Przedwionie Stefana eromskiego jako powie polityczna

Kompozycja- Narzekano zwaszcza na brak rwnowagi i proporcji midzy poszczeglnymi czciami, uwaajc Nawo za utwr samodzielny, nie pasujcy do caoci. Rzeczywicie czd druga pod wzgldem artystycznym jest najbardziej udana. adnego innego obszaru rzeczywistoci pisarz nie przedstawi z takim epickim rozmachem i talentem, jak domu ziemiaoskiego z jego dobrotliw, agodn yczliwoci, dobrobytem i patriotyzmem. Wszak dwaj modzi przyjaciele witani s z dum i radoci jako onierze wracajcy z wolny polsko-bolszewickiej, i to zarwno przez rodzin, jak i sub wyraajc gorco i z fantazj swe przywizanie do janie panicza. Z punktu widzenia kompozycji Nawod stanowi czd nadmiernie rozbudowan, ale w caoci fabularnej znajduje swoje ideowe uzasadnienie jako etap w dojrzewaniu ideowym i patriotycznym oraz spoecznym Cezarego Baryki. Czd Trzecia- ideowo i politycznie najwaniejsza. Ukazuje spory polityczne w spoeczeostwie, problemy modego pokolenia, starcia stanowisk ideowych midzy Baryk, Gajowcem i komunistami, zawiera pytania o przyszod kraju. W Przedwioniu zostaa przezwyciona lunod epizodw, charakterystyczna dla poprzednich powieci eromskiego. Dziki temu powied tworzy zamknit kompozycyjnie caod, akcja za rozwija si zgodnie z naturalnym porzdkiem losu czowieka. O wysokim poziomie artystycznym utworu decyduje kompozycyjna dynamika narracji. Akcj prowadzi narrator w trzeciej osobie. Fabua rozwija si dziki jego relacji wzbogaconej dowcipnymi dialogami. Bezstronnod narratora zakca liryzm, szczeglnie wtedy, gdy sposb opowiadania wzbiera subiektywizmem spojrzenia od strony postaci. Przeniesienie obiektywnego punktu widzenia narratora na subiektywny punkt widzenia postaci dokonuje si za spraw mowy pozornie zalenej. Wyranie naturalistycznej proweniencji jest fizjologiczna koncepcja erotyki w Przedwioniu. Cezary, jak wielu poprzednich bohaterw eromskiego ulega potdze zmysw. Miod Cezarego do Laury ma podoe wycznie sensualistyczne. Rwnie silnym odczuciem fizycznym poddana zostaa miod Wandy Okrzyosiej do Baryki. Miod szalona, namitna, nieopanowana prowadzi Cezarego do zadania Laurze ciosu szpicrut, a Wand do otrucia Karoliny. Analogicznie kobiety u eromskiego s pocigajce, zepsute, ale kryj w sobie wiele tajemnic. Kreacja skromnej w utworze postaci Wandy suy ukazaniu szczeglnego przypadku patologii uczud miosnych. Ich tajemniczod i sia doprowadzaj bohaterk do zaburzeo psychicznych. Powieciowa dynamika narracji eliminuje czciowo opisy. Jest ich niewiele, a niektre maj charakter opisu naturalistycznego, jak na przykad opis taoczcych ciotek Wielosawskich. Turpistyczny opis sytuuje ciotki po stronie postaci negatywnych. Niestety, uzasadnienie tego faktu kryje si gwnie w ich staroci, nie wie si bezporednio z ich prniaczym stylem ycia.

Jzyk Przedwionia wzbogaca w rwnym stopniu naturalistyczna poetyka brzydoty, co modopolski liryzm. eromski indywidualizuje jzyk postaci, do czego rwnie w imi prawdy dyli naturalici. Pene komicznej powagi i uczonoci wypowiedzi stajennego Jdrka wskazuj na jego gbokie przywizanie do paostwa, manifestowane naladowaniem mowy. Wasnym jzykiem posuguje si rwnie kapelan i kucharz Maciejunio. Z naturalizmem ma zwizek koncepcja miasta oraz wizja rewolucji. Miasto w powieci to zoony organizm ludzki, grony ywio, w ktrym samotna jednostka skazana jest niejako na wyobcowanie i ndz. Z drugiej strony miasto jako istota yjca, przyciga i odsania przed czowiekiem wszystkie uroki: wabi wielkoci, architektur, yciem kulturalnym, straszy dramatami ludzkimi, kusi rozkoszami. Pisarz jest bystrym obserwatorem codziennoci, rejestruje ycie w miejskich dzielnicach, ktre Cezarego zadziwiaj wasnym folklorem. Przycigaj jednak uwag wszystkim, co cuchnie, odpycha, razi. Jeeli eromski wybra wanie taki najbiedniejszy skrawek miasta, to pewnie po to, by mocniej ukazad zjawisko ndzy, zakcajcej pisarzowi spokj sumienia i zmusid obywateli do zajcia si draliwymi problemami. W powieci zatem najbardziej zasmuca Cezarego widok ndznych dzieci ydowskich. Zycie dorosych natomiast wydao mu si prniacze, a ndzne bytowanie tak niechlujne, e godne raczej potpienia ni wspczucia. Mimo to myl Cezarego kry wok problemu zrwnania poziomu ycia tych ludzi z poziomem ycia innych ludzi. Sodoma i Gomora wzywa pomocy, Stefan eromski zatem bije na alarm. Taka bowiem, wedug niego, jest suba literatury. To humanitarne podejcie do zagadnieo ndzy wywoao u niektrych klerykalnych i prawicowych rodowiskach posdzenie pisarza o filosemityzm (przyjacielski stosunek do ydw, sprzyjanie, pomaganie im. ) Obraz rewolucji w Baku, jaki zawiera Przedwionie, akcentujcy rozbestwienie instynktw, a nie jakkolwiek polityczn walk, napawa groz, nie budzi adnych pozytywnych refleksji, raczej ma ostrzegad. Przed czym? Zapewne przed katastrof, przed apokaliptyczn rewolucj. Wanie w Baku Cezary spotyka ojca nad kloak. KREACJA BOHATERA - Czy Cezary Baryka jest czy nie jest komunist? Krytycy prawicowi (m.in. E. Ligocki) oskarali pisarza o szerzenie komunizmu, o sprzyjanie bolszewikowi, ktry idzie na Belweder. Krytyka lewicowa rwnie nie bya wolna od interpretacyjnych uproszczeo

Po powrocie z Rosji Cezary Baryka czsto wraca do obrazw z lat rewolucji. Syn dod dobrze usytuowanego urzdnika w Baku, wczeniej dowiadczy najwikszych bestialstw, jakich ludzie mog dopucid. Wychowany w luksusie, rozpieszczony nastolatek uzyska cakowit wolnod po wyjedzie ojca na wojn w 1914 r., przeszed okres chuligaostwa, przez pewien czas dziaa na rzecz rewolucji w koocu zosta jej ofiar. W kadym bowiem rodowisku by troch wyobcowany: w Rosji jako Polak, w Polsce jako byy bolszewik, mwicy lepiej po rosyjsku ni po polsku. w samolubny jedynak dozna wstrzsu jeszcze w Baku, gdzie wiz na wozie trupw pikn, niewinn dziewczyn. To z jej wykrzywionych od krzyku ust wyczyta prob o litod i moe pomst przez walk ze zem? Ten imperatyw etyczny pozosta mu wskazwk w dalszej drodze. Ujrza wreszcie niedole matki. Okaza wraliwod na krzywd spoeczn obserwowan w Chodku i Warszawie. To ta wraliwod nakazuje mu stand na cele zbiedzonego tumu

Wtpliwoci Cezarego obrazuj pewnie wtpliwoci samego eromskiego. Nie sposb zaprzeczad faktom z rzeczywistoci, ale-byd moe- Cezary nie ujawnia tylko oczekiwao samego pisarza, gdy chcia uznad odradzajc si Polsk za wiadomego lekarza, jeeli wiedzia o rozwijajcym si systemie opieki spoecznej, o znaczeniu i roli wczesnych zwizkw zawodowych, stowarzyszeo robotnikw, o szerzcej si owiacie i kulturze wrd robotnikw. Polskie paostwo dyo do demokratyzacji ycia spoecznego. Przeszkadzay w tym jednak sprzecznoci tkwice w ustroju kapitalistycznym. To, e Cezary czy si z buntem organizowanym przez komunistw i staje na czele pochodu robotniczego, wcale nie dowodzi, e pisarz chcia rewolucji pod sztandarem partii. Baryka zatem to kolejny romantyczny buntownik, samotnik rewolucjonista, ktrego etyka nie pozwala biernod i obojtnod wobec za, cierpienia i niedoli.