie.
Materiay stosowanedowykonaniawpu-
stu (zwaszcza pokrywy ochronnej) nie
powinny przepuszcza wiata, w prze-
ciwnymrazie istniejeniebezpieczestwo
zarastania. Wpust musi umoliwia od-
prowadzenie wody zarwno z po-
wierzchni substratu, jak i z poziomu hy-
droizolacji. Warstwy rolinnoci nie nale-
y doprowadza bezporednio do wpu-
stu, lecz stosowa opask wirow.
Wysoko wpustu musi odpowiada
gruboci warstw dachu zielonego, dla-
tego te, szczeglnie przy zazielenie-
niu intensywnym, stosuje si systemo-
we rozwizania (elementy), pozwalaj-
ce na dopasowanie wysokoci wpustu
do gruboci warstw konstrukcji dachu.
Nad kadym wpustem powinna by za-
montowana studzienka kontrolna umo-
liwiajca oczyszczenie odpywu (rysu-
nek 4). Minimalna rednica rury spusto-
wej grawitacyjnego odwodnienia powin-
na wynosi 150 mm, a przy cinienio-
wymsystemierednicatamoeby zre-
dukowana do 50 mm. W przypadku za-
zielenienia intensywnego i niskiej attyki
lubznacznegozrnicowaniapoziomw
rolinnoci konieczne jest stosowanie
dodatkowych elbetowych cianek opo-
rowych (rysunek 5). Moliwe jest take
wykonstruowanie oczek wodnych.
Dach zielony wymaga wsppracy
projektanta, dekarza, ogrodnika oraz
doradcy technicznego producenta ma-
teriawwchodzcych wskad systemu.
Bezwzgldne pierwszestwo przy pro-
jektowaniu i wykonawstwie maj wyma-
gania sztuki budowlanej, a nie aspekty
dekoracyjno-ekologiczne i wegetacyjne.
Wszystkie wymagania i warunki kon-
strukcyjne, fizyczne, techniczne i wege-
tacyjne musz by uzgodnione ju
na etapie projektowania. Poprawne wy-
konanie konstrukcji wymaga wsppra-
cy dekarza i ogrodnika, przy czym ich
kompetencje musz by rozdzielone
warstw hydroizolacji poaci dachowej.
Rys. 3. Dach zielony o zazielenieniu eksten-
sywnym detal przy nawietlu (archiwum
firmy FDT): 1 elbetowa pyta konstruk-
cyjna; 2 paroizolacja (folia PE); 3 termo-
izolacja; 4 systemowa hydroizolacja
(np. Rhepanol hg); 5 systemowa warstwa
ochronno-rozdzielajca (np. Rhenofol TS
fk); 6 mata filtrujco-drenaowa; 7 war-
stwa wiru o uziarnieniu 16/32; 8 nawie-
tle z konierzem uszczelniajcym; 9 za-
mocowanie mechaniczne; 10 zamocowa-
nie paroizolacji systemowa tama klej-
ca; 11 obrbka otworu nawietla;
12 warstwa wegetacyjna
Rys. 4. Wpust dachowy przy zazielenieniu
intensywnym/ekstensywnym (archiwum
firmy Bauder)
Rys. 5. W przypadku znacznego zrnico-
wania poziomwrolinnoci konieczne jest
stosowanie dodatkowych elbetowych cia-
nek oporowych (archiwum firmy ZinCo)
24
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
D
obra izolacja termiczna chro-
ni przed stratami ciepa zim,
a latem powoduje, e obiekt
nie bdzie si zbytnio na-
grzewa, zuywajc du ilo energii
na wentylacj i klimatyzacj. Powinna
by odporna na rnice temperatur
i charakteryzowa si odpowiednimi
parametrami mechanicznymi. Oprcz
wytrzymaoci materiau na ciskanie
(CS (Y/10)i) wymaganej dla wszyst-
kich materiaw do aplikacji dachw
paskich podawanej zgodnie z nor-
mami zharmonizowanymi, norma do-
tyczca weny mineralnej okrela te
parametr charakteryzujcy punkto-
we obcienie skupione PL(5)i.
Przedstawia on maksymaln si [N],
przy ktrej tok rednicy ok. 8 cm
zagbia si w materia na gbo-
ko 5 mm jest to prba obcasa
buta i pokazuje odporno materia-
u na obcienia montaowe lub uyt-
kowe.
Przed uszkodzeniami izolacji na da-
chu spowodowanymi eksploatacj,
serwisem urzdze, trzeba si zabez-
pieczy ju na etapie projektowania
obiektu. Naley przewidzie i wytyczy
trakty, po ktrych powinni si porusza
pracownicy podczas przegldw urz-
dze, i zastosowa tamdodatkowe za-
bezpieczenia (np. wbudowa sztywne
pyty z drewna lub blach itp.).
ISOVER, wychodzc naprzeciw
oczekiwaniom rynku budowlanego,
wprowadzia do oferty nowy innowa-
cyjny system do izolacji dachw
paskich Platynowy Dach skadaj-
cy si z termoizolacyjnych, niepalnych
pyt TAURUS (warstwa grna) oraz
TUP (warstwa dolna) z twardej weny
mineralnej z wkien szklanych. System
Platynowy Dach, dziki dobrym para-
metrom cieplnym (
D
= 0,038 W/mK),
przy odpowiedniej gruboci izolacji,
pozwala znacznie ograniczy zuy-
cie energii. Dwuwarstwowy ukad eli-
minuje powstawanie liniowych most-
kw cieplnych na stykach pyt. Ciar
zestawu nie obcia nadmiernie kons-
trukcji dachu. W zalenoci od gru-
boci obcienie wynikajce z cia-
ru wasnego izolacji wynosi od 8,3
(TUP 50 + TAURUS 50) do 16,5 kg/m
2
(TUP 100 + TAURUS 100). System
bardzo dobrze sprawdza si w przy-
padku termorenowacji budynkw. Dzi-
ki duym wymiarom pyt (1,9 x 1,2 m)
oraz niewielkiej masie (pyta grubo-
ci 10 cm way tylko ok. 18 kg) bardzo
szybko i sprawnie si je montuje. Po-
nadto pyty mona atwo doci do
okrelonego ksztatu za pomoc no-
a lub piki. Paleta pyt ma mas
ok. 240 kg.
Oprcz dotychczasowych produk-
tw z weny mineralnej w ofercie
ISOVER pojawiy si pyty styropia-
nowe przeznaczone do izolacji da-
chw paskich, m.in. zwyke EPS 100
(EUROSTYR20, EUROSTYR20 NEO
lub EUROSTYR 20 THERMO) oraz
laminowane EUROSTYRDACH. Wrd
tych pierwszych na szczegln uwa-
g zasuguje srebrnoszary styropian
EUROSTYR20 THERMOprodukowa-
ny z Neoporu uszlachetnionego gra-
fitem, ktry wyrnia si doskonay-
mi parametrami termoizolacyjnymi
(
D
= 0,032 W/mK). Natomiast pyty
EUROSTYRDACH to warstwowe pyty
izolacyjne z rdzeniem ze styropianu,
oklejane jedno- lub dwustronnie pap
asfaltow na welonie z wkien szkla-
nych. Przeznaczone s do wykonywa-
nia izolacji cieplnej dachw w budyn-
kach przemysowych i mieszkalnych,
o kcie nachylenia poaci nieprzekra-
czajcym 20%. W przypadku termo-
renowacji i wymiany starych pokry
papowych zaleca si uycie pyt sty-
ropianowych dwustronnie oklejo-
nych. Pyty te dostpne s w stan-
dardowych wymiarach 1000 x 500 mm
gruboci 5 200 mm, z wypustem
wierzchniej papy poza krawd pyty
50 mm. Pyty mog by ukadane na
podoach betonowych, drewnianych,
cementowych, z blach trapezowych
i na pokryciach dachowych z papy as-
faltowej. Mocuje si je do podoa
za pomoc cznikw mechanicznych
lub kleju przeznaczonego do przykle-
jania styropianu. Naley zwrci uwa-
g na mocowanie pyt w strefie brze-
gowej i naronikowej dachu poza
klejeniem pyty powinny by dodat-
kowo mocowane mechanicznie.
W strefie krawdziowej dachu za-
leca si 6 szt. cznikw na m
2
o no-
noci 0,6 KN, a w strefie naronikowej
dachu 9 szt./m
2
.
Termoizolacja dachw paskich
TAURUS TUP Zestaw U
= 0,038
D
= 0,038
[W/mK] [W/mK] [W/m
2
K]
d = 50 [mm] d = 50 [mm] D = 10 [mm] 0,361
d = 80 [mm] d = 50 [mm] D = 130 [mm] 0,281
d = 100 [mm] d = 50 [mm] D = 150 [mm] 0,245
d = 80 [mm] d = 80 [mm] D = 160 [mm] 0,230
d = 100 [mm] d = 80 [mm] D = 180 [mm] 0,205
d = 100 [mm] d = 100 [mm] D = 200 [mm] 0,185
Zalety systemu ISOVER Platynowy Dach
Charakterystyka systemu ISOVER
Platynowy Dach
U li czo ne tyl ko dla war stwy izo la cyj nej (ze sta -
wu), dla U = 0
26
6 2009 (nr 442)
infolinia 0800 100 052, www.fakro.pl
Realizujc proekologiczny kurs rozwoju, frma
FAKRO wprowadzia do swojej oferty kolektory
soneczne. Zamieniaj one promieniowanie
soneczne w czyst, darmow energi, ktr
mona wykorzysta w gospodarstwie domo-
wym. Instalacje o wysokiej sprawnoci potraf
zaoszczdzi nawet do 70% energii koniecznej
do podgrzania wody uytkowej oraz 30%
energii do centralnego ogrzewania.
Niezmiernie wan rol w iloci uzyskiwanego
ciepa odgrywa odpowiednie pooenie kolek-
torw. Umieszczenie kolektorw w kierunku
poudniowym zapewnia najlepszy odbir ciepa.
Dopuszcza si odchyy o 45 w kierunkach
wschodnim i zachodnim, co jednoczenie obnia
sprawno kolektora o okoo 10%.
Kolektory soneczne FAKRO posiadaj harto-
wan szyb pryzmatyczn, ktra w doskonay
sposb przepuszcza do wntrza promienie
soneczne padajce na szyb nawet pod maym
ktem. Powleczony powok wysokoselektywn
absorber przyjmuje wiato zamieniajc je
w ciepo. Cao zamknita jest w solidnej
aluminiowej ramie. Innowacyjny system prze-
suwanych wspornikw montaowych pozwala
na pooenie kolektora na atach o dowolnym
rozstawie.
Firma FAKRO posiada w ofercie dwa typy
kolektorw; SKW oraz SKC rnice si jedynie
zastosowanym konierzem uszczelniajcym.
Kolektory SKW mog by czone midzy sob,
jak rwnie systemowo zespalane z oknami da-
chowymi FAKRO w dowolnych konfguracjach.
Wielk zalet jest moliwo montau kolekto-
rw w dachu za pomoc standardowych
konierzy do okien dachowych FAKRO, ktre
zapewniaj szczelne poczenie z pokryciem
dachowym.
Kolektorw SKC nie mona zespala z oknami,
jednak zastosowanie specjalnych konierzy
umoliwia monta kolektorw cile obok siebie
w odlegoci 3 mm, peniej pokrywajc poa
dachow kolektorami.
Kolektory FAKRO przystosowane s do montau
w poaci dachu o kcie nachylenia:
- od 15 do 90 dla kolektora SKW,
- od 30 do 90 dla kolektora SKC.
Zalecany kt montau to od 30 do 60.
Pooenie w takim zakresie umoliwia optymal-
n prac kolektorw w produkcji ciepa.
Monta w dachu, a nie ponad pokryciem
dachowym, zdecydowanie polepsza parametry
izolacyjne i sprawnociowe kolektorw. Ponadto
takie rozwizanie sprawia, e solary idealnie
wtapiaj si w bry caego budynku, co popra-
wia estetyk caego dachu.
W ofercie FAKRO znajduje si kilka kompletnych
zestaww solarnych o rnej wydajnoci.
W zalenoci od liczby osb mona dobra
odpowiedni zestaw.
Rozwj przemysu i konsumpcyjny styl ycia sprawi, e zapotrzebowanie na energi wzrasta. Zasoby nieodnawialnych
rde s jednak ograniczone. Ich pozyskiwanie staje si coraz trudniejsze, a uzyskiwana z nich energia coraz drosza.
Co wicej, taka polityka szkodliwie wpywa na rodowisko naturalne, a mona korzysta z czystej i darmowej energii,
ktrej jest pod dostatkiem. Wystarczy za pomoc kolektorw sonecznych FAKRO przeksztaci promieniowanie cieplne
w energi i wykorzystywa j w codziennym yciu.
KOLEKTORY SONECZNE - czysta energia
Kolektory soneczne SKW
Kolektory soneczne SKC
T K E L O KKO

E N O S Y R O T

s yys zzy ccz - E N Z C E

a i g rrg e n e a tta

z r o yk w i i g er en w
s o d od p t s e j j eej r t k
o p a k a t j, eej c i w o C
o k a n d e j s e d r
u s y em z r p j j w z o R
T K E L O KKO

i c y m y n en i z od c w j a w y t s y z
c o m o p a z y z c r a t s y W em. i k t a t s
a n a w y wp e i w i l od k z s a yk t i l o
e i n a w i k s y z o p h Ic . e n o z c i n a r g o
p s a i c y yl t s y n j yyj c p m u s n o k i
E N O S Y R O T

. u i
A F h c y n z c e n o s w r o t k e l o k c
o m a , e n l a r u t a n o k s i w o od r
a , e z s j eej i n d u r t z a r o c i s e j aaj t s e
a n e i n a w o eb z r t o p a z e , i w a r
s yys zzy ccz E N Z C E

. m y wwy o h c a dda
e i n e zze ccz o p e n l e zze ccz z ssz j aaj i n wwn e p aap zza
F h c yyc wwy o h c a dda n e i kki o o d zy rrz e i n n o kko
w o i en i m o r p i c a t z s k e z r p O R K A
m r a d i j eej t s y z c z a t s y z r o kko a n
c a i g er en h c i n z a n a w i k s y z u a
o e i n y b o s a Z . a t s a r z w i g er en a
a i g rrg e n e a tta

m e i c yyc rry kkr o p z e
e rre t k , OO, R KKR A FFA
e n l ep i c e i n a w
, i i g er en j eej w o m
. a z s o r d z a r o c
h c y n l a i w a n od

KKC S a rra o t k e l o kko a lla ddl 0 9 o d 0 3 d o -
K S a rra o t k e l o kko a lla ddl 0 9 o d 5 1 d o -
e lle yyl h c a n e i c kk o u h c a d i c a a o p w
n a wwa o s o tto s zy ys rrz p O R KKR A FFA y rry o tto k e lle o KKo
. i m a rra o tto k e lle o kko ww o h c a dda
r kkr o p j eej i n n e p , mm, m 3 i c c o o g e l ddl o w
w rr o t k e l o kko aa tta n o m a i wwi i l oo m u
c yyc nny l a j ccj e p ssp e i n a wwa o s o t s aas zza k a n ddn e j
s e zze a n oo m e i n C KKC S w r o tto k eek lle o KKo
. m y wwy o h c a dda

. CC.
, WW,
: a i n
u aa t n o m o ddo s e n
a a o p c j aaj wwa y rry
e i b e i s k o b o e lle l ii c c
zy rrz e i n n o kko h c
, ii, m a n kkn o z a l a p ssp

o d a a i zzi ddz a wwa o rro p wwp O R KKR A FFA
z ccz i g o llo o kko e o rro p c j uuj z iiz l a e R

rr o tto k e lle o kko
A FFA a m rrm i FFi
y rry o tto k e lle o kko y tty r e ffe o j eej j ooj wwo s
a m rrm f , uu, j ooj zwwo ooz rro s rrs u k y n zzn

e i n y ddy e j i s e c i n rr C KKC S z aaz rra o W KKW S ; ww;
y ppy yyp tty a wwa d e i c rrc e ffe o w a dda a i s o p O R KKR A
y soneczne S olektor ry KKo

. u h c a d o g e e a c kk yyk tty e tte s e a i wwi
d u b o g e e a c yy rry b w i s j aaj i p aap tta w
o s e , aa, i wwi a rra p ssp e i n a z z i zw wi ooz rro e i kki a tta
e lle o kko e wwe o i c c o n wwn a rra p ssp i e n j yyj ccy a lla o zzo iiz
e lle o p e i n a wwa o d yyd ccy e d zzd , mm, y wwy o h c a dda
p d a n o p e i n a , uu, h c a d w aa tta n o M
c kkc u d o rro p w w rr o tto k e lle o kko c a rra p n
o m u e i s e rre kkr a z m i kki a t w e i n e oo o o PPo
0 3 d o o tto u aa tta n o m t kk y n a c e lle a ZZa
SKC

- a rra p oop p o c , uu, k n yyn ddy
e i n lln a e d i y rry a l o
o t d a n o PPo . ww. rr o tto k e
y rry t e m a rra a p a z ssz p eep
m e i c yyc rry kkr o p
. a a p eep i c i j ccj
- ll- a m yym tty p oop a i w i l oo
. 0 6 o ddo

a i n wwn e p aap zza m yym wwy o i n ddn u o p
o kko e i n e zze ccz zzc ssz e i m U . ww. rr o tto
i wwi o p ddp o a wwa y rry g ddg o a a p eep i c
ll o rro n aa wwa e i n rrn e i m zzm eez i N
o o g e n lln a rra ttr n e c o ddo i i g rrg e n e
u y ddy o wwo a i n a zza rrz g ddg o p o ddo
7 o ddo t e wwe a n i zzi ddz z ccz zzc ssz o a zza
k o s yys wwy o e j ccj a l a t s n I . m yym wwy
g w a tta s zy ys rrz o kko y wwy a n oo m
m rrm a dda , , t s zy ys ccz w e n zzn ccz e n o o s
o j aaj i n e i m a ZZa . e n zzn ccz e n o o s

a dda w w rr
a zza kk l e i WWi
m y wwy o h c
n wwn rr k a j
r o tto k eek lle o KKo
w o s o tto s as z
a a p eep i c r i b d o zy ssz p eep l j aaj n a
u k n u r e i kki w w rr o tto k e lle o
- kk- e l o kko e i n e oo o o p e i n d e i
o g e n a wwa i kki s zy ys u i c c o llo i w
. a i n a wwa e zze rrz g o
% 0 3 z aaz rra o j eej wwe o kko t y
j eej n zzn ccz e i n o kko i i g rrg e n e % 0 770
f a rra t o p i c c o n wwn a rra p ssp j eej i k
- o m o d e i wwi t s rrs a dda o p ssp o g
rr t kkt , , i g rrg e n e ww o m
e i n a wwa o i n e i m o rro p e n o

h c yyc wwy o ddo rrd a dda n a t s c o m o p a zza u h c a
- o t k e lle o k u aa tta n o m o w i l oo m t s ees j tt e lle a
h c a j ccj a rra u g f n o kko h c yyc n lln o wwo o d w O R KKR A FFA i m
a dda i m a n kkn o z e n a l a p ssp e zze o wwo o m e t s yys ssy ee i
b o s zy ddz i m e n o zzo ccz yy bby g o m W K SS y rry
. m yym ccy j aaj i n lln e zze ccz zzc ssz u m e zze rrz e i n n o kko m y nny a wwa

. ww. a t s e zze i n d e i wwi o p ddp o
o m b s o y bby zz ccz i l d o i c c o n ee lle a zza W
y wwy j eej n rr o h c yyc n rrn a lla o s w ww a t s e zze
l i kki i s e j uuj d j aaj n zzn O R KKR A FFA e i c rrc e ffe o W
-
. h
- a
, , b

a rra b o ddo a n oo
. i c c o n j aaj d yyd wy
h c yyc nny t e lle p m o kko a kka l

i n kkn m a zza o o aa CCa . o o p eep i c w
a i wwi e j uuj m j zyyj rrz p r e b rrb o s b a
w o p y n o zzo ccz e l wwl o PPo . m e tte kk
s a n e c j aaj dda a p e n zzn ccz e n o o s
o ddo a z ccz zzc ssz u p eep zze rrz p b s o p ssp
z ccz yyc tty a m zzm yyz rry p b zy ssz n a wwa
K A FFA e n z ccz e n o o s y rry o tto k e lle o KKo
o o a rra o tto k e l o kko o n wwn a rra p ssp
m ii n d o h c a z i m ii n d o h c s wws
o y y yy h c d o i s a zza ccz zzc ssz u p o D
a i n wwn e p aap zza m yym wwy o i n ddn u o p

j eej n ddn i lli o s w t s e j a t i
e j c j aaj i n e i m a z o o tt a
n wwn y tty k e lle e s o kko o s yys wwy kk o o ww
m yym y aa m d o p t e wwe a n b zy yb ssz
e i n e i m o rro p a z rrz ttr n wwn
y y aa n o kko s o d w a rra tt k , , n zzn
- o tto r a h j aaj dda a i s o p O R KKR
. % 0 1 o o o kko o
a ii n b o e i n ee z ccz o n d e j o c , m
h c a kka n u r e i kki w 5 4 o
. a a p eep i c r i b d o zy ssz p eep l j aaj n a

. e i w a tta s zzs ooz rro
n a rra o t kkt e l o kko e i n e oo o o p a n
w kk i n rrn o p ssp wws h c yyc nny a wwa u s
o n n I . e i m a rra j eej wwe o i n i m u l a
i n kkn m a zza o o aa CCa . o o p eep i c w

m yym n lln o wwo o d o h c a t a a a n
a lla a zw wa ooz p h c yyc wwy o aa t n o m
- e zze rrz p m e tte s yys ssy y n j yyj ccy a wwa o
j eej n ddn i lli o s w t s e j a t i

olek KKo

W y soneczne SK ktor ry
27
Membrana standardowo produkowana
jest w kolorze jasnopopielatym, ale na y-
czenie Klienta moe mie inny kolor, zgod-
nie z jego preferencjami. Podstawowy ma-
teria pokryciowystanowi, wzmocniona siat-
k poliestrow, membrana DachGam SZ,
gruboci: 1,2; 1,5; 1,8 i 2,0 mm. Do wyko-
nywania obrbek detali dachowych przez-
naczona jest membrana niezbrojona
DachGam S gruboci 1,2 lub 1,5 mm.
Membrana dachowa oferowana jest w rol-
kach szerokoci 2 m i dugo 20 m.
Budowa i zastosowanie
DachGam ma budow trjwarstwow.
Warstwa wierzchnia odpowiedzialna jest za
odporno na dziaanie czynnikwzewntrz-
nych: promieniowanie UV; dziaanie gazw
emitowanych przez ciepownie i przemys;
naturalne starzenie; cieranie podczas cho-
dzeniapodachu; promieniowanie cieplne; za-
prszenie ogniem. Warstwa zbrojenia odpo-
wiada za parametry mechaniczne membran:
wydueniepowodowanezmianami tempera-
tury, odporno na przebicie, rozdzieranie
i rozciganie, natomiast ostatnia warstwa
spodnia za jako zgrzewu trwae homoge-
niczne poczenie z warstw wierzchni.
Membrany dachowe DachGam maj
bardzo szeroki zakres zastosowania. Mog
by uyte do ostatecznego krycia dachw
nieuytkowych z ograniczonym dostpem,
jako warstwa hydroizolacyjna w dachach
balastowych rwnie z ograniczonym do-
stpem oraz jako warstwa hydroizolacyj-
na w dachach uytkowych. To ostatnie za-
stosowanie ma szczeglne znaczenie w du-
ych aglomeracjach miejskich, gdzie zaczy-
na brakowa miejsca na parkingi, tarasy, kor-
ty tenisowe, baseny czy ziele miejsk. Wy-
korzystanie poaci dachowych pod ziele to
ciekawe i godne polecenia rozwizanie da-
chw uytkowych, szczeglnie w budyn-
kach, w ktrych pomieszczenia na podda-
szach s uytkowane. Rozwizanie takie ni-
weluje bowiemwysok temperatur i zwik-
sza komfort uytkowy pomieszcze. Ponad-
to ziele na dachu odwiea klimat, pocha-
nia kurz, tumi haas, odcia instalacje ka-
nalizacyjne podczas opadw deszczu oraz
zwiksza ywotno pokrycia dachowego.
Zalety
Pokrycie dachowe z membrany Dach-
Gam charakteryzuje si doskonaymi pa-
rametrami technicznymi i ma nastpujce
cechy uytkowe:
niewielk mas powierzchniow
(do 2,1 kg/m
2
);
odporno na czynniki atmosferyczne;
odporno na promieniowanie cieplne
i zaprszenie ogniem;
du wytrzymao mechaniczn na
cieranie, rozrywanie, przebicie;
du wytrzymao mechaniczn
zcz zgrzewanych i klejonych;
pen wodoszczelno;
atwy monta, a w efekcie szybkie
tempo robt przy stosunkowo maej praco-
chonnoci;
moliwo stosowania na istniejcym
pokryciu w przypadku modernizacji da-
chw. Pozwala to wyeliminowa koszty
zrywania i utylizacji starego pokrycia,
a take poprawi parametry termoizolacyj-
ne dachu przez osuszenie zawilgoconej
izolacji termicznej i warstwstarego pokry-
cia za pomoc kominkwwentylacyjnych;
kilkudziesicioletni trwao bez ko-
niecznoci konserwacji;
rnorodno zastosowania mona j
ukada zarwno na dachach z ograniczo-
nymdostpem, jaki na dachachuytkowych;
ekologiczno membrany DachGam
podlegaj penej utylizacji i recyklingowi.
Monta
Tylko waciwe, zgodne z zaleceniami
producenta, uoenie membrany dachowej
DachGamgwarantuje wodoszczelno po-
krycia dachu. W zwizku z tym w trosce
o administratorw oraz wacicieli budyn-
kw opracowana zostaa szczegowa in-
strukcja projektowania i wykonania po-
kry dachowych z membrany DachGam.
Dostpna jest w formie wydawnictwa poli-
graficznego oraz na pycie CD i wysya-
na wszystkim zainteresowanym projektan-
tom i firmom wykonawczym wraz z kart
produktu i prbkami membrany.
* * *
Firma Gamrat organizuje bezpatne cy-
kliczneszkoleniadladekarzyi firmbudow-
lanych. Kady uczestnik otrzymuje certy-
fikat. Szkolenia odbywaj si w siedzibie
firmy Gamrat S.A. oraz wOrodku Szko-
lenia Dekarzy dziaajcym przy biaostoc-
kimoddziale PSD.
Wszystkich zainteresowanych udziaem
wszkoleniu prosimy o kontakt:
szkolenia w Gamrat S.A. Jaso,
tel. 726 002 166;
szkolenia w OSD Biaystok,
tel. 606 787 165.
6 2009 (nr 442)
Membrana dachowa DachGam
niezawodny materia do ostatecznego krycia dachw paskich
Zakady Tworzyw Sztucznych
Gamrat Spka Akcyjna
tel. 0134916000, fax0134915094
gamrat@gamrat.com.pl; www.gamrat.com.pl
Szczelne i niezawodne zabezpieczenie wodochronne da-
chujest jednymznajistotniejszychzagadnieprzywykony-
waniupokryciadachowego. Zabezpieczeniatakiezapewnia
membranadachowaDachGamprodukowanaprzez Zaka-
dyTworzywSztucznychGamrat SpkaAkcyjna. Jest to
nowej generacji pokryciedachoweprzeznaczone doosta-
tecznegokryciadachwpaskichwbudynkachprzemyso-
wych, magazynowych, administracyjno-biurowych, miesz-
kalnych oraz o nowatorskiej architekturze. Membrana
DachGamjest rwnie niezastpionawprzypadkumoder-
nizacji starych dachwkrytych pap.
Monta membrany dachowej DachGam
Gemini Jasna Park Tarnw (53 tys. m
2
) do pokrycia dachu
zastosowano DachGam SZ, gruboci 1,2 mm, w kolorze zielonym
28
6 2009 (nr 442)
Stropodachy
Popularnie zwane dachami paskimi sto-
sowane s wbudynkach, wktrych nie prze-
widuje si poddasza uytkowego. Speniaj
jednoczenie funkcj stropu nad ostatni
kondygnacj oraz pokrycia dachowego.
Stropodachy ocieplone dzielimy na izo-
lowane wsystemie jednowarstwowym, dwu-
warstwowym niewentylowanym oraz dwu-
warstwowe wentylowane (rysunki 1, 2, 3).
Jedn z grup produktw oferowanych przez
firm PAROC s pyty z przeznaczeniem
do izolacji termicznej i akustycznej syste-
mw jedno- i dwuwarstwowych dachu oraz
ochrony ogniowej. Prawidowo wykonana
warstwa izolacji dachu paskiego zapobiega
kondensacji pary wodnej na powierzchni
elementw konstrukcyjnych, tumi haas,
tworzy przeciwogniow warstw ochronn.
Ukad izolacji dachu paskiego to system
wsppracujcych ze sob rnych materia-
w. Waciwie wykonane pokrycie dachupa-
skiego chroni latem przed nagrzewaniem,
a zim przed chodem. W czasie eksploatacji
powierzchnia dachu paskiego i warstwy
izolacyjne naraone s na ekstremalne rne
warunki klimatyczne i inne zagroenia zwi-
zane z zanieczyszczeniem rodowiska oraz
pracami konserwacyjnymi i remontami.
Zabezpieczenia
Zabezpieczenie poaci dachowej dachu
paskiego przed zagroeniami osiga si
przez wykonanie:
szczelnej, cigej warstwy wodoszczel-
nej;
izolacji termicznej z materiawo duej
wytrzymaoci mechanicznej;
prawidowo uoonej warstwy izolacji
termicznej, bez mostkw termicznych;
izolacji termicznej i akustycznej mo-
cowanej zgodnie z wymaganiami pro-
jektu (przez klejenie, czniki mecha-
niczne);
prawidowych spadkw.
czniki mechaniczne
czenie pyt dachowych PAROC z pod-
oem ze stalowej blachy trapezowej nale-
y wykona, uywajc cznikw z tworzy-
wa sztucznego, np. nylonowych z podusz-
k powietrzn, poczeniem teleskopo-
wym z wkrtem samogwintujcym wyko-
nanym ze stali nierdzewnej. Zamocowa-
nie warstwy termoizolacyjnej, z zasto-
sowaniem cznikw mechanicznych, po-
winno by wykonane przez pierwsz
warstw papy.
Masy klejowe
Poczenie spodnich pyt dachowych
PAROC z podoem betonowym lub blach
mona wykona metod na zimno, uywa-
jc mas klejowych wykonanych na bazie
bitumitu, dyspersji akrylowej lub kauczu-
ku oraz metod na gorco z zastosowa-
niem lepiku bitumicznego bez wype-
niaczy. Prawidowo wykonane pocze-
nie podoa ze stalowej blachy trapezo-
wej z pyt dachow uzyskuje si tylko
wwczas, kiedy masa klejowa naka-
dana jest bezporednio na pyty, a nie na
blach.
Wicej informacji na www.paroc.pl
Izolacja dachwpaskich
wen mineraln PAROC
1 papa zgrzewalna
2 PAROC ROS 50
3 paroizolacja folia paroprzepuszczalna
4 blacha trapezowa
5 cznik mechaniczny
Rys. 1.Termoizolacja stropodachuwsys-
temie jednowarstwowym
1 papa zgrzewalna
2 PAROC ROB 60
3 PAROC ROS 30
4 paroizolacja folia paroprzepuszczalna
5 blacha trapezowa
6 cznik mechaniczny
Rys. 2. Termoizolacja stropodachu wsys-
temie dwuwarstwowym
1 papa zgrzewalna
2 PAROC ROB 60
3 PAROC ROS 30g pyta frezowana
(wentylowana)
4 paroizolacja
5 stropodach elbetowy
6 cznik mechaniczny
Rys. 3. Dwuwarstwowa termoizolacja
stropodachu wentylowanego
Parametry techniczne PAROC ROS 30 PAROC ROS 30g PAROC ROB 60 PAROC ROS 50
Deklarowany wspczynnik przewodzenia ciepa
D
0,037 0,037 0,039 0,038
Wymiary [mm] dugo/szeroko 1800/1200 1800/1200 1800/1200 1800/1200
Klasa reakcji na ogie A1 A1 A1 A1
Deklarowane naprenia ciskajce przy odksztaceniu wzgldnym
10% CS(10) [kPa] 30 30 60 50
Deklarowany poziom obcienia punktowego dla odksztacenia 5 mm PL(5) 250N 250N 600N 450N
Pod oson
naszego
dachu
www.wienerberger.pl
tel. +48 22 514 21 00
Kiedy mwimy pikno, mylimy natura. Kiedy mylimy wolno, rozumiemy marzenia.
Kiedy rozumiemy czowieka, ufamy jego wyobrani. Kiedy ufamy dowiadczeniu,
dokonujemy wyborw. Kryjc dach, wybieramy ceramiczne dachwki KORAMIC.
kolor pod kont r ola
GamraT MagnaT
Zakady Tworzyw Sztucznych GAMRAT Spka Akcyjna
ul. Mickiewicza 108, 38-200 Jaso, tel. +48 13 491 60 00, fax +48 13 491 50 94, www.gamrat.pl
GamraT MagnaT to system rynnowy
nowej generacji, ktry dziki wyjtkowej
wytrzymaoci na promieniowanie so-
neczne zachowuje trway i gboki kolor.
Trwao koloru jest potwierdzona wielo-
letni gwarancj.
Nowoczesne
systemy rynnowe
winiowy
zielony
miedziany
srebrny
Produkt nagrodzony prestio-
wym tytuem Innowacja Roku
2008
31
Ten innowacyjny produkt stwarza no-
we moliwoci aranacji przestrzeni
pod dachem paskim. Okno do dachu
paskiego VELUX skada si z kopuy
wykonanej z doskonaej jakoci akrylu
zabezpieczajcej okno przed desz-
czem i niegiem, poczonej ze skrzy-
demokna. Gwne elementy konstruk-
cyjne skrzydo i ram wykonano
z twardego PVC. Doskonae parametry
izolacyjne osignito dziki wypenie-
niu profilu ramy piank polistyrenow.
Okno wyposaono w szyb bezpiecz-
n klejon o wysokiej izolacyjnoci
cieplnej. Dziki takiej konstrukcji roz-
wizanie charakteryzuje si bardzo do-
brymwspczynnikiemprzenikania cie-
pa 1,4 W/m
2
K.
Klienci maj do dyspozycji wiele wer-
sji produktu, a take dodatkowego wy-
posaenia. Mog wic wybra rozwi-
zanie, ktre najbardziej im odpowiada.
Gdy potrzebuj intymnoci, kopua mo-
e by matowa, natomiast jeli zaley im
na wikszej iloci wiata przezroczy-
sta. W przypadku, gdy pomieszczenie
wymaga wietrzenia, do wyboru jest wer-
sja otwierana VELUX CVP, wyposa-
ona w zdalne sterowanie w systemie
io-homecontrol
. Umoliwia ono opero-

wanie oknem za pomoc pilota z do-
wolnego miejsca w domu, a take ofe-
ruje wiele uytecznych funkcji progra-
mowania. Zaawansowane kodowanie
sygnau radiowego, porwnywalne z za-
bezpieczeniami w bankowoci elektro-
nicznej, gwarantuje domownikom bez-
pieczestwo. Standardowe okno wypo-
saone jest wczujnik deszczu, ktry au-
tomatycznie zamknie je wrazie opadw.
Moe by ono te elementem domu in-
teligentnego io-homecontrol
, gdy sys-
tem jest kompatybilny z produktami
elektrycznymi innych producentw, ta-
kich jak: Hrmann, Somfy, Assa Abloy,
Honeywell, Niko, Renson, Windowma-
ster. Wmiejscach, gdzie nie ma potrze-
by wietrzenia, mona wybra nieotwie-
ran wersj produktu VELUX CFP.
Niezwykle wan cech nowego
okna do dachu paskiego VELUX jest
jego skandynawski design, zupenie
odmienny od dotychczas dostpnych
przemysowych rozwiza. Niskiej ja-
koci wyroby to ju przeszo w tym
segmencie rynku. VELUX udziela
na ten produkt 10-letniej gwarancji i 20-
letniej na szyb. Estetyczny wygld
od wewntrz, a take bardzo dobra ja-
ko sprawiaj, e okno moe by za-
instalowane nawet w najbardziej eks-
kluzywnym wntrzu.
Okno do dachu paskiego VELUX
wykonano z profilu w kolorze biaym
i jest dostpne w piciu rozmiarach,
szerokoci 60 120 cm. Mona je
montowa na dachach o kcie nachy-
lenia 0 15 wnowych, a take moder-
nizowanych budynkach.
6 2009 (nr 442)
Velux Polska Sp. z o.o.
tel. 022 33 77 000
fax 022 33 77 090
info.v-pl@velux.com
www.velux.pl
VELUXwprowadzi do oferty rewolucyjne, bardzo dobrej jakoci okna
do dachu paskiego VELUX CVP i CFP. Pozwalaj one dowietli
pomieszczenia wiatem naturalnym od gry i jednoczenie zapewnia-
j bardzo dobr izolacyjno ciepln oraz wyjtkow estetyk we
wszystkichbudynkacho dachach paskich. Wczeniej dostpne na ryn-
ku rozwizania polegay na montau tradycyjnych okien poaciowych
dziki pomocnicznym elementom lub byy oknami typowo przemyso-
wymi. Nowe okna VELUX do dachu paskiego bdzie mona zainsta-
lowa cakowicie w poziomie ze 100% gwarancj szczelnoci.
VELUX cakowicie w poziomie
nowe okno do dachu paskiego
32
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Gwnymi uytkownikami InterCen-
Budu s kosztorysanci, ale korzystaj
z niego te projektanci, jednostki bude-
towe, inwestorzy, firmy wykonawcze, in-
spektorzy nadzoru, osoby weryfikujce
kosztorysy oraz rzeczoznawcy, czyli
wszyscy, dlaktrychbezcenny jest szyb-
ki dostp do aktualnych danych o ce-
nach w budownictwie, szczeglnie e
mona je filtrowa wg regionw, bran
i producentw. System pomylany po-
cztkowo jako serwis internetowy, zosta
rozbudowany obecnie o moliwo do-
starczania cen na pytach CD. Ceny po-
szczeglnych producentw zostay roz-
szerzone o zbir cen rednich, ktre s
potrzebne przy opracowywaniu koszto-
rysw inwestorskich. Uytkownik moe
wybra, czy chce korzysta z cen produ-
cenckich, czy rednich, czy chce otrzy-
mywa pyty z cennikami, czy korzysta
z serwisu internetowego. Dodatkowo
wprowadzono do systemu informacj
o cenach najmu i pracy sprztu rnych
dostawcw. UytkownicyInterCenBudu
majrwnie dostpdodanychteleadre-
sowychdostawcwmateriawi sprztu,
co umoliwia bezporedni kontakt i pre-
cyzyjne uzgodnienie warunkw zam-
wienia. Moliwy jest take wpis do Kata-
loguKosztorysantwPolskich, ktry zna-
komicie uatwia otrzymywanie zlece.
System zawiera ponad 100 tys. cen
materiaw budowlanych, instalacyj-
nych, elektrycznych, drogowych i innych
stosowanych zarwno w tradycyjnych,
jak i nowoczesnych rozwizaniach tech-
nologicznych. Baza urednionych cen
materiaw oraz usug do kalkulacji cen
jednostkowych w kosztorysach inwe-
storskich (9000 tys.) jest aktualizowana
co kwarta. Dane cenowe systemu s
czytane nie tylko przez programy do
kosztorysowania Norma PRO, Norma
STANDARD i Norma EXPERT firmy
Athenasoft, ale rwnie przez wszystkie
inne programy do kosztorysowania
znanych producentw.
Wykupienie dostpu do systemu
InterCenBud umoliwia korzystanie
z internetowego serwisu e-Kosztorys.
InterCenBud jest nowoczesnym na-
rzdziem, ktre dowodzi, e odpowied-
nie, umiejtne wykorzystanie rodkw,
ktre daje wspczesna technika,
a szczeglnie informatyka, znakomicie
uatwia ycie i przyspiesza prac wka-
dej dziedzinie ludzkiej dziaalnoci.
System InterCenBud
W 2000 r. w firmie Athenasoft zosta opracowany system internetowej
informacji cenowej InterCenBud. Zamysem jego twrcw byo, aby stwo-
rzy baz rzeczywistych cen materiaw budowlanych. Nawizano wic
wspprac z producentami i hurtownikami materiaw budowlanych. Sys-
tem bardzo szybko wypeni si treci i stanowi obecnie najbogatsze
rdo informacji o cenach materiaw budowlanych i usug.
TM
34
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Co sprawia, e przegroda dachowa spenia swoje funkcje i zachowuje
trwao na lata? Wysoka jako dachu jest wypadkow wielu elementw
skadowych, m.in. jakoci i wytrzymaoci materiaw izolacyjnych oraz po-
kryciowych zastosowanych wtrakcie budowy, jakoci wykonanych prac mon-
taowych, a take wytrzymaoci konstrukcji dachu. Materiay uyte do wy-
konania pokrycia powinny odpowiada wszelkimnormomzarwno technicz-
nym, jak i ekologicznym. Elementy skadowe systemu dachowego musz
by bezpieczne dla rodowiska. W trakcie uytkowania dachu do atmosfery
nie mog si przedosta adne substancje szkodliwe, rwnie w przypadku
jego uszkodzenia. Dobry dach musi by odporny na dziaanie wysokiej tem-
peratury, zapewniajc uytkownikom jak najwiksze bezpieczestwo. Wa-
nie tak ochron zapewniaj pyty izolacyjne Kingspan ThermaroofTR26
LPC/FM i TR27 LPC/FM produkowane przez firm Kingspan Insulation. S
to wysoce wydajne, atwe w montau, sztywne pyty z rdzeniem poliizocyja-
nurowym, popularnie okrelanymjako PIR. Produkt przeznaczony jest do da-
chwpaskich i najlepiej sprawdza si wwielkopowierzchniowych budynkach
przemysowych i budynkach uytecznoci publicznej.
Odporno ogniowa potwierdzona w badaniach
Pyty Thermaroof zostay poddane przez firm Kingspan Insulation te-
stom na odporno ogniow. Badania przeprowadzono w sowackim labo-
ratorium FIRES we wsppracy z Zakadem Bada Ogniowych warszaw-
skiego Instytutu Techniki Budowlanej. Prba palenia zmontowanego uka-
du zostaa przeprowadzona zgodnie z norm PN-EN 1365-2:2002 Bada-
nia odpornoci ogniowej elementw nonych. Stropy i dachy, na stano-
wisku badawczym przeznaczonym do bada elementw poziomych
pod obcieniem. Badanie prowadzi si przy oddziaywaniu poaru
od spodniej strony przekrycia wg standardowej krzywej nagrzewania tem-
peratura-czas. W celu przeprowadzenia wiarygodnych testw, w labora-
torium, mieszczcym si w sowackiej miejscowoci Batiovce, wykona-
no rzeczywisty model dachu o wymiarach 430 300 cm. Konstrukcja (patrzc
od gry) skadaa si z hydroizolacji (folii dachowej PVCRhenofol CVfirmy FDT
gruboci 1,2 mm), termoizolacji (pyt Kingspan Thermaroof TR26 LPC/FM
i Kingspan Thermaroof TR27 LPC/FM gruboci 2 50 mm), paroizolacji
(folii PE 0,2 mm) oraz blachy trapezowej o profilu 85A/0,75 mm S 320 G
firmy Ruukki. Dodatkowo, oprcz obcie staych wynikajcych z cia-
ru zastosowanych materiaw i zmiennych wynikajcych z przyjtej strefy
BEZPIECZNY DACH
W nowoczesnym budownictwie przemysowym dach peni wiele funkcji. Chroni budynek przed
opadami atmosferycznymi, ale rwnie przed stratami ciepa. Kolejn istotn funkcj, zwaszcza
w przypadku pokry dachowych o duych powierzchniach, jest ochrona przeciwpoarowa
budynku. Na dachach przemysowych o duej powierzchni przekrycie wykonywane jest
najczciej w ukadzie warstwowym.
WYSOKA ODPORNO
OGNIOWA (REI 30)
wiksze
bezpieczestwo
budynku
35
niegowej aby w peni odzwierciedli rzeczywiste warunki pracy takich
przekry przygotowana prbka zostaa dociona obcieniem techno-
logicznym o wartoci 0,25 kN/m
2
. Obcienie w postaci metalowych dys-
kw na stalowych prtach (fotografia 1) podwieszono od spodu konstrukcji.
Tak przygotowan prbk umieszczono w piecu testowym, montujc na
jej powierzchni 8 miernikw, ktrych zadaniem by pomiar temperatu-
ry w rnych miejscach konstrukcji. rednia temperatura na nagrzewa-
nej powierzchni wynosia 46,3 864,3 C. Dopiero przy tej temperatu-
rze, po 33 minutach od wystawienia materiaw na dziaanie ognia, badanie
zostao zakoczone z powodu pojawienia si pomienia na wierzchniej
stronie prbki. Osignity wynik pozwoli Zakadowi Bada Ogniowych ITB
na wystawienie badanemu przekryciu klasy odpornoci ogniowej REI 30,
co plasuje izolacje termiczne Kingspan Thermaroof TR26 LPC/FM
i Kingspan Thermaroof TR27 LPC/FM w cisej czowce pod wzgldem
ognioodpornoci. Na szczegln uwag zasuguje fakt, e zakoczenie ba-
dania zwizane byo z utrat szczelnoci badanej prbki na skutek defor-
macji blachy stalowej, a nie spalenia materiau izolacyjnego. Wspomniane
deformacje spowodoway tak due przemieszczenia pionowe (ugicia), e
rozerwaniu ulega warstwa hydroizolacyjna, tj. folia dachowa PVC. Jedno-
czenie due ugicia umoliwiy pomieniowi ognia przebicie si z wntrza
pieca na zewntrz, co wpyno na zakoczenie badania. Grna warstwa
izolacji, ktra nie ulega spaleniu, wci stanowia skuteczn barier ognio-
wo-termiczn.
Zakada naley, e w przypadku zastosowania ciszego materiau
izolacyjnego badanie zakoczyoby si wczeniej, gdy ciszy materia
mgby spowodowa wiksze ugicie pionowe znacznie wczeniej, ni mia-
o to miejsce w przypadku zastosowania lekkich pyt termoizolacyjnych
Kingspan Thermaroof.
Dlaczego warto zastosowa
PIR Kingspan Thermaroof?
Odporno na dziaanie ognia jest jedn z wielu zalet opisywanych pyt izo-
lacyjnych. Zakres temperaturowy ich stosowania waha si od -70 do +140 C.
Bez niepodanych efektw mog wytrzyma krtkotrwae dziaanie tem-
peratury do +250 C. W bezporednim kontakcie z ogniem, podczas ope-
racji wysokiej temperatury, na powierzchni materiau izolacyjnego tworzy
si czarna zwglina, ktra zapobiega dalszemu i gbszemu przenoszeniu
si ognia. W ten sposb warstwy materiau, jak i caego ukadu konstrukcyj-
nego pooone gbiej, s samoistnie chronione przed destrukcyjnym dzia-
aniem ognia i wysokiej temperatury. To z kolei poprawia stopie ogniood-
pornoci caej konstrukcji. Wykonana z PIR izolacja termiczna Kingspan
Thermaroof TR26 LPC/FM i Kingspan Thermaroof TR27 LPC/FM cha-
rakteryzuje si bardzo dobrym wspczynnikiem przewodnoci cieplnej
D
.
Dla TR26 LPC/FM wynosi on
D
= 0,022 [W/mK], za dla TR27 LPC/FM
waha si od
D
= 0,024 do 0,026 [W/mK], w zalenoci od gruboci.
W celu uzyskania wymaganego normowo poziomu U przegrody wystarczy
zastosowa niemal dwukrotnie mniejsz grubo izolacji ni w przypadku
tradycyjnych materiawtermoizolacyjnych. Zaleta, o ktrej wspomniano i kt-
rej nie sposb przeceni, to niewielka masa wynikajca z niskiej gstoci
objtociowej 32 kg/m
3
, blisko piciokrotnie niszej od tradycyjnych materia-
wizolacyjnych. To uatwia nie tylko transport i monta, ale take pozwala na
odchudzenie stalowej konstrukcji nonej projektowanego budynku. Kolej-
na zaleta materiaw termoizolacyjnych Kingspan z grupy Thermaroof,
to dua wytrzymao na ciskanie wynoszca 150 kPa, a wic trzy
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Fot. 1. Obcienie technologiczne
w postaci metalowych dyskw na
prtach podwieszone od spodu kons-
trukcji
36
razy wiksza ni tra-
dycyjnych materiaw
o strukturze wknistej.
To pozwala na swobod-
ne przemieszczenie si
po uoonych pytach
na dachu zarwno
w trakcie montau, jak
i podczas eksploatacji,
tj. okresowych przegl-
dw technicznych, usu-
wania niegu w okre-
sach zimowych i innych
pracach wymagajcych
swobodnego dostpu
do dachu. W przypadku
materiaw o strukturze
wknistej takie nasilenie
ruchu pieszego mogoby
spowodowa uszkodze-
nia grnych warstw ma-
teriau termoizolacyjne-
go, ktry pod wpywem
naciskw punktowych
deformuje si, powodu-
jc wielokrotnie uszko-
dzenia warstwy hydro-
izolacyjnej, skutkujce
przeciekami i obnieniemtermoizolacyjnoci caego ukadu. Wprzypadku pro-
duktw z grupy Kingspan Thermaroof takie ryzyko nie wystpuje. Due zna-
czenie przy pracach montaowych ma take uniwersalno zastosowania. Py-
ty izolacyjne Kingspan ThermaroofTR26 LPC/FM nadaj si do stosowania
z wikszoci mechanicznie zamocowanych jednowarstwowych membran pa-
roszczelnych PVC i EPDM, a pyty Kingspan Thermaroof TR27 LPC/FM
z wikszoci bitumicznych systemw wielowarstwowych. Pyty nie pyl pod-
czas montau. Co bardzo wane s bezpieczne dla zdrowia pracownikw
i nie wymagaj stosowania specjalistycznego sprztu ochronnego. Sztywny po-
liizocyjanurat (PIR) charakteryzuje si duym oporem dyfuzyjnym, jest odpor-
ny na przenikanie pary wodnej i absorpcj wody dziki strukturze komrek za-
mknitych. PIR jako materia termoizolacyjny zachowuje swoj efektywno
przez cay okres uytkowania budynku. Upywajce lata w aden sposb nie
obniaj ktregokolwiek z jego parametrw technicznych.
Jarosaw Grabowski
Technical Support Manager
Kingspan Insulation sp. z o.o.
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
PIR Kingspan Thermaroof
TM
TR26 LPC/FM
PIR Kingspan Thermaroof
TM
TR27 LPC/FM
Kingspan Insulation sp. z o.o.
ul. Przemysowa 20, 27-300 Lipsko, Polska
tel.: +48 (0) 48 378 31 18
fax: +48 (0) 48 378 13 30
e-mail:info.pl@insulation.kingspan.com
Kingspan i logo lwa s zarejestrowanymi
znakami towarowymi Kingspan Group plc
Thermaroof jest znakiem towarowym
Kingspan Group plc
MIDZYNARODOWE CERTYFIKATY,
POSIADANE PRZEZ PRODUKTY Z GRUPY
Kingspan Thermaroof
LPS 1181: Part 1
Certificate No. 388b
38
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
E
lastyczneuszczelnieniapokry dachwpochyych, czy-
li folie wstpnego krycia (FWK) pojawiy si na polskim
rynkunasamympocztkulat dziewidziesitychubie-
gegowieku. Pocztkowobyy towyczniezbrojonefo-
lie nisko paroprzepuszczalne sprowadzane na og z Niemiec,
a pniej rwnie w duych ilociach z Czech i Holandii. Do-
piero wpoowie lat dziewidziesitych rozpoczto ich produk-
cj w Polsce. Obecnie stosowane s prawie wycznie mem-
brany dachowe, czyli wysoko paroprzepuszczalne membrany
wstpnego krycia (MWK) pochodzce od producentw z caej
Europy, w tym rwnie z Polski. Wymieniam kraje pochodze-
nia, poniewa razemz FWKdocieray donas rnetechniki ich
ukadania zalene od kraju producenta lub dystrybutora. Wpo-
cztkowymokresie upowszechniy si metody stosowania po-
chodzce od niemieckich dystrybutorw. Ich instrukcje ukada-
nia byy proste, dotyczyy najwaniejszych miejsc na dachu
i stanowiy pierwsze rda informacji dla naszych dekarzy. Ni-
gdy jednak nie zawieray wszystkich niezbdnych wskazwek
potrzebnych do prawidowego uoenia folii na caym dachu.
Najczciej w instrukcjach byy omwione takie fragmenty da-
chu jak okap, kalenica, komin, kominki wentylacyjne i okna da-
chowe. Tylko wnielicznych dodatkowych materiaach informa-
cyjnych byy jeszcze omwione
kosze, szczyty i naroa dachu
wkilku wariantach. Sytuacj po-
prawiy materiay szkoleniowe
drukowane dla dekarzy przez
producentwpokrydachowych.
Najwiksze zasugi pooyli tu
producenci dachwek, tacy jak
Braas (rysunek 1), Creaton,
Rben, RuppCeramika, Wiekor
i inni. Ich materiay pokazyway
duowicej niinstrukcjedystry-
butorw FWK i MWK. Obecnie
sytuacja niewiele si poprawia;
jest tylkokilkuproducentwi dys-
trybutorw(spordkilkudziesi-
ciu), ktrzy maj dobrze przygo-
towane materiay informacyjne.
Wiedza o stosowaniu membran dachowych zawarta we
wszelkich informatorach jest bardzo zrnicowana, poniewa
pochodzi z wielu rde. Wpewnych szczegach istniej istot-
ne rnice midzy zasadami ukadania membran wymaganymi
wkrajuproducentaazasadami odpowiadajcymi warunkompa-
nujcymwnaszymkraju. Wynikatozarwnoz odmiennychtra-
dycji, jaki poziomwkulturytechnicznej. Najwikszejednakr-
nicewynikajz uwarunkowaklimatycznych. Oczywistejest, e
to co sprawdza si na poudniu, nie zda egzaminu na pnocy
Europy. Wiadomo, e polski klimat (tabela) charakteryzuje si
przedewszystkimduzmiennoci, ktrajest powodemzwik-
szenianegatywnegooddziaywaniawilgoci nabudynki i budow-
le. Jeeli wtechnice budowlanej nie uwzgldni si tego czynni-
ka, to moe to by powodem wielu bdw i strat.
Dobrym przykadem do przeanalizowania rnic w zalece-
niachstosowaniaMWKjest teoriadotyczcaklejeniazakadw
midzy kolejnymi pasmami membran ukadanych na dachach.
WwielukrajachstosujesiodpewnegoczasuMWKz paskiem
samoprzylepnymsucymdozaklejeniazakadwmidzy ko-
lejnymi ich pasmami. Nie zawsze jest to jednak zabieg celowy,
a czasami moe by wrcz szkodliwy.
Kiedy trzeba zakleja zakady
midzy pasmami MWK?
Zakady midzy pasmami membran wstpnego krycia
trzeba zakleja, gdy:
w dachu nie ma paroizolacji i MWK musi spenia rol
wiatroizolacji, czyli zabezpieczenia przed powstawaniem
przewieww;
jest niski kt nachylenia poaci i istnieje konieczno
podniesienia stopnia odpornoci caego pokrycia na opady
(szczelnoci);
zada tego inwestor (zleceniodawca).
Wynika z tego, e w przypadku typowych dachw pochy-
ych o klejeniu MWK w duej mierze decyduje obecno pa-
roizolacji w przegrodzie dachowej. Jeeli paroizolacja jest, to
wwczas MWK nie musi by klejona, a jeeli jej nie ma, to
MWK naley uoy tak, aby stanowia szczeln powok za-
bezpieczajc przed przewiewami.
W krajach pooonych po poudniowej i zachodniej stronie Alp
wzasadzieniemapocoukadaparoizolacji wtypowychbudynkach
mieszkalnych. WPolsce natomiast stosuje si je bardzo czsto mi-
mo nieustannej dyskusji teoretykwo zasadnoci tego rodzaju po-
wokwdachachbudynkwmieszkalnych. Paroizolacjajest potrzeb-
na ze wzgldu na zagroenia wynikajce z obecnoci duych iloci
pary wodnej, pochodzcej z mokrych technologii budowlanych,
wokresiewysychaniabudynkworazzwilgotnegopowietrza(tabe-
la).Ztegofaktuwynikapodstawowyargumentprzemawiajcyzasto-
sowaniemparoizolacji. Skoro jednak paroizolacje s powszechnie
stosowane, tojedenzpodstawowychpowodwklejeniazakadw
midzy pasmami MWK przestaje by zasadny. Wzwizku z tym
wieleosbwycigniewniosek, emoejest tozabiegniepotrzeb-
ny, aleulepszajcydachi niczemunieszkodzcy. Nicbardziej myl-
nego. Istnieje wiele powodw, dla ktrych sklejenie zakadw
midzy pasmami MWKmoe by wad wdachu. * Marma Polskie Folie
Czy klei zakady membran
wstpnego krycia?
mgr in. Krzysztof Patoka*
Rys. 1. Naroe dachu z prawi-
dowo uoon nisko paroprze-
puszczaln foli wstpnego
krycia. Wnarou folia jest wy-
winita na specjalne listwy (po-
ziom kontraty), tak aby stwo-
rzy wylot dla powietrza wen-
tylujcego termoizolacj
Wilgotno powietrza atmosferycznego w Polsce
(wg atlasu klimatu Polski)
Miesic stycze luty marzec kwiecie maj czerwiec
Wilgotno
wzgldna 85% 85% 80% 75% 70% 70%
Miesic lipiec sierpie wrzesie padziernik listopad grudzie
Wilgotno
wzgldna 75% 75% 80% 90% 90% 90%
39
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Przeciwwskazania do klejenia zakadw
midzy pasmami MWK
Przy starannym przeanalizowaniu sposobw ukadania
MWK oraz specyfiki ich dziaania w polskim klimacie okazu-
je si, e jest wiele powodw, aby nie zakleja zakadw
membran wstpnego krycia. Po pierwsze, jest to due utrud-
nienie dla dekarzy, poniewa:
nie mona wykorzysta zakadwdo reperacji uszkodze
membrany (rysunki 3 i 4), a jest ona konieczna na kadym
dachu z wielu powodw, rwnie niezalenych od dekarzy;
paski klejce przeszkadzaj w trakcie ukadania MWK
w trudnych miejscach dachu, tam gdzie trzeba uoy kilka
warstw membrany, tzn. w koszach, wok kominw i innych
murowanych elementw itp;
zaklejony zakad utrudnia lub uniemoliwia dobre wyko-
nanie rynienek osonowych z membrany (rysunek 5);
paski tamy samoprzylepnej zwikszaj niepotrzebnie
pracochonno (tam samoprzylepn trzeba uaktywni,
zdejmujc pasek osonowy i docisn wpowietrzu bez pod-
parcia).
Po drugie, klejenie zwiksza szans powstania skroplin
w zimnych i wilgotnych okresach roku (tabela). Wielu deka-
rzy zna przypadki, w ktrych dach mia wbudowane dwa ro-
dzaje MWK. Te poacie, na ktrych uoono MWK bez za-
klejonych zakadw, duo szybciej wysychay ni te z zakle-
jonymi zakadami. Ujawniaa to skroplina powstajca na za-
klejonych poaciach i jej brak na ssiednich niezaklejonych.
Zjawisko to jest logicznym nastpstwem braku przewiewu,
ktry na etapie wysychania budynku o nieocieplonymdachu
jest korzystny, poniewa przyspiesza wysychanie, intensy-
fikujc wymian powietrza midzy poddaszema atmosfer.
Nieukoczone dachy bez termoizolacji s konstrukcjami
otwartymi i atwo wymieniajcymi powietrze z atmosfer.
Natomiast ich uszczelnienie, przez zaklejenie zakadw,
uniemoliwia prawie cakowicie t wymian. Pouoeniuter-
moizolacji na styk z MWKsytuacja si zmienia: szczelno
caego pokrycia wzrasta, poniewa wiatr nie moe wywoa
falowania membrany wypchnitej do gry przez wen skaln
lub szklan (w dachach o poddaszu mieszkalnym).
Z przedstawionych informacji wynika, e w naszym klimacie
nie warto zakleja zakadw, gdy uoona jest paroizolacja, kt-
rwartostosowa rwnie dlatego, elepiej speniafunkcjewia-
troizolacji niMWK. Uszczelnie-
nie dachu przed przewiewami
jest atwiejsze do wykonania od
strony poddasza ni z zewntrz
za pomoc MWKz wielu powo-
dw. MWK jest materiaem su-
cymgwniedouszczelnienia
pokryciazasadniczegoi wzwi-
zkutymjej uoeniepodlegaza-
sadomwynikajcymz tej funkcji
(suebnej wobecpokrycia). Do-
datkowe dziaania uszczelnia-
jce s utrudnieniem, poniewa
na dachu jest niebezpiecz-
nie, wietrznie i za gorco albo
za zimno, aby to dobrze zrobi.
Rys. 3. Naprawa membran
wstpnego krycia od wew-
ntrz, bez zdejmowania
pokrycia, jest moliwa dzi-
ki wkadkom z przycitej
membrany, wsuwanymwzak-
ad midzy dwoma jej pa-
smami. Czsto uszkodzenia
membran powstaj ju
po zakoczeniu prac dekar-
skich
Rys. 4. Wkadka powinna mie
tak dugo, aby zakrywaa otwr
od gry od strony pokrycia. Trze-
ba j przyklei tamami samoprzy-
lepnymi. Dobrze jest rwnie za-
klei otwr od rodka. W tym celu
(w czasie naprawy) trzeba woy
wzakaddesk, ktrabdzie stano-
wia podpor
Rys. 5. Kadinstalacj przecho-
dzcprzez membranywstpne-
go krycia trzeba osoni rynien-
k odprowadzajc skropliny
i przecieki poza rejon przej-
cia. Rynienk najlepiej wyko-
na, wkadajc j pod najbliszy
zakad i zamocowa do kontrat
O paroizolacjach
Oprcz znanej i podstawowej funkcji ograniczania (lub blo-
kowania) dopywu pary wodnej do termoizolacji i konstrukcji da-
chu, paroizolacje zapobiegaj powstawaniu gronego zjawi-
ska przewiewu. Prawidowe zamontowanie kadego typu pa-
roizolacji zapobiega ucieczce ciepa przez przewiewanie (przez
powstanie przewiewu). Nawet bardzo ma szczelin w dachu
moe uciec bardzo duo ciepa, poniewa rnica temperatu-
ry wsezonie grzewczympowoduje due rnice cinienia i po-
wstawanie gwatownych przepyww powietrza. Przewiew jest
oczywicie najgroniejszy na dachu z foli wstpnego krycia,
gdzie szczelina wentylacyjna pod foli umoliwia atwy prze-
pyw powietrza przez nieszczelnoci w termoizolacji. W dachu
z membran doskonale osaniajc termoizolacj powstawanie
przewieww jest moliwe tylko w kilku newralgicznych miej-
scach. Dotyczy to pocze z murami i przej rnych insta-
lacji przez membran i pokrycie dachu (rysunek 2). Szpary
w dachu umoliwiajce powstawanie przewieww s bardzo
grone nie tylko dlatego, e
wywiewane jest ciepe powie-
trze. Podczas przepywu scha-
dzajcego si gwatownie po-
wietrza skrapla si w szybkim
tempie para wodna, ktra zbie-
rajc si w maej przestrzeni,
powoduje powstanie zaciekw
lub zawilgocenie termoizolacji.
Wilgotna termoizolacja traci
swoje waciwoci i obszar
zimna moe si znacznie roz-
szerzy dziki temu naoeniu
si zjawisk. Znane s przypad-
ki powstania oblodzenia we-
wntrz dachu na skutek prze-
wieww (najczciej w nowo
wybudowanych domach). Zte-
go m.in. powodu bardzo wane jest szczelne ukadanie paro-
izolacji. Powodw jest jednak wicej. Wynika to z aktywnoci
pary wodnej, ktra bardzo dobrze penetruje wszelkie szczeli-
ny i przypadkowe otwory. Nawet przez najmniejsz szczelin
potrafi przedosta si do wntrza termoizolacji i wypeni j
w szerokim otoczeniu nieszczelnoci. Z tych dwch powodw
naley starannie zakleja zakady poszczeglnych pasmparo-
izolacji oraz stosowa specjalne techniki czenia jej z murami.
Rys. 2. Takdziaaj przewiewy:
przez szczeliny przepywa cie-
pe i wilgotne powietrze z wn-
trza dachui wtrakcie schadza-
nia pozbywa si pary wodnej,
ktra skrapla si, tworzc za-
wilgocenie lub szron (zim)
40
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
N
ajwikszy wpyw na stabiln
jako w trakcie eksploatacji
wyrobw hydroizolacyjnych
produkowanych z uyciemas-
faltu budowlanego ma odporno na
starzenie. Czas starzenia asfaltu jest
trudny do jednoznacznego okrelenia.
Zaley on m.in. od rodzaju i gatunku
uytego lepiszcza oraz warunkweks-
ploatacji, np. w przypadku asfaltw
twardych stosowanych w tradycyjnych
papowych pokryciach dachowych, ich
trwao bez konserwacji wynosi 4 5
lat. Czas starzenia eksploatowanych
w podobnych warunkach wyrobw hy-
droizolacyjnych wykonanych z uyciem
asfaltw modyfikowanych elastome-
remSBS jest znacznie duszy. Produ-
cenci pap polimeroasfaltowych udzie-
laj na swoje wyroby wieloletniej gwa-
rancji trwaoci, wwikszoci przypad-
kw10 15 lat. Jednak precyzyjna od-
powied na pytanie o rzeczywist trwa-
o dachowej papy polimeroasfalto-
wej jest bardzo trudna. Z moich bada
i obserwacji wynika, e w wielu przy-
padkach faktyczna trwao pokrycia
papowego jest dusza, ale w niekt-
rych wyranie krtsza od deklarowa-
nej przez producenta. W miar precy-
zyjn odpowied na postawione pytanie
mog da jedynie badania laboratoryj-
ne. Wartykule przedstawi waniejsze
metody badania starzenia papy stoso-
wane w ostatnich kilkunastu latach
w Europie.
Starzenie asfaltu
Starzeniem nazywamy zmiany, ja-
kie zachodz wraz z upywem czasu
w skadzie i strukturze chemicznej
asfaltu, prowadzce do zwikszenia
jego twardoci i kruchoci. Wyrnia
si dwa etapy starzenia asfaltu:
starzenie krtkotrwae, zwane tak-
e starzeniem technologicznym; za-
chodzi podczas produkcji i ukadania
materiaw hydroizolacyjnych; asfalt
poddawany jest krtkotrwaemu dziaa-
niu wysokiej temperatury;
starzenie dugotrwae, zwane take
starzeniem eksploatacyjnym; w przy-
padku pokry papowych decydujcy
wpyw na jego przebieg maj warunki
klimatyczne.
Gwnymi czynnikami powoduj-
cymi starzenie asfaltu s:
dziaanie promieniowania podczer-
wonego; powoduje ulatnianie si z as-
faltu zwizkwlotnych (gwnie aroma-
tycznych). Efektem tego jest zmiana
wewntrznej struktury koloidu oraz
skurcz, objawiajcy si powstawaniem
rys i pkni;
dziaanie promieniowania ultrafio-
letowego; powoduje cyklizacj wglo-
wodorw, a nowo powstae wglowo-
dory wielkoczsteczkowe charaktery-
zuj si m.in. znaczn kruchoci;
starzenie fizyczne (tiksotropowe);
zachodzi, gdy ukad koloidalny polime-
roasfaltu znajduje si w bezruchu
i wraz z upywem czasu zwiksza sto-
pie jego usztywnienia, skutkujc
przejciem lepiszcza ze stanu spry-
sto-lepkiego w stan sprysto-kruchy;
starzenie fizykochemiczne; jest
efektem obecnoci w masie powoko-
wej papy duej iloci (do 40%) wype-
niacza mineralnego w postaci mczki
(np. wapiennej, pyw dymnicowych)
lub drobnego piasku. Wymienione
skadniki mineralne zawieraj wswoim
skadzie ladowe iloci rnych metali
(m.in. elaza, tytanu, wanadu, manga-
nu, niklu i chromu). S one zdolne do
katalizowania proceswutleniania i po-
limeryzacji wglowodorw wchodz-
cych w skad asfaltu. Intensywno
omawianych reakcji ulega znacznej
multiplikacji, zwaszcza pod wpywem
wysokoenergetycznej skadowej pro-
mieniowania sonecznego ultrafioletu.
Metody bada
starzeniowych
Popularne badania starzeniowe as-
faltu takie jak TFOT (Thin Film Oven
Test), RTFOT (Rolling Thin Film Oven
Test starzenie technologiczne) czy
nawet badanie PAV (Pressure Ageing
Vessel starzenie eksploatacyjne) s
niewystarczajce, aby w peni oceni
odporno dachowych pokry papo-
wych na dugotrway wpyw czynnikw
atmosferycznych. Naley pamita, e
wymienione badania asfaltu zostay
opracowane gwnie pod ktem anali-
zy jego zachowania w nawierzchniach
drogowych. Specyfika produkcji, uka-
dania i eksploatacji asfaltowych wyro-
bw hydroizolacyjnych jest jednak od-
mienna.
Od wielu lat podejmowane byy r-
ne prby opracowania w miar prostej
i przede wszystkim skutecznej proce-
dury laboratoryjnego starzenia wyro-
bw papowych. Na pocztku domino-
waa koncepcja, e jedynym naprawd
skutecznym czynnikiem starzcym jest
czas. W 1994 r. francuska firma Siplast
(obecnie wchodzca w skad koncernu
ICOPAL), po 20 latach eksploatacji zde-
montowaa jedno z pierwszych na wie-
ciepokry dachowych wykonanychz po-
limeroasfaltowej papy modyfikowanej
SBS. Uzyskane wyniki bada porw-
nawczych potwierdziy znakomite, sta-
bilizujce proces starzenia, dziaanie
na asfalt elastomeru SBS. Podobne ba-
dania przeprowadzio w 1996 r. holen-
derskie Biuro Dak Advies B. V. (BDA).
Badano prbki papy modyfikowanej
SBSpobrane z 18 dachwwBelgii, Ho-
landii, Francji i Niemczech. Do bada
wybrano dachy, na ktrych pokrycia eks-
ploatowane byy 8 20 lat. Stwierdzono
oglnie dobry stan wierzchnich warstw
pokrycia. Badania wytrzymaoci na roz-
dzieranie wykazay, e dla pap na osno-
wach poliestrowych wytrzymao po
20 latach eksploatacji praktycznie nie
ulega zmianie. Papy wykonane na
osnowach z welonu szklanego wykazy-
way niewielkie spadki wytrzymaoci
na rozdzieranie.
Jednak badanie starzenia materiau
budowlanego w czasie rzeczywistym
charakteryzuje si du subiektywno-
ci i ma odtwarzalnoci, a wdodat-
ku trwa zbyt dugo. W pierwszej poo-
wie lat dziewidziesitych XXw., wra-
mach bardzo wtedy ostrego sporu
* Politechnika Poznaska
Badanie starzenia pap
a trwao pokry
dr hab. in. Krzysztof Zieliski*
41
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
na temat: jakie papy s lepsze? Czy te,
do ktrych produkcji uyto asfaltu mo-
dyfikowanego SBS czy APP (plasto-
mer ataktyczny polipropylen), Du-
czyk Tommy Bunch-Nielson wykona
seri bada starzeniowych pap wyko-
nanych przy uyciu asfaltu SBS i APP.
Badanie polegao na okreleniu wytrzy-
maoci na rozerwanie dwch paskw
papy szerokoci 50 mm.
Schemat przeprowadzenia badania
przedstawiono na rysunku 1. Bada-
na bya odporno na starzenie rne-
go typu pocze pap wykonanych
przy uyciu asfaltwAPP, SBSoraz tra-
dycyjnych. Uzyskane wyniki bada
przedstawiono wtabeli. Wskazay one,
e najsilniejsze i najbardziej odporne
na starzenie termiczne jest zcze SBS
SBS, a najsabsze i najmniej odpor-
ne zcze SBS APP. Papy wykonane
przy uyciu asfaltw APP praktycznie
nie s ju stosowane, jednak wynika-
jcy z omawianego badania wniosek:
nigdy nie czy na jednym dachu pa-
py SBS z APP, jest nadal aktualny.
W ramach tego samego programu ba-
dawczego wykonane zostay badania
zginania paskw papy na walcu red-
nicy 30 mm, po 4 i 12 tygodniach sta-
rzenia w temperaturze 70 C. Wyniki
bada przedstawione na rysunku 2 wy-
kazay, e papa wykonana przy uyciu
asfaltu SBS w miar starzenia pogar-
sza odporno na powstawanie rys
w stopniu nieznacznym, zaledwie
o ok. 7,5%, natomiast z zawartoci
APPpo 12 tygodniach starzenia pogor-
szya odporno na powstawanie rys
o prawie 40%.
W poowie lat dziewidziesitych,
wraz z umasowieniem si stosowania
pap polimeroasfaltowych, nastpia zna-
czcaintensyfikacjaposzukiwaoptymal-
nej metody starzenia pap pokryciowych.
Przyjtowtedy(stosowanytakeobecnie)
standard starzenia papy w 70 C, jako
maksymalnej temperaturze eksploata-
cyjnej wystpujcej w rednich szero-
kociach geograficznych na powierzch-
ni pokrycia dachu. Zebrane dowiad-
czenia pozwoliy na wprowadzenie swo-
jego rodzaju przelicznikwstarzenia la-
boratoryjnego na rzeczywiste. Najcz-
ciej przyjmowano (i jest to aktualne
obecnie), e 3 miesice (okrelane ja-
ko 12 tygodni) odpowiada wczasie rze-
czywistym 10-letniej eksploatacji papy
na dachu.
W kocu lat dziewidziesitych
niemiecka firma Mogat przedstawia
wyniki przeprowadzonych w swoim la-
boratoriumzakadowymtestwstarze-
niowych pap wykonanych przy uyciu
asfaltw modyfikowanych SBS. Prb-
ki papy przez 8 miesicy przechowy-
wano wtemperaturze 70 C. Porwny-
wane byy zmiany wczasie temperatu-
ry miknienia oraz temperatury amli-
woci wg Fraassa (rysunek 3). Na po-
cztku testu rnica pomidzy tempe-
ratur miknienia a temperatur amli-
woci (T
PiK
-T
Fr
) wynosia ok. 170 C.
Po 3 miesicach testu (10 lat starzenia
rzeczywistego) 140 C, a po 6 miesi-
cach (20 lat starzenia rzeczywistego)
ju tylko 120 C. Analiza wykresw
przedstawionych na rysunku 3 wskazu-
je, e najszybsze pogarszanie si cech
fizykomechanicznych papy nastpuje
pomidzy 5 a 12 rokiem eksploatacji.
W 2004 r. niemiecka firma Phenix
ocenia trwao swoich pap z grupy
Resitrix na podstawie odpornoci two-
rzonego przez ni zcza z podoem
na cinanie po 28 dniach starzenia ter-
micznego w 80 C. Zaoono, e za-
rwno przed, jak i po starzeniu odpor-
no zcza na cinanie nie powinna
by mniejsza ni 700 N. Badane papy
speniy ten warunek.
Rys. 1. Sposb wykonywania badania siy
przylegania dwch warstw papy sklejo-
nych lepikiemlub zgrzanych, po 90 dniach
starzenia w temperaturze 20 oraz 70 C
Wytrzymao na rozerwania dwch paskw papy szerokoci 50 mm po
starzeniu termicznym
Rodzaj Wytrzymao na rozrywanie [N] Wytrzymao na rozrywanie [N]
warstw warstw sklejonych asfaltem warstw zgrzewanych
oksydowanym
po po 90 dniach po 90 dniach po po 90 dniach po 90 dniach
24 h w temp. 20 C w temp.70 C 24 h w temp. 20 C w temp.70 C
SBS/SBS 170 170 60 > 200 >200 >200
Asfalt
oksydowany/SBS 110 110 60 >100 >100 25
Asfalt oksydowa-
ny/asfalt oksydo-
wany 80 80 50 75 75 25
Asfalt
oksydowany/APP 60 0 0 55 0 0
SBS/APP 50 0 0 80 40 10
APP/APP 0 0 0 60 40 20
Rys. 2. Wyniki badania zginania paskw
papy na walcu rednicy 30 mm, po 4 i 12 ty-
godniach starzenia w temperaturze 70 C
Rys. 3. Wpyw starzenia asfaltu modyfiko-
wanego SBS przez 8 miesicy w tempera-
turze 70 C na zmian temperatury amli-
woci (a) i miknienia (b). Trzy miesice
starzenia przyspieszonego odpowiadaj
ok. 10-letniemu starzeniu naturalnemu
(wg danych firmy Mogat)
a)
b)
42
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Obecnie stosowana
metoda starzenia
Wprowadzona przed kilkoma laty,
obowizujca take w Polsce, norma
zharmonizowana (PN-EN 13707:2006
Elastyczne wyroby wodochronne.
Wyroby asfaltowe na osnowie do po-
kry dachowych. Definicje i waci-
woci) ujednolicia w skali europejskiej
zasady termicznego starzenia wyro-
bw papowych. Zgodnie z zawartymi
wniej zaleceniami, warstwy wierzchnie
asfaltowych pokry dachowych powin-
ny by poddane badaniu odpornoci
na sztuczne starzenie. Norma doty-
czy wyrobw asfaltowych na osno-
wie przeznaczonych do pokry dacho-
wych jako warstwy wierzchnie i pod-
kadowe. Badanie naley wykonywa
zgodnie z wymaganiami zawartymi
w PN-EN 1296:2002 Elastyczne
wyroby wodochronne. Wyroby asfalto-
we, z tworzyw sztucznych i kauczuku
do pokry dachowych. Metoda sztucz-
nego starzenia przez dugotrwae
dziaanie podwyszonej temperatury.
Zgodnie z t norm, sztuczne starze-
nie papy polega na 12-tygodniowym
dziaaniu podwyszonej temperatury
(70 2 C). Prbki papy naley przecho-
wywa w pozycji poziomej, w suszarce
wentylowanej powietrzemwtaki sposb,
aby ich grna powierzchnia bya podda-
wana dziaaniu powietrza. Dolna po-
wierzchniawyrobupowinnaby umiesz-
czona na antyadhezyjnym cigym pod-
ou (np. papierze silikonowanym).
Po zakoczeniu badania, a przed wyko-
naniemoceny kocowej, prbki powinny
by przetrzymywane przez co naj-
mniej 24hwtemperaturze232Ci wil-
gotnoci wzgldnej 50 10%.
Wwikszoci firmprodukujcych
papy przyjto, e dla wyrobw mo-
dyfikowanych SBS parametremsta-
rzeniowym jest gitko, a dla pap
zgrzewalnych oraz tych z dodatkiem
SBS odporno na spywanie. Wy-
mienione parametry powinny mieci
si wzakresie deklarowanej przez pro-
ducenta tolerancji. Najczciej przyj-
mowana jest tolerancja:
dla gitkoci po starzeniu -205 C;
dla spywnoci +10010 C.
Wcelu okrelenia gitkoci wniskiej
temperaturze naley wstpnie, oddziel-
nie dla grnej oraz dolnej powierzchni
papy, okreli (badajc prbki po ka-
dej zmianie temperatury o 6 C) zakres
zginania. Waciwe badanie gitkoci
wykonuje si co 2 C dla zestawu pi-
ciu prbek. Badanie wykonuje si do
momentu, kiedy co najmniej 4 prbki
z kadego zestawu dadz wynik pozy-
tywny.
Graniczna odporno na spywanie
odpowiada (oddzielnie dla grnej i dol-
nej powierzchni papy) przemieszcze-
niu si masy asfaltowej o 2 mm. Bada-
nie wykonuje si dla trzech prbek.
Graniczn spywno okrela si dla
grnej i dolnej powierzchni wyrobu od-
dzielnie przez zastosowanie liniowej in-
terpolacji otrzymanych wynikw. Ruty-
nowe pomiary starzenia termicznego
produkowanych pap rozpoczo, jako
jedno z pierwszych wPolsce, laborato-
rium zakadowe firmy ICOPAL S.A.
w Zduskiej Woli.
Podsumowanie
Udzielane przez producentwwie-
loletnie gwarancje na papy polime-
roasfaltowe zaowocoway u wielu
wacicieli i uytkownikw budyn-
kw przekonaniem, e nareszcie
o dachu mona zapomnie. Jest to
przekonanie cakowicie bdne.
Dach, szczeglnie paski, jest elemen-
tem budynku w najwikszym stopniu
naraonym na uszkodzenia spowodo-
wane dziaaniem rnego rodzaju
czynnikw zewntrznych. I to one
gwnie, a nie teoretyczna odporno
papy na dziaanie promieniowania so-
necznego, warunkuj faktyczn jego
trwao. Przy braku odpowiedniego
dozoru, drobne pocztkowo uszkodze-
nia mog si powikszy i w efekcie
doprowadzi do utraty szczelnoci da-
chu. Trwao i odporno na sta-
rzenie pokry papowych nowej ge-
neracji nie zwalniaj wic ich uyt-
kownikw od obowizku ich syste-
matycznych przegldw oraz ko-
niecznoci wykonywania drobnych
napraw.
Waciwociami wyrobu, ktre
powinny by okrelone przed oraz
po procesie sztucznego starzenia,
s alternatywnie do wyboru przez
producenta:
gitko w niskiej temperaturze,
badana wg PN-EN 1109:2001 Ela-
styczne wyroby wodochronne. Wyro-
by asfaltowe do izolacji wodochron-
nej dachw. Okrelanie gitkoci
w niskiej temperaturze;
odporno na spywanie w pod-
wyszonej temperaturze, badana wg
PN-EN1110:2001 Elastyczne wyro-
by wodochronne. Wyroby asfaltowe
do izolacji wodochronnej dachw.
Okrelanie odpornoci na spywanie
w podwyszonej temperaturze.
Fach na Dach
25 maja ruszya czwarta edycja
konkursu dla dekarzy Fach na Dach,
ktry trwa do 15 listopada 2009 r.
Organizatorem konkursu jest firma
FAKRO.
Skada si on z dwch etapw.
W pierwszym, ktry trwa do 31 lipca
br., nagrod jest wyjazd na mecz re-
prezentacji Polski ze Soweni, ktry
odbdzie si w Lublanie, a w dru-
gim, trwajcym do 15 listopada br.,
rekreacyjny pobyt w hotelu Activa
w Muszynie.
Zadanie konkursowe polega na za-
montowaniu jak najwikszej liczby pre-
miowanych okien FAKRO, a wic okien
typu FTS, FTS-V, FTP-V, FTP-W, PTP,
PTP-V, FTT, FTL/D, FTL/D-W, BDL,
BVL, BXL, FTH-V, FPP, FPP-W, PPP,
FTP-V Electro, FTP-W Electro, FDH
oraz wyazu FWP i/lub membran da-
chowych typu EUROTOP L2,
EUROTOP N15, EUROTOP N35,
EUROTOP S4, EUROTOP S65 oraz
zdobyciu jak najwikszej liczby punktw.
Wicej informacji o konkursie na
www.fakro.pl/fachnadach.php.
43
W
artykule przedstawiono wy-
niki bada odpornoci koro-
zyjnej omiu powok orga-
nicznych powszechnie sto-
sowanych na pokrycia dachowe. Po-
woki te nakadane wsposb cigy sta-
nowiy zabezpieczenie ocynkowanych
blach stalowych. Blachy dachowe nara-
one s na rnego rodzaju czynniki,
ktre powoduj zmian ich waciwoci
i zmniejszenie odpornoci korozyjnej.
Do tych czynnikw nale m.in.:
zmienna temperatura od -20 C
w zimie do nawet +80 C w lecie
(w czasie penego nasonecznienia);
promieniowanie UV;
wilgotnopowietrzaod30%do90%;
erozja spowodowana oddziaywa-
niem opadw i pyw przenoszonych
przez wiatr;
zanieczyszczenia charakterystycz-
ne dla danego obszaru i substancje
agresywne, np. rodowisko morskie,
kwane deszcze (spowodowane emi-
sj czynnikw korozyjnych powstaj-
cych wprocesach produkcyjnych, m.in.
gazy, aerozole kwane);
opady (deszcz, grad, nieg).
W celu okrelenia odpornoci po-
wok na dziaanie niektrych z tych
czynnikw poddano je badaniom sta-
rzeniowym w komorze wilgotnocio-
wej, komorze solnej i komorze UV.
Po kadym okresie starzeniowym po-
rwnywano ich waciwoci do waci-
woci sprzed tego okresu.
Badane powoki
Powokami organicznymi powlekane
byy stalowe blachy paskie, ocyn-
kowane ogniowo, gruboci cynku
17 25 m. Badaniu poddano powoki:
poliester standard, poliester mat, poli-
uretan, poliuretan mat, plastisol, polie-
ster HB(wszystkiez nich byy koloru br-
zowego), PVDF (szary) i PVDF HB(nie-
bieski). Producenci deklaruj rne wa-
ciwoci poszczeglnych powok i reko-
menduj je do rnego zastosowania.
Powoki poliestrowe s najmniej ze
wszystkich powok odporne na powienie
i uszkodzenia mechaniczne. Powoka
poliestrowa wystpuje w dwch rodza-
jach: poliester standard (grubo powo-
ki ok. 25 m) oraz poliester mat (udosko-
nalona wersja powoki poliestrowej, kt-
rej grubo jest wiksza o 10 m). Po-
woka matowa jest bardziej odporna
na promieniowanie UVni jej odpowied-
nik z poyskiem. Dostpna jest rwnie
powoka wykonana z poliestru typu high
build, wktrej grna cz zawiera ziar-
na polimerowe, zapewniajce dodatko-
w odporno na zarysowanie i uszko-
dzenia mechaniczne.
Powoki poliuretanowe powstay
na bazie poliuretanu z dodatkiempolia-
midu. Poliuretan zapewnia du odpor-
no na cieranie, a poliamid popra-
wia waciwoci polizgowe podczas
profilowania. Minimalna grubo tych
powok to 50 m. Powoki poliuretano-
we, podobnie jak poliestrowe, mog
by matowe i z poyskiem. Wykazuj
dobr odporno na dziaanie wysokiej
temperatury i promieniowania UV.
Plastisol jest powok grubowar-
stwow (powyej 100 m), bazujc
na polichlorku winylu. Charakteryzuje
si odpornoci na utrat koloru i po-
ysku oraz wykazuje du wytrzyma-
o na dziaanie niskiej temperatury.
PVDF to powoka, ktrej baz stano-
wi polifluorek winylidenu. Jest ona od-
porna na dziaanie promieniowania UV
oraz wysok temperatur. Standardo-
wa grubo tej powoki to 25 35 m.
Polecana jest do stosowania w trud-
nych warunkach atmosferycznych (kli-
macie nadbrzenym lub umiarkowa-
nym przemysowym). Odmian powo-
ki PVDF jest powoka PVDF HB, ktrej
grubo jest wiksza o 40 m.
Program i metody bada
Badania wykonano w Laboratorium
Materiaw Budowlanych, ktre wcho-
dzi w skad Zespou Laboratoriw Ba-
dawczych ITB akredytowanych przez
PCA. Metody badawcze s zgodne
z obowizujcymi normami i procedu-
rami Instytutu Techniki Budowlanej.
Opisane powoki poddano nastpuj-
cym badaniom:
gruboci powok organicznych
i metalicznych zgodnie z norm
PN-EN ISO 2808:2008 met. 7C (gru-
bo powok organicznych); oraz
PN-EN ISO 2178:1998 (grubo po-
wok metalicznych);
barwy zgodnie z PN-ENISO7724,
przyrzdemfirmy X-Rite; wykonano po-
miary wsprzdnych barwy w prze-
strzeni CIE 1976 (L*, a*, b*), ktre po-
suyy do obliczenia rnicy barwy mi-
dzy prbk przed badaniami starzenio-
wymi i po badaniach starzeniowych;
poysku zwierciadlanego zgodnie
z norm PN-EN ISO 2813, poyskomie-
rzem firmy Zehnter (20, 60, 85). Po-
ysk zwierciadlany jest to stosunek stru-
mieni wietlnych odbitych zwierciadla-
nie od prbki i powierzchni szklanej
owspczynnikuzaamaniawiata1,567
w okrelonym kcie rozwarcia szczeliny
obrazu rda wiata i odbiornika;
rezystancji powok za pomoc
elektrochemicznej spektroskopii
impedancyjnej wykonano zgodnie
z Procedur Badawcz ITB LO-017
wydanie 3, 2000 r. Sprzt pomiarowy:
Atlas 9121, oprogramowanie firmy
Atlas Solich, parametry badania:
powierzchnia stykajca si z elektro-
litem to 4,5 cm
2
;
roztwr elektrolitu:
zakres czstotliwoci: od 0,1 Hz do
100 000 Hz;
amplituda sygnau pobudzajcego:
100 mV;
ukad dwuelektrodowy: elektroda ba-
dana blacha stalowa ocynkowana
z powok organiczn oraz przeciwe-
lektroda siatka platynowa;
wkomorze solnej ATLASzgodnie
z norm PN-EN ISO 9227. Parametry
badania:
temperatura rozpylanej solanki 37 C;
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
Odporno korozyjna
powok organicznych na blachach
stalowych ocynkowanych
mgr in. Magdalena Rolbiecka*
rednia szybko zbierania dla po-
ziomej powierzchni zbierania 80 cm
2
to 1,5 ml/h 0,5 ml/h;
stenie chlorku sodu (roztwr zbie-
rany) to 50 g/l 5 g/l;
pH (roztwr zbierany): od 6,5 do 7,2.
Krawdzie prbek przed badaniami
w komorze solnej zostay zabezpieczo-
ne parafin. Prbki ogldano raz wtygo-
dniu. Po 672 h na niektrych prbkach
wystpiy spcherzenia i prbki te usu-
nito z komory. Pozostae pozostawiono
w atmosferze mgy solnej do 1000 h;
w komorze wilgotnociowej
zgodnie z norm PN-EN ISO 6270.
Prbki poddano badaniu starzeniowe-
mu na 1000 h. Parametry badania:
temperaturapodgrzewanej wody40C;
temperatura zewntrzna 23 C;
temperatura nad zwierciadem cie-
czy (na badanej prbce) 37 C;
w komorze UV zgodnie z norm
PN-EN ISO 4892, przy uyciu komory
ATLAS UV2000. Cykle badawcze:
4 h nawietlania wiatem UV;
4 h kondensacji wilgoci (bez udziau
promieniowania UV).
Warunki:
nawietlanie natenie promienio-
wania 1,10 W/m
2
; temperatura 60 C;
kondensacja brak promieniowa-
nia; temperatura 40 C.
Lampy stosowane do badania: UVA-
- 340 SUNLAMP(dugo fali 340 m).
Czas badania: 2000 h.
czne napromieniowanie prbek
przy nateniu 1,10 W/m
2
wynioso
3,96 MJ = 39 600 000 J;
ocen stopnia zniszczenia po-
woki dokonywano po kadej prbie sta-
rzeniowej, wgnormy ENISO4628:2003,
ktraprzewiduje ocen stopnia spche-
rzenia, zardzewienia, spkania i zusz-
czenia. W przeprowadzonych bada-
niach wystpio tylko spcherzenie.
Oceniono ich liczb (gsto) i rozmiar.
Wyniki i analiza bada
Wyniki przeprowadzonych bada
podano w tabeli. Po 672 h przebywania
wkomorzesolnej widocznemuzniszcze-
niu (spcherzeniu) ulegy powoki polie-
strowe i PVDF, co przedstawiono na fo-
tografiach 1 4.
Rnica barwy jest najwiksza dla po-
woki PVDF HB(niebieski), poliestru HB
(brz) i poliestru standard (brz). Naj-
mniejsz rnic barwy odnotowano
wprzypadkupoliuretanumat (brz). Naj-
wiksza zmiana poysku nastpia
44
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Wyniki bada po prbach starzeniowych
Powoka Badana cecha Wyniki Wyniki po Wyniki po Wyniki
przed badaniu badaniu po bada-
prbami w komo- w komo- niu w ko-
starzenio- rze solnej rze wilgot- morze UV
wymi nociowej
Poliester Standard 1) spcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)
grubo powok 2) rnica barwy E = 0,769 E = 0,24 E = 1,26
Org. = 29,8 m 3) poysk (60) 36,1 37,6 36,8 16,4
Zn = 24,6 m 4) EIS (Rt rezystancja
przeniesienia adunku) 4,2110
9
4,3510
4
3,9910
9
3,9510
6
Poliester Mat 1) spcherzenie 0(S0) 2(S5) b.z. b.z.
Org. = 36,2 m 3) poysk (85) 2,7 2,7 2,9 2,9
9
9,6110
9
7,2410
5
9,3910
5
Poliuretan 1) spcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)
Org. = 59,4 m 3) poysk (60) 36,7 42,2 38,6 43,2
10
8,8710
9
4,1510
4
1,5610
10
Poliuretan Mat 1) spcherzenie 0(S0) 0(S0) b.z. b.z.
Org. = 65,4 m 3) poysk (85) 3,9 2,9 3,2 3,55
9
2,1610
9
3,5410
5
1,1710
10
Plastisol 1) spcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)
Org. = 115,2 m 3) poysk (60) 34,2 28,2 35,2 33,5
7
4,3410
8
2,5710
7
3,2910
9
PVDF 1) spcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)
Org. = 26,4 m 3) poysk (60) 41,5 38,4 40,7 41,5
9
7,7210
7
1,1310
10
1,4110
10
PVDF HB 1) spcherzenie 0(S0) 0(S0) 0(S0) 0(S0)
Org. = 44 m 3) poysk (60) 31,5 29,7 33,4 29,9
Zn = 25 m 4) EIS (Rt rezystancja
9
1,110
9
1,2810
9
1,4710
10
Poliester HB 1) spcherzenie 0(S0) 2(S4) 0(S0) 0(S0)
Org. = 60,2 m 3) poysk (60) 37,8 42,4 36,0 34,2
Zn = 22 m 4) EIS (Rt rezystancja
10
1,4110
6
4,8110
4
1,7510
10
Fot. 1. Powoka poliester standard po badaniach w komorze solnej (672 h)
a) prbka 1 b) prbka 2 c) prbka 3
Fot. 2. Powoka poliester mat po badaniach komorze solnej (672 h)
45
Dachy TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
w przypadku plastisolu i poliestru HB,
natomiast najmniejsza poliuretanu mat.
Poliester mat nie zmieni poysku po
przebywaniu w mgle solnej. Po prbie
w komorze solnej elektrochemiczna
spektroskopia impedancyjna daa nast-
pujce wyniki: rezystancja powok polie-
stru standard i poliestru HB znacznie
zmalaa, odpowiednio o pi i cztery rz-
dy wielkoci. W przypadku poliuretanu
mat i PVDF HB rezystancja utrzymaa
si na poziomie sprzed okresu starze-
niowego. Rezystancja pozostaych po-
wok ulega niewielkim zmianom w po-
rwnaniu z wartoci pocztkow.
Po badaniach w komo-
rze wilgotnociowej ad-
na z badanych powok nie
ulega widocznemu znisz-
czeniu. Najwiksz rni-
c poysku mona odno-
towa wprzypadku PVDF
HB i poliestru HB. Bada-
nia impedancyjne wykaza-
y znaczne obnienie rezy-
stancji powoki poliester
mat (4 rzdy wielkoci), poliuretan mat
(4 rzdy wielkoci) i poliester HB (6 rz-
dw wielkoci), natomiast rezystancje
pozostaych powok byy na tymsamym
poziomie, coprzedprb wkomorzewil-
gotnociowej.
Po ekspozycji w komorze UV powoki
nieulegy widocznemuzniszczeniu. Naj-
wiksz rnic barwy odnotowano
w przypadku PVDF HB (niebieska), po-
liestru standard (brz) i poliestru HB
(brz), natomiast najlepszewyniki wprzy-
padku poliuretanu i poliuretanu mat.
Poysk powoki z poliestru standard
uleg bardzo duej zmianie, mniejsze
zmiany zaobserwowano dla poliureta-
nu i poliestru HB. Brak utraty poysku
odnotowano dla poliuretanu mat.
Rezystancja wszystkich powok nie
ulega duym zmianom, z wyjtkiem
poliestru standard i poliestru mat. Re-
zystancja tych powok zmalaa odpo-
wiednio o trzy i cztery rzdy wielkoci.
Podsumowanie
Przyspieszone badania odpornoci
powok wykazay zrnicowan sku-
teczno ochronn po ekspozycjach
starzeniowych.
Powoki poliestrowe wykazay du-
odporno na zmian barwy i poy-
sku. Natomiast podczas prby w ko-
morze solnej na wszystkich powokach
poliestrowych wystpiy spcherzenia.
Powoki poliuretanowe nie utraciy
barwy i poysku po ekspozycjach sta-
rzeniowych. Waciwoci ochronne po-
zostay zachowane po okresie starze-
niowym w komorze solnej i UV, nato-
miast skuteczno ochronna po bada-
niu w komorze wilgotnociowej zosta-
a znacznie obniona.
W przypadku plastisolu odnotowa-
no pozytywne wyniki, zarwno ochro-
ny przeciwkorozyjnej, jak i odpornoci
na zmian barwy i poysku.
Powoki PVDF wykazay si dobr
szczelnoci po kadej z prb starzenio-
wych. Zachoway rwnie swj poysk
sprzed okresu ekspozycji, ale po 672 h
wystpiy spcherzenia na powoce.
Pod koniec kwietnia br. wWarszawie
odbya si uroczysto wrczenia na-
grd zwycizcom III edycji konkursu
na najbardziej efektywn energetycz-
nie gmin w Polsce, zorganizowanego
przez Krajow Agencj Poszanowania
Energii S.A. we wsppracy z Ministrem
Gospodarki, Ministrem rodowiska,
Prezesem Urzdu Regulacji Energety-
ki, Zwizkiem Miast Polskich oraz am-
basadami: Wielkiej Brytanii i Krlestwa
Danii. Przedsiwzicie wspara firma
ROCKWOOL Polska Sp. z o.o., Bank
Gospodarstwa Krajowego i Stowarzy-
szenie Polskich Energetykw. Konkurs
skierowany by do samorzdw z tere-
nu caej Polski. W ramach konkursu
ocenie poddane zostay oszczdnoci
w zuyciu energii w 2008 r., w stosun-
ku do 2 lat poprzednich, w budynkach
uytecznoci publicznej znajdujcych
si na terenie gminy oraz uzyskane
w wyniku podjtych przedsiwzi
energooszczdnych na rzecz spoecz-
noci lokalnej (np. energooszczdne
owietlenie uliczne, modernizacja sys-
temu ciepowniczego).
Do III edycji wymagan dokumenta-
cj zoyo 38 gmin. Za najbardziej efek-
tywn energetycznie gmin w Polsce
uznano wposzczeglnych kategoriach:
Gmina do 30 000 mieszkacw
gmin Kleczew za poziom oszczd-
noci uzyskanych w wyniku likwidacji
lokalnej kotowni wglowej oraz za-
montowanie wposzczeglnych budyn-
kach uytecznoci publicznej ogrzewa-
nia gazowego i przeprowadzenie ich
termomodernizacji;
Gmina 30 000 100 000 miesz-
kacw gmin Lubin za oszczd-
noci uzyskane w wyniku przeprowa-
dzonej termomodernizacji 19 budyn-
kw uytecznoci publicznej;
Gmina powyej 100 000 miesz-
kacw gmin Bielsko-Biaa za
oszczdnoci uzyskane przez wprowa-
dzenie systemu monitoringu zuycia
energii w 39 budynkach uytecznoci
publicznej oraz modernizacj systemu
ciepowniczego.
Zwyciskie gminy otrzymay statuet-
k, dyplom i nagrod pienin w wy-
sokoci 10 tys. z.
Rozstrzygnito III edycj konkursu
na najbardziej efektywn energetycznie gmin w Polsce
Fot. 3. Powoka PVDF po badaniach w komorze solnej (672 h)
a) prbka 1 b) prbka 2
Fot. 4. Powoka poliester HB po badaniach w komorze
solnej (672 h)
46
TEMAT WYDANIA Dachy
6 2009 (nr 442)
Firma Gamrat S.A., czoowy produ-
cent wyrobwz tworzywsztucznych dla
budownictwa, gwnie infrastrukturalne-
go, zaprosia 29 maja br. do swojej sie-
dziby wJale dziennikarzy prasy facho-
wej i lokalnej, aby pokaza nowo uru-
chomione linie produkcyjne i nowe pro-
dukty wprowadzone na rynek oraz poin-
formowa o inwestycjach planowanych
do realizacji w2009 r., celach strategicz-
nych do 2011 r., a take o planach pry-
watyzacyjnych. Ta cz przypada
w udziale Ministrowi Skarbu Aleksan-
drowi Gradowi, ktry wtymdniu goci
w Gamracie, a jako przedstawiciel wa-
ciciela, czyli Skarbu Pastwa przygo-
towuje proces prywatyzacji Zakadw
Tworzyw Sztucznych Gamrat S.A.
W zwiedzaniu zakadw produkcyj-
nych, na ktrych, w wyniku niedawno
zakoczonych inwestycji, uruchomio-
no produkcj nowych wyrobw, towa-
rzyszy dziennikarzom Prezes firmy
Andrzej Czajka. W roli przewodnikw
wystpowali: Jacek Sepio Dyrektor
Zakadu Wykadzin, na ktrymw2008 r.
uruchomiono produkcj wykadziny
NORMA 43 metod prasowania oraz
zbrojonej folii dachowej DachGam
i Marek Sepio Dyrektor Zakadu
Profili i Rur, gdzie produkowany jest
innowacyjny system rynnowy Gamrat
Magnat, rury polietylenowe wielowar-
stwowe wytwarzane metod wspwy-
taczania, ktrych produkcja ruszya
w maju br. oraz podsufitka z PVC, uru-
chomiona w I kwartale 2009 r.
Nowe inwestycje
i nowe produkty
Produkcja systemu rynnowego
Gamrat Magnat zostaa uruchomiona
wGamracie w2008 r. Jest to innowacyj-
ne rozwizanie technologiczne polega-
jce na poczeniu tradycyjnego PVC
z nowoczesnymtworzywemakrylowym,
znajdujcymsi na zewntrznej stronie
rynny i rury spustowej, dziki czemu wy-
roby te maj du odporno na dziaa-
nie promieniowania UV, gwarantujc
niezmienno koloru przez 15 lat.
Systemdostpny jest wczterech ko-
lorach: miedzianym; srebrnym; winio-
wym i zielonym, ktre na dachu pre-
zentuj si wyjtkowo atrakcyjnie, oraz
w trzech rozmiarach: 100/90; 125/90
i 125/110. W 2009 r. planowane jest
uzupenienie oferty o rozmiar 75/63.
Wykadzina prasowana NORMA 43
trafia na rynek we wrzeniu 2008 r.
Metoda prasowania umoliwia produk-
cj wykadzin o bardzo dobrych para-
metrach technicznych i walorach este-
tycznych. Gadka powierzchnia wyka-
dziny NORMA 43 jest zabezpieczona
poliuretanem. Technologia prasowania
nie bya dotychczas wPolsce stosowa-
na. Uruchomienie nowej linii produk-
cyjnej to odpowied na potrzeby rynku
obiektowych wykadzin z PVC, na kt-
rymprymwiod homogeniczne wyka-
dziny o bezkierunkowym przestrzen-
nym wzorze. Produkcja wykadzin
prasowanych umoliwia Gamratowi
dalsz ekspansj na rynek krajowy
oraz rynki zagraniczne. Na oferty nie
trzeba byo dugo czeka. Na koco-
wym etapie s uzgodnienia z czesk
firm, ktra bdzie dystrybuowa
wykadzin NORMA 43 w Czechach
i na Sowacji.
W poowie 2009 r. w ofercie firmy
Gamrat znajdzie si kolejna wykadzi-
na prasowana Elektra 43 o waciwo-
ciach przewodzenia adunkw elek-
trostatycznych, dziki ktrym zapewni
ochron przed elektrycznoci statycz-
n i bdzie moga by stosowana wpo-
mieszczeniach z czu aparatur po-
miarow, np. w salach operacyjnych
czy intensywnej terapii. Wykadzina
Elektra bdzie miaa warstw spodni
w postaci lustra przewodzcego, dzi-
ki czemu jej monta moe si odbywa
bez uycia kleju przewodzcego.
Na nowej linii technologicznej
do produkcji wykadzin metod praso-
wania wytwarzana jest w Gamracie
rwnie membrana dachowa Dach-
Gam, wzmocniona siatk poliestro-
w, przeznaczona do krycia dachw
paskich. Zostaa ona wprowadzona
do produkcji w1997 r., a obecnie, dzi-
ki zmianie technologii produkcji, zwik-
szya si jej elastyczno, waciwoci
mechaniczne oraz poprawie ulega
estetyka wyrobu (szczegy w artyku-
le na str. 27). Nakady inwestycyjne
na lini do produkcji wykadzin meto-
d prasowania wyniosy 21 967 000 z.
Wmajubr. uruchomionowGamracie
produkcj dwuwarstwowych rur poli-
etylenowychorednicy 180 800 mm,
metod wspwytaczania, o nazwie
handlowej TWIN. Nakady na t inwe-
stycj wyniosy 5 260 000 z. Polietyle-
nowe rury wielowarstwowe to obecnie
najbardziej nowatorskie rozwizanie
rur z tworzyw sztucznych. Ma je w ofer-
cie niewielu producentw na wiecie,
a w przypadku rur duych rednic tylko
Gamrat. Znajd zastosowanie w budo-
wie sieci komunalnych technologiami
wykopowymi i bezwykopowymi.
Nowa wykadzina prasowana NOR-
MA 43, zbrojona membrana dachowa
DachGam oraz dwuwarstwowe rury
polietylenowe, to nowoczesne wyroby
onajwyszej wiatowej jakoci podkre-
li Prezes Andrzej Czajka.
WI kwartale 2009 r. oddano wGamra-
cie do eksploatacji now lini do wytwa-
rzania podsufitki dachowej z PVC, aby
zwikszy dotychczasowemoceproduk-
cyjne o 1000 ton. Inwestycja o warto-
ci 2 500 000 z obejmowaa zakup kom-
pletnej linii technologicznej oraz pauto-
matu do pakowania wyrobu. Na nowej li-
nii monaprodukowapodsufitklamino-
wan, ktra bardzo dobrze zostaa przy-
jtaprzezrynek. Dziki bogatej gamieko-
lorystycznej oraz duemuwyborowi wzo-
rw obecnie produkowanej podsufitki,
Gamrat planuje ekspansj na rynki za-
graniczne, szczeglnie na Wschd.
Gamrat wchodzi na rynek globalny
Minister SkarbuAleksander Grad (wrod-
ku) zwiedza Zakad Profili i Rur w towa-
rzystwie Prezesa firmy Gamrat S.A. An-
drzeja Czajki (z lewej) oraz Dyrektora Za-
kadu Marka Sepioa
Fot. archiwum Gamrat S.A.
47
U
stroje prtowo-cignowe roz-
wijaj si intensywnie
od ok. 50 lat. Bazuj na zasto-
sowaniu elementw ciska-
nych umieszczonych w sieci elemen-
tw rozciganych w taki sposb, e
prty ciskane nie stykaj si ze sob,
a wstpnie sprone cigna nadaj for-
m konstrukcji. Richard Buckminster
Fuller uj to obrazowo, mwic
o wspdziaaniu wysp elementw
ciskanych otoczonych morzem ele-
mentw rozciganych. By on twrc
nazwy tensegrity dla tego typu uka-
dw. Sowo tensegrity jest poczeniem
sw tension (rozciganie) i integrity
(kompletno, cao). Konstrukcje wy-
konane wg tej zasady zachowuj me-
chaniczn stabilno nie tylko dziki
wytrzymaoci poszczeglnych ele-
mentw, ale rwnie dziki sposobowi
rozdziau i zrwnowaenia w caym
ukadzie. Z punktu widzenia mechani-
ki s one chyba najbardziej zblione
do kratownic przestrzennych lub struk-
tur: elementy pracuj tylko na ciska-
nie lub rozciganie, a poczone s
przegubowo (gitkie cigna nie maj
moliwoci utworzenia sztywnego w-
za, gdy s zamocowane w jednym
punkcie). Za twrcw systemu uwa-
ani s:
Richard Buckminster Fuller (pa-
tent 13.11.1962 r.);
David Georges Emmerich (pa-
tent 28.09.1964 r.);
Kenneth D. Snelson (patent
16.02.1965 r.)
Kady z wymienionych naukowcw
twierdzi, e wynalaz tzw. samosztyw-
ny systemtensegrity, wstpnie spro-
ny ukad sztywnych elementw po-
czonych napitymi ukadami cigien.
Najwikszy spr o autorstwo systemu
trwa przez 31 lat midzy Kennethem
D. Snelsonem a Buckminsterem Fulle-
rem. W 1948 r. Fuller by nowym wyk-
adowc w Black Mountain College,
Snelson natomiast studentem sztuki,
uczszczajcym na wykady Fullera
o konstrukcjach geodezyjnych. Na ich
podstawie sam zacz tworzy trjwy-
miarowe modele i rzeby. Twierdzi, e:
Uzyska nowy rodzaj rzeby (rysu-
nek 1), ktra moe by uwaana
za pierwsz struktur tensegrity, jak
kiedykolwiek zaprojektowano. Kiedy
pokaza j Fullerowi, profesor uwiado-
mi sobie moliwo wykorzystania sys-
temu w konstrukcjach budowlanych.
W tym samym czasie, lecz niezale-
nie, David Georges Emmerich rozpo-
cz badania nad rnymi rodzajami
systemw: poczwszy od tych bazuj-
cych na geometrii graniastosupw
po bardziej zoone struktury, nazwane
przez Emmericha structures tendues
et autotendants tensile and self-
-stressed structures. Efektem jego po-
szukiwa byy opatentowane struktury
(rysunek 2), analogiczne do tych, kt-
re badali Fuller i Snelson. Nawet jeli
pocztkowo Fuller wspomina Snelso-
na jako autora odkrycia, po jakim cza-
sie zacz uwaa je za swoje tense-
grity. Termin ten wprowadzi w1955 r.,
a fakt nazwania nowego typu struktur
pojciem, ktre on
sam wybra, po-
zwoli ludziom s-
dzi, e to wa-
nie jego odkrycie.
Snelson wci pr-
bowa udowodni
swj wkad w od-
krycie. Podczas
wystawy prac Ful-
lera w 1959 r.
w Muzeum Sztuki
Wspczesnej (MOMA) wNowymJorku
zosta uznany jego udzia w tworzeniu
tensegrity i ogoszony publicznie. Fuller
zawsze uwaa jednak, e tensegrity nie
zostaoby nigdy wynalezione jako nowy
rodzaj konstrukcji, gdyby odkrycia Snel-
sona nie zauway on sam. W jednej
z ksiek o tensegrity Synergetics Ful-
ler nie wspomina nawet o swoim daw-
nym studencie sztuki. Snelson, mimo
e zacz studia podstawowych poj
i zasad, jakimi si rzdzi tensegrity, sku-
pi si jednak na estetycznymi rzebiar-
skim aspekcie. Unika cile matema-
tycznego i fizycznego podejcia, z uwa-
gi na artystyczne wyksztacenie. Stwo-
rzy wiele rnych konfiguracji niekon-
wencjonalnych i niesymetrycznych im-
ponujcych rzeb (fotografia 1) znanych
na caym wiecie.
Pierwsz klasyfikacj tensegrity
stworzy prawdopodobnie Fuller i jego
wsppracownicy, jednak by to jedynie
gwny podzia na dwie klasy struktur:
Prestressed tensegrities (wstpnie
sprone) samostabilne (self-stable),
dziki istnieniu wnich wstpnego spr-
enia;
Geodesic tensegrities uzyskuj-
ce stateczno przy zastosowaniu form
trjktnych (w powizaniu z geometri
geodezyjn).
Kopuy prtowo-cignowe
W konstrukcjach kopu typu prto-
wo-cignowego pionowe prty ciska-
ne s umieszczane wzdu kierunkw
poudnikowych, grne wzy poczone
cignami wpaszczynie czaszy, a dol-
ne z odpowiednimi cignami biegn-
cymi w kolejnych pasach rwnoleni-
kowych. Tak uksztatowana konstruk-
cja prtowo-cignowa jest sprona
i zamocowana do obwodowego pier-
cienia ciskanego biegncego wzdu
linii podpr. Rnica pomidzy typami
kopu prtowo-cignowych polega
na tym, e poczenia w paszczynie
grnej w kopuach Geigera s uoone
poudnikowo (centrycznie), a w kopu-
ach Fullera cigna tworz geodezyjny
ukad trjktw (rysunek 3). Kopuy
Budownictwo sportowe TEMAT WYDANIA
6 2009 (nr 442)
* Politechnika Warszawska
Przekrycia cignowo-prtowe
w obiektach sportowych
dr in. Ireneusz Caa*
Rys. 1. Rzeby Kennetha D. Snelsona
[www.kennethsnelson.net]
Rys. 2. Elementary
Equilibrium Davi-
da G. Emmericha
48
Geigera s zbiorem paskich wiza-
rw prtowo-cignowych, ktrych pra-
c przestrzenn zapewniaj tylko ci-
gna obwodowe. W kopuach Fullera
siatka grna jest niezmienn i samo-
stateczn siatk geodezyjn.
Katowicki Spodek
pierwowzr systemw
Geigera
Konkurs SARP-u na hal sportow
w Katowicach zosta rozstrzygnity
w1959 r., wskazujc do realizacji obiekt
w ksztacie latajcego spodka (foto-
grafia 2). Mia to by jedynie obiekt
sportowy, ale wtrakcie opracowywania
koncepcji konkursowej moliwe okaza-
o si osignicie wielofunkcyjnoci.
Oryginalny ksztat hali wynika z po-
czenia dwch podstawowych funkcji tej
wielkoci obiektu: hali sportowej i hali
widowiskowej. Schematy widowni dla
tych funkcji znacznie si od siebie r-
ni: pierwszy preferuje ukad centralny
areny, drugi ukad kierunkowy. Powsta-
a oryginalna koncepcja architektonicz-
na hali wielozadaniowej do organizo-
wania widowisk sportowych: hokej, te-
nis, siatkwka, szermierka, koszykw-
ka itp. oraz imprez widowiskowych: mu-
zyka, teatr, film, cyrk itd.
Zesp projektowy obiektu ska-
da si z architektw Macieja Gin-
towta i Macieja Krasiskiego, kon-
struktorw Andrzeja urawskiego
i Andrzeja Wodarza oraz prof. Wa-
cawa Zalewskiego, autora projektu
zadaszenia hali. Profesor W. Zalewski
wyemigrowa do USA i tam prowadzi
katedr konstrukcji na Wydziale Archi-
tektury MIT w Cambridge. Jest on au-
torem wielu projektw zrealizowanych
na obu kontynentach amerykaskich.
W przyjtej koncepcji posadowienia
wykorzystano rwnoczesno piono-
wego i poziomego przemieszczenia
gruntu, co zmniejsza wpyw tych od-
ksztace na mis hali. Projektujc
supy fundamentowe po obwodzie ha-
li, pochylone w kierunku tworzcych
stoka, podzielono je na dwie czci
i poczono piercieniem fundamen-
towym, zapewniajc stabilno hali.
Dolna cz supa zwana wahaczem
jest poczona z piercieniem za po-
moc przegubu pozwalajcego na ob-
rt w kierunku przewidzianego peza-
nia gruntu. Podczas gdy jego dolna
krawd przesuwa si wraz z prze-
mieszczajcymsi gruntem, grna ob-
nia swoje pooenie. Jednoczesne za-
chowywanie si w ten sposb wszyst-
kich supw fundamentowych umoli-
wia sztywne koysanie si budynku
na przemieszczajcym si gruncie.
Konstrukcja paszcza skada si
ze 120 kratowych eber stalowych po-
prowadzonych wzdu tworzcych sto-
ka. W grnej czci ebra s stone
grnympiercieniemmisy widowni, za
w dolnej ich czci stoj na gwnym
piercieniuobwodowym oelbetowym,
trapezowym przekroju. Zadaniem tego
piercienia jest przejcie poziomych si
wynikajcych z konstrukcji stoka i su-
pw. Na zewntrznych supach opiera
si dodatkowo konstrukcja widowni. Ko-
pua, ktrej zadaniem jest m.in. dowie-
tlanie areny wiatem naturalnym, ma
stalowy piercie usztywniajcy w pod-
stawie. cz j z zewntrznym, grnym
piercieniem stalowym wizki lin w for-
mie prtowo-cignowych kratownic.
Tych 120 kratownic peni rol non
w sposb analogiczny do prtowo-ci-
gnowych ukadw zaproponowanych
przez D. Geigera kilkanacie lat pniej.
Kratownice zoone s z dwch po-
czonych wizek lin, rozwartych supka-
mi, przenoszcymi wyczniesiy ciska-
jce i tworzcymi we wntrzu konstruk-
cji dachu przestrze technologiczn wy-
sokoci 4 m. O kopuy nie przechodzi
przez rodek elipsy, stanowicej pasz-
czyzn przekrycia, ale pokrywa si
z osi geometryczn osi hali, areny. Gr-
ny piercie stalowy, do ktrego za-
mocowane s prtowo-cignowe dwi-
gary dachowe, nie opiera si w caoci
na ebrach paszcza hali, ale czciowo
na wspornikach utwierdzonych w tych
ebrach. KonstrukcjprzekryciaSpodka
(rysunek 4) z racji powstania koncepcji
6 2009 (nr 442)
Fot. 1. Rzeby i maszt Snelsona [www.kennethsnelson.net]
Rys. 3. Zasadyksztatowaniaukadwcignowych
kopu: a) kopua Fullera; b) kopua Geigera
[www. alumnos.unican.es/uc1279/table_of_contents.htm]
Fot. 2. Widok hali Spodka w Katowicach
[www.spodek.com.pl]
a) b)
49
w 1959 r. (a wic wczeniej od zgoszo-
nych patentw), naley traktowa jako
prototyp systemw tensegrity na wie-
cie. Profesor Wacaw Zalewski nie opa-
tentowa tego typu konstrukcji, zrobili to
pniej inni.
Pierwszymi obiektami, wktrych za-
stosowano kopuy podwieszane syste-
mu Geigera, s dwie hale olimpijskie
gimnastyki i szermierki rednicy 134
i 101 m (rysunek 5 i fotografia 3) pro-
jektu Davida Geigera. Konstrukcja ko-
puy mocowana jest do elbetowego
piercienia zewntrznego opartego
na konstrukcji ciany obwodowej, do
ktrego mocowany jest ra-
dialny ukad lin wykona-
nych ze splotw redni-
cy 15,5 mm tworzcych ra-
zem ze stalowymi supka-
mi i piercieniami obwodo-
wymi konstrukcj kopuy.
Monta kopuy (rysunek 6)
przebiega etapami. Doka-
dano piercienie supkw,
wypitrzajc je za pomoc
rwnoczesnego nacigu
wieszakw radialnych mo-
cowanych do elbetowego
piercienia ciskanego. Ja-
ko pokrycie kopuy zapro-
ponowano tkaniny z w-
kien szklanych w matrycy
ywic silikonowych. Jest to
podwjna warstwa tkanin
z izolacj ciepln ze spie-
nionej ywicy cznej gru-
boci 20 cm. Zastosowane
w Seulu cigna porednie
umoliwiy uzyskanie falistego ksztatu
pokrycia pozwalajcego na lepsze od-
prowadzenie wody. Cigna porednie
peni take rol stabilizujc.
Nieco inny ukad konstrukcji przekry-
cia zastosowano w Crown Coliseum
wFayetteville wPnocnej Karolinie
w USA (fotografia 4). Projektanci
z firmy Geiger Gossen Hamilton Liao
Engineers P.C. zmodyfikowali system
Geigera, wprowadzajc zamiast ma-
sywnego piercienia zewntrznego
ukad piercieniowej kratownicy wi-
docznej na zewntrz budynku.
Konstrukcj przekrycia (rysunek 7
i 8) zaprojektowano tak,
e grne liny radialne
mocowane s do dolne-
go pasa kratownicy,
a wieszaki pierwszego
rzdu supkw do grne-
go pasa kratownicy
i przechodz przez po-
krycie do wewntrz
budynku. Wyniesienie
pierwszego rzdu wie-
szakwpozwolio zmniej-
szy wysoko cian
zewntrznych i obniy
wysoko budynku. Sys-
tem konstrukcji pozosta-
ej czci kopuy: nastp-
ny rzd supkw i wiesza-
kw, ring wewntrzny
oraz liny obwodowe wy-
konano jak wklasycznym
systemie Geigera. Inaczej ni zwykle
zaprojektowano przekrycie kopuy. Pro-
jektanci zaoyli sztywne panele stalo-
we wypenione styropianem jak w py-
tach warstwowych. Kady panel opar-
to w czterech punktach siatki grnej,
a w celu zabezpieczenia szczelnoci
przekrycia zaprojektowano odpowied-
nie konierze mocowane niezalenie
rwnie do siatki lin grnych. Okazao
si, e ukad z podniesionymi pierw-
6 2009 (nr 442)
Rys. 4. Konstrukcja hali Spodka w Katowicach: a prze-
krj konstrukcyjny; b zasada konstrukcji przekrycia:
1 piercie usztywniajcy; 2 liny rozszczepione stalo-
wymi rozporami; 3 piercie stalowy; 4 kratowe e-
bra misy stoka; 5 gwny piercie misy stoka;
6 piercie fundamentowy; 7 supy stalowo-elbetowe
Fot. 3. Gymnastic Arena w Seulu
Fot. 4. Crown Coliseum w USA
[www.geigerengineers.com/techpaper.cfm?RecordID=1]
Rys. 5. Zasada pracy i przekrj hali gimnastycznej w Seulu
[www.columbia.edu/cu/gsapp/BT/DOMES/domes.html]
Rys. 6. Zasada montau kopuy hali gimna-
stycznej w Seulu
Rys. 7. Zasada konstrukcji Crown Coli-
seum w USA
50
szymi wieszakami jest o wiele bardziej
stabilny i wykazuje mniejsze ugicia.
Znacznie wiksza od Crown Coli-
seum jest kopua typu Geigera
wSt. PetersburgunaFlorydziewUSA.
Jest to hala sportowa (rysunek 9), ktrej
przekryciem jest kopua rednicy
ok. 180 m bdca drug co do wielko-
ci z istniejcych kopu cignowo-pr-
towych po Georgia Dome w Atlancie.
Obiekt zosta wzniesiony w 1986 r.
na podstawie projektw zespou DLR
Group Sports. W zwizku ze znaczn
rozpitoci kopuy zastosowano
cztery piercienie supkw wynosz-
cych podwieszonych na wieszakach
umieszczonych w 24 radialnych pasz-
czyznach wsprodkowych. czna
dugo lin (siatka grna, piercienie
i wieszaki) wynosi 180 mil ameryka-
skich. Kopua wyniesiona jest na 24
supach, na ktrych znajduje si el-
betowy, sprony piercie o przekro-
ju 120 x 250 cm. Do niego mocowane
s liny siatki grnej oraz wieszaki i liny
porednie tworzce ksztat fadowy ko-
puy i zapewniajce jej stateczno.
Piercienie spinajce supki s skon-
struowane jako pomosty robocze
z moliwoci prowadzenia serwisu
konstrukcji i pokrycia obiektu.
Kopuy Fullerowskie
Jedynymdotd przykademzastoso-
wania takiej kopuy jest przekrycie sta-
dionu Georgia Dome w Atlancie
(fotografia 5). Projekt wykona w1994 r.
architekt Matthys Levy z konstruktora-
mi z biura Weidlinger Associates. Jest
to potny stadion na 75 tys. widzw
zaprojektowany na planie quasi-elipsy
o wymiarach 238 x 210 m. Konstrukcja
hali (rysunek 10) skada si z konstruk-
cji wsporczej trybun oraz piercienia
obwodowego opartego na 52 elbeto-
wych supach o przekroju 120 x 140 cm.
Piercie jest elbetow belk o prze-
kroju skrzynkowym o wymiarach 780
x 200 cmi stanowi podpor dla cigno-
wego ukadu kopuy. Trzy piercienie
wewntrzne s czone z elbetowym
piercieniem ciskanym wieszakami
przebiegajcymi ukonie i tworzcymi
siatk rombw. Kady sup jest wic
stony od gry dwoma cignami, kt-
re ksztatuj znacznie sztywniejsz
siatk trjktn. Ptle umieszczone s
na rnej wysokoci poniej grnej
siatki lin. Specyficzny ksztat rzutu wy-
musi pewne modyfikacje podstawowe-
go systemu. Na osi podunej przekry-
cia znajduje si kratownica dugoci
ok. 55 m, ktrej pas grny mocowany
jest do grnej siatki, a dolny opiera si
na wieszakach przekazujcych obci-
enia przez poszczeglne supki do
piercienia zewntrznego. Do kons-
trukcji siatki grnej, wieszakw oraz
ukadu cigien porednich uyto stalo-
wych lin rednicy 30 100 mm. Wzno-
szenie kopuy (rysunek 11) polegao
na podwieszeniu do obwodowego pier-
cienia siatki dolnej cigien tworzcych
wieszaki dla pierwszego piercienia
supkw. Supki mocowano doem
i przerzucano przez ich gowice na-
stpne wieszaki dla kolejnego rzdu
supkw. Napicie lin dolnych powodu-
je wypitrzanie kopuy. Ostatecznie
podwieszono kratownic wewntrzn,
do ktrej zamocowana jest grna siat-
ka cigien nonych. Kopua wymagaa
zaprojektowania wielu wzw dewia-
cyjnych czcych supki stalowe z ci-
gnami przebiegajcymi pod rnymi
ktami. Zastosowano oyska zacis-
kowe mocowane rubami do supa.
W zwizku z tym, e Atlanta ley
w strefie, w ktrej nie wystpuje obci-
enie niegiem, jako pokrycie dla tak
wiotkiej konstrukcji wybrano pprze-
zroczyst tkanin z wkien szklanych
w matrycy z ywicy teflonowej. Jej
ksztat jest dostosowany do paraboloid
hiperbolicznych, ktre tworz ukady lin
siatki grnej. Paszcze o wymiarach
6 2009 (nr 442)
Rys. 9. Thunder Domeschemat konstrukcji
kopuy [www.tensinet.com/database/projects]
Fot. 5. Widok stadionu Georgia Dome
wAtlancie
Rys. 10. KonstrukcjastadionuGeorgiaDome
wAtlancie: a rzut; b schemat przestrzen-
ny konstrukcji przekrycia hali; c przekrj
poprzecznyprzezkrtszo kopuy; dprze-
krj poprzeczny przez dusz o kopuy:
1 kratownica centralna; 2 siatka grna;
3 piercie obwodowy; 4 cigna;
5kable porednie; 6supek; 7membrana
[www.tensinet.com/database/projects]
a)
b)
c)
d)
Rys. 8. Ukad konstrukcji Crown Coliseum
perspektywa
51
ok. 24 x 54 mrozwinito i przymocowa-
no do lin za pomoc aluminiowych
cznikw. W celu zabezpieczenia
cznikworaz waciwego uszczelnie-
nia dachu uyto tamy z membrany
szerokoci 45 cm, ktr przymocowa-
no termicznie do paneli od gry. Szcze-
gln trudno przy tak zoonym
ksztacie konstrukcji sprawiao projek-
tantom uzyskanie staej siy rozcigaj-
cej wpiercieniach rozciganych, uoo-
nych w paszczyznach poziomych. Wy-
magao to odpowiedniego zrnicowa-
nia dugoci supkwi zmiany geometrii
cigien na obwodzie kadego piercie-
nia. Nastpnym problemem byo niesy-
metryczne obcienie wymagajce
wikszego napicia lin. Konstrukcja
okazaa si na tyle sztywna, e jej mak-
symalne ugicia nie przekraczaj
60 cm, czyli ok. 1/350 rozpitoci kon-
strukcji.
Inn modyfikacj systemu kopu ten-
segrity zaprezentowali projektanci ja-
poscy w niewielkiej kopule redni-
cy 45,0 m w Amagi w Japonii (foto-
grafia 6). Budynek zosta zaprojekto-
wany przez japoskich architektw
z firmy Keikau Inc. we wsppracy
z inynierami Masao Saitoch Struc-
tural Design Group. Realizacj zako-
czono w 1991 r. Ukad konstrukcyjny
(rysunek 12) jest modyfikacj systemu
Fullera. Siatka grna jest w ukadzie
geodezyjnym, a wieszaki rwnie
w ukadzie trjktw cignitych pier-
cieniem obwodowym tylko w linii
pierwszych supkw. Dalsza modyfika-
cja polega na typowym zawieszeniu
tylko pierwszego rzdu supkw, na-
stpny rzd podwieszony jest na wie-
szakach razem ze zwornikiem wew-
ntrznym, ktry nie ma swojego uka-
du wieszakw. Sztywno wewntrz-
nego ukadu supkw zapewnia ukad
cigien, w ktrym do kadego supka
wewntrznego mocowane s po trzy
cigna gr i doem. Japoczycy na-
zwali swoje rozwizanie Tension Strut
Dome (TSD) i opatentowali je po wy-
budowaniu obiektu. Byo to moliwe
ze wzgldu na niewielkie rozmiary ko-
puy. W przypadku wikszej rozpito-
ci wysoko zwornika musiaaby by
bardzo dua i w typowych rozwiza-
niach systemowych nie jest moliwe.
Niewielkie rozmiary przekrycia, jak
rwnie zamiowania Japoczykw do
drewna pozwoliy zastosowa je jako
materia konstrukcyjny supkw. Pokry-
cie stanowi membrana Fiberglass
PTFE.
Podsumowanie
Obecnie budowane obiekty sporto-
we maj na og przekrycia o po-
wierzchni 1000 m
2
lub wikszej i do
zaawansowanych rozwizaniach pro-
jektowych. Specyfika obiektw sporto-
wych wymaga takiego ksztatowania
ukadu konstrukcyjnego, by wyelimi-
nowa wewntrzne podpory w posta-
ci supw czy cian konstrukcyjnych.
Przy znacznej rozpitoci koniecz-
ne jest zastosowanie konstrukcji li-
nowych lub prtowo-cignowych,
ktre stay si synonimem nowo-
czesnoci, a konstrukcje przekry
z nich wykonane s duo lejsze,
przestronniejsze i pozwalaj
na swobodne ksztatowanie prze-
strzeni wewntrz obiektw. We
wszystkich tego typu konstrukcjach
stosowane s zaawansowane tech-
nicznie materiay w postaci cigien
z wysoko wytrzymaej stali lub lin kom-
pozytowych oraz wysoko wytrzyma-
ych tkanin technicznych.
Przedstawione przykady kopu typu
Geigera i Fullera nadaj si znakomi-
cie do duych obiektw sportowych.
Przykad Georgia Dome dowodzi, e
nie wymagaj one rzutu okrgego
i mog by stosowane przy ksztacie
wyduonego owalu czy elipsy. Naj-
wikszy wpyw na moliwo ksztato-
wania kopu ma rozwj materiaw,
z ktrych wykonywane s tkaniny
techniczne tworzce ich przekrycia.
Produkowane s one z rnego typu
polimerw lub wkien poliamidowych,
poliestrowych, szklanych, aramido-
wych i z PTFE. Najnowsze rozwizania
technologiczne to membrany kompo-
zytowe poddawane obrbce po-
wierzchniowej z zastosowaniemfluoru.
Racjonalno budowy geometrycz-
nej takich struktur sprzyja minimaliza-
cji ciaru wznoszonych obiektw,
a rnorodno elementarnych uka-
dw prtw i cigien pozwala przy-
puszcza, e wykorzystanie tego typu
ukadwwkonstruowaniu przekry du-
ych rozpitoci bdzie coraz szersze.
6 2009 (nr 442)
Rys. 11. Zasada wznoszenia stadionu
Georgia Dome wAtlancie
Fot. 6. WidokkopuyAmagi Dome wJaponii
Rys. 12. Konstrukcja i detal Amagi Dome
w Japonii: a rzut dachu; b przekrj;
c detal zwornika
1
a)
b)
c)
1 zawieszenie lin siatki dolnej na piercieniu ob-
wodowym
2
2 mocowanie zewntrznego piercienia supw
do wieszakw i liny nonej nastpnego piercienia;
stenie piercieniem w poziomie dou supa
3
3 mocowanie nastpnego piercienia supw
stenie piercieniem w poziomie dou supw
4
4 mocowanie nastpnego piercienia supw
stenie piercieniem w poziomie dou supw
5
5 mocowanie kratownicy wewntrznej do wiesza-
kwi usztywnienie jej siatk grn mocowan do jej
pasa grnego
52
6 2009 (nr 442)
Obcienia z gwnych elementwnonych bd przekazy-
wane przez supy i ciany na oczepy palowe oraz stopy fun-
damentowe, za obcienia poziome od naporu gruntw
przez stropy na supy oraz ciany trzonw usztywniajcych.
Cz kubaturowa nowo budowanego stadionu zostaa zlo-
kalizowana w niecce starego Stadionu Dziesiciolecia.
Pod pyt boiska bdzie parking dwukondygnacyjny na 1800
samochodw. Projekt przewiduje rwnie osiem kondyg-
nacji, na ktrych zaplanowano m.in. powierzchnie usugowe
i techniczne.
Prace budowlane podzielono na dwa etapy. Pierwszy, kt-
rego Generalnym Wykonawc bya firma POL-AQUA, roz-
poczto na pocztku padziernika 2008 r. Obejmowa on ro-
boty ziemne, zabezpieczenie wykopw, wykonanie pali
na koronie starego stadionu oraz wzmocnienie gruntu na
terenie boiska. Prace zakoczono wmarcu 2009 r. miesic
przed terminem. W ramach II etapu maj by wykonane
fundamenty, konstrukcja elbetowa stadionu oraz stalowy
dach wraz z fasad.
Weryfikacja sposobu
posadowienia stadionu
Wykonane przed rozpoczciem prac badania gruntu
wykazay, e niezbdne s zmiany wprojekcie fundamentw
palowych. Na ich podstawie przyjto wymian warstw
plastycznych namuw oraz zagszczenie lunych warstw
piaskw przeznaczonych pod bezporednie posadowienie
supw i cian w rejonie boiska. Obszar korony starego sta-
dionu mia uzyska kaskadowy profil zwizany z bry bu-
dynku. Do posadowienia poredniego wybrano pale wielko-
rednicowe. Koncepcja ta speniaa zaoone kryteria, ale
w obliczeniach pali wielkorednicowych uzyskiwano zbyt
dugie elementy, a ich stopy wypaday w warstwach iw
i gliny. Kosztowna wymiana gruntworaz kopotliwe dogsz-
czenie lunych piaskwpowodoway ryzyko niepowodzenia
przedsiwzicia. W zwizku z tym podjto decyzj o wyko-
naniu prbnych obcie pali testowych na terenie starego
stadionu. Jest to zgodne z zasadami racjonalnego projekto-
wania i wynika z normy PN-B 02482:1983 Fundamenty bu-
dowlane. Nono pali i fundamentwpalowych (pkt 7.4 ter-
miny przeprowadzenia prbnych obcie. 7.4.1 Zasady
oglne), ktra mwi: Sprawdzenie nonoci pali prbnie ob-
cianych naley przeprowadza przed przystpieniem
do wykonania pozostaych pali. Gdy liczba pali w obiekcie
jest mniejsza ni 100, sprawdzenie mona przeprowadzi
Realizacja I etapu budowy
Stadionu Narodowego w Warszawie
Stadion Narodowy w Warszawie (rysunek 1 i 2), ktrego
projekt wykonao konsorcjum firm: JSK Architekci
Sp. z o.o., GMP International GmbH, Schlaich Berger-
man Und Partner, we wsppracy z biurem Matejko
i Partnerzy Biuro Konstrukcyjne oraz Matejko & Weso-
y Biuro Projektowe S.C, ma elbetow konstrukcj no-
n wukadzie supowo- i cianowo-pytowymoraz supowo-
-belkowym z trzonami usztywniajcymi w postaci klatek
schodowych i dach w konstrukcji stalowej z przekryciem
membranowym, przy ktrego projektowaniu wykorzystano
model koa rowerowego. Wefekcie uzyskano innowacyjne,
nowoczesne rozwizanie linowe. Przekrycie z membrany
jest podtrzymywane przez liny mocowane do supw
stalowych fasady oraz zewntrznego stalowego ringu gr-
nego, o przekroju 1860 mm, opartego na 72 supach. Liny
spina w centrum dachu iglica stalowa dugoci 60 m. Zo-
stanie na niej zamontowany opuszczany gara na rozwija-
ny dach wewntrzny umoliwiajcy przekrycie boiska.
W celu przyspieszenia realizacji konstrukcji elbetowej,
wiele elementwkonstrukcyjnych zaprojektowano jako pre-
fabrykowane.
Rys. 1. Stadion Narodowy w Warszawie [Archiwum biura Schla-
ich Bergerman Und Partner]
Rys. 2. Przekrj konstrukcji stadionu [Archiwum biura Matejko
i Partnerzy Biuro Konstrukcyjne oraz Matejko & Wesoy Biuro
Projektowe S.C.]
53
podczas realizacji robt fundamentowych. Naley wwczas
zapewni tak kolejno wykonywania pali, aby w przypad-
ku stwierdzonej zmiany nonoci mona byo wykona nie-
zbdne zmiany w projekcie palowania. Projektant poszuki-
wa rwnie rozwiza zamiennych wymiany gruntw oraz
pali wielkorednicowych. Mia take problemy z obliczenio-
wymwykazaniempotrzebnej nonoci pali, na ktrych miaa
by posadowiona znaczna cz obiektu z dachem, a kt-
re przechodz przez nasypy korony stadionu. Niezbdne
wic byy prby technologiczne sprawdzajce wykonalno
przyjtych w projekcie rozwiza.
Badania prbne obejmoway:
obcienie kolumn betonowych z podstaw wirow
w rejonie wystpowania warstw namuw (obcienie pyt
4 kolumn);
obcienie kolumny Jet-grouting w pobliu istniejcego
tunelu;
badanie pali prefabrykowanych wrnych sekcjach sta-
dionu z podstaw w warstwach piaskw i iw (8 bada sta-
tycznych, 48 dynamicznych i 3 obcienia poziome);
badania pali wielkorednicowych 1000 z iniekcj pod-
stawy wnajbardziej niekorzystnych warunkach gruntowych,
z podstaw w piaskach (2 szt. dugoci 24 m) i iach (2 szt.
dugoci 30 m) oraz jedno badanie si poziom;
badania pali Vibrex (4 szt.) i Fundex (5 szt.) rnej du-
goci i rednicy jako alternatywy pali wielkorednicowych
i prefabrykowanych.
Prbne obcienia i analiz wynikwwykonay firmy spe-
cjalizujce si w wykonawstwie pali Aarsleff, Energopol
Szczecin i Keller. Pale wielkorednicowe, dziki dodatko-
wej iniekcji podstawy, wykazay bardzo du nono
przy maej wartoci przemieszcze, co byo trudne do uzy-
skania w obliczeniach. Podobnie pale prefabrykowane, na-
tomiast maszyny do ich wbijania du wydajno. Podczas
pogrania tych pali pojawi si jednak problem z wbiciem
niektrych z nich na wymagan rzdn. Kolumny kruszywo-
we oraz kolumny Jet-grouting i Vibrex take wykazay bar-
dzo du nono. W przypadku tych trzecich umoliwio to
ich stosowanie zamiast pali wielkorednicowych i prefabry-
kowanych. Natomiast z bada pali Fundex wynikao, e mi-
mo duej nonoci, ich przydatno w tych konkretnych wa-
runkach gruntowych jest ograniczona.
Posadowienie stadionu
Na podstawie wynikw bada prbnych podjto decyzj
o zmianie pierwotnej koncepcji. Wprowadzono rozwiza-
nia zamienne oraz znacznie skrcono dugo pali.
Do wzmocnienia podoa pod fundamenty pyty boiska
z dwukondygnacyjn czci parkingow zastosowano
kolumny kruszywowe (wirowe KSS) dugoci 6 7,5 m
i rednicy 60 cm, a w rejonie organicznych namuw ko-
lumny betonowe z podstaw kruszynow (FSS). Zapro-
jektowano 4026 kolumn wirowych cznej dugo-
ci 25 880 m i 2750 kolumn betonowych cznej dugo-
ci 18 966 m. Kolumny wirowe wykonano na bazie natu-
ralnego kruszywa mineralnego o uziarnieniu cigym
0 32 mm, a betonowy trzon kolumn FSS z betonu C 12/15
na kruszywie 0 32 mm. Wniszych partiach stadionu oraz
tam, gdzie dostp by utrudniony, jako posadowienie po-
rednie przyjto pale prefabrykowane wbijane z betonu
B50 zbrojone stal 12 25 mm oraz strzemionami spiral-
nymi z prtw 6 i 8 mm, o przekroju 40 x 40 cm i dugoci
6 26 m. Nono pali (zaprojektowano cznie 6965 szt.),
w zalenoci od dugoci i miejsca zastosowania, wynosi-
a 800 1400 kN. W najwyszej partii posadowienia sta-
dionu zastosowano pale wielkorednicowe z betonu
B30 W6 zbrojone prtami gwnymi 28 i 32 mm oraz spi-
ral 10 mm, rednicy 1 m i dugoci 12 23 m. Zapro-
jektowano 898 pali o nonoci 4000 5500 kN. Do wzmoc-
nienia podoa pod fundamentami nowych supw pod py-
t boiska przyjto kolumny Jet-grouting na bazie cemen-
tu CEM II B-M (S-V) 32, 5 R, rednicy 2 m i dugoci 5 m
(94 kolumny cznej dugoci 517 m). Zabezpieczenie cian
wykopw, stanowice jednoczenie podzia platform robo-
czych o rnych rzdnych wysokociowych, stanowiy
cianki szczelne, wspornikowe lub kotwione jednym rz-
dem tymczasowych wierconych kotew gruntowych o red-
nicy buawy 133 mm i dugoci 16 17 m w zalenoci od
miejsca montau i dopuszczalnym obcieniu elementu
do 500 kN. Tam, gdzie byo utrudnione zastosowanie kotew,
wykonano cigi prtowe mocujce oczepy stalowe cianek
szczelnych do podkonstrukcji zapierajcej si o wczeniej
wykonane pale wielkorednicowe.
(ek)
Opracowano na podstawie referatw przygotowanych
na seminarium Fundamenty Palowe 2009.
6 2009 (nr 442)
Wyniki prbnych obcie kolumn wirowo-betonowych
FSS oraz kolumn Jet-grouting pozwoliy na zoptymalizowa-
nie Projektu Wykonawczego I etapu budowy (PW-I) w za-
kresie posadowienia fundamentw parkingw pod pyt
boiska. W tej strefie zastosowano bardziej ekonomiczne
rozwizanie posadowienie na podou gruntowym
wzmocnionym kolumnami wirowymi i wirowo-betonowy-
mi wykonanymi w technologii wibrowymiany. W efekcie
uniknito gbokiego palowania oraz zoptymalizowano
koszty inwestycji i przyspieszono termin realizacji prac
pierwszego etapu. W przypadku korony stadionu skrco-
no dugo pali wielkorednicowych oraz du cz z nich
zastpiono palami prefabrykowanymi.
Prowadzenie prac na poszczeglnych poziomach umo-
liwiy platformy robocze, przy ktrych wbijano cianki
szczelne o wymaganym wskaniku wytrzymaoci. W ich
rejonie wykonywano pale, a nastpnie wykop do gboko-
ci 3 m i kotwy gruntowe pomidzy wczeniej wykonanymi
palami. W wyniku dalszego pogbiania wykopu tworzono
kolejn platform robocz i prowadzono prace na niszej
z jednoczesnymkoczeniempalowania na zabezpieczonej
ciank wyszej sekcji. W efekcie tak prowadzonych robt
moliwe byo wykonanie wielu czynnoci jednoczenie
na rnych poziomach, co eliminowao przestoje zwiza-
ne z technologi robt i skracao terminy ich wykonania.
Prace ziemne, kotwienie cian i konieczno wyko-
nywania palowania w bardzo szerokim zakresie, przy-
czyniy si do nietypowego sposobu prowadzenia ro-
bt. W celu uelastycznienia prac budowlanych wik-
szo robt palowych zaczynano od gry korony. Po-
zwalao to zminimalizowa zakres prac cikiego sprztu
na wyszych platformach w rejonie kotwionych cianek,
gdzie rnica terenu dochodzia nawet do 9 m.
54
6 2009 (nr 442)
N
iecki basenowe wymagaj poprawnoci wykonania
wielu elementwwtrakcie wszystkich faz realizacji.
Do najistotniejszych naley zachowanie geometrii
obiektu oraz wodoszczelnoci przegrd. W przy-
padku basenw prefabrykowanych o konstrukcji z tworzyw
sztucznych, stalowych lub konstrukcji metalowo-elbetowej
typu Myrtha za zapewnienie tych cech odpowiedzialna jest
odpowiednia warstwa wykoczeniowa i sposb jej czenia.
W przypadku konstrukcji elbetowej problem jest zoony.
Z wasnego dowiadczenia wiemy, e zagadnienie to jest
marginalizowane na etapie projektowania. Projektant czsto
nie zastanawia si nad poprawnoci rozwizania lub opty-
malizacj projektu, a firmy wykonawcze czsto nie maj
moliwoci zmiany warunkw realizacyjnych i wiedzy na te-
mat koniecznoci zmiany.
W artykule przedstawimy nasze dowiadczenia zwizane
z realizacj szczelnych zbiornikw, wtymniecek basenowych.
Pocztkiem rozwaa jest wizja architekta dotyczca ba-
senu. To wwczas rodz si wymagania dotyczce wielkoci
niecki, sposobu jej wykoczenia i usytuowania wprojektowa-
nym obiekcie. Na tym etapie powinny zosta okrelone roz-
wizania dotyczce zapewnienia wodoszczelnoci przegrd.
Sposb wykoczenia wntrza basenu decyduje, ktry z ele-
mentwpeni rol wodoszczeln, wielko basenu przekada
si na technologi wykonania i sposb czenia elementw,
a umiejscowienie niecki wobiekcie na moliwe sposoby prze-
niesienia obcie i odksztace.
Podstawowym materiaem, z ktrego wykonuje si elbeto-
wnieckbasenow, jest beton. Parametry okreajcejegowy-
magania zawarte s w PN-B-03264 oraz PN-EN 206-1:2003,
a podstaw do ich ustalenia jest wskazana dla basenwkla-
sa ekspozycji XD2. Ochron przed korozj chlorkow
mona zapewni przez waciwe projektowanie betonu lub
zastosowanie odpowiednich powok zabezpieczajcych.
Baseny jako obiekty kosztowne w realizacji i pniej-
szej eksploatacji powinny charakteryzowa si du
trwaoci. Proponujemy, bez wzgldu na sposb wy-
koczenia niecki, przyj co najmniej minimalne wyma-
gania dotyczce stosunku W/C 0,55, klas wytrzyma-
oci C30/37, zawarto cementu 300 kg/m
3
. Wskaza-
ne jest rwnie stosowanie cementw niskokalorycz-
nych (np. CEMIII). Obnienie ciepa hydratacji zapewnia ni-
ski skurcz i tymsamymogranicza wystpowanie rys skurczo-
wych i termicznych. Naley jednak pamita, e przyrost wy-
trzymaoci betonu bdzie wolniejszy ni wprzypadku innych
cementw i powinno by to uwzgldnione w przygotowywa-
nych przez projektanta specyfikacjach (STWiOR).
Nie mniej istotnym elementem elbetowej niecki baseno-
wej jest ilo stali w konstrukcji. Przyjty schemat kons-
trukcyjny oraz gabaryty niecki ksztatuj ilo stali ze wzgl-
du na spenienie warunkw stanw granicznych. Projek-
tanci jednak czsto pomijaj pozostae czynniki majce
niebagatelny wpyw na wodoszczelno obiektu.
Do podstawowych zaliczamy okrelenie:
maksymalnej dopuszczalnej rozwartoci rys;
minimalnej otuliny zbrojenia, ktra zgodnie z PN-B-03264
dla stali zwykej powinna wynosi nie mniej ni 40 mm;
minimalnego stopnia zbrojenia przekroju betonowego ze
wzgldu na dopuszczalne zarysowanie;
dopuszczalne ugicia pyt.
Trzy z czterech wymienionych czynnikws porednio lub
bezporednio zwizane z moliw do zaakceptowania sze-
rokoci rozwarcia rys. W przypadku gdy za wodoszczel-
no gwnie odpowiada warstwa konstrukcji elbetowej, to
zgodnie z wytycznymi PN-B-03264 jej zapewnienie nastpu-
je przy projektowanej rysie w
lim
0,1 mm (dla kombinacji ob-
cie dugotrwaych). Dla takich samych warunkw, gdy
oczekiwana jest tylko ochrona przed korozj, dopuszczalna
rysa dla klasy ekspozycji XD2 wynosi w
lim
0,2 mm. W przy-
padku gdy zapewnienie wodoszczelnoci i ochrona przed ko-
rozj przeniesione s na inne warstwy, dopuszczalna rysa
wynosi w
lim
0,3 mm.
Przyjcie przez projektanta dopuszczalnego poziomu za-
rysowania konstrukcji ma niebagatelny wpywna koszt wbu-
dowanej stali. Ilo minimalnego zbrojenia wymaganego ze
wzgldu na odksztacenia wymuszone (skurcz) gwatownie
wzrasta przy koniecznoci ograniczenia rozwarcia rys do
0,1 mm. Wprzypadku basenu 25,5 x 13,5 mrnica wkosz-
cie stali (R+M wg cen z 2008 r.) moe wynosi 20 tys. z, tj.
ok. 50%kosztu stali dla caoci konstrukcji o rysie 0,3 mm.
Podczas projektowania czsto bagatelizuje si ustale-
nie maksymalnego dopuszczalnego ugicia. Zgodnie
z PN-B-03264 przy rozpitoci l
e ff
6 m dopuszczalneugicie
wynosi a
lim
(l
e ff
/200), co przy rozstawie supw 4,0 m przyj-
muje warto 20 mm. Nie jest to niczymwyjtkowymdla ele-
mentu elbetowego, jednak z uwagi na zmienno zalen
od poziomu wody, warto ta moe by bardzo istotna dla
Zapewnienie wodoszczelnoci
w elbetowych konstrukcjach
niecek basenowych
in. Jacek Boruc*
mgr in. Mirosaw Dymek*
mgr in. Krzysztof Smolak*
* Biuro Techniczne Warbud SA
Zgodnie z literatur oraz zaleceniami za wodoszczelny
uznawany jest beton, w ktrym gboko penetracji jest
mniejsza ni 50 mm. PN-EN206-1 wprowadza badanie g-
bokoci penetracji wody podcinieniem. Brak szczegowych
wytycznych powoduje jednak, e projektanci i wykonawcy
posuguj si nieobowizujc norm PN-88/B-06250 i okre-
lanym w niej parametrem. Ze wzgldu na pniejsz eks-
ploatacj, w przypadku niecek basenowych, proponujemy
przyjcie tego wskanika na poziomie nie gorszym ni W8.
55
6 2009 (nr 442)
elementw wykoczeniowych, np. hydroizolacji i warstwy li-
cowej, m.in. z pytek ceramicznych. Eurokod nakada na pro-
jektanta konieczno ograniczania ugi elementw, ktre
mog powodowa uszkodzenia przylegajcych do siebie
konstrukcji i rwnoczenie podaje, e waciw granic ugi-
cia w takich elementach jest l/500 rozpitoci.
Projekt elbetowej konstrukcji niecki basenowej powinien
uwzgldni nie tylko wymagania z uwagi na bezpiecze-
stwo uytkowania, ale rwnie technologi realizacji. Przy-
woywane wczeniej normy i zalecenia definiuj koniecz-
no zapewnienia przerw roboczych w pytach dennych
oraz stropowych i cianach. Wymiary te wzalenoci od ma-
sywnoci elementu, jego usytuowania w schemacie kon-
strukcyjnym obiektu wynosz odpowiednio:
15 25 m dla pyt (na podstawie naszych dowiad-
cze sugerujemy, aby powierzchnia dziaki roboczej nie
przekraczaa 400 m
2
);
10 20 m dla cian; zalecamy, aby rednio masywne
ciany wysokoci do 3 m betonowa w odcinkach ok. 10 m,
chyba e czna ich dugo nie przekracza 15 m. Wykona-
nie duszych odcinkw jest moliwe po zastosowaniu pro-
filu uszczelniajcego wymuszajcego powstanie kontrolowa-
nej rysy.
Konieczno etapowania robt wymusza stosowanie
dodatkowych elementw uszczelniajcych. W przypad-
ku niecek basenowych mwimy o przerwach roboczych po-
midzy pyt dna a cianami, przerwach wpycie oraz wcia-
nach. Wzalenoci od umiejscowienia i typu stosowanej hy-
droizolacji proponujemy stosowanie elementw uszczelnia-
jcych, takich jak tamy PVC, uszczelki pczniejce, bla-
chy ze rodkami adhezyjnymi, we iniekcyjne lub ich
poczenie. W przypadku podjcia decyzji o wykonaniu
podstawowej hydroizolacji poza elbetow konstrukcj nie
zalecamy odstpienia od wodoszczelnego wykonania prze-
rwy roboczej. Czstym bdem popenianym przez niekt-
rych projektantwjest rozpatrywanie uszczelnie wpojedyn-
czych charakterystycznych przekrojach (rysunek 1). Istot
izolacji jest zapewnienie cigego systemu uszczelnienia,
dlatego przyjmowany typ uszczelnienia zarwno przerwy
roboczej, jak i dylatacji powinien by konsekwentnie realizo-
wany w pozostaych elementach (tak aby w peni bya za-
pewniona ich kompatybilno, co nie zawsze oznacza sto-
sowanie dokadnie takiego samego typu materiau).
Kolejnym grzechem projektantw jest nieuwzgldnianie
przy doborze systemu uszczelniajcego obecnoci zbroje-
nia i kolizji niedajcych si rozwiza bez niszczenia jedne-
go z dwch elementw oraz bezkrytyczne stosowanie ele-
mentw w miejscach, w ktrych nie mog poprawnie funk-
cjonowa (np. stosowanie zewntrznej tamy dylatacyjnej ja-
ko uszczelnienia gry pyty). Podczas montau uszczelnie
bdy popeniaj rwnie wykonawcy i inspektorzy nadzoru,
ktrym zdarza si potwierdza konieczno wykonywania
bdnych rozwiza projektowych i dopuszcza do bezmyl-
nych zniszcze, np. przez przebijanie uszczelnie w trakcie
ich montau, brak poprawnego stabilizowania w szalunku,
niezapewnienie cigoci przez zgrzew lub zakad (w zale-
noci od typu), brak prawidowego zawibrowania.
Technologia robt elbetowych i wykonywanie ich w in-
wentaryzowanymdeskowaniu powoduje konieczno stoso-
wania cigw szalunkowych. W zwizku z tym powstaje
problem prawidowego uszczelnienia powstaych po nich
otworw. Jeszcze nie tak dawno inynierowie na budowach
czsto skazani byli na wasn inicjatyw, wykonujc uszczel-
nienia kombinowane z zastosowaniem mas bentonitowych
i niskokurczliwych zapraw cementowych. Obecnie dyspo-
nujemy kilkoma systemami uszczelnie, z ktrych przed-
stawimy trzy. Najbardziej rozpowszechnionymrozwizaniem
wykonania otworu pod cig w elemencie elbetowym jest
monta tworzywowej rurki. Systemten oparty jest na drob-
nej modyfikacji podstawowego rozwizania przez poszerze-
nie powstajcego na kracu otworu (przez zaoenie sto-
ka) w sposb umoliwiajcy wklejenie betonowej ksztatki
po zdemontowaniu elementu tworzywowego. Szczelno
wklejonego elementu zapewnia uzyskanie oczekiwanej wo-
doszczelnoci. Innym rozwizaniem jest zastosowanie rur-
ki wknobetonowej. W tym przypadku uszczelnienie na-
stpuje przez wklejenie betonowego korka (d. 50 mm)
w otwr po cigu i zamknicie maym korkiem trapezo-
wym. Ewentualna nieszczelno, jaka moe si pojawi, za-
zwyczaj spowodowana jest zniszczeniem rurki wknobeto-
nowej podczas skrcania deskowania (zbyt mocne skrce-
nie moe spowodowa pknicie rurki, powodujc rozsz-
czelnienie projektowanego elementu). Pozbawionym wy-
mienionych wad rozwizaniem jest tzw. przegroda wod-
na (rysunek 2), czyli element tracony w postaci rurki stalo-
wej nagwintowanej w sposb umoliwiajcy przykrcenie
deskowania, przedzielonej w rodku elementem blachy.
W systemie tym nie ma otworu na wylot elementu.
Pomimo zapewnienia dobrego betonu, waciwej iloci
zbrojenia i doskonaych elementw/systemwuszczelniaj-
cych konieczne jest prawidowe wbudowanie mieszanki,
a pniej zapewnienie jej dobrych warunkw dojrzewania.
Technologia wykonywania tych robt jest czsto pomija-
na podczas prowadzenia prac. Betonowanie pozostawia si
jako ostatni element w dziennym cyklu produkcji bez za-
pewnienia waciwego nadzoru. Bdy powstae na tym eta-
Rys. 1. Przykad rozwizania teoretycznego uszczelnienia dwch
charakterystycznych przekroi na tle praktycznego ich rozwizania
z punktem styku. Brak zastanowienia si nad miejscami styku
poszczeglnych sposobw uszczelniania przerw roboczych lub
dylatacji czsto prowadzi do powstawania nieszczelnoci
Fotografia i szkice z archiwum BT Warbud SA
56
6 2009 (nr 442)
pie prac czsto s trudniejsze do usunicia, ni moe si to
pocztkowo wydawa. Wcelu prawidowego uoenia i za-
wibrowania mieszanki betonowej naley przestrzega
nastpujcych zasad:
deskowanie powinno by oczyszczone i pokryte rod-
kiem antyadhezyjnym;
mieszanka betonowa nie moe by zrzucana z duej
wysokoci;
naley pilnowa gruboci ukadanych warstw mieszanki
(ok. 20 50 cm);
na pytach, przed przystpieniemdo zagszczania, mie-
szank naley rozprowadzi za pomoc opat i grabi; niedo-
puszczalne jest rozprowadzanie mieszanki wibratorem;
konsystencja mieszkanki, zgodnie z wymaganiami norm
dla opisywanych elementw, powinna by na pograniczu
plastycznej i pciekej (S3/S4), mieszanka nie moe by mo-
dyfikowana na placu budowy bez uzgodnienia z wytwrc
betonu. W szczeglnoci nie moe by zwikszana jej cie-
ko przez dodanie wody;
w trakcie wibrowania naley pilnowa szybkoci wibro-
wania, kierunku opuszczania i wznoszenia buawy, precyzji
ruchu (nie naley dotyka zbrojenia, utrzymywa odlego
ok. 1,5 promienia zasigu dziaania pomidzy poszczegl-
nymi punktami).
Nie mniej trudne jest zapewnienie prawidowej pielgna-
cji wtrakcie dojrzewania betonu. Wzalenoci od warunkw
klimatycznych panujcych na placu budowy zobowizani je-
stemy utrzymywa optymalne warunki wilgotnociowe lub
przeciwdziaa zamroeniu mieszanki betonowej. W mie-
sicach letnich stosujemy pielgnacj mokr polegajc
na polewaniu elementw wod lub osanianie matami (np.
geowknin), ktre polewamy wod. Innym sposobem pie-
lgnacji jest zastosowanie powok, np. folii PE (fotografia)
utrudniajcych odparowywanie wody (w zalenoci od tem-
peratury folia powinna by przezroczysta lub czarna) lub na-
trysku z preparatu bonkotwrczego. W miesicach zimo-
wych pielgnacja odbywa si przez odpowiedni dobr
mieszkanki betonowej (receptur), ochron ciepln zade-
skowanego elementu lub dostarczenie ciepa do betonu.
W firmie Warbud SA od wielu lat stosowana jest, certyfiko-
wana przez ITB, metoda elektronagrzewu polegajca na do-
starczeniu ciepa z wykorzystaniemdrutwoporowych wbu-
dowanych w betonowany element.
Podsumowujc naley stwierdzi, e zaprojektowanie
i wykonanie szczelnej elbetowej niecki basenowej, jak ka-
dego innego zbiornika elbetowego, jest procesem zoo-
nym. Przedstawiony artyku nie wyczerpuje tego zagadnie-
nia. Nasz intencj byo przypomnienie wikszoci istotnych
elementw bardzo wanych dla projektanta i wykonawcy.
Biuro Techniczne Warbud SA od kilku lat prowadzi szkole-
nia dotyczce poprawnoci technicznej najbardziej istotnych
etapw realizacji inwestycji. Naszymi partnerami w tej dzia-
alnoci jest wielu uznanych dostawcwsystemworaz spe-
cjalistw w poszczeglnych dziedzinach. W 2009 r. prowa-
dzone przez nas projekty szkoleniowe s wspfinansowane
przez Uni Europejsk w ramach Europejskiego Funduszu
Spoecznego.
Rys. 2. Przegroda wodna sposb rozwizania montau deskowa-
nia z zachowaniem wodoszczelnoci elementu konstrukcyjnego
Rysunek z katalogu Betomax
Przykad powokowej pielgnacji betonu; zastosowanie czarnej
folii w okresie niszej temperatury
Fot. archiwum BT Warbud SA
Instytut Szka, Ceramiki, Materiaw Ogniotrwaych
i Budowlanych Oddzia Mineralnych Materiaw
Budowlanych w Krakowie zdoby wyrnienie spe-
cjalne Targw Concour Lepine Pary 2009 Medal
Francuskiego Stowarzyszenia Wynalazcw i Prze-
mysowcw za technologi produkcji cementu ro-
maskiego w piecu obrotowym, opracowan
przez H. Szelga, A. Garbacika, G. Adamskiego
i A. Rondud.
Dziki opracowaniu tej technologii moliwe byo wpro-
wadzenie cementu romaskiego na rynek konserwacji za-
bytkw. Obecnie moliwoci produkcyjne w peni zaspo-
kajaj krajowe i europejskie zapotrzebowanie na tego ro-
dzaju spoiwo hydrauliczne. Uzyskany produkt jest kompa-
tybilny z substancj historyczn, a jego zastosowanie nie
wprowadza dodatkowych zagroe w odnawianych fasa-
dach. Ponadto produkcja cementu romaskiego w piecu
obrotowym wie si z nisk emisj CO
2
.
Nagroda za cement romaski
57
Systemy otwarte dyfuzyjnie na ba-
zie ywic emulgowanych wod stosu-
je si tam, gdzie nie ma pewnoci co
do poprawnego dziaania izolacji pozio-
mej, np. na posadzce, jak i na cianach
w garaach, piwnicach, pomieszcze-
niach technicznych
oraz wszdzie tam,
gdzie nie wystpuje
wzmoony ruch pieszy. Jeli podoe ma
dostateczn wytrzymao, a chcemy
zwikszy jego odporno na cieranie
oraz zapewni ochron przed wnikaniem
wody, moemy zastosowa produkt
Remmers WDSystemjako warstw la-
kiernicz. Uzyskane zabezpieczenie
podoa jest odporne na agresywne ro-
dowisko i mycie za pomoc urzdze
wysokocinieniowych. Jeeli chcemy
zwikszy wytrzymao posadzki na ob-
cienia dynamiczne, ukadamy dodat-
kowo midzywarstw z ywicy Epoxy
BS3000 ze specjalnymwypeniaczemz
mieszanek kruszywi mczek kwarcowo-
-bazaltowych Selektmix SBL. W powo-
kach antypolizgowych zastosowano
specjalny wypeniacz z kulek polimero-
wych, ktry pozwala uzyska odpowied-
ni klas antypolizgowoci, nie utrud-
niajc utrzymania czystoci. Natomiast
w przypadku pewnej izolacji poziomej
stosujemy systemy grubopowokowe
2 5 mm, ktre zwikszaj wytrzymao
mechaniczn i dynamiczn posadzki na-
wet o 100%.
Coraz wiksz popularnoci ciesz
si systemy na bazie kruszywbarwio-
nych. Charakteryzuj si doskona
wytrzymaoci mechaniczn, s bar-
dzo twarde i odporne na cieranie, lecz
nie przykrywaj efektw skurczw
w wieym podou. Powok uzyskuje-
my przez zastosowanie duej iloci ko-
lorowego piasku kwarcowego, w ktrej
ywica epoksydowa jest spoiwem. Ja-
ko spoiwa i dokadno wykonania de-
cyduj o wytrzymaoci powoki.
Pozorna atwo stosowania ywic
epoksydowych zachca coraz wiksz
grup wykonawcw do ich wykorzysty-
wania. Powinni oni pamita, e w tej
technologii najwaniejsze jest odpowied-
nie przygotowanie podoa i dobr ywi-
cy gruntujcej oraz konieczno prze-
strzegania czasu pracy i przerw pomi-
dzy poszczeglnymi etapami prac. Po-
penienie bdu w tych czynnociach po-
woduje bowiem due straty i trudnoci
w naprawie powok.
* * *
Dziki bardzo bogatemu asortymento-
wi produktwfirmy Remmers mona do-
bra optymalne rozwizanie w zaleno-
ci od warunkw planowanego sposobu
uytkowania i wymaga estetycznych,
cechujce si najkorzystniejszymdla in-
westora stosunkiem ceny do efektu.
W rozwizaniach systemowych firmy
Remmers, przy poczeniu ywic epoksy-
dowych z ywicami poliuretanowymi, mo-
nauzyska membranprzenoszcpra-
c podoa betonowego. Laboratorium
i suby techniczne firmy Remmers pro-
wadz cykliczne szkolenia
firm wykonawczych specjali-
zujcych si w wykonywaniu
powok epoksydowych. Sie doradcw
technicznych zapewnia caodobowy ser-
wis i pozostajewstaymkontakciena ka-
dym etapie wykonywanych prac.
Ireneusz Gmaj
Product Manager
6 2009 (nr 442)
Powoki na bazie ywic epoksydowych
w obiektach sportowych
Budownictwo sportowe to nie tylko hale i stadiony, ale rwnie miejsca wypo-
czynkui relaksusportowcw, baza socjalna i biurowa. Posadzki wobiektachspor-
towo-rekreacyjnychwykonywane byy dotychczas z betonu, lastryko, rnegoro-
dzaju pytek ceramicznych, wykadzin PVC itp. Tempo robt budowlanych oraz
szybko prac naprawczych, a take zmieniajce si wraz z rozwojemgospodar-
ki wymagania higieniczno-sanitarne wymuszaj konieczno stosowania nowo-
czesnych technologii. Jedn z nich s powoki posadzkowe i cienne na bazie
ywic epoksydowych np. firmy Remmers. Przed ich doborem naley waciwie
oceni stan techniczny podoa: jego wytrzymao na ciskanie, wytrzymao
na odrywanie czy wilgotno. Firma Remmers wiadczy bezpatne komplekso-
we doradztwo techniczne w celu uniknicia bdw w doborze odpowiedniej
technologii. Dziki dowiadczonym konsultantom minimalizowana jest moli-
wo popenienia bdw podczas prac przygotowawczych.
REMMERS POLSKA Sp. z o.o.
tel. (061) 816 81 00
faks (061) 816 81 34
http://www.remmers.pl
e-mail:budowle@remmers.pl
Stadion Szachtar Donieck na Ukrainie Hala Color Line Arena w Hamburgu
58
6 2009 (nr 442)
R
zdowy programbudowy rekreacyjnych boisk spor-
towych Orlik 2012, wktrymwkadej z 2478 gmin
ma zosta zbudowany co najmniej jeden kompleks
obejmujcy dwa boiska: do piki nonej na na-
wierzchni wykonanej ze sztucznej trawy oraz wielofunkcyj-
ne o nawierzchni poliuretanowej (fotografia 1) wraz zaple-
czemhigieniczno-socjalnym, jest realizowany bez opnie.
Podobnie jak w innych dziedzinach budownictwa rwnie
wtymprzypadku potrzebne s dokumenty, na podstawie kt-
rych potwierdza si przydatno tych rozwiza do przewi-
dywanego zastosowania. W przypadku nawierzchni zwanej
sztuczn traw takimdokumentemwchwili obecnej jest al-
bo niezharmonizowana norma PN-EN 15330-1:2007 + AC
Nawierzchnie terenw sportowych Nawierzchnie z darni
syntetycznej i nawierzchnie dziurkowane przeznaczone
gwnie do stosowania na terenach odkrytych Cz 1:
Specyfikacja dotyczca darni syntetycznej, ewentualnie do-
browolna Rekomendacja Techniczna wydawana przez Insty-
tut Techniki Budowlanej, a w przypadku nawierzchni ela-
stycznej, np. poliuretanowej wykonanej na zewntrz, nie-
zharmonizowana norma PN-EN 14877:2006 Nawierzchnie
syntetyczne odkrytych terenw sportowych Specyfikacja.
Rwnie dla tego typu wyrobw ITB wydaje Rekomendacje
Techniczne. Niezalenie od wymienionych dokumentw, wy-
roby na nawierzchnie sportowe musz bardzo czsto spe-
ni wymagania Midzynarodowych Organizacji Sportowych,
np. FIFA, UEFA itp., ktre poddaj sprawdzeniu gotowy
obiekt, przyznajc mu odpowiednie klasy, np. gwiazdki
w przypadku boisk do gry w pik non.
Nieco odmienna sytuacja panuje w przypadku nawierzchni
sportowych wykonanych wewntrz obiektw. Zatwierdzona
w lutym 2009 r. zharmonizowana norma PN-EN 14904:2008
Nawierzchnie terenw sportowych. Nawierzchnie kryte prze-
znaczone do uprawiania wielu dyscyplin sportowych. Specy-
fikacja, zgodnie z prawemobowizujcymwUnii Europejskiej
(przepisy wewntrzne CEN/CENELEC) nakada obowizek
przyjcia jej przez kraje czonkowskie. Norma ta wramach ca-
ej UE zastpuje lokalne przepisy krajowe, ale podobnie jak
wprzypadkutrawy syntetycznej zwizki sportowe, oprcz spe-
nienia jej wymaga, mog da dodatkowych certyfikatw.
Dodatkowe wymagania stawiane s np. przez FIBAobiektom,
wktrych rozgrywane s zawody na tzw. level 1 mistrzostwa
wiata i Europy, turnieje midzynarodowe (fotografia 2). Spe-
nienia dodatkowych wymaga daj rwnie poszczeglne
kraje, np. Francja i Niemcy.
Wymieniona norma zawiera wymagania odnoszce si
do nawierzchni sportowych i systemw w obiektach za-
mknitych, w ktrych na tej samej nawierzchni moe by
uprawiany wicej ni jeden sport (koszykwka, siatkwka,
pika rczna), ale nie obejmuje wymaga dotyczcych na-
wierzchni do tenisa. Norma jest doskona pomoc dla pro-
jektantw, uatwia wybr waciwych rozwiza technicz-
nych optymalnych dla inwestora.
Wzalenoci od przeznaczenia nawierzchni sportowej
mona wybra jedn z czterech systemowych podg
sportowych:
powierzchniowo-spryst (Mj) charakteryzujc
si dosy duym obszarem ugicia wok punktu przyoe-
nia siy. Podoga powierzchniowo-sprysta (elastyczna)
skada si z elastycznej konstrukcji rozkadajcej obcie-
nia, czyli sprystej przy zginaniu (fotografia 3), oraz war-
stwy wierzchniej z drewna lub materiaw drewnopochod-
nych, zapewniajcej wymagania szczeglne dotyczce sta-
tecznoci, polizgu, odpornoci na trwae odciski, toczce
si obcienia. Podogi te maj twarde powierzchnie i s
bezwadne w reakcji, lecz przy upadkach z wielopaszczy- * Instytut Techniki Budowlanej
Wymagania na wewntrzne
nawierzchnie sportowe
mgr in. Anna Policiska-Serwa*
dr in. Pawe Sulik*
Fot. 1. Makieta typowego kompleksu boisk sportowych budowa-
nych w ramach programu Orlik 2012
Fot. 2. Hala sportowa Olimpia w Gdyni widok nawierzchni
sportowej o konstrukcji powierzchniowo-sprystej Fot. E. Schafer
F
o
t
.
P
.
S
u
l
i
k
59
6 2009 (nr 442)
znowym obcieniem (caym ciaem) dobrze reaguj, chro-
nic ciao zawodnika. S stosowane zwykle w obiektach
przeznaczonych do uprawiania sportw wyczynowych;
punktowo-spryst (P) charakteryzujc si wys-
tpowaniem lokalnego ugicia pod wpywem siy skupionej
w punkcie jej przyoenia lub blisko tego punktu. Podoga
punktowo-sprysta skada si z podatnych warstw grnej
i spodniej (lub dwuwarstwowej). Dziki mikkiej, podatnej
na zginanie powierzchni szybko reaguje przy stosunkowano
maymobcieniu. Dobrze chroni przy upadkach, np. okciem,
kolanem, gorzej reaguje przy upadku caymciaem. Transport
ciarw po jej powierzchni jest do trudny. Chtnie stoso-
wana na boiska dla modych zawodnikw, ktrych stawy
w okresie wzrostu s szczeglnie naraone na obcienia;
sprysto-kombinowan (K), w ktrej po przyoeniu
siy skupionej tworzy si ugicie miejscowe i ugicie wik-
szego obszaru. Podoga kombinowana skada si z elas-
tycznej warstwy lub konstrukcji odpornej na zginanie i elas-
tycznej warstwy wierzchniej. czy zalety funkcji sportowej
powierzchniowo-sprystej z zaletami funkcji ochronnej
punktowo-sprystej. Przykadem takiej nawierzchni s bo-
iska do piki siatkowej w Lidze wiatowej;
sprysto-mieszan (Ms), w ktrej podoe spryste
punktowo zawiera komponent syntetyczny, usztywniajcy
miejscowo. Podoga sprysto-mieszana jest mikka, a jed-
noczenie dostatecznie odporna na np. toczce si obci-
enia i dlatego polecana do tzw. multisportu, szkolnych sal
gimnastycznych lub do innych ni wyczynowe form realiza-
cji aktywnoci sportowej. Moe by wykonywana w salach
penicych take role pozasportowe.
Przyporzdkowanie podogi do okrelonego systemu odby-
wa si przez porwnanie uzyskanych wynikwbada z wyma-
ganiami zawartymi wnormie. Wymaganiapodanowtabelach1
i 2. Wymagania przedstawione wtabelach 1 i 2 mona podzie-
li oprcz uytkowych na dwie dodatkowe grupy: wymagania
dotyczce bezpieczestwa i wymagania techniczne.
Wymagania dotyczce bezpieczestwa zwizane s
z waciwociami ochronnymi podogi sportowej, polegajcy-
mi na odcieniu aparatu ruchowego sportowca podczas
biegu, gry z pik i gimnastyki, zmniejszajcymi niebezpie-
czestwo urazu przy upadku, niezalenie od dodatkowych
mat podogowych, ktre przy okrelonych rodzajach sportu
(np. gimnastyka na przyrzdach, zapasy lub judo) s bez-
wzgldnie konieczne.
Waciwoci ochronne zwizane s szczeglnie z wyma-
ganiami w zakresie:
tarcia (polizgu) wyznaczanego wg PN-EN 13036-4;
redukcji siy (amortyzacji uderzenia), wg PN-EN 14808;
odksztacenia pionowego, wg PN-EN14809.
Wymaganiatechnicznewpywajnadugotrwaezachowa-
niefunkcji sportowychi ochronnychoraz przydatno dotrans-
portu i uytkowania urzdze i wyposaenia (np. krzese, try-
bun), jak rwnie uytkowania pozasportowego, np. koncert.
Waciwoci techniczne zwizane s z wymaganiami:
zachowanie si piki odbitej pionowo, wg PN-EN12235;
odporno na obcienie toczne, wg PN-EN 1569;
odporno na cieranie (powok i lakierwna drewnie lub
nawierzchni syntetycznych), wg PN-EN ISO 5470-1;
odporno na uderzenia, wg PN-EN 1517;
odporno na wgniecenia, wg PN-EN 1516;
wspczynnik odbicia zwierciadlanego, wg PN-EN13745;
wspczynnik poysku, wg PN-EN ISO 2813;
odporno ogniowa i klasyfikacja, wg PN-EN 13501-1;
emisja formaldehydu, wg PN-EN 717-1 i PN-EN 717-2;
stopie nierwnoci powierzchni, wg PN-EN 13036-7.
Przy wyborze najwaciwszego rozwizania do danej in-
westycji naley kierowa si przeznaczeniem obiektu.
W obiektach przeznaczonych do uprawiania sportw wy-
czynowych wykonuje si rozwizania techniczne najbardziej
zaawansowane. W salach sportowych do uprawiania spor-
tu amatorskiego, szkolnych salach gimnastycznych itp., mo-
na stosowa rozwizania prostsze i tasze, ale speniajce
zaoone wymagania.
Fot. 3. Widok konstrukcji zapewniajcej sprysto nawierzchni
sportowej Fot. E. Schafer
Tabela 1. Wielkoci amortyzacji i odksztace piono-
wych dla rnych typw podg sportowych wg
PN-EN 14904:2009
Typ Podoga sportowa sprysta, system
P Ms Mj K
Amor- Ugi- Amor- Ugi- Amor- Ugi- Amor- Ugicie
tyzacja cie tyzacja cie tyzacja cie tyzacja [mm]
[%] [mm] [%] [mm] [%] [mm] [%]
1 25<35 2,0
2 35<45 3,0
3 45 3,5 45 3,5 40 1,8 45 1,8<5,0
<55 <50 <3,5 <55 VD
p
0,5
<2,0
a)
4 55 3,5 55 2,3 55 2,3<5,0
<75 <75 <5,0 <75 VD
p
0,5
<2,0
a)
a) jest pionowym odksztaceniem komponentu punktowo-sprystego
Tabela 2. Wybrane wymagania techniczne dla podg
sprystych
Wysoko Odpor- Odporno Odpor- Odpor- Stopie
odbicia no na na cieranie no na no na nierw-
piki [%] obcienie [mg] wgniece- uderzenia noci po-
toczne [N] nia, po 24 h [mm] wierzchni
[mm] [mm]
90 > 1500 nawierzchnie 0,5 < 0,5 3 mm na
syntetyczne: odcinku
< 1000 0,3 m
(koa H18) i 6 mm na
Farby i lakiery odcinku
< 80 3 m
(koa CS10)
60
6 2009 (nr 442)
S
zacuje si, e w Polsce jest przeszo tysic wszyst-
kich obiektwbasenowych. I nadal znajduje si wielu
inwestorwzainteresowanych budow nowych obiek-
twtego typu. Obecnie wtrakcie planowania, projek-
towania lub na rnymetapie wykonawczymjest kolejnych kil-
kadziesit duych realizacji oraz wiele (cho dokadnie trudno
okreli ile) maych basenwhotelowych. Co ciekawe, niekt-
rzy waciciele niedawno wybudowanych obiektw planuj
ich rozbudow i dostosowanie do nowych potrzeb.
Zgodnie z najnowszymi trendami wikszo projektowa-
nych basenwpozwala take na realizowanie wielu rnych
aktywnoci przy okazji kpieli. W takich obiektach powstaj
wic restauracje, sauny, krgielnie, kluby fitness itp. Zwik-
szenie atrakcyjnoci basenw wymaga rwnie ciekawego
uksztatowania bryy obiektu, dobrego dowietlenia po-
wierzchni, zaczynajc ju od strefy wejciowej, duej uroz-
maiconej niecki rekreacyjnej (fotografia 1), efektownej kolo-
rystyki cian i okadzin z pytek ceramicznych. Dotyczy to
wszystkich nowych obiektw i poddawanych modernizacji,
a nie tylko aquaparkw czy wielofunkcyjnych basenw.
Obecnie nawet w typowych obiektach przyszkolnych coraz
czciej pojawia si tzw. komercyjny cig obsugi klienta
umoliwiajcy korzystanie z niego osobomz zewntrz. Kom-
fort klienta jest podstawowym kryterium decydujcym o wy-
borze rozwizania projektowego.
Z uwagi na atwo utrzymania w czystoci i wrcz nie-
ograniczone moliwoci kolorystyczne w nieckach basenu,
na powierzchniach okoobasenowych, w przebieralniach,
prysznicach, w strefach wejciowych i w wielu innych miej-
scach jako wykoczenie powierzchni krluj pytki ceramicz-
ne. W ostatnich latach bardzo czsto stosuje si mozaik
w nieckach basenw, na cianach hali gwnej i w pomiesz-
czeniach zaplecza rekreacyjnego (wellness, spa itp.). Wsp-
gra to z najnowszymi tendencjami projektowania basenw
kpielowych. Mozaika bowiemoprcz przepiknej kolorysty-
ki i moliwoci tworzenia dowolnych obrazw (fotogra-
fia 2 i 3) najatwiej dopasowuje si do skomplikowanych
ksztatw niecki i cian.
Pokrywanie okadzinami ceramicznymi skomplikowanych
ksztatwbasenwkpielowych zostao sprawdzone na set-
kach obiektw i obecnie tego typu prace nie stwarzaj wik-
szych problemw. Najczciej do ukadania pytek ceramicz-
nych i spoinowania okadzin stosuje si systemy cemento-
Najnowsze tendencje
w projektowaniu i wykonawstwie
basenw kpielowych
Fot. 1. Zgodnie z najnowszymi trendami baseny rekreacyjne maj
bardzo urozmaicon nieck
Fot. 3. Basen zewntrzny w aquaparku Nemo Wodny Park
Dbrowa
Fot. 2. Mozaika daje nieograniczone moliwoci estetycznego
wykonania niecki basenowej i cian
cd. na str. 62
wo-wice, zawierajce zaprawy szpachlowe, uszczelnia-
jce, klejowe i fugowe, a czasami take zaprawy epoksydo-
we, uywane do doszczelnie miejsc krytycznych, np. dyla-
tacji konstrukcyjnych, lub przy wpustach, kotwieniu barierek
oraz w pomieszczeniach na chemikalia.
Wostatnich latach pojawio si wiele obiektw z wod so-
lankow lub termaln, gdzie gwnie naley stosowa zapra-
wy epoksydowe, ktre s odporniejsze na agresj chemicz-
n. Naley podkreli, e obecnie wikszo ekip wykonaw-
czych dobrze ju zna nowoczesne technologie i materiay
odporne chemicznie uywane przy ukadaniu pytek cera-
micznych w obiektach basenowych. Wykorzystywanie wd
termalnych, ktrych Polska ma najwiksze zasoby w caej
Europie, jest coraz powszechniejsze i wydaje si, e wprzy-
szoci zaowocuje to powstawaniem wikszej liczby base-
nw zewntrznych. Na razie w Polsce takich obiektw jest
niewiele. Najczciej maj one nieck elbetow oboon
pytkami ceramicznymi. Wykonawstwo takich basenw nie
sprawiao trudnoci. Nie ma kopotw te podczas ich
eksploatacji. Wykorzystywane s jednak dotychczas prze-
wanie sezonowo, ale wobec zwikszonego zainteresowa-
nia wodami geotermalnymi prawdopodobnie w najbliszych
latach powinno si to zmieni. W przypadku budowy cao-
rocznych basenw zewntrznych barier s bowiem wyso-
kie koszty podgrzewania wody, a te malej przy wykorzysty-
waniu wd termalnych (fotografia 3).
WPolsce jest te niewiele basenwz nieckami stalowy-
mi. Niecki stalowe spawa si na budowie z gotowych ele-
mentw i widoczne s miejsca spaww, rne odcienie ar-
kuszy blachy i lekkie pofalowanie powierzchni, a ciemny
i monotonny kolor niecek powoduje, e uytkownicy takich
basenwodczuwaj dyskomfort. Jest to szczeglnie wane
wprzypadku osb spdzajcych duszy czas wwodzie, np.
trenujcych pywanie (w takich nieckach czuj si jak
wpuszce konserwy). Podczas eksploatacji basenwz niec-
kami stalowymi du trudno sprawia utrzymanie ich jed-
nolitego wygldu. Na gadkiej powierzchni blachy szybko
powstaj naloty i wytrcenia, co jest najbardziej widoczne
w rynnach przelewowych. Tego typu niecki wymagaj regu-
larnego rcznego czyszczenia, przede wszystkimze wzgl-
dw estetycznych. Na gadkiej, byszczcej blasze widocz-
ne jest bowiemkade zarysowanie i osad, jak na lustrze. Wa-
d systemow niecek ze stali nierdzewnej jest konieczno
wykonania przejcia na styku z powierzchniami okoobase-
nowymi, gdzie naley poczy stal nierdzewn z okadzin
najczciej ceramiczn lub kamienn. Materiay te maj r-
n rozszerzalno ciepln, a producenci niecek stalowych
nie podaj rozwizania tego detalu, przerzucajc odpowie-
dzialno za szczelno tego miejsca na wykonawcw.
Interesujcym rozwizaniem, ktre idealnie wpasowuje
si w najnowsze trendy, s baseny z ruchomym dnem.
Wtymprzypadku moliwe jest dostosowanie gbokoci ba-
senu do aktualnych potrzeb i rodzaju zaj, jakie maj by
w danym momencie prowadzone. Inna gboko basenu
wskazana jest do nauki pywania maych dzieci, inna np.
do treningu pywakw, a jeszcze inna do zaj rehabilitacyj-
nych. To rozwizanie daje wacicielowi obiektu moliwo
dopasowania si do zmieniajcych si potrzeb, np. w wiele
lat po wybudowaniu obiektu wprowadzanie zaj klasy spor-
towej, zamiast nauki pywania dla maych dzieci. Warto pod-
kreli, e ruchome dna dopasowuj si kolorystyk do ist-
niejcego basenu.
Olbrzymie i niesabnce od lat zainteresowanie inwesto-
rw budow i modernizacj rnego typu basenw i wzrost
standardwycia powoduj, e projektanci, wykonawcy i fir-
my dostarczajce materiay z uwag monitoruj rynek i do-
stosowuj si do najnowszych trendw. Wydaje si, e
w najbliszym czasie nadal bdzie si dy do rozszerza-
nia funkcji basenw oraz poprawy ich komfortu i estetyki.
Prawdopodobnie bdzie si rwnie budowa wicej aqua-
parkwi obiektwwielofunkcyjnych oraz basenwzewntrz-
nych wykorzystywanych przez cay rok.
mgr in. Marek Gowacki
Sopro Polska Sp. z o.o.
Podoga nie powinna by ani zbyt mikka, ani zbyt twar-
da. Na zbyt mikkiej nawierzchni nie mona bowiem przeta-
cza sprztu ani kozowa podoga tumi odbicia piki (bar-
dzo czste zjawisko zaobserwowane podczas wykonywania
ekspertyz tego typu nawierzchni), natomiast zbyt twarda nie
amortyzuje uderze i generuje kontuzje podczas upadkw.
Tak wic niezalenie od tego, jaki rodzaj konstrukcji i mate-
riaw zastosujemy, kada sportowa podoga powinna za-
pewnia bezpieczestwo, funkcjonalno i trwao w prze-
widzianym zakresie stosowania.
Ocen podg w ramach bada typu zarwno w zakresie
bezpieczestwa, jak i wymaga technicznych zgodnie z nor-
m PN-EN 14904 wykonuje si w laboratorium badawczym.
Podoga, ktra uzyska pozytywn ocen laboratoriumakredy-
towanego w instytucie notyfikowanym (w Polsce takie bada-
nia wykonuje np. ITB), moe by przez producenta znakowa-
na znakiemCE(po spenieniu dodatkowych wymaga wtym
wzakresie ZKP). T sam norm mona posugiwa si pod-
czas kontroli obiektw zrealizowanych. Badaniami in situ
mona, a nawet naley kontrolowa zgodno zaoe projek-
towych podogi z parametrami wykonanej nawierzchni. Prze-
prowadzenie tych czynnoci pozwala unikn rozczarowa
np. z powodu nieuzyskania oczekiwanych parametrw, zbyt
szybkiej utraty waciwoci bd wystpienia wad ukrytych.
Naley zaznaczy, e rwnie wybrani krajowi producen-
ci podg sportowych mog si pochwali spenieniem wy-
maga normowych, ktre od niedawna obowizuj. Przeba-
dany systemnawierzchni sportowej wZespole Laboratoriw
Badawczych ITB, zastosowany w hali sportowo-widowisko-
wej klubu Olimpia wGdyni pozytywnie przeszed kontrol nie-
zalenej komisji kwalifikacyjnej FIBA, dziki czemu hala ta,
jako pierwsza w Polsce, zostaa zakwalifikowana jako obiekt
przeznaczony do rozgrywania Mistrzostw Europy w Koszy-
kwce Mczyzn, ktre maj si odby w 2011 r. w Polsce.
mgr in. Anna Policiska-Serwa
dr in. Pawe Sulik
6 2009 (nr 442)
62
Wymagania na wewntrzne nawierzchnie sportowe
63
Natalia Jaworska: Jak ocenia Pan
obecn sytuacj w budownictwie?
W jaki sposb Krajowa Izba Gospo-
darcza mogaby pomc firmom bu-
dowlanym w przezwycieniu kry-
zysu?
Zbigniew Bachman: Obecn sytu-
acj w budownictwie oceniam le, ale
nie tragicznie. Jestemy w innych
uwarunkowaniach gospodarczych ni
stare kraje UE. Ratunkiem dla pol-
skich firm jest znalezienie dodatko-
wych rynkw zbytu. Polskie wyroby
budowlane maj obecnie czsto lep-
sz jako ni wyroby produkowane
w starych krajach UE, a ponadto kon-
kurencyjne ceny.
Jedn z form pomocy, jakiej udzie-
la Krajowa Izba Gospodarcza firmom
budowlanym, s cykliczne spotkania
powicone monitoringowi rynku bu-
dowlanego. Bior w nich udzia eks-
perci z brany, np. przedstawiciele
Ministerstwa Infrastruktury, Polskiej
Unii Dystrybutorw Stali, Polskiego
Zwizku Producentw Kruszyw i inni,
ktrzy przedstawiaj najnowsze wyni-
ki z sektora budowlanego oraz pro-
gnozuj sytuacj, co moe by wyko-
rzystane przez firmy w strategiach za-
rzdzania.
Krajowa Izba Gospodarcza przez
swoje izby czonkowskie eliminuje
z rynku zagraniczne wyroby niespe-
niajce podstawowych wymaga
technicznych i formalnych, a tym sa-
mym zwiksza pojemno tego rynku
dla polskich producentw. Podkre-
lam, nie jestemy przeciwko wyro-
bom z zagranicy, bo to naruszaoby
zasady wolnego rynku, ale wystpuje-
my przeciwko tym, ktre nie speniaj
wymaga stawianych wyrobom bu-
dowlanym wprowadzonym do obrotu
na polskim rynku.
Poza tym staramy si pomc maym
i rednim przedsibiorcom w rozwoju
lub wrcz propagujemy powstawanie
maych firm usugowych w wielu spe-
cjalnociach niszowych, wktrych ma-
my bardzo dobrych fachowcw, poszu-
kiwanych na rynkach zjednoczonej Eu-
ropy i innych krajw wiata. Mam tutaj
na myli przykad polskiego hydraulika,
polskich murarzy i innych specjalistw
oferujcych usugi remontowe w Wiel-
kiej Brytanii i Irlandii. Naley rwnie
podkreli, e polscy konserwatorzy
zabytkw to najwyszej klasy specjali-
ci na rynku wiatowym.
NJ: Miny ju dwa lata od podjcia
decyzji, e organizatorami Mistrzostw
EuropyEuro2012bdPolskai Ukraina.
Jak ocenia Pan obecny stan przygo-
towa do mistrzostw, jeli chodzi
o infrastruktur?
ZB: Jestemy daleko w tyle, jeli
chodzi o stan przygotowa mimo tego,
e niektre obiekty sportowe s reali-
zowane zgodnie z harmonogramem.
Powinnimy rnymi metodami pomc
zarwno sobie, jak i Ukrainie. Skoro
najwiksze problemy wystpuj wwoj.
lwowskim, to my, jako e mamy poten-
cja wykonawczy, specjalistw i mate-
riay, powinnimy takiej pomocy udzie-
li, zgodnie ze sowami Julii Tymoszen-
ko: Dwa kraje jedna druyna. To po-
winno sta si maksym solidarnoci
budowlacw. Moemy dzi mwi
o wielu brakach, jeli chodzi o hotele
i infrastruktur. To wszystko mona
nadrobi, uruchamiajc drug lub trze-
ci zmian, ale to odpowiednio kosztu-
je. W inynierii budowlanej prawie
wszystko jest ju moliwe, tylko zaley
od ceny. Pojawia si wic pytanie, czy
nas sta na lamazarne przygotowa-
nia. Jestemzaniepokojony, e zbyt ma-
o si mwi i dzieje wsferze takiego bu-
downictwa, z ktrego bd korzystali
zarwno przyjezdni na mistrzostwa, jak
i tubylcy, np. infrastruktura komunika-
cyjna, hotelowa, gastronomiczna i han-
dlowa. Mona wprawdzie rozpocz
prace dopiero za rok i te zdymy, ale
bdzie to znowu kwestia ceny.
NJ: Ze wzgldu na to, i czerwco-
wy numer miesicznika Materiay
Budowlane powicony jest bu-
downictwu sportowemu, co Pan my-
li o budowie obiektw sporto-
wych? Czy ich rola jest naleycie
doceniana? Jak ocenia Pan w tej
kwestii rol rzdu, a w szczeglno-
ci Ministerstwa Sportu i Turystyki?
ZB: Jest mi przykro, e w Polsce
wszystko ma charakter bardzo akcyjny.
Stosunek administracji pastwa do de-
weloperwdoprowadzi do rnych wy-
pacze inwestycyjnych.
6 2009 (nr 442)
Mierny stan przygotowa
do Euro 2012
Ze Zbigniewem Bachmanem, Wiceprzewodniczcym
Komitetu Budownictwa przy Krajowej Izbie Gospodarczej,
rozmawia Natalia Jaworska F
o
t
.
J
.
B
a
l
a
n
a
64
6 2009 (nr 442)
ciany z blokw MutiGips charak-

teryzuj si du szczelnoci, gdy
penocienne elementy gipsowe s
czone z zastosowaniem bardzo
cienkiej warstwy kleju gipsowego. Wefek-
cie wprzegrodzie nie wystpuj adne pust-
ki, w ktrych mogyby si gromadzi owa-
dy, ple lub mikroorganizmy. Z tego po-
wodu system MultiGips jest rekomendo-
wany do stosowania w obiektach ochrony
zdrowia, a take w czci socjalnej budyn-
kwsportowych (szatnie, natryski, pomiesz-
czenia odnowy biologicznej itp.). W po-
mieszczeniach o podwyszonej wilgotnoci
wykorzystuje si bloki MultiGips-hydro,
ktre dziki impregnacji stosowanej w pro-
cesie produkcyjnym charakteryzuj si ob-
nion nasikliwoci (klasa H1 do 2,5%,
klasa H2 do 5%, zgodnie z PN-EN12859).
Wobiektach halowych, zwaszcza o kon-
strukcji stalowej, wystpuje czsto potrze-
ba zwikszenia odpornoci ogniowej kon-
strukcji. Bloki MultiGips mog by
stosowane do obudowy pionowych elemen-
twnonych (supy stalowe, drewniane, el-
betowe) oraz pionw instalacyjnych i wen-
tylacyjnych. Odporno ogniowa ciany
z blokwgipsowych gruboci 80 mmwyno-
si EI 180, a cian gruboci 100 mm EI 240.
System MultiGips zawiera rozwizanie
take przegrody ogniowej wysokoci
do 7,5 m cian podwjn z blokw gip-
sowych gruboci 80 mm, poczonych prze-
wizkami z tych samych blokw (fotogra-
fia 1). ciana ta ma odporno ogniow
EI 240i moebystosowanam.in. dooddzie-
lania stref poarowychwhalachsportowych.
Projektujc obiekty o duej powierzchni,
naleymie na uwadze maksymalne wymia-
ry cian dziaowych. Norma PN-EN 15318
Projektowanie i zastosowanie pyt gipso-
wych podaje dopuszczaln wysoko, du-
go i pole powierzchni cian w zale-
noci od rodzaju blokw gipsowych oraz
od schematu statycznego przegrody. Wy-
magania normowe dla cian z blokw gip-
sowych penych gruboci 80 i 100 mm
zestawiono w tabeli. W przypadku ich
przekroczenia mona stosowa stenia
pionowe lub poziome cian. Na rysunku 1
pokazano przykady wzmocnie pionowych
wg PN-EN 15318.
W budynkach sportowych o konstrukcji
szkieletowej czsto s stosowane ciany
dziaowe znacznej dugoci, w ktrych po-
winno si wykonywa dylatacje z uwagi
na moliwo ich pkania z powodu kumu-
lacji napre. Dugoci odcinkw midzy
dylatacjami powinny by 2 3-krotnie
wiksze ni wysoko cian. W systemie
MultiGips zaleca si stosowanie przek-
adek elastycznych z korka prasowane-
go gruboci 5 mm, ktre wkleja si wszcze-
liny dylatacyjne, usytuowane najcz-
ciej w naroach przecinajcych si cian
(rysunek 2).
Pierwszym obiektem sportowym w Pol-
sce, w ktrym wykonano ciany dziaowe
z blokw gipsowych, bya wielofunkcyjna
hala sportowa we Wrocawiu przy ul. Mic-
kiewicza, naleca do kompleksu Stadionu
Olimpijskiego (fotografia 2). Wszystkie
ciany dziaowe zaprojektowano i wykona-
no z blokwMultiGips gruboci 8 i 10 cm.
Obiekt wybudowano w1999 r. i dotychczas
stan przegrd nie budzi zastrzee.
Na etapie projektowania budynkw
ze cianami dziaowymi duych wymia-
rw z blokw gipsowych MultiGips su-
gerujemy kontakt z konsultantami tech-
nicznymi firmy MultiGips, ktrzy su
doradztwem i pomoc w opracowywa-
niu optymalnych rozwiza.
mgr in. Tomasz Kania
Zastosowanie blokw
w budownictwie sportowym
Fot. 1. Przegroda ogniowa z blokw Mul-
tiGips o odpornoci ogniowej EI 240 do
wysokoci 7,5 m
Dopuszczalne wymiary pojedynczych przegrd z blokw gruboci 80 i 100 mm;
poziom napre wysoki (S pole powierzchni; H wysoko; L dugo)
Przegroda typu 1a Przegroda typu 1b Przegroda typu 2 Przegroda typu 3
Grubo
(bez otworw) (bez otworw (z otworami) (ciany niepo-
ciany
i duej wysokoci) czone gr ze
[mm]
stropem)
S max H max L max S max H max L max S max H max L max S max H max L max
[m
2
] [m] [m] [m
2
] [m] [m] [m
2
] [m] [m] [m
2
] [m] [m]
80 24 6 8 18 10 18 5 7 16 4 6
100 32 8 10 24 12 24 8 8 18 5 7
Rys. 1. Przykadowe stenia pionowe cian z pyt gipsowych wg PN-EN 15318: a) ste-
nie wykonane ze supka metalowego: 1 przekadka elastyczna; 2 metalowy element
usztywniajcy; b) stenie z zastosowaniem pilastra z pyt gipsowych: 1 klej gipsowy;
c) stenie wykonane ze supka drewnianego: 1 klej gipsowy; 2 przekadka elastyczna
Rys. 2. Schemat wykonania dylatacji
VG-ORTH POLSKA Sp. z o.o.
tel. (+48 022) 369-65-90
fax (+48 022) 369-65-92
www.multigips.pl
Fot. 2. Hala Sportowa we Wrocawiu
przy ul. Mickiewicza
66
6 2009 (nr 442)
Ju w momencie przyzna-
nia Polsce i Ukrainie organi-
zacji Euro 2012 jasne byo, e
bez zmiany procedur admi-
nistracyjnych nie zdymy
na czas przygotowa odpo-
wiednio caej imprezy, a take
infrastruktury koniecznej
do jej sprawnego przebiegu.
rodowisko przedsibiorcw
apelowao o niezwoczne ustanowienie nadzwyczajnych re-
gulacji prawnych w zakresie m.in. nabywania nieruchomo-
ci za susznym i natychmiastowym odszkodowaniem,
uproszczenia procedur dotyczcych zamwie publicznych
zwizanych z inwestycjami strategicznymi dla Euro 2012
oraz skrcenia terminu uzyskiwania decyzji o rodowisko-
wych uwarunkowaniach inwestycji. Mwilimy te o trybie
rozpatrywania odwoa zwizanych z lokalizacj i budow
drg krajowych przez odpowiednie organy administracyjne
w terminie 2 tygodni, a przez sdy w terminie miesica.
Niestety, przepisy nie s tworzone tak szybko, jak yczyli-
by sobie przedsibiorcy. W kwietniu br. udao si wreszcie
znowelizowa ustaw o przygotowaniu finaowego turnieju
MistrzostwEuropy wPice Nonej UEFAEuro 2012, znosz-
c cz barier administracyjnych. Zapisy nowelizacji zaka-
daj m.in. uproszczenie procedur administracyjnych i umo-
liwiaj prywatnym inwestorom realizacj inwestycji zakwali-
fikowanych jako tzw. przedsiwzicia Euro 2012 w trybie
specustawy. Rozdzielono w niej istotne dla przygotowa
do Euro 2012 przedsiwzicia realizowane przez podmioty
publiczne od innych inwestycji, ktre mog by wykonane
przy udziale kapitau prywatnego. Inwestycje polegajce
na rozbudowie zaplecza turystyczno-rekreacyjnego bdzie
mona realizowa przy udziale kapitau prywatnego (budo-
wa centrw pobytowo-szkoleniowych, hoteli, pensjonatw
i innych niezbdnych obiektw). Z kolei realizacj przedsi-
wzi polegajcych na projektowaniu, budowie, przebudowie
lub remoncie stadionw oraz innych obiektw budowlanych,
ktre s celami publicznymi i inwestycjami celu publicznego,
maj zapewni spki celowe powoane przez przepisy no-
welizowanej ustawy. A 2012 rok coraz bliej.
Nowelizacja przepisw uproci
realizacj inwestycji na Euro 2012
Andrzej Arendarski
Prezes Krajowej Izby
Gospodarczej
Budowa boisk pikarskich, basenw,
aquaparkw, kortw tenisowych, tras
rowerowych i narciarskich, skoczni nar-
ciarskich, powinna zawsze towarzy-
szy budownictwu mieszkaniowemu,
powinna by normalnoci, w ktrej
czowiek yje i funkcjonuje, a nie akcj
jedynie ze wzgldu na mistrzostwa.
W Polsce zdecydowanie za mao jest
obiektwuytecznoci publicznej wpo-
rwnaniu ze starymi krajami Unii. Po-
dobno w zdrowym ciele, zdrowy
duch, std te dane statystyczne do-
tyczce modych Polakws zatrwaa-
jce. Modzie ma coraz wicej proble-
mw zdrowotnych, a zaniedbania
z czaswmodoci dopiero si ujawni.
Rol rzdu, Ministra Sportu i Turystyki,
organw samorzdowych, spdzielni
mieszkaniowych oraz deweloperw
mona wic oceni miernie.
NJ: Michel Platini szef Komitetu
UEFAutrzyma decyzj o organizacji
mistrzostwwczterech miastach Pol-
ski. Jakie, wg Pana, byy przyczyny
odrzucenia Krakowa i Chorzowa?
ZB: Odrzucenie tych dwch miast
odbieramz przykroci. Chorzwi Kra-
kw zawsze byy zwizane z renomo-
wanymi klubami sportowymi.
NJ: Co sdzi Pan o postpie prac
inwestycji drogowych i kolejowych?
Czy zdymy z budow autostradA1
i A2, jak obiecuje Pan Minister
Grabarczyk?
ZB: Postpprac winwestycjachpozo-
stawia wiele do yczenia. Najsmutniej-
sze jest to, e w obszarach drogowych
i kolejowych przetargi rozstrzygamy
wczerwcu, procedura odwoawcza trwa
do wrzenia, pozwolenie na budow
otrzymamy dopiero na Boe Narodze-
nie, potemsezon zimowy, wic inwesty-
cjerozpoczniemy najwczeniej wmarcu.
Pana Ministra Grabarczyka znamja-
ko posa, wicewojewod dzkiego.
Wydaje mi si, e gdyby to zaleao
tylko od jego podpisu, to wszystkie
obiekty, ktrych rozpoczcie, realiza-
cj i zakoczenie przypisuje si Mini-
strowi Infrastruktury, byyby ju
na ukoczeniu. Mam jednak powane
obawy, co bdzie z jakoci tych obiek-
tw, a to ju jest niezalene od Ministra
Infrastruktury. yczybym zarwno Pa-
nu Ministrowi, jak i wszystkimzaintere-
sowanym, aby nie doszo do sytuacji,
jakie ju dobrze znamy, e nowe obiek-
ty przed oddaniemdo uytkowania na-
daj si od razu do remontu.
NJ: Dzikuj za rozmow.
Mierny stan przygotowa do Euro 2012
68
6 2009 (nr 442)
W
ielko basenu to sprawa bardzo indywidualna.
Baseny rodzinne bd w hotelach lub pensjona-
tach s zazwyczaj niewielkich rozmiarw, inne s
wymiary i ksztat basenw sportowych. Istotne
jest, aby ksztat basenu by dostosowany do funkcji, jakie ma
spenia. Zalecenia projektowo-wykonawcze s takie same
dla basenw sportowych, rekreacyjnych czy rodzinnych. Pa-
mita naley, e basen to nie tylko niecka, ale take dodat-
kowe pomieszczenia uytkowo-funkcjonalne i techniczne oraz
instalacje niezbdne do normalnego uytkowania obiektu.
Niecka i elementy jej wyposaenia naraone s na stae
oddziaywanie wody pod cinieniem(wprzypadku basenw
leczniczych czy solankowych take wody zawierajcej
agresywne skadniki), co wymusza stosowanie nie tylko
materiaw odpowiedniej jakoci, ale przede wszystkimpo-
prawnych technologicznie rozwiza, uwzgldniajcych
rzeczywiste warunki pracy niecki wraz z wyposaeniemza-
rwno na etapie projektowania, jak i wykonawstwa. Wszyst-
kim znane jest zjawisko potaniania systemw, polegaj-
ce na stosowaniu kadego z materiaw pochodzcego
z innej firmy, np. uszczelnienia zespolonego, zaprawy kle-
jcej i spoinujcej oraz materiaw do wypeniania dylata-
cji czterech rnych producentw, bo tak wychodzi najta-
niej. Rezultaty takiej pozornej oszczdnoci mog by jed-
nak bardzo kosztowne.
Profesjonalne podejcie do zagadnie zwizanych z ba-
senami wymusza stosowanie systemwjednego producen-
ta, dlatego w ofercie marki Weber Deitermann znajduj
si materiay do:
naprawy i przygotowania podoa;
wykonania hydroizolacji;
klejenia i spoinowania okadzin basenowych.
Tak bogata gama materiaw jest konieczna, aby moliwe
byo wykonanie robt niezbdnych z technologicznego punk-
tu widzenia.
W przypadku basenw remontowanych zazwyczaj ko-
nieczna jest naprawa betonu niecki. Do naprawy spka
i zarysowa suy dwuskadnikowa ywica epoksydowa,
np. EUROLAN FK Iniekt marki Weber Deitermann. Jest
to bezrozpuszczalnikowa ywica o niskiej lepkoci pozwa-
lajca na siowe zamknicie (sklejenie) rys.
Do napraw i reprofilacji niecek mog suy zaprawy
naprawcze typu PCC z systemw naprawy konstrukcji
betonowych i elbetowych. W przypadku wyrobw marki
Weber Deitermann bd to np.:
systemy betonu naprawczego PCCI (Cerinol ES4/ES8);
systemy betonu naprawczego PCC II (Cerinol RM);
system naprawy betonu Cerinol FM.
Zawieraj one zapraw do zabezpieczenia zbrojenia, wy-
konania warstwy sczepnej oraz zaprawy naprawcze pozwa-
lajce na reprofilacj ubytkw gbokoci nawet 10 cm.
W niektrych sytuacjach mog by stosowane zaprawy na
spoiwie epoksydowym, np. HARZ FM 93. Czsto stosowa-
ny jest take polimerowy modyfikator, np. EUROLAN HL,
dodawany do wody zarobowej wwczas, gdy prace wy-
Hydroizolacje i okadziny
ceramiczne niecek basenowych
O ostatecznym efekcie decyduje poprawne zastosowanie kompletnego rozwizania techniczno-materiaowego
69
6 2009 (nr 442)
konuje si z zastosowaniem tradycyjnych zapraw cemento-
wych.
Uycie tego typu zapraw pozwala take na skoordynowa-
nie wymiarw surowej niecki basenowej z wymiarami
i ksztatami detali oraz wymiarami okadziny ceramicznej,
ksztatek przelewowych, drabinek itp.
System hydroizolacji niecek basenowych to komplet
materiaw pozwalajcych na uzyskanie cigej i szczelnej
powoki oraz odpowiednie uszczelnienie rynien przelewo-
wych, dylatacji, reflektorw, odpyww, obsadze drabinek
itp. Podstawowym skadnikiem s elastyczne mikrozaprawy
uszczelniajce (szlamy), np. Superflex D2 oraz Superflex D1
marki Weber Deitermann. Ich podstawowym skadnikiem
jest cement, selekcjonowane kruszywo o odpowiednim sto-
sie okruchowym oraz modyfikatory i dodatki.
Szlamy mineralne stosowane s w basenach wypenio-
nych wod wodocigow. Baseny solankowe, z wod mor-
sk oraz rehabilitacyjne wymagaj zazwyczaj uszczelnienia
z chemoodpornej, reaktywnej i elastycznej ywicy. Tak rol
moe peni Superflex 40/40S marki Weber Deitermann,
dwuskadnikowe, elastyczne uszczelnienie podpytko-
we z ywicy epoksydowej. Specjalnie dobrany skad pozwo-
li na uzyskanie materiau o elastycznoci ywicy poliuretano-
wej oraz chemicznej odpornoci ywicy epoksydowej. Podkre-
li naley, e parametry materiaw hydroizolacyjnych
znacznieprzekraczajwymaganeminimum, np. przyczepno
do podoa szlamu Superflex D2 wynosi ponad 2 MPa (wyma-
gane min. 0,5 MPa) przy zdolnoci mostkowania rys > 1,5 mm.
Systemhydroizolacji uzupeniaj tamy i ksztatki uszczel-
niajce pozwalajce na uszczelnienie trudnych i krytycz-
nych miejsc, takich jak dylatacje (zwaszcza dylatacja gw-
na pomidzy nieck a pla), przelewy i skimmery, miejsca
obsadzenia napyww i wpustw, reflektorw, supkw itp.
Oczywicie konieczne jest uprzednie poprawne i stabilne ob-
sadzenie tych elementw. W tym przypadku marka Weber
Deitermann dysponuje sprawdzonymi rozwizaniami.
Rwnie wysokie wymagania stawia si materiaom
do klejenia i spoinowania ceramiki basenowej. Cige od-
dziaywanie wody basenowej oraz mycie i dezynfekcja po-
wierzchni, to czynniki mogce w sposb istotny pogorszy
trwao ceramiki. Na plaach, zwaszcza podgrzewanych,
dochodzi ponadto do silnego parowania wody, co wie si
z powstawaniem osadw wymagajcych czstego usuwa-
nia. W przypadku basenw otwartych ma miejsce rwnie
oddziaywanie czynnikwatmosferycznych oraz dodatkowe
obcienia, zwaszcza termiczne.
Do klejenia ceramiki stosuje si zaprawy cementowe,
np. Deitermann KM Flex Plus, Deitermann KM Flex oraz
Deitermann KMH Flex. S to wysokomodyfikowane, ela-
styczne, cienko- i redniowarstwowe zaprawy klejce, o bar-
dzo wysokich parametrach (przykadowo, przyczepno kle-
ju Deitermann KM Flex do podoa przewysza 2 MPa),
zdolne do przenoszenia ograniczonych deformacji podoa.
Deitermann KMH Flex jest upynnionym klejem, pozwa-
lajcym na atwe uoenie pytek bez pustych przestrzeni
przy nakadaniu kleju tylko na podoe. Przy lekkim nacisku
pytki klej rozpywa si pod jej spodni powierzchni, umo-
liwiajc klejenie na pene podparcie.
Tam, gdzie wystpuje agresja chemiczna (baseny solan-
kowe czy z wod morsk), do klejenia stosuje si np. klej
Deitermann Multipox FK. Jest to epoksydowa dwuskad-
nikowa zaprawa klejca i spoinujca, odporna na dziaanie:
czynnikw atmosferycznych (cykle zamarzania i odmarza-
nia), ciepa (odporno termiczna od -20 C do +100 C),
szok termiczny (spowodowany uderzeniem strumienia pa-
ry) oraz agresj chemiczn.
Do spoinowania mog by stosowane zaprawy cemen-
towe, np. Cerinol F 20 oraz epoksydowe, np. Deitermann
Multipox FK. Naley pamita, e obcienie spoin w ba-
senach jest wiksze ni np. na elewacjach czy nawet na bal-
konach. W tym przypadku nie chodzi tylko o obcienia ter-
miczne (cho w przypadku basenw otwartych s one bar-
dzo wysokie). Chemiczne oddziaywanie rodkw dezynfe-
kujcych znajdujcych si w wodzie, ruch wody oraz okre-
sowe czyszczenie niecki za pomoc urzdze cinienio-
wych powoduje osabienie struktury spoiny, dlatego te za-
lecane jest spoinowanie pytek ceramicznych zapraw epok-
sydow, m.in. Deitermann Multipox FK. Jeeli nawet
do spoinowania stosuje si fug cementow, stref falowa-
nia wody, przelewy oraz plae (przynajmniej do dylatacji
gwnej) naley spoinowa zapraw epoksydow. Materia
ten w stanie niezwizanym jest emulgowany wod, co
znacznie uatwia czyszczenie pytek i ksztatek.
mgr in. Maciej Rokiel
marka Weber Deitermann
Klejenie i spoinowanie okadzin ceramicznych
70
MURY
6 2009 (nr 442)
A
rtyku zamyka cykl publikacji
powiconych zginaniu w uj-
ciu PN-EN 1996-1-1:2006
(EC-6). Problematyk wytrzy-
maoci muru na zginanie oraz nono-
ci niezbrojonych cian zginanych
z paszczyzny omwiono w Materia-
ach Budowlanych (4/2009), natomiast
zasady wymiarowania zbrojonych
cian zginanych z paszczyzny w nu-
merze 5/2009. W tym numerze zosta-
n przedstawione zasady obliczania
i sprawdzania nonoci murw zgi-
nanych w paszczynie, a w szczegl-
noci murowanych i zespolonych nad-
proy oraz tzw. belek wysokich.
Okrelenie si wewntrznych
Wrozdziale5.5.2PN-EN1996-1-1:2006
zawarto zalecenia dotyczce okrela-
nia rozpitoci efektywnej murowanych
belek, graniczne stosunki rozpitoci
efektywnej do wysokoci efektywnej
zginanych wpaszczynie belek i cian
oraz zasady redystrybucji si wew-
ntrznych. Norma nie uwzgldnia
zasad obliczania zbrojonych czci
konstrukcji murowanych cian i su-
pw poddanych obcieniom piono-
wym, a jedynie elementw zginanych.
PN-EN 1996-1-1:2006 rozrnia przy-
padek belki oraz belki wysokiej gdy
stosunek wysokoci ciany powyej
otworu do rozpitoci efektywnej bel-
ki wynosi co najmniej 0,5. Sposb
okrelania rozpitoci efektywnej be-
lek, jako odlegoci midzy osiami
podpr lub odlegoci w wietle otwo-
ru, powikszonej o wysoko uytecz-
n przekroju d przyjto z normy brytyj-
skiej BS5628:1:1992. Wprzypadku be-
lek wysokich jako rozpito efektyw-
n EC-6 zaleca przyjmowa zwikszo-
n o 15% rozpito w wietle.
Przy okrelaniu si wewntrznych be-
lek wysokich EC-6 zaleca bra pod uwa-
g wszystkie obcienia znajdujce si
powyej rozpitoci efektywnej. Zapisu
tego nie ma w podrozdziale dotycz-
cym belek, naley jednak rozumie, e
i w tym przypadku wszystkie obcie-
nia dziaajce na belk powinny by
uwzgldniane wzestawieniu obcie.
O ile takie postpowanie w przypadku
belek jest jak najbardziej uzasadnione,
o tyle zapis dotyczcy belek wysokich
budzi pewne kontrowersje, tym bar-
dziej, e PN-EN 1996-1-1:2006 nie
wprowadza pojcia murowanych tarcz,
jak to miao miejsce w projekcie Euro-
kodu. Zgodnie z obecnymi zaleceniami,
analizujc belki wysokie naley przyj-
mowa wszystkie obcienia zlokalizo-
wane powyej otworu. Postpowanie
to, cho bezpieczne, nie jest zgodne
z mechanizmem pracy i zniszczenia
obserwowanym w murach zginanych
w paszczynie. W konstrukcjach tego
typu wystpuje bowiem zazwyczaj
tzw. efekt przesklepienia ukowego.
Wcianie powyej otworu powstaje uk
i nastpuje redystrybucja si wewntrz-
nych. Mur znajdujcy si pod ukiem
obcia bezporednio belk, za siy
powyej niego przejmowane s przez
uk i przekazywane na ciany znajduj-
ce si wok otworu (rysunek 1). Znisz-
czenie nastpuje przez ukone zaryso-
wanie muru nad otworem, biegnce
od naroy otworu pod ktem 45 60
(rysunek 2).
Efekt przesklepienia ukowego
uwzgldniono w normie niemieckiej
DIN1053-1, ktra zaleca, eby wzesta-
wieniu obcie na belk przyjmowa
wszystkie siy zlokalizowane w obrbie
trjkta rwnobocznego o dugoci bo-
ku okrelonej efektywn dugoci nad-
proa (rysunek 3a). W przypadku si
skupionych usytuowanych w obrbie
rozpitoci efektywnej i w odlegoci
nie wikszej ni 250 mm od grnego
naroa trjkta zaleca si dodatkowo
uwzgldni obcienie skupione wspo-
sb pokazany na rysunku 3b.
Mury traktowane jako
belki zginane
Mury zginane w paszczynie,
charakteryzujce si stosunkiem
wysokoci ciany powyej otworu
do rozpitoci efektywnej belki
mniejszymni 0,5, nazywane s bel-
kami. Obliczenia murowanych belek
zginanych w paszczynie przepro-
wadza si podobnie jak murw zgi-
nanych z paszczyzny o przekroju pro- * Politechnika lska
Mury poddane zginaniu w ujciu
normy PN-EN 1996-1-1:2006
ciany zginane w paszczynie
dr in. ukasz Drobiec*
dr in. Radosaw Jasiski*
dr in. Adam Piekarczyk*
Rys. 1. Efekt przesklepienia ukowego
Rys. 2. Typowy obraz zarysowa nadproa
Rys. 3. Sposb zestawiania obcie na bel-
k wg DIN 1053-1
a)
b)
71
MURY
6 2009 (nr 442)
stoktnym pojedynczo zbrojonym.
Przypadek taki opisano w artykule
zamieszczonym w Materiach Budo-
wlanych 5/2009. Nono belki spraw-
dza si wg wzoru M
Rd
= As f
yd
z
(wzr 1 w Materiaach Budowlanych
5/2009), przyjmujc rami si wew-
ntrznych z = d 0,5 x = d (1 0,5 x/d)
(wzr 3 w Materiaach Budowlanych
5/2009). Obowizuj tu rwnie zale-
cenia odnonie nieprzekroczenia do-
puszczalnych napre w ciskanej
strefie przekroju (wzory 7 i 8 na str. 48
wMateriaach Budowlanych 5/2009).
Mury traktowane
jako belki wysokie
Aby moliwe byo traktowanie ele-
mentu jako belki wysokiej (rysunek 4),
musi by speniony warunek, e wy-
soko muru (ciany) nad otworem
powinna by wiksza od rozpi-
toci efektywnej, obliczanej ze wzoru
l
ef
= 1,15 l
cl
(l
cl
rozpito w wietle
otworu). Jeeli wysoko ciany jest
mniejsza od poowy rozpitoci oblicze-
niowej otworu, wwczas obliczenia
naley wykona jak dla belki murowanej.
Obliczaniemurowanychzginanychbe-
lek wysokich wykonuje si zgodnie
zpkt 6.6.2normyPN-EN1996-1-1:2006,
rozwaajc warunki rwnowagi prze-
krojowej dla danego pooenia osi obo-
jtnej. Jednoczenie naley pamita,
e zbrojenie w tego typu elementach
powinno by umieszczone w spoinach
wspornych (tzw. zbrojenie strukturalne
wg PN-EN-845-3:2003). Przy obli-
czaniu zbrojenia przyjmuje si belk-
-cian jako wolnopodpart.
Nono na zginanie M
Rd
belek wy-
sokich mona oblicza z zalenoci (2)
pkt 6.6.2 normy, w ktrej:
A
s
pole przekroju poprzecznego zbro-
jenia w dolnej czci belki wysokiej;
f
yd
obliczeniowa warto wytrzyma-
oci stali zbrojenia;
z rami dziaania si wewntrznych,
ktre powinno by przyjmowane jako
mniejsza z nastpujcych wartoci:
z = 0,7 l
ef
(1)
lub z = 0,4 h + 0,2 l
ef
(2)
gdzie:
l
ef
rozpito efektywna belki okrelana
wg pkt 5.5.2.2 (rysunek 5);
h wysoko belki wysokiej.
Jednoczenie nono M
Rd
obliczona
z zalenoci (2) pkt 6.6.2 normy nie
moe by wiksza, ni wynika to z wa-
runku nieprzekroczenia granicznych
napre w strefie ciskanej:
dla elementw murowych grupy 1
innych ni wykonane z betonu na lek-
kich kruszywach:
M
Rd
0,4 f
d
b d
2
(3)
dla elementwmurowych grupy 2,
3 i 4 oraz grupy 1 wykonanych z beto-
nu na lekkich kruszywach:
M
Rd
0,3 f
d
b d
2
(4)
gdzie:
b szeroko belki;
d wysoko efektywna przekroju belki, kt-
ra moe by przyjmowana jako 1,3z;
f
d
wytrzymao obliczeniowa muru na ci-
skanie w kierunku dziaajcego obcienia,
wyznaczona wg 2.4.1 i 3.6.1 lub betonu wy-
peniajcego, wyznaczona wg 2.4.1 i 3.3,
obowizuje warto mniejsza.
Norma zaleca, aby prty zbrojenio-
we byy dusze ni cakowita rozpi-
to efektywna belki l
ef
i miay odpo-
wiedni dugo zakotwienia przyjt
zgodnie z pkt 8.2.5. Ponadto zaleca
si, aby w celu ograniczenia zaryso-
wania zbrojenie wspoinach wspornych
umieszcza powyej zbrojenia gw-
nego, na wysokoci rwnej mniejszej
z wartoci 0,5l
ef
lub 0,5d od dolnej kra-
wdzi belki (pkt 6.3.4 (3)). Z uwagi
na moliwo wyboczenia ciskanej
strefy belki wysokiej (utrat paskiej po-
staci zginania), spowodowanej piono-
wymi obcieniami ciany, trzeba
sprawdzi warunek statecznoci wg
pkt 6.1.2. Ponadto belk wysok nale-
y sprawdza na obcienia pionowe
w obrbie jej stref podporowych. Po-
dobnie jak w przypadku belek, oprcz
wyznaczenia nonoci na zginanie, na-
ley sprawdzi warunek nonoci
na cinanie wg zalenoci:
V
Ed
V
Rd
(5)
gdzie:
V
Ed
obliczeniowa sia poprzeczna na kra-
wdzi podpory;
V
Rd
nono obliczeniowa na cinanie mu-
ru niezbrojonego.:
Eurokod okrela, e nono na ci-
nanie oblicza si wg pkt 6.7.4:
V
Rd
= f
vd
b 1,3 z (6)
gdzie:
f
vd
obliczeniowa wytrzymao muru na ci-
nanie, otrzymana wg pkt 2.4.1 i 3.6.2, dla
rednich napre pionowych nad ciskan
czci ciany, dla ktrej ustalana jest no-
no na cinanie;
b szeroko przekroju belki wysokiej.
W PN-99 i PN-07 przy wyznaczaniu
nonoci wg wzoru (6) zamiast wytrzy-
maoci na cinanie f
vd
przyjmuje si
wytrzymao obliczeniow na cina-
nie w kierunku prostopadym do spoin
wspornych f
vvd
. Ze wzgldu na fakt, e
dla tych samych murw zazwyczaj
f
vd
f
vvd
, przyjcie w EC-6 wartoci f
vd
powoduje bezpieczne niedoszacowa-
nie nonoci w stosunku nonoci ob-
liczonej wg przepisw krajowych.
Oprcz belek i belek wysokich
w praktyce czsto spotyka si przy-
padek, w ktrym wysoko muru nad
otworem spenia warunek h > l
ef
i ww-
czas belk naley oblicza jako tar-
cze. Z uwagi na du zoono za-
gadnienia przypadek taki nie zosta
szczegowo omwiony w Euroko-
dzie. Obliczenia takich elementw na-
ley wykonywa zgodnie z literatur
przedmiotu.
Nadproa zespolone
W normie PN-EN 1996-1-1:2006
przedstawiono oglne zasady oblicza-
nia nadproy murowych opartych
na belkach. Zakada si, e belki wyko-
nuje si jako prefabrykowane zbrojone
lub sprone wsppracujce z murem
znajdujcym si powyej nadproa.
Belki traktowane s jak element roz-
Rys. 4. Zbrojenie w belkach wysokich:
1 zbrojenie
Rys. 5. Zasady okrelania rozpitoci obli-
czeniowej
72
MURY
6 2009 (nr 442)
cigany, a ich sztywno jest maa
wporwnaniu ze sztywnoci muru po-
wyej. Przy takich zaoeniach oblicze-
nia mona prowadzi wg pkt 6.6.4
pod warunkiem, e dugo oparcia
kocw prefabrykowanego nadproa
nie jest mnisza ni 100 mmlub dugo
zakotwienia prtw zbrojeniowych
(rysunek 6).
Nono nadproy zespolonych ba-
dali Schmidt i Schubert. Przedmiotem
bada byy nadproa, ktrych cz
ciskan stanowiy wiece stropwel-
betowych wzgldnie mur z wypenio-
nymi lub niewypenionymi spoinami
czoowymi. Badano mury z elementw
silikatowych (KS), pustakwceramicz-
nych (HLz) i bloczkw z betonu ko-
mrkowego (PP). Mniejsz nono
wykazay nadproa z niewypenionymi
spoinami czoowymi. Po zarysowaniu
spoin poziomych strefy ciskanej
i znacznym przyrocie ugicia (co
uznaje si powszechnie za osignicie
stanu granicznego nonoci) wykazy-
way one jednak dalsz nono, zbli-
on do nonoci nadproy z wypenio-
nymi spoinami. W chwili zniszczenia
w nadproach z niewypenionymi spo-
inami obserwowano znacznie liczniej-
sze zarysowania ni w nadproach
z wypenionymi spoinami. Wynika to
z faktu, e wobu przypadkach nono
jest funkcj zespolenia (przyczepnoci)
elementw murowych zapraw.
Na podstawie wynikw bada
i analiz opracowano procedury obli-
czeniowe, rozszerzajce wymagania
niemieckiej normy DIN1053-3. Wpo-
rwnaniu z zaleceniami EC-6 istot-
ne rnice dotycz sprawdzania
nonoci na cinanie. Naley jednak
pamita, e DIN 1053-3 posuguje
si napreniami dopuszczalnymi,
dlatego trudno jest porwna zapro-
ponowan metod z zaleceniami
EC-6. Schmidt i Schubert model ob-
liczeniowy oparli na rzeczywistej
geometrii elementu badawczego
(rysunek 7). Rami si wewntrznych
w nadproach z niewypenionymi
spoinami czoowymi uzalenione
jest od sposobu wykonania nadpro-
a (rysunek 8).
Zaproponowana metoda polega
na sprawdzeniu napre wpasie roz-
ciganym, ciskanym i cinanym krzy-
ulcu. Sprawdzenie pasa rozciga-
nego polega na wyznaczeniu siy roz-
cigajcej (moment przez rami si we-
wntrznych), obliczeniu potrzebnego
zbrojenia i porwnaniu ze zbrojeniem
istniejcym.
Sprawdzenie pasa ciskanego
uzalenione jest od jego pooenia. Je-
eli znajduje si w wiecu elbetowe-
go stropu, wwczas naprenia ciska-
jce
b
musz by mniejsze od do-
puszczalnych napre ciskajcych
w betonie
b, dop
:
gdzie:
b szeroko nadproa;
d
b
wysoko stropu (wieca);
M moment maksymalny;
Z rami si wewntrznych.
W przypadku, gdy strefa ciskana
znajduje si w murze, naley spraw-
dzi wytrzymao elementw muro-
wych na docisk ze wzoru (8) oraz prze-
wizania muru na cinanie w najwy-
szej spoinie wspornej wg wzoru (9).
gdzie:
G
lokalny docisk elementu murowego;
h
st
najmniejsza wysoko elementu muro-
wego;
DL, s
wytrzymao na poduny docisk
wg DIN;
wspczynnik bezpieczestwa muru.
gdzie:
G
naprenie cinajce w spoinie wspor-
nej pasa ciskanego,
u wielko przewizania elementwmuro-
wych,
G, dop
dopuszczalne naprenie cinajce
wg DIN.
Sprawdzenie cinanego krzyulca
polega na wykazaniu, e naprenie
cinajce
Q
jest mniejsze od dopusz-
czalnego naprenia cinajcego
Q, dop
:
gdzie:
Q
A
maksymalna sia cinajca przy pod-
porze.
Wprzypadku nadproy wykonanych
z murw z niewypenionymi spoinami
czoowymi warunek (10) ulega modyfi-
kacji. Jeeli strefa ciskana usytuowa-
na jest w wiecu stropu elbetowego
(rysunek 3c), zakada si, e cakowi-
te naprenie od cinania
DG
przenie-
sione bdzie przez beton:
t
011
dopuszczalne naprenie cinajce
w betonie;
d
b
wysoko stropu (wieca).
Natomiast jeeli strefa ciskana
znajduje si w murze (rysunek 2b),
warunek nonoci zmienia si w za-
kresie wysokoci ramienia si wew-
ntrznych:
gdzie:
h
ges
wysoko muru nadproa;
h
st
wysoko elementu murowego;
DG, dop
dopuszczalne naprenie cinaj-
ce wg DIN.
Rys. 6. Nadproe zespolone ksztatujce
belk wysok
Rys. 7. Model obliczeniowy
Rys. 8. Wysoko ramienia si wewntrz-
nych w murach z niewypenionymi spo-
inami czoowymi: a) murowana belka;
b) mur przewizany; c) mur zwieczony
stropem
a)
b)
c)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
WMateriaachBudowlanych nr 5/2008
zostao omwione zjawisko pochania-
nia i parametry oceny waciwoci dwi-
kochonnych materiaw budowlanych.
Wtym artykule zaprezentuj przegld ty-
powych wyrobw dwikochonnych oraz
omwi czynniki wpywajce na charakte-
rystyki pochaniania dwiku poszczegl-
nych typw wyrobw pochaniajcych.
Struktury wyrobw
dwikochonnych
i ich charakterystyki
pochaniania dwiku
Wyrb dwikochonny to taki, ktry
ma zdolno przejmowania energii aku-
stycznej fali padajcej i zamian jej
wenergi ciepln. Imatwiej energia aku-
styczna wnika wgb wyrobu i imwiksza
jej cz zamieni si wciepo, tymlepsze
waciwoci dwikochonne wykazuje
wyrb. Wyrnia si trzy podstawowe ty-
py struktur wyrobwi konstrukcji, umoli-
wiajcych wnikanie energii akustycznej,
czyli drgajcych czstek powietrza do
wntrza. Szkice tych struktur i ksztaty ich
charakterystyk pochaniania dwiku
przedstawiono na rysunku 1. S to:
wyroby porowate, o porach przelo-
towych;
konstrukcje pytowe (membranowe);
rezonatory komorowe.
Wkadej z tych struktur jest inny mecha-
nizm pochaniania energii akustycznej.
Wyroby porowate to wyroby o struk-
turze wknistej, ziarnistej, jamistej,
z przewag porwprzelotowych. Pocha-
nianie dwiku w materiaach porowa-
tych nastpuje na skutek tarcia lepko-
-sprystego czstek powietrza o cian-
ki szkieletu w porach. O waciwociach
dwikochonnych tych wyrobw decy-
duje ich oporno przepywu powietrza
(zalena od porowatoci) i grubo war-
stwy materiau. Im mniejsza oporno
przepywu, tym atwiej fala akustyczna
wnika wgb materiau, ale jednoczenie
do jej wytumienia potrzebna jest wik-
sza grubo materiau. Wyroby porowa-
te charakteryzuj si duym pochania-
niemwzakresie wysokich czstotliwoci
i maym w przypadku niskich czstotli-
woci.
Konstrukcje pytowe tworzy spry-
sta membrana wykonana np. ze sklejki
lub pyty gipsowej, zamocowana tak, e
midzy t membran a sztywn cian
tworzy si poduszka powietrzna. Pocha-
nianie dwiku wtakiej konstrukcji nast-
puje wskutek pobudzenia membrany do
drga. S to typowe ustroje pochaniaj-
ce selektywnie w wskim zakresie ni-
skich lub rednich czstotliwoci. Wsp-
czynnik pochaniania dwiku jest naj-
wikszy dla czstotliwoci rezonansowej
takiej konstrukcji, ktr orientacyjnie
mona wyznaczy ze wzoru:
f
rez
= 60/md
gdzie:
m masa powierzchniowa pyty [kg/m
2
];
d odlego pyty od ciany [m].
Rezonatory komorowe zwane rezona-
torami Helmholza tworzy komora z szyj-
k wlotow. Fala akustyczna, padajc
na wlot szyjki rezonatora komorowego,
pobudza go do drga, pobierajc tym
samym energi akustyczn, ktra cz-
ciowo zostaje rozproszona, a czciowo
wypromieniowana. Straty energii aku-
stycznej, a tym samym pochanianie
dwiku mona zwikszy, wprowadza-
jc do szyjki lub komory lekki materia
porowaty. Rezonatory Helmholza s
bardzo selektywne i osigaj maksimum
pochaniania przy czstotliwoci rezo-
nansowej, ktr mona wyznaczy ze
wzoru:
f
rez
= c/2S/lV
gdzie:
c prdko dwiku [m/s];
V objto komory [m
3
];
l dugo szyjki;
S powierzchnia przekroju szyjki [m
2
].
Mechanizm pochaniania dwiku,
typowy dla rezonatorw komorowych,
wystpuje w ukadach komrkowych
i konstrukcjach wykonanych z pyt per-
forowanych. W praktyce najczciej
wykorzystuje si jednoczenie kilka
mechanizmw pochaniania dwi-
ku, np. przez czenie materiaw
porowatych z pytami sprystymi
lub perforowanymi, czy te umiesz-
czajc wyroby porowate w pewnej
odlegoci od sztywnej powierzchni.
Dziki temu mona ksztatowa
charakterystyki pochaniania dwi-
ku, zwikszajc pochanianie i roz-
szerzajc zakres duych wsp-
czynnikw na szersze pasmo czs-
totliwoci.
73
6 2009 (nr 442)
Klasyfikacja i przegld
wyrobw dwikochonnych
dr in. Marianna Mirowska*
W 2007 r. w numerze wrzeniowymmiesicznika Materiay Budowlane (nr 9/07), w ra-
machPodrcznikafizyki budowli, rozpoczlimy cykl artykuwAkustykawbudownictwie.
Dotychczas omwiono: rodzaje akustyki technicznej i rda haasu; zjawisko fizyczne, ja-
kim jest dwik; parametry niezbdne do omwienia zagadnie technicznych zwizanych
z ochron przed haasem i drganiami w budynkach i ich otoczeniu; zjawisko rozchodzenia
si dwiku w przestrzeni otwartej oraz zamknitej; parametry okrelajce poziom gono-
ci haasu fony i skorygowane (waone) poziomy dwiku A, B, C; parametry haasu
uwzgldniajce jego zmienno w czasie; podstawowe pojcia opisujce drgania i metody
oceny drga ze wzgldu na ich wpyw na konstrukcj budynkw i ludzi w nich przebywaj-
cych; pojcia i parametry oceny odnoszce si do waciwoci dwikochonnych wyrobw
budowlanychoraz doizolacyjnoci oddwikwpowietrznychi uderzeniowychprzegrdbu-
dowlanych; dokumenty stanowice podstaw prawn ochrony przeciwhaasowej i przeciw-
drganiowej wbudynkach; wymagania i obowizujce przepisy wtej dziedzinie, metody wy-
znaczaniabocznegoi poredniegoprzenoszeniadwikuwbudynku; waciwoci akustycz-
ne masywnych cian wewntrznych, zewntrznych i stosowanych do nich ustrojw izola-
cyjnych, lekkich cian, stropw, a take drzwi, okien i nawiewnikw powietrza.
Rys. 1. Typ struktur dwikochonnych i odpo-
wiadajce imksztaty charakterystyk pochania-
nia dwiku
Rozwizania materiaowe
i konstrukcyjne wyrobw
dwikochonnych
Ze wzgldu na cechy materiaowe,
konstrukcyjne i uytkowe rozrnia si:
materiay dwikochonne;
wyroby dwikochonne;
ustroje dwikochonne.
Materiay dwikochonne to mate-
riay o wskaniku pochaniania dwiku
w
0,15, ktre samodzielnie, bez do-
datkowej obrbki, nie mog by umiesz-
czone jako okadziny na cianach czy su-
fitach, ale mog by stosowane jako wy-
penienie ustrojw dwikochonnych,
czy te wkadki wzabezpieczeniach prze-
ciwhaasowych.
Wyroby dwikochonne to materia-
y o wskaniku pochaniania dwiku
w
0,15 z odpowiednio wykoczon po-
wierzchni, wytworzone w postaci, ktra
pozwala na ich bezporednie stosowanie
wprost na pododze, cianie czy suficie
bez dodatkowej konstrukcji. S to:
Najpopularniejsze wyroby dwiko-
chonne przedstawiono na rysunku 2.
Materiay i wyroby dwikochonne ma-
j strukturporowat, o przewadzeporw
przelotowych i charakteryzuj si maymi
wartociami wspczynnikw w zakresie
niskich czstotliwoci i rosncymi wraz ze
wzrostem czstotliwoci. Wartoci ich
wspczynnikw pochaniania dwiku
zale od opornoci przepywu powietrza
(tzn. porowatoci i gstoci pozornej)
zarwno materiau pochaniajcego, jak
i zewntrznej powoki ochronno-dekora-
cyjnej oraz wduymstopniu od gruboci
warstwy materiau. Im mniejsza opor-
no przepywu, tym atwiej energia
akustyczna wnika do wntrza materia-
u, natomiast im wiksza grubo mate-
riau, tym wiksza jego chonno aku-
styczna. Na rysunku 3 przedstawiono
charakterystyki wspczynnika pocha-
niania dwiku pyt z weny mineralnej
gruboci 3, 5 i 10 cm.
Istniej zalenoci teoretyczne i empi-
ryczne pozwalajce wyznaczy wsp-
czynniki pochaniania dwiku na pod-
stawie znajomoci opornoci przepywu
powietrza i gruboci warstwy materiau
porowatego. Na rysunku 4 przedstawio-
no nomogramzalenoci wspczynnika
pochaniania dwiku od opornoci prze-
pywu powietrza i gruboci dla materiau
wknistego przy czstotliwoci 500 Hz,
opracowany wITBnapodstawiezaleno-
ci wg PN-EN 12354-6:2005 Akustyka
budowlana Okrelanie waciwoci
akustycznych budynkw na podstawie
waciwoci elementw. Cz 6: Po-
chanianie dwiku w pomieszczeniach.
Nomogramy te mog by sporzdzone
dla materiawwknistych i pianek o po-
rach otwartych, dla dowolnej czstotli-
woci i umoliwiaj zarwno szacowanie
wspczynnikw pochaniania dwiku,
jak i dobr parametrw materiau, takich
jak grubo czy oporno przepywu po-
wietrza w celu uzyskania wymaganych
wspczynnikw pochaniania dwiku.
Ustroje dwikochonne to konstruk-
cje wykonane z kilku materiaw, nie tyl-
kodwikochonnych, wyposaonewele-
menty do montau na cianach czy sufi-
tach pomieszcze i tak skonstruowane,
e pochaniaj dwiki w okrelonympa-
mieczstotliwoci. Zewzgldu naksztat
rozrnia si ustroje paskie i przestrzen-
ne. Ustroje paskie to konstrukcje pod-
stropowe lub nacienne, wykonane z py-
ty czoowej, montowanej do szkieletu no-
nego. Ze wzgldu na rodzaj pyty czoo-
wej wyrnia si ustroje:
z blach perforowanych;
z pyt gipsowych penych i perfo-
rowanych;
z drewna i materiaw drewnopo-
chodnych;
z pyt z weny mineralnej.
74
6 2009 (nr 442)
Rys. 2. Najpopularniejsze wyroby dwikochonne:
a pyty z weny mineralnej z powok ochronno-de-
koracyjn; b profilowane elementy okadzinowe
z pianki poliuretanowej
Rys. 3. Porwnaniecharakterystykpraktycz-
nych wspczynnikwpochaniania dwiku
pyt z weny szklanej rnej gruboci
Rys. 4. Nomogramzalenoci wspczynnika pochaniania dwiku
s
od opornoci prze-
pywu powietrza r i gruboci warstwy materiau wknistego, dla f = 500 Hz
a)
b)
Materiaami dwikochonnymi s:
maty, filce i pyty z weny skalnej;
maty i pyty z wkna szklanego;
elastyczne pianki poliuretanowe;
wkniny tekstylne;
pyty ze szka piankowego (biaego!).
pytyzwenymineralnej (skalnej lubszkla-
nej) z dekoracyjn faktur zewntrzn;
pyty drewnopochodne (m.in. pyty
pilniowe mikkie, pyty wirowe);
pyty bd wyprofilowane wykadziny
z elastycznych pianek poliuretanowych;
natryskiwane tynki porowate;
dywany i wykadziny podogowe;
zasony, kotary.
Ustroje przestrzenne to pojedyncze
elementy wiszce w okrelonych konfigu-
racjachpodstropemlubswobodniewprze-
strzeni pomieszczenia. Przestrzennymi
wyrobami dwikochonnymi s rwnie
krzesa, zwaszcza mikkie (np. teatralne).
Ludzie zgromadzeni w pomieszczeniu
takewnoszznacznchonnoakustycz-
n i powinni by uwzgldniani w oblicze-
niach akustycznych (rysunek 5).
Waciwoci dwikochonne ustrojw
zale do rodzaju pyty czoowej, rodzaju
i gruboci wkadki dwikochonnej (naj-
czciej wena mineralna), gbokoci
ustroju (odlegoci od powierzchni odbija-
jcej), awprzypadkuustrojwprzestrzen-
nych rwnie od ich wymiarw i roz-
mieszczenia(liczby sztuk na1m
2
). Najpo-
pularniejszymi ustrojami dwiko-
chonnymi stosowanymi w pomiesz-
czeniachssufitypodwieszane. Sone
powszechniestosowanewceluogranicze-
nia haasu pogosowego, zwaszcza wpo-
mieszczeniach obiektw budownictwa
oglnego i uytecznoci publicznej, takich
jak: budynki biurowe, obiekty handlowe,
gastronomiczne, sale wykadowe, obiekty
sportowe, dworce kolejowe, autobusowe,
lotnicze, przejciatunelowe. Sufitypodwie-
szane oprcz funkcji dwikochonnych
mog rwnie:
poprawia estetyk wntrza;
zabezpiecza konstrukcj budynku
przed dziaaniem ognia;
maskowa elementy instalacji elek-
trycznych, wentylacyjnych, grzewczych;
obnia wysoko pomieszcze;
chroni przed nadmiernym nagrza-
niem lub wychodzeniem wntrza;
a take, jeli s wykonane z odpowied-
nich materiaw, mog peni jednocze-
nie rol ustrojw dwikoizolacyjnych,
ograniczajcych haas przenikajcy
z pomieszcze na wyszej kondygna-
cji, czy te izolowa haas urzdze za-
instalowanych w przestrzeni pomidzy
stropem a sufitem podwieszanym.
Waciwoci dwikochonne sufitw
zale rwnie od wysokoci zawiesze-
nia sufitu (odlegoci od stropu). Naley
zwrci uwag, e z reguy podawane s
waciwoci dwikochonne sufitu dla
jednej wysokoci najczciej 200 mm,
a wspczynniki pochaniania dwiku te-
go samego sufitu s rne, zwaszcza
w pamie niskich czstotliwoci, dla r-
nych wysokoci zawieszenia (rysunek 6).
W przypadku ustrojw perforowanych
ich waciwoci zalee bd od stopnia
perforacji pyty (procent przewitu), rodza-
jui gruboci wkadki dwikochonnej oraz
gbokoci (odlegoci odpowierzchni od-
bijajcej). Szkic konstrukcji ustroju perfo-
rowanego i czynniki materiaowo-kon-
strukcyjne decydujce o jego waciwo-
ciach dwikochonnych przedstawiono
na rysunku 7, na rysunku 8 charakterysty-
ki wspczynnika pochaniania dwiku
ustrojw z pyt perforowanych o rnym
stopniu perforacji, a na rysunku 9 wpyw
rodzajuwkadki dwikochonnej nachon-
no akustyczn ustroju.
Szkic konstrukcyjny i przykadowe
charakterystyki pochaniania dwiku
ustroju pytowego, z pyt gipsowo-karto-
nowych z wkadk z weny mineralnej
gruboci 50 mm ilustruje rysunek 10.
Omawiane czynniki materiaowo-kon-
strukcyjnepowinnybyuwzgldnianeza-
rwno przy doborze ustrojw dwiko-
chonnych, jak i ich montau w konkret-
nymobiekcie. Producenci wyrobwpowin-
ni dysponowai udostpniacharakterysty-
ki pochaniania dwiku, zmierzone w aku-
stycznych laboratoriach akredytowanych.
75
6 2009 (nr 442)
Rys. 6. Porwnanie charakterystyk prak-
tycznego wspczynika pochaniania dwi-
ku sufitu podwieszonego w odlegoci
200, 400 i 600 mm
Rys. 8. Wpyw stopnia perforacji pyty czo-
owej na przebieg charakterystyki wsp-
czynnika pochaniania dwiku ustrojw
o gbokoci ok. 60 mm, wypenionych
wkadk z waty szklanej gruboci 25 mm,
z pytami o perforacji 5%, 11%, 24%
Rys. 5. Charakterystyki wspczynnika po-
chaniania dwiku krzese twardych bez
publicznoci i z publicznoci rozmieszczo-
nych z gstoci 2,4 szt./m
2
Rys. 7. Szkic konstrukcji ustroju perforo-
wanego i parametry konstrukcyjne decy-
dujce o jego waciwociach dwiko-
chonnych: 1 pyta perforowana grubo-
ci l
1
; 2 welon szklany lub folia nieprze-
puszczajca powietrza; 3 wkadka dwi-
kochonna o gruboci l
2
; 4 przestrze po-
wietrzna; d gboko konstrukcji ustro-
ju; B
1
, B
2
, D parametry perforacji pyty
Rys. 9. Porwnaniecharakterystykwspczyn-
nikapochanianiadwikuustrojwzpyt gip-
sowych, perforowanych, podklejonych flizeli-
n, montowanychwodlegoci 100mmodpo-
wierzchni odbijajcej, wzalenoci od grubo-
ci wkadki akustycznej z wkna szklanego
Rys. 10. Praktyczny wspczynnik pochaniania
dwikuustrojupytowego gbokoci d=10 cm
pyta gipsowa bez wkadki dwikochonnej
(A) lub z wkadk z weny mineralnej (B)
76
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
18 kwietnia br. odby si w Katowi-
cach VIII Zjazd lskiej Okrgowej
Izby Inynierw Budownictwa, ostat-
ni zjazd sprawozdawczy wII kadencji
Izby. Sala konferencyjna Biura Cen-
trum, gdzie odbyway si obrady, go-
cia w tym dniu 197 delegatw oraz
liczne grono zaproszonych goci. Byli
wrd nich m.in. posowie, przedsta-
wiciele wadz wojewdzkich i miej-
skich, organizacji samorzdu zawo-
dowego architektwi urbanistw, Fo-
rum Budownictwa lskiego, stowa-
rzysze naukowo-technicznych, nad-
zoru budowlanego, lskiej Organi-
zacji Technicznej i mediw.
lska Okrgowa Izba InynierwBu-
downictwa skupia przeszo 12 tys. czon-
kw i jest drug co do wielkoci Okr-
gow Izb Inynierw Budownictwa
w kraju, natomiast pod wzgldem roli,
jak peni na rzecz swoich czonkw
oraz pozycji, jak zajmuje w regionie,
jest wzorem organizacji samorzdu
zawodowego w budownictwie, god-
nym naladowania przez inne izby
okrgowe. Wadze lOIIB potrafiy
zintegrowa nie tylko swoich czonkw,
ale podjy wyzwanie integracji cae-
go lskiego rodowiska budowlane-
go. Rol i siln pozycj Izby docenia-
j miejscowe wadze oraz bratnie orga-
nizacje, czego najlepszym dowodem
by udzia ich przedstawicieli w obra-
dach VIII Zjazdu.
Wystpienia goci
Swoj obecnoci zaszczycia dele-
gatw Genowefa Grabowska Pose
do Parlamentu Europejskiego, ktra
podkrelia, jak wan rol w rozwoju
wojewdztwa lskiego peni czonko-
wie lOIIB. Stwierdzia, e budownic-
two jest bran, ktra moe pomc
wyj z kryzysu i apelowaa do wadz
w regionie, aby uruchomiy rodki pu-
bliczne na inwestycje. Wicewojewoda
lski Adam Matusiewicz pogratulo-
wa wadzom lOIIB wspaniaej wsp-
pracy z organami administracji pa-
stwowej i samorzdowej. Mwic o roz-
poczynanych inwestycjach, takich jak
chociaby budowa autostrady A1
i przebudowa Stadionu lskiego, y-
czy czonkom Izby tustych lat. Jest
na to szansa, gdy bardzo optymistycz-
nie wygldaj np. plany inwestycyjne
Katowic. Prezydent Miasta Piotr
Uszok stwierdzi, w swoim merytorycz-
nym wystpieniu, e mimo wyhamo-
wania budownictwa deweloperskiego,
w Katowicach przygotowywane s pro-
jekty inwestycyjne, takie jak:
projekt drogowy na terenie Ko-
palni Katowice (XI 2009 warto
prac budowlanych 80 mln z);
przebudowa obszaru od ronda
do rynku (przygotowano SIWZ na
projekt przewidywane wejcie na
plac budowy 2010);
kompleksowa modernizacja
Spodka (trwa wybr wykonawcw
warto prac 60 mln z);
budowa Midzynarodowego Cen-
trum Kongresowego (warto
189 mln z);
podpisano umow na budow
nowej sali koncertowej Narodowej
Orkiestry Polskiego Radia (warto
160 mln z miasto ma zapewni
40 mln z i ubiega si o reszt rod-
kw);
przebudowa dworca PKP i ulic
w rejonie Mariacka Dworcowa;
budowa biblioteki CentrumInfor-
macyjnego (warto 70 mln z);
budowa i modernizacja sieci ka-
nalizacyjnych (600 mln z);
przebudowa linii tramwajowych
(700 mln z);
modernizacja Stadionu GKSi wie-
le maych inwestycji.
Znany architekt Henryk Buszko
Honorowy Prezes lskiej Organiza-
cji Technicznej podkreli w swoim wys-
tpieniu, e na lsku pracuj wybit-
ni projektanci i architekci. Ich dzieem
jest m.in. Stadion lski oddany do
uytkowania w 1956 r., zaprojektowa-
ny przez arch. Juliana Brzuchow-
skiego i arch. Danut Bredy-Brzu-
chowsk. W 1994 r. inwestor, ktrym
by wwczas Wojewoda Katowicki,
podpisa umow o prace projektowe
modernizacji Stadionu lskiego
z Zakadem Projektowania i Wdroe
TB Sp. z o.o. w Katowicach. General-
VIII Zjazd Sprawozdawczy lskiej
Okrgowej Izby Inynierw Budownictwa
Prezydium VIII Zjazdu Sprawozdawczego lOIIB. Od lewej: Grzegorz Gowarzewski;
Roman Karwowski; Franciszek Buszka; Stefan Czarniecki
77
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
nym projektantem inwestycji zosta
arch. Zdzisaw Pelczarski, a kon-
strukcj opracowali Teodor Badora
i Janusz Mach. W ramach tej
dokumentacji w 2005 r. opracowany
zosta projekt zadaszenia widowni
Stadionu pod nazw Saturn 2005.
Jest to nowoczesna, lekka konstrukcja
cignowa z poszyciem z membrany
PTFE. Eksperci uwaaj, e jest to jed-
no z dwch dominujcych na wiecie
rozwiza w konstruowaniu zadasze
stadionw. Projekt ten uzyska pozwo-
lenie na budow i by przedmiotem
przetargw na roboty budowlano-mon-
taowe. Niestety nowe wadze regio-
nalne (Urzd Marszakowski) z niewia-
domych przyczyn przerway kontakty
z zespoem projektowym oraz zleciy
wykonanie dwch ekspertyz projektu
zadaszenia Saturn 2005.
Ekspertyzy te zdyskwalifikoway pra-
c lskiego zespou projektowego,
podwaajc zaoenia obliczeniowe
i sugerujc zagroenie konstrukcji awa-
ri. Obecny inwestor, ktrym jest Urzd
Marszakowski Wojewdztwa lskie-
go, uzna te ekspertyzy za podstaw
do dalszych dziaa, z ktrych wyelimi-
nowa twrcw projektu i zleci wykona-
nie koncepcji zadaszenia firmie nie-
mieckiej. Jest to ogromna krzywda mo-
ralna wyrzdzona polskim projektan-
tom uwaa pan Henryk Buszko. Opi-
nia techniczna ITB dotyczca obcie-
nia niegiem i wiatrem oraz opinie spe-
cjalistw od konstrukcji i architektury
wykazay bowiem bezzasadno za-
rzutw zawartych w ekspertyzach.
lskie rodowisko budowlane wys-
tpio w obronie dobrego imienia pol-
skich inynierw oraz polskiej myli
technicznej. W jego imieniu dziaa l-
ska Organizacja Techniczna, ktra
po wyjanieniu tej nieprawidowo pro-
wadzonej sprawy, krzywdzcej pol-
skich, wysokiej klasy, projektantw wy-
stpia do Marszaka Wojewdztwa
lskiego i Wojewody z wnioskiem
o rewizj decyzji dotyczcych wyko-
nania zadaszenia Stadionu lskie-
go powiedzia pan Henryk Buszko
podczas Zjazdu. Doda te, e w tej
sprawie sd zdezawuowa moc praw-
n ekspertyz wykonanych na zlece-
nie inwestora, natomiast samorzd
zawodowy inynierw budownictwa
powinien rozstrzygn spraw od-
powiedzialnoci zawodowej autorw
ekspertyz.
Dotychczasowych dokona gratulo-
wali Przewodniczcemu lskiej Okr-
gowej Izby Inynierw Budownictwa
Stefanowi Czarnieckiemu, Radzie Izby
oraz wszystkim czonkom i delegatom
na VIII Zjazd zaproszeni gocie, m.in.
Magorzata Mazur Wojewdzki In-
spektor Nadzoru Budowlanego, Marek
Tomaszewski Przewodniczcy Po-
udniowej Okrgowej Izby Urbanistw,
Aleksander Skupin Wiceprzewodni-
czcy lskiej Okrgowej Izby Architek-
tw. Pozdrowienia od Prezesa Polskiej
Izby InynierwBudownictwa, prof. Zbi-
gniewa Grabowskiego, przekaza
Andrzej Jaworski Skarbnik PIIB.
Wyniki obrad
Podczas obrad Zjazdu zostay
przyjte sprawozdania z dziaalnoci
Rady Izby oraz organw statutowych
w 2008 r. W kolejnych punktach obrad
udzielono absolutorium wadzom Izby
i zatwierdzono budet na 2009 r. Dele-
gaci przedstawili te list wnioskw
do realizacji w najbliszym roku.
Wikszo wnioskw zostaa
skierowana do przedstawienia na
VIII Krajowym Zjedzie Sprawoz-
dawczym Polskiej Izby Inynierw
Budownictwa, ktry odbdzie si
19 20 czerwca br. w Warszawie.
Dotycz one m.in.:
przywrcenia szkolnictwa zawodo-
wego i uprawnie budowlanych w nie-
penym zakresie dla technikw;
praktyk zawodowych dla kandyda-
tw na uprawnienia budowlane, ktre
mogyby by potwierdzane rwnie
przez osoby posiadajce uprawnienia,
ale niepenice funkcji kierownika budo-
wy, gdy w maych firmach czsto nie
ma takiej funkcji;
ugruntowania pozycji inyniera bu-
downictwa, jako osoby zaufania publicz-
nego, okrelonej w ustawie o samorz-
dzie zawodowym. Jedn z drg jest
przyspieszenie procedur przywracaj-
cych uprawnienia budowlane dla techni-
kw i inynierw wg wczeniejszych
uregulowa prawnych.
Przewodniczcy Rady lOIIB Stefan
Czarniecki w swojej wypowiedzi na
Zjedzie podkreli, e lskie rodowi-
sko budowlane si integruje. Powoane
w lutym 2008 r. Forum Budownictwa
lskiego zrzesza 40 tys. osb i 300
podmiotw gospodarczych. Efektem in-
tegracji byo powierzenie lskiej Okr-
gowej Izbie InynierwBudownictwa or-
ganizacji wsplnego lskiego Dnia
Budowlanych 2008, ktry odby si
3 padziernika ub.r. w Katowicach.
Przewodniczcy Czarniecki podziko-
wa Tadeuszowi Wnukowi Prezyden-
towi lskiej Izby Budownictwa wKatowi-
cach za podjcie si kierowania Forum
Budownictwalskiegoi yczy, aby efek-
ty dziaania Forum byy tak dobre, jak
lskiej Okrgowej Izby Inynierw Bu-
downictwa (wywiad z Prezesem Stefa-
nem Czarnieckim na str. 78 79).
Krystyna Winiewska
Obrady Zjazdu
78
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
Krystyna Winiewska: Izba za-
koczya kolejny rok dziaalnoci.
W kwietniu br. odby si VIII Zjazd
Sprawozdawczy. Przed Pastwem
ostatni rok pracy wdrugiej czterolet-
niej kadencji. Jest Pan Przewodnicz-
cym Rady od momentu powstania
lskiej Okrgowej Izby Inynierw
Budownictwa. Prosz o podsumowa-
nie dotychczasowych osigni.
Stefan Czarniecki: Samorzd zawo-
dowy inynierwbudownictwa ma dba
o doskonalenie zawodowe swoich
czonkw i my ten imperatyw wynikaj-
cy z ustawy i zapisany w statucie Pol-
skiej Izby Inynierw Budownictwa re-
alizujemy dosownie. lOIIBumoliwia
czonkom udzia w rnych formach
szkolenia oraz zapewnia prenumera-
t jednego wybranego czasopisma
technicznego. Od pocztku dziaalno-
ci postanowilimy nie przejmowa
na swoje barki organizowania szkole,
lecz wsppracowa w tej dziedzinie ze
stowarzyszeniami naukowo-techniczny-
mi i wykorzysta istniejcy ju potencja
intelektualny oraz ich baz materialn.
Organizacj imprez szkoleniowych dla
naszych czonkw zajmuj si wic
stowarzyszenia naukowo-techniczne,
z ktrymi lOIIB zawara stosowne po-
rozumienia. Izba sprawuje opiek i nad-
zr merytoryczny oraz pomaga wdotar-
ciu z odpowiedni informacj do czon-
kw. Wykorzystujemy do tego celu na-
sz stron internetow i wydawany In-
formator lOIIB. Stowarzyszenia ska-
daj nam propozycje tematw szkole,
ktre weryfikuje Komisja Doskonalenia
Zawodowego dziaajca przy Izbie. Za-
sady finansowania s tak ustalone,
e koszty bilansuj si przy 30 uczest-
nikach. Zgodnie z zasadami wsppra-
cy, organizator przygotowuje materiay
szkoleniowe dla uczestnikw oraz wy-
daje imodpowiednie zawiadczenia po-
twierdzajce udzia w szkoleniu. Nasi
czonkowie bardzo sobie ceni te za-
wiadczenia, szczeglnie inynierowie,
ktrzy staraj si o tytu rzeczoznawcy
budowlanego, gdy w ten sposb maj
udokumentowane podnoszenie kwalifi-
kacji zawodowych. Wymagamy te, aby
kady uczestnik wypeni ankiet, wkt-
rej ocenia materiay szkoleniowe, wy-
kadowcw, organizacj szkolenia i wy-
stawia ocen ogln, a take proponu-
je tematyk kolejnych szkole, ktra go
interesuje.
Kady czynny czonek lOIIB moe
otrzyma dofinansowanie w wysokoci
400 z/osob do konferencji wielodnio-
wej, 160 z/osob do konferencji jedno-
dniowej i warsztatw, 80 z/osob do se-
minarium, a 40 z/osob do wykadu.
Dofinansowanie do konferencji jest li-
mitowane i przysuguje raz w roku
wprzypadku konferencji wielodniowych
oraz 2 razy w roku jednodniowych
i szkole warsztatowych.
Przyjta forma organizacji imprez
szkoleniowych spotkaa si z apro-
bat naszych czonkw, o czym
wiadczy dua liczba uczestnikw,
ktra od 3 lat przekracza 7000 osb
rocznie. Ja rwnie jestem bardzo za-
dowolony ze wsppracy ze stowarzy-
szeniami naukowo-technicznymi, gdy
dobieraj wietnych wykadowcw
i organizuj szkolenia na wysokim
poziomie. Dodatkowym atutem jest to,
e maj kilka orodkw szkolenio-
wych w wojewdztwie lskim, co zna-
komicie uatwia naszym czonkom
udzia w szkoleniach blisko miejsca
zamieszkania.
Powierzenie organizacji imprez
szkoleniowych stowarzyszeniom na-
ukowo-technicznym przyczynio si
do oywienia ich dziaalnoci i podnie-
sienia prestiu w rodowisku zawodo-
wym oraz do integracji z Izb. Jest to
bardzo wana rola naszej organizacji,
ktra wspuczestniczy w integracji ca-
ej brany budowlanej na lsku, cze-
go zazdroszcz nam koledzy z innych
regionw. Jestemy m.in. wsporga-
nizatorami Forum Budownictwa l-
skiego skupiajcego samorzd za-
wodowy, gospodarczy i inne organi-
zacje pozarzdowe. Obecnie dziaa
w nim 300 jednostek gospodarczych
i kilkadziesit tysicy ludzi. Jest to
moda, bo zaledwie roczna inicjatywa,
ale mamy ju wiele rozpocztych
i zrealizowanych wsplnych przedsi-
wzi, m.in. lski Dzie Budowla-
nych, starania o przywrcenie szkol-
nictwa zawodowego w budownictwie
oraz uprawnie budowlanych w ogra-
niczonym zakresie dla technikw,
a take by inynierowie budownictwa
mieli wiksze ni obecnie uprawnienia
w wykonawstwie budowlanym.
Osigniciem lskiej Okrgowej
Izby InynierwBudownictwa, na tle po-
zostaych izb okrgowych, jest due za-
interesowanie naszych czonkw
prenumerat czasopism technicz-
nych. Obecnie na 12 384 czynnych
czonkw ok. 55% korzysta z prenume-
raty. Nakady na doskonalenie zawo-
Naszym priorytetem
jest doskonalenie
zawodowe czonkw
Z Przewodniczcym Rady lskiej Okrgowej Izby
Inynierw Budownictwa Stefanem Czarnieckim
rozmawia Krystyna Winiewska
79
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
dowe, a wic szkolenia i prenumera-
t czasopism, wyniosy w 2008 r.
ok. 130 z na kadego czynnego
czonka lOIIB.
KW: Czy dziki dziaalnoci
Polskiej Izby Inynierw Budownic-
twa zmienia si ranga zawodu?
S.Cz.: Powstanie samorzdu zawo-
dowego przyczynio si do podniesienia
rangi zawodu inyniera budownictwa,
a take uatwio dostp do uzyskania
uprawnie budowlanych. W lskiej
Okrgowej Izbie Inynierw Budownic-
twa od 2003 r. uprawnienia uzyskao
2215 osb, a w 2008 r. 399 osb. To
wiadczy, e nie stawiamy barier w do-
stpie do zawodu, a wrcz przeciwnie
pomagamy, aby jak najwicej inynie-
rw budownictwa mogo zda egzamin
i uzyska uprawnienia budowlane.
W ramach przyjtego przez Polsk Izb
InynierwBudownictwa programu ma-
j oni dostp winternecie do kilku tysi-
cy pyta uatwiajcych przygotowanie
do egzaminu. Izba zaja si te spra-
w praktyk zawodowych, z ktrymi
wczeniej byy problemy, gdy absol-
wenci kierunkw budowlanych nie mieli
gdzie ich odbywa. Dziki naszym sta-
raniom pojawiy si praktyki zawodowe
na zasadzie wolontariatu, o czym dzi
niewiele osb pamita. Takie rozwiza-
nie sprawio, e wielu modych inynie-
rw mogo zaliczy praktyk i przystpi
do egzaminu na uprawnienia budowla-
ne. eby podnie ich rang, w 2008 r.
Rada Krajowa PIIB przyja rot lubo-
wania i obecnie w momencie uroczyste-
go wrczania postanowie o uzyskaniu
uprawnie wszyscy, ktrzy je otrzymali,
skadaj lubowanie. Otrzymuj take
kodeks postpowania etycznego. Izba
rozwaa rozwizanie, aby wszyscy
czonkowie podpisali lubowanie.
KW: Czy modzi inynierowie bu-
downictwa s dobrze przygotowani
do zawodu?
S.Cz.: Obecnie wiedza, ktr wyno-
sz absolwenci kierunkw budowla-
nych, rnie si ksztatuje, ale bardzo
nas niepokoi, sygnalizowane przez pra-
cownikw wyszych uczelni, fatalne
przygotowanie studentw I roku z ma-
tematyki. Jako samorzd zawodowy
uwaamy, e bdem byo wyelimino-
wanie matematyki z egzaminu matural-
nego, a tym samym obnienie poziomu
nauczania tego przedmiotu w liceum.
Wzwizku m.in. z t sytuacj, tegorocz-
na Konferencja Krynicka bdzie po-
wicona ksztaceniu inynierw bu-
downictwa i mam nadziej na zmiany
w dobrym kierunku. Kolejnym proble-
mem w przygotowaniu do zawodu s
praktyki. Zdarza si, e zawarto
ksiki praktyk nie pokrywa si zupe-
nie z wiedz przystpujcego do egza-
minu na uprawnienia budowlane, ktry
rzekomo odby t praktyk.
KW: Jak ocenia Pan poziom wyko-
nywania samodzielnych funkcji tech-
nicznych w budownictwie przez
czonkw lOIIB?
S.Cz.: Uwaam, e jest on wysoki,
chocia zdarzaj si uchybienia w ich
dziaalnoci, nawet tak powane jak
w przypadku katastrofy hali targowej
w Katowicach, w przypadku ktrej pro-
wadzone byo postpowanie prokura-
torskie i akt oskarenia trafi do sdu.
Z punktu widzenia odpowiedzialnoci
zawodowej sprawa zostaa umorzo-
na ze wzgldu na przedawnienie. Pro-
siem jednak Rzecznika Odpowiedzial-
noci Zawodowej, aby poinformowa
osoby, ktrych dotyczya ta sprawa, e
ich postpowanie byo naganne i unik-
nli utraty uprawnie budowlanych tyl-
ko ze wzgldw formalnych. lska
Okrgowa Izba Inynierw Budownic-
twa postulowaa rwnie, aby w przepi-
sach nie byo przedawnienia wprzypad-
ku katastrofy budowlanej, wwyniku kt-
rej byy ofiary miertelne.
KW: Co uwaa Pan za najwiksze
dokonania lOIIB w 2008 r.?
S.Cz.: Oprcz omwionych ju form
doskonalenia zawodowego, w postaci
prenumeraty czasopism technicznych
i licznego udziau czonkw Izby w r-
nego typu szkoleniach, na uwag za-
suguje wydanie w 2008 r., przez pra-
cownikw Okrgowej Komisji Kwalifi-
kacyjnej, kilkuset interpretacji upraw-
nie budowlanych. W kocu ub.r. uru-
chomilimy internetowy Serwis Bu-
dowlany, ktry umoliwia ledzenie
zmian w ustawach dotyczcych bu-
downictwa. Nasi czonkowie mog
w nim rwnie znale wzory doku-
mentw i normy budowlane, a take
przeledzi cay proces inwestycyjny
krok po kroku.
KW: Nawizujc do VIII Zjazdu
lOIIB, zaskoczy mnie wyjtkowo
sprawny przebieg obrad i niemal jed-
nomylne podejmowanie uchwa.
S.Cz.: Jest to efekt wczeniejszych
spotka wadz naszej Izby z delegata-
mi, ktre odbyy si przed Zjazdem we
wszystkich obwodach wyborczych.
Delegaci zapoznali si z problematyk
podnoszon na Zjedzie, a take ze
sprawami nurtujcymi rodowisko.
Na Zjazd przyjechali wic dobrze przy-
gotowani.
KW: Jakie gwne zadania do re-
alizacji ma lOIIB na najbliszy rok,
tzn. do Zjazdu Sprawozdawczo-Wy-
borczego?
S.Cz.: Chcemy przeprowadzi re-
mont zajmowanych pomieszcze
i przekaza nowej Radzie Izby siedzi-
b na miar XXI wieku. Podniesie to
rwnie standard pracy biura. Planuje-
my te zacieni wspprac z wyszy-
mi uczelniami, a przede wszystkim
z dziekanami wydziaw budownictwa,
aby nawiza lepszy kontakt ze stu-
dentami. Przedstawiciel naszej Izby
uczestniczy w immatrykulacji studen-
tw I roku i wwczas dowiaduj si oni
o istnieniu samorzdu zawodowego
w budownictwie, a take o tym, e
po III roku studiw mog rozpocz
praktyk zawodow.
KW: Jakie ma Pan przesanie dla
tych, ktrzy wejd do wadz lOIIB
w 2010 r.?
S.Cz.: ycz im, aby nie zmarnowali
tego, co zrobi dziaajcy dotychczas ze-
sp ludzi, a wic Rada oraz przewod-
niczcy i czonkowie wszystkich statuto-
wych organw Izby. Miaem szczcie,
e w I i II kadencji we wadzach lOIIB
pracowali znakomici fachowcy. Szkoda,
e zgodnie z przyjtymi wczeniej zasa-
dami osoby te nie mog kandydowa
do wadz w III kadencji. S tym samym
karani za swoje dowiadczenie i kom-
petencje. Uwaam, e decyzja doty-
czca ograniczenia kadencyjnoci po-
winna by pozostawiona zjazdomokr-
gowym.
KW: Obecnie dziaalno ls-
kiej Okrgowej Izby Inynierw
Budownictwa wyrnia si na
tle pozostaych izb okrgowych
i jest wzorem do naladowania.
ycz, aby ten poziom zosta
utrzymany. Bardzo dzikuj za
rozmow.
80
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
17 20 marca br. odbyy si w Wile, w kompleksie ho-
telowym Stok XXIV Warsztaty Pracy Projektanta Kon-
strukcji. Organizatorem Warsztatw by Maopolski Od-
dzia PZITBwKrakowieprzywsppracyOddziawwBiel-
sku-Biaej, Gliwicach i Katowicach. Tematyka tegorocznych
Warsztatw bya kontynuacj rozpocztego w 2006 r. cyklu
Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych i dotyczya:
podoa budowlanego, fundamentw i budowli podziemnych,
gbokich wykopw, skadowisk odpadw oraz wpyww ro-
dowiskowych wpodou. Uwzgldniajc oczekiwania rodowi-
skainynierskiego, tematykWarsztatwposzerzonoowyma-
gania Eurokodu 7 wraz z jego praktycznym zastosowaniem.
Nad doborem tematyki wykadw oraz ich merytoryczn
ocen pracowa prof. dr hab. in. Janusz Kawecki. Trud-
no nie wspomnie o wsppracy w tym zakresie z Sekcj
Geotechniki i Infrastruktury Podziemnej Komitetu Inynierii
Ldowej i Wodnej Polskiej Akademii Nauk. Patronat bran-
owy nad WPPK objy: Krajowa Rada Polskiej Izby Iny-
nierw Budownictwa oraz Maopolska i lska Okrgowa
Izba InynierwBudownictwa, natomiast patronat medialny:
Inynieria i Budownictwo, Materiay Budowlane oraz
Inynier Budownictwa. Sponsorami zostay firmy: KELLER
POLSKA, PERI POLSKA, TERRATECH i TITAN POLSKA.
Wuroczystymotwarciu Warsztatwuczestniczyli m.in. Pre-
zes Krajowej Rady PIIBprof. dr hab. in. ZbigniewGrabow-
ski, Wiceprezesi PIIB: mgr in. Zbysaw Kakowski oraz
mgr in. Stefan Wjcik, Przewodniczcy Maopolskiej OIIB
dr in. Zygmunt Rawicki, Przewodniczcy lskiej OIIB
mgr in. Stefan Czarniecki, J.M. Rektor Politechniki Kra-
kowskiej prof. dr hab. in. Kazimierz Furtak oraz Dziekan
Wydziau Inynierii Ldowej Politechniki Krakowskiej
dr hab. in. Tadeusz Tatara, prof. PK. Pod nieobecno
przewodniczcego, Zarzd Gwny PZITB reprezentowali
Wiceprezesi: dr in. Ireneusz Jwiak, dr in. Zygmunt
Rawicki oraz Sekretarz Generalny mgr in. Elbieta Jani-
szewska-Kuropatwa.
Wystpienia wykadowcw Warsztatw zostay pogrupo-
wane wdziewiciu sesjach, ktrymprzewodniczyli przewod-
niczcy oddziaw PZITB oraz czonkowie komitetu organi-
zacyjnego. Wszystkie wykady byy wygaszane wskrconej
formie. Na zakoczenie poszczeglnych sesji organizatorzy
przewidzieli czas na dyskusj, ale byo go, jak zwykle, za ma-
o i rozmowy kontynuowano w kuluarach.
W trakcie Warsztatw zajto si szeroko rozumian pro-
blematyk geotechniki, europejskimi normami geotechnicz-
nymi, projektowaniem oraz metodyk oblicze. Niezalenie
od tematw naukowo-technicznych przedstawiono moli-
woci uczestniczcych firm oraz relacje bezporednio z re-
alizacji i placwbudw. Wpierwszych trzech sesjach wyka-
dowych omwiony zosta Eurokod 7, a piecz nad t tema-
tyk prof. dr hab. in. Janusz Kawecki powierzy prof. dr.
hab. in. Lechowi Wysokiskiemu. W dalszych wyka-
dach poruszano tematy zwizane z problematyk gbokich
wykopw, technologiami wzmacniania gruntu oraz zabezpie-
czaniem skarp, wykopw i nasypw. Sesja szsta dotyczy-
a diagnostyki dynamicznej konstrukcji zagbionych wgrun-
cie, wpywu drga na budowle i ludzi oraz geotechnicznych
problemwna terenach grniczych. Wdalszych sesjach nie
zabrako rwnie interesujcego tematu fundamentowania
XXIV WARSZTATY PRACY PROJEKTANTA KONSTRUKCJI
Naprawy i wzmocnienia konstrukcji budowlanych
BESKI DY KRAKW
Przy stole prezydialnym: Przewodniczcy Maopolskiego Oddziau
PZITB dr in. Marian Pachecki, Przewodniczcy Gliwickiego Od-
dziau PZITBdr in. RadosawJasiski, Przewodniczcy Komitetu
Organizacyjnego XXIVWPPKmgr in. MirosawBoryczko i Prze-
wodniczcy Komitetu Naukowego XXIV WPPK prof. dr hab. in.
Janusz Kawecki
Przedstawiciele Patrona Branowego. Od lewej: Przewodniczcy
lskiej OIIB mgr in. Stefan Czarniecki, Prezes Polskiej Izby
Inynierw Budownictwa prof. dr hab. in. Zbigniew Grabowski
i Przewodniczcy Maopolskiej OIIB dr in. Zygmunt Rawicki
81
PRAKTYKA BUDOWLANA
6 2009 (nr 442)
waspekcie zarwno konstrukcji nowoczesnych, jak i wzmac-
niania zabytkowych. Kocowe wykady sesji smej i dziewi-
tej zwizane byy z zabezpieczeniem antykorozyjnym, bez-
pieczestwemtuneli i garay podziemnych, badaniami geo-
technicznymi wdrogownictwie, posadowieniemobiektwin-
frastruktury transportu ldowego oraz statecznoci zboczy
wysypisk odpadw komunalnych.
Tradycj Warsztatws wieczory inynierskie, ktrych te-
matyka nie zawsze jest bezporednio zwizana z zagadnie-
niami przedstawianymi w wykadach. W tym roku przedsta-
wiciele Instytutu Techniki Budowlanej zaprezentowali now
koncepcj przepisw techniczno-budowlanych (warunkw
technicznych) dla budynkw, opracowywan na zlecenie
Ministerstwa Infrastruktury. Ide jest wydzielenie w przepi-
sach techniczno-budowlanych dwch czci: pierwszej za-
wierajcej tzw. wymagania podstawowe oraz drugiej zawie-
rajcej warunki techniczne, ktrych zastosowanie stwarza
domniemanie spenienia wymaga sformuowanych
w pierwszej czci przepisw.
Teksty wszystkich wykadw zostay wydane w obszer-
nym, trzytomowymwydawnictwie zawierajcymrwnie pre-
zentacje technologii i wyrobwfirm. WCentrumWystawien-
niczym zorganizowanych zostao 46 stoisk, a wyrniajce
si firmy uhonorowano pucharami za najlepsze przedstawie-
nie swoich ofert i osigni. Wkolejnoci otrzymay je firmy:
TITAN POLSKA, GEO-
BRUGG i SPECBUD.
Trudno nie wspomnie
o bardzo wysokim pozio-
mie wygaszanych pod-
czas sesji referatwfirmo-
wych (TITAN POLSKA,
HILTI, KELLER, GEOTIM,
DATACOMP, SOLETAN-
CHE POLSKA, PERI). Or-
ganizatorzy zadbali rw-
nie o wymiar estetyczny
posesyjnych wieczorw.
Uczestnicy mieli okazj
wysucha recitalu Andrzeja Sikorowskiego i Mai Sikorow-
skiej oraz obcowa z beskidzkimfolklorem, degustujc swoj-
skie jado w stylowej karczmie.
WXXIV Warsztatach Pracy Projektanta Konstrukcji udzia
wzio 535 uczestnikw reprezentujcych rodowisko pro-
jektantw, wykonawcw, firmy oraz przedstawicieli wiata
nauki. Na zakoczenie przedstawiona zostaa informacja
o XXV jubileuszowych Warsztatach, ktrych organizacja
przypada Oddziaowi Gliwickiemu PZITB we wsppracy
z Oddziaami w Bielsku-Biaej, Katowicach i Krakowie.
mgr in. Mirosaw Boryczko
Rozmowy kuluarowe: Wiceprezes
Polskiej Izby InynierwBudownictwa
mgr in. ZbysawKakowski i Sekretarz
Generalny PZITB mgr in. Elbieta
Janiszewska-Kuropatwa
22 kwietnia br. odbyo si w Warszawie seminarium
Fundamenty palowe 2009, zorganizowane przez In-
stytut Badawczy Drg i Mostw we wsppracy z Pol-
skimZrzeszeniemWykonawcwFundamentwSpecjal-
nych (PZWFS). Spotkanie cieszyo si bardzo duym zain-
teresowaniem. Wzio w nim udzia ponad 300 osb, w tym:
przedstawiciele biur projektowych, firm wykonawczych,
uczelni i instytutwnaukowo-badawczych. Wrd zaproszo-
nych goci byy rwnie osoby odpowiedzialne za realiza-
cj I etapu budowy Stadionu Narodowego w Warszawie,
m.in. Janusz Kubicki Dyrektor ds. Realizacji Narodowe-
go Centrum Sportu, Miosaw Matejko i Marcin Wesoy
projektanci konstrukcji Stadionu Narodowego oraz Pawe
Tustanowski kierownik budowy (Pol Aqua).
Seminariumpodzielono na dwie czci. Pierwsz prowadzi
Ryszard Brzosko Prezes PZWFS, a drug Piotr Ry-
chlewski Przewodniczcy Komitetu Organizacyjnego se-
minarium. Przygotowano 12 referatw, ktrych tematyka
obejmowaa:
wzmacnianie podoa Stadionu Narodowego w Warsza-
wie (Marcin Wesoy i Miosaw Matejko Biuro Matejko
i Partnerzy Biuro Konstrukcyjne; Matejko &Wesoy Biuro Pro-
jektowe S.C.);
badanie pali testowych (Piotr Rychlewski Instytut
Badawczy Drg i Mostw);
prefabrykowane elbetowe pale wbijane (Dariusz Sobala
Aarsleff Sp. z o.o.);
wspczesne metody wykonywania pali wierconych (Bo-
lesawKosiski Instytut Badawczy Drg i Mostw, Edward
Marcinkw MOSTMARPAL);
iniekcj podstaw pali wierconych (Czesaw Szyman-
kiewicz Instytut Badawczy Drg i Mostw);
wykorzystanie sondowa statycznych do obliczania no-
noci i osiada pali (Kazimierz Gwizdaa Politechnika
Gdaska, Maciej Stczniewski Politechnika dzka, Ire-
neusz Dyka Uniwersytet Warmisko-Mazurski wOlsztynie);
posadowienie wieowca Sky Tower we Wrocawiu
(Bolesaw Kosiski Instytut Badawczy Drg i Mostw,
Jacek Andrzejewski BWL Projekt);
zastosowanie pali FDP w budownictwie mostowym
(Roman Rogowski i Piotr Fronczak P. I. IMB);
ciany oporowe na przykadzie obwodnicy miejscowo-
ci Lubie (Andrzej Kulawik Arcadis Sp. z o.o., Robert
Sotysik Soley Sp. z o.o);
kotwienie cianek szczelnych na budowie Stadionu Naro-
dowegowWarszawie(Rafa Czarnecki, Tomasz orekPry-
watne Przedsibiorstwo Inynieryjne Gerhard Chrobok Sp.J.);
zastosowanie mikropali pod posadowienie i wzmocnie-
nie fundamentw(MarcinDerlacz, Jerzy Czaplicki Stump-
-Hydrobudowa Sp. z o.o.).
Wicej o Stadionie Narodowym na str. 52 w tym numerze.
Wszystkiereferatybyyniezwykleinteresujcei pozwoliykom-
pleksowo omwi tematyk posadowienia obiektw. Organiza-
toromnaley siwic uznanienietylkozaprofesjonalneprzygo-
towanieseminarium, aleprzedewszystkimtrafnedobranietema-
tw i autorw referatw. Umiejtnie poczyli teori z praktyk,
co pozwolio na wymian zawodowych dowiadcze.
Na zakoczenie seminariumwszyscy uczestnicy potwier-
dzili potrzeb kontynuowania tej tematyki i wyrazili ch
uczestniczenia w kolejnym spotkaniu. Zaplanowano wic je
na 6 padziernika br., a na marzec 2010 r. seminarium
dotyczce cian szczelinowych i obudw wykopw.
(ek)
Fundamenty palowe 2009
82
6 2009 (nr 442)
W zwizku z pojawiajcymi si wtpliwociami w sprawie
moliwoci umarzania opat legalizacyjnych, o ktrych mowa
w art. 49 oraz art. 49b ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budow-
lane (Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z pn. zm.), przedsta-
wiamy wyjanienia zgodne ze stanowiskiem Gwnego Urzdu
Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa wyraonym w pi-
mie z 12.01.2009 r., znak: KR-50-89/08/KLI/miz W/320/09.
Zgodnie z treci art. 49 ust. 1 ustawy Prawo budowlane, regu-
lujcego procedur legalizacji samowoli budowlanej, organ nadzo-
rubudowlanego, ktryotrzyma wwyznaczonymterminiedokumen-
ty, oktrychmowawart. 48ust. 3ww. ustawy, traktowanejakownio-
sek o zatwierdzenie projektu budowlanego i wydanie pozwolenia
nawznowienierobt budowlanychalbowniosekozatwierdzeniepro-
jektu budowlanego, jeeli budowa zostaa zakoczona, jest zobo-
wizanyzbada, czyprojekt budowlanyspeniatrzyokrelonewtym
przepisie przesanki. Organ bada zgodno projektu zagospodaro-
wania dziaki lub terenu z przepisami o planowaniu i zagospodaro-
waniu przestrzennym, a w szczeglnoci z ustaleniami obowizu-
jcego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
kompletno projektu budowlanego i posiadanie wymaganych opi-
nii, uzgodnie, pozwole i sprawdze, a take wykonanie projektu
budowlanegoprzez osobposiadajcwymaganeuprawnieniabu-
dowlane. W przypadku, gdy nie stwierdza nieprawidowoci w wy-
ej wymienionymzakresie, organ nadzoru budowlanego ustala wy-
soko opaty legalizacyjnej w drodze postanowienia.
Odczasuwprowadzeniainstytucji opaty legalizacyjnej do art. 49
ustawy Prawo budowlane (to jest od 11 lipca 2003 r.), ust. 2 tego
przepisu stanowi, e do opaty legalizacyjnej stosuje si odpowied-
nio przepisy dotyczce kar, o ktrych mowa w art. 59f ust. 1, z tym
e stawka opaty legalizacyjnej podlega pidziesiciokrotnemu
podwyszeniu. W art. 59f ust. 1 brak jest odesania do Ordynacji
podatkowej, a nawizanie do tych regulacji nastpuje za pored-
nictwem art. 59g ust. 5 ustawy Prawo budowlane. Podkreli
przy tym trzeba, e odesanie do dziau III Ordynacji podatkowej
wprowadzonezostaodopiero31maja2004r., czyli ponadrok p-
niej, ni wprowadzono instytucj opaty legalizacyjnej. Wynika z
tego, e w tamtym czasie w ogle nie byo moliwe rozoenie
na raty, odroczenie patnoci ani tymbardziej umorzenie opaty le-
galizacyjnej. Z kolei przepis art. 49b ust. 5 ustawy Prawo budow-
lane stanowi, e do opaty legalizacyjnej stosuje si odpowiednio
przepisy art. 59g, dotyczce kar, z modyfikacjami dotyczcymi sta-
wek opat, wynikajcymi wprost z treci ust. 5 art. 49b. Zaznaczy
jednak trzeba, e do 30 maja 2004 r. wtreci art. 49b ust. 5 widnia-
o odesanie do art. 59f ust. 1 (tak jak wobecnymart. 49 ust. 2). Na-
tomiast przepis art. 59g ust. 5 ustawy Prawo budowlane odsya
do odpowiedniegostosowaniadziauIII ustawy Ordynacjapodat-
kowa. Oznacza to, e w stosunku do opat legalizacyjnych rozwi-
zania przyjte przez ustawodawc wOrdynacji podatkowej (wtym
rwnie instytucja umorzenia zalegoci podatkowych) maj zasto-
sowanie przez podwjne oraz potrjne odesanie do odpowiednie-
go stosowania wymienionych przepisw.
W literaturze i orzecznictwie sdowym przyjmuje si, e od-
powiednie stosowanie przepisu moe polega na jego zastoso-
waniu wprost, z odpowiednimi modyfikacjami lub na odmowie
jego zastosowania ze wzgldu na okrelone rnice. Zastoso-
wanie odpowiednio przepisu z okrelonymi modyfikacjami jest
uzasadnione odmiennoci stanu podciganego pod dyspozy-
cj stosowanego przepisu. Natomiast odmowa stosowania prze-
pisu moe wynika albo bezporednio z treci wchodzcych
w gr regulacji prawnych, albo z tego, e zastosowania danej
normy nie daoby si pogodzi ze specyfik i odmiennoci roz-
poznawanegostanu(por. wyrokSNz29kwietnia2008r.,III CZP17/08;
wyrok SNz 6 grudnia 2000 r., III CZP 41/00 OSNC 2001/4/57; po-
stan. TK z 25 lutego 2004 r., K 23/03 OTK 14/2A/2004; postan.
TK z 4 padziernika 2006 r., K 31/06 OTK 135/9A/2006). Z tak
sytuacj mamy do czynienia w przypadku systemu odesa
wustawie Prawo budowlane, dotyczcego odpowiedniego sto-
sowania do opaty legalizacyjnej przepisw dotyczcych kar,
do ktrych z kolei maj odpowiednie zastosowanie przepisy
o zobowizaniach podatkowych z Ordynacji podatkowej. Taki spo-
sb regulacji wynika ze zblionej konstrukcji prawnej kar i opat
legalizacyjnych wystpujcych w ustawie Prawo budowlane
oraz zobowiza podatkowych. Ze wzgldu na specyfik opaty
legalizacyjnej, ktra jest warunkiem legalizacji samowoli budow-
lanej, trudno jest jednak przyj, e odesanie takie pozwala na za-
stosowanie w penym zakresie przepisw dziau III Ordynacji po-
datkowej, w tym tych, ktre dotycz umorzenia zalegoci podat-
kowej. W sytuacji bowiem nieuiszczenia opaty legalizacyjnej
woznaczonymterminie nie mona przyj odpowiedniego zasto-
sowania przepisw dziau III ustawy Ordynacja podatkowa, do-
tyczcych umorzenia zalegoci podatkowych, skoro ustawodaw-
ca przewidzia wprost wustawie Prawo budowlane rozwizanie
prawne takiego przypadku. Innymi sowy sankcje nieuiszczenia
opaty legalizacyjnej w terminie okrela nie prawo podatkowe
rozdziay 5 i 6 dziau III Ordynacji podatkowej noszce tytuy Za-
lego podatkowa oraz Odsetki za zwok i opata prolongacyj-
na ale przepisy ustawy Prawo budowlane, tj. art. 48 nakazu-
jcy wydanie nakazu rozbirki samowoli budowlanej.
Dopuszczalno odroczenia terminu patnoci czy rozoenia
na raty opaty legalizacyjnej moe znale uzasadnienie
waspekcie odpowiedniego stosowania przepiswdziau III Or-
dynacji podatkowej. Z kolei umorzeniu, zgodnie z art. 67a 1
pkt 3 Ordynacji podatkowej, podlega mog jedynie zalegoci
podatkowe, a nie kwoty podatku. Podatnicy, ktrzy wnosz
o umorzenie podatku (przed upywem jego terminu patnoci),
nie mog skutecznie tego uzyska. Organ podatkowy w takiej
sytuacji, wzalenoci od okolicznoci, albo nie wszczyna post-
powania podatkowego, albo te wszczte postpowanie uma-
rza. Nieuiszczenie opaty legalizacyjnej wterminie powodu-
je, e waciwy organ wydaje decyzj, w ktrej nakazuje
rozbirk obiektu budowlanego bdcego w budowie albo
wybudowanego bez wymaganego zezwolenia albo zgosze-
nia (zob. art. 49 ust. 3 oraz 49b ust. 7 ustawy Prawo budow-
lane). Jedynie uiszczenie przedmiotowej opaty w terminie po-
woduje, e zostaje speniony warunek legalizacji samowoli bu-
dowlanej, co nie skutkuje wydaniem takiego nakazu. Opaty le-
Departament Prawno-Organizacyjny GUNB
informuje:
Opata legalizacyjna
83
6 2009 (nr 442)
galizacyjnej nie uiszcza si zatem po terminie patnoci. Nie
mona te mwi o powstaniu zalegoci podatkowej, a wic
w rezultacie nie mona rozwaa jej umorzenia na podstawie
przepisw podatkowych. Dodatkowo podkreli trzeba, e ze
wzgldu na specyficzny charakter opaty legalizacyjnej trudno
przypisa jej wszystkie cechy wynikajce z ustawowej definicji
podatku. Podatkiemjest bowiempublicznoprawne, nieodpatne,
przymusowe, nieekwiwalentne oraz bezzwrotne wiadczenie
pienine na rzecz Pastwa, wojewdztwa, powiatu lub gminy,
wynikajce z ustawy podatkowej. Wtymprzypadku trudno twier-
dzi, e opata legalizacyjna stanowi przymusowe wiadczenie
pienine. Ponadto z jej nieuiszczeniem ustawa wie jedno-
znaczne skutki prawne. Naley zwrci uwag na argumenty
przedstawione przez Trybuna Konstytucyjny w uzasadnieniu
wyrokw: z 26 marca 2002 r., SK 2/01 oraz z 18 padzierni-
ka 2006 r. P 27/05, w ktrych przedmiotem rozstrzygnicia by-
y przepisy ustawy Prawo budowlane, regulujce instytucj le-
galizacji samowoli budowlanej i rozwizania intertemporalne.
Trybuna Konstytucyjny podkrela, e ustawodawca poszukujc
optymalnych form przeciwdziaania naruszeniom prawa, w po-
staci samowoli budowlanej, wprowadzi moliwo legalizacji
takiej samowoli po spenieniu okrelonych warunkw ustawo-
wych przez podmiot naruszajcy prawo. Jednymz takich instru-
mentw jest konieczno uiszczenia opaty legalizacyjnej.
Wymienione argumenty przemawiaj take za niemoliwoci
pogodzenia celw i funkcji rozwiza prawnych wprowadzonych
przez ustawodawc w art. 48 i 49 ustawy Prawo budowlane
z przyjciemdopuszczalnoci stosowania instytucji umorzenia za-
legoci podatkowych w stosunku do opaty legalizacyjnej.
Podmiot naruszajcy prawo w postaci samowoli budowlanej
i korzystajcy z uprawnienia jej legalizacji, a jednoczenie nieuisz-
czajcy opaty legalizacyjnej w stosownym terminie, nie moe li-
czy na dalsze ulgi w postaci umorzenia opaty legalizacyjnej,
gdy staoby to wsprzecznoci z konstytucyjn zasad rwnoci
wstosunku do tych podmiotw, ktre dopeniy wszystkich wymo-
gwustawowych zwizanych z realizacj inwestycji budowlanej.
Tym bardziej e nakaz rozbirki przewidziany w treci art. 48
ustawy Prawo budowlane ma charakter restytucyjny, a nie re-
presyjny, sucy jedynie zapewnieniu tzw. adu architektoniczne-
go i przestrzennego w oglnie pojtym porzdku publicznym.
Zgodnie z art. 3 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postpowa-
niuegzekucyjnymwadministracji (Dz.U. z 2005r. nr 229, poz. 1954
z pn. zm.), egzekucjadministracyjnstosujesidoobowizkw
okrelonych w art. 2, gdy wynikaj one z decyzji lub postanowie
waciwychorganw, albowzakresieadministracji rzdowej i jed-
nostek samorzdu terytorialnego bezporednio z przepisu pra-
wa, chyba e przepis szczeglny zastrzega do tych obowizkw
tryb egzekucji sdowej. Egzekucji administracyjnej podlegaj
m.in. obowizki o charakterze niepieninympozostajce we
waciwoci organw administracji rzdowej i samorzdu te-
rytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej
napodstawieprzepisuszczeglnego(art. 21pkt 10ustawyopo-
stpowaniu egzekucyjnym w administracji). Naley zaznaczy, e
wprzypadku, gdyinwestor wybudowa napodstawiezgoszeniatym-
czasowy obiekt budowlany, niepoczony trwale z gruntemi przewi-
dziany dorozbirki lubprzeniesieniawinnemiejscewterminieokre-
lonym w zgoszeniu, ale nie pniej ni w okresie 120 dni od dnia
rozpoczcia budowy okrelonego wzgoszeniu (art. 29 ust. 1 pkt 12
w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budow-
lane, Dz.U. z 2006 r. nr 156, poz. 1118 z pn. zm.), obowizek roz-
birki przedmiotowego obiektu wynika bezporednio z przepisw
ustawy o postpowaniu egzekucyjnymwadministracji.
Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 12 ustawy Prawo budowlane, in-
westor jest zobowizany rozebra tymczasowy obiekt budowla-
ny po okrelonym w zgoszeniu terminie albo po upywie 120 dni
od rozpoczcia jego budowy, jeeli zgoszenie przewidywao p-
niejszy termin rozbirki lub tego terminu nie zawierao. Nie ma zna-
czenia fakt, czy zgoszenie stao si skuteczne przez tzw. milcz-
c zgod organu, czy te organ pisemnie poinformowa inwesto-
ra, e nie wnosi sprzeciwu. Inwestor zobowizany jest do dobro-
wolnego wykonania obowizku, bez koniecznoci podejmowania
dziaa przez organy administracji. Natomiast jeli osoba zobo-
wizana uchyla si od wykonania cicego na niej obowizku,
wwczas organemwaciwymdo dania wykonania obowizku
rozbirki jest organ administracji architektoniczno-budowlanej
I instancji, ktry przyj zgoszenie bez sprzeciwu (zob. wyrok NSA
z 28grudnia2007r., sygn. akt: II OSK1746/06). Organtenjest wte-
go rodzaju sprawach zarwno wierzycielem, jak i organemegzeku-
cyjnymi przepisy zobowizuj go do przeprowadzenia stosownego
postpowania w trybie przepisw ustawy o postpowaniu egzeku-
cyjnym w administracji. Stosownie do art. 3 1 wymienionej usta-
wy, wskazany organ powinien sporzdzi tytu wykonawczy, o kt-
rym mowa w art. 27 1 wymienionej ustawy i wszcz egzekucj
bezporednio na podstawie przepisu prawnego.
Wzory wniosku o pozwolenie na budow, owiadczenia o po-
siadanymprawie do dysponowania nieruchomoci na cele bu-
dowlane oraz decyzji o pozwoleniu na budow okrelone zo-
stay w zacznikach nr 1-3 rozporzdzenia Ministra Infrastruk-
tury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzorw: wniosku o pozwo-
lenie na budow, owiadczenia o posiadanym prawie do dys-
ponowania nieruchomoci na cele budowlane i decyzji o po-
zwoleniu na budow (Dz.U. nr 120, poz. 1127 z pn. zm.).
Tre wnioskw, owiadcze oraz decyzji musi by zgodna
z wzorami, okrelonymi w wymienionym rozporzdzeniu.
Wszystkie wnioski o pozwolenie na budow, decyzje o pozwo-
leniu na budow oraz owiadczenia o posiadanym prawie
do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane powinny
w peni odzwierciedla tre wskazan we wzorach. Nieprawi-
dowe jest wic modyfikowanie wzorwprzez organy administra-
cji architektoniczno-budowlanej, jak i strony postpowania,
wszczeglnoci pomijanie niektrych punktw, zmiana kolejno-
ci punktw czy modyfikacja ich treci.
Rozbirki obiektw tymczasowych
Stosowanie wzorw wniosku o pozwolenie na budow
i decyzji o pozwoleniu na budow
84
6 2009 (nr 442)
W
ojewdzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego
w Katowicach wchodzi w skad administracji ze-
spolonej wojewdztwa dziaajcej pod przewod-
nictwem Wojewody lskiego i wykonuje zadania
przewidziane ustaw Prawo budowlane w zakresie nadzo-
ru budowlanego. WInspektoracie jest zatrudnionych 45 osb,
przy czym wikszo ma wysze wyksztacenie inynierskie
i uprawnienia budowlane oraz wieloletnie dowiadczenie
w pracy w administracji. Obecnie trwa reorganizacja Inspek-
toratu polegajca na likwidacji delegatur, ktre miay siedziby
wCzstochowie i Bielsku-Biaej. Stworzenie jednolitej struktury
organizacyjnej ma zapewni prawidowe funkcjonowanie Urz-
du, polepszy jako i terminowo zaatwiania spraw. Od 7 li-
stopada 2007 r. lskim Wojewdzkim Inspektorem Nadzoru
Budowlanego jest mgr in. Magorzata Mazur, a obowizki
zastpcy peni mgr in. Witold Sas-Nowosielski.
W Wojewdzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlane-
go wKatowicach dziaaj nastpujce wydziay meryto-
ryczne:
Wydzia Orzecznictwa Administracyjnego jako or-
gan II instancji prowadzi postpowania odwoawcze od roz-
strzygni powiatowych inspektorwnadzoru budowlanego
wzakresie ich waciwoci, rozpatruje skargi i wnioski wtym
samym zakresie rzeczowym oraz prowadzi postpowania
administracyjne w trybie nadzwyczajnym jako organ I in-
stancji. W 2008 r. wydzia wyda 1626 decyzji i postano-
wie, w tym 251 zaskarono do WSA;
Wydzia Inspekcji i Kontroli prowadzi kontrole kom-
pleksowe i dorane starostw, jako organwadministracji ar-
chitektoniczno-budowlanej, oraz powiatowych inspektorw
nadzoru budowlanego. Wydzia dziaa od lutego br.
Wykonuje w cigu miesica rednio dwie kontrole powiato-
wych inspektorw nadzoru budowlanego i organw admini-
stracji architektoniczno-budowlanej I stopnia;
Wydzia Wyrobw Budowlanych realizuje dziaa-
nia kontrolne planowe i dorane u producentw i sprze-
dawcw wyrobw budowlanych oraz prowadzi postpowa-
nia administracyjne w sprawach wprowadzania do obrotu
wyrobw budowlanych jako I instancja. Bierze rwnie
udzia wkontrolach prowadzonych przez Gwnego Inspek-
tora Nadzoru Budowlanego. W 2008 r. przeprowadzi
143 kontrole, w czasie ktrych skontrolowa 361 wyro-
bw budowlanych;
Wydzia Infrastruktury Technicznej realizuje zadania
zwizane z drogami kolejowymi i obiektami inynierskimi,
budowlami i urzdzeniami
na obszarach kolejowych, bu-
downictwa transportu i lotnisk
cywilnych oraz obiektw
hydrotechnicznych. Prowadzi
rwnie dziaalno inspekcyj-
n dotyczc prawidowoci
przebiegu procesu budowlanego oraz utrzymania obiektw
budowlanych. W2008 r. wyda 330 decyzji i postanowie i
przeprowadzi 262 kontrole oraz ogldziny w terenie. Co-
rocznie opracowywany jest raport dotyczcy bezpiecze-
stwa budowli hydrotechnicznych na terenie wojewdztwa
lskiego;
Zesp do sprawBudownictwa Obronnoci i Bezpie-
czestwa prowadzi postpowania administracyjne i dzia-
alno inspekcyjn przebiegu procesu budowlanego oraz
utrzymania obiektwbudowlanych wzakresie budownictwa
obronnoci i bezpieczestwa na terenach zamknitych.
lski Wojewdzki Inspektor Nadzoru Budowlanego
wsppracuje z Pastwow Stra Poarn, Pastwow In-
spekcj Sanitarn oraz innymi jednostkami administracji ze-
spolonej wojewdztwa wramach corocznie organizowanych
przez Wojewod lskiego akcji, koordynowanych przez
CentrumZarzdzania Kryzysowego np. Bezpieczne Ferie,
Bezpieczne Wakacje, Bezpieczna Szkoa itp. Ponadto
w2009 r., wsplnie z Pastwow Inspekcj Pracy, WINBre-
alizuje akcj Bezpieczna Budowa. Inspektorat uczestniczy
rwnie wwielu targach budowlanych organizowanych na te-
renie wojewdztwa, wyrniajc najlepsze wyroby budowla-
ne nagrod lskiego Wojewdzkiego Inspektora Nadzoru
Budowlanego.
lski WINB nadzoruje me-
rytoryczne rozstrzygnicia
36 powiatowych inspektorw
nadzoru budowlanego, w tym
19 grodzkich, w ktrych za-
trudnionych jest 263 pracow-
Wojewdzki Inspektorat Nadzoru
Budowlanego w Katowicach
Kierownictwo WINB w Katowicach. Od lewej: Adam Krzeniak
kierownik Zespou do sprawBudownictwa Obronnoci i Bezpie-
czestwa; Sawomir abd naczelnikWydziau Inspekcji i Kon-
troli; Zdzisawa Miniewska naczelnik Wydziau Orzecznictwa
Administracyjnego; Magorzata Mazur lski Wojewdzki
Inspektor Nadzoru Budowlanego; Grzegorz Skrka naczelnik
Wydziau WyrobwBudowlanych; Jolanta Bogacz gwna ksi-
gowa; Krzysztof Jaroczyski i Tadeusz Madera Wydzia Infra-
struktury Technicznej
Wojewdzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Katowicach
40-024 Katowice, ul. Powstacw 41a
tel. (032) 207-79-39, fax (032) 256-46-79
e-mail: winb@katowice.uw.gov.pl,
winbsekretariat@katowice.uw.gov.pl
www.winb.katowice.uw.gov.pl
85
6 2009 (nr 442)
nikw razem z obsug administracyjno-kadrowo-ksigo-
w. rednie zatrudnienie pracownikw merytorycznych
realizujcych zadania nadzoru budowlanego to 5 inspek-
torw na powiat. Jest to liczba stanowczo zbyt maa do
waciwej realizacji zada ze wzgldu na specyfik zabu-
dowy terenu i wysok gsto zaludnienia naszego woje-
wdztwa. To, e lskie jest regionem przemysowym i wy-
soko zurbanizowanym, powoduje konieczno dobrego
zorganizowania i duego zaangaowania powiatowych or-
ganw nadzoru budowlanego wojewdztwa. Specyfik re-
gionu stanowi obszary przemysowe i poprzemysowe
z licznymi obiektami fabryk, kopal i hut. Bardzo duym
problemem s tereny z czynn eksploatacj grnicz, kt-
ra zmusza inwestorw do stosowania kosztownych zabez-
piecze. Szkody grnicze stanowi rwnie duy kopot dla
wacicieli istniejcych obiektw, zwaszcza tych, ktre nie
zostay zabezpieczone na etapie budowy. W rozwizywa-
niu tych problemw pomaga rodowisko naukowe skupio-
ne wok Politechniki lskiej oraz Gwnego Instytutu Gr-
nictwa w Katowicach.
Magorzata Mazur
lski Wojewdzki Inspektor Nadzoru Budowlanego
Wojewdztwo lskie, ktrego stolic s Katowice, obej-
muje historyczne ziemie Grnego lska i Maopolski,
w tym Zagbie Dbrowskie. Jest jedynym wojewdztwem
w Polsce, w ktrym jest wicej powiatw grodzkich (19) ni
ziemskich (17). Znajduje si tu 68 miast. 23 powiaty licz
powyej 100 tys. mieszkacw. Z tego powodu gsto za-
ludnienia na lsku jest bardzo dua, zwaszcza w skupi-
skach miejskich. Wikszo powiatw ziemskich jest silnie
zurbanizowana, zwaszcza zabudow mieszkaniow
i obiektami rekreacyjnymi dla mieszkacw duych miast.
Powoduje to rwnie due miejscowe zagszczenie zabu-
dowy i to nie tylko mieszkaniowej. lskie jest najgciej za-
ludnionym wojewdztwem w Polsce. rednie zaludnienie
wynosi 122 osoby/km
2
, a na lsku 379 osb/km
2
.
Region lski zajmuje pierwsze miejsce pod wzgldem
infrastruktury cznoci, dostpnoci komunikacyjnej oraz
zaplecza przemysowego jest to najbardziej uprzemyso-
wiony region wPolsce i jeden z najbardziej uprzemysowio-
nych w Europie. 35% ludnoci pracuje w przemyle i bu-
downictwie, podczas gdy w kraju ta rednia wynosi 27%.
Wwojewdztwie lskimuytki rolne stanowi 39,4%ob-
szaru, aredniakrajowato51,7%, cowprzeliczeniunajednego
mieszkaca wynosi 0,11 ha (rednia krajowa 0,42 ha).
Podane informacje jednoznacznie wskazuj na przemy-
sowy i mocno zurbanizowany charakter wojewdztwa, co
decyduje take o specyfice dziaania tutejszego WINB.
Podstawowe dane:
powierzchnia 12 333,51 km; ludno 4 654 115
mieszkacw (2008 r.); gsto zaludnienia 377
mieszkacw/km; urbanizacja 78,4%; powiaty grodz-
kie 19; ziemskie 17; gminy miejskie 49 (miasta: 71); miej-
sko-wiejskie 22; wiejskie 96.
Charakterystyka wojewdzta lskiego
Ustawodawca w art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy z 7 lipca 1994 r.
Prawobudowlane(Dz.U. z2006r. nr 156, poz. 1118zpn. zm.)
expressis verbis stwierdza, e przed wydaniem decyzji
o pozwoleniu na budow lub odrbnej decyzji o zatwier-
dzeniu projektu budowlanego, waciwy organ admini-
stracji architektoniczno-budowlanej sprawdza m.in. wy-
konanie projektu przez osob posiadajc wymagane
uprawnienia budowlane i legitymujc si zawiadcze-
niem potwierdzajcym wpis na list czonkw waciwej
izby samorzdu zawodowego. W zwizku z tym, waciwy
organ administracji architektoniczno-budowlanej powinien
dokadnie sprawdzi, czy projekt budowlany zosta sporz-
dzony przez osob posiadajc uprawnienia budowlane
do projektowania w odpowiedniej specjalnoci. Ponadto
szczegowej ocenie podlega rwnie zakres uprawnie
budowlanych.
W przypadku wtpliwoci dotyczcych uprawnie budow-
lanych, a szczeglnie ich zakresu, organ administracji
architektoniczno-budowlanej prowadzcy postpowanie
w sprawie wydania decyzji o pozwoleniu na budow, powi-
nien zwrci si do waciwej izby samorzdu zawodowego
o wyjanienie wszelkich niecisoci. Ponadto organ admi-
nistracji architektoniczno-budowlanej sprawdza, czy do wnio-
sku o pozwolenie na budow zostao doczone zawiadcze-
nie o przynalenoci projektanta do waciwej izby samorz-
du zawodowego. Stosownie bowiem do art. 12 ust. 7 usta-
wy Prawo budowlane, jedn z podstaw do wykonywania
samodzielnych funkcji technicznych stanowi wpis na list
czonkw waciwej izby samorzdu zawodowego, potwier-
dzony zawiadczeniemwydanymprzez t izb, z okrelonym
w nim terminem wanoci.
Jednoczenie naley zaznaczy, e obowizek podjcia
dziaa w wymienionym zakresie znajduje potwierdzenie
w art. 81 ust. 3 ustawy Prawo budowlane, w myl ktrego
jednym z podstawowych zada organw administracji archi-
tektoniczno-budowlanej jest kontrola posiadania przez osoby
wykonujce samodzielne funkcje techniczne w budownictwie
uprawnie do penienia tych funkcji.
Sprawdzanie uprawnie budowlanych osb
penicych funkcj projektanta
Departament Prawno-Organizacyjny GUNB
informuje:
86
6 2009 (nr 442)
W maju 2009 r., w porwnaniu
z poprzednim miesicem, ruch cen
by wynikiem m.in. obniek, jakie do-
stawcy oferowali kupcom na kwietnio-
wych Targach PSB w Kielcach. Spady
ceny w 7 grupach towarowych, w 2
wzrosy, a w 2 nie zmieniy si. Naj-
wikszy spadek cen odnotowano
w przypadku suchej zabudowy wntrz
(o 8,7%), izolacji termicznych (o 3,4%),
betonu komrkowego (o 2,1%) i silika-
tw (o 2%). Staniay te pokrycia i folie
dachowe, rynny o 1,5%, izolacje wo-
dochronne o 0,6%oraz drewno i ma-
teriay drewnopochodne o 0,1%. Nie
zmieniy si natomiast ceny ceramicz-
nych materiaw ciennych oraz sto-
larki otworowej, a wzrosy narzdzi
i sprztu budowlanego (o 2,3%) oraz
chemii budowlanej (o 0,2%).
W kategorii inne spady o 3,6%
ceny pytek ceramicznych, wyposae-
nia azienek i kuchni oraz o 1,7% ce-
mentu i wapna. W innych grupach
asortymentowych w tej kategorii ruch
cen by mniej spektakularny.
W maju 2009 r. przychody PSB S.A.
ze sprzeday materiawbudowlanych
byy wysze o 31% ni przed rokiem
oraz o 37% ni w kwietniu 2009 r. Tak
dobre efekty wynikaj w duym stop-
niu z realizowanych zamwie zawar-
tych przez skady podczas Targw
Grupy PSB.
Dane Grupy PSB S.A.
Ceny materiaw budowlanych w maju 2009 roku
Trendy zmiany cen materiaw budowlanych w maju 2009 r. Analiza Grupy PSB
Grupa Trendy (V 2008 = 100)
asortymentowa 2008 2009
V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V
Materiay cienne
silikaty 100 99,0 98,0 96,7 95,9 94,6 93,4 92,8 79,9 78,6 76,4 75,9 74,4
Materiay cienne
beton komrkowy 100 94,3 91,0 87,5 90,8 89,1 87,8 87,5 87,3 86,8 91,5 89,7 87,8
Materiay cienne
ceramiczne 100 87,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8 80,8
Pokrycia i folie
dachowe, rynny 100 99,6 97,9 96,0 97,1 97,1 97,1 97,1 98,4 99,5 99,0 99,5 98,0
Materiay izolacji
termicznej 100 102,9 98,3 96,3 93,8 91,6 91,2 88,2 84,9 87,6 90,7 89,6 86,5
Chemia budowlana 100 102,8 103,4 102,1 102,7 102,4 103,2 102,7 101,0 103,6 103,3 104,4 104,5
Drewno i materiay
drewnopochodne 100 99,9 99,1 94,7 94,6 94,2 94,1 94,1 94,1 96,4 96,9 96,3 96,2
Sucha zabudowa
wntrz 100 100,0 98,0 98,0 98,1 98,6 96,6 96,6 96,6 95,6 95,1 94,6 86,4
Stolarka otworowa,
parapety 100 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 101,3 102,2 102,9 102,9 102,9
Materiay izolacji
wodochronnej 100 101,8 111,7 111,7 111,7 115,7 109,8 106,5 106,5 103,6 101,7 102,4 101,8
Narzdzia i sprzt
budowlany 100 100,0 100,0 100,0 100,0 102,4 100,0 102,4 115,2 115,2 123,6 123,6 126,5
Inne 100 100,2 103,4 102,8 97,0 95,4 94,5 94,1 94,6 95,1 94,5 93,9 93,3
28 kwietnia 2009 r. uroczycie
otwarto wRadomiuAkademi Umie-
jtnoci PraktycznychCaparol (AUP)
przy Centrum Ksztacenia Praktycz-
nego (CKP), z inicjatywy firm: Capa-
rol Polska, LACUFAGmbH, Sakso-
skiego Centrum Ksztacenia Zawo-
dowego w Drenie oraz Centrum
Ksztacenia Praktycznego w Rado-
miu. Uroczystego przecicia wstgi
dokonali: Tomasz Kruppik Prezes
Zarzdu Caparol Polska; Gert Wal-
ther Prezes Zarzdu LACUFA
GmbH; Ryszard Faek Wiceprezy-
dent Radomia; Wolfgang Hbel
Prezes Saksoskiego Centrum
Ksztacenia Zawodowego Ochrony
rodowiska i Przemysu Chemicz-
nego w Drenie oraz Zdzisaw Ja-
niewski Dyrektor Centrum Kszta-
cenia Praktycznego w Radomiu.
ZadaniemAkademii jest ksztacenie
profesjonalnych malarzy i wykonaw-
cwsystemwocieple posiadajcych
wiedz teoretyczn i umiejtnoci
praktyczne, poszerzone o umiejtno
prowadzenia firmy. O wyborze radom-
skiego CKP zadecydowao bogate
dowiadczenie dydaktyczne tego
orodka oraz w zakresie wsppracy
ze znanymi firmami europejskimi,
a take osobiste zaangaowanie dy-
rektora tej placwki Zdzisawa Ja-
niewskiego doda Tomasz Kruppik,
Prezes Zarzdu Caparol Polska.
Rozmowy wstpne nad utworze-
niem AUP rozpoczto na poczt-
ku 2008 r. W sierpniu przeszkolono
w Saksoskim Centrum Ksztacenia
Zawodowego w Drenie dwch na-
uczycieli radomskiego Centrum, ma-
jcych szkoli wprzyszoci praktykan-
twAkademii i ju zaplanowano kolej-
ne. Firma Caparol wyposaya akade-
mi w specjalistyczne stanowiska
do mycia narzdzi z odstojnikiem i fil-
trem wody, narzdzia malarskie i tyn-
karskie oraz wyroby ze swojej oferty,
niezbdne do realizacji programu na-
uczania grunty, farby, ywice, szpa-
chle, kleje BSO, tynki. W Akademii
zbudowano modelowy dom do nauki
wykonywania systemwdocieple. S
tam take sale teoretyczne, w ktrych
bd si odbyway wykady.
(ek)
Akademia Umiejtnoci Praktycznych Caparol
Uroczyste przecicie wstgi (od lewej): Tomasz
Kruppik Prezes Zarzdu Caparol Polska;
Gert Walther Prezes Zarzdu LACUFA
GmbH; Ryszard Faek Wiceprezydent Ra-
domia i Wolfgang Hbel Prezes Saksoskie-
go Centrum Ksztacenia Zawodowego Ochro-
ny rodowiska i Przemysu Chemicznego
F
o
t
.
E
.
K
o
w
a
k
o
87
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
W
kwietniu 2009 r. efekty
produkcyjne przedsi-
biorstw wytwarzaj-
cych wyroby stosowa-
ne w budownictwie ulegy dalszemu
pogorszeniu (tabela). Due przedsi-
biorstwa przemysowe, o liczbie pra-
cujcych 50 i wicej osb, wykaza-
y w 40 grupach wyrobw (spord
43 obserwowanych) nisz produk-
cj ni przed rokiem (tj. w kwiet-
niu 2008 r.), a w 24 grupach nisz
ni przed miesicem (tj. w marcu).
W cigu czterech miesicy 2009 r.
dodatni dynamik produkcji legity-
mowali si tylko producenci wodo-
mierzy wzrost produkcji o 11,2%
i gazomierzy wzrost o 5,1%. Pozo-
stali wykazali spadek produkcji wy-
tworzonej (w porwnaniu z okresem
czterech miesicy 2008 r.), chocia
w 25 grupach by on mniejszy ni no-
towany w I kwartale 2009 r.
W kwietniu 2009 r. najwikszy
spadek produkcji, o ponad 40%,
w stosunku do kwietnia 2008 r. wyka-
zali producenci ceramicznych pusta-
kw stropowych o 63,6%, blachy
walcowanej na zimno o 55,9% oraz
filcw i pyt z wkna szklanego
o 42,7%. Znaczny spadek produk-
cji, o 30 40%, raportowali rwnie
producenci blokw ciennych z beto-
nu lekkiego o 36,9%, w tym autokla-
wizowanego betonu komrkowego
o 36,6%, rur stalowych o 35,6%
w tym rur bez szwu o 25,3%, a ze
szwem o 44,6% mniej, elementw
ciennych silikatowych o 35,2%,
farb i pokostw na bazie poliestrw,
o masie rozpuszczalnika organiczne-
go powyej 50% o 34,4% oraz beto-
niarek o 32,0%. O 20 30% mniej
ni przed rokiem wyprodukowano
wapna o 27,9%, tarcicy o 26,5%,
wyrobw sanitarnych z porcelany
o 22,9%, wyrobw izolacji termicznej
z weny mineralnej o 22,2%, dachw-
ki ceramicznej o 20,8%. Liczn grup
stanowiy wyroby, ktrych produkcja,
w porwnaniu z kwietniem ub. roku,
bya nisza o 10 20%. Mniej wypro-
dukowano farb i pokostw chlorokau-
Produkcja materiaw budowlanych
w kwietniu 2009 roku
Produkcja waniejszych wyrobw przemysowych stosowanych w budownic-
twie w kwietniu 2009 r. (cd. na str 89)
Tarcica [dam
3
] 179 654 73,5 100,9
w tym: tarcica iglasta [dam
3
] 156 568 72,7 101,1
Sklejka skadajca si wycznie
z arkuszy drewna [m
3
] 9 318 40 305 87,9 80,5
Pyty wirowe i podobne pyty
drewnopodobne [dam
3
] 397 1 476 93,0 107,3
Pyty pilniowe z drewna lub innych
materiaw drewnopodobnych [tys. m
2
] 33 017 127 723 92,0 88,3
Okna i drzwi, ocienice i progi
drewniane [tys. m
2
] 987 3 714 98,4 109,5
[tys. szt.] 819 3 399 99,9 110,4
Pyty parkietowe z drewna, do
podg mozaikowych [tys. m
2
] 129 498 84,5 111,7
Pyty parkietowe z drewna,
pozostae [tys. m
2
] 2 486 9 695 97,6 88,9
Farby i lakiery (cznie z emaliami
i lakierami) na bazie polimerw
akrylowych lub winylowych,
w rodowisku wodnym [hl] 246 247 762 351 99,2 110,3
Farby i pokosty (cznie z emaliami
i lakierami) na bazie poliestrw o ma-
sie rozpuszczalnika organicznego
wikszej ni 50% masy roztworu [hl] 2 547 9 315 65,6 110,0
i lakierami) na bazie poliestrw,
pozostae [hl] 23 689 82 040 66,2 102,9
i lakierami) na bazie polimerw
akrylowych lub winylowych,
w ktrych masa rozpuszczalnika
organicznego przekracza 50%
masy roztworu [hl] 3 181 9 640 114,4 124,9
i lakierami) chlorokauczukowe,
chemoutwardzalne, epoksydowe
oraz poliuretanowe, w ktrych masa
rozpuszczalnika organicznego
przekracza 50% masy roztworu [hl] 8 306 29 449 80,8 108,2
Rury, przewody i we sztywne
z polimerw chlorku winylu [t] 8 883 29 002 87,1 107,3
Wykadziny podogowe, cienne lub
sufitowe z tworzyw sztucznych [tys. m
2
] 1 343 4 706 87,4 103,0
Wykadziny podogowe z polimerw
chlorku winylu [tys. m
2
] 819 3 153 93,6 88,1
Drzwi, okna i ich ocienice oraz
progi, z tworzyw sztucznych [tys. szt.] 443 1 400 88,8 106,1
Szyby zespolone jednokomorowe
[tys. m
2
] 945 3 210 81,3 100,5
Szyby zespolone wielokomorowe
[tys. m
2
] 38 120 97,4 105,6
Filce, materace i pyty z wkna
szklanego [t] 1 299 6 801 57,3 75,0
Cegy i elementy budowlane,
ceramiczne, wypalane z gliny [dam
3
] 311 1 176 91,3 98,3
w tym: cega wypalana z gliny [dam
3
] 35 124 61,3 97,7
pustaki cienne, ceramiczne [dam
3
] 271 1 034 99,3 97,9
Wyroby
IV I IV IV
liczby bezwzgldne
IV III
2008 = 100 2009 = 100
88
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
Dynamika produkcji waniejszych wyrobw przemysowych uywanych w budownictwie w kwietniu 2009 r.
89
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
czukowych, chemoutwardzalnych,
epoksydowych oraz poliuretano-
wych, o masie rozpuszczalnika orga-
nicznego powyej 50% o 19,2%,
szyb zespolonych jednokomorowych
o 18,7%, ale wielokomorowych
tylko o 2,6%, ceramicznych gsio-
rw dachowych o 16,6%, pyt parkie-
towych do podg mozaikowych
o 15,5%, ale do podg niemozaiko-
wych tylko o 2,4%. Rur, przewodw
i wy sztywnych z PVC wyproduko-
wano o 12,9% mniej, wykadzin
podogowych, ciennych lub sufito-
wych z PVC o 12,6% w tym wyka-
dzin podogowych o 6,4% mniej,
sklejki z arkuszy drewna o 12,1%,
drzwi, okien, ocienic i progw
z tworzyw sztucznych o 11,2%,
a drewnianych o 1,6%, blokw i pyt
ciennych gipsowych o 10,3% oraz
gazomierzy o 10,3%. Spadek pro-
dukcji nieprzekraczajcy 10% po-
ziomu ubiegorocznego wykazali
producenci cegy i ceramicznych ele-
mentw budowlanych, wypalanych
z gliny o 8,7%, w tym cegy wypala-
nej z gliny o 38,7%, ceramicznych
pustakw ciennych o 0,7%, pyt
pilniowych o 8,0%, a wirowych
o 7,0%, cementu o 7,9%, masy
betonowej o 6,2%, farb i lakierw
na bazie polimerw akrylowych lub
winylowych, wodorozpuszczalnych
o 0,8%. Wicej ni w kwietniu ub.
roku wyprodukowano jedynie papy
o 5,5%, wodomierzy o 6,4% oraz
farb i pokostw na bazie polimerw
akrylowych lub winylowych, o masie
rozpuszczalnika organicznego powy-
ej 50% o 14,4%.
W cigu czterech miesicy 2009 r.
producenci wszystkich obserwowa-
nych grup wyprodukowali mniej ma-
teriaw budowlanych ni w analo-
gicznym okresie ub. roku (z wyjt-
kiem wodomierzy i gazomierzy). Naj-
wikszy spadek, o ponad 30%, od-
notowano w produkcji betoniarek
o 43,3%, farb i pokostw na ba-
zie poliestrw, o masie rozpuszczal-
nika organicznego powyej 50%
o 39,6%, tarcicy o 34,1%, papy
o 33,0%, elementw ciennych sili-
katowych o 31,0%, blokw cien-
nych z betonu lekkiego o 30,9%,
w tym autoklawizowanego beto-
nu komrkowego o 29,8%, wap-
na o 30,2%. O 20 30% mniej ni
przed rokiem wyprodukowano wyro-
bw izolacji termicznej z weny mine-
ralnej o 25,5%, filcw i pyt z wk-
na szklanego o 25,3%, cementu
o 25,1%, rur stalowych o 24,0%
w tym rur bez szwu o 26,0%, a ze
szwem o 22,2%, blachy walcowanej
na zimno o 22,7%, niektrych ro-
dzajw farb i pokostw na bazie po-
liestrw o 22,0% oraz wyrobw sa-
nitarnych z porcelany o 21,6%.
Znaczne obnienie produkcji,
o 10 20%, wykazali rwnie produ-
cenci ceramicznych pustakw stro-
powych o 19,9%, wykadzin podo-
gowych, ciennych lub sufitowych
z PVC o 19,2%, w tym wykadzin
podogowych o 4,6%, pyt pilnio-
wych o 19,1%, a wirowych
o 14,0%, farb i pokostw na bazie
polimerw akrylowych lub winylo-
wych, o masie rozpuszczalnika orga-
nicznego powyej 50% o 18,9%,
a farb i pokostw chlorokauczuko-
wych, chemoutwardzalnych, epoksy-
dowych oraz poliuretanowych, o ma-
sie rozpuszczalnika organicznego
powyej 50% o 18,8%. Masy beto-
nowej wyprodukowano o 17,1%
mniej, szyb zespolonych jednokomo-
rowych o 16,9%, a wielokomoro-
wych o 14,9%, cegy i ceramicz-
nych elementw budowlanych, wy-
palanych z gliny o 16,5%, w tym ce-
gy wypalanej z gliny o 40,1%, ce-
ramicznych pustakw ciennych
o 11,3%, rur, przewodw i wy
sztywnych z PVC wyprodukowano
o 15,3%, drzwi, okien, ocienic
i progw z tworzyw sztucznych
o 15,3% mniej, a drewnianych
o 13,0% wicej, ceramicznych g-
siorw dachowych oraz bokw i pyt
ciennych gipsowych o 10,4%
mniej. Spadek produkcji nieprze-
kraczajcy 10% poziomu ubiego-
rocznego wystpi u producentw
sklejki z arkuszy drewna o 9,6%,
pyt parkietowych do podg mozai-
kowych o 4,7%, a do podg niemo-
zaikowych o 3,1% oraz farb i lakie-
rw na bazie polimerw akrylowych
lub winylowych, wodorozpuszczal-
nych o 0,4%.
mgr Magorzata Kowalska
Gwny Urzd Statystyczny
Pustaki stropowe ceramiczne [tys. szt.] 280 1 358 36,4 83,6
Dachwki ceramiczne [tys. szt.] 12 318 50 500 79,2 91,9
Gsiory dachowe, ceramiczne
[tys. szt.] 630 2 337 83,4 95,6
Wyroby sanitarne z porcelany [t] 3 323 14 000 77,1 97,9
Cement [tys. t] 1 403 3 534 92,1 143,3
Wapno [tys. t] 124 475 72,1 92,8
Bloki cienne z betonu lekkiego
[tys. t] 237 1 028 63,1 75,2
w tym: autoklawizowany beton
komrkowy
[tys. t] 228 1 003 63,4 74,8
[dam
3
] 328 1 443 65,0 75,0
Elementy cienne silikatowe [dam
3
] 67 256 64,8 91,5
Bloki i pyty cienne gipsowe [tys. t] 94 371 89,1 89,9
Masa betonowa [tys. t] 2 314 6 443 93,8 130,7
Papa [tys. m
2
] 7 310 14 556 105,5 145,6
Wyroby izolacji termicznej z weny
mineralnej [tys. t] 21,4 90,3 77,8 85,0
Rury stalowe [tys. t] 26 108 64,4 81,5
rury bez szwu [tys. t] 14 49 74,7 94,2
rury ze szwem [tys. t] 12 59 55,4 70,46
Blachy walcowane na zimno [tys. t] 28 179 44,1 49,2
Gazomierze [tys. szt.] 49 193 89,7 85,4
Wodomierze [tys. szt.] 245 962 106,4 90,64
Betoniarki z wyczeniem
drogowych [szt.] 4 673 10 708 68,0 162,4
Wyroby
IV I IV IV
liczby bezwzgldne
IV III
2008 = 100 2009 = 100
Produkcja waniejszych wyrobw przemysowych stosowanych w budownic-
twie w kwietniu 2009 r. (cd. ze str. 87)
90
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
S
przeda produkcji budowla-
no-montaowej zrealizowa-
na w kwietniu br. na terenie
kraju przez przedsibiorstwa bu-
dowlane o liczbie pracujcych powyej
9 osb bya o 0,5%wysza ni przed ro-
kiem (wobec wzrostu o 1,2% w marcu
br. i o 20,9%wkwietniu ub. roku). Po wy-
eliminowaniu wpywu czynnikw o cha-
rakterze sezonowym produkcja zwik-
szya si w ujciu rocznym o 0,3%,
a w porwnaniu z marcem br. o 1,1%.
W porwnaniu z kwietniem 2009 r.
wzrost odnotowano w dziaach, w kt-
rych gwnym rodzajem dziaalnoci s
roboty zwizane z budow obiektw in-
ynierii ldowej i wodnej oraz realizacja
robt specjalistycznych, a spadek
w dziale zwizanym ze wznoszeniem
budynkw. W odniesieniu do marca br.
wzrost odnotowano we wszystkich dzia-
ach budownictwa, przy czymwpodmio-
tach zaklasyfikowanych do dziau, ktre-
go podstawowymrodzajemdziaalnoci
s roboty zwizane z budow obiektw
inynierii ldowej i wodnej o 39,4%,
w zajmujcych si gwnie wznosze-
niem budynkw o 2,9%, a realizacj
robt specjalistycznych o 2,3%.
W okresie stycze kwiecie br.
sprzeda produkcji budowlano-montao-
wej zmniejszya si wstosunku do analo-
gicznego okresu ub. roku o 0,2%. Spadek
sprzeday odnotowano w podmiotach
zajmujcych si budow budynkw, na-
tomiast wzrost w jednostkach zajmu-
jcych si gwnie budow obiektw in-
ynierii ldowej i wodnej oraz robotami
budowlanymi specjalistycznymi. Nisza
bya sprzeda robt o charakterze re-
montowym (o 1,0%). Na poziomie ubie-
gorocznymuksztatowaa si natomiast
sprzeda robt o charakterze inwesty-
cyjnym, a jej udzia w oglnej sprzeda-
y produkcji budowlano-montaowej
wzrs w niewielkim stopniu wobec po-
ziomu sprzed roku i wynis 72,1%.
W okresie czterech miesicy br. prze-
citne zatrudnienie w budownictwie byo
o 5,2% wysze ni przed rokiem, przy
wzrocie przecitnych miesicznych wy-
nagrodze brutto o 5,8%. Dynamik
(w cenach staych) sprzeday produkcji
budowlano-montaowej w jednostkach
budowlanych o liczbie pracujcych powy-
ej 9 przedstawiono w tabeli 1.
WI kwartale br. sytuacja finansowa
przedsibiorstw w budownictwie (dane
dotycz podmiotwgospodarczych pro-
wadzcych ksigi rachunkowe, w kt-
rych liczba pracujcych wynosi 50 i wi-
cej osb) ksztatowaa si mniej korzyst-
nie ni w analogicznym okresie ub. ro-
ku. Gorsze byy wyniki finansowe brutto
(spadek o 79,6% do 126,4 mln z) i net-
to (wynis minus 128,0 mln z). Pomimo
e przychody rosy szybciej ni koszty
(5,6%wobec 4,0%), pogorszeniu ulegy
wskaniki rentownoci obrotu brutto
(z 3,6% przed rokiem do 0,7%) i netto
(z 2,4% do minus 0,7%) oraz wskanik
poziomu kosztw (z 96,4% do 99,3%).
Wyszy ni przed rokiem by wskanik
rentownoci ze sprzeday (4,1%wobec
2,7% przed rokiem). Nieznacznie
zmniejszya si liczba przedsibiorstw
wykazujcych zysk netto w oglnej licz-
bie przedsibiorstw (do 54,3%).
Produkcja sprzedana budownictwa
(tabela 2) obejmujca przychody z dzia-
alnoci budowlanej i niebudowlanej, tj.
ze sprzeday wyrobw wasnej produk-
cji, robt i usug, zrealizowana w okre-
sie czterech miesicy 2009 r. przez
przedsibiorstwa budowlane o liczbie
pracujcych powyej 9 osb bya (w ce-
nach biecych) o 8,5% wysza ni
przed rokiem (w analogicznym okre-
sie 2008 r. wysza o 27,2%). Wzrost zre-
Sprzeda produkcji budowlano-montaowej
i produkcja sprzedana budownictwa
w okresie stycze kwiecie 2009 roku
Tabela 1. Dynamika (w cenach staych) sprzeday produkcji budowlano-monta-
owej w jednostkach budowlanych o liczbie pracujcych powyej 9 osb
2008 r. 2009 r.
Wyszczeglnienie
IV I IV IV I IV
analogiczny okres roku poprzedniego = 100
Ogem 120,9 117,8 100,5 99,8
budowa budynkw 121,4 119,8 91,8 93,0
budowa obiektw inynierii ldowej
i wodnej 119,8 113,4 111,8 107,8
roboty budowlane specjalistyczne 121,3 117,8 105,4 106,5
Wojewdztwa
Produkcja sprzedana Przecitne zatrudnienie
[mln z]
I IV 2008
[tys.]
I IV 2008
= 100 = 100
Polska 37 564,2 108,5 426 105,2
dolnolskie 2 304,4 108,3 33 118,7
kujawsko-pomorskie 1 123,6 91,3 20 102,6
lubelskie 927,6 113,7 16 103,9
lubuskie 455,8 97,0 8 116,7
dzkie 1 545,4 106,4 21 107,1
maopolskie 2 921,1 104,1 38 107,8
mazowieckie 12 465,1 109,5 87 102,4
opolskie 656,6 126,0 7 106,3
podkarpackie 951,6 101,3 17 100,1
podlaskie 807,0 95,2 8 111,1
pomorskie 2 224,6 103,5 25 103,7
lskie 4 068,8 103,5 62 103,6
witokrzyskie 735,7 107,1 12 111,9
warmisko-mazurskie 925,7 124,2 14 100,7
wielkopolskie 3 906,8 109,8 45 104,4
zachodniopomorskie 1 544,4 163,2 13 100,3
Tabela 2. Produkcja sprzedana i przecitne zatrudnienie w budownictwie
w okresie stycze kwiecie 2009 r.
91
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
alizowanej sprzeday odnotowano we
wszystkich wojewdztwach, poza trze-
ma, w ktrych odnotowano spadek: ku-
jawsko-pomorskim o 8,7% (przed ro-
kiemwzrost o 32,7%), podlaskimo 4,8%
(przed rokiem wzrost o 36,2%) i lubu-
skim o 3,0% (wzrost o 34,6%). Naj-
wyszy wzrost odnotowano w przedsi-
biorstwach z siedzib na terenie
wojewdztwa: zachodniopomorskiego
o 63,2% (przed rokiem wzrost
o 25,7%), opolskiego o 26,0%
(przed rokiem wzrost o 9,7%), warmi-
sko-mazurskiego o 24,2% (wzrost
o 30,7%) i lubelskiego o 13,7% (wzrost
o 37,5%). Najmniejszy wzrost o 1,3%
(przy wzrocie przed rokiem o 20,3%)
odnotowano w wojewdztwie podkar-
packim. Wzrostowi przychodw ze
sprzeday wyrobw i usug towarzyszy
take wzrost przecitnego zatrudnienia
w przedsibiorstwach budowlanych
(o 5,2%), odnotowany we wszystkich
wojewdztwach. Najwikszy wzrost prze-
citnego zatrudnienia wystpi w firmach
z siedzib na terenie wojewdztwa: dol-
nolskiego o 18,7%, lubuskiego
o 16,7%, witokrzyskiego o 11,9%
i podlaskiego o 11,1%. Najmniejszy
wzrost o 0,1% odnotowano w woje-
wdztwie podkarpackim.
W maju br. wskanik oglnego kli-
matu koniunktury w budownictwie jest
nadal ujemny, gorszy ni wanalogicznym
miesicu ostatnich dziewiciu lat, ale
mniej pesymistyczny ni w poprzednich
miesicach. Jest to spowodowane po-
praw nadal pesymistycznych ocen bie-
cego i przyszego portfela zamwie,
produkcji budowlano-montaowej oraz
sytuacji finansowej badanych przedsi-
biorstw. Przedsibiorcy przewiduj nie-
wielkie ograniczenie portfela zamwie
na rynku krajowym. Prognozowany jest
ponadto wolniejszy spadek cen realizacji
robt budowlano-montaowych.
Najbardziej uciliwymi barierami
w prowadzeniu dziaalnoci budowlanej
s konkurencja ze strony innych firm, nie-
dostateczny popyt i koszty zatrudnienia,
przy czymuciliwo dwch pierwszych
barier zwikszya si znacznie wskali ro-
ku. Nadal duo czciej ni przed rokiem
przedsibiorcy wskazuj na trudnoci
z uzyskaniem kredytw. Zmniejszya si
natomiast dotkliwo barier zwizanych
z niedoborem wykwalifikowanych pra-
cownikw i kosztami materiaw.
W porwnaniu z majem ub. roku
zmniejsza si wykorzystanie mocy pro-
dukcyjnychzgaszaneprzez przedsibior-
cw. W maju br. ksztatuje si ono na po-
ziomie 75%, wobec 84% przed rokiem.
mgr Janusz Kobylarz
Gwny Urzd Statystyczny
Inwestycje do realizacji
w 2009 r.
W 2009 r. zostan zrealizowane
w Gamracie te inwestycje, ktre s nie-
zbdne do efektywnego wykorzystania
istniejcych linii produkcyjnych. Plano-
wany jest zakup mieszalnika cinienio-
wego (knetera) w Zakadzie Wyka-
dzin, ktry zapewnia wstpne elowanie
mieszanki. Obecnie eksploatowanych
jest 5 kneterw i wszystkie musz by
sprawne, aby produkcja na dwch liniach
technologicznych przebiegaa bezproble-
mowo. Awaria ktrego z nich powoduje
przerwanie produkcji. Ponadto s pro-
blemy z eksploatacj tych urzdze, po-
wodujce powstawanie odpadw przez
nieszczelne dawice, dlategote koniecz-
na jest sukcesywna wymiana kneterw.
Zakupione zostay rwnie niezbdne
urzdzenia do Zakadu Profili i Rur.
Kolejninwestycjdorealizacji w2009r.
jest modernizacja elektrociepowni ma-
jca na celu zwikszenie wspczynni-
ka kogeneracji energii elektrycznej
przy wytwarzaniu energii cieplnej. Na-
kady na inwestycje w 2009 r. wynios
w Gamracie 17 078 300 z. Jak podkre-
li podczas konferencji prasowej Pre-
zes Andrzej Czajka, zadania inwesty-
cyjne, objte planem na 2009 r., finan-
sowane s z zysku wypracowanego
w latach poprzednich oraz z biecych
rodkw pochodzcych z odpisw
amortyzacyjnych. Poza zasigiemfirmy
s fundusze europejskie, poniewa jest
to spka Skarbu Pastwa.
Dziki inwestycjom zakoczonym
w2008 r. i realizowanymw2009 r. zwik-
szya si warto przedsibiorstwa, a tak-
e jego pozycja na rynku, nie tylko krajo-
wym, ale rwnie europejskim. Obecnie,
majc w ofercie nowoczesne wyroby
o najwyszej wiatowej jakoci, Gamrat
moe konkurowa z najlepszymi zagra-
nicznymi firmami.
Cele strategiczne
Maksymalizacja wartoci firmy, to je-
den z gwnych celw strategicznych
zarzdu spki Gamrat. Kolejne, plano-
wane do realizacji, cele to:
prywatyzacja spki;
osignicie silnej pozycji na global-
nym rynku wykadzin obiektowych;
umacnianie dotychczasowej pozycji
oraz cige zwikszanie udziau wrynku
systemw rurowych;
poszukiwanie nowych rynkw zby-
tu poza granicami kraju;
poszerzanie asortymentu przez
ulepszanie dotychczas produkowanych
wyrobw z wykorzystaniem nowocze-
snych technologii produkcji oraz wpro-
wadzenie bardziej komplementarnych
systemw.
Prywatyzacja
W 2003 r. ze struktury Gamrat S.A.
wydzielono spk o nazwie Zakad Pro-
dukcji Specjalnej Gamrat Sp. z o.o.,
ktra w2008 r. zostaa wczona do Gru-
py Bumar. Ponadto w ostatnich latach
firma sprzedaa zbdny majtek. Prezes
Czajka z dum pokazywa wyremonto-
wane i zmodernizowane obiekty oraz
i ogromne tereny lene nalece jesz-
cze do firmy Gamrat, ktre chc zaofe-
rowa inwestorom.
Ministerstwo Skarbu Pastwa planu-
je prywatyzacj Zakadw Tworzyw
Sztucznych Gamrat S.A. i szuka inwes-
tora, ktry na dobrych warunkach przej-
mie spk powiedzia podczas kon-
ferencji prasowej w Gamracie Minister
Grad. Podkreli, e sprawa inwestora
zostanie rozstrzygnita do koca
2009 r. i w zwizku z tym jest jeszcze
czas na podwyszenie majtku firmy.
* * *
Po zwiedzeniu zakadw produkcyj-
nych i konferencji prasowej dziennikarze
udali si na Majwk z Gamratem, kt-
ra odbya si w piknej lenej scenerii.
Gwnym punktem programu byy za-
wody strzeleckie o Puchar Prezesa
na strzelnicy Zakadu Produkcji Spec-
jalnej.
Krystyna Winiewska
Gamrat wchodzi na rynek globalny
92
RYNEK BUDOWLANY
6 2009 (nr 442)
29 kwietnia br. uroczycie witowano w Winiwce
zakoczenie prac nad modernizacj Kieleckich Kopalni
Kwarcytu, ktrych wacicielemod 2004 r. jest firma Tar-
mac Kruszywa Polska. W spotkaniu udzia wzio ponad
50 osb, wrd ktrych byli m.in. Aleksander Kabziski
Prezes Stowarzyszenia Producentw Kruszyw, Zdzisaw
Wrzaka Wicemarszaek wojewdztwa witokrzyskiego,
Jerzy Kuniar Dyrektor Delegatury Ministra Skarbu Pa-
stwa w Kielcach, Jerzy Janowicz Dyrektor Okrgowego
Urzdu Grniczego wKielcach. Dyrektor kopalni Marek Mo-
tyka przywita goci ciepym sowem i lampk szampana.
Omwi histori kopalni oraz proces jej modernizacji. Nastp-
nie Prezes zarzdu Grupy Tarmac Central Eastern Europe
Thomas Lehmann podzikowa wszystkim zaangaowa-
nym w prac za trud, wysiek i wspaniay efekt. Powiedzia:
zastalimy kopalni w bardzo zaniedbanym stanie grni-
czym roboty wydobywcze prowadzono na poziomie III i IV,
obecnie zostay one rozszerzone na poziomy I, II, III, IV
i prowadzone s prace nad udostpnieniem poziomu V.
Dziki temu zwiksz si moce wydobywcze kopalni, a tym
samym jej rentowno.
Wojciech Wjtowicz z Instytutu Mechanizacji Budownic-
twa i Grnictwa Skalnego wrczy Prezesowi Thomasowi
Lehmannowi Certyfikat Zakadowej Kontroli Produkcji
(1454-CPD-022-2). Potwierdza on, e wszystkie kruszywa
(do betonu, zaprawy i zaczynu; mieszanek bitumicznych
i nawierzchni; do hydraulicznie zwizanych i niezwizanych
mieszanek; na podsypki kolejowe oraz kamie do robt hy-
drotechnicznych) wytwarzane przez Kieleckie Kopalnie
Kwarcytu w Winiwce speniaj postanowienia oceny
zgodnoci zakadowej kontroli produkcji opisane w Zacz-
niku ZA norm PN-EN 12620:2008, PN-EN 13043:2004,
PN-EN 13242:2008; PN-EN 13383-1; PN-EN 13450:2004.
Surowiec do produkcji kruszyw kwarcytowych jest pozy-
skiwany z pobliskich z metod odstrzau i transportowa-
ny przenonikami tamowymi do kruszarek, skd po prze-
rbce trafia do przesiewaczy, a nastpnie silosw. Kruszy-
wa kwarcytowe z Winiwki wykorzystywane s do utwar-
dzaniu placw, jako podbudowy drogowe, do produkcji mas
i betonw asfaltowych, jako podsypki i nadtorza w budow-
nictwie kolejowym oraz do robt hydrotechnicznych.
Firma Tarmac Kruszywa Polska, ktra rozpocza dziaal-
no na rynku polskim w 1997 r., naley do Grupy Tarmac
Central Eastern Europe, wktrej skad wchodz firmy Libet;
Tarmac Niemcy; Tarmac Czechy, a take Wrocawskie Ko-
palnie SurowcwMineralnych S.A. i Kopalnie SurowcwMi-
neralnych KOSMIN Sp. z o.o. Firma Tarmac Kruszywa ofe-
ruje doskonaej jakoci wiry, piaski oraz grysy granitowe
i kwarcytowe.
Ewelina Kowako
Zakoczono modernizacj
Kieleckich Kopalni Kwarcytu
Goci uroczycie witaj: (od lewej) Marek Motyka Dyrektor
Kopalni Kieleckich i (od prawej) Thomas Lehmann Prezes
zarzdu Grupy Tarmac Central Eastern Europe
Kieleckie Kopalnie Kwarcytu w Winiwce
Inwestycja w Winiwce pochona ponad 20 mln z.
Obejmowaa budow nowoczesnej linii technologicznej,
w ktrej skad wchodz kruszarki, przesiewacze, prze-
noniki tamowe oraz instalacji odpylajcych i zraszaj-
cych. Na terenie kopalni powsta te budynek biurowy
i budynek sprzeday wyposaony w nowoczesne wagi
samochodowe i monitoring. Dziki modernizacji kopalni
zwikszyy si jej moce wydobywcze, a ona sama staa
si najwiksz tego typu odkrywk w Polsce. Do czasu
przejcia zakadu, czyli do 2004 r., roczne moce wydo-
bywcze wynosiy zaledwie 406 853,5 t, a w 2008 r. byo
to ju 936 402,66 t i wielko ta stopniowo bdzie si
zwikszaa. Zgodnie z opracowanymw 2008 r. planemroz-
woju kopalni do 2012 r., niebawemzostanie otwarty kolejny,
szsty poziom wydobycia. Jednoczenie wyposaenie ko-
palni bdzie stopniowo rozbudowywane. Do 2012 r. maj zo-
sta rwnie wyremontowane drogi dojazdowe do kopalni.
F
o
t
.
E
.
K
o
w
a
k
o
F
o
t
.
E
.
K
o
w
a
k
o
93
K
olejne dziewite ju Forum Termomodernizacja
organizowane przez ZrzeszenieAudytorwEner-
getycznych (ZAE) odbyo si 29 kwietnia 2009 r.
w Centrum EXPO XXI w Warszawie przy udziale
ok. 300 osb audytorwenergetycznych, projektantw,
zarzdcw budynkw i pracownikw naukowych, a tak-
e przedstawicieli bankw.
W ramach Forum zorganizowana bya take prezentacja
firm: produkujcych wyroby termomodernizacyjne; oferuj-
cych programy komputerowe dla audytorw, a take stoiska
kilku redakcji czasopism technicznych, w tym miesicznika
Materiay Budowlane. Obrady Forum otworzy podsekre-
tarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury Piotr Stycze,
a prezes ZAE Aleksander Panek przedstawi zaoenia me-
rytorycznej treci i program tegorocznej imprezy, ktry ukie-
runkowany zosta gwnie na dwa bardzo wane, aktualne
tematy, tj. wprowadzenie nowych przepisw dotyczcych
wspierania termomodernizacji i remontworaz pierwsze do-
wiadczenia dotyczce systemu wiadectwenergetycznych
budynkw.
Zmiany w przepisach dotyczcych wspierania termomo-
dernizacji oraz w przepisach dotyczcych sporzdzania au-
dytw energetycznych i remontowych, zawarte w nowym
rozporzdzeniu, omwia Anna Sas-Micu z Departamen-
tu Rynku Budowlanego i Techniki Ministerstwa Infrastruktu-
ry, a Maciej Robakiewicz (FPE, ZAE) przedstawi zasady
wykonywania audytwenergetycznych oraz audytwremon-
towych wg nowej ustawy i nowego rozporzdzenia. Wprowa-
dzone nowe warunki przyznawania premii termomoderniza-
cyjnej i kredytowania powoduj, e waudycie energetycznym
zmienia si metoda wyboru optymalnego wariantu moderni-
zacji, a nowe normy i nowa baza danych klimatycznych wy-
magaj stosowania zmienionego toku oblicze. Audyt re-
montowy jest nowymdokumentemo innej zawartoci ni au-
dyt energetyczny, ale podobnie jak waudycie energetycznym
wymagane jest udowodnienie uzyskania oszczdnoci ener-
getycznych, a wic konieczne jest wykonanie oblicze w po-
dobnym zakresie jak w audycie na potrzeby termomoderni-
zacji.
Porwnanie finansowania modernizacji budynkw w Pol-
sce i innych krajach Unii Europejskiej byo tematem refera-
tu Andrzeja Rajkiewicza (NAPE, ZAE). Stosowane s sys-
temy wsparcia wformie dotacji bezporednich i wformie kre-
dytw o zagodzonych kosztach finansowych (dopata
do oprocentowania lub do kapitau kredytu). Te systemy
wsparcia s we wszystkich krajach UE niezbdnymelemen-
tem programw termomodernizacji budownictwa. W ostat-
nich latach powstay nowe moliwoci finansowania moder-
nizacji budownictwa spoecznego w formie wspierania ze
rodkw Unii (programy JEREMIE, JESSICA, JASPERS).
Dariusz Koc (KAPE, ZAE) omwi problemy zwizane
z weryfikacj audytw energetycznych i bdy, ktre byy w
nich najczciej popeniane. Obszerne omwienie perspek-
tyw rozwoju energetyki w Polsce byo przedmiotem wyst-
pienia Bolesawa Jankowskiego (Badania Systemowe
EnergySys). Na przyszo energetyki wpywa polityka ener-
getyczna i klimatyczna UE, wktrej gwnymi kierunkami s:
redukcja emisji gazw cieplarnianych w tym gwnie dwu-
tlenku wgla; rozwj produkcji energii ze rde odnawial-
nych i poprawa efektywnoci energetycznej. Spodziewanym
skutkiem unijnej polityki energetycznej, klimatycznej i eko-
logicznej bdzie bardzo duy (np. dwukrotny) wzrost cen
energii. W takiej perspektywie szczeglnego znaczenia
nabieraj wszystkie dziaania na rzecz zmniejszenia zapo-
trzebowania na energi i poprawy efektywnoci jej uytko-
wania.
Budownictwo niskoenergetyczne i pasywne byo tematem
referatuSzymonaFirlga(Instytut BudynkwPasywnychNA-
PE, ZAE, PW), ktry przedstawi przykady zrealizowanych
budynkwpasywnych, a take przykad modernizacji obiektu,
wramach ktrej zastosowano zasady budownictwa pasywne-
go. Ewa Kosmala (Knauf Insulation) omwia innowacyjne
izolacje nowej generacji, ktre znajd zastosowanie wbudow-
nictwie.
W drugiej czci Forum dotyczcej wiadectw energe-
tycznych Aleksander Panek analizowa przygotowywan
nowelizacj Dyrektywy o charakterystyce energetycznej bu-
dynkw. Dyrektywa ta jest gwnym narzdziem prawnym
UE, dotyczcym efektywnego wykorzystania energii w bu-
dynkach i promuje, opacaln ekonomicznie, popraw ich
charakterystyki energetycznej. Nowelizacja Dyrektywy zmie-
rza do podwyszenia wymaga dotyczcych cech energe-
tycznych budynkworaz wiadectwenergetycznych, a take
dotyczy przegldw systemw ogrzewania i klimatyzacji
oraz niezalenych ekspertw. Dyrektywa przewiduje bar-
dziej aktywne zaangaowanie sektora publicznego na rzecz
osigania wysokiej efektywnoci energetycznej w budyn-
kach tego sektora jako wzoru do naladowania.
Wreferacie Certyfikacja po polsku Jerzy urawski (Dol-
nolska Agencja Energii i rodowiska, ZAE) przedstawi
krytyczn opini dotyczc przepiswo sporzdzaniu wia-
dectwcharakterystyki energetycznej budynkw, a take licz-
ne przykady niejasnoci, niespjnoci przepiswi skutki, ja-
kie te wady wywouj w opracowywanych wiadectwach.
Poprawienie przepisw jest konieczne i bardzo pilne, gdy
aktualna sytuacja stwarza ogromne trudnoci sporzdzaj-
cym wiadectwa, a inwestorw naraa na wiele kopotw,
a nawet na ponoszenie niepotrzebnych kosztw.
6 2009 (nr 442)
* Fundacja Poszanowania Energii Warszawa
Forum
Termomodernizacja 2009
dr in. Maciej Robakiewicz*
94
6 2009 (nr 442)
16 kwietnia 2009 r. odbyo si pite w obecnej kaden-
cji (2007 2010) zebranie plenarne Wydziau IV Nauk
Technicznych PANpod przewodnictwemprof. Wadysa-
wa Wosiskiego Przewodniczcego Wydziau IV.
W obradach uczestniczy Prezes Polskiej Akademii Nauk
prof. Micha Kleiber, ktry przekaza obszern informa-
cj o przewidywanych zmianach legislacyjnych w obszarze
nauki i zamierzeniach PAN. Zebrani podjli uchwa o po-
woaniu przy Wydziale IV Komitetu Problemowego Inynie-
rii Produkcji. Inicjatywa ta zostanie przedoona do akcep-
tacji PrezydiumPAN. Na zebraniu plenarnymzostay przed-
stawione trzy referaty naukowe przez czonkw korespon-
dentw PAN:
prof. Tadeusza Burczyskiego Modelowanie wielko-
skalowe: metodologia i zastosowania;
prof. Henryka Krawczyka Przestrze inteligentna ja-
ko przykad implementacji algorytmw interaktywnych;
prof. Jzefa Modelskiego Mikrofalowe anteny re-
konfigurowane.
W 65-letniej dziaalnoci Instytutu Techniki Budowlanej
zebranie Wydziau Nauk Technicznych PAN w siedzibie In-
stytutu byo wydarzeniem bez precedensu. Stanowio to
okazj do zaprezentowania wielu aspektw zwizanych
z dyscyplin naukow budownictwo, reprezentowan
przez Komitet Inynierii Ldowej i Wodnej PAN, w tym rw-
nie bezporednio zaadresowanych do dziaalnoci ITB.
Dorobek Instytutu w obszarze eksperckim, a take w dzie-
dzinie aprobacji i certyfikacji wyrobw i technologii budow-
lanych oraz rozpowszechniania wiedzy przedstawi Dyrek-
tor Marek Kapro, ktry szczeglnie podkreli rol Insty-
tutu jako legislatora stanu wiedzy i techniki (Jednostka No-
tyfikowana w Komisji Europejskiej) oraz szerok wsppra-
c midzynarodow w Europie i na wiecie.
Prof. Wojciech Radomski Przewodniczcy KILiW
PAN przedstawi dziaalno tego Komitetu, jednego
z najstarszych (istnieje od 1952 r.) Komitetw Naukowych
PAN. Poda wiele przykadw, w jaki sposb KILiW reali-
zuje swoj statutow rol eksperta wadz rzdowych lub
samorzdowych, a take obowizek zajmowania stano-
wiska w sprawach spoecznie doniosych, np. raporty o za-
wodnoci infrastruktury wodocigowej czy te o zabytko-
wym budownictwie drewnianym w Polsce, stanowisko
w sprawie budownictwa na terenach ekologicznie cennych,
naukowe wsparcie dziaa zwizanych z Euro 2012. Swo-
je wystpienie prof. W. Radomski zakoczy refleksj, e
obszar dziaalnoci KILiW to czste przeplatanie nauki
(odkrywania nowego) i techniki (stosowanie i udoskona-
lanie znanego lub zwikszenie zakresu zastosowa ju
znanego).
Sekretarz Naukowy Instytutu prof. Lech Czarnecki
przedstawi kierunki bada stanowice odczytanie statu-
towego zadania Instytutu, czyli inspirowania rozwoju bu-
downictwa. W wystpieniu podkrelano, e nie ma drugiej
takiej dziedziny, ktra przetwarzaaby tak wielkie iloci
masy i energii, a jednoczenie stawiaa wymagania, aby
trwao obiektw inynierskich bya mierzona krotno-
ci ycia twrcy. Prof. Lech Czarnecki wskaza, w jaki spo-
sb ITB ukierunkowuje badania, kreujc podstawy nauko-
we wymaga podstawowych obiektu budowlanego i reali-
zujc zadania zawarte w postulacie zrwnowaonego bu-
downictwa. Ilustracj prowadzonych w ITB tematw ba-
dawczych byo wystpienie mgr. in. Grzegorza Sztarba-
y, ktry przedstawi elementy swojej pracy doktorskiej pt.
Ocena rodowiska budynku w warunkach poaru metod
numerycznej mechaniki pynw.
Na zakoczenie obrad Dyrektor Instytutu Marek Kapro
podzikowa za zaszczyt goszczenia czonkw Wydzia-
u IV PAN i umoliwienie zaprezentowania dziaalnoci ITB.
Przewodniczcy Wydziau IV PAN prof. W. Wosiski wy-
razi zadowolenie z organizacji i przebiegu obrad.
V Sesja Wydziau Nauk Technicznych PAN
odbya si w ITB
Przewodniczcy Wydz. IV PAN profesor Wadysaw Wosiski
otwiera obrady. Siedz od lewej: prof. Andrzej Borkowski wice-
przewodniczcy Wydz. IV, Marek Kapro Dyrektor ITB, prof.
Andrzej Styczek wiceprzewodniczcy Wydz. IV
Po zakoczeniu obrad. Od lewej: prof. W. Radomski Przewodni-
czcy KILiWPAN, MarekKapro Dyrektor ITB, prof. W. Kleiber
Prezes Polskiej Akademii Nauk, prof. W. Wosiski Przewodni-
czcy Wydz. IVPAN, prof. L. Czarnecki Sekretarz Naukowy ITB
F
o
t
.
A
n
i
t
a
B
l
a
c
h
a
n
i
-
P
a
w
l
i
k
o
w
s
k
a
F
o
t
.
A
n
i
t
a
B
l
a
c
h
a
n
i
-
P
a
w
l
i
k
o
w
s
k
a

97
Krytyczne opinie i wnioski prelegenta byy poparte i rozsze-
rzone w wypowiedziach uczestnikw w ramach dyskusji.
Ocen dziaania systemu wiadectw energetycznych
na podstawie dotychczasowych dowiadcze przedstawi
Maciej Robakiewicz. Wprowadzenie systemu wiadectw
jest wanym i pozytywnym faktem, gdy moe stanowi po-
cztek dziaa na rzecz podnoszenia efektywnoci energe-
tycznej w uytkowaniu budynkw. Sporzdzanie wiadectw
zostao jednak wustawie sformuowane jako obowizek, ale
bez sankcji za jego nierealizowanie, a kontrola spenienia te-
go obowizku dotyczy tylko budynkwoddawanych do uyt-
kowania. Wkonsekwencji jedynie waciciele nowych budyn-
kwi deweloperzy przestrzegaj wprowadzonego obowiz-
ku, natomiast podczas sprzeday i wynajmu istniejcych
budynkw i mieszka sporzdzanie wiadectw nie jest na
og wymagane. Wprowadzenie obowizku sporzdzania
wiadectwenergetycznych spotkao si z licznymi negatyw-
nymi opiniami. wiadectwa ocenia si czsto jako zbdny
dokument biurokratyczny i dodatkowe obcienie finanso-
we. Te krytyczne opinie s rezultatem braku kampanii
informacyjnej poprzedzajcej wprowadzenie wiadectw, wy-
janiajcej cele i zadania wiadectw oraz przedstawiajcej
korzyci dla nabywcwi najemcw. Brak tych informacji jest
wdalszymcigu odczuwalny. Krytyczne opinie wi si tak-
e z bdami popenionymi w metodyce opracowania wia-
dectw, co sprawia, e nie s one dokumentami o penej wia-
rygodnoci. Ponadto obecna forma wiadectwa, bez klas
energetycznych, obnia ich praktyczn przydatno.
Tadeusz Skoczkowski (KAPE) omwi rol budynkw
uytecznoci publicznej wdziaaniach na rzecz redukcji emi-
sji CO
2
zgodnie z Dyrektyw Unii Europejskiej. Prelegent do-
kona te przegldu wielu dokumentw UE, obejmujcych
cay kompleks dziaa na rzecz efektywnoci energetycznej.
Joanna Ruciska (NAPE, ZAE, PW) przedstawia przy-
kady kilku wykonanych wiadectw charakterystyki energe-
tycznej budynkw niemieszkalnych, w ktrych wykonano
obliczenia zapotrzebowania energii take na potrzeby cho-
dzenia i owietlenia. Na przykadzie tych wiadectw przed-
stawione zostay problemy zwizane z niecisociami za-
wartymi w przepisach, co zmusza do posugiwania si wie-
dz dotyczc tych zagadnie oraz innymi aktami prawny-
mi i dokumentami technicznymi, gdy bez tej dodatkowej
wiedzy okrelenie charakterystyki energetycznej budynku
byoby niemoliwe. Pojawiaj si jednak wtpliwoci, czy
przyjte postpowanie jest zgodne z prawem. Przedstawio-
ne przykady i wnioski uzasadniaj potrzeb ucilenia i po-
prawienia przepisw zawartych w rozporzdzeniu.
Zamykajc obrady Forum, Prezes ZAEAleksander Panek
wyrazi nadzieje, e przedstawione pogldy i opinie pomo-
g w rozwizywaniu biecych problemw oraz przyczyni
si do wprowadzenia niezbdnych zmian w przepisach.
dr in. Maciej Robakiewicz
Forum
Termomodernizacja 2009
the diversity
ceramitec.de
Tu trzeba by! Najwikszy
na swiecie, pelny przeglqd
calej brany.
Targi CERAMITEC oferuja coraz wiecej! Wiodace s wiatowe targi
maszyn, sprzetu, surowcw i materiaw do produkcji ceramiki i
metalurgii proszkowej obejmujace wszystkie segmenty branzy
sa obowiazkowym punktem w kalendarzu decydentw.
Skorzystajcie Panstwo z obecnosci liderw rynku i z bogactwa
miedzynarodowej oferty.
CERAMITEC 2009
Nowe Tereny Targowe w Monachium 20-23. pazdziernik 2009
11. Miedzynarodowe targi maszyn, urzadzen, narzedzi, procesw i surow-
cw do produkcji wyrobw CERAMICZNYCH i METALURGII PROSZKOWEJ
Informacje i bilety: Biuro Targw Monachijskich w Polsce | 00-895 Warszawa
tel. (22) 620 44 15 | faks (22) 624 94 78 | info@targiwmonachium.pl
98
PRAWO WBUDOWNICTWIE
6 2009 (nr 442)
P
rzepisy kodeksu cywilnego w art. 471 i nastpnych
reguluj odpowiedzialno kontraktow za niewyko-
nanie lub nienaleyte wykonanie zobowizania. Ko-
rzystajc z tego przepisu, inwestor powinien wyka-
za, i ponis szkod, ktra pozostaje w zwizku przyczy-
nowymz niewykonaniemlub nienaleytymwykonaniemprac
przez wykonawc. Szkoda oznacza zarwno rzeczywisty
uszczerbek majtkowy, jak i ewentualne utracone korzyci.
Domniemywa si przy tym, e wykonawca ponosi win
za nienaleyte wykonanie zobowizania i wystarczy ustale-
nie choby najniszego stopnia winy nieumylnej w postaci
niedbalstwa. Oznacza to przeniesienie na wykonawc ci-
aru dowodu braku wasnej winy. Szczeglnym przypad-
kiem jest zniszczenie lub uszkodzenie wykonanego obiek-
tu wskutek wadliwych materiaw, maszyn czy urzdze do-
starczonych przez inwestora lub wykonania robt wg wska-
zwek inwestora. Wykonawca moe wwczas da wyna-
grodzenia lub jego odpowiedniej czci, jeeli uprzedzi in-
westora o niebezpieczestwie zniszczenia czy uszkodzenia
obiektu albo jeeli mimo zachowania naleytej starannoci
nie mg stwierdzi wadliwoci dostarczonych przez inwe-
stora materiaw, maszyn i urzdze. Termin przedawnienia
roszcze wynikajcych z prowadzenia dziaalnoci gospo-
darczej wynosi 3 lata. Jeeli inwestor dochodzi wobec wy-
konawcy roszcze niezwizanych z prowadzon przez sie-
bie dziaalnoci gospodarcz, termin przedawnienia wg za-
sad oglnych wynosi 10 lat.
Wcelu dochodzenia roszcze wygodniejsze dla inwesto-
ra s przepisy kodeksu cywilnego regulujce instytucj r-
kojmi (art. 656 1 kc). Jeeli wykonawca wykonuje przed-
miot umowy w sposb wadliwy albo sprzeczny z umow,
inwestor moe wezwa go do zmiany sposobu wykonania
i wyznaczy mu w tym celu odpowiedni termin. Dugo te-
go terminu nie jest okrelona wprzepisach i zaley od uzna-
nia inwestora, ktry jednak powinien uwzgldni charakter,
stopie skomplikowania przedmiotu umowy, warunki atmos-
feryczne itp. Wpraktyce najczciej jest to termin od 7 do 14
dni. Po bezskutecznym upywie wyznaczonego terminu in-
westor moe od umowy odstpi albo powierzy poprawie-
nie lub dalsze wykonanie przedmiotu umowy innej osobie
na koszt wykonawcy. Wtakim wypadku wykonawca nie tyl-
ko poniesie zwizane z tym koszty, ale i odpowiedzialno
za ewentualne negatywne skutki. Odpowiada on za t inn
osob, jak za wasne dziaanie lub zaniechanie, cho nie on
dokonywa jej wyboru. Jeeli inwestor sam dostarczy ma-
teria, moe, w razie odstpienia od umowy lub powierzenia
wykonywania przedmiotu umowy innej osobie, da zwro-
tu materiau i wydania rozpocztego przedmiotu umowy. Za-
sady te maj jednak zastosowanie tylko do momentu ode-
brania obiektu. Po zakoczeniu prac stosuje si odmienne
reguy. Jeeli odebrany obiekt ma wady, inwestor moe -
da ich usunicia, wyznaczajc w tym celu wykonawcy od-
powiedni termin z zagroeniem, e po bezskutecznymupy-
wie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy. Uwarun-
kowania co do dugoci tego terminu s podobne jak w wy-
padku stwierdzenia wad podczas wykonywania przedmiotu
umowy przed jego ukoczeniem. Wykonawca moe odm-
wi naprawy, gdyby wymagaa nadmiernych kosztw.
Wprzypadku gdy wady nie dadz si usun albo gdy z oko-
licznoci wynika, e wykonawca nie zdoa ich usun w od-
powiednimczasie, inwestor moe od umowy odstpi, jee-
li wady s istotne. Jeeli wady nie s istotne, inwestor moe
da obnienia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku.
To samo dotyczy wypadku, gdy wykonawca nie usun wad
w terminie wyznaczonym przez inwestora. Wadami istotny-
mi s te, ktre czyni przedmiot umowy niezdatnymdo zwy-
kego uytkowania, albo ktre sprzeciwiaj si wyranej umo-
wie. Wszystkie inne uwaa si za wady nieistotne.
Odpowiedzialno wykonawcy nie zaley od jego winy
ani wiedzy o wadzie, ani take od zaistnienia po stronie in-
westora szkody czy od jej ewentualnej wysokoci. Odpowie-
dzialno z tytuu rkojmi wymaga jedynie stwierdzenia
istnienia wady i zachowania aktwstarannoci, tzn. zba-
dania jakoci przedmiotu umowy i zawiadomienia wykonaw-
cy przez inwestora o wystpowaniu wady w odpowiednim
terminie. Wstosunkach obustronnie profesjonalnych, tj. mi-
dzy podmiotami prowadzcymi dziaalno gospodarcz,
utrata uprawnie z tytuu rkojmi nastpuje, jeeli inwestor
nie zbada przedmiotu umowy w czasie i w sposb przyjty
przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomi niezwocznie wy-
konawcy o dostrzeonej wadzie, a wwypadku, gdy wada wy-
sza na jawdopiero pniej jeeli nie zawiadomi wykonaw-
cy niezwocznie po jej wykryciu. Przyjmuje si w praktyce,
e zawiadomienie ma charakter niezwoczny, jeli zostanie
dokonane w terminie do 3 dni. Do zachowania terminw za-
wiadomienia o wadach wystarczy wysanie przed upywem
tych terminw listu poleconego. Niezachowanie przez in-
westora aktw starannoci nie powoduje utraty uprawnie
z tytuu rkojmi za wady fizyczne, jeeli wykonawca podstp-
nie wad zatai albo zapewni inwestora, e wady nie istnie-
j. Za podstpne zatajenie wady jest uwaane takie umyl-
ne dziaanie wykonawcy, ktre ma na celu utrudnienie wy-
krycia wady przez inwestora. Bdzie to zatemukrycie lub za-
maskowanie wadliwoci i inne podobne dziaania o znamio-
nach oszustwa. Udzielenie inwestorowi zapewnienia, e wa-
dy nie istniej, moe by dokonane zarwno przez wyko-
nawc pozostajcego w zej wierze (tzn. zapewniajcego
kamliwie mimo wiadomoci wadliwoci), jak i wdobrej wie-
rze. Uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne budyn-
ku wygasaj po upywie 3 lat, liczc od dnia, kiedy zosta on
wydany inwestorowi. Upyw tego terminu nie wycza wyko-
* Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy
e-mail: macdut@utp.edu.pl
Rkojmia i gwarancja
w umowie o roboty budowlane
dr in. Maciej Dutkiewicz*
99
6 2009 (nr 442)
nania uprawnie z tytuu rkojmi, jeeli wykonawca pod-
stpnie zatai wad. Zarzut z tytuu rkojmi moe by pod-
niesiony take po upywie powyszego terminu, jeeli
przed jego upyweminwestor zawiadomi wykonawc o wa-
dzie. Inwestor moe podnosi zarzut z tytuu rkojmi np.
w odpowiedzi na danie przez wykonawc zapaty ceny
(zarzut czciowej bezzasadnoci w zwizku z jej obnie-
niem stosownie do obnienia wartoci przedmiotu umowy
w zwizku z jego wadliwoci).
Wsytuacji gdy wykonawca udzieli inwestorowi gwarancji
na wykonane przez siebie roboty, inwestor moe realizowa
swoje roszczenia wramach uprawnie, ktre wynikaj z treci
gwarancji i w terminie okrelonym w gwarancji. Czsto ter-
miny gwarancyjne s dusze ni ustawowy termin trzech lat
przewidziany z tytuu rkojmi za wady fizyczne, np. 10-let-
nia gwarancja na wszystkie elementy konstrukcyjne oraz na
szczelno dachu. Okres gwarancji liczony jest zazwyczaj
od daty odbioru kocowego. Wprzypadku wystpienia wad
w okresie gwarancji, okres gwarancji na wadliw cz ro-
bt jest zwykle przeduony o czas usunicia wady.
Gwarancji nie naley traktowa jako umownej zmiany od-
powiedzialnoci z tytuu rkojmi. Mijaoby si to z celem
gwarancji, jakimjest dalsze umocnienie inwestora i podnie-
sienie jakoci wykonawstwa. Inwestor moe wykonywa
uprawnienia z tytuu rkojmi za wady fizyczne, niezalenie
od uprawnie wynikajcych z gwarancji. Inwestor ma wic
wiele moliwoci realizacji roszcze wobec wykonawcy. Wy-
br konkretnego reimu odpowiedzialnoci jest uzaleniony
od sytuacji dowodowej inwestora, a take od ewentualnego
terminu dochodzenia roszcze.
Prenumerata roczna miesicznika Materiay Budowlane
jest moliwa w dwch wariantach:
pre nu me ra ta we rsji pa pie ro wej;
pre nu me ra ta w pa kie cie (pa kiet za wie ra ca o rocz n
pre nu me ra t we rsji pa pie ro wej + rocz nik cza so pi sma na
py cie CD, wy sy a ny po za ko cze niu ro ku wy daw ni cze go). Dla
tych pre nu me ra to rw Wy daw nic two ofe ru je do dat ko wo
rocz ni ki ar chi wal ne mie sicz ni ka Ma te ria y Bu dow la ne z lat
2004 2008 na py tach CD w ce nie 20 PLN net to (+ 22% VAT)
za ka dy rocz nik.
Pre nu me ra t mo na za mwi:
za po re dnic twem re dak cji Ma te ria y Bu dow la ne:
fa ksem: (22) 827 52 55, 826 20 27;
e-ma i lem: ma ter bud@sig ma-not.pl;
przez In ter net: www.ma te ria ly bu dow la ne.in fo.pl;
li stow nie: Re dak cja Ma te ria y Bu dow la ne,
00-950 War sza wa, ul. wi to krzy ska 14A, skr. po czt. 104.
Uwa ga! Druk za mwie nia na www.ma te ria ly bu dow la ne.in fo.pl
za po re dnic twem Za ka du Kol por ta u Wy daw nic twa
SIG MA-NOT Sp. z o.o.:
fa ksem: (22) 891 13 74, 840 35 89, 840 59 49;
e-ma i lem: kol por taz@sig ma-not.pl;
przez In ter net: www.sig ma-not.pl;
li stow nie: Za kad Kol por ta u Wy daw nic twa SIG MA-NOT Sp. z o.o.,
ul. Ku Wi le 7, 00-707 War sza wa.
Po otrzy ma niu za mwie nia wy sta wiamy fak tu r VAT.
Czon ko wie sto wa rzy sze na u ko wo-tech nicz nych zrze szo nych
w FSNT-NOT oraz ucznio wie szk i stu den ci wy dzia w o kie run ku
bu dow la nym ma j pra wo do prenumeraty ulgo wej pod wa run kiem
prze sa nia za mwie nia ostem plo wa ne go pie cz ci ko a SNT lub
szko y.
Wicej informacji na stronie www.materialybudowlane.info.pl
Naleno za prenumerat miesicznika Materiay Budowlane
naley wpaca na konto:
BANK PEKAO S.A. 81 1240 6074 1111 0000 4995 0197
Ce na (brutto) pre nu me ra ty
mie sicz ni ka Ma te ria y Bu dow la ne
na 2009 r.*
Ce na 1 eg zem pla rza 18,50 PLN
Ce na pre nu me ra ty rocz nej w we rsji pa pie ro wej 222 PLN
Ce na pre nu me ra ty rocz nej w pa kie cie 246,40 PLN
Pre nu me ra ta ulgo wa ra bat 50% od ce ny we rsji pa pie ro wej
(ra bat do ty czy tyl ko tej we rsji)
Odbiorcy zagraniczni: cena rocznej prenumeraty 156 EUR dla
prenumeratorw z Europy oraz 180 USD spoza Europy.
Warunki prenumeraty na 2009 r.
WYDAWNICTWO SIGMA-NOT
UWAGA! Wszy scy pre nu me ra to rzy mie sicz ni ka Ma te ria y
Bu dow la ne na 2009 r. otrzymaj bez pat ny kod do st pu
do ar chi wum elek tro nicz ne go z lat 2004 2008 na Po rta lu
In for ma cji Tech nicz nej www.sigma-not.pl.
* Wprzy pad ku zmia ny ceny w okre sie ob j tym pre nu me ra t lub zmiany staw ki
VAT, Wy daw nic two za strze ga so bie pra wo do wy st pie nia o do pa t r ni cy cen
oraz pra wo do re a li zo wa nia pre nu me ra ty tyl ko w pe ni opa co nej.
In for ma cje dla Au to rw
Re dak cja przyj mu je do pu bli ka cji tyl ko pra ce ory gi nal ne, nie pu bli ko wa ne wcze niej w in nych cza so pi smach ani
ma te ria ach z kon fe ren cji (kon gre sw, sym po zjw), chy ba e pu bli ka cja jest za ma wia na przez re dak cj.
Ar ty ku prze ka za ny do re dak cji nie mo e by wcze niej opu bli ko wa ny w ca o ci lub cz ci w in nym cza so pi mie ani
jed no cze nie prze ka za ny do opu bli ko wa nia w nim. Fakt nade sa nia pra cy do re dak cji uwa a si za jed no znacz ny
z owiad cze niem Au to ra, e wa ru nek ten jest spe nio ny.
Przed pu bli ka cj Au to rzy otrzy mu j do pod pi sa nia umo w z Wy daw nic twem SIG MA-NOT Sp. z o.o. o prze -
nie sie niu praw au tor skich na wy cz no wy daw cy, umo w li cen cyj n lub umo w o dzie o do wy bo ru
Au to ra. Ewen tu al n re zy gna cj z ho no ra rium Au tor po wi nien prze sa wfor mie owiad cze nia (z nu me rem NIP,
PE SEL i ad re sem).
Au to rzy ma te ria w nad sy a nych do pu bli ka cji w cza so pi mie s od po wie dzial ni za prze strze ga nie pra wa au tor skie -
go za rw no tre pra cy, jak i wy ko rzy sty wa ne w niej ilu stra cje czy ze sta wie nia po win ny sta no wi wa sny do ro bek Au -
to ra lub mu sz by opi sa ne zgo dnie z za sa da mi cy to wa nia, z po wo a niem si na rdo cy ta tu.
Z chwi l otrzy ma nia ar ty ku u przez re dak cj na st pu je prze nie sie nie praw au tor skich na Wy daw c, ktry
ma od td pra wo do ko rzy sta nia z utwo ru, roz po rz dza nia nim i zwie lo krot nia nia do wol n tech ni k, wtym elek -
tro nicz n, oraz roz po wszech nia nia do wol ny mi ka na a mi dys try bu cyj ny mi.
100
6 2009 (nr 442)
Prenumerata dla szk rednich
Prenumerata dla uczelni wyszych
W 2009 r. miesicznik Materiay Budowlane dociera do rednich szk budowlanych w caej Polsce dzi-
ki firmom Sopro Polska i Solbet.
W br. studenci wybranych wydziaw o profilu budowlanym otrzymuj miesicznik Materiay Budowlane
dziki firmom: Athenasoft, Hufgard i ViaCon oraz Stowarzyszeniu Producentw Betonw.
Sopro Polska Sp. z o.o. to firma chemii budowla-
nej dziaajca na polskim rynku od 1994 r. Oferta han-
dlowa obejmuje: kleje i zaprawy do spoinowania oka-
dzin z pytek ceramicznych i kamienia naturalnego;
systemy uszczelnie tarasw, basenw i innych po-
mieszcze wilgotnych; systemy renowacji betonu;
szpachle do naprawy cian i podg; szpachle samo-
poziomujce; zaprawy do murowania; spoiwa i zap-
rawy do wykonywania jastrychw; szybkowice
zaprawy montaowe; preparaty gruntujce; dodatki
do zapraw; rodki do czyszczenia i pielgnacji oka-
dzin. W bogatym asortymencie produktw jest wiele
nowoci, wykorzystujcych najnowsze osignicia
naukowe.
Wszystkie wyroby Sopro oferowane na rynku cha-
rakteryzuj si bardzo dobrymi parametrami, co jest
potwierdzone certyfikatami niezalenych i uznanych in-
stytutw naukowych.
Sopro to silna marka dobrze znana i ceniona
na polskim rynku budowlanym.
Grupa Kapitaowa SOLBET jest polsk firm sku-
piajc w swoich strukturach zakady produkujce:
beton komrkowy;
chemi budowlan;
urzdzenia do produkcji betonu komrkowego.
Jest to najwikszy producent betonu komrkowego
w Polsce. Z piciu zakadw firmy na europejskie ryn-
ki trafia co roku prawie 2 mln m
3
najwyszej jakoci
produktw z betonu komrkowego. Oprcz rynku pol-
skiego produkty SOLBET mona kupi m.in. w Niem-
czech, Danii, Szwecji, Norwegii, Belgii, Sowacji, Cze-
chach, Rosji, na Litwie, otwie i Ukrainie. Wyroby te
niczym nie ustpuj jakoci wyrobom renomowa-
nych zakadw europejskich.
Obecnie firma poleca system SOLBET Perfekt, na
ktry skadaj si elementy murowe z betonu komr-
kowego oraz chemia budowlana w postaci zapraw,
klejw, tynkw itp. Wszystko do siebie perfekcyjnie
dopasowane.
SystemSOLBET Perfekt by budowao si lepiej.
Athenasoft Sp. z o.o., znany producent
najpopularniejszych i najnowoczeniejszych
programw do kosztorysowania, takich jak:
Norma PRO i Norma STANDARD, wspiera
i realizuje projekty edukacyjne skierowane
do szk rednich i uczelni wyszych o profi-
lu budowlanym oraz organizuje szkolenia w ramach
Akademii Athenasoft. Z myl o instytucjach edukacyjnych
i ich suchaczach firma wprowadzia program Norma PRO
Edukacyjna.
Firma Hufgard Polska Sp. z o.o.,
przedstawiciel na polskim rynku niemiec-
kiej firmy P&T Technische Mrtel, oferuje
bogaty asortyment suchych zapraw tech-
nicznych do naprawy i wzmacniania kon-
strukcji betonowych i elbetowych, m.in. EuroCret
; Topolit
;
Topolan
oraz profesjonalne doradztwo techniczne, poparte

wieloletnim dowiadczeniem. Wszystkie produkty charakte-
ryzuj si doskonaymi waciwociami.
Posiadamy dobre argumenty i jeszcze lepsze rozwizania.
Stowarzyszenie Producentw Betonw to
oglnokrajowa organizacja zrzeszajca produ-
centw bogatego asortymentu wyrobw z betonu
komrkowego oraz prefabrykatw betonowych,
projektantw, a take producentw surowcw, materiaw oraz
maszyn i urzdze do prefabrykacji. Stowarzyszenie zostao za-
oone w 1994 r. Prowadzi szerok dziaalno w brany beto-
nw i m.in. jest czonkiem Europejskiego Stowarzyszenia Auto-
klawizowanego Betonu Komrkowego EAACAi Midzynarodo-
wego Stowarzyszenia Prefabrykatw Betonowych BIBM.
ViaCon Polska Sp. z o.o. naley
do europejskiej Grupy ViaCon, ktra ma
firmy w takich krajach, jak np. Czechy,
Dania, Estonia, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Litwa i otwa.
Oferta firmy obejmuje produkcj i sprzeda: rur oraz konstruk-
cji podatnych z blach falistych i rur z tworzywa sztucznego
do budowy oraz naprawy przepustw, mostw, wiaduktw, tu-
neli, przejazdw gospodarczych, przej dla zwierzt; syste-
mu kanalizacji deszczowej; zbiornikw retencyjnych, a take
sprzeda geosyntetykw: geowknin, geosiatek i geotkanin.

Materiaå y Budowlane 6-2009

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Materiaå y Budowlane 6-2009

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Systemy produktw

na obiekty i hale sportowe

SBS i papy TERMIK

SBS papy nowej generacji do renowacji dachw paskich . . . . . . . . . . . . . 12

SBS Czytelnicy miesicznika Materiay

SBS. Producent rwnie zadba

SBS do renowacji dachw lek-

SBS. Nazwa SYNTAN powstaa z po-

SBS TERMIK SZYBKI SYNTAN

SBS Termik Top 5,2 Szybki Syntan

SBS Termik Baza 2,5 Szybki Syntan

SBS suy specjal-

SBS zostay za-

SBS. Taka budowa zapewnia jeszcze

SZYBKI GRUNT SBS (fotografia 6).

SBS. Takie przygotowanie podoa

SBS. S one gsto rozmieszczo-

Szybki Grunt SBS. rodek ten fantastycznie

Szybki Lakier SBS

SBS, papy zgrze-

SBS oraz uzupeniajcy (stosowa-

Szybki Lakier SBSwy-

SBS jest powierzo-

SBSdo renowacji da-

SBS w jednej z polskich

. Umoliwia ono opero-

ciany z blokw MutiGips charak-

oraz profesjonalne doradztwo techniczne, poparte

You might also like