sierpie 2012

numer 30

NIERUCHOMOCI GIEDA FINANSE

Zapraszamy do lektury czerwcowego wydania miesicznika Res in Commercio. Naszym czytelnikom spieszymy wyjani, e cho pismo pene jest twrczych prawniczych pomysw i tekstw, to jego amy nie wyczerpuj wszystkich pisarskich dokona prawnikw Kancelarii. Niemniej jednak plan jest taki, by wszystkie owe teksty prdzej czy pniej stay si fragmentami wikszych publikacji czyli ksiek. Nasze dowiadczenia w tym zakresie s wanie takie, e kilka tekstw na pewien temat prawniczy stanowi zaczyn ksiki. Zachcamy te do zapoznania si z trzeci czci czwartego rozdziau ksiki pt. Due diligence - publikacja wydana przez wydawnictwo LexisNexis ma skoni do dyskusji nad prawnymi skutkami due diligence oraz zachci do wymiany praktycznych dowiadcze w tej materii.

Spis treci
Podatki powiernicze
Piotr Mikosik

7 11 14 18 23 24

Suebno przesyu
Karina Pcherz

Niewola Tomka
Magdalena Trzaskowska

Due diligence. Cz szsta.

Karolina Kocemba, Dominika Latawiec-Chara, Micha Tomczak

Pomimo najcilej praktycznego nastawienia teksty zamieszczone w Res in Commercio nie s opiniami prawnymi, ktre mogyby by zastosowane wprost i bez dodatkowej weryfikacji stanu faktycznego, za pogldy wyraane na amach miesicznika stanowi jedynie stanowisko ich autorw.

Streszczenia tekstw Summary

N O T I T I A
WIADOMOCI

GIEDA I FINANSE

LEGISLACJA

Kiedy odliczy VAT?

W chwili obecnej trwaj uzgodnienia midzyresortowe nad projektem ustawy zmieniajcej ustaw o podatku od towarw i usug. Wtpliwoci budz zwaszcza nowe regulacje dotyczce powstania momentu obowizku podatkowego oraz zwizanego z tym prawa do odliczenia podatku naliczonego. Zmiany zakadaj zastpienie art. 19 ustawy o VAT, ktry to artyku zawiera zasady dotyczce powstania obowizku podatkowego nowym art. 19a. W obecnym stanie prawnym obowizek podatkowy powstaje z chwil wydania towaru lub wykonania usugi, a jeeli czynnoci te powinny by potwierdzone faktur, z chwil wystawienia tej faktury, nie pniej ni sidmego dnia, liczc od dnia wydania towaru lub wykonania usugi. Rozliczenie podatku nastpuje w deklaracji za dany miesic, w ktrym powsta obowizek podatkowy. Oznacza to, e dla sprzeday dokonywanej pod koniec miesica, w zalenoci od daty wystawienia faktury, obowizek podatkowy powstawa moe w miesicu jej dokonania lub w miesicu nastpnym. Powizanie momentu powstania obowizku podatkowego z wystawieniem faktury, zgodnie z Dyrektyw 2006/112/ WE jest odstpstwem od zasady oglnej i powinno by stosowane wyjtkowo. W projekcie proponuje si wprowadzenie w art. 19a ust. 1 generalnej zasady, e obowizek podatkowy powstawa bdzie z upywem miesica, w ktrym dokonano dostawy towaru lub wykonano usug. Takie rozwizanie oznacza, e podatek stanie si wymagalny w miesicu dokonania dostawy towaru lub wykonania usugi i co do zasady zostanie rozliczony za ten okres rozliczeniowy. Celem ustawodawcy byo dostosowanie prawa polskiego do Dyrektywy 2006/112/WE.

Z momentem powstania obowizku podatkowego zwizane jest prawo do odliczenia podatku naliczonego. Z projektu nie wynika jednoznacznie, czy bdzie moliwe wystawienie faktury przed powstaniem obowizku podatkowego. Moe to oznacza, e jeli nabywca otrzyma tak faktur przed tym momentem, to nie bdzie mg odzyska zawartego w niej podatku VAT. W szczeglnoci dotyczy to faktur za usugi np. najmu, rozliczane w okresach duszych ni miesic. Dzi w praktyce organy skarbowe pozwalaj odliczy VAT, nawet jeli faktura zostaa wystawiona przedwczenie, pod warunkiem, e zostaa zapacona. Otwarte pozostaje pytanie, czy zasada bdzie akceptowana w nowym stanie prawnym. Wskazwk moe by uzasadnienie do projektu, w ktrym stwierdzono, e zgodnie z dyrektyw skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest uzalenione od spenienia pewnych warunkw formalnych. W przypadku nabywanych towarw i usug konieczne jest posiadanie faktury z wyszczeglnion kwot podatku, co oznacza, e z odliczenia mona skorzysta w rozliczeniu za okres, w ktrym spenione s trzy przesanki: powsta obowizek podatkowy w odniesieniu do nabywanych towarw lub usug, doszo do nabycia tych towarw lub usug, podatnik otrzyma faktur dotyczc tej transakcji.

Aktuariusz realizowa bdzie swoje zadania m.in. przez sporzdzanie w okresach trzyletnich dugookresowych prognoz przychodw i wydatkw systemu ubezpiecze spoecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, dugookresowych prognoz wydatkw systemu zaopatrzenia emerytalnego czy dugookresowych analiz dotyczcych przyszych wysokoci wiadcze emerytalnych i rentowych. Dziki temu Aktuariusz obliczy jakie bd przysze emerytury i ile bd wynosi skadki na ubezpieczenie spoeczne i zdrowotne. Przy Aktuariuszu Krajowym dziaa bdzie Rada Aktuarialna, bdca organem opiniodawczo-doradczym w sprawach zwizanych z funkcjonowaniem Aktuariusza Krajowego. Do Rady wejd czterej przedstawiciele organw administracji rzdowej oraz po jednym przedstawicielu z NBP GUS, ZUS, kadej z organizacji pra, codawcw, kadej z organizacji zwizkowych oraz trzech niezalenych ekspertw po jednym z zakresu nauk spoecznych, demograficznych i aktuarialnych. Kadencja Rady trwa bdzie cztery lata. Projekt przewiduje, e nowe regulacje maj wej w ycie ju w przyszym roku.

Jedna licencja
Komisja Europejska przedstawia projekt dyrektywy w sprawie organizacji zbiorowego zarzdzania prawami autorskimi ,na podstawie ktrej rozpowszechnianie utworw muzycznych online w caej UE bdzie atwiejsze. Projekt przewiduje zwikszenie przejrzystoci dziaania organizacji zbiorowego zarzdzania. Waciciel prawa autorskiego bdzie mia prawo wyboru stowarzyszenia, ktre najlepiej zadba o jego interesy. Dyrektywa, cho na razie dotyczy tylko muzyki, stanowi istotny krok w budowie wsplnego rynku cyfrowego Unii Europejskiej. Inicjatyw popiera Europejskie Zrzeczenie Stowarzysze Autorw i Kompozytorw, ktrego czonkiem jest Stowarzyszenie Autorw Zaiks. Prace Komisji maj doprowadzi do tego, aby zawarcie umowy z jedn organizacj zbiorowego zarzdzania dao moliwo udostpnienia usugi na wszystkich rynkach

Aktuariusz Krajowy
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej opracowa projekt ustawy o Aktuariuszu Krajowym, zgodnie z ktrym Aktuariusz Krajowy ma by nowym centralnym organem administracji rzdowej analizujcym przychody i wydatki pastwowe. Projekt przewiduje, e Aktuariusz Krajowy bdzie waciwy w sprawach sporzdzania analiz, prognoz i opinii dotyczcych przychodw, dochodw, rozchodw i wydatkw sektora finansw publicznych. Aktuariusz bdzie ponadto monitorowa i ocenia wpyw obowizujcych aktw normatywnych oraz projektw aktw normatywnych na stabilno sektora finansw publicznych oraz na dochody ludnoci. Nadzr nad aktuariuszem sprawowa bdzie Prezes Rady Ministrw. Kadencja Aktuariusza trwa bdzie pi lat. Ta sama osoba bdzie moga by Aktuariuszem maksymalnie dwie kolejne kadencje.

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

europejskich (tzw. one stop shop). Obecnie istnieje konieczno negocjacji i zawarcia umw ze wszystkimi organizacjami zbiorowego zarzdzania we wszystkich pastwach, w ktrych usuga ma by dostpna. W rezultacie, usugodawcy czsto nie widz wystarczajcych korzyci i nie wchodz na mniejsze i tym samym mniej atrakcyjne rynki, jak na przykad rynek polski, bd te wprowadzaj tam usug znacznie pniej.

Czynnoci niezwolnione z VAT

Minister Finansw w oglnej interpretacji z dnia 20 lipca 2012 roku (znak PT1/ 033/1/2/EFU/2012/PT-304) stwierdzi, e podmiotom wiadczcym usugi zwizane z likwidacj szkd majtkowych, a dziaajcym w imieniu i na rzecz zakadw ubezpiecze, nie przysuguje zwolnienie z VAT. Zwolnienie z VAT nie przysuguje mimo tego, e w wietle polskiego ustawodawstwa takie usugi traktowana s jako czynnoci ubezpieczeniowe. Stanowisko takie wynika przede wszystkim z ugruntowanego orzecznictwa Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej, zgodnie z ktrym wykadni regulacji dotyczcej zwolnie podatkowych naley dokonywa majc na uwadze cel regulacji dyrektywy. Tym samym, siatka pojciowa przyjta w polskim systemie prawnym nie moe stanowi podstawy do interpretowania przepisw w sposb sprzeczny z celem dyrektyw. Wobec powyszego, usugi wiadczone na rzecz zakadw ubezpiecze, takie jak ustalanie okolicznoci zdarze, wysokoci szkd czy rozmiaru odszkodowa, nie mog by traktowane jako cz skadowa usugi ubezpieczeniowej. S to bowiem czynnoci czysto techniczne, w zwizku z czym nie mog by uznane za usugi specyficzne wycznie dla dziaalnoci ubezpieczeniowej. Ponadto Minister Finansw wskaza, e mog zdarzy si sytuacje, gdy niektre usugi wiadczone przez podmioty zewntrzne a zwizane z likwidacj szkd majtkowych bd korzysta ze zwolnienia z VAT. Moe si bowiem zdarzy, e elementem usugi bdzie rozpatrywanie roszcze w takiej sytuacji zwolnienie na t usug bdzie przysugiwa.

naraon na uszczuplenie, nie podlega karze za przestpstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe (art. 16a Kodeksu karnego skarbowego). Przepis ten przyznawa delikwentom mocne podstawy do uniknicia karalnoci. By dobrodziejstwem gdy zgodnie z jego uprzedni wykadni obejmowa swoim zakresem wszystkie przestpstwa i wykroczenia skarbowe. Postanowieniem z dnia 20 czerwca 2012 roku (sygn. akt I KZP 3/12) Sd Najwyszy zmieni kierunek wykadni omawianego przepisu. Prawnie skuteczna korekta deklaracji podatkowej (tj. korekta zoona przez okrelony podmiot oraz w okrelonym czasie) i zapata nalenoci publicznoprawnej uwolni od odpowiedzialnoci jednak tylko w zakresie zoenia nieprawdziwej i nierzetelnej deklaracji. Nie wyklucza to jednak kary za innego rodzaju czyny np. za nierzetelne, prowadzenie ksig lub nieprawdziwe faktury, ktre nieczsto stanowi podstaw bdu w deklaracji. Zgodnie z opini ekspertw da to urzdom pole do popisu, podatnikom nie bdzie grozi kara za nieprawdziw deklaracj, ale urzdy bd na tej podstawie szuka w ich postpowaniu innych przewinie lub wykrocze, ktrych wyczenie karalnoci nie bdzie moliwe przez zoenie korekty.

ORZECZNICTWO

Odsetki z lokat
W wyrokach z dnia 1 sierpnia 2012 roku (sygn. akt II FSK 2644/10 oraz II FSK 1026/11), Naczelny Sd Administracyjny potwierdzi, e przychd spki z odsetek z lokat bankowych przez ni zaoonych nie jest przychodem z prowadzonej przez spk dziaalnoci gospodarczej, lecz stanowi przychd z kapitaw pieninych. Naczelny Sd Administracyjny procedowa w wyniku skarg kasacyjnych od dwch wyrokw Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Kielcach, ktry w odstpie trzech miesicy, raz uzna, e zakadanie lokat bankowych stanowi element prowadzonej przez spk dziaalnoci gospodarczej, by nastpnie zgodzi si ze stanowiskiem Ministra Finansw, zgodnie z ktrym rachunek utworzony dla lokowania wolnych rodkw pieninych nie moe by uznany za rachunek prowadzony dla dziaalnoci gospodarczej. Naczelny Sd Administracyjny w obu przypadkach potwierdzi stanowisko Ministra Finansw. W uzasadnieniu zaznaczono, e uznanie odsetek z lokat za przychd z dziaalnoci zwizanej z lokowaniem pienidzy jest niezalene od nazwy rachunku, na ktrym zgromadzone s rodki pienine spki. Brak jest podstaw do uznania lokowania rodkw pieninych na rachunkach bankowych za dziaalno gospodarcz, ktra definiowana jest jako zarobkowa dziaalno wytwrcza, budowlana, handlowa, usugowa, poszukiwanie i wydobywanie kopalin, a take dziaalno zawodowa, wykonywana w sposb zorganizowany i cigy.

Odszkodowanie za zamanie zakazu

Pracodawca ma prawo do odszkodowania w zwizku z zatrudnieniem si byego pracownika w firmie zajmujcej si dziaalnoci konkurencyjn, wbrew zastrzeeniu umownemu. Samo zatrudnienie w firmie konkurencyjnej nie stanowi jeszcze naruszenia zakazu konkurencji po ustaniu zatrudnienia. Warunkiem koniecznym do powstania odpowiedzialnoci pracownika jest poniesienie w zwizku z tym szkody przez pracodawc. Ponadto, jak wynika z wyroku Sdu Najwyszego (sygn. akt I PK 56/12 z dnia ..............) pracodawca ma prawo dochodzi przed sdem odszkodowania dodatkowego, uzupeniajcego odszkodowania na pokrycie szkody nawet po upywie trzech lat od zatrudnienia si pracownika w firmie konkurencyjnej. Byy pracodawca w przedmiotowej sprawie po ustaniu stosunku pracy wraz z wieci

Korekta bez gwarancji

Zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym, kto zoy prawnie skuteczn, w rozumieniu przepisw ustawy - Ordynacja podatkowa lub ustawy z dnia 28 wrzenia 1991 roku o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2004 roku Nr 8, poz. 65), korekt deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty i w caoci uici, niezwocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, naleno publicznoprawn uszczuplon lub

RES IN COMMERCIO

| SIERPIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

o zamaniu zakazu konkurencji wytoczy powdztwo powoujc si na zawart wczeniej umow z pracownikiem. W trakcie postpowania okazao si jednak, e pracownik tworzc konkurencyjn firm, w ktrej jest zatrudniony przej cze pracownikw i wikszo klientw byego pracodawcy, co spowodowao pniejsze straty pracodawcy, konsekwencj czego byo wytoczenie kolejnego powdztwa po upywie trzech lat od wyrzdzenia szkody (art. 291 par. 21 Kodeksu pracy). Na pierwszy rzut oka pracownik mg si skutecznie broni zarzutem przedawnienia gdy owe roszczenie ulegao przedawnieniu po upywie jednego roku od dnia, w ktrym pracodawca dowiedzia si o szkodzie, lecz nie duej ni po upywie trzech lat od dnia jej wyrzdzenia. Sd Najwyszy stan na odmiennym stanowisku i w wyej wymienionym wyroku stwierdzajc, e roszczenie byego pracodawcy nie ulego przedawnieniu w dacie skadania drugiego pozwu. Do rozpoczcia biegu terminu przedawnienia naley wzi pod uwag dat dokonania pierwszej transakcji przez spk utworzon przez byego pracownika jako moment powstania realnej szkody wynikajcej z tej dziaalnoci konkurencyjnej. Ta data bdzie miarodajna do obliczenia upywu terminu przedawnienia.

Przepis ten pozwala przed 5 grudnia 1990 roku spdzielniom mieszkaniowym nabywa wasno nieruchomoci, ktrej wacicielem by Skarb Pastwa, gmina albo waciciel, ktry mimo podjtych stara pozostawa nieznany, jeeli spdzielnia bya posiadaczem nieruchomoci i na podstawie pozwolenia na budow lub decyzji lokalizacyjnej wybudowaa na niej budynek. W uzasadnieniu wyroku Trybuna zaznaczy, e utrata wasnoci poprzez zasiedzenie przez spdzielni mieszkaniow, moe skutkowa pozbawieniem ochrony praw osb, ktrym odebrano niezasadnie wasno po II wojnie wiatowej. Na etapie legislacyjnym postulowano uchylenie art. 35 ust. 4, do ktrego wtpliwoci zgasza Trybuna Konstytucyjny oraz art. 35 ust. 42, ktrego uchylenie proponowa Minister Sprawiedliwoci. Podnoszono, e przepisy te s zwizane z art. 35 ust. 41, ktry utraci moc wskutek wyroku Trybunau Konstytucyjnego. Ustawodawca w nowelizacji wprowadzi przepisy itertemporalne, zgodnie z ktrymi do spraw wszcztych na podstawie art. 35 ust.4 oraz niezakoczonych do dnia wejcia w ycie ustawy, naley stosowa dotychczasowe uregulowania.

z nich znalazaby zastosowanie w przypadku, gdy uchwaa bdzie sprzeczna z umow wacicieli lokali albo bdzie naruszaa zasady prawidowego zarzdzania nieruchomoci lub interesy waciciela lokalu. Taka uchwaa winna podlega uchyleniu w terminie 6 tygodni. Druga to stwierdzenie przez sd niewanoci uchway sprzecznej z ustaw. A trzecia ustalenie nieistnienia uchway, gdy uchwaa zostanie przyjta poza wszelkimi procedurami: na towarzyskim spotkaniu albo bez uzyskania wikszoci gosw. Dwa ostatnie tryby zakadaj zatem, e uchway wsplnot mieszkaniowych bd mogy podlega zaskareniu po wielu latach od ich podjcia, co wprowadzi stan niepewnoci prawnej w dziaaniu wsplnot.

Krtki termin
Zgodnie z ustaw Prawo budowlane moliwa jest legalizacja samowoli budowlanej. Na podstawie art. 48 tej ustawy, osoba, ktra chce zalegalizowa samowol, musi wnie opat w wysokoci 50 tys. z w terminie 7 dni. W stosunku do tej regulacji Rzecznik Praw Obywatelskich zgosi swe zastrzeenia wskazujc, e termin wyznaczony przepisami prawa jest zbyt krtki, zwaywszy na poziom zamonoci oraz realne moliwoci finansowe spoeczestwa. Rzecznik podnis dodatkowo, e obecne uregulowania s zbyt surowe, a moliwo ich zastosowania dla wikszoci Polakw iluzoryczna. Przypomnia rwnie bardzo surow sankcj, zgodnie z ktr jeli osoba zainteresowana legalizacj nie dochowa 7 dniowego terminu, nadzr budowlany ma obowizek wyda decyzj nakazujc rozbirk. Zdaniem Rzecznika sytuacj uzdrowiaby moliwo stosowania ulg i umorze w uiszczaniu opaty legalizacyjnej. Jednake, analiza dotychczasowego orzecznictwa sdw administracyjnych wskazuje, e w obowizujcym stanie prawnym nie jest moliwe rozoenie opaty legalizacyjnej na raty ani jej umorzenie, nawet w czci, co oznacza, e konieczna jest nowelizacja ustawy Prawo budowlane.

Nowe zasady
Posowie zaproponowali rewolucyjne zmiany, jeli chodzi o podstawy i terminy zaskarania uchwa wsplnot mieszkaniowych. Projekt nowelizacji dopiero oczekuje na pierwsze czytanie, ale ju teraz wzbudza pewne kontrowersje. W obecnym stanie prawnym uchwaa wsplnoty mieszkaniowej moe by zaskarona wycznie w terminie 6 tygodni od dnia jej podjcia na zebraniu ogu wacicieli albo od dnia powiadomienia o treci uchway podjtej w trybie indywidualnego zbierania gosw. Termin ten nie podlega przywrceniu, za co do zasady uchway podlegaj wykonaniu, nawet jeli zostay zaskarone. Ten sam tryb znajduje zastosowanie niezalenie od podstaw zaskarenia - niezgodnoci z przepisami prawa, z umow wacicieli, naruszenia zasad prawidowego zarzdzania nieruchomoci wspln bd te naruszenia interesw waciciela lokalu w inny sposb. Posowie proponuj wyodrbnienie trzech cieek kwestionowania uchwa. Pierwsza

NIERUCHOMOCI I INWESTYCJE

LEGISLACJA

Koniec z uprzywilejowaniem
Uchwalona niedawno przez Sejm nowelizacja ustawy o spdzielniach mieszkaniowych, obecnie czeka na podpis Prezydenta. Nowelizacja jest podyktowana wyrokiem Trybunau Konstytucyjnego z dnia 29 padziernika 2010 roku (syng. akt P 34/08), w ktrym Trybuna orzek o niekonstytucyjnoci art. 35 ust. 41 ustawy.

Wiksze uprawnienia
Obecnie trwaj konsultacje spoeczne i uzgodnienia midzyresortowe nad projek-

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

tem zmian ustawy Prawa zamwie publicznych dotyczcych podwykonawstwa. Projekt zakada moliwo bezporedniej patnoci dla podwykonawcw przez zamawiajcego z wynagrodzenia nalenego dla wykonawcy w sytuacji niezapacenia przez wykonawc wynagrodzenia dla podwykonawcw. Patno bezporednia jest moliwa nie tylko z wynagrodzenia dla wykonawcy, ale take z kwot i gwarancji stanowicych zabezpieczenie naleytego wykonania umowy, ktre s skadane przez wykonawc przed zawarciem umowy w sprawie o udzielenie zamwienia publicznego do wysokoci 10 % wartoci kontraktu. Urzd Zamwie publicznych zdecydowa si na definicj legaln umowy o podwykonawstwo. Pierwotnie bya to pisemna umowa o charakterze odpatnym zawierana w celu wykonania zamwienia midzy wybranymi przez zamawiajcego wykonawc a co najmniej jednym innym podwykonawc. Do tej definicji uwagi zgosia Prokuratoria Generalna Skarbu Pastwa, ktra przedstawia, e umow pisemna odpatn w celu wykonania zamwienia bdzie take umowa z pracownikami o prac a nawet umowy z firmami leasingujcymi sprzt budowlany. Urzd Zamwie Publicznych postanowi t uwag uwzgldni czciowo, proponujc regulacj, zgodnie z ktr zamawiajcy w umowie o zamwienie bdzie mg ograniczy zakres danych umw o podwykonawstwo, ktrych przedmiotem s dostawy lub usugi.

dynkw lub ich czci. Ostatnie z moliwych rozwiza stanowi wprowadzenie nowej, odrbnej stawki podatku od nieruchomoci dla wszystkich garay. Bez wzgldu jednak na przyjte rozwizanie, ustawodawca w pierwszej kolejnoci stanie przed koniecznoci zdefiniowania pojcia gara, gdy obecnie moe to by zarwno oddzielne pomieszczenie, miejsce w budynku, jak i obiekt budowlany przeznaczony do przechowywania pojazdw. Planowane zmiany s o tyle istotne, e obserwowana w chwili obecnej dysproporcja pomidzy stawkami podatku od nieruchomoci w zalenoci od statusu garau (osobnej nieruchomoci bd czci skadowej nieruchomoci wsplnej), zaobserwowana zarwno przez organy podatkowe jak i Naczelny Sd Administracyjny siga nawet 1000@

Trybuna Konstytucyjny by zdania, e zaskarony przepis nadto faworyzuje przeciwnikw procesowych spdzielni naruszajc zasad rwnoci w procesie.

Koniec ogrdkw dziakowych

Ju niedugo z mapy Warszawy mog znikn ogrdki dziakowe. Zwrotu gruntw domagaj si dawni waciciele oraz sam ratusz. Warszawskich ogrdkw jest 190. Ich czna powierzchnia wynosi 1200 ha. Stowarzyszenie Dekretowiec twierdzi, e 90% z nich zostao przejtych z naruszeniem prawa i nie ma obecnie uregulowanego stanu prawnego. Wikszo z tych terenw znajduje si w doskonaych punktach Warszawy: przy al. Waszyngtona, ul. wirki i Wigury czy te przy ul. Sobieskiego. Ich warto szacuje si na wiele milionw zotych. Trybuna Konstytucyjny, w wyroku z dnia 11 lipca 2012 roku uzna, e art. 24 ustawy o rodzinnych ogrodach dziakowych jest niezgodny z ustaw zasadnicz. Wrd nich znajduje si art. 24. Przewiduje on, e zasadne roszczenia osoby trzeciej do nieruchomoci zajtej przez rodzinny ogrd dziakowy podlegaj zaspokojeniu wycznie poprzez wypat odszkodowania lub zapewnienia nieruchomoci zamiennej. Co prawda, art. 24 ustawy utraci wano za 18 miesicy, ale ju teraz dawni waciciele mog dochodzi swoich roszcze w postpowaniach administracyjnych i sdowych.

ORZECZNICTWO

Spdzielnia bez kosztw

Trybuna Konstytucyjny w wyroku z dnia z 27 lipca 2012 roku (sygn. akt P 8/120) orzek, e przepis, ktry nakada na spdzielni obowizek ponoszenia kosztw procesu o ustanowienie prawa odrbnej wasnoci lokalu jest niekonstytucyjny. Rozstrzygajc spraw Trybuna bada art. 491 zdanie drugie ustawy o spdzielniach mieszkaniowych, w myl ktrego w procesie o ustanowienie odrbnej wasnoci lokalu w razie bezczynnoci spdzielni koszty sdowe i zastpstwa procesowego (adwokata) pokrywa spdzielnia. Sprawa zawisa przez Trybunaem Konstytucyjnym z inicjatywy warszawskiego Sdu Okrgowego, ktry w trakcie rozstrzygania dwch spraw o ustanowienie odrbnej wasnoci lokalu powzi wtpliwo co do konstytucyjnoci powyszego przepisu, argumentujc, e zasad procesu cywilnego jest, e koszty powinna ponosi strona, ktra bezzasadnie wytoczya spraw. Za w procesach o ustanowienie odrbnej wasnoci dochodzi do tego, e strona, ktra przegrywa, ma jeszcze uzyska zwrot kosztw, czego nie ma w adnych innych rodzajach procesw, nawet z udziaem osb najbiedniejszych.

Nowe stawki
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Ministerstwo Finansw, szykuj si kolejne zmiany w systemie podatkowym. Tym razem zmiana dotyczy bdzie opodatkowania garay. Resort finansw planuje wyrwna istniejc w chwili obecnej dysproporcj pomidzy stawkami podatku nalenego od garay stanowicych cz skadow nieruchomoci oraz garay stanowicych odrbne nieruchomoci, dla ktrych prowadzona jest osobna ksiga wieczysta. Ministerstwo Finansw nie ma jeszcze gotowego rozwizania problemui rozwaa trzy moliwe rozwizania: pierwsze z nich przewiduje objcie garay pooonych w budynkach mieszkalnych jednolit stawk przewidzian dla budynkw mieszkalnych lub ich czci, dla ktrego alternatyw mogoby stanowi objcie wszystkich garay stawk podatku przewidzian dla pozostaych bu-

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

V e c t i g a l i a
Podatki

Piotr Mikosik

Podatki powiernicze
majtkowe prawa autorskie i majtkowe prawa pokrewne, tajemnice przedsibiorstwa oraz ksigi i dokumenty zwizane Umowy powiernicze s skutecznym rodkiem prawnym su- z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej. cym midzy innymi powierzeniu innej osobie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, przy czym powiernicze przeniesienie Co do zasady czynno prawna majca za przedmiot przeddziaalnoci gospodarczej moe suy zarwno chci zlecenia sibiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skad przedsiprowadzenia dziaalnoci gospodarczej profesjonalistom czy biorstwa (art. 55 Kodeksu Cywilnego). te obejciu zakazw wykonywania okrelonej dziaalnoci gospodarczej wynikajcych czy to z regulacji ustawowej czy Istotne jest, e na skutek takiej umowy powiernik bdzie funkte z umownych zakazw prowadzenia dziaalnoci konku- cjonowa w obrocie gospodarczym jako waciciel powierzonerencyjnej. go mu przedsibiorstwa. Jednym z elementw wyrniajcych powiernictwo od innych stosunkw prawnych jest bowiem Rozwaajc korzyci pynce z powierniczego przeniesienia dwoisto skutkw z niego wynikajcych. biznesu warto zastanowi si rwnie nad podatkowymi skutkami takiej umowy. Z jednej strony w stosunku do osb trzecich powiernik bdzie wystpowa jako penoprawny waciciel powierzonej mu rzeczy, z drugiej za w stosunku do powierzajcego fiducjariusz Powiernicze zbycie przedsibiorstwa ograniczony bdzie do wykonywania powierzonego mu prawa jedynie w zakresie okrelonym w umowie powierniczej O powierniczym zbyciu przedsibiorstwa na rzecz osoby (pactum fiduciae). ( trzeciej moemy mwi w sytuacji gdy przedsibiorca (powierzajcy lub, z aciny, fiducjant) przeniesie na rzecz osoby W przypadku naszej powierniczej umowy zbycia przedsitrzeciej (powiernika lub fiducjariusza) wasno przedsibiorstwa biorstw bdzie to zobowizanie powiernika do prowadzenia przy jednoczesnym zastrzeeniu, e powiernik bdzie prowa- dziaalnoci gospodarczej przy pomocy powierzonego mu dzi przy jego pomocy dziaalno gospodarcz we wasnym przedsibiorstwa na rzecz powierzajcego. O ile wic przeimieniu lecz na rachunek powierzajcego. niesienie wasnoci przedsibiorstwa jest skuteczne erga omnes wobec wszystkich, to ju pactum fiduciae rodzi skutki tylko inter Zgodnie z art. 55 Kodeksu Cywilnego przedsibiorstwem jest partes, to jest pomidzy powierzajcym a powiernikiem. zorganizowany zesp skadnikw niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, Cechy charakterystyczne powiernictwa powoduj, e za jego na ktry skadaj si w szczeglnoci nazwa przedsibiorstwa, pomoc moemy odda prowadzenie dziaalnoci gospodarwasno nieruchomoci lub ruchomoci, w tym urzdze, czej osobie trzeciej, ktrej np. nie bdzie obowizywa zakaz materiaw, towarw i wyrobw, oraz inne prawa rzeczowe prowadzenia dziaalnoci konkurencyjnej przy jednoczesnym do nieruchomoci lub ruchomoci, prawa wynikajce z umw okreleniu, i prowadzona przez ni dziaalno gospodarcza najmu i dzierawy nieruchomoci lub ruchomoci oraz prawa prowadzona bdzie na nasz rachunek i zgodnie z naszymi do korzystania z nieruchomoci lub ruchomoci wynikajce wytycznymi okrelonymi w umowie powierniczej. z innych stosunkw prawnych, wierzytelnoci, prawa z papierw wartociowych i rodki pienine, koncesje, licencje Podsumowujc, wskutek powierniczego zbycia przedsibiori zezwolenia, patenty i inne prawa wasnoci przemysowej, stwa, wobec osb trzecich powiernik staje si penoprawnym
RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012 | 7

Skutki podatkowe umowy powierniczej

V e c t i g a l i a
Podatki

wacicielem przedsibiorstwa to jest moe nim rozporzdza wiernicza nie zostaa w tym katalogu zawarta, nie podlega ona w penym zakresie. Za w stosunku czcym go z powierzaj- podatkowi od czynnoci cywilnoprawnych. cym, doznaje on ogranicze okrelonych w umowie powierniczej, ktrej postanowienia maj charakter wycznie obligacyjny, Nastpnie przeledzi naley czy umowa powierniczego nie wi wic innych uczestnikw obrotu gospodarczego. zbycia przedsibiorstwa nie rodzi obowizkw podatkowych z podatku dochodowego. Wskaza naley, e ustawa o podatku dochodowym od osb fizycznych reguluje opodatkowanie Skutki podatkowe umowy wszelkich dochodw, z wyjtkiem szczegowo okrelonych dochodw (art. 9 ust. 1). Teraz meritum, a mianowicie skutki podatkowe zawarcia takiej umowy. Zgodnie z art. 9 ust. 2, dochodem ze rda przychodw jest nadwyka sumy przychodw z tego rda nad kosztami ich Zakadajc, e powiernikiem uczynimy osob fizyczn niepro- uzyskania osignita w roku podatkowym. wadzc do tej pory dziaalnoci gospodarczej, przedmiotem analizy bd skutki podatkowe wynikajce z ustawy o podatku Samo zawarcie umowy powierniczej nie rodzi dochodu po od czynnoci cywilnoprawnych i, ustawy o podatku dochodo- adnej ze stron. Co wicej przeniesienie wasnoci okrelonych wym od osb fizycznych. przedmiotw, niezbdnych do wykonania celu umowy powierniczej, rwnie nie rodzi dochodu po stronie powiernika, W wietle przepisw ustawy o podatku od czynnoci cy- gdy jak wskazuje si w orzecznictwie (wyrok Wojewdzkiego wilnoprawnych opodatkowaniu podlegaj jedynie czynnoci Sdu Administracyjnego z 9 listopada 2004 roku, sygn. akt III cywilnoprawne wymienione w art. 1 ust 1 ustawy o podatku SA 3031/03) nabycie lub zbycie okrelonych przedmiotw od czynnoci cywilnoprawnych. w zwizku z wykonywaniem umowy powierniczej nie jest tosame z nabyciem lub zbyciem rzeczy w rozumieniu art. 10 Katalog czynnoci cywilnoprawnych w nim zawarty jest kata- ust. 1 pkt 8 ustawy. logiem zamknitym (na co wskazuje si w licznych interpretacjach podatkowych jak chociaby: Interpretacja Indywidualna, Tosamo nie wystpuje, gdy przeniesienie wasnoci rzeznak IBPB2/436-53/08/MZ; Interpretacja Indywidualna, znak czy w celu umoliwienia wykonania umowy powierniczej jest IBPB2/436-22/07/HS oraz Interpretacja Indywidualna, znak podwjnie ograniczone. IBPB2/436-16/07/MCZ). Po pierwsze, nabycie prawa wasnoci przedsibiorstwa jest Zamknity charakter czynnoci prawnych podlegajcych opo- ograniczone czasowo, gdy powiernik obowizany jest zwrci datkowaniu podatkiem od czynnoci cywilnoprawnych powo- przedmioty mu powierzone w momencie wykonania umowy duje, e jedynie od czynnoci enumeratywnie wymienionych powierniczej lub na kade danie powierzajcego. w ustawie o podatku o czynnoci cywilnych prawnych musimy zapaci podatek. Biorc wic pod uwag fakt, e umowa po8 | RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012

V e c t i g a l i a
Podatki

Ponadto, jego prawo wasnoci jest ograniczone ustawowo lub umownie - ustawa lub umowa moe przewidywa, e powiernik nie ma moliwoci rozporzdzania powierzonymi mu prawami na rzecz kogo innego anieli powierzajcego skutkuje to brakiem moliwego zwikszenia si masy majtkowej powiernika o prawa nabyte w wykonaniu powiernictwa. Ponadto przedmiotowy brak tosamoci wynika z nieekwiwalentnoci przysporzenia po stronie powiernika. Nabywa on wasno powierzonych mu przedmiotw nieodpatnie jak rwnie przenosi j z powrotem bez wynagrodzenia.

wpywaj na atrakcyjno powierniczego przeniesienia dziaalnoci gospodarczej na osob trzeci. Umowa taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynnoci cywilnoprawnych jak rwnie samo zawarcie takiej umowy jest podatkowo neutralne na gruncie podatku dochodowego. Co wicej samo powiernicze wykonywanie dziaalnoci gospodarczej przez powierzajcego nie rodzi po jego stronie obowizkw podatkowych z podatku dochodowego od osb fizycznych.

Jedyne wynagrodzenie przysugujce powiernikowi to ewenEwentualnym dochodem, ktry podlegaby opodatkowaniu tualna prowizja czy zwrot wydatkw, ktre poczyni w celu byoby otrzymywane przez niego wynagrodzenie czy te wykonania umowy powierniczej w efekcie samo zawarcie prowizja z tytuu powierniczego prowadzenia dziaalnoci umowy powierniczego zbycia przedsibiorstwa nie rodzi po gospodarczej. stronie powiernika dochodu. Po stronie powierzajcych dochd oczywicie wystpi, Tym bardziej nie moe by mowy o zaistnieniu dochodu po w przypadku gdy prowadzona dziaalno gospodarcza przystronie powierzajcego de facto wyzbywa si on zespou niesienie zyski, jednak to i tak naley uzna za korzy umowy skadnikw niematerialnych i materialnych ze swojego majtku powierniczej gdy gdyby nie moliwo przeniesienia dziaw zamian nie otrzymujc ceny sprzeday. W zwizku z po- alnoci gospodarczej na osob trzeci, z uwagi na istniejce wyszym, jako e samo zawarcie umowy nie rodzi dochodw ograniczenia, tacy przedsibiorcy nie mogliby prowadzi dziazarwno po stronie powierzajcego jak i powiernika, jako takie alnoci gospodarczej. nie podlega opodatkowaniu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych.

Skutki podatkowe dziaalnoci

Kolejnym aspektem wymagajcym analizy jest ewentualne opodatkowanie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej przez powiernika. W doktrynie zgodnie podkrela si, e wykonywanie umowy powierniczej powinno by podatkowo neutralne dla powiernika. Stanowisko to potwierdza rwnie Wojewdzki Sd Administracyjny w wyroku z dnia 9 listopada 2004 roku, sygn. akt III SA 3031/03. W wyroku tym Sd podkrela, e przychody z umowy powierniczej nie mog by traktowane jako przysporzenia powiernika. Dziaa on bowiem na rachunek powierzajcych cho w imieniu wasnym. Jedynym dochodem powiernika bdzie jego prowizja czy inne wynagrodzenie umwione z tytuu wykonywania umowy i jest to jedyny dochd z umowy powierniczej fiducjariusza, od ktrego zobowizany jest on odprowadzi podatek dochodowy od osb fizycznych. Z tego powodu wszelkie dochody osignite przy prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej przez powiernika, s dochodami powierzajcych, od ktrych zobowizani s oni odprowadzi podatek dochodowy od osb fizycznych na takich samych zasadach jak gdyby osobicie prowadzili dziaalno gospodarcz. W zwizku z tym to powierzajcy, od dochodw mog sobie odliczy wszelkie koszty zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej koszt uzyskania przychodu wystpuje bowiem u fiducjantw.

Podsumowanie
Analiza skutkw podatkowych umowy powierniczego zbycia przedsibiorstwa pozwala na stwierdzenie, e niewielkie obowizki podatkowe zwizane z przedmiotow umow znaczco

piotr.mikosik@tomczak.pl prawnik dziau Finansowania Korporacji w Kancelarii Tomczak i Partnerzy. Jest absolwentem Wydziau Prawa i Administracji na Uniwersytetu Warszawskiego i aplikantem adwokackim przy Okrgowej Radzie Adwokatw w Warszawie. Specjalizuje si w prawie cywilnym i handlowym, szczeglnie za interesuje si instytucj powiernictwa.
RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012 | 9

10

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

I u r e

C i v i l i
Prawo Cywilne

Karina Pcherz

Suebno przesyu
W dniu 30 maja 2008 roku uchwalona zostaa ustawa, moc ktrej do kodeksu cywilnego wprowadzono przepisy regulujce tzw. suebno przesyu. Nadal nie jest to instytucja oczywista dla uczestnikw obrotu. Podajc za przywoanym pogldem, odnoszcym si do autonomicznego charakteru suebnoci przesyu, wartym odnotowania staje si porwnanie owego nowego ograniczonego prawa rzeczowego, z dotychczas funkcjonujcymi suebnociami, celem uchwycenia jego odrbnoci i okrelenia ratio legis ich wprowadzenia.

Charakter prawny nowej regulacji

Uregulowania dotyczce suebnoci przesyu usytuowane zostay w ramach dziau III tytuu III ksigi drugiej Kodeksu cywilnego powiconego jak mona byoby to z reszt wywnioskowa z samej tylko nazwy nowej instytucji suebnociom. W zwizku z takim umiejscowieniem przedmiotowych przepisw, poczonym z faktem odesania przez ustawodawc w zakresie suebnoci przesyu do odpowiedniego stosowania przepisw o suebnociach gruntowych, powsta problem czy stanowi on wycznie rodzaj suebnoci gruntowej, czy te inn, autonomiczn, suebno. Nie wdajc si w szczegowe rozwaania, dotyczce zasygnalizowanego zagadnienia, a majce w przewaajcym zakresie znaczenie wycznie doktrynalne, naley wskaza jedynie, i dominujcym w nauce prawa pogldem, opartym przede wszystkim o wnioskowanie a rubrica, jest przewiadczenie o odrbnoci suebnoci przesyu i jej niezalenym charakterze, ograniczonym jedynie poprzez posikowe, odpowiednie stosowanie, przepisw o suebnociach gruntowych.

Historia
Po wprowadzeniu suebnoci przesyu do polskiego porzdku prawnego, w pogldach doktryny pojawio si stanowisko, i uchwalenie regulacji normujcych omawian instytucj, stanowi wycznie zabieg kosmetyczny, powtarzajcy stanowisko wypracowane w orzecznictwie Sdu Najwyszego jeszcze na gruncie dekretu o prawie rzeczowym z 1946 roku, stanowice o tym, e moliwym jest ustanowienie suebnoci odpowiadajcej treci suebnoci przesyu, poprzez analogiczne zastosowanie przepisw o suebnoci drogi koniecznej (art. 145 Kodeksu cywilnego) lub analogiczne stosowanie oglnych przepisw o suebnociach gruntowych (art. 285 i nast. Kodeksu cywilnego). Jakkolwiek rzeczywicie, Sd Najwyszy kierowany potrzebami obrotu podejmowa uchway dopuszczajce opisane powyej konstrukcje prawne, jednak nie bez racji orzecznictwo to spotkao z krytyk, akcentujc przede wszystkim brak zwikszenia uytecznoci nieruchomoci wadncej poprzez ustanowienie suebnoci, odpowiadajcej treci
RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012 | 11

I u r e

C i v i l i

Prawo Cywilne

suebnoci przesyu, ktry to element jest kluczowy dla bytu pynw, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urzdzenia suebnoci gruntowej, oraz wyjcie poza granice gruntu s- podobne). siedniego w przypadku korzystania z konstrukcji suebnoci drogi koniecznej. Uprawnienie to jest zatem niezalene od jakiegokolwiek tytuu prawnego do nieruchomoci i zaley wycznie od cech W tym stanie rzeczy, uchwalenie przez ustawodawc podmiotu, na rzecz ktrego nastpowa bdzie ustanowienie klarownych regulacji w zakresie instytucji, ktra dotychczas ograniczonego prawa rzeczowego, tj. od posiadania przez w orzecznictwie nosia m.in. nazw suebnoci polegajcej niego statusu przedsibiorcy przesyowego. na prawie posadowienia linii przesyowej, uwolnio judykatur od koniecznoci tworzenia karkoomnych, niemajcych odpoW tym jednym aspekcie suebno przesyu blisza jest zawiedniego oparcia w przepisach, konstrukcji prawnych, w celu tem konstrukcyjnie suebnoci osobistej, anieli suebnoci rozwizania kwestii statusu prawnego urzdze przesyowych gruntowej, stanowicej po jej ustanowieniu zawsze cz oraz praw i obowizkw podmiotw dostarczajcych i korzy- skadow konkretnej nieruchomoci. stajcych z mediw. Uzalenienie moliwoci ustanowienia suebnoci przesyu Wprowadzenie definicji legalnej suebnoci przesyu dao od posiadania statusu przedsibiorcy, ktry zamierza wybuponadto gwarancj przedsibiorstwom przesyowym legal- dowa lub ktrego wasno stanowi urzdzenia przesyowe, nego dostpu do nieruchomoci, na ktrych umieszczono sprawia, e instytucja ta moe mie zastosowanie zarwno do urzdzenia przesyowe, po spenieniu jasno okrelonych kry- takich stanw faktycznych, w ktrych urzdzenia przesyowe ju teriw, oraz zapewnio wacicielom nieruchomoci moliwo istniej, jak i takich, gdzie przedsibiorca urzdzenia te zamierza domagania si odpowiedniego wynagrodzenia w przypadku, dopiero wybudowa w przyszoci konstrukcja ta pozwala gdy przedsibiorca przesyowy odmawia zawarcia umowy zatem zarwno na uregulowanie tzw. zaszoci, czyli sytuacji, o ustanowienie suebnoci przesyu, eliminujc w tym zakresie gdy urzdzenia przesyowe s ju posadowione na nieruchodotychczasow uznaniowo sdw, wynikajc z niejasnych moci, a ich status jest nieuregulowany, jak i zabezpiecza interes regulacji prawnych. prawny przedsibiorcy ju w fazie planowania inwestycji, co jest istotnym novum w zakresie ograniczonych praw rzeczowych, i Jest to zatem krok w kierunku uelastycznienia obrotu gospo- stanowi wymiern korzy dla przedsibiorcw. darczego, a z drugiej strony zapewnienia stabilnoci stanu prawnego zwizanego z prowadzeniem przedsibiorstwa Tre i cel przesyowego.

Suebno przesyu a inne suebnoci

Zasadniczym podziaem suebnoci przewidzianym w Kodeksie cywilnym jest podzia na suebnoci gruntowe i osobiste, przy czym suebno gruntow definiuje si jako prawo, ktre obcia jedn nieruchomo na rzecz innej, niezalenie od tego kto jest ich wacicielem, suebno osobist z kolei, jako prawo, ktre obcia jedn nieruchomo na rzecz okrelonej osoby fizycznej, a zatem rni je przede wszystkim sposb okrelenia osoby uprawnionej.

Z odrbnoci podmiotu uprawnionego z tytuu suebnoci cile zwizana jest te tre tych ograniczonych praw rzeczowych i cel ich ustanawiania. W przypadku suebnoci gruntowych, treci tych praw jest albo umoliwienie korzystania wacicielowi nieruchomoci wadncej w oznaczonym zakresie z nieruchomoci obcionej, albo ograniczenie waciciela nieruchomoci obcionej w monoci dokonywania w stosunku do niej okrelonych dziaa, lub w wykonywaniu okrelonych, przysugujcych mu uprawnie.

W przypadku suebnoci przesyu, ustawodawca wprost W kadej z tych sytuacji istotnym jest przy tym okoliczno, e przewidzia, i naley do nich odpowiednio stosowa prze- omawiane ograniczenia mog by ustanawiane jedynie w celu pisy dotyczce nieruchomoci gruntowych, a zatem niniejsze zwikszenia uytecznoci nieruchomoci wadncej lub jej oznaporwnanie nastpi wanie w odniesieniu do suebnoci czonej czci, co wycza moliwo ustanowienia suebnoci gruntowych. gruntowej wycznie w celu przysporzenia okrelonej korzyci wacicielowi nieruchomoci, a nie samej nieruchomoci. Inaczej sytuacja przedstawia si w przypadku suebnoci przesyu, ktra ze swej istoty skierowana jest do okreloCech charakterystyczn suebnoci przesyu jest specyficzny nego podmiotu przedsibiorcy przesyowego, w celu zasposb okrelania podmiotu, na rzecz ktrego suebno ta pewnienia mu moliwoci waciwego korzystania z urzdze jest ustanawiana. przesyowych oraz zwikszenia uytecznoci przedsibiorstwa. Z tego te wzgldu treci tej suebnoci ustawodawca uczyO ile w przypadku suebnoci gruntowych uprawnionym ni korzystanie przez przedsibiorc w oznaczonym zakresie jest waciciel innej nieruchomoci (uprawnienie jest zatem z cudzej nieruchomoci (nieruchomoci obcionej), zgodnie pochodn posiadania tytuu prawnego do tej nieruchomoci z przeznaczeniem posiadanych przez niego urzdze przesyo tzw. nieruchomoci wadncej), o tyle w przypadku suebno- wych i w zakresie niezbdnym dla zapewnienia prawidowego ci przesyu uprawnionym moe by wycznie przedsibiorca, funkcjonowania tych urzdze. ktry zamierza wybudowa lub ktrego wasno stanowi urzdzenia przesyowe, okrelone w art. 49 Kodeksu cywilnego (czyli urzdzenia suce do doprowadzania lub odprowadzania
12 | RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012

Podmiot uprawniony z tytuu suebnoci

I u r e

C i v i l i
Prawo Cywilne

Przedsibiorca bdzie mg zatem wybudowa i eksploatowa na cudzym gruncie urzdzenia przesyowe, co w praktyPomimo analogicznych sposobw ustanowienia prawa za ce bdzie oznacza moliwo wejcia przez przedsibiorc, rwno w przypadku suebnoci gruntowych, jak i suebnoci ktremu przysuguje suebno (jego pracownikw, podwy- przesyu, pewne rnice wystpuj tu w przypadku instytucji konawcw), na cudzy grunt obciony suebnoci w celu zasiedzenia. posadowienia tam urzdze, o ktrych mowa w art. 49 1 Kodeksu cywilnego, usunicia awarii, przeprowadzenia konserwacji czy modernizacji urzdze przesyowych, waciciel dziaki ... zasiedzenie nie bdzie za mg zabroni mu tej budowy i ustanowienia suebnoci przesyu. Zasiedzenie suebnoci tak gruntowych, jak i suebnoci przesyu, wymaga w obu przypadkach korzystania z trwaego i widocznego urzdzenia przez okres 20 (dobra wiara) lub 30 Ustanowienie prawa lat (za wiara). Zarwno suebnoci gruntowe, jak i suebno przesyu Chocia regulacja ta jest w peni klarowna i nie nastrcza mog powsta na podstawie umowy, orzeczenia sdowego, problemw interpretacyjnych dla jej stosowania w sytuacjach, decyzji administracyjnej oraz nabycia przez upyw czasu (zasie- gdy bieg zasiedzenia rozpocznie si po wejciu w ycie ustawy dzenie). W obu przypadkach suebno moe by ustanowiona wprowadzajcej do Kodeksu cywilnego suebno przesyu, zarwno za wynagrodzeniem, jak i bez wynagrodzenia, z tym komplikuje si jednak w przypadku chci usankcjonowania jednak zastrzeeniem, e wynagrodzenie jest obligatoryjne stanw faktycznych mogcych prowadzi do zasiedzenia, (oczywicie za wyjtkiem sytuacji zrzeczenia si tego prawa), sprzed dnia 3 sierpnia 2008 roku powstaje tu bowiem pytagdy ustanowienie suebnoci nastpuje na podstawie orze- nie, czy korzystanie z trwaego i widocznego urzdzenia (czyli czenia sdu (art.145 Kodeksu cywilnego dla suebnoci w przypadku suebnoci przesyu urzdze okrelonych drogi koniecznej i art. 3052 Kodeksu cywilnego w przypadku w art. 49 1 Kodeksu cywilnego), mogo prowadzi do zasuebnoci przesyu). siedzenia prawa, ktre w czasie biegu zasiedzenia nie istniao w polskim systemie prawa. Jakkolwiek kwesti t, jak si wydaje przesdzi w swej uchwale Sd Najwyszy, wskazujc, e przed ustawowym uregulowaniem suebnoci przesyu dopuszczalne byo nabycie w drodze zasiedzenia suebnoci odpowiadajcej treci suebnoci przesyu w ruchu przedsibiorstwa, przy czym jeeli termin prowadzcy do zasiedzenia suebnoci upyn przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, to sd stwierdzi nabycie suebnoci gruntowej o treci odpowiadajcej suebnoci przesyu, jeeli za po tej dacie - sd stwierdzi zasiedzenie suebnoci przesyu, to jednak orzeczenie to jest kontrowersyjne i nierzadko poddawane krytyce. Pozostajc przy tematyce ustanawiania prawa, nie sposb pomin kwestii porwnania suebnoci przesyu z jeszcze innym rodzajem suebnoci, to jest z tzw. suebnoci publiczn, unormowan w Ustawie z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami.

...suebnoci publiczne
Stosownie do art. 124 ust. 1 przywoanej ustawy, starosta, wykonujcy zadania z zakresu administracji rzdowej moe ograniczy, w drodze decyzji, sposb korzystania z nieruchomoci przez udzielenie zezwolenia na zakadanie i przeprowadzenie na nieruchomoci cigw drenaowych, przewodw i urzdze sucych do przesyania pynw, pary, gazw i energii elektrycznej oraz urzdze cznoci publicznej i sygnalizacji, a take innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektw i urzdze niezbdnych do korzystania z tych przewodw i urzdze, jeeli waciciel lub uytkownik wieczysty nieruchomoci nie wyraa na to zgody. Ograniczenie to nastpuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzj o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Unormowanie to przyjo si okrela jako suebno wynikajca z ustawy i majca posta ograniczenia publicznoprawnego, nakadanego na okrelone
RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012 | 13

I u r e

C i v i l i

Prawo Cywilne

podmioty przez ustawodawc w celu osignicia zamierzonych celw publicznych (tzw. suebno publiczna). Ju pobiena analiza wspomnianego przepisu jednoznacznie wskazuje na fakt krzyowania si jego dyspozycji z zakresem stosowania regulacji art. 3052 1 Kodeksu cywilnego, przewidujcego drog sdow dla dochodzenia ustanowienia suebnoci przesyu, jeeli waciciel nieruchomoci odmawia zawarcia umowy o jej ustanowienie, a jest ona konieczna dla waciwego korzystania z urzdze przesyowych. W zwizku z takim dublowaniem si regulacji cywilno i administracyjnoprawnych powstaje zatem pytanie o wzajemn relacj midzy tymi przepisami.

prawnorzeczowy (uytkowanie, suebno przesyu) czy prawo obligacyjne (najem, leasing). Od tego zatem, jak uregulowany zosta status urzdze przesyowych zalee bdzie rwnie obowizek ich utrzymywania. W wikszoci przypadkw, skoro urzdzenia, o ktrych mowa, stan si skadnikiem przedsibiorstwa, obowizek ich utrzymywania, konserwacji, naprawy spoczywa bdzie na przedsibiorcy, bdcym wacicielem przedsibiorstwa.

Wyganicie prawa

Zarwno suebnoci gruntowe, jak i suebnoci przesyu W doktrynie pojawiy si trzy odmienne spojrzenia na oma- wygasaj na skutek nastpujcych zdarze prawnych: wian kwesti. - zrzeczenia si prawa, - konfuzji, Zgodnie z pierwszym pogldem, o ile zastosowanie znajduje - niewykonywania przez lat dziesi, art. 124 Ustawy o gospodarce nieruchomociami nie mog by - z upywem terminu kocowego, stosowane przepisy o suebnoci przesyu. - w razie spenienia si warunku rozwizujcego. Drugi pogld zakada, e uzyskanie przez przedsibiorc przesyowego tytuu prawnego do cudzej nieruchomoci w pierwszym rzdzie powinno nastpi przy pomocy konstrukcji cywilnoprawnych, a zatem, e stosowanie przepisw Kodeksu cywilnego wyprzedza regulacje administracyjnoprawne. Trzeci wreszcie i najbardziej liberalny pogld, zakada swobod uprawnionego w wyborze trybu, w ktrym dochodzi bdzie ustanowienia suebnoci. Biorc pod uwag, i zarwno przepisy Kodeksu cywilnego, jak i Ustawy o gospodarce nieruchomociami nie przewiduj adnych ogranicze w stosowaniu ich przepisw, za waciwy naley uzna ostatni z pogldw, pozwalajcy na rwnolege, niezalene stosowanie obu przedstawionych regulacji. Rnica pomidzy wyganiciem prawa w przypadku suebnoci gruntownych a suebnoci przesyu przejawia si jedynie w zakresie rkojmi wiary publicznej ksig wieczystych, ktra nie dziaa przeciwko suebnoci przesyu oraz w zakresie sprzeday egzekucyjnej nieruchomoci suebno przesyu nie wygasa bowiem wskutek prawomocnego przysdzenia wasnoci nieruchomoci w toku postpowania egzekucyjnego.

Podsumowanie
Suebno przesyu, jakkolwiek zarwno historycznie, jak i poprzez wyrane odesanie ustawowe czerpie z uregulowa dotyczcych suebnoci gruntowych, jednak charakteryzuje si w stosunku do niej istotnymi, opisanymi powyej, odrbnociami. Odmiennoci te maj swoje gbokie uzasadnienie wynikajce z charakteru nowej instytucji i jak si wydaje cel, dla ktrego zostay wprowadzone, jak na razie, wypeniaj prawidowo.

Status urzdze
W sytuacji, gdy dla wykonywania suebnoci gruntowych niezbdne jest korzystanie ze specjalnych urzdze, w braku odmiennej umowy obowizek utrzymywania takich urzdze obcia waciciela nieruchomoci wadncej. Rozwizanie takie jest prost konsekwencj faktu, e zgodnie z zasad superficies solo cedit, urzdzenia posadowione na nieruchomoci staj si jej czci skadow, a zatem rozciga si na nie wasno tej nieruchomoci (art. 191 kodeksu cywilnego). O wiele bardziej skomplikowana sytuacja wystpuje w przypadku suebnoci przesyu. Tutaj bowiem urzdzenia suce do doprowadzania lub odprowadzania pynw, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urzdzenia podobne stanowi cz skadow nieruchomoci jedynie tak dugo, jak dugo nie zostan przyczone do sieci przedsibiorstwa. Po takim przyczeniu urzdzenia te przestaj by czci skadow nieruchomoci, a ich status zaley od decyzji stron (tj. osoby, ktra urzdzenia te wybudowaa i jest ich wacicielem oraz przedsibiorcy przesyowego), ktre to podmioty na podstawie umowy decyduj o tytule prawnym, na podstawie ktrego przedsibiorca bdzie korzysta z urzdze, ktrych koszty budowy poniosa inna osoba w gr moe wchodzi przeniesienie wasnoci (odpatne, nieodpatne), ale te tytu
14 | RES IN COMMERCIO | SIERPIE 2012

karina.pecherz@tomczak.pl adwokat, naley do zespou Dziau Nieruchomoci i Inwestycji, specjalizuje si w prawie pracy i gospodarczym prawie sdowym, ma due dowiadczenie w dziedzinie prowadzenia sporw sdowych przed sdami powszechnymi oraz reprezentuje interesy klientw w tych sporach.

I u r e

C i v i l i
Prawo Cywilne

M a g d a l e n a Tr z a s k o w s k a

Niewola Tomka
Znane polskie przysowie wolno Tomku w swoim domku w obliczu dzisiejszego prawa ssiedzkiego traci na aktualnoci. Tak naprawd nie mamy penej wolnoci, nawet na swojej dziace. Powszechnie przyjmuje si, e wasno jest prawem dajcym uprawnionemu najpeniejsz wadz nad rzecz, ale pozostaje prawem wzgldnie penym. Jego granice okrelaj przede wszystkim ustawy, ale take wzgld na interesy innych podmiotw. Tymi innymi podmiotami s np. nasi ssiedzi. Idc dalej, zgodnie z art. 144 Kodeksu cywilnego:

Kodeks
Zgodnie z art. 140 Kodeksu cywilnego:

Art. 140 Kodeksu cywilnego:

W granicach okrelonych przez ustawy i zasady wspycia spoecznego waciciel moe, z wyczeniem innych osb, korzysta z rzeczy zgodnie ze spoeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczeglnoci moe pobiera poytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach moe rozporzdza rzecz.

Art. 144 Kodeksu cywilnego:

Waciciel nieruchomoci powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywa si od dziaa, ktre by zakcay korzystanie z nieruchomoci ssiednich ponad przecitn miar, wynikajc ze spoeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomoci i stosunkw miejscowych.

We wspczesnych systemach prawnych prawo wasnoci, w tym prawo wasnoci nieruchomoci, zostao uksztatowane jako prawo ograniczone. Nigdzie na wiecie nie znajdziemy nieograniczonego prawa wasnoci, nawet trudno by nam byo sobie wyobrazi takie bezgraniczne prawo.

Celem unormowa tej cz Kodeksu, zwanej prawem ssiedzkim, jest zminimalizowanie ewentualnych konfliktw mogcych powsta w zwizku z korzystaniem z nieruchomoci ssiednich. Omawiane regulacje mona traktowa jako prb pogodzenia czsto sprzecznych indywidualnych interesw ssiadw.

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

15

I u r e

C i v i l i

Prawo Cywilne

Korzystanie z wasnej nieruchomoci moe oddziaywa niekorzystnie na nieruchomoci znajdujce si w granicach takiego oddziaywania. Niezbdne jest zatem wyznaczenie granic korzystania przez waciciela z przysugujcego mu prawa w taki sposb, aby uwzgldni, z jednej strony, prawo waciciela do korzystania z przedmiotu jego prawa, a z drugiej strony, interesy osb naraonych na niekorzystne skutki takiego korzystania.

prawnie chronionych interesw. Dziaania majce miejsce co prawda na naszej wasnej nieruchomoci, jednake odczuwalne na gruncie ssiedzkim, nazywane s immisjami.

Immisje
Immisje dziel si na kilka rodzajw. Mog by pozytywne, co nie jest przedmiotem powszechnego zainteresowania, poniewa jak wiadomo ludzka natura jest niewdziczna lub negatywna, tote najwicej wagi przywizuje do tego, co szkodzi, czyli tematyki powszechnie dyskutowanej, szczeglnie z policj podczas skadania doniesienia na ssiada. Immisje mog by rwnie bezporednie lub porednie. Pierwsze polegaj na celowym, bezporednim kierowaniu okrelonych substancji na inn nieruchomo za pomoc przewodw i innych podobnych urzdze (np. oprnianie szamba kierujc strumie na dziak ssiada). Sdy twierdz, e w takim przypadku mona mwi o bezporedniej ingerencji w sfer cudzej wasnoci podobn do wkroczenia na czyj nieruchomo. Drugie immisje, czyli porednie, s ubocznym skutkiem dziaania waciciela, nie s celowym i bezporednim oddziaywaniem na nieruchomo ssiedni. Przykadowo s to haasy, zapachy, wibracje, tamowanie dopywu wiata sonecznego, etc.

Sd Najwyszy
Sd Najwyszy w orzeczeniu z 3 grudnia 2003 roku (sygn. akt I CK 345/03) stwierdzi, e uprawniony moe korzysta z przestrzeni nad i pod powierzchni gruntu w takich granicach, w jakich jest to niezbdne dla realizacji funkcji przysugujcego mu prawa. Ustalenie zatem, czy oznaczone zachowania (dziaania) podejmowane przez waciciela dokonywane s w przestrzeni, do ktrej jest on uprawniony, wymaga kadorazowo oceny tych zachowa z punktu widzenia funkcji (przeznaczenia). Chodzi bowiem o ustalenie na podstawie zobiektywizowanych kryteriw granic przestrzennych nieruchomoci gruntowej, by korzystanie to zostao uksztatowane z uwzgldnieniem potrzeb ogu, nie tracc z pola widzenia take ekonomicznego aspektu wykorzystywania nieruchomoci. Przychylajc si do cytowanego orzeczenia, musimy stwierdzi, e wolno kadego z nas koczy si tam gdzie zaczyna si wolno drugiego czowieka. Tak wic zachowania naszego ssiada s zgodne z prawem, dopki nie naruszaj naszych

16

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

I u r e

C i v i l i
Prawo Cywilne

Immisje dziel si te na materialne (polegaj na przenikaniu na ssiednie nieruchomoci czsteczek materii lub pynw, np. haasy czy zapachy) oraz niematerialne (polegaj na oddziaywaniu jedynie na psychik waciciela nieruchomoci, np. jego poczucie bezpieczestwa, estetyki). Ten, kto doznaje immisji, nie musi ich bezczynnie znosi. Immisje bezporednie s w zupenoci zakazane, podobnie jak fizyczna ingerencja na cudzym gruncie, a wynika to z oglnej konstrukcji cytowanego art. 140 Kodeksu cywilnego. Naruszenie zakazu tego typu immisji powoduje uruchomienie roszczenie negatoryjnego z art. 222 2 Kodeksu cywilnego. Problem pojawia si przy immisjach porednich. W tym wypadku odwoamy si do cytowanej uprzednio treci art. 144 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z dyspozycj tego przepisu, zabronione s immisje zakcajce ponad przecitn miar korzystanie z nieruchomoci ssiedniej. Waciw miar wyznacza si za za pomoc obiektywnego kryterium spoeczno gospodarczego przeznaczenia nieruchomoci oraz stosunkw miejscowych. W takim wypadku rwnie zastosujemy roszczenie negatoryjne z art. 222 2 Kodeksu cywilnego. Powysze stanowisko zostao podzielone przez Sd Najwyszy w wyroku z 10 lipca 2003 roku (sygn. akt I CKN 497/01), ktry stwierdzi, e Przepis art. 144 k.c. okrela wic granice dopuszczalnych oddziaywa porednich na nieruchomoci ssiednie; granice te wyznacza przecitna miara wynikajca ze spoeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomoci i stosunkw miejscowych. Przekroczenie tak ustalanej przecitnej miary prowadzi do niedozwolonego naruszenia prawa wasnoci ssiada i jest dziaaniem bezprawnym, stanowicym podstaw roszczenia negatoryjnego (art. 222 2 k.c.) Widzimy wic, e jest to swego rodzaju kompromis z jednej strony moemy jako waciciele oddziaywa na nieruchomoci ssiednie, ale nie w sposb przesadnie dla nich uciliwy. Co wicej, sd rozpatrujc konkretny stan faktyczny zwrci rwnie uwag na stosunki miejscowe. Oczywistym jest, e inna bdzie tolerancja np. nieprzyjemnych zapachw wydzielajcych si z gospodarstw rolnych na obszarach wiejski, a inny w lokalach mieszkalnych w centrum duych miast. Nie moemy si wic sprzeciwi budowie, zgodnej z prawem, na ktr ssiad uzyska wszelkie wymagane prawem pozwolenia, tylko dlatego, e wznoszony budynek nie odpowiada nam ze wzgldw estetycznych. Jak orzek bowiem Wojewdzki Sd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 6 grudnia 2007 roku (sygn. akt IV SA/Wa 2027/07): prawo do zabudowy nieruchomoci jest podstawowym prawem waciciela nieruchomoci. Realizacja inwestycji na nieruchomoci nie narusza zasad wspycia spoecznego, jak rwnie nie jest sprzeczna ze spoeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa wasnoci. Nie istniej te przepisy prawa zakazujce realizacji inwestycji z tego powodu, e budowa mogaby spowodowa dyskomfort waciciela nieruchomoci ssiedniej. Przepisy prawa nie daj obywatelom indywidualnego uprawnienia do domagania si, by sposb zagospodarowania ssiedniej nieruchomoci uwzgldnia ich upodobania estetyczne.

Analizujc prawo ssiedzkie, a raczej stany faktyczne, do ktrych prawo ssiedzkie moe mie zastosowanie, wydaje si, e najlepszym rozwizaniem codziennych problemw midzy ssiadami moe by stosowanie prostej zasady nie czy drugiemu, co tobie niemie, zamiast powszechniej uznawanej przez wacicieli nieruchomoci reguy wolno Tomku w swoim domku. Aeby konkluzja ta nie wydaa si zbyt prosta i oczywista dodajmy na wszelki wypadek, e odpowiada ona w swojej istocie imperatywowi kategorycznemu niejakiego Immanuela Kanta, uwaanego za jednego z najwikszych geniuszy rodzaju ludzkiego. Jest to zasada etyczna, zgodnie z ktr naley postpowa zawsze wedle takich regu, co do ktrych chcielibymy, aby byy one stosowane przez kadego i zawsze.

magdalena.trzaskowska@tomczak.pl prawnik dziau Nieruchomoci i Inwestycji w kancelarii Tomczak i Partnerzy, specjalizuje si w zagadnieniach prawa bankowego, prawie cywilnym i handlowym.

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

17

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Okrelenie due diligence stao si obowizujcym terminem, w odniesieniu do badania stanu prawnego oraz stanu gospodarczego i finansowego zarwno spek, przedsibiorstw, jak i wszelkich innych wikszych skadnikw majtku obecnych w obrocie gospodarczym. Uznalimy, e warto wstpnie zasyganlizowa i omwi najwaniejsze prawne okolicznoci i konsekwencje zwizane z realizacj procedury due diligence oraz z samym raportem wynikajcym z takiego badania. Oczywicie, skutki prawne due diligence moe uregulowa w pierwszej kolejnoci umowa stron. Warto jednak zawczasu uwiadomi sobie nastpstwa rnych rozwiza kontraktowych w tej kwestii, jak rwie skutki braku regulacji umownej. Staralimy si podsumowa pewn praktyczn wiedz zwizan z sam technik prowadzenia due diligence, cho zdajemy sobie doskonale spraw z tego, e technika ta nalezy do indywidualnego know-how poszczeglnych firm prawniczych i prawnikw. W biecym numerze naszego miesicznika trzecia cz czwartego rozdziau naszych rozwaa.

Komentarze Res in Commercio

Due diligence Cz szsta

18

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz szsta.

Rozdzia czwarty

Przeprowadzenie due diligence (3/4)

4.5.

Zesp do przeprowadzenia due diligence i jego organizacja Po stronie kupujcego konieczne jest stworzenie zespou prowadzcego due diligence. Przygotowanie raportu polega na dwch rodzajach czynnoci:

166

163

1) czytaniu, badaniu i sprawdzaniu dokumentw oraz na 2) przygotowaniu podsumowa i konkluzji z tych dokumen tw wynikajcych.
164

Samo czytanie dokumentw mogoby na pozr wyda si zadaniem, ktre moe wykona kady prawnik, bez wzgldu na poziom jego kompetencji. Tak jednak nie jest. Poszczeglny dokument jest czytany zazwyczaj tylko przez jedn osob. W normalnych warunkach, gdy badanie nawet w spce redniej wielkoci obejmuje przeczytanie paru tysicy stron, aden system organizacji pracy nie pozwoli na weryfikacj pracy prawnikw podstawowego szczebla przez ponowne czytanie wszystkich dokumentw przez prawnika o wyszej kompetencji. Taka kontrola jest moliwa jedynie wyrywkowo. Jako, a zwaszcza rzetelno kadego prawnika zespou zatrudnianego do wykonania due diligence ma wic swoj cen. Bd prawnika w ocenie czytanego dokumentu moe okaza si nieusuwalny.

Przy tej okazji naley wskaza czy te potwierdzi podstawow dla zawodu prawnika tez, i rzetelno i wiarygodno jest waciwoci porwnywaln z kompetencj merytoryczn. O ile t drug mona skutecznie kontrolowa i rozwija, o tyle ta pierwsza chodzi po wiecie wasnymi, zupenie nieprzewidywalnymi ciekami. Starsi prawnicy kierujcy zespoami prowadzcymi due diligence wiedz dobrze, e jedno istotne przeoczenie ze strony prawnika w toku czytania dokumentw waciwie eliminuje go z dalszej wsppracy, poniewa rzetelno w zasadzie nie podlega edukacji, a praca z takim prawnikiem zawsze ju bdzie gr w klasy na polu minowym. Z uwagi na to, e przedmiotem badania jest w zasadzie caa dokumentacja prawna spki lub innego przedmiotu transakcji, w zespole powinny znale si osoby wyposaone w co najmniej elementarn kompetencj z wyspecjalizowanych dziedzin prawa, w tym w szczeglnoci w odniesieniu do nieruchomoci, prawa pracy, wasnoci intelektualnej oraz podatkw, o ile oczywicie nasze due diligence obejmuje take podatki. Chodzi o to, aby osoby takie wiedziay nie tylko, co czytaj, ale take czego szukaj, co znalazy i co z tego, co znalazy, ma rzeczywiste znaczenie. Podstawowym bdem, jaki jest popeniany przy przeprowadzaniu badania w ramach due diligence, jest korzystanie w tym zakresie z modych, niedowiadczonych prawnikw czy te wrcz z asystentw prawnych. Jeeli sprowadzi si ich rol wycznie do czytania dokumentw i ich opisywania czy przepisywania, do czego bardzo czsto przy braku dowiadczenia sprowadza si sporzdzenie raportu z due diligence, to oczywicie ma to jaki sens. Przynajmniej wewntrzne koszty takiego badania w firmie prawniczej nie s wwczas wysokie, a osoby w nie zaangaowane mog powici badaniu w zasadzie nieograniczony czas. Jeeli jednak w przygotowaniu raportu due diligence bdzie chodzi o co wicej ni tylko o przepisanie przedstawionych dokumentw a najczciej chodzi wanie o to co wicej

167

168

165

Prawdziwe znaczenie informacji prawnej mieci si w szczegach i drobiazgach. Pomimo przebadania kilkuset czy kilku tysicy stron, jeden zapis umowy moe przesdzi o opacalnoci lub nieopacalnoci transakcji z punktu widzenia kupujcego i to w sytuacji, gdy udostpnienie dokumentu nierzadko zdejmuje ze sprzedajcego odpowiedzialno za jego tre, nawet jeli znajc tre wybitnie szkodliwych dla kupujcego zapisw, expressis verbis nigdy wprost nie potwierdzi ich znaczenia.

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

19

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz szsta.

zwaszcza o rzeczywist analiz dokumentw i wycignicie z nich odpowiednich wnioskw, to badanie moe by przeprowadzone tylko przez specjalistw, w szczeglnoci gdy dodatkowo jest ono ograniczone w czasie, a poza tym ograniczony jest te dostp do dokumentw przez zakaz ich kopiowania albo skanowania.
169

zgodnie z ktr im wicej osb go przeczyta i zgosi swoje uwagi, tym lepiej, powinna by zawsze aktualna.
172

Podobnie rzecz ma si z liczb prawnikw zaangaowanych w proces badania. Zbyt wielu prawnikw to wbrew pozorom bardziej problem ni korzy. Oczywicie daje to moliwo przeprowadzenia badania w znacznie krtszym okresie. Nadto daje poszczeglnym prawnikom moliwo skoncentrowania si na bardzo szczegowych kwestiach zwizanych z badanym przedmiotem transakcji. Jednake w takich przypadkach naley pooy bardzo duy nacisk na koordynacj prac i wzajemn wymian spostrzee lub ustale. Zbyt wielu prawnikw i zbyt due skoncentrowanie si na szczegach, w tym przede wszystkim tych najmniej istotnych, moe bowiem doprowadzi do utraty z pola widzenia tzw. szerszego obrazu. Poza tym moemy w ten sposb nie dostrzec wzajemnych powiza i relacji pomidzy poszczeglnymi elementami funkcjonowania spki lub jej przedsibiorstwa, a przez to po prostu nie uwzgldni okrelonego ryzyka. Klasycznym takim przypadkiem jest np. ryzyko nieuzasadnionych transferw rodkw ze spki do wsplnikw albo czonkw wadz. Moe to si odbywa na wiele sposobw: poprzez wypat dywidendy uprzywilejowanej, poyczki albo wprost umowy o wiadczenie mniej lub bardziej realnych usug. Przy rozczonkowanej strukturze badania kada z tych kwestii moe si znale w zakresie badania innego prawnika. I kade z tych zdarze analizowanych z osobna moe nie budzi wtpliwoci, poczone za mog wiadczy o istnieniu rzeczywistego problemu. W konsekwencji niepowizanie tych elementw moe prowadzi wprost do niezidentyfikowania okrelonego ryzyka. Std te nie tylko liczba czonkw zespou nie powinna by nadmierna, ale take sam zesp powinien by zarzdzany przez prawnika, ktry bdzie nadzorowa i koordynowa jego prac, a w kocu przygotowywa konkluzje z raportu czyli tzw. executive summary. Taka cz raportu omawia najwaniejsze problemy, ktre zostay ustalone w efekcie zbierania danych do raportu. Piszemy wicej na ten temat w nastpnym rozdziale. W tym miejscu jednak warto zwrci uwag, e tak naprawd w caym raporcie licz si zawsze i przede wszystkim owe konkluzje, std te powinny by one przygotowane przez prawnika, ktry ma nie tylko wszechstronn wiedz merytoryczn, ale take spore dowiadczenie w przeprowadzaniu bada due diligence. Poza tym o ile trudno zaoy, e kady dokument badany w ramach due diligence bdzie podwjnie czytany i weryfikowany, to w stosunku do raportu i jego konkluzji zasada,

Poza tym przy organizacji pracy zespou badajcego naley zwrci uwag na jeszcze jeden problem. Niewtpliwie bowiem najpowaniejszym zagadnieniem zwizanym ze zbieraniem danych jest czas powicony przeprowadzeniu badania, ilo materiau do przerobienia i sposb agregacji danych. Dlatego przede wszystkim w przypadku badania duych podmiotw, ale te w wielu przypadkach tych maych lub rednich konieczne jest sporzdzenie planu badania dokumentw. Innymi sowy, naley wstpnie oceni zakres materiau bdcego przedmiotem badania, a nastpnie ustali harmonogram badania poszczeglnych czci dokumentacji. W przeciwnym razie prowadzenie takiego badania wymyka si w zupenoci spod kontroli i moe zwyczajnie zabrakn na nie czasu. Przy transakcjach przetargowych czas przeznaczony na prowadzenie badania jest ograniczony, na przykad wynosi trzy dni przy jednoczesnym braku moliwoci czy te przy ograniczonym zakresie wykonywania kopii. Po okresie badania zwykle wyznaczony zostaje take wzgldnie krtki okres na zoenie oferty przez kupujcego. Std opanowanie materiau ju na samym pocztku badania daje moliwo zapanowania nad nim i uniknicia podstawowych bdw. Oznacza to, e zesp wykonujcy due diligence musi by przygotowany i wyszkolony, jak rwnie powinien on operowa systemem agregowania danych. Szczeglnie dotyczy to umw oraz dokumentw potwierdzajcych rejestracj znakw towarowych i innych praw wasnoci przemysowej oraz patentw. Chodzi o to, aby szybko i sprawnie przeprowadzi badania, a z drugiej strony niczego nie przeoczy. Kilka podstawowych technik usprawniajcych zbieranie i agregacj danych przedstawiamy w nastpnej czci opracowania. Jest ich oczywicie o wiele wicej i nale one do indywidualnego know-how poszczeglnych firm prawniczych. Jednak warto zawsze na wstpie przy organizacji zespou badajcego zwrci na nie uwag, bo z ca pewnoci moe to usprawni przysz prac.redagowanie listu ujawniajcego powinno by dla stron szans i okazj do wzajemnej wymiany wiedzy o przedmiocie transakcji i wypracowania sposobw rozwizania dostrzeonych problemw. Oczywicie w podstawowym zakresie list ujawniajcy jest co do zasady sposobem poinformowania kupujcego o stanie przedmiotu transakcji i w wielu transakcjach peni tylko t funkcj.

170

173

171

Zacznik nr 1 stanowi typowy disclosure letter (list ujawniajcy zawiera konkretne problemy prawne spki bdcej przedmiotem transakcji i nie istnieje w wysoce abstrakcyjnej postaci).

20

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz szsta.

Zacznik nr 1 - typowy disclosure letter

LIST UJAWNIAJCY
Do wiadomoci: Szanownego Pana Pawa Makulskiego Prezesa Zarzdu Towarzystwa Inwestycyjno-Finansowego MEGANTEX Spka z ograniczon odpowiedzialnoci, z siedzib w Warszawie, ul. Traktorowa 1 Niniejsze pismo stanowi List Ujawniajcy zgodnie z definicj okrelon w Umowie Sprzeday Udziaw spki Towarzystwo Krzewienia Rozwoju Gospodarki MINIMEX Spka akcyjna z siedzib w Warszawie, ul. Bakaanowa 16, zarejestrowanej w rejestrze przedsibiorcw Krajowego Rejestru Sdowego, prowadzonym przez Sd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydzia Gospodarczy pod numerem KRS 0000123456 (Spka) (Umowa), ktrej podpisanie planowane jest na dzie podpisania niniejszego pisma pomidzy Towarzystwem Rozwoju Biznesu GIGANTEX Spka z ograniczon odpowiedzialnoci, z siedzib w Warszawie, przy ulicy Wroniej 10, 00-878 Warszawa, zarejestrowanej w Sdzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, XII Wydzia Gospodarczy Krajowego Rejestru Sdowego, pod numerem KRS 0000123456 (Sprzedajcy), a reprezentowan przez Pana Spk MEGANTEX (Kupujcy). Okrelenia uyte w Umowie maj jednakowe znaczenie w niniejszym Licie, chyba e postanowienia niniejszego Listu stanowi inaczej. Niniejszym ujawnia si, co nastpuje:

2. Poyczki
2.1. Spka bya stron umowy poyczki zawartej z czonkiem Zarzdu panem Marcinem Jaworskim w dniu 5 wrzenia 2006 r. na kwot 1 500 000 z. Termin spaty poyczki przypada na dzie 5 wrzenia 2011 r. 2.2. []

3. Nieruchomoci
3.1. Wasno nieruchomoci, dla ktrej prowadzona jest ksiga wieczysta nr BZ010/00012889/0, obciona jest hipotek umown kaucyjn do wysokoci 3 000 000,00 (trzech milionw) zotych na rzecz BZ WBK S.A. 3.2. Nieruchomo, o ktrej mowa w punkcie 3.1. powyej, nie posiada dostpu do drogi publicznej, a Spka uywa drogi prywatnej bdcej wasnoci osoby trzeciej. Spka zoya wniosek o ustanowienie suebnoci drogi koniecznej, ktry rozpatrywany jest przez Sd Rejonowy w Nowej Soli, Wydzia I Cywilny, w postpowaniu prowadzonym pod sygn. akt I Ns 123/188. 3.3. Spka nie jest wpisana jako waciciel w ksidze wieczystej nr JG1Z/00015446/7, prowadzonej dla nieruchomoci skadajcej si z dziaki nr 171. W dniu 13 lipca 2010 r. Spka zoya wniosek o wpis Spki jako waciciela przedmiotowej nieruchomoci w wyej wymienionej ksidze wieczystej. 3.4. Spka nie jest wpisana jako waciciel w ksidze wieczystej nr BB2K/00088123/9, prowadzonej dla nieruchomoci stanowicej dziaki nr 128 oraz 129. W dniu 6 marca 2011 r. Spka zoya wniosek o wpis Spki jako waciciela przedmiotowej nieruchomoci w wyej wymienionej ksidze wieczystej.

1. Skadniki Majtkowe
1.1. W dniu 10 kwietnia 2009 r. Spka zawara z Bankiem Millenium z siedzib w Warszawie umow dotyczc przewaszczenia na zabezpieczenie maszyn i sprztu wskazanych w przedmiotowej umowie o cznej wartoci 380 010,00 z, okrelonej na podstawie polisy ubezpieczeniowej wydanej przez Generali Assistance. 1.2. Ponadto w dniu 23 sierpnia 2009 r. Spka zawara z PZU S.A. umow przewaszczenia na zabezpieczenia ruchomoci wskazanych w przedmiotowej umowie o cznej wartoci 12 636 000,000 z. 1.3. []

4. Spory i roszczenia
4.1. Przed Sdem Okrgowym w Warszawie toczy si postpowanie z powdztwa Spki przeciwko Budwar Machinacja S.A. z siedzib w Poznaniu (dalej jako Budwar) o zapat kwoty 122 000,00 z wraz z odsetkami ustawowymi. 4.2. Kwota, ktrej zapaty da Spka, stanowi poow kwoty depozytu gwarancyjnego na zabezpieczenie ewentualnych roszcze Budwar wobec Spki z tytuu wykonania robt budowlanych w ramach zadania: wykonanie odcinka drogi, w ramach ktrego Gmina Kty bya zamawiajcym, Budwar gwnym wykonawc robt, a Spka podwykonawc.

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

21

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz szsta.

Zacznik nr 1 - typowy disclosure letter

4.3. W zwizku z powyszym roszczeniem Spki Budwar zada od Spki zapaty kwoty 168 000,00 z tytuem kary umownej za opnienie w realizacji robt budowlanych, naoonej na Budwar przez Gmin Kty. 4.4. W konsekwencji, Budwar zoy Spce owiadczenie o potrceniu wierzytelnoci Spki o zwrot caej kwoty depozytu gwarancyjnego zotych z wierzytelnoci Budwar o zapat kwoty 168 000,00 z oraz wezwa Spk do zapaty rnicy pomidzy powyszymi kwotami w wysokoci 46 000,00 z. 4.5. Spka uznaa roszczenie Budwar za bezzasadne oraz wystpia przeciwko Budwar z powdztwem o zapat kwoty 122 000,00 z.

5. Ubezpieczenia
5.1. Zgoszono roszczenia o wypat odszkodowania z zawartych umw ubezpieczenia: z tytuu ubezpieczenia OC pan Jan Kowalski zgosi roszczenie o zapat odszkodowania w kwocie 2500,00 z (dwa tysice piset zotych). Postpowanie toczy si przed Sdem Rejonowym dla Krakowa-Krowodrzy w Krakowie, I Wydzia Cywilny, sygn. akt I C 100/10, z udziaem Ubezpieczyciela Sopockiego Towarzystwa Ubezpiecze Ergo Hestia S.A. z siedzib w Sopocie. W imieniu MEGANTEX Spka z o.o. Zarzd w skadzie ukasz Morga, Pawe Makulski, Andrzej Maciejewski

22

RES IN COMMERCIO

SIERPIE 2012

S T R E S Z C Z E N I E

Wydanie sierpie 2012

Podatki powiernicze (s. 7) Jak wiadomo, instytucja powiernictwa nie jest rozwizaniem rdzennym dla polskiego systemu prawnego podobnie jak i dla innych systemw prawnych kontynentu. Od momentu wejcia do Polski kapitalizmu, powiernictwo i wszystkie pochodne rozwizania - drog praktyki - buduj swoje miejsce w polskim systemie prawa. Piotr Mikosik podejmuje cokolwiek pionierski temat opodatkowania powierniczego prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Samo powierzenie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej na zasadach powiernictwa wydaje si twrcze i wci nowe. Skoro jednak rozwizanie takie wystpuje konieczne stao si opisanie jego podatkowych skutkw. Oglna konkluzja tekstu jest taka, e powiernicze prowadzenie dziaalnoci jest interesujcym rozwizaniem powiernik jest kim w rodzaju zarzdcy majtku i jego obowizki podatkowe w podatku dochodowym s z tego powodu bardzo ograniczone. Bo dziaalno prowadzona jest wci na imi powierzajcego. Suebno przesyu (s. 10) Wybitnie Suebno przesyu funkcjonuje w polskim prawie nieruchomoci ju od ponad czterech lat. Karina Pcherz, adwokat i specjalista z zakresu nieruchomoci, dokonuje gruntownego rozbioru tej instytucji. Gwnym motywem rozwaa jest ocena analogii tej suebnoci w stosunku do istniejcych ju w prawie, bardziej tradycyjnych suebno. Bo suebno przesyu ma w sobie zdecydowanie najwicej cech suebnoci gruntowych, nie mniej nosi w sobie istotne odmiennoci. Maj one w sobie cechy nawizujce do suebnoci osobistych, bo, rzecz prosta, suebno przesyu ustanowiona zostaje na rzecz przedsibiorstw trudnicych si przesyem. Z przyczyn praktycznych status urzdze przesyowych na przykad rzadko kiedy dzieli bdzie status nieruchomoci zgodnie z zasad superficies solo cedit. Kwestia ta nie jest z gry przesdzona i zalee bdzie od konkretnych ustale stron. Tych i innych kwestii dowiedzie si mona z tekstu Kariny.

Niewola Tomka (s. 15) W ostatnim tekcie Magda Trzaskowska podejmuje klasyczny temat dotyczcy ogranicze korzystania z prawa wasnoci, w szczeglnoci w odniesieniu do nieruchomoci. Bo cho wasno ideowo jawi si nam jak prawo nieograniczone, prawnicy wiedz przecie, e nieograniczone nie jest. Przepisy prawa cywilnego zawieraj wiele regulacji, ktrych treci jest okrelenie zakresu, w jakim dopuszczalne jest korzystanie ze swojej wasnoci. Generalna zasada jest wzgldnie prosta chodzi o korzystanie ze swojego prawa z uwzgldnieniem potrzeb ogu. W praktyce zasada ta rozpisana jest na niezliczone reguy szczegowe Tu pojawia si rozlegych, problem immisji, czyli dziaa podejmowanych na wasnym gruncie, lecz odczuwalnych na gruncie ssiedzkim. Komentarze Res in Commercio (str. 18) Okrelenie due diligence stao si obowizujcym terminem, w odniesieniu do badania stanu prawnego oraz stanu gospodarczego i finansowego zarwno spek, przedsibiorstw, jak i wszelkich innych wikszych skadnikw majtku obecnych w obrocie gospodarczym. Uznalimy, e warto wstpnie zasygnalizowa i omwi najwaniejsze prawne okolicznoci i konsekwencje zwizane z realizacj procedury due diligence oraz z samym raportem wynikajcym z takiego badania. Staralimy si podsumowa pewn praktyczn wiedz zwizan z sam technik prowadzenia due diligence, cho zdajemy sobie doskonale spraw z tego, e technika ta naley do indywidualnego know-how poszczeglnych firm prawniczych i prawnikw. W biecym numerze miesicznika, trzecifragment czwartej czci naszych rozwaa dotyczca przeprowadzenia due diligence w procesie transakcyjnym.

Kancelaria Tomczak & Partnerzy Spka adwokacka jest specjalistyczn firm doradcz prowadzc doradztwo w zakresie prawa gospodarczego. Kancelaria obsuguje przede wszystkim transakcje w obrocie kapitaowym, bankowym a take w obrocie nieruchomociami. Kancelaria prowadzi specjalistyczn sekcj prawa farmaceutycznego oraz prawa telekomunikacyjnego. Kancelaria obsuguje take biec dziaalno firm. Partnerzy Kancelarii: Karolina Kocemba Micha Tomczak Adwokaci i Radcowie Prawni: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Samodzielni prawnicy: Dominika Latawiec - Chara Katarzyna Bielat - Sadowska Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Prawnicy: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Amelia Daszkiewicz Agnieszka Janus Magdalena Trzaskowska Piotr Mikosik Krzysztof ak Kontakt dla mediw: Anna Dzienio Manager ds. PR i Komunikacji Wsparcie pozaprawnicze: Iwona Drabik (tumacz) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Joanna Pramo Anna Wako Adres: Tomczak & Partnerzy Spka Adwokacka ul. Podwale 3/9 00-252 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 33 96 500 Telefax: +48 22 33 96 501 Strona: www.tomczak.pl ISSN 2081-9056

Miesicznik Res in Commercio . Praktyka prawa gospodarczego redagowany jest przez zesp w skadzie: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik i Micha Tomczak. Wsppracownikami miesicznika i autorami tekstw s prawnicy Kancelarii Tomczak & Partnerzy a take inni prawnicy, zaproszeni do wsppracy, co w ich notkach biograficznych wyranie zaznaczono. Miesicznik skadany jest w programie InDesign firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest Wojciech Wilk. Skad: Anna Dzienio

RES IN COMMERCIO

| SIERPIE 2012

23

S U M M A R Y

August 2012 Issue

Trust tax (p. 7) It is common knowledge that the institution of trust does not derive from Polish law analogically to other systems of law in the European continent. Since the era of capitalism introduced the notion of trust, through trial and error method all derivative solutions have established their meaning and definitions within the area of Polish law. Piotr Mikosik raises quite an original topic of taxation levied upon an economic activity covered by trust services. The idea of running an economic activity upon the principles of trust seems to be creative and still new. However, since such a solution has once been implemented, it is necessary to describe its tax consequences. The general conclusion is that running a company on a trust basis is an interesting solution to a certain extent a trustee acts as an administrator of assets, where the tax liabilities arising from the income tax are significantly restricted, since the activity is carried out in the name of the actual owner. The servitude of conveyance (p. 11) A highly The servitude of conveyance has functioned in Polish law for more than four years. Karina Pcherz, attorney-at-law and specialist in real estate, thoroughly analyses the instant institution. The text predominantly discusses a variety of analogies between the servitude at issue and other types of servitudes. It is worth mentioning that among all of them the servitude of conveyance displays the highest number of features attributable to predial servitude; however, there are also many differences. It has a lot in common with personal servitudes, since the servitude of conveyance is established upon enterprises dealing with conveyance. For practical reasons, the status of conveying devices is very rarely governed by the principle superficies solo cedit. The matter in question is quite ambiguous and depends upon particular arrangements between the parties. The text by Karina addresses the above matter as well as some other related issues Is my home my castle? (p. 14) The The last text by Magda Trzaskowska addresses a typical issue of restrictions im24 | RES IN COMMERCIO |

posed upon the right of ownership, in particular in reference to real estates. Although the notion of ownership may be spontaneously associated with the freedom of use, the lawyers know perfectly that it is not so unlimited as one may think. Numerous provisions of civil law regulate the extent to which the owner may use his/her own property. In general, the rule is simple one may exercise its right while taking into account the needs of others. In practice, however, this rule is conditioned upon a variety of legal subtleties. The topic in question is a springboard for a further discussion revolving around the torts of nuisance, i.e. acts undertaken on ones own land which, nevertheless, interfere with the neighbours enjoyment of their property. All in all, the above considerations may be summed up as follows: act in such a manner as if it were your own neighbours behavior. Theoretically, everything seems clear. Commentaries of Res in Commercio (p. 18) The notion due diligence has become a legally binding term pertaining to the examination of a legal, economic and financial state of companies, enterprises and all considerable components of property involved in the economic trade. We have assumed that it would be worth introducing and discussing the most essential legal circumstances and consequences associated with the performance of due diligence procedure and with the report on such an examination. It is a self-evident truth that legal consequences of due diligence may be mainly regulated upon the parties agreement. However, one should in advance get acquainted with consequences of contractual solutions as well as with legal effects of no contractual regulation. We attempted to summarize certain practical knowledge illustrating the way in which due diligence is conducted, although we are fully aware that such a technique belongs to know-how of individual legal firms and lawyers. The current issue of the monthly presents the third section of the fourth part of our deliberations concerning due diligence in the transactional process.

Tomczak & Partners Law Office A professional counselling company rendering advisory services in the field of commercial law. The law office is chiefly preoccupied with transactions concerning the capital and bank turnover as well as real estate business. Furthermore, it runs a specialist section of pharmaceutical as well as telecommunication law and provides services pertaining to the companies current activities. Partners: Karolina Kocemba Micha Tomczak Attorneys-at-law and Counsellors: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Leading Lawyers: Katarzyna Bielat - Sadowska Dominika Latawiec - Chara Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Associates Lawyers: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Amelia Daszkiewicz Agnieszka Janus Magdalena Trzaskowska Piotr Mikosik Krzysztof ak Contact for media: Anna Dzienio PR & Communications Manager Extralegal Support: Iwona Drabik (translator) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Joanna Pramo Anna Wako Address: Tomczak & Partners Law Office 3 Podwale St. apt. no 9 00-252 Warsaw, Poland Telephone number: +48 22 33 96 500, Telefax: +48 22 33 96 501 Website: www.tomczak.pl ISSN 2081 - 9056

Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited by the team composed of: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik and Micha Tomczak. The further parties involved in the issuance of a monthly as well as authors of texts are lawers employed at Tomczak & Partners Law Office and other lawyers invited to cooperation, which fact was marked in their biographical notes. The monthly is created in Adobe InDesign and designed by Wojciech Wilk. Composition: Anna Dzienio

SIERPIE 2012