Mikoajewska Mahabharata

Ksiga I Adi Parva Ksiga II Sabha Parva

Mahabharata
Barbara Mikoajewska
Ksiga I, Adi Parva (w jedenastu opowieciach) Ksiga II, Sabha Parva (w piciu opowieciach)
Napisane na podstawie Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 2. The Book of the Assembly Hall, w angielskim tumaczeniu z sanskrytu J.A.B. van Buitenen, The University of Chicago Press.

opowiada

The Lintons Video Press New Haven, CT, USA 2007, 2012

Copyright 2007-12 by Barbara Mikolajewska. All rights reserved. Technical and editorial advisor: F. E. J. Linton. e-mail inquiries: tlvpress @ yahoo.com. Printed in the United States of America.

History: First episode first posted on the Internet in late 2003. Subsequent episodes, updates and corrections added at irregular intervals. URL at first: http://home.att.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ ; now: http://tlvp.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ . First printed edition reflects status of Internet edition as of February, 2007. Current updated printing amends several earlier typographical infelicities. Look for more episodes, updates and corrections sporadically in the future. Typography and page layout accomplished using Microsoft Word 2000. Published in the United States in 2007 by The Lintons Video Press New Haven, CT USA

ISBN-10: 1-929865-34-1 ISBN-13: 978-1-929865-34-5

Spis treci Sowo od opowiadajcego Ksiga I (Adi Parva)

Synopsis Opowie 1: Rytualna masakra ww krla Danamedaja Opowie 2: Dynastia ksiycowa Opowie 3: Grzech krla Mahabhisy Opowie 4: Ziarna namitnoci Opowie 5: Poncy paac Pandaww Opowie 6: Narodziny piknej Draupadi Opowie 7: Obrona przed skutkami dzy i gniewu Opowie 8: Piciu mw Draupadi Opowie 9: Zdobycie wadzy przez Krla Prawa Opowie 10: Obrona przed skcajc erotyczn mioci Opowie 11: Walka z bogami o Las Khandawa strona 7 11 13 19 53 73 95 111 125 137 155 171 179 195 207 209 213 233 247 263 277 287 289 291 309

Ksiga II (Sabha Parva)

Synopsis Opowie 12: Budowanie Imperium Krla Prawa Opowie 13: Zadedykowanie ofiary koronacyjnej Krysznie Opowie 14: Upadek Krla Prawa Opowie 15: Triumf dzy i przemocy Opowie 16: Zapowied zagady Bharatw

Dodatki
Aneks: Pierwsze pokolenia potomkw Brahmy i Dakszy Sowniczek Mahabharaty (ksiga I & II) Indeks imion

Mahabharata

Wstp

Sowo od opowiadajcego

Mahabharata, wielka hinduska epika, napisana w oryginale w sanskrycie przez mitycznego mdrca-ascet Wjas, ma za sob dug tradycj bycia opowiadan i dlatego istnieje wiele rnych Mahabharat. Nawet rne wersje sanskryckie nie s jednolite i istniej midzy nimi istotne rnice. Cykliczne odkrywanie Mahabharaty przez wiat zachodni doprowadzio do szeregu prb przetumaczenia tekstu sanskryckiego na jzyki zachodnie i udostpnienie jej czytelnikowi. Prby te nie zniszczyy jednak tradycji opowiadania Mahabharaty, gdy tekst profesjonalnie tumaczony pozostaje cigle polem dla profesjonalisty, bdc trudny do czytania i wypeniony ogromna iloci pozornie ze sob niepowizanych opowiada, dygresji, poucze skupionych wok gwnego wtku, ktrym jest konflikt Kauraww z Pandawami doprowadzajcy do apokaliptycznej, wyniszczajcej cay wszechwiat wojny, z ktrej jednak, dziki interwencji i opiece boskiej, rodzi si nowy wszechwiat. Co wicej, Mahabharata jest cigle przedmiotem sporw teologicznych. W moim wasnym opowiadaniu Mahabharaty przyjam wiecki punkt widzenia, gdy wystpujce w niej poczenie braterskiego konfliktu z bosk interwencj i rozpadaniem si i tworzeniem caego wszechwiata dao mi nadziej na znalezienie w niej materiaw do studiw zainspirowanych przez wspczesn antropologi kulturow, ktra szuka wyjanienia genezy i funkcjonowania ludzkiej kultury poprzez studiowanie religijnych tekstw. W wietle wspczesnej antropologii tekst religijny odzyskuje swj utracony aspekt empiryczny, stajc si sam podlegajc krytyce teori kultury, bdc rwnoczenie jest istotn czci.

Mikoajewska

Mahabharata

Mwic bardziej szczegowo, moje wasne opowiadanie Mahabharaty jest pod wpywem antropologii kulturowej rozwinitej przez francuskiego krytyka literackiego Ren Girarda, ktra pozwala mi dostrzec w Mahabharacie zwart cao opisujc mechanizm powstawania, upadku i funkcjonowania tzw. ofiarniczego systemu kulturowego bazujcego na wierze w lecznicz moc rytuau ofiarnego i w boskie pochodzenie wszechwiata. W wietle girardowskiej antropologii Mahabharata zawiera opis hinduskiego systemu kulturowego, ktry jest wysoce samowiadomy swej genezy i funkcjonowania i niesie w sobie ogromny adunek moralny o znaczeniu uniwersalnym, gdy przedmiotem jego gwnej troski jest tworzenie i zapobieganie upadkowi autorytetu Prawa (dharmy) lub mwic oglniej wiata wartoci i powinnoci, ktry jest tym, co utrzymuje rwnowag we wszechwiecie. Z drugiej jednak strony jest to system zamknity, ktry nie potrafi wyj w swej samo-analizie poza czynnik, ktry go tworzy, czyli poza pojcie Kryszny (Kriszny), Najwyszego Boga, ktry narodzi si na ziemi Czowiekiem i pozostaje dla systemu Najwiksz Tajemnic. Girardowska antropologia kulturowa z kolei dostarcza narzdzi do analizy nie tylko wewntrznej dynamiki ofiarniczego systemu, lecz rwnie jego powstania, widzc ich rdo w mimetycznym prawie rzdzcym midzyludzkimi interakcjami. Wzajemne przeniknie si wyobrae religijnych i spoecznych jest przez ni widziane nie tylko jako cecha staroytnych tekstw religijnych, lecz jako naturalna cecha realnych midzyludzkich interakcji, z ktrych religijne wyobraenia wyaniaj si, ktrych funkcjonowaniem rzdz i przez ktre s nastpnie niszczone, rozpoczynajc nowy wiecznie powracajcy cykl ofiarniczego systemu. Tekst religijny widziany w girardowskiej perspektywie zostaje umieszczony w swym empirycznym kontekcie, ktrym s ludzkie interakcje i rzdzce nimi mimetyczne prawo i zdobywajc swe empiryczne odniesienie odkrywa ponownie swj przedmiot, z ktrego wyrasta, ktry opisuje i na dziaanie ktrego prbuje wpywa. Mwic bardzo oglnie, Mahabharata jest ksik o wielkich namitnociach i o tym jak namitnoci te niszcz poszczeglne jednostki, determinuj losy krlestw i losy caego wszechwiata, czyli o tym, co Ren Girard nazywa skcajc mimesis. Z drugiej strony Mahabharata jest ksik o wyanianiu si rzeczywistoci normatywnej dharmy (Prawa), zwanej rwnie po prostu religi, ktra poskramiajc rzdzce interakcjami namitnoci i kontrolujc je, ley u podoa porzdku spoecznego, zapewniajc

Mahabharata

Wstp

sprawne funkcjonowanie jednostki, krlestwa, wszechwiata, czyli o odkrywaniu tego, co Ren Girard nazywa imperatywn mimesis. Wyanianie si autorytetu dharmy jest zarwno dla Mahabharaty jak i dla kadego ofiarniczego systemu kulturowego najwiksz tajemnic wyjanian poprzez powoanie si na bosk interwencj. Interwencji Najwyszego Boga wymaga nie tylko wprowadzenie tego, co Girard nazywa imperatywn mimesis, czyli wol czynienia czego w imi wyszego dobra, lecz rwnie cykliczne odnawianie jej autorytetu, gdy ulega ona cyklicznie zniszczeniu. Co wicej, aby ustanowi dharm lub odnowi jej autorytet, Najwyszy Bg musi si narodzi na ziemi w swej miertelnej postaci, ktra w czasach, ktre opisuje Mahabharata jest form Kryszny. Gwnym tematem Mahabharaty, podobnie jak girardowskiej antropologii kulturowej, jest wic prba wyjanienia tajemnicy powstawania, upadku i ponownego wyaniania si rzeczywistoci normatywnej, bez ktrej istnienie trwaego kulturowego porzdku jest niemoliwe. Te dwie prby rni si jednak pogldem na rol boga i rytuau ofiarnego w procesie tworzenia normatywnego fundamentu kultury. Wedug Mahabharaty dharma (Prawo), majca swe korzenie w autorytecie boskim wyraajcym si potrzeb czczenia bogw poprzez skadanie ofiary, cyklicznie upada, bdc niszczona przez namitnoci (skcajc mimesis), ktre nie przestaj wpywa na ludzkie interakcje, skaniajc do porzucania cieki Prawa, oraz przez zuywanie si rytuaw i upadek boskiego autorytetu. Rytuay zuywaj si, gdy s wykorzystane przez demony dla egoistycznych celw oraz z powodu wzrastajcego zanieczyszczenia ognia ofiarnego, ktry przestaje peni rol nonika ofiary i koncentruje si na zaspokojeniu wasnego nienasyconego godu, ktry niszczy cay wszechwiat. Nowy wiat wyania si ze zgliszczy starego wiata dziki interwencji narodzonego w miertelnej formie Najwyszego Boga, czyli Najwyszej Osoby. W girardowskim wyjanieniu interwencja Najwyszej Osoby jest jednak faktem wtrnym w powstawaniu ofiarniczego systemu kultury. Faktem podstawowym jest natomiast wyonienie si rytuau ofiarnego z imitacji zaoycielskiego morderstwa zakaczajcego apokaliptyczny poar-konflikt. Jego zaistnienie dostarcza metody oddawania czci bogom i staje si rdem zarwno autorytetu bogw jak i autorytetu rzeczywistoci normatywnej. W miar upywu czasu upada wiara w skuteczno rytuau i autorytet boski jak i osabia si sam w sobie autorytet imperatywnej mimesis bdcej w cigym konflikcie ze skcajc mimesis, ktr miaa kontrolowa. Podczas gdy giradowska antropologia prbuje wyj poza

10

Mikoajewska

Mahabharata

Najwysz Osob i Jedyn Przyczyn wszechwiata, wiedza Mahabharaty koczy si na Krysznie, Najwyszej Osobie, ktra ustanawia autorytet dharmy, czyli wprowadza imperatywn mimesis do ludzkich interakcji, patronujc przeraliwej, wyniszczajcej wszystko apokaliptycznej wojnie. I nikt inny, lecz Kryszna pozostaje najwiksz, nierozpoznawaln tajemnic dla Mahabharaty. W moim opowiadaniu Mahabharaty gwnym celem jest oczywicie jak najdokadniejsze odtworzenie tego, co znajduje si w samym tekcie bez utraty jego walorw literackich i zbdnego komplikowania jej wasnych do niekiedy skomplikowanych rozwaa zbdnymi wtrtami teoretycznymi. Towarzyszy mu jednak girardowska antropologia ukryta w bezporednio niewidocznym tle, ktra pozwala odkry ponownie i spojrze na nowo na wiedz Mahabharaty.

Ksiga I
Adi Parva
(w jedenastu opowieciach)

Ksiga I

Synopsis

13

Synopsis
Wydarzenia ksigi pierwszej Mahabharaty dziej si rwnoczenie na rnych poziomachludzkim i boskim, ziemskim i niebiaskimktre wzajemnie si przeplataj i na siebie oddziaywaj. Opowieci 1 i 2 zarysowuj historyczne to, w ktrym zosta umieszczony gwny wtek Mahabharaty rozpoczynajcy si do dopiero w Opowieci 3, gdzie przebywajc na poziomie ludzkim, obserwujemy formowanie si stron konfliktu narodziny Pandaww i Kauraww, ktrzy stan w obliczu apokaliptycznej wojny, realizujc faktycznie zamiar bogw chccych doprowadzi do tej strasznej wojny na ziemi, aby zniszczy rosnce w si demony maltretujce sw potg ziemi i powodujce jej trudne do zniesienia cierpienie. Pandawowie i Kaurawowie, przyszli dziedzice tronu z dynastii ksiycowej, s potomkami krla Mahabhisy, ktry narodzi si ponownie na ziemi, aby oczyci si ze swego grzechu nieopanowanej dzy do bogini Gangi, ktrego skutki bd ciy nad losami kilku pokole jego potomkw. W kocu one stan si narzdziem w realizowaniu celu bogw. Jak si dowiadujemy z opowieci 1 i 2 demony i bogowie s w stanie odwiecznej walki, cho potrzebuj siebie nawzajem do zdobycia eliksiru niemiertelnoci, od ktrego zaley ich ycie. Zaburzenia rwnowagi si midzy nimi traktuje si jako zjawisko cykliczne i naturalne, wynikajce std, e demony, ktre s motywowane dz dbr materialnych i wadzy, otrzymuj od bogw osabiajce ich bosk si dary, dziki temu, e uprawiaj religijn praktyk, za ktr bogowie nagradzaj. W przypadku demonw religijna praktyka nie suy jednak celom religijnym i dobru wszechwiata, lecz ich prywatnym celom zdobywania wadzy nad wiatem i nienasyconej konsumpcji. Cho demony i bogowie maj odmienne cele zarwno oni jak i wszystko inne cznie z rzeczywistoci materialn ma to samo rdo i wywodzi si z tej samej niezniszczalnej, jednostkowej i niepoznawalnej Przyczyny, ktra ma charakter duchowy, bdc Najwyszym Duchem (Brahmanem), lecz rwnoczenie jest identyfikowana z Kryszn (Kriszn), boskim aspektem narodzonym w miertelnej formie Czowieka. Krlewskie dynastie te maj swj boski pocztek i s wpltane w walk bogw z demonami. Fundamenty krlestwa s tez w zadziwiajcy sposb zwizane z istnieniem i cierpieniem niewinnej kobiety jak np. akuntala, ktra swym prawym dziaaniem przynosi ostatecznie szczcie swemu mowi i caej rodzinie.

14

Mikoajewska

Mahabharata

Jak si dowiadujemy z Opowieci 1 Mahabharata jest opowiadana podczas rytuau ofiarnego krla Danamedaja, potomka bohaterw Mahabharaty, pochodzcego z jedynej linii Pandaww, ktra dziki interwencji Kryszny przeya apokaliptyczn wojn. Jest to opowie o zaniechaniu przez niego zemsty na wach za zabicie jego ojca Parikszita, dziki interwencji siy duchowej bramina-wa Astiki, ktry narodzi si w wyniku wspdziaania rnych si o charakterze ziemskim i pozaziemskim. Porzdek spoeczny na ziemi i we wszechwiecie jest ze sob cile powizany i cigle oscyluje midzy powstawaniem i upadkiem. Na te wahania duy wpyw ma charakter krla, od ktrego zaley w duym stopniu to, co si dzieje w krlestwie i ktry jest nazywany Tokarzem Koa. W poszczeglnych epizodach opisuje si to, co na poziomie ludzkim niszczy krlestwa, cho nie pozostaje bez zwizku z poziomem niebieskim, gdy na ziemi rodz si ponownie grzeszne dusze obdarzone z karm, czyli obcione skutkami swych dziaa w poprzednim wcieleniu i tylko niektre dusze zostaj wyzwolone z koniecznoci ponownych narodzin w wiecie materialnym. Obserwujemy wic, jak prawych krlw niszczy dza, przemoc i nienasycenie i jak ogromn rol w opanowywaniu skutkw tych uczui uwalnianiu duszy od wpyww materiiodgrywa religia, religijny rytua oraz podanie ciek Prawa (dharmy), co wymaga wielu wyrzecze i umartwie, ale przynosi ostatecznie niebo, a najbardziej wytrwaym wyzwolenie duszy. Nosicielami religii i Prawa s bramini ze sw si duchow i bramiscy krlowie, tzn. krlowie studiujcy Wedy i wiczcy si w chodzeniu ciek Prawa, ktra sama w sobie w konkretnej sytuacji musi by cigle na nowo odnajdywana i ktrzy swym zachowaniem dostarczaj zwykym ludziom dobrego przykadu. dza i wynikajcy z niej gniew oraz Prawo i religijna praktyka s dwiema potnymi siami oddziaujcymi na ucielenion dusz i ten, kto si na ziemi narodzi podlega ich wpywom. dzy, ktra skania ywe organizmy do czynienia za nie mona si atwo wyzby, gdy trzeba j poskromi dziki praktykowaniu religii i podaniu ciek Prawa i w ten sposb uwolni od rzeczywistoci materialnej zawarty w kadej ywej istocie element duchowy. W Opowieci 4 obserwujemy, jak gwni bohaterzyza wyjtkiem Judhiszthiry, ktry jest Krlem Prawai otaczajce ich osoby, cho narodzi si w nich element boski, padaj ofiar dzy posiadania tego, co maj ich najblisi i przeksztacaj si w monstrualne pary-sobowtry poczone namitnoci pokonania przeciwnika. Takimi monstrualnymi parami staj si Durjodhana i

Ksiga I

Synopsis

15

Bhima, Karna i Arduna, bramin Drona i krl Drupada. Take dziaania rnych innych wcielonych dusz przynosz w rezultacie czyj nienawi i przysig zemsty. Z kolei Arduna jest motywowany pragnieniem bycia najlepszym ucznikiem, ktre udaje mu si zrealizowa, co pniej w zadziwiajcy sposb obraca si przeciw niemu, przynoszc mu straszliwe cierpienie, gdy czyni z niego narzdzie suce do zabicia i zoenia w ofierze Najwyszemu Bogu starszyzny swego rodu. Wszystkie te nieszczcia tych wcielonych dusz s skutkiem ich dziaa w poprzednich wcieleniach i w kocu doprowadz do realizacji celu bogw, ktrym jest uwolnienie ziemi od dominacji demonw. Ksiga pierwsza Mahabharaty rozwaa rwnie proces powstawania i niszczenia wiata na poziomie poza-ludzkim. Wspomina o saboci bogw i demonw i ich zalenoci od eliksiru niemiertelnoci, ktry wyania si z przemocy obrazowanej ubijaniem oceanu, dziki interwencji si od nich wyszych jak Najwyszy Bg Wisznu, czy ognisty ptak Garuda, ktry ma zdolno pokonania bogw i zdobycia eliksiru, lecz dziki umiejtnoci pokojowej negocjacji z Indr rozwija wol oddania go bogom. Ukazuje si tu take zaleno istnienia wiata od ognia, ktry peni we wszechwiecie podwjn rol: z jednej strony podtrzymuje istnienie wiata, bdc ogniem ofiarnym i ustami bogw, a z drugiej strony, gdy zostaje zanieczyszczony podczas rytuau, niszczy wszechwiat, chcc zaspokoi swj wasny nienasycony gd. Zarysowuje si rwnie podwjn rol, jak w dziejach wszechwiata peni we i inne nisze istoty, ktre s okrelane jako obrzydliwe, lecz rwnoczenie dostarczaj cia upadym duszom, ktre zamieszkujc je, dziki pomocy religii mog narodzi si ponownie w wyszej formie, postpujc na drodze do swego wyzwolenia. Poszczeglne opowieci wracaj bezporednio do gwnego wtku Mahabharaty, opisujc rozwj konfliktu. dza i zawi najstarszego z Kauraww Durjodhany o krlestwo nalece si legalnie Pandawom motywuje go i jego modszych braci do podejmowania rnych prb zniszczenia i zabicia Pandaww, ktrzy z kolei syn ze swej prawoci i powstrzymuj si od kontrataku, cho nie brakuje im odwagi i si, obawiajc si niekoczcego si acucha wendety, ktry moe zniszczy cay ich rd. Wygnani podstpem z rodzinnej Hastinapury unikaj mierci w paacu puapce przygotowanym dla nich przez Durjodhan i obawiajc si dalszych przeladowa oraz chcc unikn acucha przemocy, ukrywaj si w lesie w przebraniu braminw, gdzie oddaj si rnym praktykom duchowym, aby

16

Mikoajewska

Mahabharata

uwolni swe dusze od wpyww materii. Nie zapominaj, e cho jako magnaci maj prawo do konsumpcji i przyjemnoci pyncej z posiadania, to ich naczelnym obowizkiem jest obrona istnienia wasnego krlestwa i caego wszechwiata. Bieg wydarze zaczyna si zmienia, gdy Pandawowie dowiaduj si o festiwalu maeskim piknej Draupadi i nie bdc faktycznie braminami, lecz wojownikami zaczynaj tskni za podjciem rywalizacji o jej rk i kady z nich zaczyna pragn poj j za on. Opanowani przez pragnienie posiadania piknej ony otrzymuj zacht do poddania si mu od bramina Wjasy i swej matki i gdy wyruszaj w drog do krlestwa Drupady, aby uczestniczy w festiwalu, wkraczaj przypadkowo bez pozwolenia na teren, gdzie krl boskich muzykw gandharww oddaje si miosnym rozrywkom ze swymi onami. Ich pojawienie si budzi gniew gandharwy, ktry atakuje Pandaww, lecz zostaje pokonany przez Ardun przy pomocy jego duchowej broni, stajc si jego przyjacielem. Wyjania Ardunie jak niebezpieczne jest bezmylne wkraczanie na teren, gdzie inny mczyzna oddaje si grze miosnej, gdy ryzykuje si wpadnicie w puapk zazdroci, gniewu i rywalizacji. Wojownik jednake kroczy ciek wadzy, wojny, przyjemnoci i rywalizacji i bdc wojownikami powinni kroczy ciek wasnego Prawa. Aby jednak zapobiec niebezpieczestwom zwizanym z kroczeniem t ciek powinni znale dla siebie domowego kapana, ktry przy pomocy rytuaw potrafi ich oczyci ze skutkw ich dzy i gniewu. Opowiada im o wielkich braminach jak bramin Wasiszta, ktrzy ratowali wszechwiat od skutkw krlewskiego gniewu dziki swej sile duchowej i znajomoci odpowiednich rytuaw. Uczyniwszy swym domowym kapanem bramina Dhaumj, Pandawowie udaj si na festiwal Draupadi, o ktrej rk rywalizuj wszyscy cznie z Durjodhan i gdzie Arduna wygrywa j, napinajc wielki uk iwy. Draupadi zostaje on wszystkich piciu braci Pandaww, co z jednej strony likwiduje w zalku, lecz z drugiej strony zwiksza grob rywalizacji o ni midzy nimi. Ostrzeeni o tym niebezpieczestwie przez bramina Narad, ustalaj reguy kierujce ich zachowaniem zwizanym z posiadaniem tej samej ony. Arduna jednak amie te uzgodnienia, powicajc je dla dobra pewnego bramina i udaje si za kar na roczne wygnanie, podczas ktrego uczy si unikania konfliktw wynikych z erotycznej mioci i z pomoc Kryszny porywa i czyni sw drug on siostr Kryszny Subhadr, mimo oburzenia starszego brata Kryszny Balaramy i pocztkowej niechci Draupadi, ktra jednak pokonuje sw zazdro o Ardun.

Ksiga I

Synopsis

17

Sama Draupadi pozostaje jednak cigle przedmiotem dzy dla Durjodhany i jego braci. Z Opowieci 8 dowiadujemy si ponadto, e na poziomie boskim maestwo Draupadi z Pandawami byo od dawna zdeterminowane przez szereg przeszych wydarze i ma suy realizacji celu bogw. Draupadi, ktra narodzia si z ognia ofiarnego jako nieoczekiwane uzupenienie dla swego brata Dhrisztadjumny, o ktrego prosi bogw krl Drupada, szukajc moliwoci zemsty na swym przyjacielu z dziecistwa braminie Dronie, ktry z wzajemnoci przeksztaci si w jego najwikszego wroga. Draupadi jest inkarnacj bogini dobrobytu Lakszmi i faktycznie to ona przynosi Pandawom kilkakrotnie popraw losu, ktry si od nich odwrci, cho sama w kocu zaczyna za to paci cierpieniem. To dziki maestwu z ni Pandawowie zdobywaj dla siebie krlestwo Indraprasth oddane im we wadanie przez ojca Durjodhany krla Dhritarasztr. Wraz z Draupadi w yciu Pandaww pojawia si Kryszna, ktry od tego momentu bdzie im zawsze towarzyszy. On asystuje rywalizacji Pandaww o Draupadi, ktra zostaje ich on i bdc ich potnym zwolennikiem, zmusza krla Dhritarasztr do oddania im ziemi, gdzie buduj swe krlewskie miasto-pastwo Indraprasth. Kryszna jest inkarnacj istotnego aspektu Najwyszego Boga Wisznu, ktry narodzi si na ziemi, aby ponownie ustanowi autorytet Prawa (dharmy). To Judhiszthira, Krl Prawa, reprezentuje sob autorytet Prawa. Ma on umys sadhu, ktry nie potrafi pomyle niczego, co byoby niezgodne ze ciek Prawa i rwnoczenie jest krlem-wojownikiem, czyli naley do kasty, ktrej zadaniem jest obrona Prawa i cywilizacji. Tak jak wadza krla bogw Indry jest zalena i dana mu przez Najwyszych Bogw, tak i zdobycie wadzy przez Pandaww, ktrych przedstawia si jako inkarnacj istotnych aspektw Indry, jest zalene i musi by dane przez autorytet najwyszy, Kryszn. Jak to jednak zobaczymy w ksidze II ta pierwsza prba odnowienia autorytetu Prawa przez Kryszn na dusz met si nie udaje i ju w ksidze I mona dostrzec pewne zwiastuny nadchodzcego nieszczcia. Ksiga I koczy si potn manifestacj siy, ktr stanowi w poczeniu Arduna i Kryszna. Zarysowuje si ich tosamo jako Nary i Narajana, staroytnych mdrcw-prorokw w ponownym wcieleniu. To do nich zwraca si z prob o Las Khandawa zanieczyszczony tuszczem ofiarnym Ogie. Umoliwiaj oni Ogniowi zaspokojenie jego godu i spalenie caego Lasu Khandawa wraz z jego ywymi istotami wbrew sprzeciwowi

18

Mikoajewska

Mahabharata

Indry. Z poaru tego ratuje si kilka istot, wrd ktrych jest demon Maja, ktrego budowniczy talent bdzie mia wpyw na dalsze losy Pandaww i Kauraww opisane w ksidze II.

Ksiga I

Opowie 1

19

Opowie 1 Rytualna masakra ww krla Danamedaja

1. Przeklestwo suki Saramy; 2. Bramin Utanka szuka zemsty na krlu ww Takace; 3. mier krl Parikszita; 4. Krl Danamedaja zarzdza Ofiar Wa; 5. Mdrzec Bhrigu rzuca kltw na ogie ofiarny; 6. Bramin Ruru syn Pramatiego uwalnia bramina Ruru o tysicu stp od kltwy bycia jaszczurk; 7. Ubijanie oceanu i eliksir niemiertelnoci; 8. Kadru, matka ww, rzuca kltw na swych synw; 9. Garuda, poeracz ww i drugi Indra; 10. esza-Ananta, w asceta; 11. Starania wa Wasukiego, aby zatrzyma grob cakowitej zagady ww; 12. Narodziny bramina Astiki; 13. Bramin Astika ratuje we od zagady; 14. Mahabharata.

Krl Danamedaja rzek: O bramini, wypowiedzcie si, abym mg wystpi przeciw zemu wowi Takace, ktry zabi mojego ojca. Czy znacie rytua, dziki ktremu mgbym wrzuci wa Takak i jego krewnych do poncego ognia? Spali on mojego ojca w ogniu swego jadu i dlatego chc spali tego zbrodniczego wa w ogniu ofiarnym. (Mahbharta, 1(5) stika, 47.1-5)

1. Przeklestwo suki Saramy Pewnego dnia, gdy krl Danamedaja z dynastii ksiycowej uczestniczy w przecigajcym si rytualne ofiarnym na polach Kurukszetry, pojawi si tam pies, syn suki Saramy, wysanniczki krla bogw Indry, ktrego trzej bracia krla zapali i brutalnie pobili. Pobity pies bolenie skowyczc pobieg do swej matki, lamentujc, e zosta pobity, cho nawet nie zbliy si do ofiarnego zwierzcia i tym bardziej go nie poliza. Zosta ukarany, zanim zama Prawo i popeni przestpstwo. Rozgniewana suka udaa si na pola Kurukszetry, gdzie cigle jeszcze trwa nie zakoczony rytua ofiarny i zwracajc si gniewnie do krla, rzucia na przeklestwo: O krlu, dopucie do tego, e mj syn zosta pobity, cho nie uczyni nic zego, niech wic i tobie przytrafi si nieszczcie bez przyczyny. Po zakoczeniu rytuau i powrocie do stolicy swego kraju Hastinapury krl Danamedaja zaniepokojony przeklestwem Saramy zaj si poszukiwaniem dla siebie kapana, ktry przy pomocy swych mocy duchowych potrafiby przeciwdziaa

20

Mikoajewska

Mahabharata

skutkom popenionego za i znalaz go w kocu w samotnej pustelni proroka rutarawasa, gdzie dotar pewnego dnia polujc na jelenia i gdzie zobaczy jego syna Somarawasa, ktrego zapragn natychmiast mie za swego kapana. Zwrci si z uprzejm prob do proroka rutarawasa, aby zgodzi si na oddanie mu swego syna, na co prorok odpowiedzia, i nie ma nic przeciw temu, jeeli krl zaakceptuje fakt, e jego syn zosta poczty dziki sile jego ascezy i narodzi si z wa, ktry wchon jego nasienie. Bdc p-wem i p-czowiekiem posiada ogromne moce duchowe i potrafi zneutralizowa skutki wszelkiego za za wyjtkiem grzechu przeciw Najwyszemu Bogu. Poza tym krl powinien pogodzi si z tym, e jego syn zoy przysig, e odda braminom wszystko, co jest w jego posiadaniu, jeeli zostanie o to poproszony. Krl Danamedaja bez wahania wszystko to zaakceptowa i powierzy prorokowi Somarawasowi funkcj swego kapana i nauczyciela, o czym te natychmiast poinformowa swoich trzech braci odpowiedzialnych za pobicie syna suki Saramy. Uspokojony nakaza im, aby byli posuszni wszystkiemu, co jego nowo wybrany kapan nakae i sam opuci stolic swego kraju i uda si na podbj Takszasily. 2. Bramin Utanka szuka zemsty na krlu ww Takace Gdy krl Danamedaja wrci do Hastinapury z udanego podboju Takszasily i siedzia w otoczeniu swych doradcw, na dwr przyby bramin Utanka, aby prosi go o pomoc w realizacji swej zemsty na krlu ww Takace. Utanka by uczniem proroka Wedy, ktry by rwnie nauczycielem wojownikw (kszatrijw) takich jak krl Danamedaja i krl Pausja. Zwykle bramiscy nauczyciele poddawali swych bramiskich uczniw cikim prbom, wiczc ich w cakowitym posuszestwie nawet za cen samo-powicenia. Jednake bramin Weda, cho sam musia przej cik prb, aby otrzyma od swego nauczyciela dar penej wiedzy, by dla swych uczniw litociwy i nigdy nie zwraca si do nich ze sowami nakazujcymi posuszestwo. Pewnego dnia, gdy bramin Weda wybiera si z wizyt do paacu jednego ze swych krlewskich uczniw i opiekunw, rzek do swego ucznia bramina Utanki: O uczniu, powierzam ci opiek nad moim domem. Dbaj wic o to, aby niczego w nim nie zabrako.

Ksiga I

Opowie 1

21

Gdy nieobecno Wedy si przeduaa, jego ona zwrcia si do Utanki z prob o zastpienie Wedy w jego maeskich obowizkach. Utanka jednake odmwi, twierdzc, e takie zachowanie byoby przestpstwem. Jego nauczyciel zaleci mu opiek nad jego domem, ale nie za cen przestpstwa. Po swym powrocie Weda pochwali swego ucznia i bdc z niego zadowolony, rzek: O Utanka, bye mi posuszny w granicach zgodnych z Prawem. W rezultacie twego zachowania zawizaa si midzy nami ni sympatii. Uznaj, e zakoczye swoj nauk i moesz odej, liczc w yciu na cakowite powodzenie. Zgodnie ze zwyczajem Utanka zapyta swego nauczyciela, jakiej zapaty yczy sobie za dan mu wiedz. Weda jednake sam nie potrafi sformuowa swego yczenia i odesa go do swej ony, ktra poprosia go o udanie si do paacu krla Pausji i przyniesienie jej kolczykw, ktre nosi jego ona, aby mogy zdobi jej uszy, gdy za cztery dni bdzie gocia braminw w zwizku ze zbliajc si uroczystoci. W drodze do krla Pausji Utanka spotka olbrzymiego byka, na ktrym siedzia olbrzymi czowiek. By to naprawd krl ww Airawata, w demon, ktry przybra form byka, ktrego ujeda sam krl bogw Indra. Indra nakaza Utance zje ajno byka i gdy Utanka odmwi, Indra wskaza na przykad jego nauczyciela, mwic, e w swoim czasie Weda jad ajno. Sowa te przekonay Utank i zjad ajno, ktre, jak si potem okazao, byo naprawd eliksirem niemiertelnoci. Gdy Utanka spotka wreszcie krla Pausj, wyjani, e przychodzi do niego jak ebrak, aby prosi go o kolczyki jego ony, gdy chce je odda onie swego nauczyciela bramina Wedy i w ten sposb zapaci mu za otrzyman wiedz. Syszc to, krl Pausja wysa Utank do kwater kobiet z poleceniem, aby sam poprosi jego on o kolczyki. Utanka uda si wic do kwater kobiet, lecz nie mg nigdzie znale ony krla. Gdy go o tym poinformowa, Pausja rzek: O braminie, musisz by zanieczyszczony, gdy tylko ci, ktrzy s oczyszczeni mog zobaczy moj wiern on. Utanka rzek: O krlu, to prawda, jestem zanieczyszczony, gdy spacerujc po jedzeniu, popijaem. Pausja rzek: O braminie, nie naley popija, gdy si spaceruje lub stoi. Utanka wykona wic oczyszczajcy rytua i gdy ponownie wkroczy do damskich kwater, udao mu si dostrzec on krla Pausji, ktra zgodzia si odda mu swe kolczyki, lecz ostrzega go, e krl ww Takaka te chce mie te kolczyki, a wic Utanka powinien by bardzo ostrony, gdy bdzie nis je z powrotem dla

22

Mikoajewska

Mahabharata

ony swego nauczyciela. Utanka uspokoi j, zapewniajc, e Takaka nie jest w stanie go pokona. Utanka by gotw wyruszy w drog powrotn, lecz krl Pausja prbowa go zatrzyma, aby mc go uhonorowa uroczystym posikiem podczas ceremonii powiconej zmarym przodkom (raddha). Utanka jednake odpowiedzia, e wolaby zosta nakarmiony szybko sporzdzonym posikiem, gdy zaley mu na tym, by wrci do swego nauczyciela na czas i krl Pausja przychyli si do jego proby. Gdy przyniesiono mu posiek, Utanka stwierdzi, e zaoferowane mu jedzenie jest zanieczyszczone i zimne i uraony rzuci na krla kltw olepnicia. Krl syszc kltw, rozgniewa si i rzek do Utanki, e to on sam zanieczyci jedzenie i rzuci na niego kltw bezpodnoci. Jednake chwil pniej po dokadnym zbadaniu jedzenia doszed do wniosku, e faktycznie posiek by zanieczyszczony przez wos jego kucharki i po przyznaniu si do bdu poprosi Utank o wycofanie kltwy. Bramin jednake nie chcia kltwy wycofa, lecz j zneutralizowa obietnic, e krl odzyska utracony wzrok i poprosi go w zamian o wycofanie swej kltwy. Gdy krl Pausja nie chcia si na to zgodzi, Utanka odkry, e kltwa bya niewana, gdy Pausja sam stwierdzi, e jedzenie byo zanieczyszczone przez jego kuchark. Zabra wic kolczyki i wyruszy w drog powrotn. Po drodze dostrzeg pojawiajcego si i znikajcego nagiego ebraka. Poniewa widok ten go zanieczyszcza, pooy kolczyki na ziemi i zanurzy si w oczyszczajcej go wodzie. W tym momencie zobaczy, jak ebrak porwa lece na ziemi kolczyki i po przybraniu swej prawdziwej postaci wa Takaka znikn wraz z nimi w szczelinie, ktra nagle otworzya si w ziemi, prowadzc do krlestwa ww. Utanka pobieg za Takak i cho wygosi przed wejciemszczelin hymn sawicy we, to jednak Takaka nie zwrci mu w zamian kolczykw. Zobaczy wwczas dwie kobiety, jedn zwan Ta-Ktra-Umieszcza i drug zwan Ta-Ktra-Ukada, ktre przdy materia rozcignity na warsztacie tkackim, w ktry wplecione byy czarne i biae nitki znaczce noc i dzie. Zobaczy te koo z dwunastoma szprychami obracane przez szeciu chopcw, ktre oznaczao sze pr na kole roku. I wreszcie zobaczy bardzo przystojnego mczyzn, ktrym by sam bg deszczu Indra. Widzc ich wszystkich Utanka rozpocz wychwalanie ich w swej pieni. Indra rzek: O braminie, bardzo jestem z twej pieni zadowolony. Wypowiedz wic swe yczenie, ktre obiecuj ci

Ksiga I

Opowie 1

23

speni. Utanka powiedzia: O Indra, daj mi wadz nad wami. Indra odpowiedzia: O braminie, dmuchaj w to koskie siedzenie. Utanka dmuchn w koskie siedzenie i z nadtego konia wszystkimi otworami wybuchy ogniste pomienie i tymi pomieniami spali on wiat ww. Ko by faktycznie bogiem ognia. Takaka oszalay i miertelnie przeraony si ognia uciek z podziemia i odda braminowi Utance ukradzione kolczyki, mwic: O Panie, prosz ci, we z powrotem te kolczyki. I tak dziki pomocy Indry Utanka nie ponis mierci w wiecie zamieszkaym przez we. Jak si potem dowiedzia Indra udzieli mu swej pomocy na prob jego nauczyciela. Odzyskawszy kolczyki, Utanka zaniepokoi si, czy uda mu si na czas zanie je onie swego nauczyciela. Indra widzc jego niepokj, uyczy mu konia, ktry zanis go do domu nauczyciela w jednej chwili. Ucieszona ona bramina Wedy rzeka: O Utanka, przybywasz w czas, bo wanie byam gotowa ci przekl. Gdy Utanka stawi si przed swym nauczycielem, bramin Weda zapyta: O uczniu, c zajo ci tak duo czasu? Utanka rzek: O nauczycielu, to Takaka, krl ww, zwabi mnie do wiata ww, z ktrego cudem udao mi si uciec z yciem. Bramin Weda rzek: O Utanka, Indra jest moim przyjacielem i to dziki jego asce udao ci si nie ulec wiatowi ww i wrci tutaj z kolczykami. Po tych sowach bramin Weda yczc Utance szczcia, pozwoli mu odej, uznajc jego edukacj za zakoczon. 3. mier krla Parikszita Utanka ywic w sercu uraz i ch zemsty na Takace, uda si do krla Danamedaja, aby zaapelowa do jego krlewskiego obowizku zemsty. Poinformowa go, e ukszenie Takaki byo przyczyn mierci jego ojca krla Parikszita i e krl ww dokona zamachu na Parikszita pawic si w bucie swej wadzy. Utanka wezwa krla Danamedaja do przeprowadzenia Ofiary Wa, wyjaniajc, e w ten sposb krl sam zemci si na Takace i jego rodzie i rwnoczenie odda mu wielk przysug, udzielajc mu pomocy w zrealizowaniu jego wasnej zemsty. Mowa Utanki rozpalia w sercu krla nienawi do Takaki i poprosi swoich radnych o wyjanienie okolicznoci mierci swego ojca. Od swych radnych dowiedzia si, co nastpuje. Pewnego dnia stary ju krl Parikszit uda si do dungli zapolowa na jelenie i zraniwszy jelenia pody za nim gboko w las. Bya to zapowied mierci krla, gdy dotychczas mu si nie

24

Mikoajewska

Mahabharata

zdarzyo, aby ustrzelony przez niego jele pozosta przy yciu. Gdy zwodzony przez jelenia, zmczony i spragniony znalaz si gboko w dungli, zobaczy siedzcego nieruchomo pustelnika i nie wiedzc o tym, e pustelnik ten lubowa milczenie, zapyta go, czy widzia rannego jelenia. Gdy pustelnik nie odpowiada, krl rozgniewa si i przy pomocy swego uku podnis z ziemi martwego wa i zawin go wok szyi pustelnika. Pustelnik jednak nie wyrzek ani sowa. Krla gniew szybko si rozwia i gdy ruszy w drog powrotn do miasta, pozostawiajc nieruchomego, milczcego pustelnika z martwym wem zawinitym wok szyi, bardzo si wstydzi wasnego czynu. Pustelnik ten mia syna o imieniu ringin, ktry szybko rozpala si gniewem i nie potrafi wybacza. Pewnego dnia jego przyjaciel zakpi sobie z niego, mwic: O braminie, jeste taki zapalony i peen wadzy, a tymczasem twj ojciec nosi trupa na swych ramionach. Nie bd wic taki nadty w stosunku do nas. My te jestemy synami pustelnikw i tak jak ty jestemy peni wiedzy i uprawiamy umartwienia. C stanie si z twoj arogancj i pyszakowatymi mowami, gdy zobaczysz swojego ojca ozdobionego trupem. I gdy przyjaciel wyjani ringinowi, e to krl Parikszit zawin martwego wa wok szyi jego ojca, cho jego ojciec nie popeni adnego przestpstwa, zapaa on strasznym gniewem i rzuci kltw na krla Parikszita, mwic, e w przecigu siedmiu najbliszych dni krl sponie od jadowitego ukszenia krla ww Takaki. ringin uda si do pustelni swego ojca i gdy zobaczy go upokorzonego z martwym wem na ramionach, rozgniewa si jeszcze bardziej. Jego gniew i kltwa rzucona na krla Parikszita nie ucieszyy jednak jego ojca, ktry rzek, e bramin nie powinien mci si na krlu. Cho krl popeni przestpstwo wkadajc na jego ramiona martwego wa, to jednak krl ten, w ktrego krlestwie oni yj, ochrania ich zgodnie z Prawem i umoliwia im ich duchowe praktyki. Dlatego bramini powinni zawsze wybacza krlowi. amanie Prawa zawsze odpaca amaniem Prawa. Jeeli krl przestanie ochrania braminw, nie bd oni mogli y tak jak tego pragn. ringin nie chcia jednak zaprzecza prawdziwoci swych sw i wycofa swej kltwy, co jego ojciec zaakceptowa, lecz poradzi mu, aby w przyszoci nauczy si powstrzymywa swj gniew, albo porzuci ad bramiski. Gniew ascety zabija wszelkie jego zasugi z trudem zdobyte dziki ascezie. Spokj i wybaczanie powinny by zasad bramina i ascety. Opanowanie wasnych zmysw i wybaczenie pozwala osign wiaty wysze od nieba

Ksiga I

Opowie 1

25

Brahmy. Poinformowa on te swego syna, e wyle posannika, aby ostrzeg krla Parikszita przed kltw, dajc mu szans na poszukiwanie antidotum. Dowiedziawszy si o kltwie, prawy krl Parikszit bardzo si zasmuci, lecz nie tyle martwia go przewidywana bliska mier, co jego zy uczynek. Po naradzie ze swoimi doradcami zadecydowa, e sprbuje unikn skutkw kltwy, budujc dla siebie platform i umieszczajc j na wysokiej wskiej kolumnie, ktra bdzie cile strzeona przez lekarzy, magiczne zioa i braminw i z ktrej przez siedem najbliszych dni bdzie zarzdza krlestwem. Sidmego dnia mdrzec Kajapa ruszy w kierunku Hastinapury, aby przy pomocy swych potnych mocy leczniczych uleczy krla, gdy zostanie on ukszony przez Takak i dziki temu otrzyma od krla bogat zapat jak i zebra potrzebne mu zasugi. Gdy w Takaka zobaczy idcego i skupionego na swym celu Kajap, przybra posta starego bramina i zapyta go o cel jego podry. Gdy Kajapa wyjani, e jest nim ugaszenie ognia trucizny, ktr w Takaka chce krla dzi spali, w Takaka przybra sw prawdziw posta i rzuci Kajapie wyzwanie, zamieniajc w proch przy pomocy aru swej trucizny ogromne drzewo. Kajapa jednake przemieni popi z powrotem w drzewo, dowodzc swej mocy zdobytej dziki wiedzy. Takaka zapyta Kajap, dlaczego chce uleczy krla z jego ukszenia i gdy dowiedzia si, e chce on w ten sposb zdoby bogactwo, zaoferowa mu jeszcze wiksze bogactwo. Kajapa wiedzc, e mier krla jest nieuchronna i zdecydowana przez los, zgodzi si na propozycj wa i zawrci z drogi. Takaka idc w kierunku Hastinapury, dowiedzia si o rnych rodkach ostronoci przedsiwzitych w celu ochrony krla i postanowi uy podstpu, co widzia i zaakceptowa krl bogw Indra. Takaka zmieniwszy si w maego robaczka ywicego si owocami, wysa do krla kilka ww w formie braminw z darem owocw, trawy darbha i wody. Krl Parikszit zaakceptowa dar i zaprosi swych ministrw do wsplnego posiku. Gdy wzi do rki jeden z owocw, zauway w nim maego robaczka o miedzianym kolorze i czarnych oczach. Wskazujc na robaka rzek ze miechem do swych ministrw: O ministrowie, przechytrzyem Takak. Soce wanie zachodzi, co oznacza, e nie mam ju powodu, aby obawia si jego ukszenia, chyba e ten robak mnie uksi, bo tylko w ten sposb mogaby si speni kltwa zapalczywego bramina. Doradcy krla przyczyli si do jego miechu, szczeglnie e krl pooy sobie robaczka na szyi i udajc utrat zmysw, wybuchn gromkim miechem.

26

Mikoajewska

Mahabharata

Krl jeszcze nie przesta si mia, gdy robak przybra sw prawdziw posta i zacisn ptl wok krlewskiej szyi. Pobladli ministrowie zobaczyli krla ww przecinajcego niebo jak byskawica i pomienie ogarniajce miejsce, gdzie sta krl Parikszit, ktrego trucizna wa spalia na miejscu. Widzc to pobladli ministrowie zaczli ucieka w panice we wszystkich kierunkach. Gdy krl pon w pomieniach trucizny, jego domowy kapan odprawia odpowiednie ryty kontynuowane przez jego ministrw. 4. Krl Danamedaja zarzdza Ofiar Wa Po wysuchaniu opowieci swoich doradcw o mierci swego starego ojca i wspaniaego krla Parikszita, krl Danamedaja zadecydowa, e zy krl ww Takaka jest winny mierci jego ojca, gdy to on spowodowa, e kltwa modego i atwo popadajcego w gniew bramina zrealizowaa si. On spali sw trucizn jego ojca i przeciw niemu powinny zosta poczynione odpowiednie kroki. Gdyby nie w Takaka krl Parikszit yby nadal i co wicej w Takaka nie ponisby adnej straty z tego powodu, gdy Parikszit by bardzo prawym krlem. To lepota i duma wa nakazaa mu powstrzyma Kajap, ktry zmierza w kierunku Hastinapury z intencj odczynienia kltwy i wyleczenia krla w przypadku, gdyby w go uksi. Przekupienie bramina, aby nie wrci ycia krlowi jest wielkim przestpstwem Takaki. Krl Danamedaja zadecydowa, i aby zadowoli bramina Utank, samego siebie i wszystkich pozostaych, pomci mier swego ojca. Zwoa swoich domowych kapanw znajcych wszelkie tajniki skadania ofiar i celem zapewnienia rytuaowi powodzenia zwrci si do nich uroczycie z nastpujcymi sowy: O bramini, wypowiedzcie si, abym mg wystpi przeciw zemu wowi Takace, ktry zabi mojego ojca. Czy znacie rytua, dziki ktremu mgbym wrzuci wa Takak i jego krewnych do poncego ognia? Poniewa spali on mojego ojca w ogniu swego jadu, chc spali tego zbrodniczego wa w ogniu ofiarnym. Domowi kapani odpowiedzieli: O krlu, istnieje taki rytua, ktry bogowie obmylili specjalnie dla ciebie. W witych pismach opisuje si go jako Sesj Ww. Nikt inny tylko ty, suweren i zwierzchnik ludzi, moesz by w tej sesji ofiarnikiem. My z kolei wadamy tym rytem. Podczas tej ofiarnej sesji w Takaka sam wejdzie w pomienie ofiarnego ognia gotowego do poarcia wszystkich ww. Krl Danamedaja przystpi wic do przygotowa potrzebnych do naleytego przeprowadzenia Ofiary Wa, majcej na

Ksiga I

Opowie 1

27

celu wyniszczenie wszystkich ww a po kilka pokole. I w ten sposb zacza realizowa si masakra, ktrej zaistnienie i przebiegjak to wynika z opisu przedstawionych niej wydarzebyy od dawna zdeterminowane przez rne kltwy z odlegej przeszoci. 5. Mdrzec Bhrigu rzuca kltw na ogie ofiarny Dawno temu, zanim krl Danamedaja si narodzi, ogie ofiarny zosta przeklty przez bramina Bhrigu, ktry rzek do Ognia: O Ogniu, bdziesz nienasycony i bdziesz poera wszystko. Ogie rozgniewa bramina tym, e pod jego nieobecno, gdy uda si on do krlewskiego paacu na uroczyst koronacj, Ogie zdradzi demonowi rakszasowi Pulomanowi, e Puloma jest jego on. Rakszasa w wdrujc po lesie zaszed do nalecej do Bhrigu pustelni i zobaczywszy Pulom, cakowicie straci gow. Czujc nieodpart dz, zacz podejrzewa, e ta kobieta witajca go z szacunkiem lenymi owocami jest jego dawn wybrank Pulom, ktr jej ojciec zdecydowa si odda jego rywalowi braminowi Bhrigu. W holu zobaczy poncy ogie ofiarny o siedmiu jzykach i wiedzc, e Ogie nie kamie, zacz go wielokrotnie zaklina, aby powiedzia mu prawd, czy kobieta, ktrej tak silnie poda, jest faktycznie on bramina Bhrigu, uczciwie zaznaczajc, e jeeli jest to prawda, wwczas nie zawaha si, by j uprowadzi, gdy serce jego ponie zazdroci, e bramin czerpie rado z bycia mem jego piknej wybranki Pulomy. Proba ta przerazia Ogie, ktry wyszepta do siebie, e rwnie silnie obawia si powiedzie prawd, jak skama. Ogie ofiarny nie kamie, ale jeeli powie prawd zostanie z ca pewnoci przez bramina Bhrigu przeklty. Usyszawszy szept Ognia rakszasa przybra posta dzikiego knura i zawadn Pulom z szybkoci wiatru. W tej samej chwili z jej ona wypad na ziemi zagniewany syn Bhrigu nazwany Cjawana Bhargawa i gdy rakszasa spojrza na promieniujcego jak soce chopca, spali si na popi, uwalniajc Pulom ze swych uciskw. Puloma podniosa z ziemi nowonarodzonego syna i mdlejc z blu zacza ucieka, lecz zobaczy to Brahma, dziadek wszechwiata i uspokoi j. Z jej ez powstaa krta rzeka, znaczc miejsca jej ucieczki, na ktrej brzegu wyrosa pustelnia jej syna Cjawany. W pustelni tej znalaz j po powrocie mdrzec Bhrigu i zacz j wypytywa, kto zdradzi rakszasowi, e jest jego on i gdy dowiedzia si, e by to ogie ofiarny, nie mg powstrzyma

28

Mikoajewska

Mahabharata

gniewu i rzuci na kltw, e bdzie jad wszystko. Ogie rozgniewa si na bramina, twierdzc, e bramin nie mia prawa go przekl, gdy nie popeni adnego przestpstwa. Prawo nakazuje, aby zapytany mwi prawd o faktach, ktre zna, gdy faszywe zeznania zabijaj zarwno przodkw jak i potomkw a po sidme pokolenie. Ogie ofiarny, ktry by dobrym ogniem i poda ciek Prawa, rzek: O braminie, ja te mgbym ci przekl, ale tego nie zrobi, gdy musz szanowa braminw. Przypomn ci jednak fakty o mnie, ktre zreszt znakomicie znasz. I Ogie wyjani, e dziki swej wasnej mocy dzieli si na wiele czci i rezyduje w wielu rytuaach i ceremoniach. Bogowie i przodkowie s zadowoleni, gdy ofiara zgodnie z przepisami Wed jest zoona do ognia ofiarnego. Ogie jest ustami bogw i przodkw. W te usta skadaj oni ofiar i tymi ustami jedz skadan ofiar. Ogie zapyta: O braminie, jak wic te usta, ktre s ustami bogw, mog sta si nienasycone i wszystkoerne? Nie mogc znale odpowiedzi na to pytanie i nie mogc zaakceptowa wynikajcej z kltwy wasnej obrzydliwoci, ogie ofiarny wycofa si z wszystkich wielkich i drobnych rytuaw ofiarnych prowadzonych przez braminw. Bez ognia wszelkie ywe istoty zostay pozbawione witego recytowania mantr, paczu towarzyszcego skadaniu ofiar i uczty ofiarowanej przodkom. Ich ycie stao si ndzne i nieszczliwe. Prorocy udali si do bogw, skarc si, e tracc ogie ofiarny wszystkie trzy wiaty straciy swoje rytuay i swoj drog ycia i zwrcili si do nich z prob o wskazanie, co naley zrobi, aby odzyska ogie ofiarny. Bogowie nie potrafic udzieli prorokom odpowiedzi na to pytanie, zabrali ich do Brahmy, stwrcy wiata, informujc go, e bez adnego powodu ogie ofiarny spoywajcy dotychczas jedynie najlepsz cz skadanej ofiary, zosta przeklty, e bdzie poera wszystko i przeraony wycofa si z rytuaw. Brahma zawezwa Ogie przed swe oblicze i agodnym gosem powiedzia: O Ogniu, jeste zarwno twrc jak i niszczycielem wszystkich wiatw. Ty rwnie dostarczasz poywienia wszystkim trzem wiatom i jeste podpor rytw. Zachowuj si wic tak, aby ryty przetrway. O wszechwadny Ogniu, jak to moliwe, aby ty, ktry jeste czycicielem tego wiata obecnym w kadej ywej istocie, straci orientacj? Nie bdziesz nienasycony w caym swym ciele i tylko niektre z twoich siedmiu ognistych jzykw bd poera wszystko. Poza tym, wszystko, co zostanie spalone przez twoje pomienie, bdzie oczyszczone.

Ksiga I

Opowie 1

29

O Ogniu, jeste porywcz si, ktra ma swj pocztek w swej wasnej mocy. Zgd si na to, aby kltwa bramina si zrealizowaa. Zaakceptuj zarwno porcje nalene bogom jak i nalene tobie, gdy s ofiarowane w twoje usta. Sowa Brahmy oczyciy Ogie z jego poczucia winy i wypeniony szczciem wrci do rytuaw, przynoszc tym rado wszystkim ywym istotom. Od tego czasu jednak sam musia by karmiony i dlatego czasami niszczy wszystko, aby zaspokoi swj wasny gd. 6. Bramin Ruru syn Pramatiego uwalnia bramina Ruru o tysicu stp od kltwy bycia jaszczurk Zemsta na wach naley do obowizkw wojownika, do obowizkw bramina naley natomiast obrona ww przed t zemst. Prawdy tej nauczy si bramin Ruru, syn Pramatiego, potomek w trzecim pokoleniu Cjawany, syna Bhrigu, ktry mci si na wach za to, e jeden z nich zabi sw trucizn jego ukochan Pramadwar. Pramadwara przysza na wiat dziki zwizkowi dwch boskich istot unoszcych si w przestworzach, krla gandharww i piknej apsary Menaki, ktra porzucia sw nowo narodzon crk na brzegu rzeki niedaleko pustelni potnego proroka Sthulakea. Prorok ten znalaz porzucone niemowl, przygarn je i wychowa jak wasn crk. Pewnego dnia, gdy Pramadwara wyrosa na pikn mod kobiet, zobaczy j mody prorok Ruru i cho praktykowa powstrzymywanie nasienia i samokontrol, nieprzytomnie si w niej zakocha i zapragn poj j za on. Prorok Sthulakea zgodzi si odda mu j za on i los zdawa mu si sprzyja, gdy nagle na kilka dni przed ich lubem podczas zabawy z przyjacimi Pramadwara nie zauwaya picego wa i gdy na niego nastpia, uksi j, powodujc jej mier. Zrozpaczony Ruru uda si daleko w las, gdzie wyliczajc swoje zasugitakie jak praktyki ascetyczne, szacunek dla starszych, samokontrol, przysigi, powicanie si dla dobra wszystkich ywych istotmodli si do bogw, aby zwrcili ycie jego ukochanej Pramadwarze w zamian za jego zasugi. Wwczas przed jego obliczem ukaza si wysannik bogw i rzek, e jego proby s daremne, gdy nie mona wrci ycia istocie miertelnej. Od tej reguy jest jednak wyjtek. Pramadwara moe wrci na pewien czas do ycia, jeeli odda on jej poow czasu wasnego ycia. Ruru zgodzi si, lecz odzyskawszy sw ukochan za tak wysok cen, przysig, e pki mu starczy ycia, bdzie

30

Mikoajewska

Mahabharata

mci si na wach. I faktyczne, jak tylko zobaczy wa, natychmiast go zabija przy pomocy grubego kija. Pewnego dnia, spacerujc po lesie, zobaczy odpoczywajc na socu jaszczurk i mocno si zamachnwszy uderzy j kijem. Jaszczurka powiedziaa: O braminie, nie zrobiam nic zego, dlaczego wic dajesz upust swej wciekoci i uderzasz mnie? Ruru powiedzia: O gadzie, zaraz ci zabij, gdy lubowaem, e bd zabija wszystkie we w zemcie za to, e jeden z nich uksi moj ukochan. Jaszczurka odpowiedziaa: O braminie, ja wcale nie jestem wem. Jestem jaszczurk i wycznie z powodu mojego podobiestwo do wa spotyka mnie ten okrutny los! Nie zabijaj niewinnej jaszczurki! Mimo wielkiej na to ochoty, Ruru nie zabi jaszczurki, gdy jej sowa napeniy go strachem, e by moe jest ona jakim prorokiem, ktry przybra jej form. Chcc zagodzi jej ewentualny gniew, poprosi j uprzejmie o kontynuowanie swej mowy i ujawnienie swej prawdziwej tosamoci. Jaszczurka odpowiedziaa: O braminie, byam kiedy prorokiem Ruru o tysicu stp, ale przeklestwo pewnego bramina zredukowao mnie do bycia gadem. Ruru rzek: O najznakomitszy gadzie, za co zostae przeklty i czy znasz sposb, w jaki mona ci od kltwy uwolni? Przemieniony w jaszczurk bramin Ruru odpowiedzia, e kltw rzuci na niego jego przyjaciel Khagama, gdy raz dla artu podczas wykonywania rytuau ofiarnego postraszy go zrobionym z trawy wem. Przyjaciel przekl go byciem gadem pozbawionym trujcej mocy tak jak w z trawy, ktrym go przestraszy. Na jego prob kltw t pniej zaagodzi, mwic, e zostanie od tej kltwy uwolniony, gdy w przyszoci spotka na swej drodze proroka Ruru, syna Pramatiego. Powiedziawszy to, zamieniony w jaszczurk Ruru o tysicu stp spojrza na stojcego przed nim Ruru, syna Pramatiego i rzek: O braminie, oto jeste tutaj i stoisz przede mn i dziki temu mog wrci do mojej dawnej formy. W zamian za oddan mi przysug, zdradz ci pewien sekret, ktrego znajomo przyniesie ci due korzyci. Ot bramin nie powinien zabija adnej ywej istoty, gdy unikanie przemocy jest najwysz zasad wszystkich ywych istot. Pisma wite mwi, e bramin powinien zna Wedy, by przyjazny i zawsze gotowy do zagwarantowania bezpieczestwa kadej ywej istocie. Nie zadawanie blu, mwienie prawdy i wybaczanie s dla bramina Prawem nawet waniejszym od ochrony Wed. Wadanie kijem, budzenie strachu i obrona przed wrogiem s natomiast Prawem

Ksiga I

Opowie 1

31

wojownikw. Do wojownikw naley zatem zemsta na wach za ich ohydne czyny, a do bramina obrona ich przed t zemst, gdy zemsta ma tendencj cignienia si w nieskoczono. 7. Ubijanie oceanu i eliksir niemiertelnoci Samo zarzdzenie Ofiary Wa przez krl Danamedaja byo od dawna zdeterminowane przez kltw, ktr matka ww Kadru rzucia na swoich synw. Dziao si to w odlegych czasach, na pocztku wszechwiata, gdy bogowie byli sabi i potrzebowali eliksiru niemiertelnoci, aby utrzyma si przy yciu. Eliksir zosta w kocu wyprodukowany dziki wsplnej akcji ubijania oceanu. Idea ubijania oceanu wynikna z rady Wisznu (Narajany), ktr da on bogom, gdy zgromadzili si na penej bogactwa grze Meru, aby zastanowi si nad sposobem wyprodukowania somy. Bogowie doszli do wniosku, e naley wyrwa z ziemi gr Mandar, ktra jest miejscem zabaw dla kimnarw o koskich gowach i ludzkich ciaach, nimf apsar i bogw i uy jej do ubijania oceanu. Zwrcili si do Wisznu i Brahmy z prob o wyraenie na to zgody, lecz gdy zgod tak uzyskali, odkryli, e sami s zbyt sabi, aby wyrwa j z ziemi. Brahma zawezwa wwczas wa Anant, a Narajana da mu rozkaz, aby wyrwa z ziemi t samowadn gr pokryt lasami penymi zwierzyny lenej. Bogowie zanieli wyrwan gr nad brzeg oceanu i poprosili Ocean, aby dla dobra produkcji somy zgodzi si na ubijanie go tak jak ubija si mleko, aby otrzyma maso. Ocean odpowiedzia: O bogowie, sprbuj wytrzyma potne ucieranie gr Mandar, jeeli zarezerwujcie dla mnie troch somy. Obiecawszy Oceanowi odpowiednia porcj somy, bogowie i demony asurowie poprosili krla wi Akupar o bycie fundamentem dla gry Mandary i jej podpor, na co on si zgodzi i wcisn swj grzbiet pod gr, podczas gdy krl bogw Indra ugniata j na jej wierzchoku. W ten sposb zrobili z gry pak do ubijania oceanu i uywszy wa Wasukiego w zastpstwie sznura otoczyli nim gr i przystpili do ubijania oceanu, ktry jest skarbnic wd. Demony asurowie i giganci danawowie uchwycili wa Wasukiego od strony gowy, a bogowie uchwycili go od strony ogona. W Ananta, zwany rwnie esz, stojc obok bogosawionego Narajany, porusza gow Wasukiego w gr i w d, a Wasuki zion ogniem i dymem, z czego uformoway si

32

Mikoajewska

Mahabharata

wielkie chmury burzowe i opady deszczem na oddziay bogw i demonw osabione przez upa i zmczenie. Z wierzchoka gry sypa si na nich deszcz kwiatw, a z dna oceanu wydobywa si potny huk podobny do grzmotu. By to dwik ywych istot miadonych w gbinach przez wielk gr. Miadone byy rwnie wielkie drzewa i gniazda ptakw, ktre odryway si od gry w miar jej obrotw i wpaday do oceanu. Ucieranie drzew wywoao ogie, ktry rozszerzy si na ca gr, palc na popi potne sonie i tygrysy jak i wszystkich innych mieszkacw lasu. Indra zala ponc gr deszczem i w ten sposb do oceanu wpady soki przernych zi i rne rodzaje ywicy. Z tej mieszanki sokw majcej moc eliksiru wydzielio si stopione zoto. Woda oceanu przeksztacia si w mleko z unoszcym si na jego powierzchni masem zmieszanym z jak najbardziej wyszukanymi esencjami. Jednake sam eliksir niemiertelnoci jeszcze si z ubijanych wd nie wyoni. Bogowie rzekli do Brahmy: O Brahma, zarwno my jak i giganci dajtjowie i we czujemy si bardzo zmczeni, bo to ubijanie trwa ju tak dugo. Bez pomocy Najwyszego Boga Narajany jestemy bezsilni i nie potrafimy wyprodukowa eliksiru. Brahma rzek do Narajany: O Wisznu, dodaj im si, gdy jeste dla nich ostatni desk ratunku. Wisznu odpowiedzia, zwracajc si do wszystkich: O wy, ktrzy podjlicie si trudu ubijania oceanu, nabierzcie si. Potrznijcie oceanem i raz jeszcze obrcie w nim gr! I ci, co usyszeli jego gos, nabrali si i raz jeszcze zamieszali mleko oceanu. I wwczas wyoniy si z niego soce i ksiyc, a z pywajcego po nim masa wyonili si kolejno ubrana w bia szat bogini dobrobytu Lakszmi (ri), bogini trunkw i biay ko Ukkaihrawas. Wszyscy oni podajc za socem, udali si w tym kierunku, gdzie stali bogowie. Wyoni si te wspaniay klejnot Kaustubha, ktry ozdobi pier Narajany oraz pikny bg i lekarz bogw Dhanwantari trzymajcy w swych doniach naczynie z som. Widzc to spenienie si cudu, giganci danawowie i tytani dajtjowie wrzasnli jednym gosem, e niesiona przez boga soma naley do nich. Wisznu syszc ten wrzask demonw i widzc, e ukrady one bogom som, przybra form piknej kobiety i uda si midzy nich odbierajc im rozum i powodujc, e oddali mu eliksir, wierzc, e obdarowuj nim pikn kobiet. I gdy Narajana w swej kobiecej formie wspomagany przez Nar odda eliksir bogom, danawowie i dajtjowie rzucili si z broni na bogw, ktrzy w samym centrum wielkiego zamieszania zabrali si do picia eliksiru. Jeden z danaww o imieniu Rahu przybra posta

Ksiga I

Opowie 1

33

boga i doczy do grupy bogw, aby napi si somy. Soce i Ksiyc dostrzegy go jednak i gdy zaalarmoway bogw, Wisznu przy pomocy swego dysku uci mu gow, ktra z gonym rykiem upada na ziemi. Rahu nigdy nie wybaczy Socu i Ksiycowi ich zdrady i a po dzi dzie cyklicznie je poyka. Tymczasem Wisznu zrzuciwszy z siebie sw kobiec form, zaatakowa danaww i gdy nad brzegiem morskim wywizaa si wielka bitwa midzy bogami i demonami asurami, krew laa si tak wielkimi strumieniami, e a promienie soca nabray krwawego koloru. Bitwa przeksztacia si w prawdziw masakr, gdy obok Narajany pojawi si Nara ze swym boskim ukiem. Narajana widzc uk w doniach Nary przywoa swj dysk Sudaran i rzuci nim w oddziay demonw, ktre odpowiedziay rzucaniem w kierunku bogw wyrwanych gr, powodujc, e si trzsa caa ziemia. Gdy Nara pokry niebo swoimi strzaami, demony syszc przeraliwy dwik dysku Sudarany i atakowane wytrwale przez armi bogw, zakopay si w ziemi lub powpaday do sonej wody morskiej, a bogowie wygrawszy dla siebie dzie, oddali gr Mandar jej wasnemu miejscu. Niebo oczycio si z burzowych chmur, a krl bogw Indra odda eliksir niemiertelnoci pod ochron bogom, ktrzy bezpiecznie go schowali i pijc go podczas skadanych ofiar, pograli si w ekstatycznej radoci. 8. Kadru, matka ww, rzuca kltw na swych synw Kltwa rzucona na we siga tych samych odlegych czasw, co ubijanie oceanu. Wwczas Pradapati odda mdrcowi Kajapie za ony swoje dwie pikne i podziwiane przez wszystkich crki Kadru i Winat. Pewnego dnia bramin Kajapa, ktry dorwnywa rang Pradapatiemu, bdc dobrze usposobiony obieca swym onom spenienie jednego yczenia, wprowadzajc je tym w stan ekstatycznego zachwytu. Kadru poprosia o tysic rwnie wspaniaych ww za synw. Winata z kolei poprosia jedynie o dwch synw, ale za to wspanialszych od synw jej siostry, przecigajcych ich sw si, wietnoci, piknoci i potg. Kajapa obieca jej tylko jednego syna speniajcego w peni postawione przez ni warunki, dodajc, e drugi bdzie je spenia jedynie w poowie. Mimo tego ograniczenia, obie siostry byy rwnie zadowolone z otrzymanych darw. Wielki prorok Kajapa nakaza im, aby odpowiednio troszczyy si o otrzymanych w darze synw i utrzymyway ich przy yciu, po czym sam uda si do lasu, aby kontynuowa swe duchowe praktyki.

34

Mikoajewska

Mahabharata

Po upywie duszego czasu Kadru zniosa tysic jaj, a Winata zniosa jedynie dwa. Sucy woyli je do parujcych kociokw i po upywie piciu wiekw z jaj zoonych przez Kadru zaczy si wykluwa we. Nic jednak nie dziao si z jajami zoonymi przez Winat. Niecierpliwa Winata poczua si skrzywdzona i rozbiwszy skorupk jednego z jaj zobaczya swego syna Arun o ciele jedynie czciowo uformowanym i skarowaciaym. Aruna doprowadzony do wciekoci niecierpliwoci swej matki rzuci na ni kltw, mwic: O matko, twa niepohamowana dza spowodowaa, e staem si karem o nie uformowanym ciele, przeto przeklinam ci, aby przez nastpne pi wiekw bya niewolnic swej siostry i rywalki Kadru. Z niewoli wyzwoli ci dopiero twj drugi syn Garuda, pod warunkiem, e bdziesz cierpliwa i e przez nastpnych pi wiekw nie rozbijesz jego jajka i nie spowodujesz deformacji jego ciaa. Powiedziawszy to, Aruna wzlecia ku niebu i sta si czerwonym brzaskiem porannym. Pewnego dnia Kadru rzeka do swej siostry Winaty: O droga siostro, zgadnij szybko, jakiej maci jest w wspaniay ko Ukkaihrawas, ktry wyoni si z ubijanego oceanu. Winata odpowiedziaa: O droga siostro, mog si zaoy, e ko ten jest biay. Kadru z kolei rzeka: O moja sodko umiechajca si przyjaciko, mylisz si, gdy ko ten ma czarny ogon. Zamy si i sprawdmy. Ta z nas, ktra nie zgada, zostanie niewolnic tej, ktra zgada poprawnie. Winata zgodzia si i obie zadecydoway, e nastpnego dnia pjd obejrze konia. Gdy Winata udaa si na spoczynek, Kadru z intencj skorumpowania swych synw rzeka: O synowie, wiem, e ten ko jest biay i dlatego, aby uratowa mnie od stania si niewolnic mej siostry Winaty, wskoczcie szybko na ogon konia i udawajcie, e jestecie czarn sierci na jego ogonie. We jednake nie chciay posucha jej rozkazu i rozgniewana Kadru rzucia na nie straszn kltw, mwic, e wszystkie we a po odlege pokolenia zostan w przyszoci spalone podczas Wielkiej Ofiary Wa, ktr bdzie przeprowadza krl Danamedaja. Kltw usysza wielki dziadek wszechwiata Brahma i cho uzna j za okrutn i idc wbrew zrzdzeniom losu, to jednak j zaaprobowa, majc na uwadze dobro wszystkich ywych istot. We byy potne, zoliwe i jadowite. Rwnie dla dobra wszystkich ywych istot Brahma zneutralizowa trucizn ww, obdarzajc bramina Kajap darem leczenia od ich uksze. Nastpnego poranka o wicie, gdy soce ju wzeszo, dwie siostry, Kadru i Winata, ktre zaoyy si o niewolnictwo, ruszyy impulsywnie i niecierpliwie w kierunku oceanu, aby zobaczy na

Ksiga I

Opowie 1

35

wasne oczy i oceni ma konia, ktry si z niego wyoni. Zobaczyy przed sob ocean, w skarb wd, zaludniony krokodylami i monstrami poykajcymi nawet wieloryby, gsty od tumu istot rnego koloru i ksztatu, grony nawet dla samej grozy, wprawiany w ruch przez wie i rekiny. On jest kopalni wszelkich bogactw, miejscem, gdzie mieszka Waruna i gdzie oddaj si zabawie we morskie, Najwyszym Pana Rzek, wiecznie niespokojnym wadc wd, w ktrego wntrzu ponie podwodny ogie i znajduje si loch, w ktrym gnij demony asury, postrachem dla wszelkich ywych istot, janiejcym i boskim, przeraliwym i makabrycznym rdem eliksiru niemiertelnoci wirujcym przepastnymi wirami. Poruszany wiatrem, o brzegach zmienianych przypywem i odpywem, wzburzany trzsieniami ziemi i burzami, z falami rosncymi i opadajcymi wraz z ruchem ksiyca jest niewyczerpanym rdem pere i miejscem, w ktrym narodzia si Koncha Pacadanja. To w jego mtnych i burzliwych wodach bogosawiony Pan Wisznu o nieograniczonej mocy przybrawszy posta knura znalaz zatopion ziemi, a asceta Atri powici setk lat, aby osign jego niezniszczaln najwiksz gbi. On jest oem najpotniejszego boga Wisznu, ktry na pocztku nowego eonu pi w nim snem jogina zanurzony w swej jani. To onwity, o niezbadanych brzegach, przepastny o niezmierzonej gbiskada sw ofiar, wrzucajc j do buchajcych pomieni Ognia o Kobylej Gowie. Siostry spojrzay raz jeszcze na odbijajcy w sobie niebo ocean, sigajc wzrokiem a do jego gbin, z ktrych wydostawa si przeraliwy pisk jego mieszkacw i przefrunwszy nad nim a na drugi brzeg, wyldoway u stp konia Ukkaihrawasa. Kadru dostrzega swych synw, ktrzy przeraeni kltw zmienili swe zdanie i przykleili si do jego ogona, wygldajc jak czarna sier i uznaa nieszczsn Winat za sw niewolnic. Winata musiaa si zgodzi, i przegraa zakad o ma konia i zniweczona przez smutek poddaa si losowi, zostajc niewolnic swej siostry. 9. Garuda, poeracz ww i drugi Indra Po upywie piciuset lat drugi syn Winaty, Garuda, ktrego rozwoju nie zaburzya niecierpliwo matki, osignwszy sw pen moc, rozbi skorupk jajka i ponc jak masa roznieconego ognia w swym najbardziej przeraliwym aspekcie, urs w jednej chwili do gigantycznych rozmiarw i wzlecia ku niebu. Bogowie padszy przed nim na kolana, zwrcili si do niego z prob o ochron, mwic: O Ogniu, twoja wielka masa posuwa si w

36

Mikoajewska

Mahabharata

naszym kierunku. Nie wzrastaj ju wicej i nie chciej nas wszystkich spali. Usysza to Ogie i rzek: O bogowie, mylicie si w swym mniemaniu, e to ja pon. Pomie, ktry tu widzicie jest Garud, ktry jest mi rwny w ognistoci. Bogowie i mdrcy, zbliyli si do Garudy, aby wychwala go w swej pieni. O krlu ptakw, syszelimy o twym sawnym gorcu. wiecisz na wszystko, co si porusza i co stoi w miejscu, zaciemniajc przepych soca. To ty jeste ostatnim ciosem dla wszystkiego, co istnieje, bdc zarwno wiecznym jak i krtkotrwaym. Tak jak gniewne soce moe spali wszystkie ywe istoty, tak ty poerasz je jak ogie ofiarny. Straszliwy w okresie rozpadu wszechwiata wznosisz si ku grze, zakaczajc rozpad eonu. Ciebie, o krlu ptakw, prosimy o ochron. O czcigodny, wczcy si wrd chmur ptaku Garudo o ogromnej sile, do ciebie skierowujemy nasze proby. Garuda usyszawszy te sawice go sowa bogw i mdrcw, wycofa ze wiata swoje gorco. Garuda przyszed na wiat z powodu kltwy, jak wielcy asceci i mdrcy Walakhiljowie rzucili na krla bogw Indr. Miao to miejsce w bardzo dawnych czasach, gdy prorok Kajapa by Pradapatim i skada ofiar w nadziei na otrzymanie syna. Poprosi on cay tum bogw, ktrzy przybyli, aby asystowa rytuaowi, o przyniesienie odpowiedniego drewna potrzebnego do rozpalenia ognia ofiarnego. Gdy Indra bez najmniejszego wysiku nis wizk drewna wielk jak gra, zobaczy grup Walakhiljw, nie wikszych od kciuka, ktrzy drc z wysiku na caym ciele, nieli jeden li. Pijany sw si wybuchn gonym miechem i przekroczy pogardliwie ponad ich gowami. Zachowanie Indry rozgniewao Walakhiljw i przepenio ich uraz. Poszukujc zemsty, rozpoczli wielk ofiar, podczas ktrej rzucili na Indr kltw, mwic: O Indra, niech z naszej ofiary narodzi si drugi Indra, ktry stanie si dla ciebie postrachem, bdc ci rwny moc i odwag. Indra usyszawszy t straszn kltw, przerazi si i zwrci si z prob o pomoc do mdrca Kajapy, ktry uda si do Walakhiljw i rzek: O Walakhiljowie, nie zadajcie kamu sowom Brahmy, ktry uczyni Indr krlem trzech wiatw. Prosz was, okacie mu ask i zmodyfikujcie wasze yczenie tak, aby drugi Indra nie narodzi si w wiecie bogw, lecz ptakw. Asceci odpowiedzieli: O wielki mdrcu, jestemy gotowi przychyli si do twej proby. Ofiara, ktr skadamy, proszc o narodziny drugiego Indry, jest rwnoczesna z ofiar, ktr ty skadasz, proszc o syna. Przejmij wic kontrol nad nasz ofiar i

Ksiga I

Opowie 1

37

jej owocami i wybierz dla siebie syna, ktry bdzie drugim Indr. I w ten sposb mdrzec Kajapa otrzyma obietnic narodzin Garudy, ktrego przeznaczeniem byo bycie niezwycionym rywalem krla bogw, na wzr ktrego zosta stworzony. Garuda, ptak o ogromnym rozmiarze i sile po spenieniu proby bogw i wycofaniu ze wiata swego gorca pofrun na drug stron oceanu do swej nieszczsnej matki Winaty zredukowanej do roli niewolnicy swej siostry. Pewnego dnia pokornie kaniajca si Winata zostaa zawezwana przed oblicze swej siostry, ktra zayczya sobie, aby wraz ze swym synem zaniosa j i jej synw na wysp w zatoce, ktra bya krajem ww i Winata wraz z posusznym jej Garud ruszyli w dalek podr. Garuda jednake polecia zbyt blisko soca i omdlae od gorca we pospaday na ziemi. Kadru widzc swych synw w tak aosnym stanie, zacza wsawia Indr, proszc go o deszcz. Indra przychyli si do jej proby i pola we obfitym deszczem, umoliwiajc im szczliwe dotarcie do wyspy. We nie potrafiy jednak przebywa zbyt dugo na tej piknej wyspie, gdy lecc nad oceanem zauwayy, e istniej inne jeszcze pikniejsze wyspy i rozkazay Garudzie, aby zanis je na jedn z nich. Garuda gboko si zamyli i poprosi sw matk o wyjanienie, dlaczego musi ona spenia wszystkie yczenia i rozkazy ww oraz i ich matki Kadru. Winata opowiedziaa mu o tym, jak we zapay j w sida zakadu i oszukay. Garuda pogry si w gbokim smutku i zwracajc si do ww, rzek: O we, powiedzcie mi prawd, czy jest co, co mgbym uczyni, aby zmieni swj los i przesta by waszym niewolnikiem? We odpowiedziay: O Garuda, ukradnij bogom eliksir niemiertelnoci i przynie go nam. Jeeli uda ci si dokona tego niezwykego czynu, ty i twoja matka uwolnicie si z naszej niewoli. Garuda rzek do swej matki: O matko, wyruszam w dalek drog, aby przynie wom som i w ten sposb wyzwoli nas z niewolnictwa. Jednake przedtem musz nabra si i co zje. Winata poradzia synowi, aby uda si na wysp Niszadw i pokn tysice Niszadw. Ostrzega go jednak, aby wypluwa braminw, ktrych rozpozna po palcym smaku, gdy naley unika zabjstwa braminw, do ktrych naley pierwszestwo. To oni s pierwsi w szeregu kast, ojcw i nauczycieli i w decydowaniu o tym, co jest i co nie jest jadalne. Poza tym rozgniewany bramin jest jak ogie, trucizna lub miecz. I z sercem wypenionym mioci do swego potnego syna, z ktrego siy

38

Mikoajewska

Mahabharata

zdawaa sobie spraw, pobogosawia go na drog, proszc Wiatr, Ksiyc, Soce i Ogie o ochranianie go. Wygodniay Garuda rozpocz sw wdrwk, opadajc na wysp Niszadw jak potny Czas Koca. Wytworzy ogromn chmur kurzow, ktra wysuszya wszystkie wody i zatrzsa grami. Niszadowie, ktrym umys pomiesza si od kurzu, sami wchodzili tumnie do jego otwartego dzioba, gdy pooy si na ich drodze, czekajc. I w ten sposb idc za rad swe matki, zniszczy t ras ywic si rybami, pozwalajc jedynie uciec braminowi o palcym smaku i jego onie. Niszadowie nie nasycili jednak jego godu. Poszukujc nadal czego do zjedzenia wznis si ponownie w gr i z wysokoci dostrzeg swego ojca mdrca Kajap. Na jego pytanie wyjani, e planuje ukra bogom som, aby speni yczenie ww i uwolni sw matk z niewoli, ale cigle jeszcze nie nasyci swego godu i nie nabra si potrzebnych do wykonania tego potnego zadania. Poprosi ojca, aby wskaza mu co, co mgby zje. Mdrzec Kajapa poleci synowi zjedzenie dwch braci prorokw, ktrych umys zaciemnia chciwo i ktrzy w rezultacie rzucanych na siebie kltw zamienili si w ogromnego sonia i wielkiego wia. Ich ktnia zacza si od tego, e modszy z braci Supratika zada od starszego brata Wibhawasu podziau dbr, ktre wsplnie odziedziczyli po przodkach. Starszy brat nie chcia si jednak na to zgodzi twierdzc, e podzia wasnoci jest jedynie rdem konfliktu midzy brami, ktrzy zaczynaj by tak oczarowani posiadaniem, e staj si wrogami udajcymi jedynie przyja. Modszy brat nie chcia jednak ustpi i bracia nie zaprzestawali ktni, pozostajc w stanie niekoczcej si wendety, kady z nich dumny ze swej siy i wielkoci. Kajapa rzek do Garudy: O synu, pocho w swym wielkim odku, tych dwch mdrcw, ktrzy stracili rozum od tej bitewnej furii i chci, aby si nawzajem zniszczy. Garuda obniy swj lot, zapa sonia i wia w swe potne szpony i odlecia w kierunku witego brodu Alamby poszukujc drzewa, na ktrym mgby usi i odda si konsumpcji. Boskie drzewa o zotych konarach z owocami speniajcymi kade yczenie, widzc ogromnego ptaka, zadray z obawy przed zamaniem. Wielkie drzewo banianowe zaprosio Garud, aby spocz na jednej z jego potnych gazi i zjad spokojnie swj posiek. Jednake drzewo to, cho byo miejscem schronienia dla tysica ptakw, zatrzso si a do korzeni, gdy Garuda obniy lot i zasiad na wskazanej gazi. Cho pod jego ciarem ga zamaa

Ksiga I

Opowie 1

39

si, zdoa utrzyma si na pozostaym konarze i ledzc ruch spadajcej gazi, zauway zwisajcych z niej gow w d braminw Walakhiljw. Nie chcc spowodowa ich mierci, szybko uchwyci j dziobem i ponownie wznis si w gr. Nie chcc pozwoli socu na spalenie Walakhiljw, frun poprzez wiele krajw zbyt nisko, zrwnujc je z ziemi. Gdy dolecia do potnych gr Gandhamadana, zobaczy ponownie swego ojca pogronego w samo-umartwianiu si, ktry rwnie dostrzeg swego syna-ptaka o boskich kolorach, poncego ywym ogniem, moc i si, szybkiego jak myl, wielkiego jak gra, unoszcego si nad ziemi jak wzniesione bero Brahmyw niewyobraalny i niepojty postrach wszystkich ywych istot, inkarnacja pitrzcego si i rozszerzajcego si ognia, wir wiatw, przeraliwy obraz mierci. Kajapa rzek: O synu, bd ostrony i nie zachowuj si zbyt pochopnie, aby nie rozgniewa Walakhiljw, ktrzy wypijaj promienie soneczne i mog ci spali. I chcc zagodzi ewentualny gniew Walakhiljw, rzek: O asceci, wybaczcie mojemu synowi, e zakci wasz spokj, ale zrobi to na drodze ku bohaterskim czynom, majcym na uwadze dobro wszystkich istot. Usyszawszy te sowa Walakhiljowie zeskoczyli z gazi niesionej przez Garud i udali si w wysokie Himalaje, aby kontynuowa swe religijne praktyki. Tymczasem Garuda, trzymajc cigle w swym dziobie zaman ga, a w swych szponach sonia i wia, zwrci si do mdrca Kajapy z pytaniem: O ojcze, czy mgby mi wskaza jakie miejsce bez braminw, gdzie mgbym polecie i zje spokojnie mj posiek zoony ze sonia i wia? Kajapa skierowa go ku bezludnemu miejscu wysoko w grach, gdzie trudno dotrze nawet myl i gdy Garuda ruszy we wskazanym kierunku, krl gr Himalajw dra od powiewu wiatru wywoanego uderzeniami jego potnych skrzyde, a drzewa paday, sypic deszczem kwiatw. Paday rwnie licznie zgruchotane szczyty grskie bogate w kamienie szlachetne i zoto. I gdy wielki ptak dotar na wskazane miejsce, wypuci wreszcie z dzioba zaman ga, usiad wrd zgliszczy i zjad sonia i wia, ktrych cigle trzyma w swych szponach. Po nasyceniu swego godu wzbi si znowu w gr w kierunku miejsca zamieszkaego przez bogw, ktrzy w miar jak si zblia zaczli dostrzega rne przeraliwe znaki. Nic takiego nie zdarzyo si przedtem nawet podczas wojny bogw z demonami asurami. Umiowany piorun Indry zapon z blu, a z nieboskonu zaczy si sypa dymice, ponce meteory. Bro naleca do

40

Mikoajewska

Mahabharata

rnych bogw zacza sama siebie atakowa. Wiatr wia w huraganowych porywach, a z chmur sypay si grzmoty. Indra, krl bogw, zacz zalewa ziemi deszczem krwi. Zdobice bogw girlandy obumary i zgasy wiata na nieboskonie. Deszcz spadajcych gwiazd nis ze sob strumienie krwi, a wirujcy kurz zaciemnia zwykle byszczce diademy bogw. Indra, bg tysica zoonych ofiar, gboko zaniepokojony tymi straszliwymi znakami, zapyta kapana bogw Brihaspatiego o przyczyn tych strasznych zjawisk, gdy sam nie potrafi dostrzec wroga, ktry w ten sposb prowokowa ich do bitwy. Brihaspati odpowiedzia: O krlu bogw, obserwujesz wanie skutki swej winy i zaniedbania. To mdrcy Walakhiljowie uzbroili si przeciw tobie i dziki mocy swej ascezy stworzyli tego niezwykego, potnego i zdolnego do przybierania rnych form ptaka Garud, ktry jest synem mdrca Kajapy i Winaty. Przyby on tutaj na prob ww, eby ukra eliksir niemiertelnoci i bdc najpotniejszym z potnych potrafi tego dokona, gdy on jest zdolny osign to, co nieosigalne. Indra nie tracc wiary poinformowa natychmiast o zagroeniu stranikw eliksiru i rozkaza armii bogw, aby przygotowaa si do spotkania z Garud i do obrony eliksiru. Bogowie, cho troch zdziwieni tym atakiem, ubrali swe wspaniae zote zbroje poyskujce klejnotami, uchwycili w donie rne rodzaje swej olniewajcej boskiej broni i z czystymi sercami uformowali szeregi, aby broni dostpu do eliksiru. Znani jako niszczyciele wielkich miast budowanych przez demony dysponujcy si nie majc sobie rwnych, z umysem nastawionym na obron somy, rozwietlali przestrze swym blaskiem jak rozniecony ogie. Wielkie pole bitwy wypenione po brzegi ich zwartymi szeregami i tysicem ich maczug skpane w promieniach soca zdao si przekracza granice nieba. Jednake na widok zbliajcego Garudy armie bogw zaczy pogra si w chaosie i bogowie, drc na caym ciele, zamiast atakowa wroga skierowywali sw bro nawzajem przeciw sobie. Wrd bogw sta boski architekt Wiwakarman, najpotniejszy obroca somy, ktry jednak, gdy wywizaa si bitwa, pad na ziemi martwy, rozszarpany przez skrzyda i szpony ptaka. Ogromna chmura kurzu, ktr wywoa ruch jego skrzyde, pokrya ciemnoci cay wiat i zaburzya orientacj bogw. Garuda pogbia jeszcze chaos, separujc bogw od siebie uderzeniami swych skrzyde i dzioba. Indra widzc klsk swej armii, przywoa na pomoc wiatr, ktry rozpdzi chmur kurzu i wwczas caa chmara bogw,

Ksiga I

Opowie 1

41

dostrzegajc wreszcie wroga, rzucia si na jak jeden m, atakujc ptaka, ktry wznis si w gor i zawis bez ruchu na nieboskonie. Garuda, cho atakowany z wszystkich stron, pozosta nieporuszony, oddajc ciosy i rozbijajc oddziay bogw uderzeniami skrzyde. Rozgromione odziay bogw zaczy ucieka, pozostawiajc za sob krwawy lad. Tych, co stawali z nim do indywidualnej walki, rozdziera na kawaki podobny w swej walce do boga iwy. Liczni waleczni boscy wojownicy leeli ranni na pobojowisku, przypominajc swym wygldem rozerwane chmury, z ktrych leje si deszcz krwi. W kocu pozbawiwszy wszystkich bogw ycia, Garuda przekroczy ich wielkim krokiem i uda si na poszukiwanie eliksiru. Cae niebo pono ogniem, spalajc doszcztnie cae zo. Garuda przybra na siebie dziewidziesit ust, ktrymi wypija wody rzek, gaszc nimi poncy ogie. Nastpnie przybra na siebie bardzo malutkie zote ciao wiecce jak promienie soneczne, aby w tej postaci wej do pomieszcze, gdzie przechowywany by eliksir. Dostpu do eliksiru bronio rwnie wiecce bezustannie obracajce si elazne koo zaopatrzone w ostrza i ostry brzeg. Garuda zdoa si jednak przedosta si midzy jego szprychami, kurczc jeszcze bardziej swe ciao i obracajc si w zgodzie z jego obrotem. Po pokonaniu tej przeszkody zobaczy przed sob dwa wielkie ogniste we o jzykach ostrych jak byskawice, wiecznie rozgniewane i niepohamowane, przemieniajce w popi wszystko to, na co padnie ich wzrok. Garuda olepi je garci kurzu i przekroczywszy wielkim krokiem ich bezwadne ciaa, ruszy w kierunku eliksiru, ktry uchwyci i strzaskawszy w drodze powrotnej obracajce si koo, poszybowa w gr. Sam nie wypi ani kropli eliksiru, lecz starannie go owin i nie odczuwajc zmczenia ruszy w kierunku tarczy zachodzcego obecnie soca. Po drodze na nieboskonie spotka boga Wisznu, ktry by bardzo z niego zadowolony i porosi go o wypowiedzenie dwch prb, ktre obieca speni. Garuda rzek: O Wisznu, niech tak si stanie, e bd sta zawsze powyej ciebie i e nawet bez pomocy eliksiru nigdy si nie zestarzej i nie umr. Gdy Wisznu obieca mu spenienie tych prb, Garuda z kolei poprosi Wisznu o wypowiedzenie jednej proby, ktr obieca speni. Wisznu rzek: O Garudo, moje yczenie jest takie samo jak twoje. Chc, eby zawsze sta powyej mnie. Gdy Garuda, trzymajc eliksir, wzlecia ku grze z zamiarem udania si w drog powrotn, dostrzeg go krl bogw Indra, ktry nie mg si pogodzi si z utrat eliksiru i uderzy go z caej siy

42

Mikoajewska

Mahabharata

swoim piorunem. Piorun ten nie wyrzdzi mu jednak adnej szkody, cho po krtkiej szamotaninie, ktra nastpia, Garuda upuci na ziemi swoje jedno piro. Rzek do Indry ze miechem, starannie dobierajc uprzejmych sw: O ty, ktry zoye tysice ofiar, przyjmij moje wyrazy szacunku dla proroka, z ktrego koci pochodzi twj piorun, dla samego pioruna jak i dla ciebie, cho twj piorun wcale mnie nie zrani. Powiciem mu jedynie moje jedno piro, ktre oderwao si od mojego ciaa i spada w d. Tajemnicy jego spadania nigdy jednak do koca nie zrozumiesz. Gdy to mwi, wszystkie ywe istoty dostrzegajc pikno spadajcego pira, zdumione zawoay: To musi by ten wielki ptak o jasnych skrzydach. Indra syszc te gosy podziwu, zrozumia, e ten ptak, z ktrym prbowa walczy, jest wspania istot i rzek: O Garudo, wielki ptaku, pozwl mi pozna granice twej wielkiej siy i pozwl, eby zwizaa nas dozgonna przyja. Garuda rzek: O Indra, wiem, e nie naley wychwala wasnej siy i wasnych cnt bez przyczyny, ale poniewa nazwae mnie swym przyjacielem i sam mnie o to prosisz, wyjani ci, e jestem nie do pokonania. Moja sia jest tak potna, e potrafi unie ziemi i wszystkie trzy wiaty na dudce mego jednego pira. Indra rzek: O Garuda, ktry jeste wieczny i stoisz najwyej. Spenij prosz moj wielk prob. Wiem, e sam nie potrzebujesz eliksiru, aby y wiecznie. Zwr wic go bogom, gdy we, dla ktrych go ukrade, majc do niego dostp, okpi nas wszystkich raz na zawsze. Garuda odpowiedzia: O Indra, wadco trzech wiatw, ukradem bogom som, aby zrealizowa mj cel i uwolni m matk od bycia niewolnic swej siostry. Nie zamierzam jednak odda jej wom do wypicia. Jeeli chcesz j zwrci bogom poczekaj, a postawi j na ziemi. Podnie j wwczas natychmiast i porwij. Indra rzek: O Garuda niech tak si stanie. Myl o wach, synach Kadru i o oszustwie, ktre zamienio jego matk w niewolnic napenia Garud wielkim smutkiem i rzek on do Indry O Indra, cho jestem panem wszystkiego, to jednak chc zosta twoim dunikiem. Spenij wic moj prob i uczy, e bd si ywi wami. Indra powtrzy: O Garuda, niech si tak stanie. Garuda wrci do swej matki Winaty i gdy zobaczy we, ktrym suya, rzek: O we, wrciem i przyniosem eliksir niemiertelnoci. Zrobiem wic to, o co mnie prosilicie, przeto uwolnijcie moj matk z niewoli. Gdy we zgodziy si na danie

Ksiga I

Opowie 1

43

wolnoci Winacie, Garuda kontynuowa: O we, poo eliksir, ktry dla was zdobyem, tutaj na trawie kua, a wy zanim zaczniecie go pi, wykpcie si i oczycie. I gdy we posusznie uday si w kierunku wody, aby si rytualnie oczyci, Garuda pooy naczynie na ziemi, a Indra natychmiast je porwa i zanis z powrotem do nieba. Tymczasem we po recytacji modlitw i rytualnym oczyszczeniu si wrciy na miejsce, gdzie Garuda postawi naczynie z som. Odkrywszy, e naczynie zostao ukradzione, zrozumiay, e tym razem one pady ofiar podstpu i zaczy liza ostr traw darbha, na ktrej stao naczynie z som. Od lizania tej ostrej jak sztylet trawy ich jzyki przybray widekowy ksztat, a dba trawy darbha stay si rytualnie czyste, gdy miay kontakt z eliksirem i od tego czasu s uywane podczas rytualnego skadania ofiar. Po dokonaniu swego wielkiego czynu Garuda, ptak o jasnych skrzydach, ktry ywi si wami, ruszy wraz ze sw matk Winat na wdrwk po dungli. Oddaway mu cze wszystkie ptaki i nigdy nie narzeka na brak sawy, czym cieszy serce swej matki. 10. esza-Ananta, w asceta Gdy we staway si coraz potniejsze, jadowitsze i coraz bardziej nietykalne, jeden z nich esza (Ananta) postanowi opuci sw matk Kadru i uda si do dungli, aby podda si surowym umartwieniom. Odwiedza wite brody i witynie, doskonalc swe zmysy. Wielki dziadek wszechwiata Brahma, najstarszy wrd niemiertelnych, widzc jego ascetyczne praktyki, rzek zaniepokojony: O niewinny wu, c ty wyczyniasz? Jaki dar chcesz ode mnie uzyska, aby wzmocni wadz ww nad wiatem? Pracuj lepiej na rzecz dobra wszystkich ywych istot. Swoj surow ascez jedynie zatruwasz stwarzanie. esza odpowiedzia: O Brahma, wszyscy moi bracia maj niewiele rozumu i nie mog duej znie ycia razem z nimi. Kc si midzy sob, jakby byli wrogami i nienawidz Winaty i jej synw, chocia Garuda jest rwnie naszym bratem. Zarwno oni ywi do niego uraz jak i on do nich. Prosz wic, wybacz mi moje zachowanie. Umartwiam si, aby zlikwidowa to cierwo, ktre nazywa si mymi brami. Nie chc zadawa si z nimi duej! Brahma rzek: O wu, nie zaprztaj sobie gowy swymi braci. Znam doskonale ich sposb ycia i wisi nad nimi groba cakowitego wyginicia z powodu przestpstwa ich matki. Z tego

44

Mikoajewska

Mahabharata

co mwisz, wnosz jednak, e twj umys rozumie Prawo, pozwl mu wic sta si jeszcze bardziej prawym. Jestem z ciebie zadowolony, powiedz mi swoje yczenie, ktry mgbym speni. esza odpowiedzia: O Brahma, wanie takie jest moje yczenie. Uczy, aby mj umys sta si jeszcze bardziej prawy, gdy raduj go Prawo, beznamitno i asceza. Brahma rzek: O najlepszy z ww, cieszysz mnie sw beznamitnoci i trzymaniem si w ryzach. Niech si wic stanie, jak sobie yczysz. Majc Garud za pomocnika, udaj si pod ziemi, ktra si chwieje, obejmij j ca przy pomocy swego ciaa i trzymaj j mocno, by moga uzyska stabilno. Trzymajc w posadach ziemi, wywiadczysz mi wielk przysug. I posuszny sowom Brahmy esza, najstarszy wrd ww, wszed do rozpadliny w ziemi, ktra sama si przed nim otworzya i tam ju po wsze czasy pozosta. Trzyma on bogini ziemi na gowie, obejmujc j na poziomie oceanu. Widzc to Brahma rzek: O esza, to ty jeste najwikszy wrd ww. Jeste bogiem prawoci, gdy uyczasz ziemi podpory, opasujc j swymi nieskoczonymi splotami i ta podpora, ktrej jej udzielasz jest rwna tej, jak ja jej daj i tej, jak jej daje bg Indra. 11. Starania wa Wasukiego, aby zatrzyma grob cakowitej zagady ww Tak jak zarzdzenie Ofiary Wa przez krla Danamedaja byo od dawna zdeterminowane przez kltw rzucon na we przez ich matk Kadru, tak rwnie przesze wydarzenia miay zadecydowa o jej przebiegu i spowodowa, e zostanie ona przerwana przez wybawc ww, bramina Astik. W Wasuki pamitajc o kltwie rzuconej na we przez ich matk, od dawna rozmyla nad tym, jak j zneutralizowa, aby obroni we przed wynik z niej grob cakowitej zagady. Pewnego dnia postanowi poradzi si w tej sprawie swych braci, liczc szczeglnie na rad tych, ktrych umys skania si ku Prawu. Rzek: O moi niewinni bracia, wiecie doskonale o kltwie, ktra nad nami ciy. Cho na wikszo kltw zwykle jest jaka rada, to jednak trudno znale lekarstwo na kltw rzucon przez matk. Zostalimy przeklci w obliczu niezniszczalnej i niemierzalnej Prawdy i to powoduje, e moje serce dry ze strachu. Niezniszczalny bg Brahma nie powstrzyma naszej matki przed wypowiedzeniem kltwy, a to oznacza, e tylko my sami moemy znale przeciw niej antidotum i odkry sposb na przerwanie

Ksiga I

Opowie 1

45

majcej nastpi rytualnej masakry ww krla Danamedaja, zanim ogie ofiarny pochonie wszystkie we. We zgaszay rne pomysy. Kto zaproponowa, e przybierze form najwyszego bramina odpowiedzialnego za przebieg skadanej ofiary lub wanego doradcy i sprbuje przekona krla, e nie powinien przeprowadza tego typu ofiary. Kto inny z kolei chcia zabija kadego najwyszego rang bramina, ktry zostanie wybrany do opieki nad skadan ofiar. Wom o prawych umysach nie podobay si jednak te pomysy, gdy bazoway na oszustwie i przestpstwie zabicia bramina, ktre jest niewybaczalne i moe przynie jedynie pogorszenie sytuacji i byy przekonane, e osignicie ostatecznego pokoju i zapobieenie katastrofie jest moliwe jedynie wtedy, gdy bdzie cakowicie zakorzenione w Prawie, gdy nastpstwa zamania Prawa niszcz cay wszechwiat. Prawy Wasuki odrzuci wszelkie dotychczas zgaszane projekty, wskazujc, e s niedojrzae i nie mog stanowi podstawy planu uratowania ich przed skutkami kltwy. Wwczas gos zabra w Elapatra. Rzek: O we, przysza rytualna masakra ww krla Danamedaja jest od dawna naszym nie do uniknicia przeznaczeniem. I jeeli kto tak jak my zosta ukarany wyrokiem losu, tylko w wyroku losu moe szuka ratunku. Posuchacie, jak szans ratunku da nam Brahma. Gdy nasza matka rzucia na nas kltw, przestraszyem si tak bardzo, e wdrapaem si jej na kolana i wtedy usyszaem jak bogowie rzekli do wielkiego dziadka wszechwiata: O Brahma, we s nieprzyjemne. Co to za matka, ktra najpierw rodzi synw, a potem rzuca na nich kltw. Tylko nieprzyjemna Kadru moga to zrobi i to przed twoim obliczem. Co gorsza, ty sam zaaprobowae t kltw. Wyjanij nam, dlaczego tak uczynie? Brahma odpowiedzia: O bogowie, na wiecie jest za duo ww. We s nieprzyjemne, przeraliwie odwane i zabijaj ywe istoty swym jadem. Nie powstrzymaem ich matki od rzucenia na nie kltwy ze wzgldu na dobro wszystkich ywych istot. Mog was jednak pocieszy, e na zgub przeznaczone s jedynie zoliwe i jadowite we, a nie te, ktre szanuj Prawo. Pozwlcie, e zdradz wam sposb, dziki ktremu prawe we mog uratowa si od zagady, jeeli podejm odpowiednie dziaania. Pewnego dnia w bramiskim rodzie Jajawarw narodzi si asceta o imieniu Daratkaru, pan swoich zmysw i on bdzie mia syna, rwnie ascet, o imieniu Astika, ktrego przeznaczeniem jest przerwanie rytualnej masakry ww i ocalenie wszystkich prawych ww. Matk Astiki bdzie ona

46

Mikoajewska

Mahabharata

mdrca Daratkaru noszca to samo, co on imi Powiedziawszy to, w Elapatra rzek do wa Wasukiego: O Wasuki, twoja siostra nosi imi Daratkaru. Bd wic czujny, aby zaoferowa j mdrcowi Daratkaru, gdy tylko bramin w si narodzi i zacznie szuka dla siebie ony, gdy wwczas bdzie mg przyj na wiat nasz wybawca bramin Astika. Wszystkie we popary z entuzjazmem sowa Elapatry. Od czasu, gdy Elapatra wypowiedzia te wakie sowa, Wasuki nie zazna spokoju i czeka na pojawienie si na ziemi mdrca Daratkaru. Narodziny bramina Astiki obieca rwnie Wasukiemu sam dziadek wszechwiata Brahma po tym, jak Wasuki uyczy bogom swego ciaa jako sznura do ubijania oceanu przy pomocy gry Mandary. Gdy zadanie wyprodukowania eliksiru niemiertelnoci zostao ju wykonane, bogowie zabrali Wasukiego przed oblicze Brahmy, proszc o odpacenie za przysug, jak odda on bogom i anihilacj kltwy rzuconej na we. Brahma rzek: O niemiertelni, nie mog uniewani kltwy, lecz zainspiruj mow wa Elapatry, ktry poinformuje we o sposobie uniknicia cakowitej zagady. Niech Wasuki wprowadzi w czyn to, co Elapatra zapowie. Ze we s skazane na mier, ale prawe we przetrwaj. We waciwym czasie Wasuki musi odda sw siostr za on mdrcowi Daratkaru tak jak przepowiedzia Elapatra. Oznacza to bdzie nadejcie dobrych czasw dla ww. Majc w pamici te sowa Brahmy, Wasuki rozkaza wom odnale mdrca Daratkaru, gdy dowiedzia si, e mdrzec ten ju si narodzi i poddaje si surowym umartwieniom i ledzi kady jego ruch, aby nie przegapi momentu, w ktrym zacznie szuka dla siebie ony. 12. Narodziny bramina Astiki Bramin Daratkaru, rwny Pradapatiemu, by wielkim prorokiem, poddajcym si surowej ascezie, powstrzymujcym swe nasienie, znajcym bramiskie Prawo i nieugitym w dotrzymywaniu lubw. Nie mia on intencji znalezienia dla siebie ony a do pewnego dnia, gdy podczas wdrwki po dungli zobaczy w pieczarze swoich przodkw z rodu Jajawara zawieszonych gow w d na dbach trawy, ktre mg z atwoci przegry byle szczur. Wyjanili mu, e spadaj z powodu braku widokw na nowe pokolenie, ktre mogoby kontynuowa oddawanie nalenych im hodw i wykonanie odpowiednich rytw. Przypomnieli mu, e jest ostatnim pozostajcym przy yciu potomkiem ich rodu i poprosili, aby mia

Ksiga I

Opowie 1

47

synw, gdy swych obowizkw wobec przodkw nie moe zrealizowa przez gromadzenie zasug i przestrzeganie ascezy, lecz jedynie przez posiadanie synw. Bramin Daratkaru wyjani swym przodkom, e nigdy nie chcia mie ony, ale majc na uwadze ich dobro, oeni si, jeeli spotka kobiet, ktra bdzie nosia to samo, co on imi i zostanie mu dana w darze, gdy on sam jest bardzo biedny i nie sta go na utrzymanie ony. Gdy we zaobserwoway Daratkaru wczcego si po dungli i apelujcego do wszystkich istot, aby oferoway mu on o tym samym co on imieniu, doniosy o tym Wasukiemu, ktry natychmiast zaoferowa mu swoj siostr. Asceta zgodzi si na maestwo, owiadczajc jednak, e nie bdzie jej utrzymywa, gdy sam ywi si gwnie powietrzem. Wasuki zgodzi si przyj te obowizki na siebie ucieszony perspektyw, e wkrtce w gniedzie ww narodzi si bramin Astika, ich wybawca. Wasuki odda mu sw siostr za on ze wszystkimi naleytymi rytami i przygotowa dla nich maeskie oe. Podczas tej polubnej nocy Daratkaru rzek do swej ony: O ono, pamitaj, aby nigdy nie uczyni czego, co mogoby wywoa moje niezadowolenie, gdy, jeeli co takiego zrobisz, natychmiast opuszcz ciebie i twj dom. Pewnego dnia Daratkaru usn znuony z gow na kolanach swej ony i spa tak dugo, a soce zaczo si chyli ku zachodowi i zblia si czas wieczornych rytuaw. Jego ona zacza si niepokoi, e jeeli nie obudzi go przed zachodem soca, bdzie niezadowolony, gdy ucierpi na tym jego zasugi. Jeeli go jednak obudzi, te bdzie niezadowolony. Zrozumiaa, e cokolwiek zrobi, on j porzuci. Po namyle uznaa, e spowodowanie utraty zasug jest wikszym grzechem ni wywoanie jego gniewu z powodu przerwania jego snu i postanowia go obudzi. Zgodnie z jej przewidywaniami Daratkaru rozgniewa si i zdecydowa si j opuci i wrci do lasu. Widzc to, Daratkaru rzeka do swego ma: O mu, nie czy tego, gdy celem naszego maestwa byo poczcie syna obdarzonego ogromnym gorcem i splendorem ognia, ktry wyzwoliby ras ww spod kltwy rzuconej na nich przez ich matk. Tymczasem nic jeszcze nie wskazuje na to, e taki syn si narodzi. Daratkaru rzek: O kobieto-wu, pocza ju syna, ktry wkrtce si narodzi. Bdzie on wielkim prorokiem, jasnym jak ogie, przodujcym sw prawoci i znajomoci Wed . Rzekszy to Daratkaru porzuci sw on i wrci do dungli, gdzie ponownie mg odda si wycznie swej religijnej praktyce.

48

Mikoajewska

Mahabharata

Gdy Wasuki dowiedzia si o tym, e Daratkaru wrci do lasu, bardzo si przerazi, e cel jego maestwa nie zosta zrealizowany, lecz jego siostra zapewnia go, e wybawiciel ww zosta poczty i si narodzi. I faktycznie, gdy nadszed waciwy czas, w gniedzie ww przyszed na wiat chopiec o imieniu Astika, bramin po ojcu, a po matce w. Rs on i ksztaci si wrd ww ku ich wielkiej radoci i uczy si Wed od mdrca Bhargawy, syna Cjawany, wnuka mdrca Bhrigu. 13. Bramin Astika ratuje we od zagady A wreszcie pewnego dnia nadszed moment, ktrego we od dawna obawiay si najbardziej. Peen pychy w Takaka zabi swym jadem krla Parikszita i jego syn krl Danamedaja, chcc pomci mier swego ojca, posucha rady braminw i zarzdzi Ofiar Wa, realizujc w ten sposb kltw rzucon na we przez ich matk. Zgodzi si na bycie w tej sesji ofiarnej ofiarnikiem i poprosi braminw o zebranie wszystkich elementw potrzebnych do zapewnienia jej prawidowego przebiegu. Ofiarnicy-kapani przygotowali wic grunt ofiarny w nakazany sposb i udzielili krlowi odpowiednich wiece, oczekujc szczliwego ukoczenia ofiary i zniszczenia wszystkich ww a po sidme pokolenie. Jednake zanim sesja ofiarna zdoaa si rozpocz, dostrzeono ostrzegawczy znak, sugerujcy, e zostanie ona nieoczekiwanie przerwana przez jakiego bramina. Chcc zapobiec nieszczciu, naczelny budowniczy ofiarnego gruntu zwany Trzymajcym Ni zabroni wpuszczania na teren ofiarny kogo, kogo nie zna. Gdy ogoszono rozpoczcie sesji, poszczeglni kapani zajli si wykonywaniem wyznaczonej im roli. W czarnych szatach, z oczami czerwonymi od dymu wypowiadali waciwe sowa i do ognia ofiarnego zaczy wpada tumy ww rnej maci, budzc tym panik w sercach tych, ktre jeszcze pozostaway przy yciu. Krl ww Takaka widzc pogrom swego gatunku, uda si do krla bogw Indry i po przyznaniu si do popenionego za poprosi go o ochron. Zadowolony z niego Indra zapewni go, e wstawi si za nim u samego dziadka wszechwiata Brahmy i e w zwizku z tym powinien si uspokoi, gdy pod jego opiek nie grozi mu ju adne niebezpieczestwo ze strony sesji ofiarnej. Masowe wpadanie ww do ognia ofiarnego bardzo niepokoio wa Wasukiego, ktry rzek do swej siostry Daratkaru: O siostro, moje czonki pon, straciem poczucie

Ksiga I

Opowie 1

49

kierunku. Ton w chaosie. Mj umys jest sztywny jak skaa, moje oczy straciy zdolno skupiania si, serce pka i jestem gotw bez adnego oporu wpa do ognia ofiarnego palcego we. Ofiara skadana przez syna krla Parikszita nie skoczy si, zanim wszyscy nie zginiemy. Przyszed na nas czas zagady, ktry od dawna przewidywaem i ktremu chciaem zapobiec, wydajc ci za m za mdrca Daratkaru. Niech si zrealizuje to, co osobicie przyrzek mi dziadek Brahma. Popro swego syna Astik, aby uratowa przed zagad mnie i tych, dla ktrych jestem podpor. Niech twj syn Astika przerwie t straszn ofiar. Daratkaru wezwaa przed swe oblicze swego syna Astik i rzeka: O synu, zrb to, co naley zrobi. Uwolnij we od skutkw kltwy zaaprobowanej przez dziadka wszechwiata Brahm, ktr rzucia na nie ich matka, gdy nie chciay jej posucha i pozwoli jej na to, aby dziki oszustwu wygraa zakad o wolno z jej siostr Winat. Zrealizuj obietnic, ktr Wasuki otrzyma od Brahmy. Udaremnij zagad ww i przerwij rytua ofiarny. Astika odpowiedzia: O matko, niech si tak stanie. I zwrciwszy si do Wasukiego rzek: O wodzu ww, uspokj swj umys, gdy uwolni ci od skutkw kltwy. Nie grozi ci ju adne niebezpieczestwo, gdy teraz ja bd walczy o twe dobro. Co obiecuj, si stanie, gdy moje usta nie potrafi kama. Udam si zaraz do krla Danamedaja, zadowol go mymi sowami i w ten sposb spowoduj, e palenie ww zostanie przerwane. Miej wiar we mnie. Wasuki rzek: O synu, cay dr i moje serce ponie. Straciem poczucie kierunku i koysz si bezradnie pod berem Brahmy. Astika odpowiedzia: O dobry wu, uspokj si. Zaegnam niebezpieczestwo groce wom ze strony ognia ofiarnego i zniszcz bero Brahmy, ktre zawiso nad wami jak dzie Sdu Ostatecznego. Swymi sowami bramin-w Astika usun z umysu Wasukiego przeraliw gorczk i umieciwszy j na swych wasnych nogach, uda si pospiesznie w kierunku miejsca wypenionego wielkim bogactwem i tumem ofiarnikw, byszczcego jak soce lub ogie, gdzie krl Danamedaja skada sw ofiar. Posuszni rozkazowi Trzymajcego Ni stranicy zabronili braminowi Astice wstpu na teren ofiarny, lecz wkrtce bramy otwary si przed Astik w zamian za jego pie wychwalajc skadan ofiar. W swych sowach Astika porwnywa j do najwikszych ofiar skadanych przez bogw, a kapanw asystujcych ofierze porwnywa do bogw. Wychwala rwnie poerajcy wszystko ogie gotowy pochon wszystkie we.

50

Mikoajewska

Mahabharata

Gdy wszyscy wychwalani w jego pieni poczuli si spokojni i zadowoleni, krl Danamedaja rzek do kapanw: O kapani, spjrzcie na tego modego bramina, ktry mwi jak dorosy. Zgdcie si na to, abym mg go obdarowa spenieniem jego jednej proby. Kapani uznali, e chopiec zasuguje na nagrod, lecz troszczc si o szczliwe ukoczenie rytuau, postawili warunek, aby pozwoli Astice na wypowiedzenie swego yczenia dopiero w momencie, gdy w Takaka przyjdzie na teren ofiarny gotowy rzuci si w ogie. Krl Danamedaja rzek: O kapani, niech tak si stanie. Docie wszelkich stara, aby cign Takak na teren ofiarny, bo to do niego ywi najwiksz nienawi. Kapani poinformowali wwczas krla, e jak to wyczytali w witych pismach przewidujcych jego ofiar i co potwierdza ogie ofiarny, nie bdzie atwo spali Takaki, gdy schroni si on w paacu Indry. Bramin Lohitaka znajcy wite pisma rzek: O krlu, kapani mwi prawd. Indra obieca Takace, e ogie go nigdy nie spali, jeeli bdzie przebywa niedaleko niego. Syszc te sowa, krl rozgniewa si i ponagli kapanw, aby kontynuowali rytua i wypowiadali magiczne zaklcia, a sam Indra przyjdzie na teren ofiarny przyprowadzajc ze sob wa Takak. I jak przewidywa, tak si stao i gdy Indra przyby wreszcie na teren ofiarny, Takaka siedzia schowany jego szatach. Mimo obietnicy Indry, e bdzie go chroni, nie znalaz tam spokoju i by mocno zdenerwowany. Widzc wa pod ochron Indry, krl Danamedaja jeszcze bardziej si rozgniewa i skoncentrowawszy sw myl na mierci Takaki, rzek do swych kapanw: O kapani, skoro w Takaka jest pod ochron Indry, przeto spalcie go razem z Indr. Kapani odpowiedzieli: O krlu, pohamuj swj gniew. Ju niedugo Takaka sam wpadnie do ognia ofiarnego. Czyby nie sysza, jak syczy ze strachu. Indra go opuci i zrzuci ze swych kolan na ziemi. Jego ciao chwieje si od naszych magicznych formuek. Popatrz, jak rzuci si w spazmach na nieboskon. Twoja ofiara ju niedugo go dosignie. Dotrzymaj wic swego sowa, gdy przysza odpowiednia chwila, aby w mody bramin Astika wychwalajcy twoj ofiar wypowiedzia sw prob, ktr obiecae speni. Przewidujc rych mier Takaki, krl posucha rady braminw i nakaza Astice, aby wypowiedzia sw prob, ktr obieca speni. Syszc sowa krla, Astika rzek do wa Takaki: O wu, zaczekaj osabiajc jego wol wpadnicia do ofiarnego ognia, a do krla rzek: O krlu, spenij m prob jak

Ksiga I

Opowie 1

51

obiecae, a prosz ci o to, aby natychmiast przerwa tw sesj ofiarn i eby ju aden wicej w nie wpad w pomienie ognia ofiarnego. Tak bliski realizacji swej zemsty krl Danamedaja zaoferowa Astice ogromne bogactwa w zamian za zmian jego proby, gdy nieodparcie pragn doprowadzi ofiarn sesj do koca i spali wszystkie we. Astika jednake nie chcia si na to zgodzi, a obserwujcy t scen bramini znajcy wszystkie wite ksigi rzekli do krla: O krlu, musisz speni prob Astiki. Tego od ciebie wymaga krlewskie Prawo. W tym samym czasie mimo, e ofiarny ogie by cigle podsycany przez rytualn oblacj, w Takaka cigle utrzymywa si w powietrzu i nie wpada do ognia, gdy by posuszny Astice, ktry widzc wypadajcego z rki Indry omdlewajcego wa, rzek: O wu, zaczekaj, zaczekaj i w czeka zawieszony w powietrzu z bijcym sercem tak jak kto otoczony ze wszystkich stron przez byki. Prawy krl Danamedaja ponaglany przez braminw zrozumia, e nie moe zada kamu swym sowom i rzek: O bramini, niech si stanie to, o co mnie prosicie. Zgadzam si speni prob Astiki i niech ten rytua ofiarny zostanie przerwany. Niech pozostae przy yciu we poczuj si bezpiecznie. Niech Astika bdzie zadowolony i niech przepowiednia o przerwaniu rytuau si speni! Po tych sowach krla zapanowaa powszechna rado. Masakra ww zostaa przerwana i krl obdarowa wszystkich, ktrzy uczestniczyli w rytuale wielkim bogactwem. Nastpnie krl, podajc za witymi przepisami regulujcymi rytua, poda si rytom oczyszczenia i odesa Astik z honorami do jego wasnego domu, proszc go to, aby przyj funkcj sadasji podczas wielkiego celebrowania Ofiary Konia. Przepeniony radoci Astika zgodzi si, po czym uda si do domu swej matki i wuja Wasukiego, aby opowiedzie im o szczliwym biegu wydarze. Zebrane tam liczne we, szczliwe i uwolnione od groby zagady obiecay speni wypowiedziane przez Astik yczenie. Astika poprosi, aby kady, kto sucha opowieci o nim nie musia obawia si ukszenia ww. We rzeky: O braminie, niech tak si stanie! 14. Mahabharata Przedstawione wyej okolicznoci zarzdzenia, jak i przebieg, oraz sigajce daleko w przeszo determinanty Ofiary Wa

52

Mikoajewska

Mahabharata

krla Danamedaja zostay po raz pierwszy opowiedziane przez poet-piewaka Ugrarawasa, zainspirowanego pytaniami zadawanymi przez bramina aunaka, ktry wraz z licznymi kapanami prowadzi w Lesie Naimisza trwajc dwanacie lat sesj ofiarn. aunaka prosi piewaka, by kontynuowa dalej sw opowie i wyrecytowa wielk epik Mahabharat, skomponowan przez prapradziadka krla Danamedaja, bramina Wjas, ktra po raz pierwszy zostaa opowiedziana na prob krla Danamedaja w przerwach midzy rytami podczas Ofiary Wa przez ucznia bramina Wjasy poet-piewaka Waisampajama. Mahabharata sawi tragiczne i bohaterskie losy krlewskiego rodu, ktrego krl Danamedaja by potomkiem. Opowiada o rozbracie miedzy kuzynami Pandawami i Kaurawami wynikym bezporednio z gry w koci o krlestwo i o wojnie, ktra skoczya si wyniszczeniem caej kasty wojownikw, a po nastpne pokolenia i zniszczya ca ziemi. Pandawowie, ktrzy mieli boga Kryszn po swej stronie, wygrali t wojn, lecz przyszo im rzdzi cakowicie opustoszaym krlestwem, w ktrym nawet wszyscy ich potomkowie zostali zabici za wyjtkiem ojca krla Danamedaja, Parikszita, wnuka jednego z braci Pandaww Arduny i siostry Kryszny Subhadry, ktremu ycie zostao w sposb cudowny zwrcone przez boga Kryszn. Od czasu Ofiary Wa krla Danamedaja Mahabharata bya uroczycie recytowana przez rnych poetw-piewakw podczas wedyjskich ofiarnych rytuaw. Cho dzi charakter rytuaw odbieg daleko od swej starej wedyjskiej formy, Mahabharata jest nadal uroczycie opowiadana, czytana i piewana podczas religijnych uroczystoci oddawania czci hinduskim bogom. Sowa Mahabharaty nie maj jednak tej samej religijnej wartoci, co sowa Wed, zostawiajc poecie-piewakowi pole do popisu dla jego talentu. Korzystajc z tej wolnoci, autorka docza si do tych, co zafascynowani staroytnym wiatem bogw i ludzi, chc raz jeszcze opowiedzie Mahabharat.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(3) Pauja, 1(4) Puloman, 1(5) stika.

Ksiga I

Opowie 2

53

Opowie 2 Dynastia ksiycowa

1. Pocztek wiata i koo istnienia; 2. Pocztki dynastii ksiycowej: krl Pururawas; 3. Bramin ukra rzuca kltw na krla Jajatiego; 4. Puru, syn krla Jajatiego dziedziczy krlestwo; 5. Narodziny krla Bharaty.

Kajapa rzek: O crko, postpia susznie i swym zignorowaniem mojej zgody nie zamaa Prawa, gdy maestwo w stylu boskich muzykw gandharww zawarte w sekrecie, bez odpowiednich zakl midzy kochajcym mczyzn i kochajc kobiet, jest odpowiednie dla wojownikw. Krl Duhszanta jest dobrym czowiekiem o wielkim duchu i prawym umyle. Dziki niemu urodzisz wspaniaego syna Bharat o ogromnej sile, ktrego wpywy obejm ca ziemi. Dziki twemu synowi wszechwadne koo witego Tokarza Koa bdzie si zawsze obracao bez przeszkd . (Mahbharta, 1(7.b) akuntal, 67.1-25) 1. Pocztek wiata i koo istnienia Kiedy wszystko to byo bez wiata i niewyjanione, ze wszystkich stron pokryte ciemnoci, pojawio si jedno Wielkie Jajo, niewyczerpane nasienie wszystkich ywych istot. Bya to boska przyczyna na pocztku eonu i to, na czym si ona opiera, zostao objawione jako prawdziwe wiato, wieczny Brahman. Ta nieujawniona trudno uchwytna przyczyna, ktra jest tym, co jest i czego nie ma, jest zdumiewajca i niewyobraalna, doskonaa w swym dopasowaniu wszystkich swych czci. Z tej boskiej przyczyny wyoni si bg stwrca Brahma, nazywany dziadkiem lub przodkiem wszechwiata i tajemniczy mdrzec Daksza, znany ze swych ofiarnych rytuaw. Jak wie niesie, Daksza wyoni si z kciuka Brahmy w okolicznociach, gdy dziesiciu synw Pracetasa zostao spalonych przez piorun monsunowej burzy. Z Brahmy i z jego synw prorokw oraz z Dakszy i jego crek wyoniy si pierwsze pokolenia mdrcw, bogw, demonw asurw i rakszasw, boskich muzykw gandharww, nimf apsar, zwierzt, ww i ptakw. W dalszych pokoleniach zrodzili si ludzie. Narodzili si oni w trzech kastach (wojownikw, braminw i posplstwa) z pboga Manu, ktrego linia wywodzi si od boga mierci Jamy, syna boga soca Wiwaswata, ktry z kolei by jednym z omiu synw crki mdrca Dakszy, Aditi, zwanych aditjami.

54

Mikoajewska

Mahabharata

I to wszystko, co istnieje, wszystkie trzy wiaty (niebo, ziemia i powietrze) krci si w cyklach kolejnych eonw. Pocztek nowego eonu jest jak wiosna, podczas ktrej pojawiaj si ywe istoty, a koniec jest jak zima, gdy wszystko upione gromadzi si znowu w Wielkim Jaju. I tak toczy si koo istnienia bez pocztku i koca jak pory roku, przynoszc wiatu cigle jego nowy pocztek i nowe zniszczenie. 2. Pocztki dynastii ksiycowej: krl Pururawas Pocztki dynastii ksiycowej sigaj najstarszego eonu, kritajugi i ziemskiego krla Pururawasa, ktry by potomkiem Dakszy Pradapatiego w sidmym pokoleniu. Narodzi si z smego syna pboga Manu o imieniu Ila, ktry, jak wie niesie, by zarwno jego ojcem jak i matk. Ze wiata boskich muzykw gandharww, gdzie przez jaki czas zamieszkiwa z pikn nimf Urwasi, z ktr mia szeciu synw, przynis na ziemi trzy ognie ofiarne. By wadc trzynastu wysp i cho sam by czowiekiem, y w otoczeniu rnych istot, ktre ludmi nie byy. Krl ten by optany przez sw bohatersko i toczy wojn z braminami, odbierajc im, wbrew ich protestom, ich kosztownoci. W kocu w zawistny krl, ktry postrada zmysy z powodu swej buty, zosta przeklty przez wielkiego proroka, wysannika Brahmy i przepad bez wieci. Krl Nahusza, wnuk Pururawasa i ojciec krla Jajatiego, wsawi si sw mdroci, prawoci i umiowaniem Prawdy, gdy jako wadca ziemi sprawowa kontrol nad wszystkimi jej mieszkacami. Oczyci ziemi z hord dasjusw, ktrzy cho przypominaj swym wygldem ludzi s wrogami zarwno ludzi, jak i bogw. Ostatecznie sta si rywalem samego krla bogw Indry i zdoby wadz nad mieszkacami nieba dziki gorcu, ktre nagromadzi poprzez sw ascez, odwag i dzielno. 3. Bramin ukra rzuca kltw na krla Jajatiego Krl Jajati, syn krla Nahuszy, wadca ziemi, y w dawnych czasach, gdy bogowie i demony asurowie zabijali si nawzajem w niekoczcej si walce o wadz nad wszechwiatem. Poniewa zwycistwo w duym stopniu zaleao od ofiarnych rytuaw, bogowie mianowali mdrca Brihaspatiego, wnuka stwrcy wiata Brahmy z linii Angirasa, swoim kapanom, sprawujcym opiek nad rytuaami, podczas gdy demony asurowie mianowali swoim kapanem jego potnego rywala, mdrca ukr, rwnie wnuka Brahmy, lecz z linii Bhrigu, ktry dziki swej wiedzy potrafi wrci ycie zabitym na polu bitewnym asurom. Poniewa Brihaspati nie mia takich samych zdolnoci i nie potrafi

Ksiga I

Opowie 2

55

przywrci ycia zabitym bogom, bogowie udali si do najstarszego syna Brihaspatiego o imieniu Kaa, proszc go o zdobycie wiedzy rezydujcej w braminie ukrze, ktry przy jej pomocy chroni jedynie asurw, odmawiajc jej wszystkim innym. Bogowie rzekli: O Kaa, jeste mody i moe uda ci si przebaga bramina ukr lub jego crk Dewajani, ktr on do szalestwa kocha. Z ca pewnoci uda ci si zdoby t wiedz, jeeli zadowolisz Dewajani swym zachowaniem, zwinnoci, sodycz i samo-kontrol. Bramin Kaa zgodzi si speni prob bogw i wyruszy do miasta asurw, aby wykona swe zadanie. Gdy stan przed obliczem bramina ukry, nauczyciela asurw, poprosi o zaakceptowanie go jako swego ucznia i gdy ukra wyrazi zgod, Kaa zoy wymagane przysigi i jednoczenie podj prby zjednania sobie zarwno nauczyciela jak i jego crki. Sam mody i przystojny piewa, gra i taczy przed Dewajani, ktra sama bdc w kwiecie modoci piewaa z nim razem i swawolia. Po upywie pewnego czasu, gdy Kaa samotnie wypasa krowy, zosta rozpoznany jako wysannik bogw i zamordowany przez tytanw danaww, ktrzy uczynili to nie tylko z nienawici do kapana bogw Brihaspatiego, ale take z potrzeby zabezpieczenia przed kradzie magicznej wiedzy, posiadanej przez bramina ukr. Dla pewnoci pocili ciao Kai na kawaki niewiksze od nasion sezamowych i dali je do zjedzenia szakalom. Gdy Dewajani zobaczya krowy wracajce bez pastucha, szybko nabraa przekonania, e pastuch zosta zabity i popada w rozpacz. Jej ojciec uspokoi j, mwic: O crko, nie martw si, jeeli Kaa zosta zabity, uyj caej mej wiedzy, zawezw go i w ten sposb go ponownie oywi. Jak powiedzia, tak uczyni i zawezwany Kaa powrci z martwych, wyjaniajc, e faktycznie zosta zabity przez danaww. Wkrtce potem Kaa uda si do lasu w poszukiwaniu kwiatw, o ktre prosia Dewajani i raz jeszcze zosta odkryty i zabity przez danaww, ktrzy tym razem dla pewnoci spalili jego martwe ciao na popi i wrzuciwszy popi do kielicha wina napoili nim bramina ukr. Dewajani nie mogc doczeka si powrotu Kai, raz jeszcze nabraa podejrze, e zosta zabity i zwrcia si do swego ojca z prob o ponowne przywrcenie mu ycia. Tym razem jednak bramin ukra czu si bezsilny i powiedzia, e nie moe wrci straconego ycia, ktre byo ju zwrcone dziki jego czarom i odradzi swej crce przywizywanie si do istoty miertelnej. Jej rozpacz jednak nie saba. Po przemyleniach ukra nabra podejrze, e skoro asurowie zabili jego ucznia bramina, przeto musz patrze na niego samego zym okiem i by

56

Mikoajewska

Mahabharata

moe chc go pozbawi jego funkcji kapana. Postanowi wic przeciwstawi si uczynionemu zu, gdy ten, kto zabija bramina jest zdolny do zabicia samego Indry. Raz jeszcze zawezwa wic bramina Ka, nakazujc mu powrt do ycia i wwczas Kaa odezwa si wprost z jego odka wyjaniajc, e znalaz si tam wraz z winem, ktre ukra wypi. Syszc to ukra rzek do swej crki: O crko, przywrcenie ycia Kai oznacza m mier, gdy musi si on wydosta z mojego odka. Zrozpaczona Dewajani rzeka: O ojcze, po mierci Kai nie zaznam spoczynku, a po twej mierci nie ma dla mnie ycia. Syszc to ukra zwrci si do Kai ze sowami: O braminie, jeeli twym celem byo zdobycie mej wiedzy, to wygrae, gdy zdobye przyja mojej crki. Oddam ci m tajemnic przywracania ycia, aby przywrci mi ycie po opuszczeniu mojego odka, ale pod warunkiem, e nie jeste Indr w przebraniu bramina. Gdy Kaa wyjani, e nie jest Indr, bramin ukra zdradzi mu tajemnic przywracania ycia i w ten sposb Kaa mg przywrci ycie braminowi ukrze, ktrego zabi opuszczajc jego odek. To niefortunne wydarzenie uwiadomio ukrze ze skutki picia wina, co skonio go do zakazania picia wina i uznanie go za jeden z piciu grzechw gwnych. Do grzechw tych nale: zabicie bramina, picie alkoholu, kradzie, cudzooenie z on bramina i wizanie si tymi, ktrzy popenili te grzechy. Nastpnie ukra zawezwa gigantw danaww i rzek do nich: O danawowie, jestecie potni i silni, ale bramin Kaa was przechytrzy i otrzyma ode mnie dar przywracania ycia i w ten sposb sia jego Brahmana (modlitwy) staa si rwna waszej. Po upywie pewnego czasu i zrealizowaniu wszystkich ascetycznych zobowiza bramin Kaa zacz si przygotowywa do opuszczenia domu swego nauczyciela ukry i powrotu do wiata bogw. Dewajani rzeka: O braminie, teraz, gdy zakoczy si ju okres surowej ascezy, dopenij nalenych rytw i we mnie za on. Kaa nie chcia si jednak na to zgodzi, twierdzc, e Prawo nakazuje mu szanowa j jako crk jego nauczyciela i jak siostr i nie zezwala mu na maestwo z ni. Rozgniewana Dewajani rzucia na kltw: O braminie, skoro odrzucasz moj mio, zasaniajc si Prawem, przeto niech wiedza, ktr zdobye od mojego ojca bdzie bezuyteczna i nigdy nie znajdzie zastosowania w praktyce. Kaa rzek: O Dewajani, odrzuciem tw maesk propozycj, jedynie dlatego e jeste crk mego nauczyciela. Rzucia wic na mnie kltw, cho nie popeniem adnego przestpstwa. Przeto i ja ci przekln i niech twe gorce yczenie polubienia bramina nigdy si nie speni i zosta za kar on krla. A co do twej kltwy, to wiedz, e cho z powodu twej

Ksiga I

Opowie 2

57

kltwy sam nie bd mg uy zdobytej przeze mnie wiedzy, to jednak wiedz t przeka moim uczniom i przyniesie ona im owoce. Po tych sowach Kaa uda si z powrotem do wiata bogw, gdzie zosta gorco powitany przez krla bogw Indr. Po otrzymaniu od Kai sekretu przywracania ycia, bogowie uspokoili si i pewnego dnia, zebrawszy si wszyscy razem, rzekli do Indry: O pogromco miast asurw, przyszed odpowiedni moment, aby zniszczy wroga. Indra odpowiedzia: Niech si tak stanie i opuciwszy zebranych bogw, uda si do lasu, ktry przypomina swym wygldem park Citraratha, gdzie zobaczy crk bramina ukry Dewajani i crk krla asurw armisth pluskajce si z rozbawieniem w wodzie. Indra przybra wwczas posta wiatru i dmuchnwszy pomiesza ich pozostawione na brzegu ubrania. Wybiegszy z wody, armistha w popiechu zapaa spdniczk Dewajani, nie bdc wiadoma, e ubrania zostay pomieszane. Widzc sw spdniczk zdobic armisth, Dewajani rzeka: O crko demona, jak miesz zabiera mi moj spdnic! Jeste moj uczennic i z tego braku szacunku do mnie, twej nauczycielki, nie wyniknie nic dobrego! armistha odpowiedziaa: O Dewajani, twj ojciec zawsze stoi w pokorze przed mym ojcem i wiecznie wychwala go i mu si przypochlebia, a ty jeste crk tego czowieka, ktry musi prosi. Ja natomiast jestem crk czowieka, ktry daje, a nie otrzymuje i ktrego si wychwala, a nie ktry wychwala. O cro ebraka, stoisz przede mn, ktra ma pen wadz, bezbronna i opuszczona. Znajd sobie kogo, kto byby ci rwny, gdy ja nie uwaam, aby bya mi rwna. Gdy oburzona jej sowami Dewajani sprbowaa wyrwa sw spdniczk, rozwcieczona armistha wepchna j do studni i przekonana o jej mierci, pobiega do paacu swego ojca. Tymczasem tak si zoyo, e krl Jajati, zmczony polowaniem na jelenie i spragniony, zatrzyma si koo studni. Spojrza w d, lecz w studni nie byo wody. Zamiast wody zobaczy Dewajani, pikn jak bogini. Jajati rzek: O piknoci o ciemnej karnacji, ktra zdobisz swe paznokcie farb o kolorze miedzianoczerwonym, wpinasz w swe wosy drogie kamienie i zdobisz swe uszy drogimi kolczykami, powiedz mi, kim jeste? I dlaczego tak ciko wzdychasz? Jak to si stao, ze znalaza si w tej studni pokrytej som? Powiedz mi, kto jest twym ojcem? Dewajani wyjania, e jest crk bramina ukry, ktry potrafi przywraca ycie demonom zabitym przez bogw i podajc krlowi rk, poprosia o wycignicie jej ze studni. I krl Jajati wzi praw rk tej crki bramina i po wycigniciu jej ze studni, poegna si i wrci do swego paacu.

58

Mikoajewska

Mahabharata

Uwolniona ze studni Dewajani posaa szybko suc do swego ojca, ktrzy mieszka w zamku nalecym do krla asurw, ojca armisthy, z prob o opowiedzenie mu wszystkiego i wyjanienie, e nie postawi ju wicej swej stopy w tym zamku. Wysuchawszy opowieci przyniesionej przez suc, ukra w popiechu uda si do lasu, aby spotka si ze sw crk. Uciskawszy j po ojcowsku rzek: O crko, ludzie zbieraj smutek lub szczcie z nasion, ktre sami posiali. Musiaa w przeszoci uczyni co zego, co teraz si mci. Przepeniona gorycz Dewajani rzeka: O ojcze, bez wzgldu na to, jaka jest przyczyna mojego nieszczcia, pewne jest to, e wypeniona pych armistha powiedziaa prawd nazywajc ci ebrakiem. I miaa racj, e ja jestem crk tego, ktry musi prosi wycigajc rk i komplementowa, a nie tego, kto daje i jest komplementowany. ukra rzek: O Dewajani, nie jeste crk ebraka wycigajcego po probie rk. Jeste crk tego, kto jest wysawiany, a nie tego, kto wysawia. rdem mej suwerennej wadzy jest niepojty Brahman (modlitwa) i wiedz o tym nie tylko krl bogw Indra, ale take krl asurw, ojciec armisthy i Jajati, krl ludzi. ukra kontynuowa: O Dewajani, czowiek, ktry musi znosi obraliwe sowa innych jest w rzeczywistoci zwycizc. Potrafi on opanowa swj wzrastajcy gniew dziki umiejtnoci wybaczenia i jest jak wonica powocy komi, lub jak w zrzucajcy sw star skr. Ten, ktry nie odpowiada ciosem na cios, pokornie skada ofiary i nie pozwala sobie na gniew, stoi w hierarchii najwyej. Nie naley imitowa tych, ktrzy dali si porwa cyklowi nieustajcej wendety, gdy oni nie potrafi odrni saboci od siy. Dewajani rzeka: O ojcze, cho jestem jeszcze dzieckiem, znam rnice midzy adem rnych kast zamieszkujcych ziemi i wiem, co jest si i co jest saboci w umiejtnoci reagowania agodnoci na obelgi. Mimo tego nie mog duej y w zamku krla asurw i ojca armisthy. Nikt rozsdny, motywowany osigniciem najwyszego dobra, nie zgodzi si na to, aby y z ludmi motywowanymi zem. I ja, aspirujca do tego, aby by nauczycielem armisthy, nie mog tolerowa jej lekcewaenia. Mog y tyko wrd tych, u ktrych rnice w zachowaniu wynikaj jedynie z rnic w urodzeniu. We wszystkich trzech wiatach nie ma dla mnie niczego, co byoby gorsze od plugawego jzyka armisthy. Nie potrafi cieszy si sukcesem mojej rywalki. Syszc te sowa swej crki, ukra uda si do Wrszaparwana, krla asurw, ojca armisthy i rzek: O krlu asurw, grzech i zo

Ksiga I

Opowie 2

59

wynike z nieposzanowania Prawa przynosi w kocu swe owoce. Jeeli nie widzisz ich u siebie, to z ca pewnoci dostrzeesz je u swego potomstwa. Postpie le, nakazujc dajtjom zabicie bramina Kai, cho nie popeni on adnego przestpstwa i by moim uczniem. O dajtjo, z powodu tego zabjstwa i z powodu zranienia mej crki przez tw crk opuszczam ciebie i twj rd. Czyby uwaa mnie za kamc, skoro nigdy nie potpie wspomnianych przeze mnie wystpkw? Przeraony tymi sowami krl asurw rzek: O braminie, potomku Bhrigu, nigdy nie wtpiem w tw prawo i nigdy nie nazwabym ci kamc. Bagam ci, nie opuszczaj nas, gdy jeste jedynym rdem naszej siy. Bez ciebie nie pozostanie nam nic, jak pogry si w oceanie. ukra odpowiedzia: O krlu asurw, jeeli chcesz, abym pozosta w twym miecie, musisz uagodzi gniew mej crki Dewajani, gdy nie potrafi znie wyrzdzonej jej krzywdy. Syszc to, krl asurw zapyta Dewajani, czy ma jakie yczenie, ktre mgby speni i ona zayczya sobie, aby jego crka armistha zostaa jej niewolnic i eby w towarzystwie tysica swoich sucych towarzyszya jej jako jej wita do miejsca jej przyszego ma, ktrego wybierze dla niej jej ojciec. Zarwno krl asurw jak i sama armistha zgodzili si bez wahania na to danie majc na uwadze to, e jest to cena za pozostanie bramina ukry w ich miecie i suenie im sw wiedz, co uratuje ich rd od wyginicia. Z kolei Dewajani widzc, e mdro jej ojca, ktry rzekomo przypochlebia si innym, zamaa dum armisthy, rzeka do swego ojca: O ojcze, teraz mog spokojnie wrci do zamku asurw. Twoja bramiska wiedza jest nie do pokonania. Syszc to ukra ponownie zamieszka w zamku krla asurw, gdzie wszyscy danawowie oddawali mu nalen cze. Po pewnym czasie Dewajani w towarzystwie swej niewolnicy armisthy, otoczonej tysicem sucych, udaa si nad rzek do tego samego lasu, gdzie swego czasu Indra pomiesza ich ubrania, aby popijajc mid i jedzc zakski odda si ekstazie. I tak si zdarzyo, e przyby tam rwnie spragniony i zmczony polowaniem na jelenia krl ziemi Jajati. Gdy zobaczy sodko umiechajc si Dewajani, w otoczeniu rozweselonych niewolnic i piknej armisthy przygotowujcej dla niej masa stp, zapyta je o imiona. Dewajani wyjania, e jest crk kapana asurw o imieniu ukra, a jej towarzyszk jest crk krla asurw, jej niewolnica. Zdziwiony krl zapyta: O pikna crko bramina, jak to jest moliwe, aby ta pikna crka krla asurw bya twoj niewolnic? Dewajani odpowiedziaa: O Panie, kady jest ofiar

60

Mikoajewska

Mahabharata

wasnego losu. Nie zadawaj wic takich dziwnych pyta. Lepiej powiedz nam swoje imi, szczeglnie, e ubrany jeste jak wojownik i krl, a mwisz jak bramin. Jajati odpowiedzia: Jestem krlem ziemi, ale jestem take krlewskim mdrcem, gdy w dziecistwie poznaem dogbnie mdro Wed . Dewajani rozpoznajc Jajatiego, ktry pomg jej kiedy wydosta si ze studni, rzeka: O krlu, zosta mym przyjacielem i mem. Jajati odpowiedzia: O crko bramina, twj ojciec nigdy nie zaakceptuje krla na swego zicia. Najlepsz parti dla ciebie jest rwny ci bramin. Dewajani powiedziaa: O krlewski mdrcu i znawco Wed, krlewscy znawcy Wed s jak braminami, ktrzy s znawcami Wed . Jajati odpowiedzia: O Dewajani, jako krl nie jestem wart crki bramina. Wszystkie kasty maj swj pocztek w jednym i tym sam ciele Czowieka, ktry na pocztku wiata sam siebie zoy w ofierze, lecz ich ad i obowizki s odmienne. W hierarchii bramini stoj najwyej. Syszc to, nie zbita z tropu Dewajani sprbowaa uy innego argumentu, mwic: O krlu, musisz si ze mn oeni, gdy ju raz wzie m rk, gdy wycigae mnie ze studni. Jak wic kobieta, tak dumna jak ja, mogaby pomyle o oddaniu swej ju wzitej rki komu innemu? Jajati rzek: O crko bramina, atwiej pokona trujc kobr lub wcieky ogie ni rozgniewanego bramina, ktry potrafi zniszczy krlestwa i ich stolice. Nie mog poj ci za on w obawie, e rozgniewam bramina, twego ojca. Mgbym si na to zgodzi tylko wwczas, gdyby twj ojciec sam odda mi tw rk. Dewajani rzeka: O krlu, tego moesz by pewien. Mj ojciec z ca pewnoci odda ci moj rk, gdy dowie si, e sama i dobrowolnie ci na ma wybraam. I tak te si stao i gdy krl Jajati wyrazi swe obawy, e bdc krlem i biorc za on crk bramina amie Prawo, bramin ukra uspokoi go: O krlu, nie obawiaj si, gdy osobicie oczyszcz ci z tego grzechu. We bez obaw m crk za on i znajd z ni niewysowione szczcie. Miej rwnie szacunek do piknej crki krla asurw armisthy, ktra bdzie jej towarzyszya do twego domu i pamitaj, aby nigdy nie uczyni z niej swej naonicy. Uszczliwiony Jajati z penym szacunkiem okry bramina w naleyty sposb i uda si wraz z Dewajani i jej wit do swego zamku, ktry zbudowany by na podobiestwo zamku Indry. Dewajani zamieszkaa w pokojach kobiet, podczas gdy dla armisthy i jej tysica sucych zbudowano dom wrd drzew aoka. Przez wiele lat krl y ze sw on Dewajani w stanie ekstatycznej radoci, zapominajc o caym wiecie. Gdy Dewajani

Ksiga I

Opowie 2

61

urodzia swego pierwszego syna o imieniu Jadu, armistha, ktra przestaa by dzieckiem, zacza si martwi, e jej nowo zdobyta kobieco pozostanie bezowocna. Pamitajc doskonale o tym jak Dewajani przekonaa krla Jajatiego, e powinien zosta jej mem, zadecydowaa, e pjdzie w jej lady i te wybierze sobie prawego krla Jajatiego za ma i otrzyma od niego synw. Pewnego dnia armistha zobaczya krla spacerujcego samotnie po lesie niedaleko jej domu. Wysza mu wic na spotkanie i zoywszy pobonie donie, rzeka: O krlu, kt zechce poj mnie za on, skoro zamiast mieszka w paacu mego ojca, mieszkam w twoim? Prosz ci wic o to, aby wykona swj obowizek, zosta moim mem i da mi synw. Krl rzek: O armistha, znam tw urod i nieskazitelne maniery, ale nie mog zosta twym mem, gdy zakaza mi tego ojciec Dewajani. Nie mog zama mej obietnicy i zmieni jej w kamstwo. Krl jest przykadem dla swego ludu i jeeli krl skamie, wwczas wszyscy zaczn kama i wtedy on i cay jego lud bd zgubieni. Syszc to armistha rzeka: O krlu, niczego nie pragn tak jak unikania amania Prawa i prosz ci, ucz mnie jego przestrzegania. Jednake o ile wiem, nie zawsze niedotrzymywanie obietnic jest uznawane za kamstwo i okamanie kobiety owadnitej dz nie jest grzechem. A poza tym m i przyjaciel s tym samym i lub przyjaciela powinien by traktowany jak wasny lub. O krlu, ty jeste mem mej przyjaciki, a wic jeste moim przyjacielem i twj lub jest moim lubem. Musisz wic zgodzi si na polubienie mnie, gdy wybraam ci na swego ma wanie dlatego, e jeste mem mojej przyjaciki. Jajati rzek: O armistha, prosisz mnie o przysug jak ebrak, a Prawo uczy, e nie wolno odmawia daru ebrakowi. Powinienem wic speni tw prob. C wic mog dla ciebie uczyni? armistha rzeka: O krlu, Prawo mwi, e ona, niewolnik i syn s tymi, ktrzy nie posiadaj adnej wasnoci. Ja jestem Dewajani niewolnic, a ona suy tobie. Obie jestemy wic tak samo od ciebie zalene i do ciebie naley dbao o nasze potrzeby. Syszc ten ostatni argument, krl Jajati nie potrafi zaprzeczy jego susznoci i zgodziwszy si na prob armisthy, da jej trzech synw o imionach Druhju, Anu i Puru. Gdy armistha urodzia swego pierwszego syna, zaniepokojona Dewajani udaa si do jej domu i gniewnie zapytaa: O piknobrewa przyjaciko, c za przestpstwo popeniaa z godu mioci? armistha odpowiedziaa: O moja sodko umiechajca si przyjaciko, nie padam ofiar dzy. Mj syn jest darem od prawego mdrca, znawcy Wed, ktry przechodzi niedaleko mojego domu. Syszc to, Dewajani poprosia armisth o

62

Mikoajewska

Mahabharata

ujawnienie jego imienia. Jednake armistha wyjania, e nie potrafia zapyta mdrca o imi, gdy cakowicie ni zawadn, byszczc jak soce dziki mocy nagromadzonego gorca. Dewajani rzeka: O armistha, jeeli powiedziaa prawd, to nie poaujesz i obie przyjaciki serdecznie si rozemiay. Uspokojona Dewajani wrcia do swego paacu, nie wiedzc, e nie dowiedziaa si caej prawdy i e w znawca Wed i mdrzec by jej mem. Po pewnym czasie Dewajani w towarzystwie krla Jajatiego udaa si na przechadzk w kierunku lasu, gdzie znajdowa si dom armisthy i zobaczya trzech bawicych si chopcw o boskim wygldzie, uderzajco podobnych do krla, jej ma. Zapytani o ich ojca wskazali na krla Jajatiego, ktry jednak bojc si Dewajani, nie przywita ich w sposb oczekiwany od ojca. Dewajani przeczua jednak prawd i udawszy si do armisthy rzeka: O crko krla asurw, oszukujc mnie wrcia znowu do adu asurw. Czy ty nie masz wstydu? armistha odpowiedziaa: O moja sodko umiechajca si przyjaciko, nie okamaam ci, lecz powiedziaam prawd, mwic, e mj syn jest darem otrzymanym od mdrca i znawcy Wed, gdy m twj jest znawc Wed. Nie mam wic powodu, aby si wstydzi, gdy zachowaam si zgodnie z Prawem i obyczajnoci. Zrobiam poza tym tylko to, co ty sama zrobia przede mn. Wybraam sobie tego krla na ma, naladujc ciebie i traktujc ma mojej przyjaciki tak jakby by moim mem. Zostaam wic on twego ma z szacunku do ciebie jako ony krlewskiego mdrca i znawcy Wed i dlatego, e twojego ma, krlewskiego znawc Wed, szanuj jeszcze bardziej. Syszc to, Dewajani zwrcia si do krla Jajatiego, mwic: O krlu, le uczynie i dlatego moja stopa nie postanie ju wicej w twoim paacu! Rzekszy to, Dewajani udaa si z powrotem do miasta asurw, do swego ojciec ukry, a za ni poda zaniepokojony i zamany blem krl Jajati, prbujc bezskutecznie uagodzi jej gniew. I tak oboje stanli przed obliczem bramina ukry. Dewajani rzeka: O ojcze, bezprawie (adharma) zniszczyo Prawo (dharma) i wiat stan na gowie. armistha, crka krla asurw, pokonaa mnie i okpia. I ten stojcy przed twym obliczem krl Jajati, rzekomo synny ze swej prawoci, da jej trzech synw, podczas gdy ja otrzymaam jedynie dwch. Krl ten swym postpowaniem przekroczy dopuszczalny limit! Syszc to, bramin ukra zapon gniewem i rzuci na krla Jajatiego kltw, mwic: O wielki krlu, staniesz si natychmiast zniedoniay i niezdolny do doznawania zmysowych

Ksiga I

Opowie 2

63

przyjemnoci, co bdzie zemst za to, e ty, ktry znasz Prawo, zamae je. Przeraony Jajati prbowa si broni, wyjaniajc, e nie kierowa si w swym postpowaniu dz, lecz uczyni to, co nakazuj wite ksigi, czyli da syna ebrzcej o syna opanowanej przez dz kobiecie. ukra odpowiedzia: O krlu, obuda w dziedzinie Prawa zmienia ci w przestpc. Powiniene zwrci si do mnie o rad, gdy jeste wobec mnie podrzdny! Kltwa bramina ukry natychmiast si wypenia, zamieniajc krla Jajatiego w nieudolnego starca. Przeraony Jajati zwrci si do bramina z bagaln prob o wycofanie kltwy. ukra nie chcia jednak poddawa w wtpliwo wartoci swych sw i wycofa swej kltwy. Zgodzi si jednak j zagodzi, mwic: O krlu, jeeli tak bardzo pragniesz powrotu swej modoci bez rozsiewania za, uczy, co nastpuje: skupiajc swj umys na mnie, przenie swj starczy wiek na jednego ze swoich synw. I niech ten syn, ktry zgodzi si na przejcie twego starczego wieku, otrzyma w spadku twoje krlestwo, zyskujc saw i gdy oddasz mu z powrotem jego modo, zyskujc bogate potomstwo. Krl Jajati rzek: O braminie, niech tak si stanie. 4. Puru, syn krla Jajatiego dziedziczy krlestwo Z maestwa krla Jajatiego z Dewajani narodzili si Jadu i Turwasu, a z jego maestwa z armisth narodzili si Druhju, Anu i Puru. Gdy Jajati gwatownie i przedwczenie si zestarza i straci cae swe fizyczne pikno z powodu kltwy, zwrci si z prob do swych synw: O synowie, pomcie mi, chciabym raz jeszcze zazna przyjemnoci, jak daje spotkanie modej i piknej kobiety, a tymczasem z powodu kltwy nie potrafi doznawa adnej zmysowej przyjemnoci. Prosz was wic o to, aby jeden z was zgodzi si zamieni ze mn swe ciao. Po upywie milenium obiecuj zwrci mu wypoyczone mode ciao i mianowa go nastpc tronu. Gdy starsi synowie odmwili krlowi tej przysugi, rzuci na nich rne kltwy. Swego najstarszego syna Jadu, ktry zgodnie z Prawem powinien zosta dziedzicem krlestwa, przekl, mwic: O synu, niech twoi potomkowie nigdy nie stan si krlami. Swego syna Turwasu przekl, mwic: O synu, niech twoi potomkowie wygin. Swego syna Druhju przekl, mwic: O synu, niech twoje marzenie o uzyskaniu tytuu zachodnich wadcw nigdy si nie speni. Swego syna Anu przekl, mwic: O synu, niech twoi potomkowie stan si barbarzycami. Jedynie najmodszy syn Puru zgodzi si na oddanie ojcu swego

64

Mikoajewska

Mahabharata

modego ciaa i wwczas krl Jajati moc swych umartwie przenis na niego sw staro, odzyskujc modo na okres tysica lat, podczas ktrych dowiadcza wielu przyjemnoci, dozwolonych przez Prawo. W swoim krlestwie by jak inkarnacja samego Indry i kierujc si Prawem, przynosi zadowolenie wszystkim ywym istotom: bogom i przodkom skada ofiary, spenia proby uciskanych, dobrych braminw obsypywa darami, goci wita chlebem i wod, posplstwo wzi pod sw opiek, sucych obdarza sw dobroci, a zych dasjusw zwalcza. W kocu, gdy krl nasyci si przyjemnociami i poczu si zmczony, zgodnie z obietnic zwrci swemu najmodszemu synowi Puru jego modo i przenis na niego sw krlewsk wadz, mwic: O synu, cho jeste najmodszy, ty zostaniesz moim dziedzicem i twoi potomkowie od twego imienia bd nazywani Paurawami. Daj ci we wadanie sam rodek ziemi, pozostawiajc dla twych braci jej obrzea. Pamitaj jednak o tym, e czowiek cnotliwy zawsze opanowuje swj gniew, wybacza i nigdy nie popada w faszyw dum. Obrzucany kltwami nie odpowiada tym samym. Nie zadaje blu, nie stosuje przymusu i nie rani sowami. Wyrzeka si rzucania kltw na zo, lecz jedynie stara si naladowa dobro. We wszystkich trzech wiatach najlepszym sposobem na zdobycie przyjaci jest wspczucie, yczliwo dla wszystkich istot, szczodro i uprzejme sowa. Koronowanie najmodszego syna wydawao si jednak niezgodne z Prawem, lecz Jajati wyjani braminom i swemu ludowi okolicznoci swej decyzji, mwic, e podejmujc j, kierowa si tym, e jego starsi synowie nie posuchali jego rozkazu i odnieli si do niego z lekcewaeniem. Poza tym w swym postpowaniu kierowa si nakazem bramina ukry, aby uczyni nastpc tronu tego syna, ktry wyrazi zgod na oddanie mu na jaki czas swego modego ciaa. Wyjanienie to wszystkich zadowolio. Po oddaniu wadzy krlewskiej swemu najmodszemu synowi krl Jajati uda si do lasu, aby spdzi reszt ycia yjc jak pustelnik w otoczeniu braminw, ywic si jedynie owocami i korzonkami znalezionymi w lesie i w ten sposb zebra zasugi potrzebne, aby dosta si do nieba. Praktykujc dyscyplin zdoby kontrol nad swym umysem i jzykiem i w rezultacie dosta si do nieba, gdzie dugo przebywa pogrony w stanie radosnej ekstazy, odbierajc honory od trzydziestu bogw. Nastpnie ze wiata bogw uda si do wiata Brahmy i jaki czas tam przebywa. Pewnego dnia przyszed jednak kres jego pobytu w niebie, gdy jego zasugi si wyczerpay. Stao si to jasne, gdy spotka Indr, ktry zapyta go, czy zna kogo, kto byby mu rwny w sile umartwiania si, ktre praktykowa w dungli po porzuceniu

Ksiga I

Opowie 2

65

krlestwa. Jajati przepeniony pych powiedzia: O Indra, wrd bogw, wielkich prorokw i boskich muzykw gandharww i wrd ludzi nie znajdziesz nikogo, kto dorwnywaby mi w sile swej religijnoci. Usyszawszy to, Indra rzek: O krlu, w swej wypowiedzi wyrazie bezpodstawnie pogard zarwno dla tych, ktrzy s ci rwni jak i dla tych, ktrzy stoj ponad tob jak i tych, co stoj poniej i w ten sposb wyczerpae swoje zasugi, ktre zebrae przez cnotliwe ycie. Musisz wic ponownie narodzi si na ziemi. Narodzisz si jednak wrd uczciwych, aby mg szybko odzyska swoje utracone morale. Jajati rzek: O Indra, niech tak si stanie. I jak wie niesie, w swym nowym wcieleniu krl Jajati by tak cnotliwy, e w jego krlestwie nikt nie umiera i bogowie musieli baga boga mierci Jam, aby zacz przynosi ludziom mier i uwolni ziemi od ciaru trudnej do wyywienia populacji. 5. Narodziny krla Bharaty Krl Duhszanta, syn krla Puru z dynastii ksiycowej i wnuk krla Jajatiego, by rwny bogom w swej umiejtnoci wadania broni i by tak silny, e sam potrafi wyrwa i unie gr Mandar. By on rwnie prawy i cnotliwy i gdy wada ziemi, kasty nie mieszay si midzy sob i ludzie kierowali si adem i zyskiem swej wasnej kasty. W swych aktach oddawania czci bogom nie kierowali si wasnym interesem, lecz Prawem. Pod jego wadaniem nikt nie musia obawia si choroby, godu, czy zodzieja. Wszyscy ufali mu, jako stranikowi ziemi i nie musieli obawia si adnego niebezpieczestwa. Indra la deszczem w odpowiednim czasie, a ziemia rozkwitaa dobrobytem. Pewnego dnia ten bohaterski krl stojc w penym uzbrojeniu na czele potnej armii, uda si gboko w dungl, aby odda si rozrywce polowania. Gdy tak jecha w kierunku dungli, otoczony przez tysice uzbrojonych po zby wojownikw dmcych w konchy i bijcych w bbny, rozsiewa wok dwik podobny do grzmotu. I gdy tak wysawia sw krlewsk potg, z balkonw i okien mijanych paacw goniy za nim spojrzenia dam widzce w nim samego Indr wadajcego piorunem. I ten super-wadca ziemi idc na polowanie, wypeni ziemi i niebo grzmotem swego rydwanu pdzcym jak Garuda w swym locie po eliksir niemiertelnoci. I kroczc w ten bohaterski sposb na czele swej armii, dotar gboko w las do miejsca, ktre przypominao raj Indry. Cho las by tu bezludny i pozbawiony wody, obfitowa w zwierzyn own. W lesie tym pasy si niezliczone stada jeleni i grasoway drapieniki. Widzc to, krl Duhszanta popad w

66

Mikoajewska

Mahabharata

ekstatyczny zapa i ustrzeli swymi strzaami lub zabi swym mieczem wiele tygrysich rodzin, a sw wczni pozbawi ycia wiele antylop. Gdy tak grasowa wraz ze swymi wojownikami po lesie jak drapienik, wybijajc zwierzta i ptaki przy pomocy swej potnej broni, teren owny przeksztaca si powoli w zgliszcza i chaos. Rozproszone jelenie wzyway pomocy pobawione swego stada i przywdcw i nie mogc zaspokoi pragnienia w wyschnitej rzece, wyczerpane do ostatecznoci paday omdlae na ziemi. Cz wygodniaych myliwych poeraa je ywcem, cho inni pamitali o rozpaleniu ognia i o przygotowaniu naleytego posiku. Ranne sonie broczc krwi, miotay si chaotycznie, siejc spustoszenie. Las, ktry najpierw przypomina raj Indry, zalany monsunem potgi i deszczem strza, wyglda tak jakby go stratoway stada dzikich bawow. Zabiwszy ju tysice jeleni, nienasycony krl Duhszanta i jego jedcy nie ustawali w poszukiwaniu zwierzyny i zapuszczajc si coraz gbiej w dungl, dotarli do miejsca odmiennego w swym charakterze. Krl, cho godny i spragniony, cigle peen si, zobaczy liczne pustelnie witych ascetw. Minwszy je wjecha do lasu o niezwykym piknie, gdzie wia lekki orzewiajcy wiatr, wszystkie drzewa obsypane byy kwiatami, a przestrze wypeniona bya piewem ptakw. Widzc to, mony krl popad w zachwyt. Wrd drzew pokrywajcych brzeg rzeki Malini, dostrzeg idylliczn pustelni mdrca Kajapy jarzc si od pomieni ognia ofiarnego poncego w rnych miejscach, ozdobion dywanami kwiatw, otoczon przez pozostajce w idealnej harmonii stada ptactwa i dzikich zwierzt i wypenion po brzegi tumem ascetw i pustelnikw. Zbliy si wic do tej czarownej pustelni, w ktrej jak w lustrze odbija si wiat bogw i przepeniony pragnieniem, aby tam wej, spojrza ku rzece karmicej swymi wodami jak matka wszystkie ywe istnienia, ptaki, sonie, tygrysy i potne we, nad ktrej wodami unosi si wity dwik wedyjskich poucze. Wydao mu si, e jest to miejsce Nary i Narajana, park Citraratha, otoczony witymi wodami Gangesu i wypeniony wrzaskiem zapamitaego w tacu pawia. Stojc u bram, krl Duhszanta, wadca ludzi, zapragn zoy wizyt wielkiemu ascecie Kajapie, wnukowi Brahmy. Rzek wic do towarzyszcej mu eskorty: O wojownicy, pozostacie tutaj u bram i czekajcie na mj powrt. Pragn zoy wizyt Kajapie, beznamitnemu, umartwiajcemu si pustelnikowi. I gdy krl Duhszanta przekroczy bramy wiodce do pustelni, zapomnia o godzie i pragnieniu i popad w stan ekstatycznego zachwytu. Pozby si oznak swej krlewskiej wadzy i jedynie w towarzystwie swego doradcy i kapana ruszy dalej.

Ksiga I

Opowie 2

67

W pustelni jak w lustrze odbija si wiat Brahmy, wypeniony echem bzyczenia pszcz i dwikami drapienego ptactwa. Ze wszystkich stron dochodziy gosy najprzedniejszych braminw recytujce hymny Rigwedy. Pustelni wypenia blask bijcy od bezgranicznego ducha surowych w swych religijnych praktykach kapanw, ekspertw w dziedzinie skadania ofiar i recytowania Wed. Znawcy Atharwywedy w otoczeniu ofiarnikw recytowali hymny Samhita. Przestrze wypenia dwik wytwornego jzyka braminw, znawcw sakramentw i tajnikw skadania ofiary, znawcw witej fonetyki i rl interpretacji, mistrzw w dziedzinie Wed, biegych w kombinowaniu i wizaniu rnego typu zda, uczonych w rnych rodzajach rytw, skoncentrowanych na Zbawieniu i Prawie, ktrzy zdobyli wiedz o ostatecznej Prawdzie dziki praktykowaniu argumentowania, zaprzeczania i wycigania wniosku. Krl Duhszanta, pogromca wrogw, widzia wszdzie wok siebie doskonaych w swych religijnych praktykach braminw, ograniczajcych samych siebie poprzez swe przysigi, wyszeptujcych magiczne formuki, skadajcych ofiary i wykonujcych pud w sanktuariach powiconych rnym bogom. Trafiwszy do tego wiata Brahmy, chronionego przez nieprzerwane religijne praktyki samoumartwiania mdrca Kajapy, krl Duhszanta popad w jeszcze wikszy zachwyt. Zwolniwszy swego doradc i kapana ruszy samotnie w kierunku sanktuarium mdrca Kajapy, otoczonego wok przez nuccych modlitwy witych prorokw. Jednake mdrca Kajapy nie byo w tym czasie w pustelni i na powitanie krla wyszo mode dziewcz w pustelniczym stroju, pikne jak sama bogini dobrobytu, o imieniu akuntala, aby dopeni wszystkich nalenych gociowi powitalnych rytw. Poinformowaa ona oczarowanego jej sodkimi biodrami krla, e jej ojciec Kajapa poszed do dungli w poszukiwaniu lenych owocw. Krl Duhszanta nie mg uwierzy, e stojca przed nim pikno jest crk Kajapy, przekonany, e wielki znawca Prawa i asceta, cisy w swych religijnych praktykach powstrzymywania nasienia, nigdy nie pozwoliby swemu nasieniu upa na jakikolwiek przedmiot. Zacz si wic dopytywa o jej prawdziwe pochodzenie i przyczyn, dla ktrej znalaza si w pustelni Kajapy. I akuntala opowiedziaa krlowi to, czego sama dowiedziaa si pewnego dnia, syszc rozmow Kajapy z pewnym prorokiem. Jej biologicznym ojcem by krl Wiwamitra, ktry podda si praktykom umartwiania tak surowym, e sta si rywalem samego krla bogw Indry. Indra, obawiajc si, e religijne praktyki Wiwamitry pobawi go wadzy w krlestwie bogw, postanowi przerwa je, nasyajc na Wiwamitr pikn i uwodliw apsar

68

Mikoajewska

Mahabharata

Menak. Indra rzek: O Menaka, ty jeste wrd apsar najpikniejsza. We sobie do serca moje dobro. w wielki asceta Wiwamitra tak si umartwia, e cay dr z przeraenia. Zajmij si nim, eby nie obali mnie z tronu. Uwied go sw piknoci, sodycz i modoci i w ten sposb przerwij jego umartwianie si. Menaka odpowiedziaa: O Indra, w czcigodny Wiwamitra nagromadzi wiele aru dziki swym umartwieniom i atwo wybucha gniewem. Skoro ty sam si go obawiasz, jake ja, saba kobieta, mam si go nie obawia? On ma ogromn moc. Cho urodzi si w kacie wojownikw i jest krlem, to jednak si wasnej woli sta si braminem i wygra w rywalizacji z potnym mdrcem Wasiszt. To on stworzy wit rzek Kauiki. To on przeprowadzi ofiar, zarzdzon przez krla Matang, na ktr ty sam stawie si ze strachu, chcc wypi som. To on dziki swym umartwieniom stworzy now galaktyk. Jak nie ba si kogo zdolnego do takich czynw! Jak mam unikn aru jego gniewu? arem, ktry nagromadzi, moe spali cay wiat, tupniciem nogi moe spowodowa trzsienie ziemi, a wit gr Meru moe rzuca jak pik. Czy saba kobieta jak ja moe pokona czowieka o tak ogromnej duchowej sile, poncego jak ogie, pana wasnych zmysw? Jego usta s jak poncy ogie ofiarny, renice jego oczu s jak soce i ksiyc, a jego jzyk jest jak niszczcy wszystko czas. Jak ja mog go pokona? O Indra, skoro jednak dae mi rozkaz pokonania tego czowieka przy pomocy mej uwodliwoci, musz by ci posuszna. Chro mnie jednake i rozka wiatrowi, aby rozchyli moje szaty, gdy pojawi si przed Wiwamitr, a Kamie, bogowi mioci, aby wypuci na czas sw miosn strza. Indra rzek: Niech tak si stanie i da rozkaz wiatrowi, aby towarzyszy Menace i uda si z ni tam, gdzie siedzia Wiwamitra, cigle pogrony gboko w umartwianiu si, cho dotychczasowe religijne praktyki ju dawno wypaliy wszelkie zanieczyszczajce go zo. Gdy Wiwamitra zobaczy pikn nimf w zwiewnych szatach rozwianych przez wiatr poczu nieodpart dz i zapomnia o swych ascetycznych praktykach. W rezultacie Menaka wykonaa zadanie, powierzone jej przez Indr i gdy urodzia crk akuntal, porzucia j jako niemowl na brzegu rzeki Malini, a sama wrcia w przestworza, gdzie byo jej zwyke miejsce pobytu. Porzucone niemowl, chronione przed dzikimi zwierztami przez ptaki, zostao odnalezione przez mdrca Kajap, ktry uratowa jej ycie, wyywi j jak wasn crk, przez co, zgodnie z Prawem, sta si jej ojcem. Wysuchawszy opowieci akuntali, krl Duhszanta rzek do niej: O akuntala, cho wychowa ci bramin Kajapa, jeste crk krla Wiwamitry, ktry zosta braminem dziki sile swej

Ksiga I

Opowie 2

69

samokontroli. I jako crka krla moesz zosta moj on, o co ci gorco prosz. Jeszcze dzi przynios nalene ci zote ozdoby i bdziesz dzieli ze mn cae krlestwo. Zosta wic natychmiast moj on na mod bstw unoszcych si w przestworzach, czyli gandharww, gdy maeskie ryty gandharww s najlepsze dla krla i wojownika. akuntala pocztkowo niezbyt przekonana, co do susznoci takiego postpowania, poprosia krla, aby zaczeka na powrt Kajapy, ktry sam odda mu j za on. Rozpalony mioci krl Duhszanta rzek: O sodko pachnca akuntala, po co czeka na powrt twojego ojca. Zadecyduj sama. Nie amic Prawa, sama moesz mi si odda. Zgodnie z Prawem istnieje osiem form maestwa, z ktrych niektre s zalecane braminom, inne wojownikom, jeszcze inne ludziom z gminu i sucym, a niektre s w ogle zakazane. Maeskie ryty gandharww i rakszasw s zalecane wojownikom przez Prawo. Ja jestem zakochany w tobie, a ty we mnie, zosta wic m on natychmiast i bez zwoki, jak nakazuj tego maeskie ryty gandharww. akuntala rzeka: O krlu, jestem zdecydowana odda ci si natychmiast i zosta twoj on, skoro przekonujesz mnie, e jest to zgodne z Prawem krlw. Zrobi to jednak tylko wtedy, gdy obiecasz mi, e syn, ktry narodzi si z naszego zwizku bdzie twoim nastpc tronu. Krl zgodzi si bez wahania, obiecujc jej rwnie, e przyle po ni odpowiedni orszak, zoony z konnicy, piechoty, rydwanw i soni, aby zabra j z pustelni Kajapy do krlewskiego paacu. I w ten sposb poczty zosta syn o imieniu Bharata. Opuciwszy akuntal i udawszy si w drog powrotn do Hastinapury, krl Duhszanta zacz si martwi o to, co o tym wszystkim pomyli mdrzec Kajapa, gdy wrci do swej pustelni i czy przypadkiem nie wybuchnie gniewem i nie przeklnie go. Tymczasem, gdy mdrzec Kajapa, ktry wie wszystko, wrci do swej pustelni, jego crka akuntala powitaa go w milczeniu, gdy bya zbyt zawstydzona tym, co si stao. Kajapa rzek: O crko, postpia susznie i swym zignorowaniem mojej zgody nie zamaa Prawa, gdy maestwo w stylu boskich muzykw gandharww zawarte w sekrecie bez odpowiednich zakl midzy kochajcym mczyzn i kochajc kobiet jest odpowiednie dla wojownikw. Krl Duhszanta jest dobrym czowiekiem o wielkim duchu i prawym umyle. Dziki niemu urodzisz wspaniaego syna o ogromnej sile, ktrego wpywy obejm ca ziemi. Dziki twemu synowi wszechwadne koo witego Tokarza Koa bdzie si zawsze obracao bez przeszkd. akuntala rzeka: O ojcze, sama wybraam tego dobrego czowieka na swojego ma. Obdarz wic go i jego doradcw swoj ask. Kajapa rzek: O crko,

70

Mikoajewska

Mahabharata

niech tak si stanie. Powiedz mi, jakie konkretnie jest twoje yczenie? akuntala odpowiedziaa: O ojcze, pragn, aby dynastia ksiycowa, wywodzca si od Pauraww, w ktrej mj m i syn s krlami, nigdy nie zboczya ze cieki Prawa i aby nigdy nie stracia swego krlestwa. Kajapa rzek: O crko, niech tak si stanie. Cho miny trzy lata, krl Duhszanta, mimo obietnicy, nie przysa swej wity po akuntal, ktra tymczasem urodzia syna silnego jak lew, noszcego na swej doni znak koa, promieniujcego jak rozpalony ogie, bogato wyposaonego przez natur w cnoty pikna i szczodrobliwoci. Kajapa, pierwszy wrd znawcw tego, co wite udzieli mu wszelkich nalenych sakramentw. Chopiec wygldajcy jak mody bg rozwija si szybko i bez przeszkd i wsawi si szczeglnie sw umiejtnoci oswajania dzikich zwierzt. Kajapa, obserwujc jego nadprzyrodzone umiejtnoci, rzek do swej crki: O crko, czas, aby twj syn sta si krlem i poprosi swych uczniw, aby zabrali akuntal obdarzon wszelkimi znakami dobrej ony i jej syna o ogromnej sile do Hastinapury, do zamku jej ma krla Duhszanty. Stanwszy przed krlewskim obliczem, akuntala, ubrana w skromny strj ascety, rzeka: O krlu, oto przed tob stoi twj podobny bogom syn. Zgodnie z obietnic, mianuj go nastpc tronu. Cho krl doskonale pamita o danej obietnicy, to jednak zapar si jej, twierdzc, e nie poznaje akuntali, a tym bardziej jej syna. Sowa krla zabolay akuntal, okrywajc j bezgranicznym wstydem i cierpieniem. Z trudem powstrzymaa si od rzucenia na krla spojrzenia, ktre, dziki gorcu nagromadzonemu przez jej ascetyczne ycie, byo w stanie spali go w jednej chwili. Ochonwszy nieco, rzeka z wielkim gniewem: O krlu, wiesz doskonale, e mwi prawd i kamiesz jak czowiek z plebsu. Nie ubliaj samemu sobie! Wiesz doskonale, e kamic, okradasz swoj dusz. Mylisz, e jeste panem swego ja i zapominasz o staroytnym proroku, ktry yje w twym sercu i ktry jest wiadkiem twoich wszystkich zych czynw. To przed nim kamiesz. Bogowie rwnie wiedz, gdy czowiek popenia zy uczynek. Nie lekcewa mnie, gdy jestem twoj wiern on i przyszam do ciebie z wasnej woli. Zamiast powita mnie odpowiednimi prezentami, traktujesz mnie, jakbym bya z gminu. Jeeli nie uczynisz tego, o co ci prosz, twoja gowa rozpadnie si na sto drobnych kawakw. ona jest zwiastunem szczliwego losu. Dziki niej m rodzi si ponownie w formie syna, ktry z kolei ratuje ojca przed

Ksiga I

Opowie 2

71

piekem, kontynuujc jego lini i oddajc mu honory nalene przodkom. Syn jest dla mczyzny nim samym, pocztym z niego samego i dlatego powinien on si troszczy o matk swego syna jak o sw wasn matk. Jest on dla niego jak lustrzane odbicie, w ktre spoglda, aby znale bezgraniczn rado, ktrej dowiadcza tylko dziki onie. ona znaczy wicej ni przyjaciel, gdy jest przyjacielem ma w godzinie mierci. Jest korzeniami, z ktrych wyrasta Prawo, Zysk i Mio. Mczyzna, ktry ma on, jest bardziej godny zaufania, gdy moe zrealizowa nakazane rytuay, ma ognisko domowe, jest szczliwy. Dlatego te, majc na uwadze zarwno ycie doczesne jak i ycie wieczne, mczyzna pragnie maestwa. Od posiadania ony zaley nie tylko jego rado, ale take mio i zasugi, ktre zbiera. Kobieta jest dla mczyzny witym polem narodzin, bez ktrego nawet prorocy nie potrafi mie synw. Jak moesz odrzuca rado pync z obejmowania syna? Przez trzy lata nosiam go pod mym sercem, aby mg rozproszy twj smutek, a gdy si narodzi, gos z nieba rzek: O akuntala, twj syn zoy setki Ofiar Konia. O krlu, ty, ktry znasz Prawo, jak moesz odrzuca swego syna, ktry spoglda na ciebie z mioci?. Syszc to, krl Duhszanta rzek: O akuntala, skd mog mie pewno, i twj syn jest moim synem. Twj syn jest zbyt duy i zbyt silny jak na mae dziecko. Kobiety kami i nie mam podstaw, aby wierzy twym sowom. Twoja matka apsara Menaka bya bezlitosn ladacznic, ktra porzucia ci w Himalajach jak zuyt girland. Twj ojciec Wiwamitra, krl z urodzenia, ktry sta si braminem, by rozpustnikiem. Jeste urodzona z dzy i twoje pochodzenie jest bardzo skromne. Ty sama pewnie jeste ladacznic w przebraniu ascety. Wr tam, skd przysza, gdy nie chc ci zna! akuntala rzeka: O krlu, moje urodzenie jest lepsze ni twoje. Moja matka Menaka naley do trzydziestu bogw i podczas gdy ty chodzisz po ziemi, ja poruszam si w powietrzu. Kamiesz, podczas gdy Prawda jest Najwyszym Prawem, a kamstwo jest na ziemi najgorszym zem. Prawda jest najwyszym Brahmanem i suwerennym zobowizaniem. Nie zaniedbuj zobowizania, ktre podje, gdy Prawda jest twoim najwikszym sprzymierzecem. Skoro jednak upierasz si przy kamstwie, nie chc mie z tob nic do czynienia i wol wrci do mej pustelni. Niezalenie od tego, czy pomoesz swojemu synowi, czy te nie, on i tak zostanie wadc ziemi. Rzekszy to, akuntala przygotowaa si do opuszczenia krlewskiego paacu i swego ma krla Duhszanty, ktry siedzia wrd swych kapanw, doradcw, nauczycieli i kapelana, gdy

72

Mikoajewska

Mahabharata

rozleg si gos z nieba: O krlu, o potomku Pauraww, zaopiekuj si swym synem, nie odrzucaj akuntali, gdy ona powiedziaa prawd. Zatrzymaj swego syna, uczy go nastpc tronu i daj mu imi Bharata. Syszc ten boski gos krla Duhszanta rzek do kapelana i doradcw: O panowie, wsuchajcie si w to, co mwi wysannik bogw. Ja doskonale wiedziaem, e akuntala mwia prawd i e Bharata jest moim synem. Jednake, gdybym uzna go za syna bez poparcia bogw, ludzie nigdy nie pozbyli si wtpliwoci, co do mojego ojcostwa. Oczyszczony z wtpliwoci swego ludu przez boski gos, szczliwy i przepeniony radoci, obj swego syna, caujc go w czoo z mioci, podczas gdy bramini i poeci wychwalali jego syna w swych pieniach. Znajc swe obowizki, uhonorowa odpowiednio sw on, wyjaniajc jej, co nastpuje: O ono, moi ludzie nie wiedzieli nic o umowie, ktr z tob zawarem i dlatego zachowywaem si tak wrogo, liczc na to, e bogowie pomog ci si oczyci si z podejrze i zaakceptuj to, e Bharata, nasz syn, ma prawo do krlestwa. Nastpnie krl Duhszanta nada uroczycie swemu synowi imi Bharaty i mianowa go nastpc tronu. I od tego czasu sawne koo bohaterskiego krla Bharaty obraca si grzmico we wszystkich wiatach, znaczc pocztek synnego krlewskiego rodu Bharatw, ktry wada ludem Kuru. Krl Bharata by wadc ziemi, ktry pokona wielu krlw, czynic ich swymi wasalami. y wedug Prawa, co przynioso mu saw. On, Tokarz Koa, majestatyczny krl, sta si tak jak Indra fundatorem setek ofiar. W swym celebrowaniu ofiar by jak Daksza i Kajapa i gdy skada Ofiar Konia, obdarowa Kajap tysicem krw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(6) The Descent of the First Generation, 1(7) The Origins, 1(7.b) akuntal, 1(7.c) Yayti, 1(7.d) The Latter Days of Yayti.

Ksiga I

Opowie 3

73

Opowie 3 Grzech krla Mahabhisy

1. Zapowied apokalipsy; 2. Grzech krla Mahabhisy; 3. Podliwy krl amtanu; 4. Uwodliwa Satjawati; 5. Citrangada i Wikitrawirja, krtko yjcy potomkowie amtanu i Satjawati; 6. Dhritarasztra, Pandu i Widura, synowie bramina Wjasy z wdowami po Wikitrawirji; 7. Pandawowie, potomkowie Pandu; 8. Kaurawowie, potomkowie Dhritarasztry.

Arduna zapyta: O Kryszna wytumacz mi prosz, czym jest ta potna sia pchajca czowieka do czynienia za wbrew wasnej woli? Kryszna rzek: O Arduna, s to dza i gniew, ktre maj swe rdo w namitnoci. To one s nienasyconym wrogiem i czystym zem! (The Bhagavad-Gita, The Third Teaching, 37)

1. Zapowied apokalipsy Nowy eon rozpocz si szczliwie, gdy zrozpaczonym onom krlw udao si zapewni kontynuacj swej kasty wybitej do nogi przez potomka Bhrigu, pustelnika Parauram. Uday si one do braminw, aby baga ich o synw i crki i surowi w swej ascezie bramini, oczyszczeni z wszelkiej dzy, zgodzili si speni ich prob. Przez duszy okres czasu odrodzona w nowym pokoleniu kasta wojownikw uznawaa pierwszestwo braminw i ya zgodnie z adem nakrelonym przez Prawo. Wyrzekszy si wystpkw wynikych z gniewu i dzy, rzdzia sprawiedliwie Matk Ziemi, chronic swych poddanych od chorb i trosk. Gdy krlowie podali ciek Prawa, Indra oblewa Ziemi sodkim deszczem, nie umaro adne dziecko i aden mczyzna nie zna kobiety przed wyznaczonym przez Prawo czasem. Wszystkie cztery kasty byy wierne swemu Prawu i wykonyway waciwe dla siebie zadania. Krlowie skadali ofiary, otrzymujc w zamian od bogw hojne wynagrodzenie. Bramini studiowali Wedy i Upaniszady i aden z nich nie sprzedawa swych religijnych usug dla zysku i nie recytowa Wed w obecnoci suby. Farmerzy nie uywali krw do zaprzgu i nie odbierali mleka ich modym, a kupcy nie faszowali wagi swych towarw.

74

Mikoajewska

Mahabharata

W miar jak Eon Zwyciskiego Rzutu Komi (kritajuga) starza si, Ziemia wypeniaa si coraz liczniejszymi ywymi istotami. I wwczas, gdy wiat ludzi by w peni rozkwitu, na Ziemi zaczy si rodzi demony. Niektre z nich spaday na Ziemi po przegraniu wojny z bogami i utracie swej niebiaskiej wasnoci. Inne byy przepenionymi pych mieszkacami Ziemi, ktrych dza bycia rwnym bogom przeksztacia w demony. Demony rodziy si wrd krlw i pijane sw moc, ciemiyy braminw, wojownikw, kupcw i nawet sucych, siejc postrach i zabijajc wszystko, co ywe. Demony wczyy si po caej Ziemi, straszc pustelnikw w ich pustelniach i w miar jak ich liczba na Ziemi rosa, Ziemia coraz bardziej tracia siy i w kocu cakowicie sterroryzowana udaa si wraz z bogami, braminami i prorokami do dziadka wszystkich yjcych istnie Brahmy i powitawszy go naleycie, poskarya si na swj los. Jej tragiczna sytuacja bya od dawna znana Samo-Stwarzajcemu Si Oywicielowi Materii, ktry wiedzia o wszystkim, co dziao si w umysach bogw i demonw i w Pan Ziemi, rdo wszelkich istot, suweren Pradapati przemwi do Ziemi gosem Brahmy: O Matko Ziemio, na twj ratunek zaangauj wszystkich mieszkacw nieba. Wypowiedziawszy te sowa, dziadek Brahma pozwoli Ziemi odej, a wszystkim bogom rozkaza: O bogowie, kady z was musi w swej istotnej czci narodzi si na Ziemi, aby udzieli jej pomocy. Podobny rozkaz da on tumowi boskich muzykw gandharww i boskich nimf apsar i wszyscy niebianie cznie z krlem bogw Indr wziwszy sobie gboko do serca te pene sensu sowa najstarszego z nich, udali si do ciemnoskrego Narajany o lekko skonych agodnych oczach, ubranego w te szaty, zbrojnego w dysk i maczug, ktry jest obroc bogw i pogromc ich wrogw i zwrcili si do niego z prob o pomoc w oczyszczeniu Ziemi z demonw, gdy cierpienia Ziemi zapowiaday zmierzch bogw. Indra przemwi do Narajany, Najwyej Osoby w te sowa: O Wisznu, bro nas i zstp na Ziemi w swej istotnej czci. I Wisznu odpowiedzia: O Indra, niech tak si stanie. I wwczas Indra, majc obietnic Wisznu, i narodzi si on w swej istotnej czci na Ziemi, da bogom rozkaz, aby udali si na Ziemi i majc na uwadze dobro wszystkich ywych istnie, pomagali Wisznu w zniszczeniu panoszcych si tam demonw. I zgodnie z Indry rozkazem rni bogowie zaczli si rodzi wrd braminw i krlw, przygotowujc grunt do wielkiej apokaliptycznej bitwy, ktra miaa oczyci Ziemi z poerajcych ludzi danaww, rakszasw i ww.

Ksiga I

Opowie 3

75

2. Grzech krla Mahabhisy Krl Mahabhisa z dynastii sonecznej zapocztkowanej przez pierwszego krla Ajodhji Ikszwaku by za ycia dobrym krlem i w peni zasuy sobie na niebo, ktre zdoby, dowodzc swej dzielnoci, dotrzymujc zawsze danego sowa oraz sprawiajc przyjemno krlowi bogw Indrze poprzez dedykowanie mu tysica Ofiar Konia oraz stu festiwali wycigw konnych. Jednake pewnego dnia czas jego pobytu w niebie dobieg kresu. A stao si to wwczas, gdy na spotkanie wszystkich bogw z Brahm przysza bogini Gangesu Ganga wnuczka Brahmy i wiatr rozwia jej delikatne szaty. Podczas gdy wszyscy bogowie natychmiast skromnie spucili oczy, krl Mahabhisa nie potrafi opanowa swej dzy i nie mg oderwa wzroku od piknej bogini. Zasuy sobie tym na pogard wielkiego boga Brahmy, ktry uzna, e jego zasugi si wyczerpay i rzuci na kltw ponownych narodzin na ziemi, aby mg tam podj prby oczyszczenia si ze skutkw swego grzechu. Gdy Brahma da krlowi moliwo wyboru ona, z ktrego chce si narodzi, krl Mahabhisa wybra on krla Pratipa z dynastii ksiycowej, aby ponownie narodzi si na ziemi jako syn krla Pratipa amtanu. Skutki dzy krla Mahabhisy nie day dugo na siebie czeka, gdy jego spojrzenia nie pozostay bez wpywu na bogini Gang, ktra widzc, e straci dla niej gow, zacza o nim w gbi swego serca z przyjemnoci rozmyla. I gdy tak spacerowaa po niebie, rozmylajc o jego spojrzeniach, spotkaa na swej drodze omiu bogw Wasu pogronych w rozpaczy, gdy mdrzec i pustelnik Wasiszta, syn boga oceanu Waruny, majcy sw pustelni u stp gry Meru rzuci na nich kltw narodzin na ziemi ze miertelnego ona. Przyczyn kltwy byo to, e jeden z nich za namow swej ony ukrad Wasiszcie jego krow ofiarn zwan wielk krow obfitoci, ktra swego czasu zostaa poczta przez crk Dakszy i jej ma Kajap w celu suenia dobru caego wiata i zostaa podarowana Wasiszcie. Kltwa Wasiszty odnosia si do wszystkich omiu bogw Wasu, lecz na ich bagania, aby wycofa kltw, zagodzi j, mwic, e jedynie smy Wasu, ktry ukrad krow, bdzie musia y i pokutowa na ziemi przez duszy czas, podczas gdy pozostali bd y na ziemi jedynie przez rok. Bdzie on czowiekiem o ogromnej prawoci i dzielnoci i mistrzem we wadaniu wszelkiego rodzaju broni. Odmwiona mu jednak zostanie przyjemno poznania kobiety i pozostanie bezdzietny. Bogw Wasu bardzo niepokoia rzucona na nich kltwa, gdy niosa ze sob grob, e ono, w ktrym si znajd, bdzie

76

Mikoajewska

Mahabharata

nieczyste. I nagle, gdy zobaczyli spacerujc po niebie zakochan w czowieku bogini Gang, w ich sercach zawitaa nadzieja narodzenia si na ziemi z czystego ona bogini. Zwrcili si do niej z gorc prob, aby urodzia ich na ziemi jako swoich synw. Syszc to, bogini zapytaa, czy wybrali ju kogo na swego ziemskiego ojca i ucieszya si niezmiernie, gdy dowiedziaa si, e ich wybr pad na krla amtanu syna Pratipa, o ktrym wiedziaa, e mia by reinkarnacj krla Mahabhisy. Pragnienie bogw Wasu, aby poczya si z krlem amtanu wzem maeskim, aby mogli si z niej narodzi, byo w cakowitej zgodzie z jej wasnym pragnieniem. Ganga zgodzia si wic ochoczo na ich prob, obiecujc, e natychmiast po ich urodzeniu utopi ich w Gangesie, aby maksymalnie skrci ich pokutowanie na ziemi. Bogowie Wasu z kolei zgodzili si na jej prob, aby najmodszy z nich powici si i pozosta na ziemi przez peny okres ludzkiego ycia, gdy w ten sposb jej zwizek z krlem amtanu nie bdzie cakowicie jaowy i bezowocny. 3 Podliwy krl amtanu Krl amtanu z dynastii ksiycowej z linii Bharata, dziedzic Hastinapury, ktry narodzi si na ziemi jako reinkarnacja krla Mahabhisy z dynastii sonecznej by obciony jego grzechem, ktrego skutki w nastpnych pokoleniach miay zachwia adem spoecznym w jego krlestwie, zapowiadajc nadchodzcy zmierzch eonu. Ojcem krla amtanu by prawy krl Pratipa, ktry obdarza dobrem kad, choby najmniejsz, yw istot. Wielkim smutkiem napawa go jednak brak dziedzica, cho przez wiele lat siadywa nad brzegiem Gangesu i pogra si w modlitwie, proszc o syna. Pewnego dnia, gdy tak siedzia pogrony w modlitwie, pojawia si przed nim bogini Gangesu Ganga, przybrawszy posta idealnie urodziwej i uwodzicielskiej kobiety i usiada na jego prawym kolanie. Bdc pod wraeniem jej urody, krl zapyta, czy ma ona jak prob, ktr mgby z przyjemnoci speni. Syszc to, Ganga poprosia go o mio, przypominajc, e Prawo nakazuje, aby nie odrzuca mioci zakochanej kobiety. Krl jednake owiadczy, e spenienie jej proby byoby w niezgodzie z podjtym przez niego lubem wyrzeczenia si chci posiadania kobiety, ktra naley do innego mczyzny lub nie jest jego on. Bogini upieraa si jednak przy swej probie, twierdzc, ze nie jest niczyj on. Krl Pratipa jednake nie chcia si zgodzi i zama swego lubu, twierdzc, e amanie lubw jest niezgodne z Prawem, a amanie Prawa obrci si w kocu przeciw niemu.

Ksiga I

Opowie 3

77

Krl rzek: O bogini, zauwa ponadto, e usiada na moim prawym kolanie, ktre jest przeznaczone dla dzieci i synowej, a nie na lewym kolanie, ktre jest miejscem dla ony lub naonicy i w zwizku z tym powinna zosta on mojego nie narodzonego jeszcze syna. Bogini Gangesu ucieszya si, gdy odpowied krla bya zgodna z jej intencj polubienia amtanu i rzeka: O krlu, na caej ziemi nie ma takiej drugiej dynastii, ktra byaby rwnie silnie motywowana dobrem i przywizana do Prawa jak twoja. Zgadzam si wic na to, aby zosta on twego majcego si narodzi syna amtanu. Nie zdrad jednak przed nim faktu, e jestem bogini oraz naka mu, aby nigdy nie kwestionowa sensu mych dziaa. Po tych sowach bogini Gangesu znika, pozostawiajc krlowi, ktry wraz ze sw on podda si cikiej pokucie, cierpliwe oczekiwanie na narodziny zapowiedzianego syna. I wkrtce, mimo ich pnego wieku, narodzi im si syn amtanu, w ktrego wcielia si dusza krla Mahabhisy. Gdy amtanu osign odpowiedni wiek, krl Pratipa przygotowa ceremoni koronowania go na swego nastpc. Przedtem jednak, zgodnie z obietnic dan bogini, wyjani mu, e powinien zawrze zwizek maeski z pikn mod kobiet, ktra pewnego dnia niespodziewanie pojawi si na jego drodze. Pratipa rzek: O synu, nie osdzaj jednak nigdy celowoci jej czynw i nie pytaj jej o to, kim jest i skd przybywa, lecz poddaj si cakowicie swej mioci do niej tak jak ona podda si cakowicie swej mioci do ciebie. Wkrtce po koronacji krl Pratipa wycofa si z aktywnej suby rzdzenia, pozostawiajc krlestwo swemu synowi. Pewnego dnia, gdy krl amtanu goni za jeleniem wzdu brzegu Gangesu, zobaczy nagle wynurzajc si z wody pikn mod kobiet o ksztatach tak doskonaych, e nie potrafi oderwa od niej wzroku tak jak swego czasu uczyni to krl Mahabhisa. Na prob krla zgodzia si z ochot, aby zosta jego on i krl odda si cakowicie mioci, zapominajc o krlestwie i nie domylajc si tragicznego biegu wydarze, ktry by mu od dawna przypisany. Wkrtce narodzi mu si pierwszy syn, lecz nie byo mu dane cieszy si nim dugo, gdy pewnego ranka jego pikna ona zaniosa go nad brzeg witej rzeki i utopia w jej wodach. Zobowizany do milczenia krl mimo wielkiej rozpaczy nie powiedzia ani sowa. Wkrtce urodzi im si drugi syn. Jednake i tym razem Ganga utopia go w wodach Gangesu i to samo uczynia a siedem razy, topic swych siedmiu synw. I gdy narodzi im si smy syn, zrozpaczony krl widzc sw on niosc go nad brzeg Gangesu, nie mg si powstrzyma, zama

78

Mikoajewska

Mahabharata

obietnic dan swej onie i rzek: O pikna ono, pozwolia mi pozna najwiksze rozkosze mioci, ale dlaczego chcesz by mio ta pozostaa jaowa. O okrutna, powiedz mi, kim jeste i co daje ci prawo do okrutnego dzieciobjstwa?! Ganga odpowiedziaa: O krlu, zamae dane mi sowo i bd musiaa odej. Zostawi ci jednak tego syna, ktrego nazwij Gangadatt, czyli Darem Gangesu, ktry bdzie ci darzy wielk mioci. Musz ci te wyjani, e nie jestem czowiekiem, lecz bogini Gang i przybraam ludzk posta, by mc cieszy si mioci krla Mahabhisy, ktrego jeste inkarnacj. Nasi synowie byli naprawd bogami Wasu przekltymi ponownymi narodzinami na ziemi, ktrzy poprosili mnie o skrcenie ich pokuty i utopienie ich w wodach Gangesu. Wraz z narodzinami smego syna i zamaniem danego sowa przez krla amtanu zadanie bogini na ziemi wypenio si i Ganga opucia krla. Zabraa ze sob do nieba ich smego syna, lecz obiecaa, e po otrzymaniu odpowiedniego wyksztacenia wrci on na ziemi. I tak te si stao. Gangadatta wrci do swego ojca ju jako dorosy mczyzna, nauczywszy si mdroci Wed od samego mdrca Wasiszty, zdobywszy umiejtno wadania broni rwn krlowi bogw Indrze i uzyskawszy szacunek zarwno bogw jak i demonw asurw. Nikt nie mg mu dorwna ani w prawoci, ani w znajomoci zasad rzdzenia i walki. Krl amtanu zapon do niego wielk ojcowsk mioci i aby zapewni krlestwu dziedzica mianowa go swym nastpc tronu. 4. Uwodliwa Satjawati Krl amtanu by dobrym krlem i dziki swym czynom i poszanowaniu Prawa zdoby szacunek caego wiata. Zasyn jako ten, kto zawsze dotrzymuje danego sowa i ktrego czyny s zawsze inspirowane przez Prawo, a nie przez kalkulacj zyskw lub denie do przyjemnoci. W zwizku z tym zarwno bogowie jak i ziemscy ksita widzieli w nim dobrego pasterza wasnego rodu i wszystkich tych, ktrzy byli motywowani przez dobro i uznawali jego prawo do rzdzenia ca ziemi. Pod jego rzdami na ziemi panowaa idealna harmonia i porzdek zgodny z zasadami boskiego porzdku. Kasta braminw zdobya nalen jej dominujc rol, gdy dziki swemu przykadowi krl amtanu ukierunkowa i ograniczy pragnienia pozostaych kast. Ksita podporzdkowali swe zachowanie nakazom braminw i Prawu, a pozostae kasty podporzdkoway si woli ksit. Ostatecznie krl amtanu wyzby si wszelkich dz i namitnoci. Zaprzesta kontaktu z kobietami i sta si pustelnikiem. W krlestwie cile

Ksiga I

Opowie 3

79

przestrzegano wszelkich rytw nalenych bogom i przodkom. Mow rzdzia Prawda, a mylami Prawo i ofiara skadana bogom. Krl by ojcem dla kadej ywej istoty i odnoszc si do wszelkich ywych istot bez dzy i namitnoci, unika wszelkiej wobec nich niesprawiedliwoci i adna ywa istota nie dowiadczya niesprawiedliwej mierci. Wydawao si, e nie ma takiej siy, ktra byaby w stanie zaszkodzi doskonaoci krlestwa. Jednake pewnego dnia miao miejsce nastpujce wydarzenie. Gdy krl amtanu spacerowa po lesie nad brzegiem rzeki Jamuny, poczu nagle niezwykle pikny i sodki zapach i szukajc jego rda, znalaz niewielk dk, a w niej mod przewoniczk pikn jak bogini o imieniu Satjawati, crk krla rybakw. Nie potrafi oderwa od niej wzroku i poddawszy si opanowujcemu go podaniu, zapragn mie j za on. Pikna Satjawati bya crk krla kraju Kedisw o imieniu Uparikara, ktry wywodzi si z linii dynastii ksiycowej zapocztkowanej przez krla Puru. Uparikara by zapalonym myliwym, lecz pewnego dnia wyrzek si swego miecza i uda si na pustkowie, gdzie rozpocz skromne pustelnicze ycie. Zaniepokoio to bardzo krla bogw Indr, ktry obawia si, e Uparikara rozpocz swe praktyki ascetyczne po to, aby sta si jego rywalem i pozbawi go jego boskiego krlestwa. Aby zniechci Uparikar do pustelniczego ycia, krl bogw Indra postanowi odda mu we wadanie kraj Kedisw oraz bosk girland i boski rydwan, ktry by w uyciu wycznie przez bogw, tak e jadc na tym rydwanie ozdobiony girland bdzie si czu jak niemiertelny bg w miertelnym ciele. Stawi si przed obliczem pokutujcego Uparikary i rzek: O Uparikara, jestemy przyjacimi i jako mj przyjaciel rezyduj na ziemi, podczas gdy ja bd rezydowa w niebie. Jako zwierzchnikowi ludzi daruj ci kraj Kedisw, ktry obfituje we wszelkie cnoty ziemi: jest wity, bogaty w bydo i ry, chroniony przez niebo i ma boga Som za swego przyjaciela. O krlu Kedisw, yj wic na yznej Matce Ziemi w darowanym ci kraju Kedisw! W kraju tym wieniacy s obeznani z Prawem, zadowoleni i uczciwi, nikt nie kamie nawet artem, synowie szanuj starszych i nie separuj si od swych ojcw, wszystkie kasty yj zgodnie ze swym adem, a krowy daj mleko i nigdy nie s uywane do zaprzgu. Indra pouczy te krla Uparikar, e powinien by obroc Prawa, mwic: O wadco ziemi, dbaj o to, aby Prawo nigdy nie pograo si w chaosie, gdy poszanowanie Prawa jest fundamentem, na ktrym opieraj si wszystkie wiaty. Bro tego doczesnego, ziemskiego Prawa, gdy bdc prawy, zdobdziesz

80

Mikoajewska

Mahabharata

wiat, ktry jest wieczny. Indra da te krlowi bambusowy pal i nauczy go wasnego kultu, mwic, e na zakoczenie kadego roku krl powinien wbija pal w ziemi i ozdobiwszy go girlandami i ornamentami oraz skropiwszy go perfumami, powinien odda si swawoleniu, powtarzajc to, co Indra kiedy zrobi ze swej wielkiej sympatii dla bohaterskiego krla Uparikary. Krl Uparikara rzek: O Indra, niech tak si stanie! I Indra widzc, e krl postpuje zgodnie z zaleceniami, by zadowolony i rzek przepeniony uczuciem: O krlu, wszyscy ludzie i krlowie powinni poda za twym przykadem i oddawa cze bosk mojemu Maha z tak sam radoci i w formie takiego samego festiwalu jak ty to czynisz, gdy przyniesie to im szczliwy los i zwycistwo. Niech wic mieszkacy twego kraju bd syci i szczliwi! I od tego czasu ludzie, ktrzy powtarzaj festiwal Indry i oczyszczaj si z grzechw, robic darowizny ziemi, speniajc proby oraz skadajc ofiary, przywouj na ziemi samego Indr i uzyskuj od niego bogosawiestwo. Pewnego dnia inteligentna gra Kolahala zakochaa si w rzece uktimati pyncej przez stolic kraju krla Uparikary, tarasujc jej przepyw. Widzc to krl kopn gr i uwolni bieg rzeki do powstaego wwozu. Rzeka z wdzicznoci zaoferowaa mu swoje blinita, dziewczynk i chopca, ktre si z niej narodziy. Krl polubi Girik, a jej brata bliniaka obdarowa bogactwem i uczyni szefem swej armii. Pewnego dnia krlowa Girika owiadczya, e chce mie syna. Poddaa si w zwizku tym rytualnej, oczyszczajcej kpieli, podczas gdy krl uda si na polowanie, aby ustrzeli jelenia i odda nalen cze przodkom. Podczas polowania nie mg jednak zaprzesta mylenia o swej piknej onie i upuci swe nasienie, ktre jednak szybko uchwyci na upadajcy li, mylc o tym, e nie moe si ono zmarnowa, gdy byo przeznaczone dla jego ony. Gdy dostrzeg, e niedaleko na gazi przysiad drapieny ptak, rzek do niego: O ptaku, zanie szybko moje nasienie do mej ony. Ptak unis si szybko w powietrze z listkiem w dziobie, lecz natychmiast rzuci si na inny ptak z jego gatunku, ktry myla, e w listku jest miso, ktre mona zje. Gdy wywizaa si midzy nimi walka, listek z nasieniem wpad do rzeki Jamuny i zosta poknity przez ryb, ktra faktycznie bya pikn nimf apsar Adrik przeklt przez Brahm. Wkrtce ryb t zowi rybak, ktry rozci jej brzuch i znalaz tam ludzkie blinita, chopca i dziewczynk, o czym natychmiast donis krlowi, ktry uczyni chopca krlem, nadajc mu imi Matsja. Dziewczynce nadano imi Satjawati. Bya ona wielkiej urody i obdarzona wieloci cnt, lecz poniewa rozsiewaa wkoo zapach

Ksiga I

Opowie 3

81

ryby, krl Uparikara odda j pod opiek krlowi rybakw przekonany, e u niego jest jej waciwe miejsce. Apsara z kolei, z ktrej blinita si narodziy, zostaa uwolniona od kltwy bycia ryb, gdy byo powiedziane, i tak si stanie, jeeli urodzi ludzkie blinita. Satjawati wychowana przez krla rybakw uwaaa go za swojego ojca i na jego polecenie przewozia wdrowcw na drugi brzeg Jamuny. Pewnego dnia przewozia w swej dce pielgrzymujcego pustelnika Paraar, ktry bdc pod wraeniem jej urody nie potrafi opanowa swej dzy. Aby ukry sw mio przed oczami mdrcw, ktrzy czekali na powrt dki na brzegu rzeki, stworzy zakrywajc wszystko mg. Tego samego dnia Satjawati pozostajc dziewic, urodzia syna, synnego bramina Wjas. Gdy pustelnik Paraara w zamian za oddan mu przysug zaoferowa Satjawati spenienie jej jednej proby, poprosia o zmian jej rybiego zapachu, na co pustelnik chtnie si zgodzi i od tamtego czasu rozsiewaa ona wok boski zapach, ktry przycign do niej spacerujcego nad brzegiem Jamuny krla amtanu. Krl amtanu widzc pikno Satjawati i czujc jej sodki zapach, zapaa do niej mioci i zapragn, aby zostaa jego on. Uda si wic do krla rybakw z prob o jej rk. Krl rybakw, ktry od dawna nosi w sercu ukryte pragnienie, aby odda rk swej crki potnemu krlowi amtanu, chtnie si zgodzi, stawiajc jednak warunek, aby syn jego crki zosta nastpc tronu. Warunek ten bardzo zmartwi krla, gdy jego ukochany syn Gangadatta otrzyma ju od niego tytu nastpcy tronu. Krl wyrzek si wic swej mioci, lecz nie potrafi zapomnie o piknej Satjawati i jej uwodzicielskim zapachu i w zwizku z tym pogry si w gbokim smutku. Gangadatta, przewizany do ojca gbok mioci, widzc jego smutek, bardzo si martwi. Gdy zapyta krla o przyczyn jego smutku, krl wykrtnie wyjani, ze martwi si o przyszo dynastii. Rzek do swego syna: O synu, zarwno ja jak i ty jestemy miertelni i jako wojownicy jestemy gotowi zgin bohatersko z broni w rku. Lecz co si wwczas stanie z nasz dynasti, jeeli nas obu zabierze bohaterska mier? Jak to jest zapisane w witych ksigach, posiadanie tylko jednego syna znaczy tyle samo, co nie posiadanie adnego. Posiadanie synw jest obowizkiem, gdy bez synw trac warto zarwno codzienne religijne rytuay jak i same Wedy i skadanie ofiar bogom. Gangadatta nie uwierzy jednak w kompletno ojcowskiego wyjanienia i dowiedzia si od wiernego doradcy ojca, e przyczyn jego smutku bya proba ojca Satjawati, aby jej syn zosta nastpc tronu, na co amtanu nie chcia si zgodzi.

82

Mikoajewska

Mahabharata

Poznawszy prawdziw przyczyn smutku ojca, Gangadatta uda si wraz z licznymi wojownikami do domu krla rybakw, aby poprosi go o rk Satjawati dla swego ojca. Krl rybakw powiedzia: O Gangadatta, od dawna marzyem, aby moja crka, ktra jest aryjskiej krwi, zastaa on tak wspaniaego wadcy jak amtanu. Kocham moj crk i boj si rywalizacji o nastpstwo tronu midzy jej potomstwem a tob, ktry syniesz ze swej umiejtnoci wadania broni. Gangadatta przepeniony mioci do swego ojca rzek: O krlu rybakw, nie martw si o to, gdy dla dobra mego ojca wyrzekam si mych praw do tronu. Krl rybakw odpowiedzia: O Gangadatta, znana jest mi doskonale twoja prawo i przywizanie do Prawdy i wiem, e nigdy nie zamiesz danego sowa. Nie mam jednak adnych gwarancji, e twoi synowie bd tak samo motywowani i musz mie pewno, e rywalizacja nie odrodzi si w nastpnym pokoleniu. Gangadatta odpowiedzia: O krlu rybakw, aby ci uspokoi zobowizuj si do ycia w celibacie i pozostan bezdzietnym. Bogowie widzc to wielkie powicenie i syszc t rwnie przeraliw jak i godn podziwu przysig Gangadatty, rzekli: Niech od tej chwili Gangadatta nosi imi Bhiszmy, czyli tego kto budzi zarwno groz jak i podziw. Krl amtanu peen wdzicznoci i podziwu dla powicenia syna ofiarowa mu dar zadecydowania o czasie wasnej mierci. 5. Citrangada i Wikitrawirja, krtko yjcy potomkowie amtanu i Satjawati Maeskie szczcie krla amtanu nie trwao jednak dugo, gdy zmar on, zanim jego modszy syn Wikitrawirja, wielki ucznik, osign wiek mski. Po jego mierci na prob Satjawati Bhiszma koronowa jej starszego syna, bohaterskiego Citrangad, na krla. Syn ten mia wielkie ego i wyzywa do walki ludzi i demony, aby dowie im, e na caym wiecie nie ma nikogo, kto byby mu rwny. Gdy pokona ju wszystkich mistrzw we wadaniu broni yjcych na ziemi, zosta wyzwany do walki przez potnego krla boskich muzykw gandharww unoszcego si w powietrzu i stoczy z nim wielk bitw na polach Kurukszetry. Bitwa trwaa trzy lata i w ostatecznym pojedynku magiczna moc krla gandharww okazaa si silniejsza i pokona on i zabi krla Citrangad. Wwczas Bhiszma na prob Satjawati wykona ostatnie ryty nalene zmaremu i koronowa jego modszego brata Wikitrawirj na krla. Mody krl nie by jeszcze penoletni, wic prawy Bhiszma sprawowa rzdy w jego imieniu, chronic modego krla, ktry z kolei odwzajemnia mu si, oddajc mu cze.

Ksiga I

Opowie 3

83

Gdy nadszed waciwy czas, Bhiszma, mylc o przyszoci krlestwa, zaj si poszukiwaniem ony dla modego krla. Dowiedzia si, e krl Benarw zwouje wojownikw, chcc wyda za m swoje trzy crki Ambik, Ambalik i Amb. Za przyzwoleniem Satjawati dosiad swego rydwanu i uda si do Benarw, gdzie cignli wojownicy ze wszystkich stron wiata i bohaterski Bhiszma na oczach wszystkich tych potnych konkurentw porwa trzy crki krla Benarw do swego rydwanu, mwic: O krlowie i ksita, mdrcy mwi o rnych sposobach zdobywania on przez wojownikw. Najlepszym z nich jest jednak uprowadzanie ich si! Widzc Bhiszm uciekajcego z ksiniczkami na swym rydwanie, zebrani wojownicy i magnaci rzucili si w pogo i dogoniwszy go, otoczyli go ze wszystkich stron. Zbrojny tum rozogni si, wszyscy przeciw jednemu, zalewajc go deszczem strza, lecz Bhiszma bez trudu odpar ich atak. Widzc jego samotn walk i to jak sam jeden pokonywa ich w walce, tum jego rywali spoglda ku niemu z coraz wikszym podziwem. Wwczas do ataku na swym rydwanie ruszy rozwcieczony krl alwa, potny jak so walczcy o samic, woajc O rozpustniku, staw mi czoa! Oburzony jego sowami Bhiszma unisszy si gniewem potnym jak ogie, stan do pojedynku tak jak nakazuje tego ad wojownikw. Gdy natarli na siebie jak dwa byki walczce podczas rui, obserwujcy ich tum zawy z podziwu, widzc krla alw obsypujcego Bhiszm deszczem strza. Syszc ten aplauz dla swego rywala, Bhiszma rzek do wonicy swego rydwanu: O znawco rydwanw, gnaj konie wprost na tego krla, abym mg go zabi tak jak Garuda zabija wa. I wwczas Bhiszma przy pomocy pojedynczej strzay boga oceanu Waruny zabi wonic krla alwy i wygrywajc w ten sposb pojedynek o prawo do trzech crek krla Benarw, ruszy z powrotem do Hastinapury, traktujc uprowadzone ksiniczki z szacunkiem nalenym synowej, modszej siostrze lub crce, gdy porwa je nie dla siebie, lecz dla swego modszego brata i krla. Gdy Bhiszma zajmowa si przygotowywaniem lubu swego modszego brata, jedna z crek krla Benarw, Amba, rzeka: O Bhiszma, od dawna oddaam moje serce krlowi alwie, ktry odwzajemni i zaakceptowa m mio i planowaam za zgod i aprobat mego ojca wybra go na ma podczas mojej uroczystoci wybierania ma. Zadecyduj, co naley zrobi w obecnej sytuacji, kierujc si Prawem, ktrego jeste znawc. Bhiszma majc poparcie braminw, ktrzy znali wszystkie Wedy, zadecydowa, aby odesa Amb do krla alwy, ktry jednake odmwi maestwa, twierdzc, e nie moe zaakceptowa kobiety, ktra zostaa porwana i wygrana w walce przez innego

84

Mikoajewska

Mahabharata

mczyzn i e zgodnie z adem wojownikw Amba naley teraz do Bhiszmy, ktry powinien wzi j za on. Bhiszma jednake nie mg tego uczyni, gdy lubowa celibat. Kobieco Amby miaa wic pozosta na zawsze niezrealizowana, co Amba odczua jako niesprawiedliwo i zaprzysiga Bhiszmie mier. Pozostae dwie crki krla Benarw, Ambika i Ambalika, polubiy Wikitrawirj podczas uroczystej ceremonii lubnej nakazanej przez Prawo. Mody krl, ktry by dumny ze swej modoci i wygldu, zobaczywszy swoje mode i pikne ony, natychmiast si w nich zakocha. Mode ksiniczki, wysokie i ciemnoskre, z czarnymi puklami wosw i pomalowanymi na czerwono paznokciami, odpowiedziay mu takim samym uwielbieniem. Przez siedem lat mody krl cieszy si swymi onami, lecz po siedmiu latach, cigle mody i bezdzietny, umar na niestrawno. 6. Dhritarasztra, Pandu i Widura, synowie bramina Wjasy z wdowami po Wikitrawirji Skutki grzechu krla Mahabhisy, ktrych prawy krl amtanu, jego inkarnacja, nie zdoa przezwyciy za ycia, signy w ten sposb nastpnego pokolenia, stawiajc dynasti ksiycow w obliczu groby wyginicia. Synowie amtanu i Satjawati zmarli bezdzietnie, a pozostajcy przy yciu syn krla amtanu i bogini Gangi, Bhiszma, wyrzek si zarwno krlestwa jak i potomstwa. Po mierci swych synw Satjawati o piknym zapachu spogldajc z nadziej ku Bhiszmie, rzeka: O synu Gangi, na twych barkach spoczywa teraz spenienie obowizku nalenego przodkom i utrzymanie przy yciu naszej krlewskiej linii. Mj zmary syn, ktry by twym bratem, zostawi swe ony w kwiecie modoci, ktre modl si o synw. Spenij swj braterski obowizek, zosta ich mem i krlem i daj im synw, gdy tego nakazuje w tej sytuacji Prawo. Bhiszma odpowiedzia: O matko, wiesz dobrze, e nie mog speni twej proby z powodu przysigi, ktr zoyem. I prdzej ziemia wyrzeknie si swego aromatu, wiato swego koloru, soce swego blasku, ogie swego gorca, powietrze swych dwikw, ksiyc chodu swych promieni, bg Prawa swego Prawa, a Indra swej wadzy ni ja wyrzekn si danego sowa! Satjawati rzeka: O synu, znam moc twej przysigi, gdy twe sowo jest tw si i potrafi stwarza nowe wiaty. Wiem te, e dae je, powicajc si dla dobra swego ojca. We jednak pod uwag Prawo odnoszce si do katastroficznej sytuacji i wykonaj swj obowizek wobec przodkw. Dziaaj tak, aby nie wygina nasza krlewska linia i

Ksiga I

Opowie 3

85

eby zniszczeniu nie ulego samo Prawo! Suchajc jej ebraniny o wnuka, coraz bardziej zbaczajcej ze cieki Prawa, Bhiszma rzek: O krlowo, wr na ciek Prawa, zanim doprowadzisz nas wszystkich do ruiny! Nie ma takiego Prawa, ktre pozwalaoby wojownikowi zama dane sowo! Dowiedz si jednak, e istnieje Wieczne Prawo odnoszce si do katastroficznej sytuacji, ktre moe pomc nam w utrzymaniu linii krla amtanu na ziemi. Wysuchaj mnie uwanie, aby moga wprowadzi je w ycie. Bhiszma wyjani, e gdy kasta wojownikw znajduje si pod grob wyginicia tak jak to si stao z powodu wybicia jej przez mdrca Parauram, moe odrodzi si dziki pomocy braminw i ich nasieniu, ktre jest oczyszczone z wszelkiej dzy przez ich religijne praktyki. Rzek: O matko, zapro do naszego paacu bramina o wielkiej cnocie i popro go, aby zasia swe nasienie na polu twego zmarego syna i da synw jego modym onom. Rada ta bardzo ucieszya Satjawati, ktra, cho sama bya krlewsk crk, miaa syna-bramina, synnego mdrca Wjas, ktrego otrzymaa od bramina Paraary jeszcze przed jej maestwem z krlem amtanu. Rzeka: O Bhiszma, twe usta mwi sowa Prawdy i dla naszej dynastii ty jeste Prawem, Prawd i ratunkiem. Satjawati skupiajc wszystkie myli na swym synu Wjasie wezwaa go przed swe oblicze i gdy si stawi, oddaa mu nalen braminowi cze, a potem owadnita przez matczyne uczucie wzia go w ramiona i zalaa go zami wzruszenia i radoci. Wjasa spryska sw bolejc matk wod i rzek: O matko, ktra znasz wszystkie tajniki Prawa, przybyem posusznie na twe wezwanie, aby uczyni to, co mi rozkaesz. Satjawati odpowiedziaa: O braminie, daj synw modym onom twego przedwczenie zmarego brata Wikitrawirji, ktrych one bardzo pragn i ktrych potrzebuje krlestwo i dynastia. Wjasa rzek: O matko, niech tak si stanie. Wiem, e twj umys jest skoncentrowany na Prawie i ma na uwadze dobro tego, co yje. Nie mog jednak spotka modych wdw przed upywem roku, gdy tyle potrzeba czasu, aby mogy si na spotkanie ze mn przygotowa, czynic odpowiednie lubowania. Jednake Satjawati przeraona perspektyw pozostawienia krlestwa bez dziedzica, nie chciaa tak dugo czeka i posuszny jej mdrzec Wjasa zgodzi si na skrcenie czasu oczekiwania, stawiajc jednak warunek, e wdowy po Wikitrawirji musz przysic, e si go nie przestrasz, gdy tylko wwczas, gdy przyjm go w swym ou bez lku i obdarz mioci, ktr miay dla swego ma, poczn synw, ktrzy przewysz wszystkich mdroci, zdrowiem, si i urod. Starsza wdowa Ambika przychylia si do proby krlowej Satjawati, aby przyj w gbi nocy swego szwagra i pocz z nim

86

Mikoajewska

Mahabharata

syna. Po rytualnej kpieli i namaszczeniu wonnymi olejkami oczekiwaa go uroczycie w swym ou, nakazujc sucym, aby zapaliy wszystkie wiata, mylaa bowiem, e ujrzy urodziwego Bhiszm, ktry by jedynym jej szwagrem, ktrego znaa. Gdy zobaczya pustelnika Wjas, przestraszya si tak bardzo jego wygldu, e zamkna oczy i w rezultacie tego czynu jej syn Dhritarasztra urodzi si silny jak so, lecz niewidomy. Satjawati widzc, e Ambika urodzia niewidome dziecko, nie moga sobie wyobrazi, aby krl, ktry jest pierwszym rycerzem w krlestwie, mg by niewidomy i nie widzc w Dhritarasztrze waciwego nastpcy tronu, poprosia mdrca Wjas o drugiego syna z modsz wdow Ambalik. Lecz gdy Wjasa wszed noc to jej sypialni, Ambalika tak bardzo przestraszya si jego widoku, e zblada i w rezultacie tego czynu jej syn o imieniu Pandu urodzi si blady, co nadawao mu niezdrowy wygld. Satjawati nie widzc rwnie w Pandu waciwego nastpcy tronu, poprosia bramina Wjas, aby da drugiego syna starszej wdowie Ambice. Ambika jednake tak bardzo si baa spotkania z Wjas, e na swe miejsce podstawia pikn suc i w rezultacie tego czynu jej syn Widura nie mg zosta krlem, gdy urodzi si ze sucej. W Widur wcieli si faktycznie sam bg Prawa Dharma, ktry narodzi si na ziemi w rezultacie kltwy bramina Mandawi. A byo to tak: pewnego dnia, gdy bramin ten uprawia pokut, stojc nieruchomo przed wejciem do swej pustelni, ukryli si w niej cigani przez stranikw zodzieje. Zapytany o to, czy widzia zodziei, nie odpowiedzia, gdy nie pozwala mu na to jego lub milczenia. Jednake stranicy uznali to za dowd, e jest z nimi w zmowie i wbili go na pal. Gdy dowiedzia si o tym krl, rozkaza natychmiast zdj go z pala, gdy ba si jego kltwy. Okazao si to jednak niemoliwe i mdrzec do koca ycia musia nosi znacz cz zamanego pala wewntrz swego ciaa, cierpic straszne mki. Pewnego dnia spotka na swej drodze boga Prawa Dharm i zapyta, za co zosta tak ciko ukarany. Dharma odpowiedzia: O braminie, czyby zapomnia ju o swym przestpstwie i o tym jak bdc jeszcze dzieckiem, wbie na dbo ostrej trawy ma bezbronn muszk? Mandawia rozgniewa si i rzek: O Dharma, jak moge dopuci do tego, aby za tak mae przestpstwo spotkaa mnie tak wielka kara! Moc mych si duchowych pozbawiam ci wadzy nad grzechami popenionymi przed czternastym rokiem ycia i przeklinam ci, aby narodzi si na ziemi jako syn sucej! Cho dziki pomocy mdrca Wjasy zaegnano grob bezkrlewia i w dynastii ksiycowej narodzio si trzech

Ksiga I

Opowie 3

87

krlewiczw, nie rozwizao to jednak automatycznie problemu nastpcy tronu, gdy kady z nich z winy swej matki obdarzony by pewn niedoskonaoci. Dhritarasztra, cho by najstarszy, urodzi si niewidomy, a Widura, cho narodzi si w nim sam bg Prawa Dharma, urodzi si ze sucej. Nastpc tronu zosta wic Pandu, cho nie by wrd krlewiczw najstarszy i by blady, co nadawao mu niezdrowy wygld. Do czasu, gdy krl Pandu uzyska penoletnio, krlestwem zarzdza w jego imieniu Bhiszma, kierujc si nakazami Wed. Pod jego rzdami Koo Prawa obracao si bez adnych przeszkd. W krlestwie panowaa doskonaa harmonia i kraj by w rozkwicie ozdobiony licznymi wityniami i supkami ofiarnymi. Indra la deszczem we waciwym czasie, ziemia dawaa doskonae plony, drzewa kwity i rodziy wspaniae owoce, a zwierzta byy szczliwe. Miasta byy pene kupcw i rzemielnikw, ludzie kroczyli ciek Prawa i wykonywali przypisane im dziaania i rytuay. Byli odwani, wyksztaceni, dokadni i zadowoleni, gotowi do skadania ofiar i robienia lubw, skonni do czynienia dobra, odwzajemniania uczu i pomagania innym w rozwoju. Byli szczodrzy, pozbawieni prnej dumy, gniewu i chciwoci. Znika miedzy nimi rywalizacja i nie byo wrd nich ani ndzarzy, ani wdw. Szczliwie spdzali czas w lasach i nad rzekami, gdzie peno byo miejsc grupowych spotka, studni i zbiornikw wodnych oraz domw dla braminw. Bhiszma troszczy si take o wychowanie i edukacj modych krlewiczw, traktujc ich jak wasnych synw. Poddawa ich odpowiednim oczyszczajcym rytuaom, naucza praktyki skadania lubw, zapoznawa z treci Wed, przekazywa wiedz o uprawie ziemi, posugiwaniu si broni i zarzdzaniu pastwem. W caym kraju celebrowano kady najdrobniejszy sukces krlewiczw. Pewnego dnia Bhiszma rzek do Widury: O Widura, nasza wspaniaa, motywowana prawoci dynastia zdobya suwerenno i zwierzchnictwo nad innymi dynastiami. Musimy podj dalsze kroki, aby j umocni i rozszerzy jej wpywy dziki maestwu krlewiczw z crkami ssiadujcych z nami Subalw, Madrasw i Jadaww. Widura rzek: O Bhiszma, uczy to, co uwaasz za korzystne dla naszej rodziny, gdy ty jeste naszym ojcem, matk i nauczycielem. Crk krla Subali o imieniu Gandhari, inkarnacj istotnej czci bogini mdroci, gorliw wielbicielk boga iwy, ktry obieca jej setk synw, polubi najstarszy z krlewiczw Dhritarasztra. Krl Subala pocztkowo si waha, czy odda sw crk niewidomemu, lecz ostatecznie si zgodzi, biorc pod

88

Mikoajewska

Mahabharata

uwag saw dynastii, ktrej by on potomkiem. Gandhari z kolei syszc, e ma by on niewidomego, przysiga mu cakowite oddanie i nie chcc przewysza go zmysowymi doznaniami, dobrowolnie pozbawia si wzroku, przewizujc oczy grub przepask. Crk szefa rodu Jadaww ury o imieniu Kunti, inkarnacj istotnej czci bogini cierpliwoci, polubi nastpca tronu Pandu. Bya ona siostr Wasudewy, ojca Kryszny, inkarnacji istotnej czci boga Wisznu. Kunti ukrywaa przed caym wiatem sw wielk tajemnic sigajc jej wczesnej modoci, ktr spdzia w domu bezdzietnego kuzyna swego ojca, majc za zadanie opiekowanie si bogami i gomi. Pewnego dnia przyby tam pustelnik Durwasasa i chcc nagrodzi j za pen powicenia opiek nad nim, nauczy j zaklcia, dziki ktremu moga przywoa obecno dowolnego boga i otrzyma od niego syna. Bdc jeszcze dzieckiem, ciekawa tego jak zaklcie dziaa, przywoaa boga soca Surj, ktry da jej syna znanego pniej pod imieniem Karna. Kunti przeraona swym nielubnym synem zdaa si na wyrok losu i pucia go z prdem rzeki w niewielkiej dce, ktr jednak wyowia bezdzietna Radha, ona wonicy rydwanu o imieniu Adhiratha i wychowaa go jak wasnego syna. Kunti syna nie tylko z piknoci, ale take z prawego charakteru i sama wybraa sobie Pandu na ma podczas ceremonii wybierania ma, ktr specjalnie dla niej zorganizowa jej ojciec. Crka krla Madrasy o imieniu Madri, inkarnacja istotnej czci bogini sukcesu, bya drug on krla Pandu, ktr Bhiszma kupi dla niego za wysok cen. Podczas jego zalubin wszyscy patrzyli na modego krla z podziwem. On sam hojnie obdarzony zarwno si jak i inicjatyw, postanowi wyruszy na podbj wiata i pokona wszystkich przestpczych krlw, jego wrogw. Krlowie ci ostatecznie uznali go za wadc wiata, rwnego krlowi bogw Indrze. Bijc pokorne pokony i skadajc pobonie rce, przynosili mu w darze pery, drogie kamienie, zoto, srebro, zwierzta i rydwany. Wszystkie te dary z gotowoci przyj, po czym uda si w drog powrotn do Hastinapury, aby przynie ze sob szczcie swemu krlestwu i stolicy. I gdy po udanym podboju bohatersko wkracza do Hastinapury, ksita z sercami przepenionymi miaoci i pewnoci siebie, mwili: O wojownicy, cieszmy si, gdy chlubny zgiek bitewny krla amtanu, ktry ucich na tak dugo, powrci do nas wraz z rzdami krla Pandu. I wszyscy ci, ktrzy zagarnli nasz ziemi, zostali jego poddanymi. To samo szeptali midzy sob pozostali mieszkacy miast i wsi i witali zwyciskiego krla z radoci, gdy wraca do swej stolicy,

Ksiga I

Opowie 3

89

pokrywajc ziemi a po horyzont jecami, pojazdami penymi drogich kamieni, soniami, komi, rydwanami, krowami, wielbdami i owcami. Zwyciski Pandu pokoni si do stp przepenionego ekstatycznym szczciem Bhiszmy i rwnie szczliwej matki i majc zgod swego starszego brata Dhritarasztry, zaoferowa swe upy wojennie Bhiszmie, Satjawati i swej matce Ambalice, ktra obja ekstatycznie swego bohaterskiego syna. Dhritarasztra z kolei zoy bogom liczne ofiary i hojnie obdarowa braminw. 7. Pandawowie, potomkowie Pandu Po wszystkich tych ceremoniach celebrujcych jego zwycistwo, krl Pandu, ktry zasuy sobie na luksusowy odpoczynek, opuci swj paac i uda si ze swoimi dwiema onami Kunti i Madri do lasu, gdzie yjc z nimi samotnie, odda si cakowicie niepohamowanemu polowaniu na zwierzyn. Pewnego dnia, gdy zobaczy przywdc stada jeleni kopulujcego ze swoj samic, zastrzeli ich oboje przy pomocy piciu szybkich, ostrych, ozdobionych zotem strza. Jele umierajc przemwi do ludzkim gosem: O krlu, jak moge dokona tak podego czynu. Nawet czowiek opanowany przez dz i gniew, motywowany zem i pozbawiony zdrowego rozsdku zna granic ohydy. Dlaczego wic ty, ktry urodzie si we wspaniaej krlewskiej dynastii kroczcej ciek Prawa, pozwolie sobie na to, by opucio ci poczucie rozsdku i opanowaa lubieno i nienasycenie! Pandu odpowiedzia: O jeleniu, dlaczego oskarasz mnie w swym szalestwie. Krlowie zabijaj jelenie tak jak wrogw, czynic to po rycersku bez zastawiania na nie puapek. Takie jest Prawo krlw. Czyby zapomnia o tym, jak prorok Agastja uda si na polowanie podczas sesji ofiarnej i pokropi yjce w dungli jelenie wod, powicajc je w ten sposb bogom. To dziki jego magii twj gatunek zalicza si do zwierzt ofiarnych. Jele odpowiedzia: O krlu, nie wini ci za zabicie mnie, lecz za to, e nie bye na tyle uprzejmy, aby zaczeka na zakoczenie kopulacji. Jak kto przy zdrowych zmysach moe zabija jelenia, gdy znalaz si on w stanie najbardziej bogosawionym, ku ktremu dy wszystko, co ywe? Jest to niehonorowe, grzeszne i przestpcze. Taki akt jest niegodny ciebie, ktry przypominasz boga, znasz wite pisma, pochodzisz ze znakomitej linii krlewskiej i masz obowizek karania tych, ktrzy popeniaj czyn okrutny i zy skierowany przeciw trzem

90

Mikoajewska

Mahabharata

pragnieniom ycia, jakimi s Zysk, Przyjemno i Prawo. Jak masz korzy z zabicia w ten sposb mnie niewinnego, ktry ywi si korzonkami, mieszka w lesie i poszukuje spokoju? Jele kontynuowa: O krlu, dowiedz si, e nie jestem jeleniem, lecz pustelnikiem o imieniu Kimdama i uprawiam bardzo surowe umartwienia. Przybraem posta jelenia i yj wrd jeleni, gdy jestem bardzo niemiay i krpuj si ludzi. Zabie mnie w momencie, gdy pokonaa mnie mio i dlatego spotka ci ten sam los. Za twj czyn przekln ci i sam staniesz si ofiar mioci: umrzesz natychmiast, gdy zalepi ci namitno, a twoja partnerka pody za tob do krainy mierci! Tak jak ty obrcie mnie w niwecz w momencie, gdy zanurzyem si w bogoci tak i ty obrcisz si w niwecz jak tylko znajdziesz bogo! Syszc te straszne sowa, Pandu i jego dwie ony pogryli si w rozpaczy. Pandu rzek: Ci, ktrych duch jest nie uformowany i wpadli w sida nienasyconej dzy, zostaj zniszczeni przez swoje wasne czyny, cho urodzili si w rodzinie kierujcej si dobrem. Mj ojciec, Wikitrawirja, ktry by synem prawego amtanu, umar jako dziecko, bo y jedynie dla przyjemnoci. Ja sam, cho nie zostaem poczty przez szukajcego przyjemnoci krla, lecz przez ascet Wjas, padem upem nienasycenia, ktre opanowao moj niedojrza dusz i opuszczony przez bogw powiciem si wycznie polowaniu i zabijaniu, co jest ewidentnym zem. Pandu kontynuowa: Nienasycenie jest jak kajdany, od ktrych musz si uwolni, wybierajc wiecznie suszn ciek mego ojca mdrca Wjasy i poddajc si surowej ascezie. Mieszkajc w lesie bd ywi si tym, co zaoferuj mi inni. Przemierzajc ziemi z ciaem pokrytym prochem, wyrzekn si wszystkiego, co wywouje namitnoci takie jak nienawi, czy mio. Stan si obojtny zarwno na pochway jak i nagany. Pozbawi si wszelkich moliwoci wyborw, wszelkiej wasnoci i bogosawiestwa. Nie bd szydzi z niczego i nie bd na nic narzeka, powicajc si cakowicie dobru wszystkich ywych istot. Kunti i Madri zrozumiawszy, e ich m Pandu skoncentrowa swj umys na yciu jako pustelnik, zaczy go baga, aby zmieni swj zamiar i pozwoli im mu towarzyszy, gdy bez moliwoci suenia mu s skazane na mier. Pandu przychyli si do ich prb i zgodzi si na to, aby tak jak on wyrzeky si przyjemnoci ycia w ludzkich osiedlach i rozpoczy ascetyczne ycie w dungli, gdzie skromnie ubrani bd ywi si jedynie owocami i korzonkami znalezionymi w lesie, skadajc do ognia nalen bogom ofiar i oczyszczajc si z wszelkiego za. Po podjciu tej decyzji, krl Pandu odesa do paacu wszystkie klejnoty i ca sub i przekaza wiadomo, e razem ze swymi onami

Ksiga I

Opowie 3

91

rozpocz ascetyczne ycie w dungli, rezygnujc z denia do zysku, wygody i najwyszej przyjemnoci, jak daje mio. Po jakim czasie Pandu dziki swej ascezie sta si rwny braminom. Martwi go jednak fakt, e by bezdzietny, gdy nie majc synw, nie mg dosta si do nieba. Chocia spaci dug wobec bogw skadajc ofiary, wobec mdrcw uprawiajc ascez i zdobywajc wiedz i wobec zwykych ludzi hojnie ich obdarowujc, to jednak nie majc synw zabija swych przodkw. Gdy zwrci si z prob do Kunti, aby daa mu synw, proszc o pomoc jakiego surowego w swych religijnych praktykach bramina, Kunti opowiedziaa mu o magicznym zaklciu, ktre otrzymaa od bramina Durwasasa, ktre pozwalao jej uzyska synw od dowolnie wezwanego boga. Uszczliwiony t wiadomoci Pandu rzek: O Kunti, wezwij najpierw boga Prawa Dharm i jego popro o syna, gdy bg ten wybiera jedynie stron tych, co krocz ciek Prawa i gdy ludzie zobacz, e mamy go po naszej stronie, nie bd mie adnych wtpliwoci, co do naszej prawoci. Umys tego syna nie bdzie zdolny do pomylenia o czym, co byoby niezgodne z Prawem i w ten sposb dostarczy on nam standardw waciwego postpowania. Kunti rzeka: O mu, niech tak si stanie i po wezwaniu Dharmy otrzymaa od niego syna o imieniu Judhiszthira, ktry by najstarszy w czwartym pokoleniu potomkw krla amtanu. Gdy si urodzi w szczliwym dniu, o szczliwej godzinie gos z nieba rzek: O Kunti, twj syn Judhiszthira, najstarszy z Pandaww, bdzie najwiksz podpor Prawa i zostanie krlem sawnym we wszystkich trzech wiatach. Pragnc mie drugiego syna, Pandu poprosi Kunti o syna o nadzwyczajnej sile, gdy sia jest tym, czego potrzebuje dobry wojownik i Kunti po wezwaniu boga wiatru, otrzymaa od niego syna o imieniu Bhima. Gdy si urodzi w szczliwym dniu, o szczliwej godzinie gos z nieba rzek: O Kunti, twj syn Bhima bdzie najsilniejszym z silnych. Pandu zacz rozmyla nad sposobem zdobycia trzeciego syna, ktry przecigaby wszystkich we wszystkim, bdc w tym co robi najdoskonalszy i doszed do wniosku, e moe uzyska go jedynie od Indry. Myla: wiat zaley od wyrokw losu i od realizowanych przez ywe istoty uczynkw. Wyrokami losu kieruje przeznaczenie i Czas. Indra z kolei jest bogiem wielkich uczynkw. On jest krlem bogw i bogiem najdoskonalszym. Jego wadza i inicjatywa nie maj granic. To od niego mog dosta syna, ktry bdzie we wszystkim najlepszy. Poddawa si wic surowej ascezie tak dugo, a Indra ukaza si przed nim i rzek: O krlu, jestem z ciebie zadowolony i obiecuj ci syna o jakiego prosisz.

92

Mikoajewska

Mahabharata

Zyska on saw we wszystkich trzech wiatach, bdc realizatorem celw przywiecajcych zarwno wszystkim bogom i braminom, jak i jego wasnym przyjacioom i krewnym. Bdzie zawsze najlepszy i zdoa zniszczy wszystkich wrogw. Zdobywszy t obietnic Indry, Pandu rzek do Kunti: O moja sodko umiechajca si ono, zawezwij teraz Indr, gdy obieca mi da syna, ktry bdzie wcieleniem wszystkich cnt wojownika. Bdzie on czowiekiem o wielkim duchu, obeznanym ze sztuk rzdzenia, wietlistym jak soce, niepokonanym i rzekim w dziaaniu. Kunti rzeka: O mu. niech tak si stanie i gdy wezwaa Indr otrzymaa od niego syna o imieniu Arduna. Gdy si urodzi w szczliwym dniu, o szczliwej godzinie gos z nieba rzek: O Kunti, twj trzeci syn Arduna bdzie piewc twej chway i przyniesie ci rado rwn radoci matki bogw Aditi, ktr przynis jej najmodszy syn Wisznu. Tak jak Indry nie zdoa go pokona aden wrg. Pozostanie niezwyciony, podajc za przykadem Kryszny, inkarnacji boga Wisznu i dziki zdobyciu niebiaskiej broni odwrci od twej dynastii zy los, budujc pod ni nowy fundament. Dziki sile swych wasnych ramion nasyci ogie ofiarny tuszczem wszystkich ywych istot zamieszkujcych Las Khandawa i stojc na czele swych ludzi, zabije wszystkich wojownikw. Niesiony przez wiatr gos z nieba dawa si sysze a w Himalajach o tysicu szczytw, wprawiajc yjcych tam pustelnikw w stan ekstatycznej radoci. Z nieba dobiega haaliwy pomruk Indry, bogw i mdrcw, ktremu towarzyszy gony dwik bbna. W niebie zebray si tumy niebian, aby sawi Kunti i jej synw. Zadowolony ze swych synw Pandu pozosta jednak nienasycony i poprosi Kunti o czwartego syna, lecz Kunti rzeka: O mu, zatrzymaj si, gdy czwarty syn zrobiby ze mnie ladacznic. Druga ona krla Pandu Madri patrzya z zazdroci na trzech synw Kunti i czujc si nieszczliwa poprosia swego ma, aby uzyska dla niej od Kunti pozwolenie na uycie chocia raz jej magicznego zaklcia. Pandu rzek wic do Kunti: O moja pikna ono, aby sprawi mi przyjemno i dla wasnej sawy zdobd si na wielkie bohaterstwo i uczy to, co najtrudniejsze. Pozwl Madri, aby uya twego zaklcia i otrzymaa syna. Uczy t ofiar, pamitajc o tym, e nawet Indra, cho uzyska najwysz wadz, nie zaprzesta skadania ofiar i poszukiwania sawy. Podobnie bramini, cho znaj magiczne zaklcia i potrafi czyni najwiksze wyrzeczenia, cigle dla swej wasnej chway poszukuj nowej wiedzy. Kunti zgodzia si speni prob Pandu i rzeka do Madri: O Madri, we ode mnie moje zaklcie i pomyl, ale tylko

Ksiga I

Opowie 3

93

jeden raz, o ktrym z bogw i z ca pewnoci pojawi si on przed tob i da ci syna. Madri chcc przechytrzy Kunti wezwaa do siebie boskich bliniakw Awinw, synw boga soca Surji i otrzymaa od nich dwch synw bliniakw Nakul i Sahadew. Gdy si urodzili w szczliwym dniu, o szczliwej godzinie gos z nieba rzek: O Madri, twoi synowie bliniacy obdarzeni bd wielk urod, odwag i cnot. Zadowolony z bliniakw Pandu pozosta jednak nienasycony i poprosi Kunti, aby pozwolia Madri mie jeszcze jednego syna. Kunti rzeka: O mu, nie dam jej wicej mego zaklcia, bo boj si, e znowu mnie okpi! Powiedziaam jej, e zgadzam si na jednego syna, a ona wezwaa bogw bliniakw i otrzymaa dwch! Oto jak postpuj kobiety! W taki to cudowny sposb przyszo na wiat piciu synw krla Pandu znanych jako piciu braci Pandaww, urodzonych pod znakiem wielkoci, o wygldzie dobrotliwym, dumnych i kroczcych jak lwy, wielkich ucznikw o potdze rwnej bogom. Wzrastali u stp Himalajw i sw prawoci wprowadzali w zdumienie mieszkajcych tam mdrcw. W ich osobach narodzi si na ziemi w swej czciowej inkarnacji bg Prawa, bg wiatru, krl bogw Indra, oraz bliniacy Awinowie, aby pod kierunkiem Kryszny zrealizowa powierzone im zadanie oczyszczenia ziemi z demonw. 8. Kaurawowie, potomkowie Dhritarasztry W czasie gdy Pandu z powodu kltwy prowadzi ascetyczne ycie w lesie, krlestwem zarzdza jego niewidomy brat Dhritarasztra. Pewnego dnia do Hastinapury zawita zmczony i wyczerpany godem mdrzec Wjasa i gdy ona Dhritarasztry Gandhari nakarmia go i napoia, zadowolony Wjasa upewni j, e wkrtce urodzi stu synw. Faktycznie Gandhari bya brzemienna, lecz cho miny ju dwa lata, nie przyszo oczekiwane rozwizanie. Fakt ten bardzo j niepokoi i unieszczliwia, szczeglnie wwczas, gdy dowiedziaa si, e Kunti urodzia swego najstarszego syna Judhiszthir wspaniaego jak poranne soce. Motywowana zazdroci zadaa sobie ogromny bl, wydzierajc si z wasnego brzucha kulist mas ciaa pen zakrzepej krwi, ktr zrozpaczona chciaa natychmiast wyrzuci. Mdrzec Wjasa powstrzyma j jednak od wykonania tego desperackiego aktu, cho nie by zadowolony z jej niecierpliwoci i nakaza jej, aby podzielia t mas ciaa na sto jeden drobnych czci, woya do oddzielnych pojemnikw i czekaa. I faktycznie po pewnym czasie przyszo na wiat stu wspaniaych synw i jedna crka.

94

Mikoajewska

Mahabharata

Syn, ktry narodzi si pierwszy otrzyma imi Durjodhana. I tak si zoyo, e dokadnie w tej samej co on godzinie przyszed na wiat drugi syn Pandu Bhima. Dhritarasztra zwoa rad zoon z braminw, Bhiszmy i Widury, aby zadecydowa, kto zostanie nastpc tronu. Nikt nie mia wtpliwoci, e powinien nim by Judhiszthira, syn Pandu, gdy by najstarszy. Dhritarasztra zada jednak, aby jego syn Durjodhana, ktry urodzi si rwnoczenie z Bhim, zosta uznany za nastpc tronu w wypadku przedwczesnej mierci Judhiszthiry. I w momencie, gdy koczy to mwi, ze wszech stron rozleg si potworny wrzask ptakw ywicych si padlin i wycie szakali. Bramini i Widura syszc te ze znaki, rzekli: O krlu, narodziny twego syna oznaczaj mier dynastii! Zniszcz go pki czas, bo utrzymywanie go przy yciu i wychowywanie przyniesie naszej dynastii wielkie nieszczcie! Zadowl si pozostaymi dziewidziesicioma dziewicioma synami i powi tego jednego dla dobra caego wiata i dynastii. Wiesz dobrze, e naley powieci syna dla dobra rodziny, rodzin dla dobra wioski, a dla dobra duszy naley powici ca ziemi! Dhritarasztra jednake nie chcia wyrzec si swego najstarszego syna, bo go pokocha. Wkrtce przyszo na wiat pozostaych dziewidziesiciu dziewiciu synw i jedna crka. Stu synw Dhritarasztry z najstarszym Durjodhan, w ktrego osobie narodzi si na ziemi w swej istotnej czci bg Kali, jest znanych jako Kaurawowie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(7) The Origins, 91.1-115.25.

Ksiga I

Opowie 4

95

Opowie 4 Ziarna namitnoci

1. mier krla Pandu; 2. Zawistna rywalizacja: Durjodhana i Bhima; 3. Braminwojownik: Krypa; 4. Mciwi przyjaciele: bramin-wojownik Drona i krl Drupada; 5. Niepokonani rywale: Karna i Arduna.

Wjasa spojrza na pogrony w aobie lud Kuru i rzek do swej matki Satjawati: O matko, szczliwe czasy skoczyy si i nadchodz ze czasy. Kady nastpny dzie bdzie gorszy, gdy sama ziemia si starzeje. Przed nami straszliwe czasy zaciemniane przez czary, niszczone przez rozpust i wystpek, w ktrych wszystkie dziaania i zwyczaje wyznaczone przez Prawo ulegn splamieniu. Porzu swe krlestwo i zamieszkaj w dungli w pustce prostoty, aby nie by zmuszon do patrzenia na upadek swej dynastii. (Mahbharta, 1(7) The Origins, 119.5-10)

1. mier krla Pandu Krl Hastinapury Pandu yjc pod kltw natychmiastowej mierci w momencie, gdy ulegnie dzy mioci, wyrzek si wszelkich namitnoci cznie z namitnoci do zabijania, ktra przyniosa na niego kltw. Jednake pewnego piknego wiosennego dnia, gdy caa przyroda budzia si do ycia, drzewa rozkwitay i wszystkie ywe istoty traciy gow z mioci, spacerujc samotnie po lesie ze sw modsz on Madri owadnit z rwn si przez ducha wiosny, nie potrafi opanowa wzrastajcej w nim namitnoci i gdy pokonany przez dz wzi sw on w ramiona, umar przy pierwszym pocaunku. Madri trzymajc w swych ramionach martwe ciao krla, nie moga powstrzyma si od krzyku przeraenia. Starsza ona Pandu Kunti syszc aosny pacz Madri, ruszya w popiechu w kierunku, skd dochodzi jej gos i gdy zobaczya martwe ciao ich ma w jej ramionach, nie moga powstrzyma si od lamentu. Rzeka: O Madri, jak moga straci nad sob kontrol i zamiast chroni krla i naszego ma przed skutkami kltwy, skusia go i uwioda w tym cichym zaktku! Twoja wina jest pewna, gdy bez twego udziau nasz m Pandu, ktry zawsze pamita o skutkach kltwy, nie straciby rozumu i nie szukaby nagle fizycznej

96

Mikoajewska

Mahabharata

rozkoszy. Jak wielkie jest jednak twoje szczcie w porwnaniu z moim, gdy przynajmniej dane ci byo, aby w godzinie jego mierci widzie jego wypenion szczliwoci twarz! Madri rzeka: O Kunti, mylisz si, winic mnie za mier Pandu. Nasz bohaterski m zosta pokonany przez ducha wiosny i sam spieszy na spotkanie swego losu! Kunti skierowaa sw myl ku rytom pogrzebowym i rzeka: O Madri, poniewa to ja jestem pierwsz i starsz on naszego ma Pandu, przeto ja a nie ty pod za nim do krainy mierci, gdy taki obowizek narzuca na mnie Prawo. Dla ciebie pozostanie obowizek opieki nad naszymi dziemi. Madri odpowiedziaa: O Kunti, cho mwisz sowa prawdy, pozwl mi zamiast ciebie spon na stosie razem z martwym ciaem Pandu i poczy si z nim w mierci, gdy to moja i jego dza zastaa oszukana przez mier i pozostaje nienasycona. Pozwl mi pody za nim do wiata boga mierci Jamy, by nie pozostawa tam samotny, na prno aknc mioci. To mnie a nie ciebie zabrudzio zo jego mierci, pozwl mi wic spon w oczyszczajcym ogniu jego stosu pogrzebowego. Kunti rzeka: O Madri, niech tak si stanie! Gdy boscy prorocy zamieszkujcy dungl dowiedzieli si o mierci krla Pandu, zgromadzili si tumnie, aby odda mu ostatni przysug, wykona odpowiednie ryty i zastanowi si nad tym, co uczyni w sprawie jego starszej ony Kunti pozostajcej przy yciu i jego nieletnich synw. Szeptali midzy sob: O boscy prorocy, Pandu wyrzek si krlestwa i schroni si wrd nas, aby podda si umartwieniom i prowadzi proste, wolne od dzy ycie. I teraz, gdy odszed do nieba, na ktre sobie w peni zasuy, pozostawi pod nasz opiek sw on i nieletnie dzieci. Musimy wic zadecydowa o ich przyszym losie. Najlepiej bdzie, jeeli sami udamy si w wielkiej procesji do Hastinapury i oddamy ich uroczycie pod opiek Bhiszmy i Dhritarasztry. Oddamy im rwnie ciaa Pandu i Madri, by mogli je uhonorowa odpowiednimi rytami. Jak postanowili, tak uczynili. Gdy mieszkacy Hastinapury dostrzegli nadcigajc procesj boskich pustelnikw, zgromadzili si tumnie, aby ich powita i dotkn wzrokiem boskich ascetw. Na ulice miasta wylegy tumy kobiet, wojownikw i braminw. Przybyy rwnie tumy posplstwa i suby, lecz nikt nikomu nie zazdroci, gdy umysy wszystkich skoncentrowane byy na Prawie. Na spotkanie procesji wyszli te w towarzystwie swych domowych kapanw dziedzice Hastinapury, senior Hastinapury Bhiszma oraz Dhritarasztra i Widura ze swymi onami i dziemi i Satjawati z wdowami po swym zmarym synu. Pokoniwszy si z

Ksiga I

Opowie 4

97

szacunkiem przed przybyymi ascetami, zaoferowali im zajcie najbardziej zaszczytnych miejsc. Pokon swoich wadcw powtrzyy tumy mieszkacw, siadajc na ziemi u ich stp. Gdy zapada pena szacunku cisza, Bhiszma powita boskich ascetw, przypominajc wszystkim, e to do nich naley cae krlestwo i e w ich zgodzie ma swe rdo krlewska wadza. Syszc te pene szacunku sowa, najstarszy z ascetw rzek, zwracajc si w swych sowach do dziedzicw i wadcw Hastinapury: O Bharatowie, wecie pod wasz opiek i powitajcie przy pomocy odpowiednich rytw tych piciu modych krlewiczw, synw krla Pandu, ktry cho wyrzek si wszelkich wygd i prowadzi skromne ycie ascety, dziki boskiej interwencji uratowa wasz dynasti przed zagad. Bg Prawa Dharma da mu jego najstarszego syna Judhiszthir, Wiatr da mu syna Bhim, najsilniejszego z silnych, a Indra da mu syna Ardun, ktrego si jest Prawda. Narodzili si oni z jego starszej ony Kunti. Z jego modszej Madri narodzili si z kolei jego dwaj synowie bliniacy, dar bliniakw Awinw. Uhonorujcie take odpowiednio zmarego krla Pandu, wykonujc ryty ofiarne nalene przodkom. I po wypowiedzeniu tych sw wszyscy boscy asceci w cudowny sposb znikli, wprowadzajc tym wszystkich zebranych w stan gbokiego zdumienia i podziwu. Widura i Bhiszma zajli si wypenianiem ich ycze i wykonaniem odpowiednich rytw, gdy autorytet ich sw wystarczy, aby przekona wszystkich zebranych o cudownym poczciu synw Pandu i o ich prawach do krlewskiego dziedzictwa. Jedynie prorok Wjasa patrzc dalekosinym wzrokiem na piciu synw zmarego krla Pandu i na stu synw niewidomego krla Dhritarasztry zobaczy nadchodzce nieszczcie i rzek do swej matki Satjawati: O matko, szczliwe czasy skoczyy si i nadchodz ze czasy. Kady nastpny dzie bdzie gorszy, gdy sama ziemia si starzeje. Przed nami straszliwe czasy zaciemnione przez czary, niszczone przez rozpust i wystpek, w ktrych wszystkie dziaania i zwyczaje wyznaczone przez Prawo ulegn splamieniu. Porzu krlestwo i zamieszkaj w dungli w pustce prostoty, aby nie by zmuszon do patrzenia na upadek swej dynastii. Usyszawszy sowa swego boskiego syna, Satjawati udaa si do komnat matki Dhritarasztry Ambiki i rzeka: O Ambika, bdna polityka twego syna Dhritarasztry zniszczy Bharatw i ich sprzymierzecw, nie oszczdzajc nawet ich wnukw. Dlatego te ja i pogrona w smutku matka zmarego krla Pandu Ambalika opuszczamy krlestwo i udajemy si do dungli, aby nie patrze na upadek dynastii. Ambika postanowia doczy do nich i uda si do

98

Mikoajewska

Mahabharata

dungli, gdzie trzy krlewskie wdowy podday si surowym umartwieniom i po pewnym czasie poegnay si na zawsze ze swym ciaem, udajc si wprost do nieba. 2. Zawistna rywalizacja: Durjodhana i Bhima Piciu synw Pandu (Pandawowie) i stu synw Dhritarasztry (Kaurawowie) roso i wychowywao si razem, cieszc si wszelkimi przyjemnociami ycia i oddajc si z zapaem wszelkim dziecinnym grom i zawodom, w ktrych Pandawowie z atwoci pokonywali Kauraww. W tej dziecinnej spoecznoci prym wid syn boga wiatru Bhima, ktry bdc najsilniejszy z nich wszystkich, terroryzowa synw Dhritarasztry. Cign ich za wosy lub za nogi i tarza w piasku. Raz zapawszy dziesiciu z nich jedn rk, zanurzy ich gowy pod wod i uwolni ich dopiero wwczas, gdy wydali z siebie niemal ostatnie tchnienie. Innym razem, gdy wdrapywali si na drzewo, aby zerwa dojrzae owoce, tak dugo trzs drzewem a pospadali na ziemi razem z owocami. Nie czyni tego jednak z ambicji lub szalestwa, lecz dlatego, e by dzieckiem i eksperymentowa ze sw potn si. Natomiast najstarszy z Kauraww Durjodhana poznawszy ogromn si Bhimy, pozwoli na to, by ambicja i szalestwo opanoway jego umys. Myla: Musz zabi Bhim przy pomocy podstpu lub oszustwa, gdy jest on najsilniejszy z Pandaww. Bez Bhimy z atwoci pokonam jego modszych braci i zakuj w kajdany jego najstarszego brata Judhiszthir, ktry jest nastpc tronu i sam stan si wadc caej ziemi! Powziwszy takie postanowienia, Durjodhana szuka pilnie okazji, aby wprowadzi je w czyn. Pewnego dnia, gdy zmczony zabaw Bhima usn w namiocie nad brzegiem Gangesu, Durjodhana spta mu rce i nogi i wrzuci w wartki nurt rzeki. Bhima jednake obudzi si i z atwoci zerwa pta. Innym razem Durjodhana przynis do namiotu, gdzie spa Bhima jadowite we, skaniajc je, by go uksiy, lecz we nie potrafiy przebi si przez jego tward skr i zabi go sw trucizn. Jeszcze innym razem Durjodhana doda trucizny do posiku Bhimy, lecz Bhima by tak silny, e z atwoci trucizn strawi, nie ponoszc adnego uszczerbku na zdrowiu. Pandawowie szybko zorientowali si w zych intencjach Durjodhany, lecz za rad swego stryja Widury powstrzymali si od rewanu, wierzc, e zaogniby jedynie sytuacj, nie przynoszc adnego rozwizania.

Ksiga I

Opowie 4

99

3. Bramin-wojownik: Krypa Wkrtce Widura i Bhiszma widzc, e zabawy chopcw stay si zbyt zoliwe i niebezpieczne, zaczli myle o znalezieniu dla nich odpowiednich nauczycieli, ktrzy zadbaliby o ich rozwj duchowy, uczc ich samokontroli i perfekcji oraz rycerskiej walki. Po pewnym okresie poszukiwa znaleli takich nauczycieli w osobach dwch niezwykych braminw Krypy i Drony, ktrzy wyrniali si zarwno sw umiejtnoci wadania broni, jak i znajomoci mdroci Wed. Bramin Krypa od dawna by mieszkacem Hastinapury. On sam i jego bliniacza siostra Krypi zostali swego czasu znalezieni w lesie przez polujcego na jelenia krla amtanu, ktry zaadoptowa blinita i wychowywa je w swoim paacu. Gdy krl amtanu dostrzeg lecy obok niemowlt uk, strzay i skrki czarnej antylopy, domyli si, e musz one by dziemi bramina, ktry pozna tajemnice wadania broni. I faktycznie przed krlem stan prorok Gautama i rzek: O krlu, to s moje dzieci. Wielki proroka Gautama, cho narodzony w kacie bramiskiej, nie mia wielkiego zapau do studiowania Wed i umartwia si nie po to, by zdoby wiedz, lecz by wydrze bogom tajemnice wadania rn broni. Krl bogw Indra niepokoi si jego rosnc wadz i chcc przerwa jego ascez, wysa do niego bosk nimf apsar, aby pobudzia w nim podanie. Gautama spojrza na ni i upuci swe nasienie na badyl trzciny, ktry podzieli si na dwie czci i z nich narodziy si blinita Krypa i Krypi. Gdy krl amtanu zgodzi si na ich zaadoptowanie, prorok powici si cakowicie praktykowaniu ucznictwa i gdy pozna ju wszelkie tajemnice tej broni, przekaza je swemu synowi Krypie, ktry w midzyczasie dors i po otrzymaniu tej wiedzy zosta nauczycielem ucznictwa. Bramin Krypa by inkarnacj istotnej czci jednego z rudrw, bogw burzy, ktrzy podobnie jak marutusi towarzysz Indrze. Piciu synw Pandu z kolei, cho spodzeni przez rnych bogw, byli czciowymi inkarnacjami krla bogw Indry, gdy pierwotn przyczyn ich narodzin na ziemi bya kltwa, jak wielki asceta bg iwa rzuci na Indr, gdy oznajmi on, e jego wadza nie ma granic i jest rwna wadzy wielkich bogw stwarzania i niszczenia wiata Wisznu i iwy. 4. Mciwi przyjaciele: bramin-wojownik Drona i krl Drupada Drugim nauczycielem krlewiczw zosta bramin Drona,

100

Mikoajewska

Mahabharata

inkarnacja wielkiego kapana bogw Brihaspatiego, ktry narodzi si na ziemi w swej istotnej czci, aby pomc inkarnacji boga Wisznu w oczyszczeniu ziemi z demonw. Bramin Drona by synem sawnego proroka Bharadwady. Narodzi z nasienia, ktre jego ojciec upuci na ziemi, gdy pewnego dnia wykonujc codzienne zabiegi rytualne na otarzu ofiarnym, gdzie przechowywano som, zobaczy przez mgnienie oka pikn bosk nimf apsar cierpic wanie na sw comiesiczn przypado, ktrej szaty rozwia nagy powiew wiatru. Bramin Bharadwada zebra staranie swe nasienie i woy je do korytka. Po pewnym czasie narodzi si z niego bramin Drona. Bramin Drona na yczenie swego ojca, a take pragnc posiadania syna, oeni si z bliniacz siostr bramina-wojownika Krypy Krypi, ktra syna ze swej pobonoci. Urodzia mu ona upragnionego syna, ktry by inkarnacj aspektw mierci, dzy i szau wciekoci Najwyszego Boga iwy. W momencie, gdy zobaczy on po raz pierwszy wiato dzienne i wyda z siebie swj pierwszy dwik, gos z nieba rzek: O braminie, nazwij swego syna Awatthaman (renie konia), gdy zapaka on gosem tak dononym i sigajcym tak daleko jak renie ogiera Ukkaihrawasa, w momencie gdy wyoni si z ubijanego oceanu. Bramin Drona kry w swym sercu wielk uraz i namitno, ktra sigaa korzeniami do czasw wczesnego dziecistwa. Wwczas to nawiza przyja z nastpc tronu Pacalw Drupad (inkarnacj jednego z marutusw, ktrzy towarzysz Indrze), ktrego ojciec by przyjacielem jego ojca i ktry przychodzi do pustelni jego ojca, aby studiowa Wedy. Drona z kolei uczy si u Pacalw tajnikw sztuki walki, majc za nauczyciela proroka Agniwej. Ich przyja bya tak wielka, e Drupada obieca Dronie, e gdy zostanie krlem odda mu poow swego krlestwa. Gdy chopcy doroli, ich drogi na jaki czas si rozeszy, gdy Drona pozosta w bramiskiej pustelni swego ojca, podczas gdy Drupada po mierci swego ojca zosta krlem Pacalw. Zafascynowany sztuk walki bramin Drona, ktry ju od dawna nie kierowa si motywacj czysto bramisk, nie na dugo pozosta w pustelni swego ojca. Motywowany chci dorwnania swemu przyjacielowi krlowi Drupadzie, marzy o zdobyciu odpowiedniej dla siebie broni i krlestwa. Szczcie mu dopisao i otrzyma wymarzon bro cznie z tajemnic jej uycia od braminawojownika Parauramy, ktry wycofujc si z aktywnego ycia, rozdawa swj majtek braminom. Z kolei prorok Agniweja obdarowa go potn ognist bro zwan agneja.

Ksiga I

Opowie 4

101

Zdobywszy godn wojownika bro, uszczliwiony bramin Drona uda si do paacu krla Drupady, spodziewajc si, e ucieszy si on, widzc swego przyjaciela z dziecistwa i odda mu poow krlestwa. Drupada jednake rzek: O dobry braminie, chyba stracie rozum, nazywajc mnie swym przyjacielem! Kt to sysza, aby wyniosy krl taki jak ja mg przyjani si z kim cakowicie pozbawionym dbr jak ty. Nasza dawna przyja zestarzaa si. To prawda, e w dziecistwie bylimy przyjacimi, ale przyja ta bazowaa na tym, co wwczas posiadalimy. Przyja starzeje si i umiera. Niszczy j dza i okalecza j gniew. Nie licz wic na star przyja i rozejrzyj si za now. Byem twym przyjacielem, gdy byo to zgodne z moimi interesem. Jednake biedak nie moe by przyjacielem bogatego tak jak gupiec nie moe by przyjacielem mdrca. I po co komu stary przyjaciel? Przyja i maestwo s moliwe jedynie wrd tych, ktrzy s sobie rwni zarwno pod wzgldem bogactwa, jak i urodzenia. Jaki krl zechciaby przyjani si z kim, kto krlem nie jest? Bramin Drona syszc te sowa, nie posiada si z oburzenia, lecz powstrzyma si od natychmiastowego okazania swego gniewu, aby skupi ca sw myl na przygotowaniu odpowiedniej zemsty. Postanowi uda si do Hastinapury, mylc o tym, e jeeli uda mu si zosta nauczycielem modych krlewiczw, bdzie mg poprosi ich o to, aby zapacili mu za otrzyman wiedz pomoc w realizacji jego zemsty. Gdy Drona zbliy si do krlewskiego paacu, zobaczy piciu modych Pandaww pochylonych bezradnie nad studni i prbujcych bezskutecznie dosign zabawki, ktra tam przypadkiem wpada. Drona rozemia si i rzek: O haba kacie wojownikw i ich umiejtnociom walki, skoro wy, potomkowie krlw z linii Bharata nie potraficie wycign ze studni swej zabawki. I na oczach zdumionych i zachwyconych chopcw poczy razem kilka badyli trzciny i wycign uwizion w studni zabawk. Modzi krlewicze zawoali jednym gosem: O braminie, niech ci bdzie chwaa, gdy tylko ty jeden potrafie tego dokona. Powiedz nam, kim jeste i w jaki sposb moemy odwzajemni oddan nam przysug? Bramin Drona rzek: O modzi krlewicze, opowiedzcie Bhiszmie o moim przybyciu do Hastinapury i o moich zdolnociach i on z caa pewnoci bdzie wiedzia, kim jestem i jak moj obecno wykorzysta. Gdy chopcy opowiedzieli Bhiszmie o caym wydarzeniu, rozpozna natychmiast w zrcznym braminie Dron i pomyla, e byby on znakomitym nauczycielem dla krlewiczw. Myl ta bya

102

Mikoajewska

Mahabharata

w cakowitej zgodzie z pragnieniem Drony, ktry poinformowa o tym Bhiszm i nie zawaha si opowiedzie mu o swej palcej dzy zemsty na krlu Drupadzie. Drona rzek: O Bhiszma, uczyem si sztuki walki u samego wielkiego proroka Agniweji. Byem dobrym uczniem, nieskaonym zem, zdyscyplinowanym, z wosami zwizanymi w ciki wze. U tego samego nauczyciela uczy si krzepki syn krla Pacalw Drupada, pracujc rwnie ciko i z du gorliwoci. Od lat dziecinnych studiowalimy razem, cieszc si nawzajem swoj obecnoci i pragnc nawzajem si sobie przypodoba. Sprawiao mi przyjemno wszystko, co mwi i robi i w zwizku z tym bardzo go polubiem. Pewnego dnia powiedzia: O przyjacielu, gdy odziedzicz krlestwo po mym ojcu o wielkim duchu, chc by cieszy si nim razem ze mn. Przysigam, e mwi prawd i e cae moje bogactwo, przyjemnoci i wygody bd dzieli rwno z tob . Drona kontynuowa: O Bhiszma, gdy uzyskaem perfekcj w walce rn broni, udaem si w wiat w poszukiwaniu szczcia. Usyszaem, e mj dawny przyjaciel zosta krlem. Udaem si wic do niego, by przypomnie mu o naszej przyjani i jego obietnicy, na co krl Drupada odpowiedzia miechem, twierdzc, e musiaem straci rozum, uwaajc si za jego przyjaciela. Od momentu gdy usyszaem te sowa, pon gniewem i przyszedem tutaj, aby zdoby uczniw, ktrzy po otrzymaniu ode mnie caej wiedzy zapac mi za nauk, pomagajc mi w realizacji mej zemsty. Bhiszma uzna bramina Dron za odpowiedniego nauczyciela dla modych krlewiczw i przedstawi go swym modym uczniom. Gdy znaleli si oni sam na sam ze swym nauczycielem, siedzc z szacunkiem u jego stp, bramin Drona rzek: O moi niewinni uczniowie, gboko w swym sercu chowam straszn uraz, ktr chc pomci. Dajcie mi swe sowo, e pomoecie mi w tym w zamian za przekazanie wam caej mojej wiedzy o sztuce walki. Zarwno synowie krla Dhritarasztry jak i krla Pandu odpowiedzieli milczeniem. Tylko jeden Arduna w stanie ekstatycznego entuzjazmu da swe sowo, e zniszczy jego wroga, co spowodowao, e Drona pokocha go najbardziej i zawsze go wyrnia wrd swoich uczniw. Po zakoczeniu edukacji Drona poprosi krlewiczw o realizacj zapaty, mwic: O uczniowie, teraz, gdy przekazaem ju wam wszelkie tajemnice broni, zrewanujcie mi si godziw zapat i napadnijcie niespodziewanie na krla Pacalw Drupad, odbierzcie mu wadz nad jego krlestwem i oddajcie go w moje rce. Krlewicze zgodzili si i gdy przyprowadzili pokonanego i upokorzonego krla Drupad przed oblicze Drony, bramin rzek:

Ksiga I

Opowie 4

103

O krlu, kazaem mym uczniom na ciebie napa, gdy raz jeszcze poszukuj twej przyjani. Powiedziae mi, e aden krl nie moe by przyjacielem kogo, kto nie posiada adnego majtku. Pozbawiem ci wic twego majtku, aby by mi rwny i abym mg raz jeszcze prosi ci o przyja. Daj ci moje sowo, e jeeli uznasz mnie teraz za swego przyjaciela, potraktuj ci po przyjacielsku i oddam ci poow twego krlestwa na pnoc od Gangesu, podczas gdy dla mnie zostanie jego cz poudniowa. Krl Drupada powstrzyma swj narastajcy w nim gniew i rzek zaciskajc zby: O braminie, chc by twym przyjacielem po wieczne czasy. Lecz od momentu, w ktrym wypowiedzia te wymuszone sowa przyjani, jego umys nie zazna spokoju. Chowajc w sercu wielk uraz i dz zemsty, czu si jednak wobec swego wroga bezsilny, zrozumia bowiem, e trudno mu bdzie pokona Dron w otwartej walce, gdy, cho by mu rwny w rzemiole wojennym, Drona bdc braminem, przewysza go swymi wadzami duchowymi, ktre wzmacniay jego rycersk potg, czynic go nie do pokonania. Drupada zacz wic rozmyla nad sposobem uzyskania syna, ktry tak jak Drona byby wyposaony zarwno w cnoty rycerskie jak i moce duchowe i byby zdolny do zabicia jego miertelnego wroga, ktry mia mianowa si jego przyjacielem. I tak jak sam bramin Drona narodzi si z dzy swego ojca, ktra opanowaa go przez chwil w miejscu ofiarnym, tak i przyszy zabjca Drony dziki staraniom krla Drupady narodzi si wkrtce z ognia ofiarnego i bramiskiej nieczystoci. 5. Niepokonani rywale: Karna i Arduna Lekcje, ktrych bramin Drona udziela modym Bharatom, stay si wkrtce sawne w caym kraju i wielu synw wojownikw przyjedao do Hastinapury, chcc si uczy wadania broni u Drony. U niego uczy si take jego syn Awatthaman oraz Karna, syn Kunti, ktrego otrzymaa ona od boga soca, zanim zostaa on zmarego krla Pandu i ktry na dworze Dhritarasztry uchodzi za syna krlewskiego wonicy. Byszczcy sonecznym blaskiem Karna ukrywa w swym sercu wielk ambicj bycia najlepszym i przewyszenia w swych umiejtnociach wadania broni najlepszego z modych Bharatw. Gdy szybko stao si jasne, e najlepszy jest trzeci z kolei syn Pandu Arduna, Karna z umysem opanowanym przez dz pokonania Arduny sta si sojusznikiem Durjodhany i dopingowa go w okazywaniu piciu Pandawom swego lekcewaenia.

104

Mikoajewska

Mahabharata

Arduna wyrnia si wrd uczniw Drony swym ogromnym zaangaowaniem zarwno w doskonalenie swych umiejtnoci jak i w okazywanie mu szacunku. W ten sposb nie tylko wiczy gorliwiej ni inni, ale take sta si faworytem Drony, ktry chwalc gorco jego zaangaowanie, obieca mu, e zrobi z niego najlepszego ucznika, ktrego aden z jego uczniw nie potrafi pokona. Arduna przywizywa du wag do tej obietnicy. Jednake pewnego dnia, gdy Pandawowie udali si do dungli na polowanie, pdzc bohatersko na swych rydwanach, zobaczyli wczcego si psa ze strzaami w pysku umieszczonymi tam przez ucznika, ktry musia by lepszy lub co najmniej rwny Ardunie. Peni podziwu i nie posiadajc si ze zdumienia, nie mogli powstrzyma si od wychwalania umiejtnoci nieznanego im ucznika i ruszyli w gb dungli na poszukiwania, chcc pozna, kim jest w tajemniczy rywal Arduny. Wkrtce odkryli, e by nim krlewicz Niszadw o imieniu Ekalawja, ktremu swego czasu bramin Drona odmwi udzielania lekcji ucznictwa, lecz ktry tak bardzo pragn zosta jego uczniem, e zrobi sobie z gliny jego podobizn, ktrej skada codziennie cze i obserwujc z ukrycia jego lekcje, sam wiczy si w ucznictwie, osigajc doskonao. Pandawowie opowiedzieli o caym wydarzeniu braminowi Dronie, susznie sawic umiejtnoci Ekalawji, lecz Arduna czu w swym sercu do zazdroci i gdy zosta sam na sam ze swym nauczycielem, rzek: O braminie, czy nie obiecae mi kiedy gorco, gdy bylimy sami, e wrd twoich uczniw bd najlepszy? Z ca pewnoci nie mwie prawdy, gdy wielbicy twj posg krlewicz Niszadw przewyszy mnie w swych umiejtnociach. Drona rzek: O Arduna, moje usta nie kami. Chcc zagwarantowa prawdziwo swym sowom, bramin Drona uda si natychmiast do kryjwki Ekalawji, ktry kontynuowa sw nauk, oddajc cze jego posgowi i deklarujc si w ten sposb jego uczniem. Rzek: O Ekalawja, skoro jeste moim uczniem, zapa mi za zdobyt wiedz swym kciukiem. Ekalawja z szacunkiem dla Prawdy i bez najmniejszego wahania, z twarz wypenion ekstatycznym szczciem i z czystym umysem odci sobie wasny kciuk i w ten sposb pacc Dronie za zdobyt nielegalnie wiedz, pozbawi si dobrowolnie moliwoci dorwnania Ardunie w jego uczniczych umiejtnociach. Gdy nadszed czas egzaminw kocowych aden z krlewiczw, oficjalnych uczniw bramina Drony, nie potrafi dorwna Ardunie. Cho Judhiszthira po mistrzowsku walczy na rydwanie, Durjodhana i Bhima osignli doskonao w walce na maczugi, a

Ksiga I

Opowie 4

105

bracia bliniacy Nakula i Sahadewa w walce na miecze, Arduna by najlepszy nie tylko w ucznictwie, ale w walce z uyciem dowolnej broni. Drona chcc go nagrodzi, da mu bdc w jego posiadaniu bosk bro nie do pokonania zwan Gow Brahmy, ostrzegajc go jednak, e mona jej uy jedynie w walce z istotami nadprzyrodzonymi i e nigdy nie powinna by uyta przeciw czowiekowi, gdy uyta w ten sposb moe zniszczy cay wiat. W czasie, gdy Pandawowie cieszyli si ze swego sukcesu, synowie krla Dhritarasztry nie mogli uwolni si od uczu zazdroci. Durjodhana szczeglnie zazdroci Bhimie jego umiejtnoci walki na maczugi, gdy byy one rwne jego zdolnociom i w zwizku z tym nie potrafi go pokona. Bramin Drona zadowolony z wynikw uzyskanych przez jego krlewskich uczniw zaproponowa krlowi Dhritarasztrze przygotowanie specjalnych zawodw, aby jego uczniowie mogli rywalizowa midzy sob i popisywa si swymi umiejtnociami walki. Dhritarasztra zgodzi si z wielk ochot i rozkaza Dronie, aby bazujc na swej bramiskiej wiedzy wybra dzie pod szczliw gwiazd i miejsce, gdzie mona by bezpiecznie zbudowa teatr potrzebny do takich zawodw. Drona z pomoc Widury, trzymajc si cile nakazw Wed, wybra teren rwny i nie zalesiony, lekko opadajcy w kierunku Gangesu, gdzie zoono ofiary i wzniesiono teatr, budujc platform areny otoczon miejscami dla widowni uszeregowanymi wedug porzdku kast. Gdy wreszcie nadszed dzie zawodw, do teatru zaczy ciga tumy ludzi z rnych kast ciekawe rycerskich popisw, zajmujc przeznaczone dla nich miejsca w odpowiednim porzdku. Najpierw przyby Bhiszma i pierwszy nauczyciel krlewiczw Krypa, zajmujc zaszczytne miejsca pod baldachimem ozdobionym zotem i perami. Nastpnie przybyy Gandhari i Kunti w towarzystwie wszystkich innych kobiet z krlewskiego dworu, sucymi i wit i zajwszy przeznaczone dla nich miejsca, wyglday jakby byy maonkami bogw. Wkrtce zgromadzi si tam tum bez granic, wielki jak ocean falujcy w rytmie dwikw boskiej muzyki i poruszany ciekawoci. Ostatni przyby cay w bieli bramin Drona w towarzystwie swego syna Awatthamanaz wosami i brod pokryt siwizn, ubrany w biae bramiskie szaty i namaszczony bramiskimi olejami z dum noszcy sw nieno bia bramisk wit ni. Zoy odpowiednie ofiary nalene bogom i gdy bramini cigle jeszcze recytowali wite sowa Wed, na aren wkroczyli modzi krlewicze, niosc ze sob wszelkie rodzaje broni. Prowadzeni

106

Mikoajewska

Mahabharata

przez najstarszego z nich Judhiszthir prezentowali swoje strzeleckie umiejtnoci, wypuszczajc ze swych ukw tysice strza. Niektrzy z widzw pochylali gowy, bojc si zbkanych strza, podczas gdy inni mimo lku odwanie patrzyli w kierunku areny. Lecz bali si niepotrzebnie, gdy wszystkie strzay dosigy swego celu oznaczonego imieniem krlewicza, wywoujc tym wielki aplauz tumu. Krlewicze kontynuowali swe popisy, uywajc rnych rodzajach broni. Gdy syn Pandu Bhima i syn Dhritarasztry Durjodhana stanli do pojedynku na maczugi, rozgorczkowany tum widzw podzieli si na dwie poowy dopingujce swojego faworyta. Niezadowolony z tego bramin Drona rzek do swego syna Awatthamana: O synu, id i przerwij walk tych dwch walecznych championw, gdy inaczej wywoa ona zamieszki w tumie, skcajc midzy sob zwolennikw Bhimy i Durjodhany. Posuszny rozkazowi swego ojca Awatthaman wyszed na rodek areny i powstrzyma tych dwch walczcych ze sob braci, gdy wznosili przeciw sobie swe potne maczugi, potni jak dwa zderzajce si oceany w godzinie apokalipsy. Bramin Drona wystpi nastpnie na rodek areny i po uciszeniu haaliwych muzykw rzek: O szlachetni widzowie, nadszed czas, abycie skupili ca sw uwag wycznie na Ardunie, ktry jest najwikszym z wielkich ucznikw i ktrego ja sam kocham bardziej ni wasnego syna. Zapowiedziany w ten sposb Arduna, imponujcy w swej srebrnej zbroi, potny jak zaciemniajca soce chmura, mienicy si jak tcza towarzyszca byskawicy wkroczy samotnie na rodek areny, trzymajc uk gotowy do strzau. Powita go wielki aplauz widzw wzmocniony dodatkowo przez eksplozj dwikw bbnw i konch. Rozgorczkowany tum krzycza: Niech bdzie chwaa wielkiemu ucznikowi, synowi Kunti. Na kanwie jego talentu zbudowane jest bezpieczestwo naszego krlestwa. On jest najpotniejszym rycerzem i obroc Prawa i Moralnoci. Kunti syszc ten aplauz tumu, zalaa si zami radoci. Nawet niewidomy krl Dhritarasztra poczu w swych oczach zy szczcia i zapyta: O Widura, wyjanij mi przyczyn tego nagego entuzjazmu tumu, gdy nie potrafi jej zobaczy. Widura rzek: O krlu, tum wiwatuje na cze Arduny, ktry w penej zbroi wkroczy na aren. Dhritarasztra zanurzywszy si w sodkiej ekstazie, rzek: O Widura, chwaa niech bdzie losowi, ktry obdarowa mnie synami mego brata Pandu i dziki temu pozbawi mnie zmartwie o bezpieczestwo kraju.

Ksiga I

Opowie 4

107

Gdy okrzyki tumu nieco przycichy, Arduna rozpocz prezentowanie boskiej broni, ktr zdoby i swych umiejtnoci posugiwania si ni. Dziki darowi od boga ognia wywoa ogie, dziki darowi od boga oceanu stworzy wod, dziki darowi od boga wiatru wywoa wiatr, a dziki darowi od boga deszczu wywoa deszcz. Wyuczony a do perfekcji i faworyzowany przez swego nauczyciela potrafi w sposb nieomal magiczny uy swego uku i dosign swymi strzaami niewyobraalnie trudnego celu. Zawody miay si ju ku kocowi i tum widzw zacz rzedn, ruszajc w kierunku bram, gdy nagle od strony jednej z bram da si sysze dwik podobny do grzmotu. Zaniepokojeni widzowie zaczli pyta si nawzajem: C si dzieje? Czy to ziemia si trzsie, gry dr, czy te nadchodzi nieoczekiwany, potny sztorm? Ku bramie spojrza rwnie bramin Drona otoczony zwartym krgiem piciu synw Pandu i Durjodhana stojcy razem z synem Drony Awatthamanem w krgu pozostaych synw Dhritarasztrywszyscy gotowi do obrony krlestwa i pokonania wroga. Dostrzegli w osupieniu Karn w jego zotej zbroi i zotych kolczykach, w ktrych si urodzi, jak szed w kierunku areny, trzymajc w doniach naprony uk. Karna nie mia prawa do brania udziau w krlewskich zawodach przeznaczonych dla krlewskich synw, bo cho bia od niego potga zdradzajca krlewskie pochodzenie, uchodzi na dworze za syna suty, krlewskiego wonicy. Mia jednak si krlewskiego lwa lub sonia i bi od niego blask pikna i wietnoci rwny blaskowi jego potnego ojca, ognistego boga soca, ktrego by czciow inkarnacj. Gdy tum zamar w oczekiwaniu, chcc zna imi tego nowego, nieznanego im wojownika, Karna zoy pokon swym nauczycielom Dronie i Krypie i rzek butnie do Arduny: O synu Kunti, przesta si tak sob zachwyca, gdy mog dowie na oczach caego tumu, e nie tylko potrafi dokona tych samych co ty sztuczek, ale nawet potrafi zrobi to lepiej! Syszc to wyzwanie, tum zerwa si z siedze jak jeden m, wydajc grone pomruki. Bramin Drona da pozwolenie Karnie na pokazanie swych umiejtnoci i Karna dowid, e s one co najmniej rwne umiejtnociom Arduny. Gniew i upokorzenie zmieszay Ardunie umys, podczas gdy Durjodhana i jego bracia rozpywali si w ekstatycznej szczliwoci. Durjodhana uciska Karn z wielk wylewnoci i rzek: O wielki herosie, dzikuj dobremu losowi, ktry ci tu zesa, gdy ty jeden potrafie zniszczy pych Arduny! Witaj w mym

108

Mikoajewska

Mahabharata

krlestwie i czuj si u mnie jak u siebie w domu. Karna odpowiedzia: O Durjodhana, dzikuj ci za tw yczliwo i w odpowiedzi na ni pozwl mi zosta twym dozgonnym przyjacielem. I jako mj przyjaciel dowiedz si, e chc natychmiast pojedynkowa si z Ardun! Durjodhana rzek: O Karna, dziel ze mn wszystkie moje przyjemnoci i niech ci si uda pokona w walce twych zagorzaych wrogw! Arduna syszc wyzywajce sowa Karny i widzc go entuzjastycznie witanego przez synw Dhritarasztry, poczu si dogbnie uraony i rzek dononym gosem: O Karna, mier tobie! Nie do, e przyszede tu nie zaproszony, to jeszcze wypowiadasz obraliwe sowa! Karna odpowiedzia: O Arduna, mier tobie! Arena jest otwarta dla wszystkich i na niej liczy si tylko sia i zrczno. W walce wygrywa ten, kto jest najlepszy. Zamiast mwi na prno o obrazie, skieruj ku mnie strumie swoich strza i pozwl mi, abym na oczach twych nauczycieli mg pozbawi ci gowy moimi strzaami! Gorca krew bramina Drony zawrzaa i syszc t wymian obelg oraz widzc po jednej stronie Ardun otoczonego przez Pandaww, a po drugiej Karn otoczonego przez Kauraww, wyda zgod na pojedynek. Sam razem z Bhiszm i braminem Kryp stan po stronie Arduny, podczas gdy jego syn Awatthaman stan po stronie Durjodhany. Nawet bogowie bdcy ojcami tych gotowych do walki na mier i ycie herosw, obserwujc t scen z wysokoci, nie potrafili pozosta bezstronni. Krl bogw i bg burzy Indra, ojciec Arduny, zakry chmurami niebo po stronie Pandaww. Bg soca Surja, ojciec Karny, owietla Karn i stojcych po jego stronie synw Dhritarasztry. Tymczasem Kunti rozpoznajc zbroj i kolczyki, w ktrych Karna si urodzi stracia przytomno, gdy rozpoznaa w nim swojego najstarszego syna przygotowujcego si do miertelnej walki ze swym modszym bratem. Cho dwaj przeciwnicy palili si do walki, pojedynek nie mg si odby bez odpowiednich, poprzedzajcych go ceremonii. Szaradwata, ktry by biegy w etykiecie i zna Prawo, rozpocz od przedstawienia sobie nawzajem pojedynkujcych si wojownikw. Po przedstawieniu Karnie Arduny, jako krlewskiego potomka z linii Bharata, poprosi Karn o podanie Ardunie swego imienia i krlewskiej linii, z ktrej si wywodzi. Rzek: Prawo gosi, e nie mona rozpocz pojedynku, zanim nie usyszy si, kim jest przeciwnik, gdy dopiero wwczas pojedynkujcy si moe zadecydowa, czy przeciwnik jest jego godny i czy chce z nim walczy.

Ksiga I

Opowie 4

109

Syszc te sowa, Karna poblad ze wstydu, zrozumia bowiem, e jeeli Arduna zechce go upokorzy, moe odmwi mu prawa do walki, twierdzc, e jest synem suty i nie naley do kasty wojownikw. Ta sama myl zawitaa w umyle Durjodhany i zanim ktry z pojedynkujcych si zdy wypowiedzie sowo, Durjodhana widzc nagle przywid twarz wroga swego wroga, zerwa si w popiechu ze swojego miejsca i rzek: O Karna, nie tra ducha, mianuj ci bowiem natychmiast krlem kraju Angw i w ten sposb Arduna nie bdzie mia prawa odmwi ci walki! I Durjodhana mianujc Karn krlem i zdobic go wszelkimi insygniami krlewskiej wadzy, rozkaza braminom, aby natychmiast polali ceremonialnie jego gow wod tak jak nakazuje tego wity rytua. Nie posiadajcy si ze wzruszenia Karna, rzek: O Durjodhana, powiedz mi, czy jest na wiecie co, czym mgbym odpaci ci za dar, jakim jest krlestwo. Durjodhana odpowiedzia: O Karna, daj mi w zamian sw dozgonn lojalno i przyja. Karna rzek: O Durjodhana, niech tak si stanie! I ci dwaj przyjaciele w ekstatycznym uniesieniu serdecznie si uciskali. Na wszystko to patrzy ze swego odlegego miejsca na widowni krlewski wonica, ktry wychowa Karn i uchodzi za jego ojca i coraz bardziej zalewaa go fala potnej radoci. Widzc swego syna ukoronowanego sukcesem, zerwa si ze swego miejsca i drc na caym ciele z mioci, wybieg na aren, krzyczc: O mj synu. Karna zobaczywszy ojca, odoy uk i z nalenym ojcu szacunkiem pochyli do jego stp sw gow mokr jeszcze od namaszczajcej wody, ktr jego ojciec dodatkowo obla zami swej szczliwoci. Bhima widzc t skromn posta krlewskiego wonicy, zagubion i mieszn wrd uzbrojonych i ozdobionych zotem krlewskich wojownikw, bdc ojcem Karny, wybuchn okrutnym miechem i zawoa: O Karna, wszyscy widz, ze jeste synem wonicy i e nie masz wikszego prawa do krlestwa ni zbkany pies do poerania skadanej bogom ofiary. Arduna nie bdzie z tob walczy. Na te sowa wargi Karny zadray i bolenie wzdychajc, spojrza bagalnie w kierunku soca, jakby poszukujc u niego pomocy. Tymczasem Durjodhana, syszc sowa Bhimy, zawoa: O Bhima, nie masz prawa do wypowiadania takich obraliwych sw. O byciu wojownikiem decyduj umiejtnoci walki i osobowo danej osoby, gdy nie mona z ca pewnoci odrni wojownika od kogo, kto wojownikiem nie jest na podstawie jego nazwiska, gdy jak napisano w Wedach, rdo kasty wojownikw nie jest cakowicie

110

Mikoajewska

Mahabharata

jasne. Spjrz na Karn! To nie ania urodzia tego lwa! Jego zota zbroja i kolczyki, w ktrych przypomina on soce, s znakami jego krlewskiego urodzenia. Moc swych ramion zasuguje na to, aby rzdzi caym wiatem, a nie jedynie Ang! Jeli kto temu zaprzeczy, odpowiem mu moimi strzaami. Cho zgiek i dopingowanie coraz bardziej roso, soce coraz bardziej chylio si ku zachodowi, a wreszcie zniko cakowicie za horyzontem, dajc sygna, e czas uda si do domw. Durjodhana z Karn opucili aren, owietlajc sobie drog pochodniami. Podobnie uczynili Pandawowie w towarzystwie Bhiszmy, Krypy i Drony. Wzburzony tum widzw podzieli si na obozy, wykrzykujc imiona Arduny, Karny lub Durjodhany. Cho pojedynek Karny z Ardun nie doszed do skutku uniemoliwiony przez zachd soca, wyzwanie rzucone przez Karn, wzburzyo myli i serca Bharatw. Kunti, ktr Widura ocuci z omdlenia, patrzya na swego nowo odnalezionego najstarszego syna Karn, krla Angi, z sercem zalewanym coraz potniejsz fal mioci. Durjodhana majc u swego boku Karn, przesta si miertelnie obawia Arduny, podczas gdy najstarszy z Pandaww Judhiszthira, syn boga Prawa, chroniony i majcy oparcie w sile i umiejtnociach Arduny, nie mg pozby si myli, e by moe nie Arduna, lecz Karna jest najlepszym na wiecie ucznikiem.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(7) The Origins, 116.1-123.75, 1(8) The Fire in the Lacquer House, 124.1-129.1.

Ksiga I

Opowie 5

111

Opowie 5 Poncy paac Pandaww

1. Spisek; 2. Paac-puapka; 3. Obronna strategia Pandaww; 4. Ucieczka z poncego paacu; 5. Maestwo Bhimy z demonk Hidimb i jego walka z demonem Hidimbem.

Gniewny Durjodhana jest wielkim drzewem opartym na Karnie. akuni jest jego gaziami, Duhasana owocem a niewidomy Dhritarasztra korzeniami. (Mahbharta, 1(1) The Lists of Contents, 1.65-70) 1. Spisek Durjodhana cierpia straszne mki zazdroci, patrzc zawistnym okiem na potn si Bhimy i perfekcj Arduny, ktrym w aden sposb nie potrafi dorwna. Motywowany ambicj bycia przyszym krlem Hastinapury, ktrej ziarno zasia w jego sercu jego ojciec krl Dhritarasztra, nie zaprzesta obmylania rnych podstpnych sposobw zabicia swych kuzynw Pandaww i pozbycia si w ten sposb prawowitego nastpcy tronu Judhiszthiry. Snu swe mordercze plany wspomagany radami pokrtnego brata swej matki akuniego oraz swego niedawno zdobytego dozgonnego przyjaciela i miertelnego rywala Arduny Karny, z ktrych kady motywowany by w swej akcji sw wasn namitnoci. Pandawom udawao si jednak szczliwie unika zastawianych na nich zasadzek i wierni radzie Widury powstrzymywali si od rewanu, wierzc, e odpowiadanie na przemoc przemoc zrodzioby jedynie dalsz przemoc i zniszczenie. Tymczasem obywatele Hastinapury widzc prawo Pandaww, ktrzy zakoczyli w midzyczasie sw edukacj i osignli penoletnio, zaczli poddawa w wtpliwo prawo krla Dhritarasztry do pozostawania na tronie i wyraa swe yczenie, aby najstarszy syn krla Pandu Judhiszthira zosta krlem. W swych rozmowach pytali siebie nawzajem: Dlaczego Dhritarasztra jest cigle krlem, skoro krlestwo nie naley do niego, gdy z powodu swej lepoty zosta go pozbawiony. Krlestwo od pocztku byo dziedzictwem jego modszego, zmarego przedwczenie brata Pandu i teraz, gdy jego najstarszy syn Judhiszthira osign dojrzao, Dhritarasztra powinien si wyrzec krlestwa i odda je Judhiszthirze, ktremu si ono

112

Mikoajewska

Mahabharata

susznie naley. Prawo Judhiszthiry gwarantuje, i zarwno on jak i jego synowie zostan odpowiednio uhonorowani i otrzymaj nalene im przywileje. Gdy szpiedzy Durjodhany donieli mu o tych szemraniach obywateli i ich mioci dla Pandaww, jego zazdro jeszcze bardziej si zaognia. Uda si do swego ojca i znalazszy go w samotnoci, rzek: O ojcze, przyszedem do ciebie, gdy dowiedziaem si, e obywatele zowieszczo szemraj, e powiniene wyrzec si krlestwa tak jak Bhiszma i odda je synowi twego modszego brata Judhiszthirze. Bhiszma sam wyrzek si krlestwa i nie chcia by krlem, lecz jeli chodzi o nas, to mieszkacy naszego kraju wyranie chc nas zmusi do wyrzeczenia si czego, co nam si susznie naley. To ty bye najstarszym z braci i zgodnie z Prawem do ciebie i twoich synw naley krlewskie dziedzictwo. Ty sam nie moge zosta krlem z powodu twego fizycznego defektu i krlem zosta twj przedwczenie zmary modszy brat, lecz ja, twj najstarszy syn, jestem w doskonaym zdrowiu i jako syn starszego brata mam wiksze prawo do ojcowizny ni Judhiszthira, syn modszego brata. Jeeli dopucisz do tego, e syn twego modszego brata zostanie krlem, krlestwo cakowicie wymknie si z rk twoich potomkw i dostanie si na zawsze w rce potomkw twego modszego brata. Twoi potomkowie zostan zredukowani do roli ebrakw yjcych na cudzej asce! Musisz umocni sw pozycj w krlestwie, aby zapewni powrt krlewskiego dziedzictwa w rce twego potomstwa! Dhritarasztra rzek: O synu, mj modszy brat Pandu szanowa Prawo i by bardzo serdeczny dla caej swej rodziny, a szczeglnie dla mnie. By bardzo szczodry i nigdy niczego nie chcia wycznie dla siebie. Gdy opuszcza swe krlestwo i wierny swej przysidze uda si do lasu, aby y w ascezie, odda mi je pod opiek z tak wielk atwoci jak oddawa mi w dziecistwie swe ulubione jedzenie, ktre ze mn dzieli. Jego synowie s tacy sami jak on: wierni Prawu, peni rycerskich cnt, szanowani przez obywateli. Jak wic moemy pozbawia ich dziedzictwa ich ojca i dziada? Pandu mia te wielu sprzymierzecw wrd krlw i zwykych onierzy, gdy dobrze wszystkich traktowa i oni z ca pewnoci stan w obronie jego synw, jeeli pozbawimy ich praw i zmusimy do opuszczenia krlestwa. Durjodhana rzek: O ojcze, wiem doskonale, jakie mog by konsekwencje wygnania Pandaww z krlestwa, wynike z faktu, e zarwno Pandu jak i jego synowie maj poparcie wielu krlw i obywateli. Obywateli mona jednak przekupi prezentami i honorami i w ten sposb uczyni ich naszymi zwolennikami. Sam

Ksiga I

Opowie 5

113

mog si tym z atwoci zaj, gdy mam kontrol nad krlewskim skarbem i jego ministrami. Krlw mona z kolei oszuka. Nie musimy bowiem otwarcie wyrzuca Pandaww z krlestwa. Wystarczy, e pod jakim pretekstem wylemy ich podstpnie razem z ich matk do Waranawety, ktra znajduje si poza granicami naszego kraju i skonimy ich do przebywania tam wystarczajco dugo, abymy mogli si umocni. Bd mogli oczywicie wrci, ale dopiero wtedy gdy nasza linia zostanie mocno osadzona na tronie. Dhritarasztra rzek: O synu, musz przyzna, e podobny plan zrodzi si w mojej gowie. Wyda mi si jednak zbyt pody, aby mg zyska poparcie Bhiszmy, Widury, Drony i Krypy, dla ktrych zarwno synowie Pandu jak i moi synowie reprezentuj t sam lini i podlegaj temu samemu Prawu. Nie zgodz si na faworyzowanie adnej ze stron. Durjodhana rzek: O ojcze, nie masz racji, gdy z atwoci uda nam si zdoby ich poparcie. Bramin Drona bdzie po tej stronie, po ktrej jest jego syn Awatthaman, a on jest po naszej stronie. Bramin Krypa bdzie po tej stronie, po ktrej jest Drona i jego syn, gdy Awatthaman jest rwnie synem jego siostry Krypi, ktra jest on Drony. Jeli chodzi o Widur, ktry jest twoim ministrem i Bhiszm to ich losy s nierozerwalnie zwizane z twoimi i nie mog dziaa przeciw twoim interesom, choby i ich serce rwao si do Pandaww. O ojcze, moesz spokojnie zesa Pandaww do Waranawety, gdy z ca pewnoci nie bdzie to miao dla nas adnych zych skutkw i zniszczy bolesny cier, ktry nosz w sercu i ktry odbiera mi sen oraz ugasi ogie mojej boleci! Jak postanowili, tak uczynili. Durjodhana i jego bracia zaczli obdarowywa swych poddanych prezentami i honorami, chcc kupi ich yczliwo. Krl Dhritarasztra z kolei chcc skusi Pandaww, aby udali si poza granice swego krlestwa z wasnej woli, namwi rnych gorliwcw, aby snuli opowieci o piknie Waranawety i namawiali wszystkich do udania si tam i uczestnictwa w majcym si tam odby wielkim festiwalu ku czci boga iwy. Opowieci te dotary do Pandaww, ktrzy pod ich wpywem nabrali ochoty, aby tam pojecha, o czym poinformowali krla. Dhritarasztra, ktry tylko na to czeka, natychmiast zacz ich gorco zachca do wyjazdu, mwic: O synowie, od dawna ju sysz od rnych ludzi, e Waranaweta jest najpikniejszym w wiecie miastem. Nie wahajcie si ani chwili i wyruszcie natychmiast. Wecie ze sob swoje wojsko i ca swoj wit i czujcie si tam jak niemiertelni. Wecie ze sob drogie kamienie, aby obdarowa bogato braminw i piewakw i

114

Mikoajewska

Mahabharata

czujcie si jak bogowie. Pozostacie tam przez duszy okres czasu, aby mc w peni nacieszy si miastem. Gdy Judhiszthira to usysza, zrozumia, e wpad w puapk i e ulegajc chci wyjazdu z wasnego kraju, uczyni jedynie to, czego yczy sobie Dhritarasztrazgodzi si na wygnanie i pozostawienie Hastinapury Kaurawom. Nie chcc zaprzecza prawdziwoci swych sw i widzc ca krlewsk starszyzn jak i wszystkich synw Dhritarasztry skupionych wok krla, zrozumia, e sprawy zaszy za daleko i e nie ma nikogo, kto by si pomysowi ich wyjazdu sprzeciwi. Wyrazi wic zgod na opuszczenie swego krlestwa, mwic ze smutkiem: O przyjaciele, udam si ju wkrtce wraz z moimi brami i naszymi ludmi do piknego miasta Waranawety, ktre bdzie wypenione witujcym tumem, gdy taki jest rozkaz krla Dhritarasztry. Prosz wic o wasze bogosawiestwo, aby nas chronio przed wszelkim zem. Po otrzymaniu bogosawiestwa starszyzny Hastinapury i wykonaniu wszelkich wymaganych rytw Pandawowie wyruszyli w kierunku Waranawety odprowadzani do bram miasta przez posmutniaego Widur i cigncy za nimi w milczeniu tum mieszkacw. Pozbawieni lku bramini zaczli buntowa si przeciw losowi Pandaww, mwic: Umys podego krla Dhritarasztry musia cakowicie pogry si w ciemnociach. Wydaje mu si, e widzi niebezpieczestwo, a nie potrafi dostrzec Prawa i skazuje na banicj tych, ktrzy s bez grzechu. Nie moe znie tego, e to Pandawowie odziedziczyli krlestwo po swoim ojcu. Oburzajce jest rwnie milczenie Bhiszmy, ktry dopuci do tego jawnego bezprawia. Skoro Dhritarasztra nie moe znie samego widoku szlachetnych synw krla Pandu, ktry by dla nas jak ojciec, odpowiedzmy mu tym samym i eby nie patrze ju duej na takiego podego krla, porzumy nasze domy i udajmy si na wygnanie razem z Judhiszthir. Jednake Judhiszthira, ktry by synem boga Prawa Dharmy i nie potrafi zej ze cieki Prawa, rzek z gbokim smutkiem: O bramini, zaprzestacie alw, gdy krla naley czci jak wasnego ojca i traktowa go z honorem nalenym najwikszemu nauczycielowi. Wszyscy musimy mu by posuszni, bo przysigalimy, e bez wahania uczynimy to, co nam rozkae. Jestecie naszymi wielkimi przyjacimi, dlatego prosz was, abycie zgodnie ze witym zwyczajem okryli nas pobonie kilka razy, udzielili nam swego bogosawiestwa i udali si z powrotem do domw. Znajcy Prawo bramini rzekli: O Judhiszthira, niech tak si stanie i posusznie zawrcili do Hastinapury.

Ksiga I

Opowie 5

115

2. Paac-puapka Durjodhana widzc skuteczno strategii swojego ojca i atwo, z ktr pozby si Pandaww z Hastinapury, pogry si w ekstatycznej radoci i zacz w cichoci za plecami swego ojca knu swj wasny plan pozbycia si swych rywali raz na zawsze. Pewnego dnia odwoa na stron swego ministra Purokan i rzek, ciskajc namitnie w swych doniach jego praw do: O przyjacielu, gdy pozbd si Pandaww raz na zawsze, caa ziemia ze swym wielkim bogactwem bdzie naleaa do mnie. A bdc moja, moe by rwnie twoja, gdy nie ma na wiecie nikogo, komu ufabym bardziej ni tobie! Zawrzyj ze mn tajemny pakt i aby ochrania ziemi, zniszcz moich rywali! Durjodhana kontynuowa: O przyjacielu, zaprzgnij do wozu szybkiego osa i jeszcze dzisiaj wyrusz do Waranawety. Uyj caego swego sprytu i zbuduj tam wspaniay godny krlw paac z atwopalnego, lecz trudnego do wykrycia materiau i umebluj go z penym przepychem, aby zadowoli mego ojca. W ten sposb nie wzbudzisz niczyich podejrze. Gdy budowa bdzie ju ukoczona, zapro tam Pandaww i witajc ich z wszystkimi nalecymi si krlom honorami, zaproponuj im, eby w nim razem ze sw matk i ca sub zamieszkali. Uprzyjemniaj im ich pobyt w Waranawecie, jak tylko potrafisz. Speniaj ich wszystkie yczenia, usypiajc w ten sposb ich czujno i czekaj a nadejdzie waciwy moment. Gdy bdziesz pewien, e nie maj adnych podejrze i pi w swych kach spokojnie, nie czujc z nikd adnego zagroenia, podpal ich paac. W tej sposb nikt nie bdzie niczego podejrzewa i wszyscy bd przekonani, e by to nieszczliwy wypadek i e Pandawowie zginli podczas snu z powodu przypadkowego zaprszenia ognia. Purokana rzek: O przyjacielu, niech tak si stanie i zgodnie z poleceniem uda si natychmiast do Waranawety. Z kolei Widura, ktry odprowadza Pandaww do bram miasta, domyla si knowa Durjodhany i chcc ich w jaki sposb ostrzec przed grocym im niebezpieczestwem bez amania jednak swego obowizku lojalnoci wobec krla Dhritarasztry zbyt otwart mow, rzek do Judhiszthiry oglnikowo: O synu boga Dharmy, pamitaj o istnieniu zabjczej broni, ktra, cho nie jest wykuta z elaza, moe by rwnie miertelna. Kto nie zapomina o jej istnieniu, potrafi unikn skutkw jej uycia i odwrci jej ostrze przeciw podstpnemu wrogowi. Cho bro ta jest zdolna wypali cay las, nie zdoa zabi kreta, ktry schowa si pod ziemi. Syszc te sowa, Judhiszthira zrozumia, e powinien obawia si ognia i chroni si przed nim, budujc w ziemi

116

Mikoajewska

Mahabharata

ochronny tunel, ktry w razie niebezpieczestwa moe zosta uyty jako droga ucieczki. 3. Obronna strategia Pandaww Tumy mieszkacw Waranawety zgromadziy si u bram miasta, aby zgodnie z nakazami witych ksig powita Pandaww dobrze wrcymi podarkami, otoczy ich koem i yczy im zwycistwa. Pandawowie z kolei, aby odwzajemni czynione im honory, zoyli wizyt braminom, wadcom miasta, wacicielom rydwanw, a take artystom i sucym. Po tych ceremoniach powitalnych udali si na spotkanie z Purokan, ktrego krl Dhritarasztra uczyni odpowiedzialnym za przygotowanie dla nich godnego krlw paacu. Purokana uhonorowa ich powitaln uczt w piknie umeblowanej sali i pozwoli im odpocz po podry w bogato ozdobionej sypialni, aby po upywie kilku dni zaprosi ich do zamieszkania w paacu-puapce, ktrego budow zgodnie z zaleceniami Durjodhany sam dozorowa i ktry nazywano wityni, gdy swym przepychem przypomina miejsce, w ktrym mieszkaj bogowie. Pandawowie wkroczyli tam witani jak bogowie, lecz Judhiszthira nie da si zwie pozorom i szybko si zorientowa, e paac ten jest atwopaln puapk. Rzek do swych braci: O bracia, paac ten zbudowano ze znawstwem z konopi i somy, ktre polano tuszczem. Nie ma wic cienia wtpliwoci, e wznoszono go z myl, aby go podpali. Ten pody Purokana chce nas spali ywcem, jak tylko poczujemy si bezpiecznie. Bhima rzek: O bracia, odmwmy zamieszkania w tym paacu i wrmy lepiej tam, gdzie dotychczas spdzilimy ju kilka dni i gdzie wydao si by bezpiecznie. Judhiszthira jednake nie chcia postpi zgodnie z rad Bhimy i rzek: O bracia, ucieczka jest ze wszech miar niedobr strategi obronn. Powinnimy zosta tutaj i udajc, e nie domylamy si niczego, zbudowa podziemne przejcie, aby w odpowiedniej chwili mc chroni si ucieczk. Za tak strategi przemawia choby to, e mamy tutaj do czynienia z podstpnym i podym przeciwnikiem. Jeeli Purokana zorientuje si, e odkrylimy jego podstp, popadnie w panik, zacznie dziaa natychmiast i podpali paac, zanim zdymy przygotowa jakie rodki obrony. Jest on zdolny do najwikszej podoci, gdy dziaa z rozkazu Durjodhany, ktry z kolei chce krlestwa. Ponadto, jeeli Durjodhana zorientuje si, e odkrylimy jego podstp, z ca pewnoci nie zaniecha dalszych prb zabicia nas i powybija nas podstpnie przez swych szpiegw, ktrych moe z atwoci przekupi. To on, a nie my ma dostp do skarbca i wadzy. Poza tym Bhiszma i inni czonkowie naszej rodziny kroczcy ciek Prawa z ca pewnoci nie chc

Ksiga I

Opowie 5

117

naszej mierci i prawdopodobnie nie wiedz nic o przestpczych poczynaniach Durjodhany, ktre moemy udowodni tylko wwczas, gdy paac sponie, lecz my nie damy si spali. Nie mamy innego wyjcia i musimy dziaa rwnie podstpnie jak nasi podstpni wrogowie i stara si ich przechytrzy, dokadajc wszelkich stara, aby nie domylili si, e odkrylimy ich przestpcze zamiary. Tymczasem Widura, ktry od samego pocztku domyla si zych intencji Durjodhany, wysa do Pandaww zrcznego budowniczego, aby pomg im zbudowa w ziemi odpowiedni schron, gdzie mogliby si schroni przed poarem i poniewa wiedzia, e w stosunki rodzinne wkrada si podejrzliwo i fasz, chcc upewni Judhiszthir, e pojawienie si budowniczego nie jest nowym podstpem Durjodhany, da mu haso, bdc pewien, e Judhiszthira rozpozna je jako pochodzce od niego. Gdy Judhiszthira usysza haso rzek do budowniczego: O dobry czowieku i bez tego hasa rozpoznabym w tobie uczciwego, godnego zaufania i lojalnego przyjaciela Widury. Mdrzec o intencjach tak czystych jak ty, yjcy wedug Prawa i podajcy za Prawd nie potrzebuje porednictwa hasa. Naleysz do nas tak jak i my naleymy do ciebie. Dowiedz si wic, e niebezpieczestwo, ktrego Widura si domyla, okazao si rzeczywistoci. Pom nam wic go unikn. Budowniczy rzek: O Judhiszthira, niech tak si stanie i w samym centrum paacupuapki wydry gboki kana, maskujc go podog, gdzie Pandawowie spali, nie wypuszczajc z doni swej broni. I cho yli w duym napiciu i czuli si bardzo nieszczliwi, aby zwie Purokan i swoich wrogw, oddawali si w cigu dnia polowaniu i rnym innym krlewskim rozrywkom, udajc spokj i zaufanie. 4. Ucieczka z poncego paacu W kocu po upywie roku Pandawowie nabrali przekonania, e udao im si zwie Purokan, ktry zdawa si by w coraz lepszym nastroju, wierzc w to, i nie domylaj si puapki i maj do niego pene zaufanie. Doszli wic do wniosku, e zblia si moment, w ktrym zechce on wprowadzi w czyn swj przestpczy zamiar. Judhiszthira rzek do swych braci: O bracia, ten pokrtny Purokana uwierzy, e rozwia wszelkie nasze podejrzenia. Nadszed wic czas, aby uprzedzi jego dziaanie i przygotowa nasz ucieczk. Musimy sami podpali nasz paac i spali w nim Purokan. Co wicej, aby oszuka Durjodhan i mc ukry si przed nim razem z nasz matk w dungli, musimy powici szeciu niewinnych ludzi, ktrych spalone ciaa zostan uznane za dowd naszej mierci.

118

Mikoajewska

Mahabharata

Wkrtce, aby wprowadzi podjty zamiar w czyn, Kunti pod pretekstem rytualnego obdarowywania braminw urzdzia wielk uczt, na ktr przybyli nie tylko bramini, ale rwnie ludzie z innych kast. Uczta przycigna rwnie pewn kobiet Niszadw i jej piciu synw, ktrzy wypiwszy zbyt duo wina pozostali w paacu do pnej nocy i zasnli tam kamiennym snem, nie baczc na to, e wszyscy gocie udali si dawno do domw. Gdy Bhima odkry, e w kamienny sen zapad rwnie Purokana, podpali paac-puapk, grzebic w nim Purokan razem z kobiet Niszadw i jej picioma synami. Szybko pochaniajcy paac ogie obudzi mieszkacw miasta, ktrzy natychmiast zaczli szemra midzy sob, obwiniajc o poar dziaajcego z rozkazu Durjodhany Purokan. Rzucali te przeklestwa na umysowo krla Dhritarasztry, ktry do tego dopuci i wyraali rado na myl, e ogie zapewne pochon rwnie przebywajcego w paacu podego Purokan. Obwiniali te Bhiszm, Kryp i Dron o to, e nie potrafili powstrzyma tego straszliwego biegu wydarze. Rankiem, gdy po paacu pozostay ju jedynie zgliszcza, jako pierwszy przyby tam zrczny budowniczy przysany przez Widur, aby zakry starannie wejcie do podziemnego kanau, ktrym uciekli Pandawowie. Gdy mieszkacy miasta rozpoczli swe poszukiwania spalonych cia, badajc zgliszcza, nabrali pewnoci, e paac by puapk specjalnie zbudowan z atwopalnego materiau i gdy znaleli zwglone zwoki niewinnej kobiety Niszadw i jej piciu synw, wzili je za dowd mierci piciu Pandaww i ich matki. Obwiniajc o uczynione zo rwnie krla Dhritarasztr, wysali do niego goca z nastpujc wiadomoci O krlu, twj wielki plan si uda. Ogie pochon Pandaww razem z twym podym ministrem Purokan. Gdy krl Dhritarasztra otrzyma wiadomo o poarze i o mierci Pandaww, rzek: Teraz mj drogi brat Pandu naprawd umar, gdy oprcz niego samego umarli rwnie wszyscy jego potomkowie jak i jego obie ony. Wysa swych wysannikw do Waranawety, aby zebrali koci Pandaww i ich matki do piknych urn i poleci nie szczdzi pienidzy na ryty pogrzebowe. I gdy wszyscy pozostali przy yciu krlewscy potomkowie Bharatw pogryli si w aobie, Widura nie rozpacza, gdy zna ca prawd. Tak jak Widura przypuszcza, Pandawowie i ich matka uniknli bezporednich skutkw poaru, ratujc si ucieczk, wyniesieni z paacu przez najsilniejszego z nich Bhim, ktry pdzc z si swego potnego ojca Wiatru w kierunku poudniowym, przewraca po drodze drzewa i rwa ziemi pod

Ksiga I

Opowie 5

119

swymi stopami. Gdy wreszcie dotarli do gstej dungli byli zupenie wyczerpani z pragnienia i olepli z braku snu. Pozbawieni si rzekli do Bhimy: O bracie, czy mona sobie wyobrazi wiksz katastrof ni konieczno przebywania w tej gstej dungli? Nie potrafimy odnale tu kierunku i nie mamy do siy, eby biec. Nie mamy te pewnoci, co do tego, czy ten pody Purokana naprawd spon i czy nie bdzie nas ciga. Nie nas wic dalej jak wiatr, krocz wielkimi krokami, bo ty jeste z nas najsilniejszy. I Bhima pdzi dalej z szybkoci huraganu, tratujc po drodze potne drzewa uginajce si pod ciarem owocw i cierajc na proch stojce mu na drodze pnie i krzaki. Bdc potg bez granic chwia gaziami i oszaamiajc swych braci sw szybkoci przekracza wiele rzek, szukajc kryjwki przed Durjodhan. 5. Maestwo Bhimy z demonk Hidimb i jego walka z demonem Hidimbem Zapadajcy zmierzch zasta Pandaww gboko w dungli, w dzikim zaktku rozbrzmiewajcym gosami drapienych ptakw i zwierzt, ubogim w jadalne korzonki i wod. Byli jednak zbyt wyczerpani ucieczk, brakiem snu i pragnieniem, aby czu si na siach i dalej. Gdy Bhima dostrzeg w pobliu rozoyste drzewo banianowe, zanis tam sw matk i braci i rzek do Judhiszthiry: O bracie, pozwl mi wyruszy na poszukiwanie wody pitnej, ktra musi by niedaleko std, gdy wyranie sysz gosy ptakw wodnych sugerujce obecno wody. Kierujc si gosami ptakw, dotar do jeziorka, gdzie wzi oczyszczajc kpiel i skd nabra wody do swego szala, aby zanie j z powrotem swej spragnionej matce i braciom. Gdy powrci na miejsce, gdzie ich zostawi, zasta ich picych na goej ziemi i widok ten tak nim poruszy, e zala si zami. Szlochajc, rzek: O nieszczsny losie, dlaczego kaesz im teraz spa na goej ziemi, podczas gdy w Waranawecie, cho dae im oa bogato zdobione zotem, nie pozwolie im zmruy oka. Dlaczego tak ciko dowiadczasz moj matk, ktra jest crk potnego szefa rodu Jadaww, siostr samego Wasudewy, ktry z atwoci obraca w proch swych wrogw i on krla Pandu. Dlaczego zmuszasz do spania na goej ziemi wanie j, cho obdarzona jest niezliczonymi zaletami, rozwietla przestrze jak kwiat lotosu, wychowywaa si w najwspanialszych paacach i jest najdelikatniejsz z wszystkich dam przyzwyczajon do posiadania wszystkiego, co najwytworniejsze? I czy moe by dla mnie co bardziej bolesnego od patrzenia na mych braci lecych na ziemi

120

Mikoajewska

Mahabharata

obok niej? Dlaczego mj najstarszy brat, syn samego boga Prawa, ktry powinien rzdzi wszystkimi trzema wiatami i moi pozostali bracia le na ziemi jak ludzie z posplstwa? Dlaczego skazujesz nas wygnanych przez podego krla Dhritarasztr i jego syna Durjodhan na samotno ycia w dungli? Ucieklimy szczliwie przed poarem, ktry by dla nas przeznaczony, ale c nam pozostao poza spdzeniem nocy pod tym drzewem banianowym? Dokd mamy pj? Gdzie si schroni? O szczliwi s ci, ktrzy yj w otoczeniu swych yczliwych krewnych! Nie chcc budzi swej matki i braci, aby napoi ich przyniesion wod, postanowi czuwa u ich stp ca noc i chroni ich przed ewentualnym niebezpieczestwem. Tak postanowi, cho nie wiedzia, e uoyli si do snu niedaleko drzewa ala zamieszkaego przez okrutnego i silnego tookiego demona-rakszas o wielkich kach i ciele wstrtnie zdeformowanym o imieniu Hidimba, ktry ywi si ludzkim misem. Demon by bardzo wygodzony i gdy poczu nagle ludzki zapach wcign go z przyjemnoci w swe wielkie nozdrza i rzek do swej siostry noszcej to samo co on imi: O Hidimba, czuj zapach mojego ulubionego posiku, ktrego nie miaem w ustach ju od wiekw i oblizuj si na sam myl o momencie, gdy zatopi w nim moich osiem kw. Nie mog si jednak nasyci samym zapachem. Id wic pod drzewo banianowe, gdzie uoyli si do snu ci nierozwani miertelnicy, dowiedz si kim s, a potem zabij ich i przynie mi ich smakowite miso do poarcia. Nie obawiaj si niczego, gdy nie grozi ci z ich strony adne niebezpieczestwo, zasnli bowiem na terenie, ktry naley do nas. Ugotujemy z nich nasz ulubiony obiad i najemy si do syta! Posuszna rozkazowi swego brata demonka Hidimba udaa si wic pod drzewo banianowe, gdzie spali Pandawowie, aby ich zabi, lecz jak tylko zobaczya Bhim czuwajcego nad spokojnym snem swych braci i swej matki, piknego i wysokiego jak pie drzewa ala, zakochaa si w nim natychmiast bez pamici. Zamruczaa: O pikny czowieku o niadej skrze, silnych ramionach i lotosowych oczach, bdziesz dla mnie doskonaym mem! Nie posucham mojego brata, ktry chce ci zje i nie zabij ci, gdy moje pragnienie, aby mie ci za ma jest silniejsze od mojej siostrzanej lojalnoci. Zabity i zjedzony zaspokoisz nasz apetyt najwyej przez godzin lub dwie, natomiast jako mj ywy m bdziesz dostarcza mi nieskoczonej przyjemnoci! Demonka Hidimba przybraa posta piknej kobiety i ozdobiwszy swe ciao piknymi klejnotami, zbliya si zalotnie do Bhimy i rzeka: O niewinny czowieku, powiedz mi, kim jeste

Ksiga I

Opowie 5

121

i skd przybywasz? Kim s ci podobni do bogw mczyni pogreni w gbokim nie? Kim jest ta wysoka, ciemnoskra, delikatna kobieta, ktra zasna w tym dzikim lesie, jakby by jej domem? Czyby nie wiedziaa, e roi si on od okrutnych rakszasw i e mieszka tu rwnie mj niegodziwy brat Hidimba? To on wysa mnie tutaj, aby na was zapolowa, gdy w swej niegodziwoci chce was zje. Byam w peni gotowa zrealizowa jego zamiar, lecz gdy ciebie ujrzaam, opanowaa mnie dza i myl tylko o tym, eby zosta moim mem. O boski czowieku, powiedziaam ci prawd i teraz ty, ktry znasz Prawo, spenij moje yczenie. Moje serce i ciao jest w szponach dzy, kochaj wic mnie, tak jak ja kocham ciebie. Bdc tw on, obroni ci przed moim niegodziwym bratem. Potrafi bowiem unosi si w powietrzu i wdrowa po niebotycznych grach. Ze mn dowiadczysz gbi nieporwnywalnej przyjemnoci. Bhima odpowiedzia: O pikna rakszini, wida, e nie znasz mojej natury, skoro wyobraasz sobie, e mgbym odda na poarcie twemu bratu sw matk i braci krlewskiej krwi, kierujc si chci zaspokojenia dzy? Hidimba rzeka: O czowieku o boskim wygldzie, spenij moj prob, a zrobi wszystko, czego sobie zayczysz i obroni was wszystkich przed godem mojego brata. Bhima rzek: O sodko-oka rakszini, moja matka i bracia pi tak spokojnie w tym dzikim lesie, bo maj mnie do pilnowania spokoju ich snu. Nie ma na wiecie takiego demona, ktry byby w stanie mnie pokona. Przylij wic do mnie twego niegodziwego brata, aby mg go zabi! Tymczasem zniecierpliwiony oczekiwaniem na powrt swej siostry demon rakszasa sam zszed z drzewa i rozwcieczony do ostatecznoci, z oczami i twarz nabieg krwi, wosami nastroszonymi i kami wyostrzonymi ruszy w kierunku picych Pandaww. Demonka rakszini dostrzega zdeformowan posta swego niegodziwego brata i drc caa ze strachu, rzeka do Bhimy: O waleczny czowieku, widz, e mj brat ludoerca zszed ze swego drzewa i idzie w naszym kierunku. Jest wcieky! Obud jak najszybciej sw matk i braci. Wdrapcie si na moje biodra, a ja unios was wszystkich w powietrze! Bhima rzek: O kobieto o szerokich biodrach, nie martw si o nas i nie lekcewa mnie wycznie dlatego, e jestem czowiekiem. Dopki stoj na stray mojej rodziny, nikt nie potrafi jej skrzywdzi. Zaraz pokonam tego znikczemniaego demona, twojego brata. Zobaczysz ca moj potg, ktra jest rwna potdze krla bogw Indry. Rakszini rzeka: O czowieku o sile tygrysa, nie lekcewa ci, lecz ostrzegam, gdy znam spustoszenie, ktre mj brat rakszasa potrafi uczyni wrd ludzi.

122

Mikoajewska

Mahabharata

W czasie ich rozmowy demon rakszasa zbliy si do nich na tyle, aby usysze sowa swej siostry i gdy dostrzeg ludzk form, ktr przybraa, jej wosy ozdobione kwiatami, twarz rozjanion jak ksiyc w peni, pikne oczy i klejnoty zdobice jej ciao zrozumia, e rozpala j dza, aby mie tego stojcego przed ni czowieka, ktrego on chcia zje, wycznie dla siebie i zrobi si jeszcze bardziej wcieky. Rzek do swej siostry: O Hidimba, jak miesz stawa mi na drodze, gdy jestem godny! Czyby postradaa zmysy i przestaa si ba skutkw mojej wciekoci? Bd przeklta za to, e uganiasz si za czowiekiem i przynosisz wstyd caemu rodowi rakszasw! Zaraz zabij wszystkich tych ludzi cznie z tob! Rzekszy to, rozwcieczony rakszasa rzuci si na sw siostr, zgrzytajc gronie zbami. Na ten widok Bhima wybuchn gromkim miechem i rzek: O gronie wygldajcy przybyszu, witaj. Zgaduj, e to ty jeste tym niegodziwym demonem ludoerc Hidimbem. Nie krzycz jednak tak gono, bo obudzisz moj matk i mych braci, ktrym naley si odpoczynek. Nie atakuj te swej siostry, ktra nie uczynia nic zego, gdy nie z wasnej woli zakochaa si we mnie, lecz z woli boga mioci Kamy, ktrego strzaa dosiga jej w momencie, gdy mnie zobaczya. Lepiej sta do walki ze mn! Jeden przeciw jednemu! Zaraz strzaskam tw gow i wyl ci na spotkanie z bogiem mierci Jam! Jeszcze dzi spy rozszarpi twoje martwe ciao i twoja siostra zobaczy je cignite po ziemi, jak ciao potnego sonia, ktrego zabi lew. W ten sposb uwolni ten dziki las od twej niegodziwej obecnoci i ludzie bd mogli spokojnie spacerowa po dungli! Rakszasa rzek: O marny czowieku, po co ta fanfaronada i przechwaki! We si lepiej do czynu! Skoro jeste tak zarozumiay, zaatakuj mnie i wwczas przekonasz si, e jestem silniejszy. Dopki ci nie pokonam, pozwol twej rodzinie spa spokojnie. Lecz jak ju opij si tw krwi, zabij ich i zjem. Zjem te t zakochan w tobie nieposuszn kobiet, ktra jest moj siostr! Wypowiedziawszy te grone sowa, rozzoszczony rakszasa ruszy do ataku, na co Bhima odpowiedzia natychmiastowym kontratakiem, przewracajc go na ziemi i cignc go po ziemi. Wijcy si po ziemi demon sprbowa z kolei uchwyci i obali Bhim, wydajc z siebie przeraliwy ryk. I tak atakujc si nawzajem ze sw pen si i moc, obalali tarasujce im drog drzewa i wyrywali pncza, bdc jak dwa oszalae mode sonie walczce ze sob podczas rui. Cho Bhima walczc z rakszas odcign go od drzewa, pod ktrym spaa jego matka i bracia, odgos walki w kocu ich obudzi. Kunti otworzya oczy i wzrok jej pad na demonk

Ksiga I

Opowie 5

123

rakszini w jej piknej ludzkiej postaci. Kunti zapytaa: O doskonaa piknoci, kim jeste i skd si tu wzia? Czy jeste crk boga lub pikn nimf apsar? Hidimba rzeka: O krlowo, nie jestem ani bogini ani apsar, lecz demonk rakszini, siostr nikczemnego ludoercy demona rakszasy o gronym wygldzie, z ktrym twj syn Bhima wanie walczy. Mj brat wysa mnie tutaj z rozkazem zabicia was, bo chcia was zje. Lecz ja nie wypeniam jego rozkazu, gdy dosiga mnie strzaa boga mioci Kamy. Pokochaam twego syna Bhim i pragn zosta jego on. Sowa te usyszeli obudzeni ze snu Pandawowie i widzc swego brata w bojowym ucisku z gronie wygldajcym demonem, wybuchli miechem i zaczli rozgrzewa go do walki. Arduna rzek: O bracie, nie baw si za dugo i nie zwlekaj z zabiciem tego podego rakszasy, gdy zblia si wit, a o wicie demony s najsilniejsze! Zabij tego ludoerc olbrzyma, zanim zdoa uy swych czarw. Zgnie go w swych silnych ramionach! Bhima w odpowiedzi na te sowa dopingu podrzuci ciao straszliwego rakszasy a sto razy wysoko w gr i rzek do niego: O wstrtny i bezuyteczny demonie, jaki z ciebie poytek? Bezuytecznie wzrastae, ywic si bezuytecznie ludzkim misem. Twoje bezuyteczne istnienie zasuguje na mier! Arduna zawoa: O Bhima, nie marnuj czasu na prne gadanie, pozostawiajc rakszas przy yciu. Jeli jeste zbyt zmczony walk i nie potrafisz go zabi, chtnie ci w tym wyrcz. Dopingujce sowa Arduny uraziy Bhim i chcc dowie swemu bratu swej siy, uderzy rakszas o ziemi i udusi go tak jak dusi si zwierzta ofiarne. Rakszasa wydajc ostatnie tchnienie, zawy potnie, wydajc z siebie dwik podobny do gosu bbna i wwczas Bhima przycisn jego ciao do ziemi kolanem i zama z hukiem jego krgosup, radujc tym Pandaww, ktrzy rozpywali si w pochwaach i podziwie dla potnej siy swego brata Bhimy. Gdy nadszed wit, Arduna rzek: O matko i bracia, opumy dungl i udajmy si do najbliszego miasta. Pandawowie ruszyli w drog, a za nimi jak cie podaa demonka rakszini. Bhima rzek: O bracia, siostra zabitego przeze mnie rakszasy chce zemsty, gdy idzie za nami krok w krok. Musz wic j zabi tak jak zabiem jej brata. Syn boga Prawa Judhiszthira by niezadowolony, gdy usysza gniewn wypowied Bhimy i rzek: O bracie, czyby zapomnia, e Prawo, ktre naley ceni wyej ni wasne ycie, zakazuje wojownikowi zabijania kobiety. Susznie uczynie zabijajc jej brata, gdy on chcia nas zabi i zje. Jednake jego siostra jest bez niego bezsilna i nie moe nam niczym zagrozi, choby i nawet zapona gniewem.

124

Mikoajewska

Mahabharata

Podajca za Pandawami demonka Hidimba zbliya si do Kunti i rzeka: O dobra kobieto, ulyj memu cierpieniu, gdy sama wiesz doskonale jak bardzo kobiety musz cierpie z powodu mioci. Dla twego miertelnego syna Bhimy wyrzekam si mych przyjaci, krewnych i mojego Prawa. Osd mnie wic wedug swego Prawa i poniewa sama wybraam twojego syna na ma, daj mi go za ma. Dajc mu mnie za on pozwolisz mu poda za jego wasnym Prawem wojownikw, co jest szczeglnie wane w katastroficznej sytuacji, w ktrej si znalelicie. A zasugi z uporczywego kroczenia ciek wasnego Prawa utrzymuj ycie. Kto nie schodzi ze cieki Prawa, nie bdzie potpiony. Judhiszthira usysza sowa Hidimby i rzek: O Hidimba, masz racj, czowiek nigdy nie powinien zbacza ze cieki swego Prawa. Dlatego zgadzam si na to, aby Bhima po rytualnej kpieli i odpowiednich rytach podda si rytom maeskim. Jednake powici si on mioci do ciebie tylko w cigu dnia, a o zmierzchu musisz go przynosi z powrotem do nas. Hidimba rzeka: O Judhiszthira, niech tak si stanie. Demonka uniosa si w powietrze, aby zanie swego ma Bhim do najpikniejszych zaktkw wiata wysoko na szczytach gr, gdzie znajduj si miejsca zamieszkae przez bogw wypenione dwikami piewu ptakw i pene pascych si jeleni i przybrawszy na siebie pikne ozdobione drogimi kamieniami ludzkie ciao, oddaa si cakowicie mioci, z ktrej narodzi si ich syn Ghatotkaka. Wygld mia demoniczny i nie by czowiekiem, lecz sw si i zrcznoci przewysza zarwno ludzi jak i demony. Przyszed na wiat tego samego dnia, w ktrym zosta poczty i cho by noworodkiem wyglda od razu jak dorosy, demonstrujc natychmiast wszystkie swe niezwyke umiejtnoci. Syn ten by gboko przywizany zarwno do swej matki jak i do swego ojca i jego braci. Zosta on stworzony za podszeptem krla bogw Indry z myl o udzieleniu pomocy Ardunie, gdy w przyszej apokaliptycznej bitwie stanie on do rwnej walki z Karn. Wraz z jego narodzinami cel mioci Bhimy z demonk Hidimb zrealizowa si i Bhima wrci na stae do swej matki i swych braci, podczas gdy Ghatotkaka uda si wraz ze sw matk w kierunku pnocnym.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(8) The Fire in the Lacquer House, 129.1-138.30, 1(9) The Slaying of Hidimba, 139.1-143.35.

Ksiga I

Opowie 6

125

Opowie 6 Narodziny piknej Draupadi

1. Przepowiednia bramina Wjasy; 2. Bhima zabija rakszas Bak; 3. Dochodzce Pandaww wieci ze wiata wojownikw: opowie o narodzinach piknej Draupadi i jej brata bliniaka Dhrisztadjumny; 4. Koncentrujce si na Draupadi podanie.

I jeszcze nie przebrzmiay dwiki boskiego gosu, gdy w samym centrum ofiarnego otarza ukazaa si bliniacza siostra Dhrisztadjumny Draupadi przycigajca ku sobie wszystkie serca, o tali wskiej jak u osy i rozoystych biodrach przywodzcych na myl otarz, z ktrego powstaa; o ciemnej karnacji i lotosowych oczach, o czarnych wosach opadajcych na ramiona cikimi splotamibogini, ktra przybraa ludzk posta. Rozsiewaa wok zapach niebieskiego lotosu, a doskonao ksztatu jej ciaa nie miaa sobie rwnej na caej ziemi. Gos z nieba rzek: Ta kobieta o ciemnej karnacji (Kryszna) i wskiej talii, najpikniejsza wrd wszystkich kobiet, sprowadzi na kast wojownikw apokaliptyczn zagad, realizujc w ten sposb cel bogw. (Mahbharta, 1(11) Citraratha, 155.40-45) 1. Przepowiednia bramina Wjasy Po ucieczce z poncego paacu-puapki i zabiciu demona Hidimby waleczni Pandawowie i ich matka w przebraniu ascetw, z wosami zwizanymi w ciki wze i ciaami okrytymi skrami jelenia wdrowali po dungli bez wyranego celu, szukajc dla siebie kryjwki. Polowali na jelenie i powicali sporo czasu na studiowanie bramiskich Wed i nauk o pastwie. Bojc si rozpoznania, wdrowali przez wiele krlestw gsto pokrytych dungl. W kocu pewnego dnia los zacz si do nich znowu umiecha. Na swej drodze spotkali swego dziadka bramina Wjas i dajc mu si rozpozna, powitali go z wielkim szacunkiem, chylc swe czoa ku zoonym doniom. Bramin Wjasa rzek: O Bharatowie, pojawiem si przed wami, aby was podnie na duchu i zasia w waszych sercach ziarno nadziei, e ten aosny stan, w ktrym si znalelicie, niedugo si skoczy. Ju od dawna przewidywaem, i synowie Dhritarasztry wybior ciek bezprawia i wygnaj was z waszego krlestwa. Wszystko to jednak bdzie ciek prowadzc do

126

Mikoajewska

Mahabharata

waszego szczcia. Dotychczas nie byo dla mnie rnicy midzy wami, synami Pandu i Kaurawami, synami Dhritarasztry, gdy wszyscy jestecie moimi wnukami. Teraz jednak macie mnie po waszej stronie. Zdobylicie moje serce i sympati, bo zostalicie niesusznie skrzywdzeni. Miuj was teraz bardziej ni synw Dhritarasztry i chc wam pomc. Posuchajcie wic mojej rady. Niedaleko std jest urocze i niezepsute miasto Ekaczakra. Udajcie si tam w swym bramiskim przebraniu, zamieszkajcie w domu pewnego bramina, ktrego wam wska i czekajcie na moje ponowne przybycie. Wjasa odprowadzi Pandaww do miasta i rzek do ich matki: O Kunti, wkrtce twj najstarszy syn Judhiszthira, ktrego otrzymaa od boga Prawa i ktrego umys nie potrafi nawet pomyle o czym, co nie byoby Prawem, zostanie Krlem Prawa i podporzdkuje swej wadzy ca krlewsk kast wadajc ziemi. Opierajc si na rycerskiej potdze Arduny i Bhimy, ustanowi na ziemi rzdy Prawa i pod jego rzdami kady z twoich synw zdobdzie szczcie w swym wasnym wymiarze. Po podbiciu przez nich caej ziemi i zoeniu ofiar nalenych bogom, Judhiszthira ukoczy szczliwie Ofiar Konia i zostanie uroczycie namaszczony na imperatora. Twoi synowie odzyskaj krlestwo swego ojca i dziada i bd pomnaa bogactwo i szczcie swych przyjaci. 2. Bhima zabija rakszas Bak Pandawowie zamieszkali wic w miecie Ekaczakra w domu bramina poleconego im przez Wjas, gdzie nie ujawniajc swej prawdziwej tosamoci, prowadzili ycie braminw-ebrakw, ywic si darami od mieszkacw, ktre udao im si zebra w cigu dnia. Co wieczr oddawali je w rce swojej matki i ona sprawiedliwie dzielia je midzy nich wszystkich. Dziki swej cnocie i prawoci szybko stali si ozdob miasta. Pewnego dnia, gdy pozostali bracia udali si jak zwykle midzy ludzi, aby zebra poywienie, Bhima, ktry pozosta w domu i jego matka Kunti usyszeli rozpaczliwy lament gospodarzy. Bramin mwi do swej ony: O ukochana ono, niech bdzie przeklte ycie na tej ziemi, gdy jest ono pozbawione sensu, wypenione cierpieniem, zalenoci od innych i nieszczciami! y znaczy cierpie, gdy ycie jest jak gorczka i nie pozostawia nic poza wiecznym wyborem mniejszego za. Nawet jeeli czowiek w swym yciu poda za Prawem, Zyskiem i Przyjemnoci, to ich nie osiga, co powoduje jego cierpienie.

Ksiga I

Opowie 6

127

Powiadaj, e aby zdoby szczcie, naley si wszystkiego wyrzec. Ale wyrzeczeniu nie ma koca! Ten, kto czego pragnie i nie moe tego zdoby, cierpi, a ten, kto to zdobywa, zanurza si w jeszcze wikszej piekielnej otchani. To wanie groba utraty tego, co posiadam i kocham staa si przyczyn mojego wasnego cierpienia. I nie widz wyjcia z sytuacji chyba, e uciekn std, prbujc znale bezpieczniejsze miejsce! Poruszona do gbi Kunti, pena wspczucia i dobroci, nie potrafia pozosta obojtna wobec tego lamentu i rzeka do Bhimy: O synu, ju od tak dawna yjemy szczliwie w domu tego bramina, ktry nie pozwoli na to, aby odnaleli nas ludzie krla Dhritarasztry. Przez cay ten czas mylaam o tym, aby zwrci mu jego dobro, gdy za dobro naley odpaca jeszcze wikszym dobrem. Teraz, gdy jego rodzina pogrya si w gbokim smutku, przyszed waciwy czas na nasz dobry uczynek. Bhima rzek: O matko, masz racj, sprbujmy odkry przyczyn ich smutku i podejmijmy choby najwikszy trud, aby j zlikwidowa. Odczekawszy na odpowiedni moment, Kunti w swym bramiskim przebraniu zbliya si do zalanego zami bramina, jego ony, crki i ich malutkiego syna i rzeka: O braminie, zdrad mi przyczyn twej rozpaczy, abym moga ci pomc w znalezieniu na ni lekarstwa. Bramin odpowiedzia: O kobieto ascetko, nikt nie potrafi uleczy mego smutku. Jej przyczyn jest to, e nasz krl jest zbyt saby i nie potrafi obroni nas przed daniami potnego demona rakszasy o imieniu Baka, ktry ywi si ludzkim misem i ktry wybra na sw siedzib okolice naszego miasta. Bdc potnym krlem demonw, broni nas przed atakiem innych demonw i wrogw, lecz w zamian za to da zapaty w postaci wozu wypenionego ryem, dwch bawow i czowieka, ktry zanosi mu t danin. Wszyscy mieszkacy po kolei musz mu jej dostarcza i jeeli kto jej odmwi, demon zabija go i zjada ca jego rodzin. Bramin kontynuowa: Rozpaczam, gdy tej nocy kolej przysza na mnie i powinienem przygotowa dla demona zaknionego ludzkiego misa wz wypeniony ryem, dwa bawoy i czowieka. Jestem zbyt biedny, abym mg kupi dla niego ludzk ofiar, co zmusza mnie do powicenia kogo z mojej rodziny, lecz ja nie potrafi wybra nikogo z nas, cho kady z nas jest gotowy powici si dla dobra pozostaych, gdy takie powicenie nie przynosi w konsekwencji mej rodzinie dobra, lecz jej zniszczenie. Sam jestem gotw odda si mu na poarcie, lecz

128

Mikoajewska

Mahabharata

moja mier pozbawi m rodzin rodkw do ycia, ktrych im dostarczam i spowoduje ich mier godow. Powicajc m on lub crk popenibym z kolei ciki grzech. Jake mgbym powici m bezgrzeszn i wiern on, ktra zostaa mi dana przez jej rodzicw po to, aby razem ze mn tworzy rodzin? Nie mog te da na poarcie mej nieletniej crki, ktre jeszcze nie wie, co znaczy by kobiet, gdy w ten sposb zniszcz mych przodkw, ktrzy czekaj na jej synw. Nie mog te powici mego syna, ktry cho dopiero co si narodzi, jest ju gotowy, aby nas broni i zabi rakszas. Nie widz wyjcia z tej sytuacji i nie widz adnego sposobu obrony mej rodziny przed godem rakszasy. Powicenie kogokolwiek z nas, nie uratuje mojej rodziny, przeto najlepiej bdzie, jeeli wszyscy razem udamy si do tego potwornego ludojada i damy si zje. Kunti pomylaa o swym synu Bhimie i o tym, e potrafi on bez trudu obroni sw wasn rodzin przed godem rakszasy ludojada Hidimby, zabijajc go i e z ca pewnoci potrafiby te zabi ludojada Bak. Rzeka wic do bramina: O braminie, otrzyj swe zy, gdy znam sposb na uratowanie ciebie i twej rodziny przed godem rakszasy. Mam piciu synw i poprosz jednego z nich, aby zastpi was i sam uda si na spotkanie z ludojadem Bak, zawoc mu wz peen ryu i dwa bawoy. Przeraony i oburzony t propozycj bramin odpowiedzia: O dobra kobieto, nie wyobraaj sobie, e mgbym si zgodzi na ratowanie wasnego ycia za cen mierci twojego syna bramina i mojego gocia! Czyby zapomniaa, e wiadome zabicie bramina jest najciszym grzechem, ktrego nie wymae najsurowsza pokuta? Stojc przed wyborem midzy zabiciem samego siebie i twego syna bramina, bez wahania wybior zabicie siebie jako mniejszy grzech. Grzech samobjstwa nie spadnie zreszt na mnie, gdy to demon rakszasa pozbawi mnie ycia. Czyby take zapomniaa o tym, e zabicie gocia, ktry schroni si w mym domu, szukajc obrony, byoby aktem najwikszego okruciestwa i e nasi wielcy przodkowie uczyli nas, aby unika tego, co jest ze i okrutne? Kunti rzeka: O braminie, mylisz si, sdzc, e chc powici ycie mego syna dla ratowania ycia twej rodziny, e kocham go mniej ni mych pozostaych synw i e nie znam Prawa. Oferuj ci jego pomoc, gdy jest on potny, chroniony przez magiczne zaklcia i aden demon nie potrafi go pokona. Niech on zawiezie Bace wz ryu i dwa bawoy, gdy z ca pewnoci potrafi go zabi i uwolni miasto od jego obecnoci. Wiem o tym, bo na mych oczach dziki swej gigantycznej sile

Ksiga I

Opowie 6

129

zabi ludoerc Hidimb. Musisz mi jednak przyrzec, e nie zdradzisz nikomu, e to mj syn zabi demona. Nie chc bowiem, aby ktokolwiek prbowa wydrze od niego jego tajemn wiedz, gdy zdobywanie wiedzy bez zgody nauczyciela nie przyniesie nikomu adnej korzyci. Sowa Kunti spowodoway, e nieszczsny bramin poczu ogromne szczcie, rwne szczciu bogw pijcych eliksir niemiertelnoci podczas skadanej ofiary i rzek: O dobra kobieto, niech tak si stanie! I gdy Kunti zapytaa Bhim, czy zgadza si na wykonanie tego bohaterskiego czynu, odpowiedzia krtko: O matko, tak. Gdy pozostali bracia wrcili do domu, przynoszc zebrane dary, najstarszy z braci Judhiszthira wyczu, e jego brat Bhima przygotowuje si do wykonania jakiego bohaterskiego czynu. Zwrci si do swej matki z pytaniem: O matko, jakie plany ma mj brat Bhima, na ktre wyrazia zgod? Kunti rzeka: O synu, zobowizaam Bhim do udzielenia pomocy braminowi, z ktrego gocinnoci korzystamy i uwolnienia miasta od terroru demona rakszasy Baki. Judhiszthira rzek: O matko, jak moga podczas mojej nieobecnoci popeni czyn tak pody i okrutny i zdecydowa si na powicenie ycia wasnego syna, aby uratowa ycie kogo innego! Taka ofiara nie przyniesie nic dobrego i jest wbrew naturze. Powicajc Bhim skazaa na mier nas wszystkich. To dziki jego silnym ramionom moglimy dotychczas spa spokojnie i myle o odzyskaniu naszego krlestwa. To jego silnych ramion boj si nasi wrogowie Durjodhana i akuni. To dziki jego odwadze udao nam si uciec z poncego paacu-puapki, zabi Purokan i y w przekonaniu, e udao nam si przechytrzy synw krla Dhritarasztry. O matko, czyby twj smutek pozbawi ci rozumu, e z wasnej woli zdecydowaa si powici ycie swego syna? Kunti odpowiedziaa: O synu, nie straciam rozumu i nie martw si o Bhim! Czy nie nabrae zaufania do jego si, widzc jak wynis nas z poncego paacu i zabi demona ludoerc Hidimb? Sia Bhimy rwna si sile setek soni lub sile samego Indry uzbrojonego w swj piorun. Proszc Bhim o zaniesienie ywnoci rakszasowi i uratowanie rodziny bramina od pewnej zagady, miaam na uwadze jego wielk si i jego zdolno do zabicia demona. To nie zachanno, szalestwo, czy te gupota skoniy mnie ku temu, lecz Prawo. Z pomoc Bhimy odpacimy goszczcemu nas braminowi dobrem za jego yczliwe ochranianie nas. Poza tym, dla wojownika uratowanie bramina od pewnej mierci wry powodzenie.

130

Mikoajewska

Mahabharata

Po wysuchaniu wyjanienia matki, skruszony Judhiszthira rzek: O matko, postpia susznie, reagujc wspczuciem na rozpacz bramina. Bhima z ca pewnoci zabije rakszas. Zobowimy jednak bramina do milczenia, gdy inaczej ludzie zaczn podejrzewa, e jestemy wojownikami w bramiskim przebraniu. Wczesnym rankiem Bhima zabra od bramina wz peen ryu i dwa bawoy i uda si na obrzea miasta, do dzikiej dungli, gdzie mieszka rakszasa ludojad o imieniu Baka wraz z podporzdkowanymi mu licznymi demonami. Gdy Baka usysza Bhim przywoujcego go po imieniu, wybieg mu na spotkanie w bardzo zym nastroju. Cho by olbrzymi, porusza si niezwykle szybko, marszczc gronie brwi i zgrzytajc zbami. Nastrj rakszasy jeszcze si pogorszy, gdy zobaczy Bhim jedzcego ze smakiem ry, ktry dla niego przywiz. Krzykn zowrogo: O marny czowieku, jak miesz zjada moje niadanie! Zaraz ci zabij! Bhima wybuchn miechem i nie przestajc je, nawet nie spojrza w kierunku olbrzyma i cho rozwcieczony rakszasa rzuci si najpierw na niego z piciami, a potem zaatakowa go wyrwanym z korzeniami drzewem, Bhima nie przerywa jedzenia. Po zjedzeniu caego ryu, wypuka usta wod i dopiero wtedy ruszy w kierunku ju bardzo rozgniewanego ludoercy. Gdy Baka wyda z siebie dziki ryk, Bhima odpowiedzia dononym miechem i chwytajc zrcznie drzewa wyrywane przez Bak i rzucane w jego kierunku, odrzuca je w kierunku Baki. I tak rzucajc w siebie drzewami, walczc ze sob, niszczyli dziewiczy las. Uchwycili si nawzajem w swe silne ramiona, uderzajc na przemian potnym ciaem przeciwnika o ziemi. W kocu demon Baka zacz traci siy. Gdy Bhima to dostrzeg, przycisn do ziemi wrzeszczcego przeraliwie demona, grzmocc go piciami, po czym przewrciwszy go na brzuch, przycisn go do ziemi kolanem i trzymajc go praw rk za gardo lew zapa za przepask biodrow i zama mu krgosup jakby by zwierzciem ofiarnym i krew popyna rzek z jego ust. Dokonawszy tego czynu rzek do tumu demonw rakszasw, ktrzy zwabieni odgosami walki, otoczyli walczcych zwartym krgiem: O demony, niech aden z was nawet nie prbuje atakowa jakiego mieszkaca Ekaczakry, gdy w przeciwnym wypadku spotka go taka sama mier jak waszego krla Bak. Bhima unis w gr martwe ciao Baki i rzuci je u stp bramy prowadzcej do miasta i po dokonaniu tego czynu bez najmniejszego zadrapania wrci potajemnie do swych braci nie zauwaony przez nikogo. Nastpnego ranka, gdy pierwsi mieszkacy znaleli u bram miasta ciao martwego Baki wielkie jak gra, przeraliwe i cae

Ksiga I

Opowie 6

131

pokryte krwi, zanieli natychmiast wie o jego mierci do miasta i tysice mieszkacw z onami i dziemi ruszyo ku bramie oglda jego zwoki. Patrzc ze zdumieniem na jego nieludzkie stopy, z dzikczynieniem zoyli ofiary bogom. Nastpnie udali si do bramina, na ktrego przypadaa zeszej nocy kolej ofiarowania ywnoci Bace, chcc dowiedzie si, komu zawdziczaj to nage uwolnienie ich od terroru rakszasy. Bramin jednak zgodnie z danym Pandawom sowem nie zdradzi imienia Bhimy, lecz rzek oglnie: O mieszkacy, czynu tego dokona pewien bardzo potny bramin znajcy liczne potne zaklcia, ktry zobaczy nasz smutek, gdy przygotowywalimy dla Baki nasz danin i sam zaoferowa si nas zastpi i zabi demona. Rozradowani mierci Baki mieszkacy miasta wszystkich kast, chcc uhonorowa swego anonimowego wyzwoliciela, ustanowili specjaln bramisk uczt ku jego czci, nie zakcajc spokoju Pandaww, ktrzy w swym bramiskim przebraniu nadal mieszkali w tym samym bramiskim domu, zdobywajc religijn wiedz i czekajc na przybycie ich dziadka, bramina Wjasy. 3. Dochodzce Pandaww wieci ze wiata wojownikw: opowie o narodzinach piknej Draupadi i jej brata bliniaka Dhrisztadjumny W kilka dni po mierci ludoercy Baki do domu bramina, w ktrym mieszkali Pandawowie, przyby pewien uprawiajcy bardzo surowe umartwienia bramin pielgrzym, ktry przewdrowa pieszo szmat drogi i na prob Pandaww zacz im opowiada o rnych witych miejscach, ktre odwiedzi i o rnych krlestwach, ktre zobaczy. Od niego te Pandawowie dowiedzieli si o majcym si wkrtce odby wielkim festiwalu wyboru ma przez pikn crk krla Pacalw Draupadi, na ktry ze wszystkich stron cigay tysice wojownikw najszlachetniejszej krwi, by konkurowa o jej rk. Wie o tym wzburzya w Pandawach ich rycersk krew i nie zdradzajc przed braminem swej tosamoci, zaczli zarzuca go pytaniami, ciekawi kadego szczegu. Bramin nie wiedzc, e ma do czynienia z Pandawami, zacz swe opowiadanie od tego, o czym oni od dawna wiedzieli, wskazujc, e historia narodzin piknej Draupadi, ma swe korzenie w wielkiej namitnoci bramina Drony, ktrego umys opanowaa nieodparta ch zemsty na swym przyjacielu z dziecistwa krlu Drupadzie, ktry gdy dors i zosta krlem, zapomnia o ich dawnej przyjani i nie chcia mu odda przyrzeczonej poowy swego krlestwa, twierdzc, e posiadajcy wielkie bogactwa krl

132

Mikoajewska

Mahabharata

nie moe si przyjani z braminem, ktry nic nie posiada. Chcc zrealizowa sw zemst, bramin Drona poprosi swych uczniw Pandaww, aby zapacili mu za otrzyman nauk odebraniem Drupadzie jego krlestwa. Gdy stao si tak jak sobie yczy, Drona rzek do uwizionego Drupady, e odda mu poow krlestwa za cen jego deklaracji dozgonnej przyjani. Drupada uczyni to, o co Drona go prosi, lecz od tamtego momentu y jedynie myl o pomszczeniu swego upokorzenia. Noszc w sercu sw wielk uraz, krl Drupada zaj si poszukaniem znajcego wszelkie tajniki witych rytuaw bramina, aby zechcia mu pomc w uzyskaniu walecznego syna, ktry by sw moc rycersk uzupenia si duchow wystarczajc do zabicia bramina Drony. Wiedziony sw obsesj o wasnych synach myla: C za przeklta rasa, aden z nich nie jest wystarczajco dobry, aby zrealizowa mj cel. Mylc tak, ciko wzdycha, nie widzia bowiem moliwoci, aby zwyczajny miertelnik mg pokona bramina, ktry obok umiejtnoci posugiwania si broni by wyposaony w moce duchowe zdobyte dziki dyscyplinie i nauce. Jego poszukiwania pozostaway dugo bezowocne, a pewnego dnia wdrujc nad brzegiem Gangesu i kierujc si ku rzece Jamunie, natrafi na ciche miejsce zamieszkae przez braminw praktykujcych bardzo surowe umartwienia i dotrzymywanie surowych przysig. Wrd nich spotka dwch potomkw mdrca Kajapy, braci Jad i Upajad, ktrzy studiowali wite hymny Samhita i wystawiajc si na wszelkie moliwe pokusy, wiczyli si w wyrzeczeniu, agodnoci i wiernoci swym przysigom. Wybadawszy si ich ducha, krl Drupada skupi ca sw uwag na modszym Upajady i peen pokory umizga si do niego, przysigajc mu swe posuszestwo, zarzucajc go komplementami i obiecujc da mu wszystko, czego tylko zapragnie. Pewnego dnia nabra odwagi i rzek: O braminie, powiedz mi, czy istnieje taki rytua, dziki ktremu mgbym otrzyma syna, ktry byby zdolny do zabicia bramina Drony. Za wykonanie takiego rytuau dam ci setki krw i wszystko inne, czego twa dusza zapragnie. Upajada rzek: O krlu, nic ze mn nie wskrasz, gdy ju od dawna zobojtniaem na wszelkie nagrody. Drupada jednake nie zaprzestawa swych stara przekupienia Upajady. Po upywie roku, gdy nadszed odpowiedni moment, Upajada wierzc, e zabjca bramina Drony moe narodzi si jedynie z zanieczyszczenia witego rytuau ofiarnego, rzek do krla Drupady swym agodnym, uduchowionym gosem: O krlu, ju ci mwiem, e ze mn nic nie wskrasz. Udaj si lepiej ze sw

Ksiga I

Opowie 6

133

prob do mego starszego brata Jady, gdy na wasne oczy widziaem, jak spacerujc po lesie niedaleko wodospadu, dokona czynu prawdziwie nieokrzesanego. Podnis z ziemi opady z drzewa owoc bez sprawdzenia czystoci ziemi, na ktr on upad! Co wicej, nie zbada te czystoci samego owocu i nie dostrzeg na nim wyranie widocznego zanieczyszczenia! Skoro nie zadba o czysto w jednej sytuacji, to z ca pewnoci nie zadba o ni take w innej sytuacji i z tego zanieczyszczenia narodzi si zabjca bramina Drony. Po za tym przypuszczam, e mj starszy brat nie zdoa wyrzec si cakowicie nagrd i swymi darami bdziesz mg go skoni do tego, aby zosta twym kapanem i wykona dla ciebie rytua, ktrego tak pragniesz. Wnosz to std, e zawsze zjada wszystkie resztki, ktre pozostaj z zebranych przez nas darw i wychwala ich znakomito. Po dugim namyle Drupada zdecydowa si skorzysta z rady Upajady i zwrci si ze sw prob do bramina Jady, cho nim pogardza. Po oddaniu nalenych mu hodw, rzek: O braminie, dam ci osiemdziesit tysicy krw, jeeli wykonasz dla mnie rytua ofiarny, ktry ugasi palcy mnie ogie nienawici do bramina Drony. Pragn rewanu, lecz zwyky wojownik jak ja nie potrafi go pokona, gdy posiad on pen znajomo Wed. Nie mam wtpliwoci, e zosta on stworzony po to, aby wybi do nogi ca kast wojownikw tak jak to ju raz uczyni bramin Paraurama. Na caej ziemi nie ma bowiem nikogo, kto potrafiby obroni si przed jego miercionon broni, ktrej uywa podczas bitwy, pysznic si sw bramisk wspaniaoci, ponc ask swej modlitwy i uduchowienia jak ogie ofiarny karmiony lanym we ofiarnym tuszczem. Posiadajc jedynie cnoty rycerskie, w walce z nim skazany jestem na niepowodzenie, gdy dziki swym bramiskim cnotom przewysza on w sztuce zabijania kadego wojownika. Krl Drupada kontynuowa: O braminie, w swym znawstwie Brahmana (modlitwy) stoisz wyej od bramina Drony i w twej osobie zawiera si caa bramiska wspaniao. Wykonaj dla mnie rytua ofiarny, z ktrego narodzi si mj syn zdolny do zabicia bramina Drony. Dam ci za to tysice krw. Bramin Jada zgodzi si na wykonanie rytuau ofiarnego, o ktry krl Drupada go prosi. Bdc starszym bratem Upajady, zmusi swego modszego brata zobowizanego starszemu do posuszestwa, aby poinstruowa krla Drupad w sprawie rodkw potrzebnych do przygotowania ofiarnego rytuau. Wypowiadajc gono sw intencj uzyskania syna zdolnego do zabicia bramina Drony, krl Drupada zebra wszystko to, co byo wymagane, aby rytua przynis oczekiwany skutek.

134

Mikoajewska

Mahabharata

Podczas sesji ofiarnej przed wrzuceniem ofiary do ognia, bramin Jada rzek do krlewskiej ony: O krlowo, zbli si do mnie, gdy nadszed waciwy moment na wspycie. Krlowa rzeka: O braminie, moja twarz jest namaszczona, a ciao rozsiewa boski zapach. Dla dobra syna, o ktrego prosz, bd dla mnie askaw. Jada rzek: O krlowo, ofiara zostaa ugotowana przez Jad w czasie, gdy Upajada wypowiada odpowiednie magiczne zaklcia. Zdecyduj si, czy zbliysz si do mnie, czy te nie? Po wypowiedzeniu tych rytualnych sw, Jada wrzuci dobrze ugotowan ofiar do ognia i przy akompaniamencie dwikw bitewnych z ognia wyoni si modzieniec w kolorycie ognia o boskim wygldzie w diademie i z tarcz w rku, zbrojny w miecz, uk i strzay, ktremu bramin Jada nada imi Dhrisztadjumna. Gdy wsiad do wspaniaego rydwanu i zaci konie, obserwujcy go tum Pacalw wyda peen zachwytu okrzyk. Wwczas gos z nieba rzek: Ten wspaniay modzieniec przyniesie chlub rodowi Pacalw i rozproszy smutek krla, gdy narodzi si po to, aby zabi bramina Dron. I jeszcze nie przebrzmiay dwiki boskiego gosu, gdy w samym centrum ofiarnego otarza ukazaa si bliniacza siostra Dhrisztadjumny Draupadi przycigajca ku sobie wszystkie serca, o tali wskiej jak u osy i rozoystych biodrach przywodzcych na myl otarz, z ktrego powstaa; o ciemnej karnacji i lotosowych oczach, o czarnych wosach opadajcych na ramiona cikimi splotamibogini, ktra przybraa ludzk posta. Rozsiewaa wok zapach niebieskiego lotosu, a doskonao ksztatu jej ciaa nie miaa sobie rwnej na caej ziemi. Gos z nieba rzek: Ta kobieta o ciemnej karnacji (Kryszna) i wskiej talii, najpikniejsza wrd wszystkich kobiet, sprowadzi na kast wojownikw apokaliptyczn zagad, realizujc w ten sposb cel bogw. Na prob ony krla Drupady i aby zadowoli samego krla, bramin Jada, obieca, e urodzone ze zoonej ofiary blinita bd uwaay j zawsze za swoj matk. Wie o narodzinach Draupadi i jej brata Dhrisztadjumny szybko si rozesza daleko po wiecie i dotara do bramina Drony. I cho wiedzia on doskonale o tym, e syn krla Drupady narodzi si po to, aby go zabi, dbajc o sw saw, zaakceptowa go jako swego ucznia i sam osobicie nauczy go tego, co sam umia. Narodzona z ognia ofiarnego Draupadi o ciemnej karnacji, zwana rwnie Kryszn, bya inkarnacj istotnej czci bogini dobrobytu Lakszmi, ktra narodzia si na ziemi w swej istotnej czci, aby pomaga swemu boskiemu mowi Wisznu, ktry narodzi si na ziemi w swej istotnej czci jako syn Wasudewy z

Ksiga I

Opowie 6

135

rodu Jadaww o imieniu Kryszna w uwolnieniu ziemi od maltretujcych j demonw. 4. Koncentrujce si na Draupadi podanie Syszc opowie bramina pielgrzyma o narodzinach piknej Draupadi i przygotowaniach do festiwalu wyboru przez ni ma, Pandawowie posmutnieli, gdy kady z nich zgodnie z wezwaniem swej krlewskiej krwi zapragn w cichoci ducha wygra j dla siebie, rywalizujc o ni z innymi wojownikami. Kunti widzc, e jej synowie trac rozum i upadaj na duchu, rzeka: O waleczni synowie, nadszed czas, aby opuci miasto Ekaczakra, ktre byo dla nas gocinne i gdzie hojnie nas obdarowywano. Nie pozwlmy jednak zniszczy naszej przyjemnoci przebywania w nim poprzez zbyt dugie w nim przebywanie. Nie pozwlmy, aby nasze oczy cieszyy si mniej parkami i okolicznymi lasami, ktre ju tyle razy oglday i aby mieszkacy zmuszeni byli do dawania nam mniej hojnych darw. Pozostawanie zbyt dugo w tym samym miejscu nie jest dobre. Nie widz przeszkd, aby wkrtce wyruszy w kierunku krlestwa Pacalw nalecego do krla Drupady, gdy Pacalowie syn ze swych hojnych darw oferowanych braminom. Judhiszthira rzek: O matko, twoje yczenie jest dla nas rozkazem i przyniesie nam na pewno jedynie poytek. Pozostali Pandawowie wyrazili zgod z rwnym entuzjazmem. yczenie Kunti popar rwnie bramin Wjasa zwany niekiedy Kryszn, na ktrego przybycie i dalsze instrukcje Pandawowie od dawna czekali. Pewnego dniatak jak obiecywapojawi si w domu bramina i gdy Pandawowie powitali go, skadajc z szacunkiem donie i chylc ku nim gowy, Wjasa rzek: O Pandawowie, nadszed czas, abycie opucili Ekaczakr i ruszyli w drog na poszukiwanie dla siebie ony. Posuchajcie, co mam wam do powiedzenia. Dawno temu pewien wielki prorok uprawiajcy surowe umartwienia mia crk o wskiej tali, szerokich biodrach i piknych brwiach, wyposaon we wszelkie kobiece zalety. Bya ona bardzo nieszczliwa, gdy z powodu swych przeszych czynw nie miaa szczcia w mioci i nie moga znale dla siebie ma. Szukajc wyjcia z sytuacji zacza si umartwia, proszc o ma boga iw. Gdy jej asceza zadowolia iw, stan przed jej obliczem i rzek: O wietlista panno, jestem z ciebie zadowolony. Powiedz mi wic, jakiego pragniesz otrzyma ma, to speni twoje yczenie. Crka bramina odpowiedziaa: O stwrco, chc ma, ktry miaby wszystkie mskie zalety:

136

Mikoajewska

Mahabharata

szanowaby Prawo jak sam bg Prawa Dharma, miaby si wiatru, swe natchnienie czerpaby z Prawdy i byby pikny jak bliniacy Awinowie. Pena zapau powtrzya sw prob a pi razy. iwa powiedzia: O pikna, speni tw prob i dam ci piciu mw. Przestraszona crka bramina rzeka: O stwrco, jeden m mi wystarczy. iwa nie chcia jednak zaprzeczy prawdzie swych sw i rzek: O niewinna kobieto, poprosia mnie o ma a pi razy. Otrzymaa wic to, o co prosia. I dlatego pewnego dnia, gdy ponownie urodzisz si na ziemi, bdziesz miaa piciu mw . Wjasa kontynuowa: O Pandawowie, udajcie si do krlestwa Pacalw, gdy przeznaczeniem crki krla Drupady Draupadi jest bycie wasz on. Wanie w niej narodzia si pikna crka bramina, ktrej iwa przyrzek piciu mw. I gdy j zdobdziecie, pokonujc w uczciwej walce o jej rk innych wojownikw, przyniesie wam ona szczcie. Po wypowiedzeniu tych wakich sw, bramin Wjasa poegna swych wnukw i odszed, aby kontynuowa swe religijne praktyki.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(9) The Slaying of Hidimba, 144.1-144.20, 1(10) The Slaying of Baka, 145.1-152.15, 1(11) Citraratha, 153.1-157.15.

Ksiga I

Opowie 7

137

Opowie 7 Obrona przed skutkami dzy i gniewu

1. Arduna pokonuje magi zazdrosnego krla boskich muzykw gandharww przy pomocy swej duchowej broni i zostaje jego przyjacielem; 2. Krl gandharww wyjania Ardunie niebezpieczestwo zanieczyszczenia dz i gniewem i wskazuje na obronn moc domowego kapana i ofiarnego rytuau; 3. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta obroni krlestwo jego przodkw przed skutkami podliwoci krla Samwarany; 4. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta przy pomocy swej siy duchowej pokona przemoc opanowanego dz krla Wiwamitry; 5. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta dziki recytowaniu Wed uwalnia si od gniewu bdcego skutkiem kumulowania si przemocy wynikej z dzy i gniewu; 6. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak Paraara, jedyny yjcy potomek bramina Wasiszty, przerywa rytualn masakr gatunku rakszasw, niesusznie obwinianych o zagad jego rodu i wyrzuca ogie ofiarny palcy rakszasw w pustynne Himalaje; 7. Pandawowie, obawiajc si skutkw zanieczyszczenia dz i gniewem, korzystaj z rady krla gandharww i znajduj dla siebie domowego kapana.

Po zawarciu przyjacielskiego przymierza z krlem boskich muzykw gandharww, Arduna zapyta: O gandharwo, wyjanij mi prosz, dlaczego, podrujc noc, zostalimy przez ciebie zaatakowani, cho czulimy si bezpiecznie, bo znamy modlitwy i studiowalimy wite ksigi? Krl gandharww odpowiedzia: O Arduna, znajomo modlitwy i witych ksig nie wystarcza, aby unikn potyczki ze mn. Brakuje wam ognia ofiarnego i skadanej do niego ofiary oraz kapana, ktry wskazywaby wam drog. (Mahbharta, 1(11) Citraratha, 159.1-10) 1. Arduna pokonuje magi zazdrosnego krla boskich muzykw gandharww przy pomocy swej duchowej broni i zostaje jego przyjacielem Pandawowie opucili pospiesznie miasto Ekaczakr i ruszyli na pnoc w kierunku krlestwa Pacalw, aby uczestniczy w festiwalu wyboru ma przez pikn Draupadi narodzon z ognia ofiarnego, o ktrej sawie dowiedzieli si od bramina pielgrzyma. Cho planowali przyby tam w bramiskim przebraniu, kady z nich ywi w swym sercu ukryt nadziej na zdobycie jej rki, oywian dodatkowo przez sowa bramina Wjasy, wedug ktrych bycie jej picioma mami od dawna byo ich przeznaczeniem, gdy w jej ciele odrodzia si crka pewnego bramina, ktra

138

Mikoajewska

Mahabharata

otrzymaa od iwy obietnic piciu mw czcych w sobie wszystkie rycerskie zalety. Ponadto wedug sw Wjasy bdc ich on, powinna przynie im szczcie i odmian losu, gdy w jej ciele narodzia si w swym istotnym aspekcie sama bogini dobrobytu Lakszmi. Prowadzeni przez Ardun, ktry owietla drog pochodni, wdrowali niestrudzenie dniem i noc, a pewnego dnia o zmierzchu dotarli do witego brodu Somarawajana nad brzegami Gangesu niewiadomi tego, e wanie w tym cichym zaktku krl boskich muzykw gandharww zwyk si oddawa grze miosnej ze swymi kobietami. Rozchodzce si daleko odgosy nieproszonych goci rozwcieczyy krla gandharww i gdy dostrzeg potne sylwetki walecznych Pandaww i ich matk, wrzasn: O marne istoty ludzkie, jak miecie zakca m prywatno! Czybycie zapomnieli, e dla czowieka najbardziej niebezpieczny jest moment o zmierzchu, gdy ciemno nocy pokonuje soce, gdy wite brody Gangesu nale wwczas do jakszw i rakszasw oraz do nas, boskich muzykw gandharww? Czybycie zapomnieli, e ludzie, ktrzy wdruj bezmylnie o tej porze po brodzie tej witej rzeki, zostan zaatakowani i ukarani przez nas za sw gupot? Znawcy si duchowych ostro krytykuj nawet krlw kroczcych na czele swych armii, jeeli udaj si o zmierzchu w kierunku brodw Gangesu? Krl gandharww kontynuowa: O marne istoty ludzkie, jak moglicie nie rozpozna mojej obecnoci i podej do mnie tak blisko! Jestem krlem o imieniu Angaraparna (o arzcych si liciach), ktry jest przyjacielem samego boga Kubery decydujcego o bogactwie! Trzymajcie si ode mnie z daleka, gdy z atwoci potrafi was zniszczy przy pomocy swej magii! Jestem bardzo dumny i zazdrosny. Czybycie nie wiedzieli, e do miejsca, w ktrym przebywam, boj si zbliy nawet bogowie i e omijaj je z daleka zarwno zmarli jak i rogate bestie i ludzie? Syszc te buczuczne sowa, Arduna rwnie buczucznie odpowiedzia: O gupcze, jak miesz zabrania nam dostpu do boskich wd Gangesu? Zignorowalimy tw obecno mimo zapadajcego zmierzchu, bo wiemy, e jestemy od ciebie silniejsi. Tylko sabi licz si z tw obecnoci i oddaj ci cze. wite wody Gangesu, ktre maj swj pocztek w boskich Himalajach, docieraj do oceanu siedmioma strumieniami, przepywajc poprzez przestworza, ktre nale do bogw i docierajc do wiata przodkw. Te wite wody prowadz wprost do nieba i nikt nie moe nikomu zabroni do nich dostpu. Skd wzio si w tobie bezpodstawne i sprzeczne z odwiecznym Prawem przekonanie, e wody te nale do ciebie i e usuchamy twego rozkazu, aby si do nich nie zblia?

Ksiga I

Opowie 7

139

Rozwcieczony i gboko uraony krl gandharww nie rzek na to ani sowa, lecz chwyci za uk i wysa w kierunku Arduny strumie strza gronych jak trucizna wy. Arduna jednake z atwoci si przed nimi obroni, zakrywajc si przed nimi tarcz. Arduna rzek: O gandharwo, nie nadymaj si tak i nie prbuj mnie zastraszy przy pomocy swej magii i swego imienia. Bez trudu wypuszcz powietrze z twej nadtej pychy przy pomocy mej duchowej broni. Wiem doskonale, e czowiek nie moe ci pokona przy pomocy zwykej broni. W mym posiadaniu jest jednak bro duchowa agneja, ktra naleaa kiedy do kapana bogw Brihaspatiego, ktry da j braminowi Parauramie, ktry da j z kolei braminowi Dronie, memu nauczycielowi, od ktrego ja j otrzymaem. Tej broni uyj przeciw tobie! I rzekszy to, rozgniewany Arduna wypuci ze swego uku agnej i spali rydwan krla gandharww. Potny gandharwa pozbawiony rydwanu zachwia si i upad twarz na ziemi oszoomiony si uytej broni. Wwczas Arduna chwyciwszy go za wosy, powlk go po ziemi i rzuci u stp swych braci. ona krla gandharww widzc sromotn klsk swego ma i niepokojc si o jego ycie, nie baczc na rany zadawane jego dumie, zwrcia si do Judhiszthiry z gorcym baganiem o darowanie mu ycia. Judhiszthira przychyli si do jej proby i rzek do Arduny: O bracie, daruj ycie temu bezsilnemu wrogowi, ktrego ju pokonae, niszczc jego dobre imi. Zostao mu jedynie jego ycie, ktre ochrania kobieta. I Arduna rzek: O bracie, niech tak si stanie. Krl gandharww nie zawaha si, aby przyj darowane mu ycie i rzek: O Arduna, twj brat Judhiszthira ma racj. Darowae mi ycie, lecz pokonae mnie przy pomocy swej duchowej broni, pozbawiajc mnie dobrego imienia. Nie mog ju chwali si m potg, nazywajc si Angaraparn (o arzcych si liciach). Atakujc ci, mylaem, e jeste zwykym modziecem w kwiecie modoci i chciaem ci zniszczy przy pomocy mej magii, lecz ty okazae si istot ze szczerego zota uzbrojon w duchow bro! Pokonae mnie przy pomocy swej broni, palc mj wspaniay rydwan i powodujc, e ja, ktry nazywaem sam siebie z dum Citrarath (ze wspaniaym rydwanem), staem si Dagdharath (ze spalonym rydwanem)! Krl gandharww kontynuowa: O Arduna, przyjmij ode mnie moj bro, ktr zdobyem dziki ascezie i staniu przez sze miesicy na jednej nodze. Jeste bowiem czowiekiem o wielkim duchu i darujc mi ycie, zasuye na najwikszy dar. Pozwl mi wyjani ci jej pochodzenie i nauczy ci jej dziaania. Ot posiadana przeze mnie bro jest magi wizji, ktra traci sw moc, jeeli nauczyciel daje j tchrzowi. Pochodzi ona od mitycznego

140

Mikoajewska

Mahabharata

praojca ludzkoci Manu, ktry da j Somie, ktry da j krlowi gandharww Wiwawasu, ktry z kolei da j mi. Ten, kto j posiada, potrafi widzie w trzech wiatach wszystko, czego tylko zapragnie w sposb, w jaki zapragnie. I wanie dziki posiadaniu tej magii, mj gatunek przewysza ludzi, stajc si rwny bogom. Krl gandharww zaoferowa rwnie Ardunie i jego braciom po sto koni ze swej stadniny, gdzie gandharwowie hoduj je dla siebie i bogw. Konie te nie zaprzestaj biegu, nawet gdy s zmczone, potrafi dowolnie zmienia kolor i szybko i speniaj kad zachciank wonicy. Rzek: O herosi, rumak dla wojownika jest jak piorun pierwotnie uformowany dla krla bogw Indry, sucy mu do pokonaniu demona Wrtry, gdy ko pozwala zrealizowa wojownikowi jego cel i wygra bitw. Dla kupcw ich piorunem s ich dobra, a dla sucych ich praca. Arduna odmwi jednak przyjcia darw oferowanych przez krla gandharww, mwic O gandharwo, nie mog przyj twej broni, skarbw i twej nauki, gdy oferujesz mi je z wdzicznoci za to, e darowaem ci ycie. Krl gandharww odpowiedzia: O Arduna, nie oferuj ci ich w zapacie za darowane mi ycia, lecz dlatego, e darujc mi ycie, sprawie mi przyjemno i e w zamian za nie chc od ciebie otrzyma bosk bro agnej, ktr niemale pozbawie mnie ycia i w ten sposb zawrze z tob pakt przyjani. Arduna rzek: O gandharwo, skoro tak, zgadzam si na zostanie twym przyjacielem. Przyjmij wic ode mnie w darze m duchow bro agnej, ktr ci pokonaem. W zamian za ni nie chc jednak oferowanej mi przez ciebie magii, ktra pozwoliaby mi przewyszy ludzi i sta si rwnym bogom. Nie chc bowiem by do ciebie podobny, wrcz przeciwnie, chc znale sposb obrony przed atakiem ze strony twej rasy. Przyjm natomiast oferowane mi konie, gdy jestem czowiekiem i wojownikiem i pomog mi one pokona w uczciwej walce zacitego wroga. Krl gandharww rzek: O Arduna, niech tak si stanie. 2. Krl gandharww wyjania Ardunie niebezpieczestwo zanieczyszczenia dz i gniewem i wskazuje na obronn moc domowego kapana i ofiarnego rytuau Po zawarciu przyjacielskiego przymierza z krlem boskich muzykw gandharww Arduna zapyta: O gandharwo, wyjanij mi prosz, dlaczego, podrujc noc, zostalimy przez ciebie zaatakowani, cho czulimy si bezpiecznie, bo znamy modlitwy i studiowalimy wite ksigi? Krl gandharww odpowiedzia: O Arduna, znajomo modlitwy i witych ksig nie wystarcza, aby unikn potyczki ze

Ksiga I

Opowie 7

141

mn. Brakuje wam ognia ofiarnego i skadanej do niego ofiary oraz kapana, ktry wskazywaby wam drog. Krl gandharww kontynuowa: O Arduna, wielkie duchowe zalety twojej dynastii s mi dobrze znane. Wiedz o nich take inni gandharwowie, demony i we. Lecz pomimo tego, e znam wasz wzniosy umys i ducha, nie potrafiem si powstrzyma od zaatakowania was, gdy wkroczylicie na teren, gdzie oddawaem si miosnej grze z moimi kobietami. aden mczyzna polegajcy na sile swych ramion nie potrafi wybaczy, jeeli pomniejsza si jego si na oczach kobiety. Wkroczylicie ponadto na mj teren o zmierzchu, gdy nasze siy rosn i ani ja ani moja ona nie potrafilimy opanowa wywoanego wasz obecnoci gniewu. O Arduna, mj gniew zalepi mnie, lecz ty mnie pokonae, uywajc swej duchowej broni agneji i niszczc mj gniew przy pomocy swej nieskazitelnoci i duchowoci. Nieskazitelno jest najpotniejsz broni krla i wojownika w walce z nami, lecz rzadko jest cech samego krla. aden wojownik zanieczyszczony przez podliwo nie potrafi nas pokona. Jednake nawet zanieczyszczony dz krl staje si dla nas gronym przeciwnikiem, gdy za swego przewodnika ma kapana o wielkiej sile duchowej. Dziki sile duchowej swego kapana i jego umiejtnoci oczyszczania wiata ze skutkw dzy, krl moe zarwno zaspakaja swe ziemskie dze jak i myle o zdobyciu nieba. aden krl nie potrafi wada ziemi wycznie dziki swej dzielnoci i dobremu urodzeniu. Bezpieczne jest jedynie takie krlestwo, w ktrym najwysza wadza naley do braminw, ktrzy potrafi oczyci wiat ze skutkw krlewskiej podliwoci i broni go w ten sposb przed atakiem demonw i istot takich jak my, ktre mog zagrozi jego istnieniu. I aby poprze swe sowa faktami, krl boskich muzykw gandharww Citraratha opowiedzia Ardunie znane mu przypadki, gdy synny mdrzec i bramin Wasiszta o wielkiej sile duchowej zapobieg grobie zagady, ktra zawisa nad wiatem, gdy ziemi rzdzi krl zanieczyszczony sw podliwoci. 3. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta obroni krlestwo jego przodkw przed skutkami podliwoci krla Samwarany Krl gandharww rzek: O Arduna, posuchaj opowieci o twym jak twj odlegy przodek krl Samwarana zapon wielk mioci do Tapati i o tym jak bramin Wasiszta dziki swym siom duchowym uratowa jego krlestwo przed zagad, ktrej grob przyniosa jego mio. Tapati, ktra bya crk boga soca Wiwaswata, syna we

142

Mikoajewska

Mahabharata

wszystkich trzech wiatach ze swych zalet i jej ojciec bardzo si niepokoi, e nie bdzie mg znale dla niej ma, ktry dorwnywaby jej urod, pochodzeniem, wychowaniem i wyksztaceniem. W tym czasie ziemi rzdzi urodziwy i pobony krl Samwarana, ktry oddawa cze wschodzcemu socu, witajc je kadego poranka jak gocia nalenymi gociowi darami, a take poszczc i umartwiajc si. Bg soca obserwowa go przez duszy okres czasu i doszed do wniosku, e ten miujcy Prawo wadca ziemi zasuguje na maestwo z jego crk Tapati i postanowi je sam zaaranowa. Pewnego dnia krl Samwarana uda si na polowanie i gdy zapdzi si za len zwierzyn wysoko w gry, jego wyczerpany godem i pragnieniem ko pad martwy na ziemi. Pozbawiony swego rumaka i rwnie wyczerpany jedziec ruszy pieszo w dalsz drog, gdy nagle dostrzeg stojc tu przed nim kobiet o boskiej urodzie i poczu jak dosiga go strzaa boga mioci. Spogldajc ku niej pomyla, e musi ona by sam bogini dobrobytu Lakszmi lub opadym na ziemi sonecznym blaskiem. Cieszc oczy jej widokiem, doszed do wniosku, e y tylko po to, aby pozwoli swym oczom j zobaczy. I gdy jego wzrok i umys coraz gbiej wpada w sida jej doskonaoci, coraz bardziej traci wiadomo wszystkiego, co go otaczao i nie by w stanie zrobi dalej ani jednego kroku. Ponc ogniem mioci, w bohaterski krl rzek: O istoto o boskich biodrach, kim jeste? O sodko umiechajca si piknoci, skd si wzia na tym bezludziu? O ty o smukych doniach udekorowanych drogimi kamieniami, twej urody zazdroszcz ci nawet twoje klejnoty! Wrd bogi, demonek i wy nie ma nikogo, kto dorwnaby ci urod! I cho uderzony strza mioci krl przemawia do niej w ten arliwy sposb, ona nie rzeka ani sowa i rozpyna si w chmurach jak znikajca byskawica. Straciwszy rozum, w bohaterski pan ziemi zacz biega w kko po dzikiej dungli, poszukujc swej ukochanej i gdy nie mg jej odnale, niezdolny do wykonania jakiegokolwiek sensownego ruchu odda si lamentowi i upad bez zmysw na ziemi pokonany przez boga mioci. Widzc to, Tapati o piknym umiechu i rozoystych biodrach raz jeszcze ukazaa si przed jego obliczem i rzeka swym sodkim gosem: O krlu, podnie si z upadku! To mj wygld ci tak zniszczy! Jak ty, ktry jeste tygrysem wrd krlw i z atwoci niszczysz swych wrogw, moesz na oczach caego wiata odchodzi od zmysw z powodu mioci! Krl spojrza w kierunku dochodzcego gosu i gdy dostrzeg tam sw umiowan, rzek niepewnym gosem: O czarujca niewiasto, pokochaj mnie, gdy gboko we mnie utkwia strzaa boga mioci i trucizna mioci spala mnie! Daj mi sw mio i

Ksiga I

Opowie 7

143

zaspokj mj gd, gdy tylko w ten sposb mog odzyska utracone zmysy! O niewinna piknoci, nie potrafi bez ciebie y o wasnych siach. Miej dla mnie lito i nie odchod! Uzdrw mnie, oddajc mi si natychmiast i zawierajc ze mn maestwo w stylu boskich muzykw gandharww. Tapati odpowiedziaa: O krlu, jaka dziewczyna nie chciaaby mie za ma krla, takiego ja ty, pochodzcego ze wspaniaej dynastii, ktrej sawa rozciga si na wszystkie na trzy wiaty? Jednake jeli chodzi o mnie, to we po uwag to, e nie jestem pani samej sobie, gdy kobieta zawsze do kogo naley. Ja nale do mego ojca i bd moga dostarczy ci przyjemnoci, o ktr prosisz, tylko wtedy, gdy mj ojciec zgodzi si na to, aby mnie tobie odda. Mam na imi Tapati i jestem crk boga soca, ktry jest pochodni wszechwiata. Jego popro o moj rk, oddajc mu cze sw czoobitnoci i umartwieniami i odpowiednimi rytuaami. Po wypowiedzeniu tych sw pikna Tapati uniosa si ku niebu, podczas gdy krl Samwarana ponownie opad ciko na ziemi bez zmysw. I lea tam dopty, dopki nie odnalaz go jego minister ze zbrojn eskort, ktry od dawna szuka go po lesie. I w minister, cho by zaawansowany w wieku, posiada wiedz, saw i samokontrol, gdy ujrza swego krla, wielkiego ucznika, bez konia i powalonego na ziemi, podbieg do niego przepeniony uczuciem i podnis go z ziemi jak ojciec. Peen obaw, e upad wyczerpany godem i pragnieniem skropi wod jego gow, unikajc starannie dotykania krlewskiego diademu. Gdy krl odzyska zmysy, kaza odej caemu wojsku, proszc o pozostanie jedynie swego ministra. Oczyci si, zoy pobonie donie i wycignwszy ramiona ku socu stan bez ruchu, aby w ten sposb baga boga soca o oddanie mu Tapati za on. Poniewa czu si bezradny, jego myl pobiega w kierunku wielkiego mdrca i ascety Wasiszty, ktry by jego domowym kapanem i ktrego chcia prosi o pomoc i przewodnictwo w swych staraniach. I gdy tak sta bez ruchu cay dzie i noc przez dwanacie dni, wzywany przez niego bramin Wasiszta stan przed jego obliczem. Wasiszta natychmiast zrozumia e w zdolny do samokontroli krl o wielkim duchu zosta pokonany przez boga mioci i majc na uwadze jego dobro uda si wprost do nieba, aby zoy wizyt bogowi soca. Sam wspaniay jak soce, rozwietlony swymi umartwieniami stan przed obliczem boga soca z pobonie zoonymi domi i rzek: O bogu o tysicu promieni, nazywam si Wasiszta. Bg soca odpowiedzia: O wieki proroku, witaj. Powiedz mi, czego sobie yczysz? Gdy bramin Wasiszta wyjani, e zoy mu wizyt, aby prosi go o rk jego crki Tapati dla krla Samwarany, bg

144

Mikoajewska

Mahabharata

soca, ktry ju od dawna mia zamiar odda mu j za on, rzek: O Wasiszta, tak jak ty jeste pierwszy wrd prorokw, a moja crka Tapati jest pierwsza wrd kobiet tak krl Samwarana jest pierwszy wrd krlw. Trudno wic znale dla niej bardziej odpowiedniego ma ni krl Samwarana. Niech wic si stanie tak jak sobie tego yczysz. I rzekszy to, bg soca nakaza Tapati, aby udaa si w towarzystwie bramina Wasiszty na ziemi i polubia krla Samwaran. Polubiwszy Tapati, krl Samwarana odda si cakowicie ekstazie mioci. Za zgod bramina Wasiszty odesa sw wit, wojsko i ministra do miasta, pozostajc ze sw on w grach odwiedzanych jedynie przez bogw i boskich muzykw gandharww, honorujc w ten sposb miejsce, gdzie po raz pierwszy j zobaczy i gdzie poj j za on. I gdy krl przez dwanacie lat swawoli ze sw on w grach i nad brzegami grskich potokw, yjc jak niemiertelny, w opuszczonym przez niego krlestwie zapomniany i nie czczony krl bogw Indra przesta polewa ziemi deszczem, a wygodniali i nieszczliwi obywatele zmienili si w ywe trupy, jakby yli w krlestwie rzdzonym przez krla mierci. Gdy bogosawiony prorok Wasiszta zobaczy kraj w takim stanie, aby ratowa go przez zagad, dziki swym mocom duchowym uda si szybko w gry i sprowadzi z powrotem do krlestwa dobrego krla Samwaran wraz z jego on Tapati, ktrzy posuszni jego radzie przez nastpnych dwanacie lat powicili si cakowicie oddawaniu czci bogom i skadaniu ofiary. Odpowiednio czczony krl bogw Indra pola wysuszony kraj sodkim deszczem i od tego czasu dobrobyt kraju zacz znowu rosn, gdy mia krla, ktry przez swe praktyki religijne doskonali sw dusz. I w ten sposb porednictwo bramina Wasiszty dwukrotnie uratowao krlestwo przed grob zagady. Wasiszta, ktry dziki swym umartwieniom jest rwny socu sw wspaniaoci, uleczy krla z choroby mioci. Najpierw otrzyma od boga soca jego crk Tapati, by krl mg j polubi, a po dwunastu latach oczyci krla ze skutkw jego dzy, sprowadzajc go z powrotem wraz z on do jego krlestwa i skaniajc go do doskonalenia swej duszy poprzez fundowanie sesji ofiarnych i wzmacnianie siy bogw. 4. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta przy pomocy swej siy duchowej pokona przemoc opanowanego dz krla Wiwamitry Arduna zapragn dowiedzie si czego wicej o sile duchowej bramina Wasiszty i jego umiejtnoci ochraniania wiata przed wynik z dzy i gniewu grob zagady. Krl gandharww

Ksiga I

Opowie 7

145

rzek: O Arduna, przed dz i gniewem nie potrafi obroni si nawet niemiertelni i jedynie bramini potrafi pokona je dziki mocy swej ascezy. Magnat i wojownik potrzebuje przewodnictwa kapana, gdy w jego naturze ley ch podbijania, posiadania i zwycistwa i tylko kapan przy pomocy ofiary moe go broni przed skutkami jego wasnej natury. Posuchaj teraz mej opowieci o tym, jak bramin Wasiszta dziki swym umartwieniom obroni wiat przed skutkami dzy krla Wiwamitry. Krl gandharww kontynuowa: O Arduna, Wiwamitra by synem krla Kaniakubdy o imieniu Gadhi. Sta on na czele potnej armii i mia zwyczaj wczy si z ni i swymi ministrami po pustkowiach, polujc na jelenie i niedwiedzie. Pewnego dnia gonic za jeleniem, wyczerpany godem i pragnieniem dotar do pustelni, w ktrej mieszka bramin Wasiszta razem ze sw speniajc wszystkie yczenia krow Nandini. Gdy bramin Wasiszta zobaczy zmczonego polowaniem krla, powita go z penym szacunkiem i zaprosi go do swej pustelni, gdzie obmy mu nogi, obsypa podarkami nalenymi gociowi, nakarmi i napoi mlekiem, ktre otrzyma od krowy Nandini. Powitany w ten sposb krl Wiwamitra, jego ministrowie i zbrojna eskorta byli bardzo zadowoleni. Mdrzec Wasiszta wyjani, e wszystko co ma, pochodzi od speniajcej wszystkie yczenia krowy Nandini i gdy nienasycony krl Wiwamitra j dostrzeg, nie potrafi oderwa od niej wzroku, ponc nieodpart dz jej posiadania. Krl Wiwamitra rzek: O wielki pustelniku, oddaj mi tw krow Nandini, gdy cay pon chci jej posiadania. Dam ci za ni setki moich krw i cae moje krlestwo. Bramin Wasiszta odpowiedzia: O krlu, nie mog ci jej odda za adne skarby, gdy ona daje mi to, co mog ofiarowa bogom i przodkom oraz stopione maso, ktre wlewam do ognia ofiarnego. Wiwamitra rzek: O braminie, ktry wyrzekasz si wszystkiego i nie posiadasz nic poza swymi umartwieniami i znajomoci Wed, czyby zapomnia, e to ja, a nie ty jestem magnatem i posiadaczem? Dlaczego odmawiasz wyrzeczenia si i oddania mi swej krowy i schodzisz w ten sposb ze cieki swego wasnego Prawa? Jak moe istnie w praktykujcym agodno i samokontrol braminie, takim jak ty, jakikolwiek opr? Jeeli nie oddasz mi swej krowy dobrowolnie za setki moich krw, zachowam si zgodnie z Prawem mojej kasty i odbior ci j si! Bramin Wasiszta odpowiedzia: O krlu, mwisz sam prawd. Jeste krlem i stoisz na czele potnej armii, podczas gdy ja dla swej obrony mam jedynie swe umartwienia. Uczy wic to, czego sobie yczysz, nie tracc czasu na rozmylania. Wiwamitra uprowadzi wic krow Wasiszty si i gdy

146

Mikoajewska

Mahabharata

popdzano j i bito kijem, krowa zacza bolenie rycze. W kocu udao jej si uciec i wrci do mdrca Wasiszty, ktry pozostajc wierny swym przysigom, nie przerywa medytacji. Stana przed nim z uniesion gow. Wasiszta rzek: O moja droga krowo Nandini, nie myl, e nie sysz twojego rozpaczliwego ryku o pomoc. Jestem jednak bezsilny i nie potrafi ciebie broni, gdy uprowadzaj ci si, bo jestem wybaczajcym wszystko braminem. Nandini widzc zbliajc si armi i przeraona jej si, przysuna si bliej Wasiszty i zapytaa: O mj dobry panie, jak moesz pozostawa obojtny, gdy ja mam przeciw sobie ca armi i pacz jak sierota, bdc bita kijem i obrzucana kamieniami? Wasiszta rzek: O moja droga krowo Nandini, optaa mnie wyrozumiao i wybaczanie. Bdc braminem, ktrego si jest wybaczanie, wybaczam wojownikowi, ktrego si jest przemoc. Musz pozostawi ciebie samej sobie, gdy nie mog obwinia wojownika. Sama musisz wybra, czy pjdziesz z nim, czy zostaniesz ze mn. Syszc to, speniajca kad prob krowa sprytnie zapytaa: O panie mj, powiedz mi tylko, czy wyrzeke si mnie i nie chcesz, abym zostaa, bo jeeli si mnie nie wyrzeke, wwczas nie bdzie na wiecie takiej siy, ktra mogaby mnie od ciebie odebra. Wasiszta odpar: O moja najmilsza, nie wyrzekem si ciebie i nie oddaem ci dobrowolnie i dlatego prbuj odebra ci si. Jeeli potrafisz, prosz ci zosta. Speniajca kad prob krowa tylko na to czekaa i gdy usyszaa prosz ci, zosta, natychmiast przybraa grony wygld. Z oczami czerwonymi z gniewu i potnie ryczc, rzucia si na armi Wiwamitry, rozpraszajc j na wszystkie strony. Jej ciao pono wciekoci, a z ogona sypay si iskry. Gdy prawie omdlaa z wciekoci, wwczas z jej zadka, ajna, moczu i piany toczonej z pyska zrodziy si barbarzyskie plemiona, ktre zasypujc armi Wiwamitry deszczem kamieni, zmusiy j do ucieczki. Wiwamitra widzc ten cud, doszed do wniosku, e bramiska wadza nad wiatem zdobyta dziki ascezie i wyrzeczeniu przewysza wadz wojownika i nie mogc pogodzi si z przegran, zapon dz stania si braminem. Rzek: Niech bdzie przeklta cieka wojownika i magnata, gdy nie ona, lecz bramiski ascetyzm daje prawdziw wadz nad wiatem. I od tego momentu krl Wiwamitra porzuci swe kwitnce krlestwo, wyrzek si swego krlewskiego losu i wszelkich przyjemnoci i skupi swj umys cakowicie na umartwianiu si. Wkrtce uzyska w swych religijnych praktykach perfekcj i wwczas zalewajc trzy wiaty powodzi swej potnej siy, osign stan bramiski.

Ksiga I

Opowie 7

147

5. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak bramin Wasiszta dziki recytowaniu Wed uwalnia si od gniewu bdcego skutkiem kumulowania si przemocy wynikej z dzy i gniewu Krl gandharww kontynuowa: O Arduna, posuchaj teraz o tym, jak bramin Wasiszta dziki swym mocom duchowym uwolni si od wasnego skdind susznego gniewu na swego rywala Wiwamitr i jak dziki nim wyleczy pewnego krla z optania przez demona rakszas nasanego na niego przez Wiwamitr. Mdrzec Wasiszta mia stu synw, z ktrych najstarszym by akti. Cho akti dorwnywa swemu ojcu w surowoci swych umartwie, to jednak nie zawsze potrafi tak jak on panowa nad swym gniewem. Pewnego dnia, gdy wdrujc po lesie, pogry si w gbokich medytacjach, natrafi na wsk ciek, na ktrej zobaczy idcego w jego kierunku i tarasujcego mu drog krla Kalmasapad, dalekiego potomka krla Ikszwaku z dynastii sonecznej, ktry zagubi si w lesie, gonic za jeleniem. Krl Kalmasapada, ktry nie znosi oporu i pragn zwycistwa w kadej bitwie, wrzasn: O braminie, zejd mi natychmiast z drogi. Bramin akti przemwi do krla agodnym gosem, chcc go uspokoi, lecz sam nie zamierza ustpi mu z drogi, gdy uwaa, e cieka, ktr kroczy, naley do niego. Krl rozzoci si z powodu oporu pustelnika i tracc rozum, uderzy go batem, jakby by demonem rakszas. Takie potraktowanie rozzocio bramina, ktry przekl krla, mwic: O zwyrodniay krlu, poniewa potraktowae mnie, jakbym by demonem ludoerc, ty sam wkrtce stracisz swe czowieczestwo i przeksztacisz si w rakszas, ktry ywi si ludzkim misem! Precz mi z oczu! Tak si zoyo, e scen t obserwowa z ukrycia krl Wiwamitra, ktry ledzi kady krok Kalmasapady w zwizku z tym, e rywalizowa z braminem Wasiszt o zdobycie patronatu jego krlewskiego ojca i poszukiwa rodkw na zwikszenie swych wasnych szans na wygran. Mniej mu zaleao na samym patronacie ni na pokonaniu Wasiszty, z ktrym cigle przegrywa. Obserwujc scen, z atwoci rozpozna, e przeklestwo wypowiedzia najstarszy syn jego rywala i postanowi wykorzysta zapalczywo jego syna, aby doszcztnie zniszczy zarwno samego rywala jak i cae jego potomstwo. I gdy przeraony kltw krl Kalmasapada zacz baga bramina o jej wycofanie, prbujc go przekupi, Wiwamitra rozkaza rakszasowi o imieniu Kimkara, aby opta krla Kalmasapad i skoni go do poarcia caego rodu Wasiszty, zaczynajc od jego syna aktiego. Optany przez demona ludoerc krl Kalmasapada potrafi przez jaki czas broni si przed optaniem i pozostawa nadal

148

Mikoajewska

Mahabharata

czowiekiem. Jednake pewnego dnia, gdy by poza domem, spotka pewnego bramina, ktry poprosi go o przygotowanie dla niego misnego posiku. Krl rzek: O braminie, nie miem odmwi ci tego daru, poczekaj jednak tutaj przez krtk chwil, gdy musz najpierw wrci do mego paacu. Tam rozka memu kucharzowi, aby przygotowa dla ciebie odpowiedni misny posiek. Gdy wrci do swego paacu, zapomnia natychmiast o danym sowie i uda si do kwater kobiet. Przypomnia sobie o obietnicy w rodku nocy, lecz gdy zawezwa kucharza i poprosi go o przygotowanie misnego posiku dla bramina, kucharz poinformowa go, e w kuchni nie ma misa. Optany przez rakszas Kimkar krl za jego podszeptem rozkaza kucharzowi pj do kwater kata i przygotowa posiek z ludzkiego misa. Gdy zanis tak przyrzdzony posiek cierpliwie czekajcemu braminowi, pozna on natychmiast, e posiek zosta przygotowany z zakazanego misa i rozwcieczony rzuci na krla kltw, aby on sam ywi ludzkim misem. Gdy kltwa o tej samej treci dosiga krla po raz drugi, krl ten nie potrafi ju duej stawia oporu ludoercy Kimkarze, ktry od dawna go opta. Straci gow i opuci swj paac, aby wczy si po lesie jak dzika bestia. I gdy po raz drugi spotka na swej drodze syna bramina Wasiszty akt, rzek: O braminie, twoje przeklestwo zrealizowao si. Zostaem w kocu pokonany przez Kimkar i nie mog si ju duej powstrzymywa od jedzenia ludzkiego misa. A poniewa to ty spowodowae moje nieszczcie, przeto zaczn moj praktyk od zjedzenia ciebie. Gdy Wiwamitra dowiedzia si o mierci bramina akti, zrozumia, e krl Kalmasapada zosta w kocu pokonany przez demona i rozkaza mu, aby zjad wszystkich stu synw Wasiszty, mszczc si w ten sposb na nim za to, e nie chcia mu swego czasu odda jego speniajcej wszystkie yczenia krowy Nandini. Dowiedziawszy si o mierci wszystkich swych synw poartych przez rakszas nasanego na krla Kalmasapad przez Wiwamitr, bramin Wasiszta zapon strasznym gniewem. Jednake wierny bramiskiemu Prawu wyrzek si zemsty i powstrzyma si od zniszczenia caego rodu Wiwamitry, cho przy pomocy ognia swej ascezy mg spali cay wiat. Nie potrafi jednak w aden sposb uciszy swego gniewu i chcc si go pozby, skierowa go przeciw sobie. Cho wiele razy prbowa popeni samobjstwo, nie mg jednak umrze. Gdy rzuci si w przepa ze szczytu gry Meru i uderzy gow o ska, skaa zamienia si w mikk poduszk. Gdy wszed do ognia, ogie sta si zimy. Gdy prbowa utopi si w oceanie, ocean wyrzuci go na brzeg. Bezradny wrci do swej pustelni, ktra jednak bez jego stu synw wydaa mu si pozbawiona ycia. Opuci wic j w

Ksiga I

Opowie 7

149

popiechu, ruszajc w kierunkw rzeki wypenionej wodami, gdy bya wwczas pora deszczowa. Zwizawszy si wielokrotnie sznurami, sprbowa si utopi, lecz wody zerway pta i wyrzuciy go na brzeg. Gdy zobaczy spywajc z Himalajw rzek pen krokodyli, prbowa si do niej rzuci, lecz rzeka uciekaa przed nim, mylc, e jest ogniem. Podda si wwczas cakowicie swemu smutkowi i nie mogc usta w miejscu, wczy si bez celu po grach, lasach i nad brzegami rzek i jezior. Rzek do siebie: Nie potrafi umrze i gdy tak kroczy przed siebie jak w malignie, usysza nagle za sob cichy chopicy gos recytujcy Wedy tak jak to zwyk robi jego syn akti. Zadziwiony odwrci si, aby rozpozna rdo gosu, lecz za swymi plecami zobaczy jedynie podajc za nim od jakiego czasu samotn wdow po jego synu akti. Zapyta: O nieszczsna kobieto, wyjanij mi prosz, kim jest w chopiec recytujcy Wedy, ktrego gos od pewnego czasu sysz? Wdowa odpowiedziaa: O braminie, jest to twj wnuk, syn twego syna akti, ktrego ju od dwunastu lat nosz w mym onie. Gdy Wasiszta to usysza, cay jego gniew go opuci i zawadna nim wielka rado. Rzek: Niech bogom bd dziki, e mam wnuka, gdy w ten sposb mj rd doszcztnie nie wyginie i od tego momentu zaprzesta poszukiwania wasnej mierci. Razem z wdow po swym synu i matk wnuka, ktrego schowaa ona na dugo w swym onie, uda si na dzikie pustkowie, gdzie grasowa optany przez rakszas krl Kalmasapada, ktry na ich widok zerwa si natychmiast z miejsca gotowy, aby ich pore. Wdowa po aktim rzeka do mdrca Wasiszty: O ty, ktry jeste pierwszy wrd znawcw witych Wed, w osobie tego krla optanego przez rakszas widzisz sam mier zbliajc si do nas z szybkoci byskawicy. Nikt poza tob nie ma wystarczajcej mocy, aby j powstrzyma. Obro mnie, sab kobiet i mego syna przed tym potworem, gdy z ca pewnoci ten godny rakszasa chce nas zje. Wasiszta odpowiedzia: O crko, nie obawiaj si tej dziko wygldajcej bestii, ktra pdzi w naszym kierunku, gdy nie jest ona wcale demonem rakszas, lecz czowiekiem. Jest to krl Kalmasapada z dynastii sonecznej, ktrego sawa rozciga si na ca ziemi. To on zamieszka na tym pustkowiu i sieje wok postrach. I bogosawiony prorok Wasiszta, ktry nie spuszcza wzroku ze szturmujcego jak burza optanego krla, zatrzyma go u swych stp wypowiadajc wit sylab OM. Pokropi go nastpnie wod i oczyci przy pomocy magicznych mantr, uwalniajc w ten sposb dobrego krla od gronego rakszasy, ktry go opta. Gdy krl odzyska swe zmysy, zoy pobonie donie, by z

150

Mikoajewska

Mahabharata

szacunkiem powita wielkiego proroka Wasiszt. Rzek: O panie, mym ojcem jest Sudasa, o ktrego patronat rywalizuje z tob krl Wiwamitra, ktry postanowi sta si braminem. Powiedz mi, czy jest co, co mgbym dla ciebie uczyni, aby odpaci ci za twj uczynek? Czy mam skoni mego ojca do wyboru ciebie zamiast twego rywala Wiwamitry? Bramin Wasiszta odpowiedzia: O krlu, to, co si wydarzyo, byo od dawna ci przeznaczone. Wracaj wic do swej piknej stolicy Ajodhji i rzd sprawiedliwie swoim krlestwem. Pamitaj jednak o tym, aby nigdy wicej nie lekceway siy duchowej bramina i aby nigdy nie odnosi si do niego z lekcewaeniem! Krl Kalmasapada odpowiedzia: O braminie, bd posuszny twemu yczeniu i ju nigdy wicej nie oka pogardy braminom, lecz bd odda nalen im cze . 6. Krl gandharww opowiada Ardunie o tym, jak Paraara, jedyny yjcy potomek bramina Wasiszty, przerywa rytualn masakr gatunku rakszasw, niesusznie obwinianych o zagad jego rodu i wyrzuca ogie ofiarny palcy rakszasw w pustynne Himalaje Po zakoczeniu swej opowieci o tym, jak bramin Wasiszta wyrzek si zemsty na krlewskim rodzie Wiwamitry i pozby si swego gniewu, krl gandharww rzek do Arduny: O Arduna, skutki dzy krla Wiwamitry, aby przewyszy bramina Wasiszt jeszcze si nie wyczerpay, gdy gdy jedyny ocalay wnuk Wasiszty Paraara odkry jak zgin jego ojciec akti, zapon dz pomszczenia jego mierci i spalenia ogniem swego gniewu caego wszechwiata. Opowiem ci teraz, jak bramin Wasiszta powstrzyma jego zemst i dziki ofiarnemu rytuaowi uwolni go od jego gniewu. Po uwolnieniu krla Kalmasapady od optujcego go rakszasy, bramin Wasiszta wraz z wdow po jego synu aktim uda si z powrotem do swej pustelni i wkrtce potem wdowa urodzia syna, ktrego nosia w swym onie przez dwanacie lat i ktrego nazwali Paraar. Przez pewien okres czasu Paraara sdzi, e to bramin Wasiszta jest jego ojcem, lecz gdy dowiedzia si, e jego ojcem by naprawd syn Wasiszty akti poarty przez ludoerc rakszas, ktry opta krla Kalmasapad i poar rwnie wszystkich innych potomkw Wasiszty, zapon strasznym gniewem i postanowi spali w ogniu swego gniewu cay wszechwiat. Wasiszta rozpoznawszy jego zamiar, nie by zadowolony i chcc wskaza mu drog pozbycia si swego susznego lecz niszczcego dla wszechwiata gniewu, opowiedzia mu o braminie Aurwie, ktry dla dobra wszechwiata pozby si ognia swego susznego gniewu, wrzucajc go do morza.

Ksiga I

Opowie 7

151

Bramin Aurwa by jedynym pozostajcym przy yciu potomkiem bramiskiego rodu Bhrigw, wywodzcego si od mitycznego mdrca Bhrigu, gdy wszyscy pozostali cznie z ich nienarodzonymi jeszcze dziemi zostali wymordowani przez wojownikw zazdrosnych o ich ukryte skarby, ktre otrzymali od swego krlewskiego patrona na zakoczenie jego sesji ofiarnej powiconej bogowi Somie (Ksiycowi). Aurwa uchowa si przy yciu dziki temu, e matka ukrya go w swoim udzie i nosia go tam przez sto lat. Pewnego dnia wojownicy odnaleli jego matk, ktra razem z innymi kobietami ucieka w Himalaje i chcieli j zabi, lecz wwczas Aurwa wasn moc otworzy jej udo i przy pomocy siy swego blasku, ktry by rwny blaskowi soca w zenicie, wszystkich ich olepi. lepcy sdzc, e to ona pozbawia ich wzroku, zaczli baga j o ask, obiecujc, e zaniechaj za. Rzeka: O nieszczni, to nie mj gniew pozbawi was wzroku, lecz gniew mojego syna o wielkim duchu, ktrego ukryam przed wami w mym udzie i ktry nie potrafi zapomnie, e wymordowalicie wszystkich jego krewnych. Gdy go nosiam w mym udzie przez sto lat, otrzyma pen wiedz Wed z wszystkimi jej odgazieniami, aby suy t wiedz rodowi Bhrigw. To jego gniew was olepi. Do niego si zwrcie z wasz prob i sprbujcie go przebaga. lepcy zwrcili si wic do bramina Aurwy z prob o lito i wybaczajcy bramin kroczcy wiernie ciek wasnego Prawa ulitowa si nad nimi i zwrci im wzrok. Cho wojownicy dotrzymali danego sowa i odzyskawszy wzrok wycofali si w pokoju do swych domw, wyrzekajc si dalszej przemocy, bramin Aurwa nie potrafi wyzby si swego gniewu i postanowi spali cay wszechwiat. Oddawa cze swym pomordowanym przodkom i podda si tak surowym umartwieniom, e uzyska gorco, ktrym zacz pali wiaty bogw, demonw i ludzi. Patrzc na to, jego wymordowani przodkowie nie byli zadowoleni i zeszli ze swego wiata przodkw na ziemi, aby go skoni do zaniechania destrukcji. Stanli przed jego obliczem i rzekli: O Aurwa, pozwolie nam pozna si swych straszliwych umartwie. Ulituj si jednak nad wszechwiatem i pozbd si swego gniewu. O synu, wcale nie cieszy nas to, co zamierzasz zrobi. Oczy swj umys z nieczystych intencji zniszczenia wszechwiata. Nie oczekujemy od ciebie zemsty, gdy nikt nas nie obrazi. Gdy zdziwiony Aurwa poprosi o wyjanienie, rzekli, e sami zaaranowali wasn mier, gdy znudzili si ju wasnym dugim yciem na ziemi i chcieli uda si do nieba. Nie mogli popeni samobjstwa, gdy to zamknoby przed nimi bramy nieba. Zakopali wic swj skarb w ziemi, aby w ten sposb sprowokowa wojownikw do poszukiwania go i zabicia ich.

152

Mikoajewska

Mahabharata

Aurwa odpowiedzia: O ojcowie, wasza proba stawia mnie w bardzo trudnym pooeniu, gdy nie mog zignorowa susznoci waszych sw, lecz nie potrafi te zaprzesta destrukcji. Mj gniew spali mnie, jeeli nie zostanie skierowany w jakim innym kierunku. Nie mog speni waszej proby, gdy w gniewie zoyem przysig, e zniszcz cay wszechwiat. Nie mog zama swego sowa i y pniej jak czowiek, ktrego przysiga nie ma adnych materialnych skutkw. Nie potrafi rwnie zagodzi mego gniewu, gdy jest on suszny i uzasadniony i czowiek, ktry agodzi taki gniew, szkodzi trzem celom, ktrymi s Zysk, Prawo i Przyjemno. Mj gniew jest suszny, a czy mona uciszy suszny gniew i zignorowa zo? Wstpi on we mnie, zanim si narodziem, gdy przebywaem w udzie mej matki i syszaem jej rozpaczliwy krzyk, gdy patrzya na masakr mego rodu i gdy nikt w caym wszechwiecie, miertelny czy niemiertelny, nie potpi i nie ukara tych zdegenerowanych wojownikw za ich przestpczy akt zabijania braminw. Gdy istnieje w wiecie kto, kto jest zdolny do udaremniania przestpstwa, nie bdzie przestpstwa w adnym ze wiatw, ale gdy nikogo takiego nie ma, wielu bdzie dokonywa podobnych przestpczych aktw. Jeeli kto wie o przestpczym akcie i go nie potpia, bdzie na zawsze przez ten akt skaony. Skoro krlowie i inni wadcy nie uczynili nic, aby pomc moim mordowanym bramiskim przodkom, przeto zasuguj na zniszczenie, gdy s przez ten przestpczy akt skaeni. O przodkowie, powiedzcie mi, c powinienem uczyni, aby nie narusza ani dbr wasnych, ani dbr wszechwiata? Dobrobyt wszystkich istniejcych wiatw jest dla mnie najwyszym celem. Nie mog ignorowa ani waszych sw, ani za we wiecie. Jeeli moj wasn wol stumi ogie powstay z mego susznego gniewu, wypali on mnie samego na gar popiou. Zmarli mdrcy rzekli: O dobry braminie, wrzu ten ogie, ktry zrodzi si z twego susznego gniewu i chce spali cay wszechwiat do oceanu i bd bogosawiony. wiaty maj w wodach swe fundamenty. Wszystkie esencje znajduj si w wodach. Pozwl palcemu ci ogniowi, aby pozosta w oceanie palc wody, gdy wiaty powstaj z wd. Palc wody nie tylko pozostaniesz wierny swej przysidze, e zniszczysz wszechwiat, ale rwnie nie dopucisz do tego, aby wszechwiat zosta zniszczony, gdy ze spalonego oceanu wyoni si nowy wszechwiat. Aurwa posucha swych przodkw i wrzuci ogie swego gniewu do oceanu, ktry jest krlestwem boga oceanu Waruny i ogie ten pochania wody, stajc si wielk gow konia, ktry zieje ogniem i gasi wod oceanu swe wielkie pragnienie. W ten sposb bramin Aurwa, najmdrszy z ludzi i znajcy najwysze

Ksiga I

Opowie 7

153

zasady powstrzyma si od zniszczenia wiatw i jednoczenie zdoby bogosawiestwo swych przodkw. Skoczywszy sw opowie mdrzec Wasiszta poprosi swego wnuka Paraar, aby w traktowaniu swego gniewu wzi przykad z bramina Aurwy, gdy tak jak on jest rwnie prawym czowiekiem i mdrcem i zaniecha chci zniszczenia swym gniewem wszystkich wiatw. Paraara posucha proby Wasiszty i ograniczy swj gniew do spalenia w ogniu ofiarnym wszystkich demonw rakszasw. Mdrzec Wasiszta nie powstrzymywa swego wnuka Paraary od rozpoczcia ofiarnej sesji Trzech Ogni, wrcz przeciwnie, patrzc na ponce Trzy Ognie ofiarne sam pon jak Czwarty Ogie. Ognista ofiara przebiegaa wedug witych regu, rozwietlajc nieboskon jak soce po monsunowej ulewie. Wasiszta i inni mdrcy widzieli w niej drugie soce wiecce na nieboskonie. Na sesj ofiarn przybyli rwnie wielcy mdrcy, synowie dziadka wszechwiata Brahmy, ktrzy nie chcieli dopuci do zagady rodu demonw rakszasw. Mdrzec Pulastja, z ktrego zrodzili si rakszasowie, rzek: O potomku wielkiego mdrca Wasiszty, dlaczego upare si, aby pozbawi mnie wszystkich moich potomkw? Czy ta masakra niewiadomych i niewinnych demonw rakszasw sprawia ci naprawd przyjemno i czy nie ma sposobu na to, aby j zatrzyma? Kto potrzebuje twej zemsty? Krl Kalmasapada optany przez rakszas, ktry zjad twych krewnych, ju dawno poegna si z yciem i zamieszka w niebie. Podobnie twj ojciec akti i inni potomkowie Wasiszty przebywaj od dawna w niebie w towarzystwie bogw w stanie nieprzerwanej ekstazy. Przerwij t straszn sesj ofiarn i bd bogosawiony. I gdy sowa Pulastji popar mdrzec Wasiszta, bramin Paraara przerwa sw ofiar, podczas ktrej chcia spali wszystkich rakszasw. Zebra starannie ogie swego gniewu, ktry pon podczas sesji ofiarnej i rzuci go w kierunku wielkiej pustyni na pnocnych stokach Himalajw. Ogie ten jest cigle widoczny podczas zmiany eonw jak bezlitonie poera drzewa, skay i rakszasw. 7. Pandawowie, obawiajc si skutkw zanieczyszczenia dz i gniewem, korzystaj z rady krla gandharww i znajduj dla siebie domowego kapana Wysuchawszy pilnie opowieci krla gandharww o niebezpieczestwie zanieczyszczenia dz i gniewem i o roli domowego kapana w dostarczaniu obrony przed niszczcymi wszechwiat skutkami takiego zanieczyszczenia, Arduna rzek:

154

Mikoajewska

Mahabharata

O krlu gandharww, mj nauczycielu, czy znasz bramina o wielkiej sile duchowej i samokontroli, ktrego moglibymy poprosi o bycie naszym domowym kapanem i ktry wykonywaby dla nas ofiarne rytuay, aby broni nas przed skutkami popenionego przez nas za? Krl gandharww odpowiedzia: O Arduna, udaj si ze swymi brami do mdrca Dhaumji, ktry oddaje si swym religijnym praktykom w lasach niedaleko brodu Utkokaka. Jego uczy swoim domowym kapanem. Po poegnaniu krla gandharww Pandawowie udali si we wskazanym kierunku i wkrtce dotarli do pustelni bramina Dhaumji, ktry przywita ich wod do umycia stp oraz owocami i korzonkami do jedzenia i zgodzi si na zostanie ich domowym kapanem. Majc swego domowego kapana, aby wskazywa im drog, Pandawowie pospiesznie ruszyli dalej w kierunku krlestwa Pacalw, peni nadziei, e uda im si wygra rk crki krla Pacalw Draupadi, a wraz ni bogactwo i krlestwo. Pod opiek swego kapana, czuli si bezpieczniej z rodzc si w nich dz, gdy zna on wszelkie tajniki Wed i potrafi ich oczyci z jej niszczcych skutkw. On z kolei, gdy na nich patrzy, wiedzia, e zdobd krlestwo dziki wasnej prawoci i e w swej dzielnoci, oywieniu ducha, sile i przedsibiorczoci s rwni bogom. I idc razem z nimi na festiwal wyboru ma przez Draupadi, bogosawi ich drog.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(11) Citraratha, 158.1-160.1, 1(11.a) Tapati, 160.5-163.20, 1(11.b) Vasistha, 164.1-168.25, 1(11.b.i) Aurva, 169.1-171.20, 1(11.b) Vasistha (concluded), 172.1-172.15, 1(11) Citraratha (concluded), 173.1-173.20.

Ksiga I

Opowie 8

155

Opowie 8 Piciu mw Draupadi

1. Kryszna Wasudewa obserwuje rywalizacj o rk Draupadi; 2. Arduna w przebraniu bramina wygrywa Draupadi; 3. Kryszna interweniuje i nie dopuszcza do przelewu krwi midzy wojownikami i braminami; 4. Piciu mw Draupadi; 5. Pandawowie odzyskuj swoje wasne imi; 6. Krl Drupada szuka odpowiedzi na pytanie, czy maestwo piciu Pandaww z jego crk Draupadi jest zgodne, czy niezgodne z Prawem; 7. Mdrzec Wjasa przekonuje krla Drupad, e maestwo jego crki z picioma Pandawami jest ich przeznaczeniem.

I bogosawiony bramin Wjasa wyjani krlowi Drupadzie, dlaczego tych piciu braci powinno mie jedn on. (Mahbharta, 1(13) The Wedding, 188.10-25) 1. Kryszna Wasudewa obserwuje rywalizacj o rk Draupadi Piciu braci Pandaww w bramiskim przebraniu i ich matka Kunti czujc si bezpiecznie pod opiek swego domowego kapana Dhaumji, kontynuowali sw wdrwk w kierunku krlestwa Pacalw, chcc zobaczy zrodzon z ofiarnego ognia crk krla Drupady Draupadi znan ze swej urody i uczestniczy w jej festiwalu wyboru ma znanego pod nazw swajamwara. Po drodze spotykali licznych braminw idcych w tym samym kierunku, ktrzy biorc ich za braminw pytali przyjanie, skd pochodz i dokd zmierzaj. Syn boga Prawa Judhiszthira, odpowiada oglnikowo: O bramini, jestemy brami podrujcymi razem z nasz matk. Idziemy do krlestwa Pacalw z miasta Ekaczakra. Bramini zachcali ich, aby doczyli w swej wdrwce do nich i wychwalali przed nimi festiwal, malujc w swych sowach obraz niezmierzonego bogactwa, ktre tam zobacz. Przybd tam bowiem liczni krlowie i krlewicze, ktrzy bd starali si wygra rk Draupadi, wykonujc zadanie, ktre postawi przed nimi jej ojciec. Przywioz ze sob niezliczone bogactwa tylko po to, aby je rozda braminom, ktrym patronuj i ktrzy wykonuj dla nich ofiarne rytuay. Na festiwalu bdzie rwnie wielu tancerzy, recytatorw, piewakw i zapanikw. Zachcali ich, aby tam si udali, nacieszyli si wielkim spektaklem, wielk uczt i otrzymanymi prezentami, a po jego zakoczeniu wrcili z powrotem do lasu. Bdc w dobrym nastroju artowali z przystojnych Pandaww, e by moe pikna Draupadi dostrzee wrd

156

Mikoajewska

Mahabharata

nich kandydata na ma, cho dobrze wiedzieli, e zgodnie ze zwyczajem o jej rk mogli konkurowa jedynie wojownicy. Gdy Pandawowie doczyli do grupy podekscytowanych braminw, dostrzegli wrd nich rwnie swego dziadka Wjas, ktry raz jeszcze pobogosawi ich na drog. Po przybyciu do kraju Pacalw Pandawowie zamieszkali wraz ze sw matk w domu pewnego garncarza, gdzie wiedli ycie braminw, utrzymujc si z darw i nie zdradzajc nikomu swej krlewskiej tosamoci. Tymczasem krl Drupada od dawna marzy o tym, aby mem jego crki zosta Arduna. Wierzy, e Pandawowie cigle yj gdzie w ukryciu i e wie o festiwalu jego piknej crki rozgrzeje ich gorc krew i skoni ich do przybycia do stolicy jego kraju i konkurowania o jej rk. Chcc zrealizowa swe ukryte marzenie, postawi przed wspzawodniczcymi o rk Draupadi wojownikami zadanie nacignicia bardzo twardego uku i dosignicia strzaami bardzo trudnego celu, ktre, jak sdzi, jedynie Arduna potrafi wykona. Trudno zadania jeszcze bardziej ekscytowaa penych wiary we wasne siy wojownikw, ktrych ogromny tum nadciga z rnych stron, chcc sprosta rzuconemu wyzwaniu. Wrd nich byli rwnie synowie krla Dhritarasztry prowadzeni przez najstarszego z nich Durjodhan i towarzyszcego mu jego przyjaciela Karn. Do zawodw przygotowano specjaln aren, budujc j na rwnym terenie troskliwie wybranym i powiconym przez braminw, znajdujcym si w pnocno-wschodniej czci miasta. Ca przestrze otoczono murem z ozdobnymi bramami i fos. Aren ocieniay kolorowe zasony i unosi si nad ni dwik setek muzycznych instrumentw i zapach drogiego aloesu. Spryskano j wod sandaow i ozdobiono kwiatami. Otoczona bya wkoo pasem duych namiotw wznoszcych si wysoko ku niebu jak szczyty Himalajw, ozdobionych pozacanymi zasonami, drogimi kamieniami i elementami wykutymi w metalu. Ich podog zdobiy biae dywany spryskane aloesem, ktrego zapach rozchodzi si na mil. Rywalizujcy ze sob wojownicy zasiedli wok areny na swych tronach, pysznic si piknoci klejnotw zdobicych ich ciaa, podczas gdy zwykli ludzie z miast i wsi siedzcy na przygotowanych dla nich miejscach z zaciekawieniem spogldali ku tym nieustraszonym rywalom rozsiewajcym wkoo zapach czarnego aloesu, ktrzy byli obrocami ich wiata kochanymi przez wszystkich za ich bohaterskie uczynki. Pandawowie zasiedli przed aren razem z braminami, patrzc z podziwem na wielkie bogactwo krla Drupady. Od momentu rozpoczcia festiwalu przez kolejnych szesnacie dni coraz wicej goci doczao do tumu widzw, aby oglda

Ksiga I

Opowie 8

157

popisy aktorw i tancerzy. Gdy nadszed dzie szesnasty na aren wesza Draupadi wieo po rytualnej kpieli w odwitnym nowym odzieniu, niosc na zotej tacy girland przeznaczon dla zwyciscy. Domowy kapan Pacalw, bramin o wielkiej czystoci, ktry zna wszystkie mantry, rozrzuci wok dba witej trawy i we waciwy sposb wla do ognia ofiarnego stopione maso. Zadowoliwszy w ten sposb ogie i braminw, pobogosawi dzie i uciszy muzykw. Gdy zapada zupena cisza, na rodek areny wyszed brat Draupadi Dhrisztadjumna, aby dokadnie opisa cel, do ktrego konkurenci powinni trafi po nacigniciu potnego uku, powita Draupadi i przedstawi jej wszystkich zebranych konkurentw po imieniu, rozpoczynajc recytacj imion od Durjodhany i ich braci, kuzynw Pandaww i wadcw Hastinapury. Powitanie zakoczy, mwic: O moja droga siostro, wszyscy ci wspaniali magnaci i wojownicy przybyli tutaj z odlegych krajw, aby stara si o tw rk. Napinajc potny uk bd prbowali dosign wyznaczonego celu swymi strzaami, ale ty sama ostatecznie zadecydujesz, czy chcesz zosta on tego, ktremu uda si wykona dane im przez twego ojca zadanie. Po tych sowach modzi magnaci w zotych kolczykach z ciaami ozdobionymi wspaniaymi klejnotami, z ktrych kady uwaa si za mistrza we wadaniu broni, rzucili si ochoczo do rywalizacji w naciganiu twardego uku. Majc za sob swe pikno, modo, dzielno, pochodzenie i zasugi w sueniu Prawu, zachystywali si sw porywczoci podobn do porywczoci soni podczas rui. Przypominajc tum bogw rywalizujcych o crk krla Himalajw Um, z ciaami wzburzonymi przez zrodzon z umysu mio, spogldali wyzywajco na rywali i zrywajc si ze swych krlewskich tronw z okrzykiem: Draupadi jest moja, czynili ze swych dawnych przyjaci wrogw. Toczce si zawody ogldali rwnie bogowie, ktrzy wyjechali na nieboskon w swych wspaniaych rydwanach. Wrd nich mona byo dostrzec synw Aditi (aditjw), rudrw, wasuw, awinw i marutusw majcych na swym czele boga mierci Jam i boga bogactwa Kuber. Przybyy tam rwnie demony, ptaki, we, boscy muzycy gandharwowie, boskie nimfy apsary i boscy mdrcy. Cay nieboskon wypeni si bosk obecnoci, niebiaskim zapachem i girlandami i rozbrzmiewa dwikiem bbnw, lutni, fletw i konch. Konkurencj oglda rwnie szef rodu Jadaww Kryszna Wasudewa, w ktrego miertelnym ciele narodzi si sam bg Wisznu w swym istotnym aspekcie, aby uwolni ziemi od dominacji demonw i chroni tych, ktrzy kieruj si dobrem. Siedzia na widowni obok swego starszego brata Balaramy, nie biorc jednak udziau w zawodach. Rozgldajc si z zaciekawie-

158

Mikoajewska

Mahabharata

niem wok, zobaczy siedzcych wrd braminw piciu braci potnych jak sonie i cho ich twarze pokrywa tak jak ogie ofiarny popi, zacz podejrzewa, e s to Pandawowie, co zdawa si potwierdza Balarama. Kryszna dostrzeg, e cho w swym bramiskim przebraniu wyczeni byli z konkurencji, to jednak tak jak wszyscy inni wojownicy zostali pokonani przez strzay boga mioci i spogldali z podziwem ku Draupadi, ledzc kady jej ruch. 2. Arduna w przebraniu bramina wygrywa Draupadi Gdy zawody zostay ogoszone za otwarte, przybyli na festiwal wojownicy po kolei podejmowali prby dosignicia swymi strzaami wyznaczonego przez krla Drupad celu, lecz nie udawao im si nawet nacign twardego uku, co uraao silnie ich dum i amao ducha, szczeglnie, e patrzcy na ich klsk lud stawa si niespokojny i wykrzykiwa sowa pogardy. Wwczas ku zaskoczeniu wszystkich siedzcy wrd braminw wietlisty jak tcza Indry Arduna podnis si ze swego miejsca, gotowy na oczach zgromadzonego tumu sprbowa nacign twardy uk. Jego czyn bardzo wzburzy otaczajcych go braminw. Cz z nich prbowaa go powstrzyma, twierdzc, e niedowiadczony w uyciu broni bramin nigdy nie powinien da si pokona podnieceniu i uczuciom pychy i rwa si do walki z dowiadczonymi wojownikami, gdy w ten sposb omiesza stan bramiski i pozbawia go autorytetu. Inni jednake zachcali Ardun do podjcia rywalizacji z wojownikami, wierzc, e w swym dziaaniu realizuje on jedynie to, co zostao mu przeznaczone i e jego bramiska moc (Brahman) zdobyta dziki ascezie pozwoli mu na pokonanie nawet dowiadczonych w walce wojownikw. Mwili: Nie ma takiego zadania, ktrego bramin nie potrafiby wykona, gdy bramiska asceza jest si potniejsz od kadej innej broni. Nie wolno pogardza braminem bez wzgldu na to, czy to, co czyni jest uznawane za dobre lub ze, przyjemne lub nieprzyjemne, drobne lub potne, gdy zawsze wykonuje on jedynie sw powinno. W czasie, gdy bramini spierali si ze sob, Arduna wszed na aren i stan przed potnym ukiem sam potny jak nieporuszona gra. Okry pobonie uk, skadajc mu pokony i wziwszy go w swe donie z atwoci go nacign i przy pomocy swych piciu strza bez trudu osign wyznaczony cel. Jego wyczyn wywoa ogromny aplauz widzw wymachujcych w podnieceniu czciami swej garderoby, a z nieboskonu posypa si na niego deszcz kwiatw. Muzycy uderzyli goniej w swe

Ksiga I

Opowie 8

159

instrumenty, piewacy w wielkim zachwycie podnieli swe gosy, a uszczliwiony krl Drupada stan na czele swej armii gotowy broni zwycizcy. Z kolei Draupadi widzc zwycizc wspaniaego jak sam krl bogw Indra, podesza do niego i udekorowaa go bia girland, uznajc go w ten sposb za swego ma. Na ten widok tum widzw odpowiedzia jeszcze wikszym aplauzem, a z nieboskonu posypay si ponownie kwiaty. W tym samym czasie, gdy zgiek zdawa si rosn bez koca, najstarszy z Pandaww Judhiszthira razem w dwjk swych najmodszych braci bliniakw wycofa si do domu garncarza, zostawiajc Bhim i Ardun wasnemu losowi. 3. Kryszna interweniuje i nie dopuszcza do przelewu krwi midzy wojownikami i braminami Krl Drupada widzc wyczyn Arduny i bia girland, ktr jego crka zawiesia mu na szyi, zgodzi si bez wahania na oddanie mu jej za on, cho nie zna nawet jego imienia. Jego zgoda rozgniewaa wojownikw rywalizujcych o jej rk. Zaczli szemra midzy sob i knu zemst. Mwili: O wojownicy, przybylimy tutaj specjalnie na zaproszenie krla Drupady, a on traktuje nas, jakby nas tu nie byo. Pomija nasz obecno i chce odda sw crk, najwspanialsz z wszystkich kobiet, braminowi! Zabijmy go, gdy on nas obraa! Nie zasuguje na nasz szacunek mimo swego wieku i zdobytych zasug. Zabijmy tego prostaka razem z jego synami. Najpierw nas zaprosi i uhonorowa, a pniej uzna nas za nieodpowiednich. Jak to jest moliwe, aby goszczc u siebie wszystkich krlw ziemi, wspaniaych jak sami bogowie, nie potrafi wrd nich znale ani jednego, ktry byby mu rwny? Oddajc rk swej crki braminowi zszed te ze cieki Prawa, gdy swajamwara jest Prawem wojownikw, a nie braminw. Skierowali rwnie swj gniew przeciw Draupadi, mwic: Skoro nie chce ona wybra na ma jednego z nas, wrzumy j lepiej z powrotem do ognia ofiarnego, z ktrego si narodzia. Kontynuowali: Zabijmy ich wszystkich, za wyjtkiem tego bramina, ktry j wygra, gdy cho obrazi nas sw dz czy szalestwem, nie moemy go zabi, bo zabicie bramina jest najwikszym grzechem. Jednake chcc by w zgodzie z naszym Prawem musimy odpowiedzie si na pogard okazan nam przez krla Drupad. Musimy broni naszego obyczaju bycia wybieranym na ma przez krlewskie crki i zapobiec podobnym incydentom w przyszoci. Zbuntowani wojownicy odkrywszy sw bro, rzucili si wszyscy razem na krla Drupad, ktry przestraszy si ich siy i

160

Mikoajewska

Mahabharata

schroni si wrd braminw. Bramini rzekli: O krlu, nie obawiaj si niczego, bdziemy ci broni przed wrogiem. Usyszawszy te sowa braminw, Arduna rzek: O bramini, pozostacie dalej w tej rozgrywce widzami i pozwlcie, e ja sam spryskam tych rozwcieczonych magnatw deszczem moich strza. Przy pomocy mych strza bd trzyma ich od nas na dystans, jakby byli gromad wy gotowych do ataku trzymanych w potrzasku przez magiczne sowa. I chwyciwszy potny uk, ktry zdoby w zawodach o rk Draupadi, majc swego brata Bhim u boku, stan nieruchomy jak skaa, czekajc na zblienie si wroga. Wszystko to obserwowa nie angaujcy si bezporednio w walk Kryszna i nabiera coraz wikszej pewnoci, e Draupadi nie zostaa wygrana przez bramina, lecz przez syna siostry jego ojca Wasudewy Ardun w bramiskim przebraniu. Gdy ciemnoskry Kryszna poinformowa o tym swego jasnoskrego starszego uzbrojonego w soch brata, Balarama potwierdzi jego sowa, wyraajc rado, e dobry los pomg ich kuzynom Pandawom uciec z paacu-puapki, ktry zosta specjalnie dla nich zbudowany za namow Durjodhany. Tymczasem rozwcieczeni wojownicy pod przywdztwem Karny rzucili si na Ardun i Bhim, gdy zabicie braminw w walce nie jest grzechem, szczeglnie, gdy oni sami pal si do walki. Karna, peen wiary w swe siy, rzuci si z impetem do pojedynku, lecz Arduna odpar z atwoci jego atak, wprawiajc tym Karn w zdumienie. Znajc wasn si i bdc przekonany, e jedyny zdolny do stawienia mu czoa wojownikArdunanie yje, zacz si obawia, e za swego przeciwnika ma samego boga Indr, ktry zstpi na ziemi w bramiskim przebraniu. Wiedzia bowiem, e gdy opanuje go gniew, nikt poza bogami i Ardun nie potrafi mu si oprze. Karna zapyta: O braminie, powiedz mi, kim jeste. Czy ucielenia si w tobie sama sztuka ucznictwa, czy te jeste samym krlem bogw Indr lub Wisznu w bramiskim przebraniu stawiajcym mi opr? Arduna odpowiedzia: O Karna, nie jestem ani ucielenion sztuk ucznictwa, ani bogiem. Jestem natomiast najwikszym braminem wrd wojownikw, jestem najczystszy wrd tych, co posuguj si broni. Dziki memu nauczycielowi poznaem tajemnice broni uywanej przez Brahm i Indr i stoj tu przed tob, aby ci pokona! Gdy Karna usysza te sowa, wycofa si z pojedynku, wierzc, e wielki wojownik, ktry zdoby bramisk moc, jest nie do pokonania. W tym samym czasie inni wojownicy otoczyli ze wszystkich stron Bhim, lecz gdy zobaczyli jak powali on bez trudu na ziemi krla Madrasu alj, zaczli szepta midzy sob z niepokojem: O wojownicy, lepiej zaniechajmy chwilowo walki z tymi braminami i przed jej wznowieniem dowiedzmy si najpierw,

Ksiga I

Opowie 8

161

kim oni s i skd pochodz, e potrafi stawi opr wojownikom tak potnym jak Karna, alja czy Durjodhana. Wrcimy do bitwy, gdy dowiemy si, z kim mamy do czynienia. Tymczasem Kryszna obserwujc bohatersk walk Bhimy i Arduny z napierajcymi na nich najpotniejszymi wojownikami, straci wszelkie wtpliwoci, co do tego, e s to synowie krla Pandu i rzek do zebranych krlw i wojownikw agodnym gosem: O krlowie i wojownicy, rozejdcie si do domw, gdy powiadam wam, e Draupadi zostaa wygrana zgodnie z Prawem. Syszc sowa Kryszny, wojownicy zaprzestali bitwy i cho z ociganiem si i wtpliwociami ruszyli w drog powrotn do swych wasnych krlestw. Mijajc zgromadzonych na arenie braminw z niedowierzaniem powtarzali: Kt to widzia, aby aren wojownikw zdominowali bramini! Kt to sysza, aby bramini wygrali za on crk krla Pacalw! Arduna i Bhima uwolniwszy si wreszcie od nacisku tumu dziki pojednawczym sowom Kryszny, ruszyli rwnie w kierunku domu garncarza, gdzie czekaa na nich ich matka i pozostali bracia i cho ich wrogowie rzucali za nimi kpiarskie spojrzenia, majc ze sob podajc za nimi Draupadi, promieniowali radosnym blaskiem. 4. Piciu mw Draupadi Tymczasem matka Pandaww Kunti czekaa w domu garncarza na powrt swych synw, niepokojc si coraz bardziej opnieniem w ich powrocie. Cakowicie zaufaa proroctwu bramina Wjasy, e zdobd rk Draupadi, lecz teraz obudzia si w niej wtpliwo. Z sercem wypenionym mioci do swych synw zacza si niepokoi, czy przypadkiem nie odkry ich Durjodhana lub nie zabi ich jaki mciwy i podstpny rakszasa. Pnym popoudniem, gdy min ju czas, w ktrym bramini zwykli zbiera dary, Kunti usyszaa nagle dochodzcy z zewntrz rozradowany gos Bhimy i Arduny: O matko, zobacz, jaki dar przynielimy. Kunti nie widziaa swych synw, gdy bya w gbi domu i sdzc, e chc jej pokaza dary, ktre zebrali w drodze do domu, rzeka: O synowie, cokolwiek to jest, podzielcie to rwno midzy sob. Pospiesznie wysza im na spotkanie i gdy zrozumiaa, e mwic o darze mieli na myli Draupadi, przeraona rzeka: O nieszczni synowie, c za grzeszne sowa wypowiedziay moje usta! Przekonana, e sw raz wypowiedzianych nie mona wycofa, nawet gdy zdaj si wypowiada myl niezgodn z Prawem, gboko nimi poruszona uchwycia do niewinnej i ufnej Draupadi i patrzc bagalnie na swego najstarszego syna

162

Mikoajewska

Mahabharata

Judhiszthir, rzeka: O synu, ciebie otrzymaam od boga Prawa Dharmy. Powiedz mi, co mam teraz uczyni, aby nie zboczy ze cieki Prawa? Czy mam zaprzeczy mym wasnym nieuwanie wypowiedzianym sowom i uczyni z nich kamstwo, czy te mam skoni t niewinn crk krla Pacalw do popenienia przeraliwego aktu bezprawia?! Judhiszthira rzek do Arduny: O Arduna, to ty wygrae Draupadi, napinajc twardy uk, przeto naley ona do ciebie. Nikt inny, tylko ty powiniene zosta jej mem, skadajc ofiar do ognia i wykonujc odpowiednie ryty. Oburzony Arduna odpowiedzia: O bracie, dlaczego mieszasz mi w gowie i skaniasz mnie do podobnego aktu bezprawia! Draupadi powinna zosta twoj on, gdy ty jeste z nas najstarszy. Przemyl ca spraw raz jeszcze i poinstruuj nas i rozka nam, jak mamy dziaa, aby by w zgodzie z Prawem i honorem i nie popa w konflikt z ojcem Draupadi, krlem Drupad. Judhiszthira zamyli si i spogldajc na swych braci dostrzeg ich namitne i tskne spojrzenia rzucane na pikn Draupadi stworzon przez samego Stwrc, aby skupia na sobie wszystkie mskie serca i zrozumia, e ich zmysy opanowaa mio. Widzc ich uczucia jak na doni i pamitajc o sowach bramina Wjasy, e posiadanie piciu mw jest przeznaczeniem Draupadi, rzek: O bracia, w swych pozornie nieuwanych sowach nasza matka powiedziaa prawd. Pikna Draupadi powinna mie piciu mw i by on dla kadego z nas. 5. Pandawowie odzyskuj swoje wasne imi W czasie, gdy Pandawowie cigle jeszcze rozmylali nad znaczeniem sw najstarszego z nich, do domu garncarza przyby niespodziewanie Kryszna Wasudewa ze swym bratem Balaram wiedziony przekonaniem, e Draupadi zostaa faktycznie wygrana przez braci Pandaww, ktrzy ukrywali si pod przebraniem braminw. Gdy zobaczy piciu braci, jasnych jak ogie, podszed do Judhiszthiry i dotkn jego stp. Powiedzia, e jest ich kuzynem Kryszn i przedstawi swego starszego brata Balaram. Nastpnie dotkn stp matki Pandaww, siostry swego ojca Wasudewy. Rozpromieniony Judhiszthira zapyta: O Kryszna, powiedz nam, jak udao ci si nas rozpozna i odnale? Kryszna odpowiedzia: O Judhiszthira, nie mona dugo ukry ognia nawet pod szat bramina. Kt inny poza wami mgby wybuchn tak wielk walecznoci jak ta, ktr zobaczyem na festiwalu u krla Drupady? Kryszna i Balarama nie zabawili jednak u Pandaww dugo, obawiajc si, aby sw obecnoci nie zdradzi ich kryjwki przed tumem zazdrosnych o ich sukces krlw i po wyraeniu radoci, e udao im si uciec przed poarem paacu-

Ksiga I

Opowie 8

163

puapki, ktry zbudowano specjalnie dla nich na rozkaz Durjodhany, udali si z powrotem do swego obozu. Kryjwka Pandaww zostaa rwnie odkryta przez syna krla Drupady Dhrisztadjumn, ktry na polecenie swego ojca poda ladem Arduny i Bhimy, aby dowiedzie si, jakie imi nosi w waleczny bramin, ktry wygra Draupadi i jakie konsekwencje moe przynie ta wygrana. Cho krl Drupada, liczc na szczliwy los, pozostawi wybr ma swej crki losowi, to jednak niepokoi si jego wyrokiem i chcia czym prdzej dowiedzie si, kim jest w waleczny czowiek w stroju bramina, ktry j wygra. Czy jest nim zgodnie z jego yczeniem potny magnat i wojownik Arduna, ktry w cudowny sposb uratowa si z poaru paacu-puapki i y razem ze swymi brami pod przebraniem bramina, czy te, by moe, jest to jaki potny bramin lub te osoba niskiego stanu. Nie znajc imienia zwyciscy, krl Drupada nie wiedzia, czy skada bogom ofiar w podzice za szczliwy los, czy te przygotowywa si do wojny. Zaczajony przed domem garncarza Dhrisztadjumna obserwowa z ukrycia zachowanie Pandaww, ich matki Kunti i swej siostry Draupadi i nabra szybko przekonania, e jego siostr wygra potny wojownik i e marzenie jego ojca, aby wyda sw crk za m za jednego z Pandaww prawdopodobnie spenio si. Dla krla Drupady takie maestwo byo rwnie realizacj obietnicy, ktr da niegdy swemu przyjacielowi krlowi Pandu, obiecujc, e jeeli bdzie mia crk, to wyda j za m za jego syna. Dhrisztadjumna widzia, jak bracia oddawali zebrane przez siebie dary Judhiszthirze i sysza, jak Kunti instruowaa Draupadi w sprawie zasad ich podziau, mwic, aby po zoeniu ich w ofierze bogom, obdarowaa nimi braminw i wszystkich tych, ktrzy czekaj przed domem i ich potrzebuj. Dopiero to, co pozostanie powinna podzieli na dwie rwne czci, z ktrych jedn powinna odda Bhimie, gdy jego potne ciao wymaga najwicej jedzenia, podczas gdy drug cz powinna podzieli midzy pozostaych czterech braci, siebie sam i Kunti. Gdy Draupadi z naboestwem uczynia to, o co Kunti j prosia, wszyscy zasiedli do posiku, snujc opowieci o wojnie i bohaterstwie, jakie opowiadaj midzy sob jedynie wojownicy. Po skoczonym posiku potni bracia uoyli si jeden przy drugim do snu, majc sw matk pic u ich gw i Draupadi pic u ich stp. Gdy Dhrisztadjumna opowiedzia swemu ojcu, co widzia, serce krla przepenia wielka rado, gdy zacz nabiera pewnoci, e jego crka zostaa zdobyta przez Ardun. Wysa wic do Pandaww swego domowego kapana, aby zapyta ich o imi zwycizcy.

164

Mikoajewska

Mahabharata

Dyplomatyczny kapan uda si wic do domu garncarza i poprosi Judhiszthir, aby ujawni krlowi Drupadzie imi zwyciscy, gdy krl chce oceni, czy ten, kto wygra rk jego crki zasuguje na dar, jakim jest maestwo z ni. Judhiszthira rzek wymijajco: O braminie, krl Drupada nie ma prawa pyta zwyciscy o to, kim jest, z jakiego pochodzi stanu i czy zasuguje na wygran nagrod. Sam bowiem ustali cen za rk swej crki i zostaa ona wygrana zgodnie z zasadami jego wasnego krlewskiego Prawa i zgodnie z jego wasnym yczeniem. Judhiszthira doda: O braminie, cho nie wyjawi ci imienia zwyciscy, uspokj krla Drupad, gdy zadanie, ktre postawi przed konkurentami mg wykona jedynie potny i dowiadczony w uyciu broni bohater pochodzcy z wyszej kasty. Wkrtce do domu garncarza przyby inny wysannik krla Drupady, aby zaprosi Pandaww wraz z ich matk i Draupadi na uczt poprzedzajc ryty lubne, na co bracia natychmiast wyrazili zgod. Prowadzeni przez swego domowego kapana wsiedli do wspaniaych rydwanw przysanych po nich przez krla Drupad i udali si do jego paacu. Podczas uczty krl Drupada z radoci w sercu zaobserwowa, e w naturalny sposb zachowuj si jak krlowie, wybierajc bez wahania miejsca i potrawy przeznaczone dla krlewskiego stanu. Gdy on sam, jak i jego syn i radni nabrali pewnoci, e maj do czynienia z Pandawami, Drupada rzek do Judhiszthiry: O braminie, cho nosisz bramiskie szaty, zachowujesz si jak krl. Powiedz mi, jak mam si do ciebie zwraca? Zdrad mi swe imi, abymy mogli rozpocz ceremoni lubn. Powiedz prawd, gdy jeeli naleysz do kasty krlewskiej, to dobrze wiesz, e krlowie stawiaj Prawd wyej ni skadanie ofiar i dawanie darw. Judhiszthira odpowiedzia: O krlu, twoje najskrytsze marzenie zicio si. Czuj si wic szczliwy. Pochodzimy z rodziny krlewskiej, bdc synami krla Pandu. Ja jestem jego najstarszym synem Judhiszthir. To mj modszy brat Arduna wygra rk twej crki, konkurujc o ni z najlepszymi wrd wojownikw. Oczy krla Drupady zwilgotniay od ez szczcia i ze wzruszenia nie mg wyrzec sowa. Gdy wreszcie udao mu si opanowa swj wasny ekstatyczny stan, zarzuci Pandaww pytaniami o szczegy ich ucieczki z poncego paacu-puapki i o wszystko to, co j poprzedzio i wkrtce jego poczucie szczcia przeksztacio si w potrzeb sprawiedliwoci i pomstujc na niewidomego krla Dhritarasztr, obieca Pandawom sw pomoc w odzyskaniu odebranego im podstpem krlestwa.

Ksiga I

Opowie 8

165

6. Krl Drupada szuka odpowiedzi na pytanie, czy maestwo piciu Pandaww z jego crk Draupadi jest zgodne czy niezgodne z Prawem Krl Drupada rzek do Pandaww: O Bharatowie, nie zwlekajmy wic duej i poniewa dzi jest pomylny dzie, niech dzi jeszcze moja crka Draupadi zwie si rytuaem zalubin z Ardun, ktry j zdoby, nacigajc potny uk i trafiajc do wyznaczonego celu. Judhiszthira rzek: O krlu, to ja jestem najstarszym z Pandaww i wedug krlewskiego Prawa powinienem oeni si przed Ardun. Niezraony t odpowiedzi krl Drupada rzek: O Bharata, zadecyduj wic sam, co jest dla was najlepsze i ktry z was dzi jeszcze j polubi, ty sam, czy Arduna. Judhiszthira rzek: O krlu, twoja crka powinna by rwnoczenie on dla kadego z nas. T prawd wypowiedziay sowa naszej matki. Arduna wygra j moc swego wasnego czynu, lecz aby nie zboczy ze cieki Prawa, nie moe sam poj jej za on, zanim ja i starszy od niego Bhima nie otrzymamy on. Ponadto od dawna czy nas umowa, e bdziemy dzieli rwno midzy siebie wszystkie zdobyte dobra, aby nie wprowadza midzy nas konfliktu. Draupadi, ktr Arduna zdoby w uczciwej walce jest jego wygranym dobrem lub bogactwem, stajc si na mocy naszej umowy naszym wsplnym dobrem i bogactwem. Kady z nas z osobna powinien wic zosta zwizany z ni rytem maeskim przed witym ogniem. Strapiony t odpowiedzi krl Drupada rzek: O Judhiszthira, jake to moliwe, abycie wy tak prawi i czyci mogli wymyli rwnie wielki wystpek przeciw Wedom i wiatu? Skd w waszych gowach wzi si podobny zamiar? Doskonale wiecie, e Prawo pozwala krlowi, aby mia rwnoczenie kilka on, ale nie zgadza si na to, aby kobieta miaa piciu mw! Judhiszthira rzek: O wielki krlu, to co trapi ciebie, trapi rwnie mnie. Jednake cieka, ktr biegnie Prawo jest trudno uchwytna dla umysu. Idc ni podamy krok za krokiem ladem naszego przodka. Mj gos nie potrafi wypowiedzie kamstwa, a mj umys jest cakowicie zanurzony w prawoci, a jednak to, co wypowiedziay sowa mojej matki i co zdaje si by niezgodne z Prawem, jest zgodne z tym, czego pragn. Jej sowa musz wic by w zgodzie z Prawem. Pogd si z nimi bez wahania i odrzu wszelkie wtpliwoci! Znkany krl Drupada rzek: O synu Kunti, odmy dziaanie do jutra. Zbierzmy si najpierw razem, ty, twoja matka, ja i mj syn Dhrisztadjumna i przedyskutujmy t spraw.

166

Mikoajewska

Mahabharata

Zanim jednak zdyli rozpocz swe obrady, do krlewskiego paacu przyby niespodziewane mdrzec Wjasa. Po wykonaniu odpowiednich rytw powitalnych krl Drupada zaprosi go do wzicia udziau w obradach i zwrci si do niego z pytaniem: O wity mdrcu, ktry znasz wszystkie sekrety Wed, wyjanij nam prosz, jak to jest moliwe, aby jedna kobieta miaa rwnoczenie piciu mw i eby ten jawny wystpek nie by zbaczaniem ze cieki Prawa? Mdrzec Wjasa rzek: O krlu, zanim sam odpowiem ci na to pytanie, chciabym usysze opini kadego z was na temat waciwoci tego maestwa, ktre zdaje si by sprzeczne z Wedami i ze wiatem. Krl Drupada zabra gos pierwszy, mwic: O braminie, takie maestwo jest z ca pewnoci wystpkiem, gdy nie tylko jest w niezgodzie z Wedami, ale rwnie nie byo praktykowane w dawnych czasach. Nie moe wic nalee do Wieczystego Prawa, ktremu naley by zawsze posusznym. Nie mog si wic na nie zgodzi, gdy mam wtpliwoci co do jego waciwoci. Dhrisztadjumna rzek: O braminie, nie potrafi sobie wyobrazi jak takie maestwo mogoby by uznane za waciwe, skoro w takim maestwie starszy brat bdzie z koniecznoci cudzooy z on modszego brata i w zwizku z tym trudno bdzie go nazywa dalej prawym i cnotliwym. Wiem jednak, e nie potrafimy uchwyci myl penego toru Prawa. Moje wasne upodobania wyranie nie wystarczaj, abym mg zadecydowa, czy maestwo takie jest wystpkiem czy nie i w zwizku z tym nie potrafi w tej sprawie podj adnej decyzji. Judhiszthira rzek: O braminie, w moich opiniach sucham mego gosu, ktry nie potrafi wypowiedzie kamstwa i mego umysu, ktry jest niezdolny do wystpku. Moje myli opowiadaj si za tym maestwem, przeto nie moe ono by wystpkiem. Staroytne nauki mwi o przypadku Gautami o imieniu Datila, ktra bya on siedmiu mdrcw Praczetw. Co wicej, powiadaj, e dla ucznia sowo nauczyciela i mdrca jest Prawem, a czy istnieje nauczyciel i mdrzec wikszy od wasnej matki? I wanie dlatego, e to wedug sw naszej matki powinnimy podzieli Draupadi rwno midzy sob, posiadanie przez ni piciu mw uwaam za Prawo a nie za wystpek. Kunti rzeka: O braminie, faszu obawiam si bardziej ni ognia. Jak wic mogoby to by moliwe, aby moje usta wypowiedziay fasz? Wysuchawszy tych opinii mdrzec Wjasa rzek: O Kunti, masz racj, twoje usta wypowiedziay Prawd, gdy maestwo twych piciu synw z Draupadi ma swe fundamenty w Wiecznym Prawie. Ty i twj syn Judhiszthira wiedzielicie o tym beze mnie i

Ksiga I

Opowie 8

167

nie musz wam tego wyjania. Musz jednak wyjani krlowi Drupadzie, kiedy zostao ono zarzdzone i jakie jest jego wieczne rdo. I bogosawiony bramin Wjasa powsta i wycofa si z krlem Drupad do komnat krlewskich, podczas gdy Pandawowie, Kunti i Dhrisztadjumna pozostali w sali obrad, czekajc cierpliwie na ich powrt. I bramin Wjasa wyjani krlowi Drupadzie, dlaczego tych piciu braci powinno mie jedn i t sam on. 7. Mdrzec Wjasa przekonuje krla Drupad, e maestwo jego crki z picioma Pandawami jest ich przeznaczeniem Gdy mdrzec Wjasa znalaz si z krlem Drupad sam na sam, wyjani mu, e nawet chocia maestwo jego crki z picioma Pandawami zdaje si by niezgodne z Prawem, to jednak nie mona go unikn, gdy wynika ono z szeregu przeszych wydarze, ktre miay miejsce w wiecie boskim i jest im wszystkim od dawna przeznaczone. Jest ono bowiem rezultatem dziaania samego Najwyszego Boga iwy. Losy piciu braci Pandaww s od dawna zdeterminowane przez kltw ponownych narodzin, ktr bg iwa rzuci na krla bogw Indr i jego cztery kopie. W jej rezultacie Indra musi narodzi si na ziemi w piciu miertelnych ciaach i chcc powrci do boskiego wiata musi spowodowa mier wielu ludzi. mier ta, bdca katastrof w kategoriach ludzkich, jest jednak bogosawiestwem dla caego wszechwiata, gdy zapobiegnie mierci bogw osabionych przez zacieranie si rnicy midzy wiatem miertelnych i niemiertelnych spowodowane przez zbytnie zaangaowanie si boga mierci Jamy w rytua ofiarny. Wjasa rzek do Drupady: O krlu, pozwl e opowiem ci o tym, jak Najwyszy Bg iwa przekl Indr ponownymi narodzinami na ziemi, gdy Indra obrazi go sw pyszakowatoci. Wydarzyo si to w odlegym eonie, kiedy bogowie prowadzili rytua ofiarny w Lesie Naimisza. Bg mierci Jama otrzyma wwczas funkcj kapana-rzenika i tak silnie zaangaowa si w jej wykonywanie, e zapomnia o swych obowizkach na ziemi i przesta przynosi ludziom mier. Zaniepokojeni tym bogowie, majc swego krla Indr na czele, udali si do dziadka wszechwiata Brahmy, by poinformowa go, e to rozrastanie si ludzkoci budzi w nich przeraenie. Brahma zapyta: O bogowie, dlaczego wy, ktrzy jestecie niemiertelni, boicie si czowieka, ktry jest miertelny? Bogowie odpowiedzieli: O Pradapati, bg mierci Jama przesta przynosi ludziom mier i w ten sposb znika rnica

168

Mikoajewska

Mahabharata

midzy miertelnymi i niemiertelnymi. Ten brak rnicy unieszczliwia nas i dlatego prosimy ci o jej przywrcenie. Brahma rzek: O bogowie, uspokjcie si, ju wkrtce nadejdzie taki moment, e Jama porzuci sesj ofiarn, a jego ciao przez ni wzmocnione i zaopatrzone w wasz energi nabierze takiego wigoru, e mier na ziemi powrci i zapanuje nad ludzkoci. Majc t obietnic Brahmy, uspokojeni bogowie wrcili do Lasu Naimisza, gdzie nieprzerwanie trwaa przeduajca si sesja ofiarna, nie przypuszczajc nawet, e obietnica ta ju wkrtce si speni, gdy iwa przeklnie Indr narodzinami na ziemi, co zmusi boga mierci Jam do odwrcenia uwagi od ofiarnej sesji i skierowanie jej z powrotem na ziemi. Gdy bogowie cigle jeszcze rozmylali nad sowami Brahmy, zobaczyli nagle zoty lotus pyncy z prdem w d Gangesu. Zaciekawiony tym Indra ruszy ku rdom rzeki, aby dowiedzie si, skd on si tam wzi. U rde zobaczy paczc bogini o ognistym blasku, zanurzon w wodzie. To jej zy wpadajc wody, przemieniay si w zote kwiaty lotosu. Indra podszed do niej bliej i zapyta: O pikna, powiedz mi, jaka jest przyczyna twych ez? Bogini odpowiedziaa: O krlu bogw, czyby zapomnia? Nad tob pacz. Pjd za mn i zobacz sam, jaka jest przyczyna mego paczu. Zaprowadzia go niedaleko od rde rzeki na szczyt Himalajw, gdzie w towarzystwie przystojnej kobiety siedzia przystojny modzieniec, zabawiajc si rzucaniem koci do gry. Na jego widok Indra rzek: O nieznajomy, dowiedz si, e nazywam si Indra. Jestem krlem bogw i rzdz wszystkimi wiatami! Widzc, e moda para mimo jego sw nie zwraca na niego uwagi i bezceremonialnie kontynuuje sw gr w koci, zawoa z gniewem: O nieznajomy, dowiedz si, e jestem wadc wszechwiata! Na te sowa grajcy w koci bg spojrza na Indr ze szczytu gry i rozemia si. Pod jego spojrzeniem ciao Indry zesztywniao i stao sztywne jak pusty pie drzewa. W kocu, gdy grajcy w koci bg znudzi si gr, rzek do stojcej obok Indry bogini cigle pogronej w zach: O bogini, przysu troch bliej mnie ten pusty pie drzewa, abym mg zobaczy, czy cigle jest taki dumny. Pod dotkniciem bogini Indra poczu si na mikkich nogach i upad na ziemi. Wwczas grajcy w koci iwa rzek do niego: O Indra, nie czy tego nigdy wicej. A teraz, skoro twierdzisz, ze twoja moc i sia nie ma granic, podnie wierzchoek tej potnej gry i wejd do jej rodka. Zobaczysz tam innych podobnych do ciebie jak dwie krople wody, ktrzy wiec tam jak soce.

Ksiga I

Opowie 8

169

Indra podejmujc rzucone mu wyzwanie, usun wierzchoek gry i zobaczy uwizione w jej wntrzu cztery kopie samego siebie, rwnie wspaniae jak on sam. Zatrwoy si i zapyta: O nieznajomy, czybym mia sta si jednym z nich? Wwczas iwa, spogldajc na Indr z gniewem, rzek: O Indra, poniewa chepisz si sw wadz, przeto wejd do rodka tej gry, gdy w swym szalestwie obrazie mnie. Przeraony kltw krl bogw Indra zadra na caym ciele jak li poruszany wiatrem i zoywszy pokornie donie, zacz baga iw, aby j wycofa. iwa jednak tylko si rozemia i rzek: O Indra, dla tych, co zachowuj si jak ty, nie ma ucieczki. Wejd wic do rodka gry. Nie ma z niej ucieczki ani dla ciebie, ani dla twoich czterech kopii. Aby si z niej uwolni ty sam jak i twoje kopie musicie si narodzi na ziemi w formie ludzkiej. Do wiata Indry bdziesz mg wrci dopiero po dokonaniu na ziemi wielu bohaterskich czynw i spowodowaniu mierci wielu ludzi, gdy ponowny dostp do swego boskiego wiata moesz zdoby jedynie dziki swym wasnym bohaterskim czynom. Indra i jego cztery kopie uwizione w rodku gry zrozumieli, e musz opuci wiat bogw i uda si w swej istotnej czci do wiata ludzkiego, z ktrego nie bdzie atwo si wyzwoli. Gdy iwa da im moliwo wyboru ona, z ktrego si maj si narodzi, cztery kopie Indry poprosiy go o to, aby rodzc si z ludzkiej matki mieli za swych ojcw bogw Prawa, Wiatru i bliniakw Awinw. Pity Indra z kolei poprosi o urodzenie si ze miertelnego ona, ktre bdzie nosio jego wasnego syna. iwa zagwarantowa im te dary i w ten sposb Indra w swych piciu kopiach narodzi si na ziemi z dwch on krla Pandu Kunti i Madri jako piciu braci Pandaww. Wjasa kontynuowa: O krlu, dowiedz si rwnie o tym, e przeznaczeniem twej crki Draupadi jest bycie on piciu Pandaww, gdy tak zadecydowa bg iwa. Po uzyskaniu zgody Wisznu, ktry jest mem Lakszmi, zarzdzi on bowiem, e piciu Indrw podczas swego ycia na ziemi bdzie miao za on t sam bogini dobrobytu ri (Lakszmi), ktra w swym istotnym aspekcie narodzi si na ziemi. I tak jak w wiecie bogw Lakszmi wyonia si z ubijanego przez bogw i demonw oceanu, tak w wiecie ludzi moc wasnego wyboru wyoni si ona z ognia ofiarnego jako Draupadi. Poproszona bowiem o wybr ciaa, w ktrym si narodzi, wybraa ciao, w ktre wcielia si crka pewnego pustelnika, ktra w swym poprzednim wcieleniu otrzymaa od iwy obietnic posiadania piciu mw. Boski maonek Lakszmi Wisznu take obieca narodzi si na ziemi w swym istotnym aspekcie, przybierajc form ludzk, aby pomaga swej onie Lakszmi w realizacji celu, jakim byo

170

Mikoajewska

Mahabharata

przywrcenie siy upadajcym bogom. Sam zarzdzi swoje wasne narodziny, wyrywajc sobie z gowy dwa wosy, biay i czarny i umieszczajc je w onie dwch kobiet z rodu Jadaww, Rohini i Dewaki, ktre byy dwiema onami brata Kunti Wasudewy. Z biaego wosa narodzi si Balarama, a z czarnego jego modszy brat Kryszna. Po zakoczeniu swych wyjanie bramin Wjasa obdarowa krla Drupad na jaki czas zdolnoci widzenia bogw i dziki niej patrzc na piciu braci Pandaww i sw crk Draupadi, mg ich zobaczy w ich prawdziwej boskiej formie. W ten sposb jego wasna wizja pozwolia mu zrozumie sowa bramina Wjasy i nabra przekonania, e maestwo jego crki z picioma Pandawami jest od dawna ich przeznaczeniem i e sprzeciwiajc si mu, sprzeciwiaby si woli Najwyszego Boga iwy. Zrozumiawszy to wszystko, przystpi bez wahania do realizacji uroczystych zalubin swej crki z picioma Pandawami, rozpoczynajc w ten sposb nowy cykl w ich dziejach. Arduna, wygrywajc Draupadi dziki wasnym zdolnociom i przy cichej aprobacie obserwujcego go boga Wisznu narodzonego na ziemi jako Kryszna i jego brata Balaramy wygra szczliwy los, gdy Draupadi bya inkarnacj istotnych aspektw samej bogini dobrobytu Lakszmi. Losy piciu Pandaww i ich ony byy jednak zdeterminowane take przez to, e w ich miertelnych ciaach narodzi si Indra w swych piciu kopiach, przeklty za sw prno przez boga iw i zmuszony do narodzin na ziemi, aby skoni boga mierci Jam zbyt zajtego rytuaem ofiarnym do przyniesienia z powrotem na ziemi mierci. Wygrana Arduny wrc Pandawom popraw losu, bya wic rwnie zapowiedzi zagady .
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(12) Draupadis Bridegroom Choice, 174.1-185.25, 1(13) The Wedding, 186.1-188.10, 1(13.a) The Five Indras, 189.1-189.55.

Ksiga I

Opowie 9

171

Opowie 9 Zdobycie wadzy przez Krla Prawa

1. Draupadi przynosi Pandawom szczliwe odwrcenie losu; 2. Krl Dhritarasztra oddaje Pandawom we wadanie Las Khandawa; 3. Kryszna pomaga Pandawom w zbudowaniu Indraprasthy, fortecy Krla Prawa.

Lord Kryszna rzek: O Arduna, wiedz, e pojawiam si w kadym eonie, gdy autorytet Prawa sabnie i tryumfuje chaos. Tworz wwczas samego siebie, i ustanawiam ponownie autorytet Prawa, aby ochrania ludzi cnoty i niszczy tych, co czyni zo. (The Bhagavad-Gita, The Fourth Teaching, 7-8)

1. Draupadi przynosi Pandawom szczliwe odwrcenie losu Po rozmowie z mdrcem Wjas, krl Drupada nabra przekonania, e maestwo jego crki Draupadi z picioma Pandawami, cho zdaje si by wystpkiem, wynika ze zrzdzenia losu. Rzek do Wjasy: O braminie, sprzeciwiaem si temu maestwu, zanim poznaem twe sowa. Teraz jednak wiem, e jest ono zrzdzeniem boskim, ktre bez wzgldu na to, co zrobimy musi si speni. Nie sposb bowiem rozplta wza przeznaczenia. Czowiek nie jest panem swego wasnego losu i los jednego zalotnika jest spltany z losem wielu innych. Poniewa czas by pomylny, przystpiono natychmiast do wykonania rytuaw lubnych. Pierwszego dnia krl Drupada odda rk swej crki Judhiszthirze, a nastpnie przez cztery kolejne dni odzyskujca kadego dnia swe dziewictwo Draupadi polubiaa pozostaych braci. Zgodnie z tradycj, oddajc sw crk za on piciu Pandawom, krl Drupada hojnie ich obdarowa i synowie Pandu zdobywszy wraz z bogini dobrobytu wielkie bogactwo, czuli si w stolicy Pacalw jak sam krl bogw Indra w swej niebiaskiej stolicy. Krl Drupada z kolei majc za swych sprzymierzecw potnych Pandaww, pozby si wszelkiego lku i przesta obawia si nawet bogw.

172

Mikoajewska

Mahabharata

Kunti pobogosawia sw synow, mwic: O moja pikna synowo, przynie mym synom szczliwy los. Urod im synw, przynie im szczcie, mio i rado. Podczas skadania ofiary bd oddan im on, oddawaj hod gociom, mdrcom, dzieciom, starszym i starszynie swego rodu. Bd krlow dla Judhiszthiry, gdy odzyska utracone krlestwo jako Krl Prawa, a gdy twoi potni mowie podbij sw wasn moc ca ziemi, oddaj si braminom podczas wielkiej Ofiary Konia. Zdobd wszelkie ziemskie bogactwa, ktre s dla ludzi dostpne. Z okazji swego lubu Pandawowie otrzymali rwnie wielkie bogactwa od swego kuzyna Kryszny Wasudewy, ktre Judhiszthira bez wahania przyj, gdy dobrze mu yczy. Od tego momentu Kryszna bdzie zawsze towarzyszy Pandawom i jego losy bd si cile przeplata si z losami Pandaww. Od tego momentu datuje si rwnie nierozerwalna przyja Arduny z Kryszn. 2. Krl Dhritarasztra oddaje Pandawom we wadanie Las Khandawa Pandawowie nie ukrywali ju duej swej tosamoci i wie o tym, e Draupadi zostaa wygrana nie przez bramina, lecz przez wojownika Ardun w bramiskim przebraniu szybko si rozesza wrd krlw po caej ziemi. Wszelkie ich wtpliwoci, co do legalnoci wygranej rozwiay si i ich serca oczyciy si z wrogoci. Doszli do wniosku, e Pandawowie w cudowny sposb narodzili si ponownie na ziemi, gdy uwaali ich za spalonych ywcem przez ogie, ktry pochon paac-puapk zbudowan, jak sdzili, za zgod niewidomego krla Dhritarasztry. Opowiadajc si po stronie Pandaww, obwiniali o zo i rzucali przeklestwa na niewidomego krla, jego syna Durjodhan i nawet na Bhiszm za to, e nie zrobi nic, aby zapobiec zbrodni. Wie o tym, e Pandawowie nie sponli i e to Arduna wygra Draupadi bardzo przygnbia Durjodhan, ktry ruszy w drog powrotn do Hastinapury, majc za towarzyszy swych braci oraz przyjaci Awatthamana, akuniego i Karn. Towarzyszy mu take bramin Krypa. Za niepowodzenie wasnych wysikw zabicia Pandaww obwinia ministra Purokan, ktry zamiast spali Pandaww, sam da si spali. Z niepokojem myla o tym, e gdy cay wiat dowie si o jego przestpstwie, bdzie musia stawi czoa swym kuzynom, ktrzy nie byli ju duej pozbawionymi wadzy wygnacami, lecz dziki swemu mae-

Ksiga I

Opowie 9

173

stwu z Draupadi stali si gronymi przeciwnikami, majcymi po swej stronie potnych sprzymierzecw jak krl Drupada oraz szef rodu Jadaww Kryszna i jego brat Balarama. O wygranej Pandaww dowiedzia si te wkrtce minister Dhritarasztry Widura i nie mogc powstrzyma swej radoci rzek do niewidomego krla: O krlu, potomkowie naszej krlewskiej linii wygrali szczliwy los! Dhritarasztra, ktrego wiedza nie sigaa dalej ni jego wzrok, ucieszy si, mylc, e Widura informuje go w ten sposb o wygranej jego najstarszego syna Durjodhany. Gdy Widura wyprowadzi go z bdu, wyjaniajc, e mia na myli Pandaww, ktrzy, jak si okazao, nie tylko nie zginli, ale rwnie w uczciwej walce wygrali rk Draupadi i dziki temu maestwu maj obecnie pod swym dowdztwem potn armi, nastrj Dhritarasztry si nie zmieni i dalej wyraa sw wielk rado, twierdzc, e synowie jego brata Pandu s mu nawet drosi ni jego wasny syn. Entuzjazm niewidomego krla dla Pandaww szybko jednak wygas wraz z powrotem jego syna Durjodhany, ktry poprosi ojca o rozmow na osobnoci i majc za wiadka jedynie Karn, wyrazi swe wielkie oburzenie, e moe on rozmawia w ten sposb z Widur i bra sukces jego rywali za swj wasny. Durjodhana rzek: O ojcze, nie powiniene sprzyja swym dziaaniem rozwojowi siy Pandaww, lecz dy do jej zamania, gdy inaczej zalej ni i pochon zarwno twoich synw jak i ich armie. lepy krl Dhritarasztra przyzna si wwczas swemu synowi, e myla podobnie, lecz w swej mowie nie chcia zdradza swych prawdziwych myli przed Widur. Rozgorczkowany Durjodhana chcia raz jeszcze uy podstpu, aby zniszczy si Pandaww. Proponowa podjcie prb skcenia synw Kunti z synami Madri, przekupienie krla Drupady i jego synw i przecignicie ich na swoj stron, uniemoliwienie Pandawom powrotu do Hastinapury i skonienie ich do osiedlenia si w krlestwie Drupady, podburzenie Draupadi przeciw Pandawom, podstpne zabicie Bhimy i osabienie w ten sposb siy Arduny, ktry w walce potrzebuje ochrony Bhimy, nasanie na Pandaww piknych kobiet, itp. Karna sprzeciwi si jednake pomysom Durjodhany, twierdzc, e Pandaww nie mona pokona przy pomocy podstpu, o czym sami mogli si ju przekona, bo wszystkie podstpy dotychczas uyte nie przyniosy oczekiwanych rezultatw, pomimo tego e Pandawowie byli modzi, ufni i atwo

174

Mikoajewska

Mahabharata

dostpni. Tym bardziej nie naley wic liczy na ich skuteczno teraz, gdy rozwinli w peni skrzyda, nie przebywaj bezporednio w ich zasigu i nie tylko chc odzyska wasne dziedzictwo, lecz ponadto stali si nieufni i sprzyja im los. Wedug Karny jedyn suszn strategi zniszczenia Pandaww jest natychmiastowa wojna, podjta zanim zdoaj si jeszcze bardziej wzmocni przez zdobycie nowych sprzymierzecw i zanim Kryszna Wasudewa stanie w obronie ich praw i przybdzie do Hastinapury na czele wojownikw ze swego rodu Jadaww i zada zwrcenia im krlestwa. Karna rzek: O Durjodhana, wojna i prowadzenie jej tak, eby j wygra, a nie uywanie podstpu jest czynem godnym wojownika i magnata i jest jego witym obowizkiem. Spieszmy si jednak z jej wypowiedzeniem, bo gdy Kryszna pierwszy j nam wypowie, Pandawowie bd w stanie zdoby ca ziemi. Krl Dhritarasztra zgodzi si ze stanowiskiem Karny i zwoa zgromadzenie swych doradcw, gdy o wojnie nie mg decydowa sam i aby j rozpocz musia uzyska na ni zgod seniora Hastinapury Bhiszmy, bramina Drony i swego ministra Widury. Bhiszma gorco sprzeciwi si wojnie, twierdzc, e wojny domowej z synami krla Pandu nigdy by sobie nie wybaczy, gdy Pandawowie s mu rwnie drodzy jak synowie krla Dhritarasztry i e zarwno jego jak i krla Dhritarasztry obowizkiem jest troszczenie si o ich dobro, a nie zabijanie ich. Dla Bhiszmy alternatyw wojny by podzia krlestwa midzy Kauraww i Pandaww. Bhiszma rzek, zwracajc si do krla Dhritarasztry: O krlu, zarwno twoi synowie jak i synowie twego brata Pandu s wadcami naszego ludu i krlestwo jest ich wsplnym dziedzictwem. Jeeli odmawiasz im prawa do dziedzictwa, to na jakiej podstawie sam rocisz sobie do niego prawo? Oddaj Pandawom we wadanie poow krlestwa i tym kompromisowym rozwizaniem zadowl wszystkich. adne inne rozwizanie nie przyniesie naszemu krlestwu poytku, lecz hab, ktra spadnie na ciebie. Chro swe dobre imi, gdy ycie czowieka, ktry je straci, staje si jaowe. Kroczenie ciek Prawa zawsze byo ozdob naszej krlewskiej linii. Krocz wic dalej t ciek tak jak kroczyli ni nasi przodkowie. Zamiast rozpoczyna wojn, ciesz si z tego, e szczliwe zrzdzenie losu pozwolio Pandawom uciec z poncego paacu, podczas gdy pody Purokana, ktry ich mier zaplanowa, ponis mier.

Ksiga I

Opowie 9

175

Po czym Bhiszma rzek do Durjodhany: O synu krla Dhritarasztry, cay pon ze wstydu, gdy myl o tym, co si przytrafio twym kuzynom i od czasu poaru paacu-puapki nie miem spojrze prosto w oczy adnej ywej istocie. To nie Purokan ludzie obciaj win za jego podpalenie, lecz ciebie. Fakt, e Pandawowie przeyli ten poar, rozgrzesza ci z twej winy i niczego nie powiniene bardziej pragn ni ich widoku. Teraz nawet krl bogw Indra nie moe odebra im dziedzictwa, ktre im si naley i ktrego ich bezprawnie pozbawiono. Jeeli chcesz poda ciek Prawa, sprawi mi rado i zapewni bezpieczestwo krlestwu, zgd si na to, by podzieli je rwno i odda Pandawom nalen im poow. Bramin Drona popar sowa Bhiszmy, mwic, e oddanie Pandawom poowy krlestwa jest zgodne z odwiecznym Prawem, honorem i uczciwoci. Zaproponowa, aby natychmiast wysa do krla Drupady i Pandaww zrcznego dyplomat i po obdarowaniu ich wszystkich obfitymi darami, zaoferowa im przyja, poprosi o powrt do Hastinapury i po uzyskaniu zgody podwadnych odda im ich dziedzictwo. Sowa Bhiszmy i Drony wzburzyy Karn, ktry rzek, e trzymaj oni stron Pandaww i e ich rady s sprzeczne z interesem Dhritarasztry. A gdy w gr wchodzi interes, nie naley ulega uczuciom takim jak przyja i honor, gdy nie one rzdz wiatem tylko los. Dhritarasztra otrzyma krlestwo wyrokiem losu, a koronowanemu krlowi nie mona odebra krlestwa, gdy zostao mu ono przeznaczone i jego uczciwo czy te nieuczciwo, mdro czy gupota nie maj w tej sprawie nic do rzeczy. Oburzony wypowiedzi Karny Drona rzek: O Karna, bies przez ciebie przemawia, gdy oskarasz mnie o tendencyjno i niegodziwo. Twoim celem jest zniszczenie Pandaww, a nie obrona krlestwa Bharatw przed zniszczeniem! Usyszawszy t wrog wymian zda, gos zabra Widura. Rzek: O krlu, do ciebie naley decyzja. Podejmujc j nie kieruj si sercem, lecz we pod uwag jako dawanej ci rady. To nie Karna, lecz Bhiszma i Drona przemawiaj w twym interesie, gdy nie stronniczo przez nich przemawia, lecz mdro i dowiadczenie, ktre zdobyli wraz z wiekiem. Ich si jest ich prawo, ktra nie pozwala im na to, aby broni tej lub innej strony, kierujc si wasnym interesem. Cho rada dana ci przez Karn jest zgodna z kodem wojownikw, to jednak we pod uwag to, e wojna z Pandawami

176

Mikoajewska

Mahabharata

nie moe przynie ci zwycistwa, gdy Pandaww, ktrzy maj poparcie i realizuj cele bogw nie mona pokona na polu bitewnym. Jak mona pokona Ardun, ktry jest synem samego Indry, lub Bhim ktry jest silniejszy od setki soni, lub bliniakw Nakul i Sahadew, ktrzy podczas bitwy przypominaj synw samego boga mierci? Jak mgby przegra wojn Judhiszthira, skoro jest uosobieniem wytrwaoci, wspczucia, cierpliwoci, wiernoci i odwagi? Co wicej, Pandawowie s nie tylko poczci przez bogw, ale take zdobyli poparcie potnych wadcw ziemi jak krl Drupada i sam Kryszna. Widura kontynuowa: O krlu, poka Pandawom sw przychylno i oczy si z niesawy, ktr przynis na ciebie kryminalny uczynek Purokany. Przekszta sprzymierzecw Pandaww w swoich wasnych poplecznikw. Zdobd poprzez dyplomacj to, co chciaby uzyska przez z gry przegran wojn. Lud Hastinapury wie ju, e Pandawowie yj. Zapro wic Pandaww do Hastinapury i pozwl ludowi odpowiednio ich przywita. Durjodhana, Karna i akuni s krtkowzrocznymi i samowolnymi gupcami! Nie suchaj ich rady i nie ulegaj wpywowi Durjodhany, gdy on prowadzi ku zniszczeniu zarwno naszej ziemi jak i ludu! Po wysuchaniu wszystkich tych argumentw Dhritarasztr nieoczekiwanie przekonay sowa Bhiszmy, Drony i Widury i podzielajc ich stanowisko rozkaza Widurze, aby uda si natychmiast do krlestwa krla Drupady i sprowadzi Pandaww z powrotem do Hastinapury, oddajc nalene im honory. Widura wykona powierzone mu zadanie i poinformowa krla Drupad, Pandaww jak i obecnego tam Kryszn Wasudew, e krl Dhritarasztra pragnie mie ich wszystkich za sprzymierzecw i e z sercem przepenionym ojcowsk mioci oczekuje powrotu Pandaww do Hastinapury. 3. Kryszna pomaga Pandawom w zbudowaniu Indraprasthy, fortecy Krla Prawa Krl Drupada ucieszy si z przekazanych mu przez Widur sw Dhritarasztry, gdy sam od dawna sdzi, e Pandawowie powinni wrci tam, gdzie jest ich dom, cho nie sdzi, e on jako pierwszy powinien t myl wypowiedzie. Obecnie decyzja o ich powrocie zaleaa jedynie od zgody samych Pandaww oraz od zgody Kryszny Wasudewy i jego brata Balaramy, ktrzy byli

Ksiga I

Opowie 9

177

potnymi protektorami Pandaww. Judhiszthira poprosi Kryszn o wyraenie w tej sprawie swej opinii i Kryszna powiedzia, e jeeli kroczcy ciek Prawa krl Drupada nie ma nic przeciwko ich powrotowi, przeto Pandawowie powinni wrci do Hastinapury. Drupada z kolei rzek: O Kryszna, skoro ty si zgadzasz, Pandawowie nie powinni obawia si adnego podstpu i uda si bez obaw do Hastinapury. Wkrtce Pandawowie w towarzystwie swej ony Draupadi i swej matki Kunti ruszyli w kierunku Hastinapury witani u bram miasta przez braminw Kryp i Dron wysanych tam przez krla Dhritarasztr oraz przez mieszkacw, ktry cieszyli si z powrotu synw krla Pandu, wiedzc, e bd ich chroni przy pomocy Prawa. Po dotarciu do paacu Pandawowie powitali wszystkich tych, ktrzy na to zasuyli i po odpoczynku zostali zawezwani do stawienia si przed oblicze krla Dhritarasztry, ktry rzek: O Judhiszthira, udaj si ze swymi brami na dzikie tereny Lasu Khandawa i w ten sposb przyjmij we wadanie poow krlestwa. Pod zbrojn ochron Arduny bdziecie si tam czu jak bogowie pod opiek Indry. Pandawowie zaakceptowali propozycj krla i majc za swego przewodnika Kryszn ruszyli bez strachu w kierunku przeraajcego Lasu Khandawa zamieszkaego przez demony. Zbudowali tam miasto pikne jak niebiaskie krlestwo Indry, ktre przez analogi nazwali Indraprasth. Pod kierunkiem bramina Wjasy wykonali wite ryty pacyfikacji i na dobrze wrcym kawaku ldu zbudowali obronny zamek otoczony fos i murem pokrytym wczniami i oszczepami przypominajcymi we o rozdwojonych jzykach. Od miasta-fortecy Pandaww otoczonej przez dziki Las Khandawa bi niebiaski blask, czynic j podobn do byskawicy rozwietlajcej chmury. To przepikne miejsce, wypenione po brzegi bogactwem byo jak tron, na ktrym zasiada sam bg bogactwa Kubera. Do miasta zaczli ciga bramini i kupcy, artyci i rzemielnicy w poszukiwaniu szczcia. Otaczay je wspaniae ogrody pene drzew wiecznie obsypanych kwiatami i owocami i pene ptactwa. Przecinay je liczne ulice i wypenione byo mnstwem biaych domw i zbiornikw wodnych pokrytych kwiatami lotosu. Gdy prace nad budow fortecy Krla Prawa Judhiszthiry zostay zakoczone, Kryszna ze swym bratem Balaram uznali, e mog opuci Indraprasth i uda si do swego miasta Dwaraki,

178

Mikoajewska

Mahabharata

pozostawiajc rzdy Judhiszthirze, ktry mia oparcie w sile swych braci. Po pokonaniu swych wrogw, oddani Prawdzie i Prawu Pandawowie yli w swej fortecy zamieszkaej przez uczciwych ludzi w szczliwym uniesieniu i zasiadajc na kosztownych tronach, sprawowali z radoci swe urzdy. Indraprastha rzdzona przez tych piciu ucznikw rwnych Indrze rozsiewaa wok blask rwny blaskowi krlestwa Indry lub miasta ww Bhogawati.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(13) The Wedding (concluded), 190.1-191.15, 1(14) The Coming of Vidura, 192.1-198.25, 1(15) Acquisition of the Kingdom, 199.1-199.50.

Ksiga I

Opowie 10

179

Opowie 10 Obrona przed skcajc erotyczn mioci

1. Mdrzec Narada ostrzega Pandaww przed skcajcymi skutkami erotycznej mioci i proponuje umow zapobiegajc nim; 2. Arduna amie bratersk umow i poddaje si karze wygnania; 3. Crka krla ww zakochuje si w Ardunie i przekonuje go, ze zaspokojenie jej dzy mioci nie jest w konflikcie ani z odbywan przez niego kar, ani z wyszym Prawem; 4. Arduna zakochuje si w crce krla Citrawahany i odkrywa, e jego mio nie jest w konflikcie z yczeniami krla Citrawahany; 5. Dziki wyzbyciu si lku Arduna uwalnia pikne apsary od kltwy rzuconej na nie przez bramina, ktry nie potrafi opanowa swego gniewu, gdy zgodnie ze sw natur, prboway go uwie; 6. Kryszna wbrew woli swego brata aranuje porwanie swej siostry Subhadry przez zakochanego w niej Ardun i si swego tajemniczego autorytetu uspakaja wzburzony tum, dowodzc, e akt Arduny nie jest w konflikcie ani z niczyim interesem, ani z wyszym Prawem; 7. Draupadi dobrowolnie akceptuje drug on Arduny Subhadr, godzc si na to, aby dzieli si nim tak jak jej piciu mw dzieli si ni; 8. Narodziny synw Pandaww.

Mdrzec Narada rzek do Judhiszthiry: O krlu, cho Draupadi jest on dla kadego z was, to jednak powinnicie ustali cise reguy dzielenia si ni, eby nie walczy o ni midzy sob. Dla przestrogi przypomn wam o tym, co przytrafio si dwm sawnym braciom demonom asurom Sundzie i Upasundzie, ktrzy nigdy si ze sob nie rozstawali i nikt nie potrafi ich pokona. Wsplnie rzdzili swoim krlestwem, mieszkali w tym samym domu, spali w tym samym ku, jedli te same potrawy i zasiadali na tym samym tronie, a jednak zabili si o Tilottam. (Mahbharta, 1(16) Arjunas Sojourn in the Forest, 201.15-20) 1. Mdrzec Narada ostrzega Pandaww przed skcajcymi skutkami erotycznej mioci i proponuje umow zapobiegajc nim Pewnego dnia, gdy Pandawowie zasiedli na swych tronach w fortecy Krla Prawa Indraprasthcie, wizyt zoy im mdrzec Narada. Krl Prawa z nalenym mdrcowi szacunkiem odda mu swj tron, obdarowa go odpowiednimi darami i poinformowa o stanie pastwa. Narada odwzajemni si swym bogosawiestwem. Chcc pobogosawi rwnie Draupadi, wezwa j przed swe oblicze i Draupadi po wykonaniu odpowiednich oczyszczajcych rytuaw opucia pokoje kobiet, aby stawi si posusznie na jego wezwanie.

180

Mikoajewska

Mahabharata

Gdy Draupadi po otrzymaniu bogosawiestwa wrcia do pokojw kobiet, Narada rzek do Judhiszthiry: O krlu, cho Draupadi jest on dla kadego z was, to jednak powinnicie ustali cise reguy dzielenia si ni, eby nie walczy o ni midzy sob. Dla przestrogi przypomn wam o tym, co przytrafio si dwm sawnym braciom demonom asurom Sundzie i Upasundzie, ktrzy nigdy si ze sob nie rozstawali i nikt nie potrafi ich pokona. Wsplnie rzdzili swoim krlestwem, mieszkali w tym samym domu, spali w tym samym ku, jedli te same potrawy i zasiadali na tym samym tronie, a jednak zabili si o Tilottam. Sunda i Upasunda synli zarwno ze swej wielkiej dzielnoci i potnej fizycznej siy jak i ze swej braterskiej mioci. Ich decyzje byy zawsze zgodne i takie same i nie wkrad si midzy nich nawet cie konfliktu. Gdy doroli, obaj zdecydowali si zgodnie na podbj wszechwiata, zaczynajc sw walk od pokonania bogw. Udali si w wite gry Himalaje, aby praktykowa tam ascez i dziki niej otrzyma od dziadka wszechwiata Brahmy bosk bro, ktra pozwoliaby im na zrealizowanie ich celu. Po pewnym czasie nauczyli obywa si bez jedzenia i picia, oferowa kawaki swego ciaa ogniowi i sta bez ruchu i mrugnicia okiem na czubkach palcw z ramionami wzniesionymi ku niebu. W kocu w swych praktykach samoumartwiania si osignli tak wielk perfekcj, e a rozgrzane moc ich umartwie gry Windhja zaczy miota ogniem. Bogowie przestraszyli si siy ich ascezy i bojc si o sw wasn pozycj, podjli szereg prb przerwania ich umartwie. Kusili ich drogimi kamieniami i nasyali na nich pikne kobiety. Gdy to nie pomogo i bracia cigle kontynuowali swe umartwienia, rozcignli przed ich oczami iluzj, e kobiety ich rodu s gwacone przez pewnego demona rakszas i wzywaj ich pomocy. Sunda i Upasunda nie ulegli jednak tej iluzji i nie przerywali swych umartwie. W kocu dziadek wszechwiata Brahma poruszony si ich umartwie stawi si przed ich obliczem i zapyta o nagrod, jakiej oczekuj od niego w zamian za swe umartwienia. Bracia poprosili go wwczas jednym gosem o dar magii, rnego rodzaju bro oraz niemiertelno. Brahma obieca da im wszystko o co prosz za wyjtkiem niemiertelnoci. Rzek: O asurowie, poniewa umartwiacie si po to, aby zdoby rodki do podbicia caego wszechwiata, nie mog da wam niemiertelnoci. Dar ten jest bowiem nieosigalny dla tych, co umartwiaj si dla jakiego celu. Mog wam jedynie zaoferowa moliwo wyboru sposobu, w ktry umrzecie.

Ksiga I

Opowie 10

181

Usyszawszy te sowa, dwaj bracia asurowie przekonani, e nic nie potrafi zniszczy ich braterskiej przyjani i mioci, postanowili jednomylnie okpi Brahm i kady z nich z osobna zayczy sobie, aby nikt inny nie mg go zabi poza jego wasnym bratem. Mdry dziadek wszechwiata zagwarantowa im ten dar i wwczas zadowoleni z siebie bracia zaprzestali umartwie, gdy zrealizowali ju cel, dla ktrego je podjli. Zbrojni w bosk bro i praktycznie wolni od groby mierci wypowiedzieli wojn bogom. Swe dziaania wojenne rozpoczli od oddania si nieograniczonej konsumpcji i delirycznej radoci na festiwalu ku czci boga wojny Karttikeji. Po zakoczeniu festiwalu egnani przez swych krewnych i starszyzn swego rodu, sawieni i bogosawieni w pieniach, zdolni do poruszania si w przestrzeni w dowolny sposb i dni wojny unieli si w powietrze i wkroczyli do krainy bogw. Bogowie wiedzc o ich zblianiu si i znajc moc darw, ktre otrzymali od Brahmy, opucili w popiechu krlestwo Indry i udali si do krlestwa Brahmy, szukajc u niego ochrony. Waleczni bracia asurowie nie napotykajc oporu ze strony bogw z atwoci zdobyli krlestwo Indry, pokonali tumy jakszw i rakszasw jak i innych istot wczcych si po niebie, a take wszystkie we yjce pod ziemi i wszelkie istoty yjce w morzu oraz wszelkie barbarzyskie plemiona yjce na ziemi. Nastpnie, chcc uniemoliwi bogom odzyskanie si, przystpili do zabijania wszystkich prawych krlw, prorokw i braminw, aby w ten sposb zniszczy wszelkie formy czczenia bogw, gdy sia bogw zaley od skadanych ofiar. Ruszywszy ze swym wojskiem we wszystkich kierunkach, pozbawiali ycia kadego, kto skada jakkolwiek ofiar, nie bojc si kltw rzucanych na nich przez braminw, gdy nie mogy im zaszkodzi. Bramini czujc si bezsilni, zaniechali ycia zgodnego z bramiskim kodem i rozpierzchli si w panice we wszystkich kierunkach. I cho wiat pozbawiany w ten sposb swych zwykych mieszkacw coraz bardziej pustosza, bohaterscy bracia nie zaprzestawali ataku i po przybraniu postaci soni i tygrysw zabijali wszystkich, ktrzy dotychczas zdoali si ukry. Gdy wreszcie udao mi si dokona cakowitego zniszczenia i podboju wszechwiata, zamieszkali na polach Kurukszetry. Opustoszaa i bezpodna Ziemia pakaa, patrzc na zniszczenie rytw ofiarnych, festiwali, studiw nad Wedami oraz wszystkich warstw spoecznych. Z jej powierzchni znikli zarwno krlowie, bramini, kupujcy i sprzedajcy jak i szacunek dla bogw i pokryway j jedynie koci i szkielety.

182

Mikoajewska

Mahabharata

Widzc t masakr Ziemi, wici prorocy i pbogowie zdolni do kontrolowania swego gniewu, jani i zmysw, kierujc si wspczuciem dla niej, udali si ku miejscu zamieszkaemu przez dziadka wszechwiata Brahm, gdzie zastali czekajce na niego tumy bogw, braminw i prorokw. I gdy Brahma przyby wreszcie na spotkanie, wszyscy jednogonie zaczli wylicza wszelkie pode czyny dokonane przez nierozcznych braci asurw Sund i Upasund, ganic dziadka wszechwiata za to, e im to umoliwi, dajc im dary, o ktre prosili. Syszc te narzekania, Brahma uzna, e nadszed czas na dziaanie i zarzdzi mier dwch asurw. Aby j zrealizowa wezwa wielkiego architekta wiata Wiwakarmana i rozkaza mu, aby stworzy kobiet, ktrej widokowi nikt nie potrafi si oprze. Wiwakarman zebra wic wszystko to, co jest w trzech wiatach najpikniejsze i stworzy bosk niewiast o imieniu Tilottama, na ktrej ciele skupiay si wszystkie spojrzenia, podajc jej tak jakby byo sam bogini dobrobytu Lakszmi, ktr kady chce mie dla siebie. Dziadek wszechwiata rzek do Tilottamy: O moja pikna, udaj si natychmiast do braci asurw Sundy i Upasundy i uwied kadego z nich z osobna przy pomocy swego piknego ciaa. I uczy tak, aby zobaczywszy ci, pokcili si natychmiast o ciebie. Tilottama rzeka: O Brahma, niech tak si stanie. Pokonia si z szacunkiem przed Brahm i zgodnie z pobonym zwyczajem okrya zgromadzonych bogw i prorokw, ktrzy nie mogc oprze si pokusie spogldania na ni, podali wzrokiem za kadym jej krokiem. Sam Indra, cho opar si pokusie odwracania gowy, tak silnie pragn na ni patrze, e na gowie wyrosy mu ledzce j oczy i od tego czasu jest nazywany bogiem o tysicu oczu. I w ten sposb zebrani bogowie i prorocy przekonali si na wasnej skrze o wartoci dziea Wiwakarmana. W tym czasie dwaj bracia asurowie po wymordowaniu swych rywali i pozbyciu si wszelkich kopotw nie wiedzc nic o puapce przygotowanej przez bogw, popadli w sodkie lenistwo i czujc si rwni niemiertelnym, oddawali si samym przyjemnociom. Otoczeni piknymi kobietami i zapachem perfum, ozdobieni girlandami czerpali przyjemno z niekoczcego si jedzenia i picia. A pewnego dnia, gdy jak zwykle oddawali si rozrywce, spoczywajc na piknych oach u boku piknych kobiet w piknej grskiej dolinie poronitej obsypanymi kwiatami drzewami ala, ogldajc pikne tancerki i popijajc uderzajce do gowy wino, nagle w tym piknym miejscu, gdzie wszystko suyo tylko ich

Ksiga I

Opowie 10

183

przyjemnoci, przed ich oczami ukazaa si zbliajca si ku nim powoli od strony rzeki ubrana w zwiewn czerwon szat Tilottama z bukietem kwiatw w doniach. Dostrzegszy j przekrwionymi od alkoholu oczami, obaj zerwali si rwnoczenie na rwne nogi i opanowani dz jej posiadania pognali w jej kierunku, oferujc sw mio. Gdy Sunda uchwyci praw do Tilottamy, Upasunda uchwyci lew. Oguszeni przez poczucie wasnej niemiertelnoci i siy oraz przez swe bogactwo, alkohol i dz zaczli si ze sob kci. Sunda rzek: O Upasunda, pikno ta zostanie moj on. Na to Upasunda rzek: O Sunda, ona zostanie moj on, i gdy chwyciwszy za bro, zabili si nawzajem, ich potne ciaa pokryte krwi pody na ziemi jak dwa wielkie upadajce z nieboskonu soca. Na ten widok zabawiajce ich przedtem kobiety i zgraje dajtjw w panice si rozbiegli, drc ze zgrozy i strachu i schowali si na jaki czas w podziemnym wiecie. Dziadek wszechwiata Brahma pogratulowa Tilottamie sukcesu w realizacji danego jej zadania i w nagrod da jej dar swobodnego poruszania si po tych wiatach, po ktrych wcz si jedynie synowie matki bogw Aditi i obieca jej, e z powodu jej zmysowoci nikt nie bdzie w stanie dugo na ni patrze. Zakoczywszy sw opowie, mdrzec Narada rzek do suchajcych go braci Pandaww: O synowie krla Pandu, to moja mio do was skonia mnie do przypomnienia wam o losie tych dwch braci demonw, ktrzy zabili si nawzajem wanie dlatego, e darzyli si wielkim braterskim uczuciem i zawsze mieli takie same myli i zamiary. Posuchajcie wic mojej rady i ustalcie reguy dzielenia si sw pikn on Draupadi, aby identyczno waszych myli i uczu wobec niej, nie uczynia was rwnie bezbronnymi jak tych dwch braci asurw i eby nie zrodzia konfliktu midzy wami. Pandawowie wzili sobie do serca sowa mdrca Narady i aby zabezpieczy si przed skcajcymi skutkami podobiestwa myli, gdy w gr wchodzi erotyczna mio, zawarli midzy sob pakt, zgodnie z ktrym ten z braci, ktry zobaczy swego brata w intymnej sytuacji z Draupadi, bdzie musia wyrzec si erotycznego zwizku z ni przez rok, udajc si na dwanacie miesicy na wygnanie i prowadzc przez ten czas ascetyczne ycie pustelnika. 2. Arduna amie bratersk umow i poddaje si karze wygnania Po zawarciu midzy sob tej umowy Pandawowie yli szczliwie w fortecy Krla Prawa, czerpic rado ze swego

184

Mikoajewska

Mahabharata

maestwa i rozszerzajc wpywy Krla Prawa na ssiadujce krlestwa dziki swej prawoci i sile swych ramion. Pod panowaniem Krla Prawa lud y bezgrzesznie i szczliwie a do pewnego dnia, gdy do Indraprasthy zawitali zodzieje i ukradli braminowi krowy. Bramin ten pobieg w kierunku krlewskiego paacu, krzyczc: O Pandawowie, ndzni, okrutni i tpi zodzieje uprowadzili si moje krowy pasce si na waszej ziemi. cigajcie zodziei, ktrzy okradajc braminw, okradaj krlestwo z zasad Prawa i Zysku. Chwycie za bro i brocie mnie, ktry potrzebuje pomocy. Gdy Arduna usysza wrzaski bramina, rzek: O braminie, uspokj si, gdy zaraz pospiesz ci z pomoc. Rzekszy to, zorientowa si jednak, e jest w tym momencie bezsilny, gdy nie ma dostpu do swej broni. Pandawowie trzymali bowiem sw bro w komnacie, w ktrej Krl Prawa Judhiszthira przebywa wanie ze sw on Draupadi i Arduna zawaha si, nie wiedzc, co uczyni. Zgodnie z zawart umow nie mg wej do tej komnaty, aby zabra bro i poprosi Krla Prawa o zgod na jej uycie, gdy naraa si na kar wygnania, ale rwnie nie mg udawa, e nie syszy lamentw bramina. Myla: Osuszenie ez tego bramina bezprawnie pozbawionego swej wasnoci jest mym witym obowizkiem i jeeli go zaniecham, ludzie uznaj, e zeszlimy ze cieki Prawa i Krl Prawa straci swj autorytet w oczach caego wiata. Podwa jednak rwnie jego autorytet, jeeli nie zapytam go o zgod na uycie broni i ciganie zodziei, powstrzymujc si od wejcia do komnaty, gdzie przebywa on wanie z Draupadi. amic nasz umow, bd musia uda si na wygnanie i poda me ciao umartwieniom. Uczyni tak jednak, bo zniszczenie ludzkiego ciaa jest niczym w porwnaniu ze zniszczeniem autorytetu Krla Prawa. Doszedszy w swych mylach do takiej konkluzji, Arduna bez wahania wkroczy do krlewskiej sypialni i po uzyskaniu zgody Judhiszthiry zabra sw bro i odebra zodziejom zagarnity bezprawnie majtek bramina. Po dokonaniu tego czynu stawi si przed obliczem Krla Prawa i rzek: O krlu, uyj teraz swego autorytetu i rozka mi, abym dotrzyma mej przysigi i uda si do lasu na wygnanie, gdy zamaem nasz umow i spojrzaem na ciebie, gdy trwae w miosnym ucisku z nasz wspln on Draupadi. Przepeniony bratersk mioci Krl Prawa zawaha si z wyraeniem swego autorytetu i rzek: O Arduna, pozwl na to, abym moc mego autorytetu zwolni ci z obowizku kary. Wybaczam ci cakowicie twj uczynek. Twoje zamanie przysigi

Ksiga I

Opowie 10

185

nie wyrzdzio mi adnej krzywdy i nie ywi do ciebie cienia urazy. amic przysig, nie zamae rwnie Prawa, gdy Prawo zezwala, aby modszy brat wkroczy do sypialni starszego, zabrania natomiast, aby straszy wkracza do sypialni modszego. Arduna odpowiedzia: O krlu, nie lekcewa moliwych skutkw zamania naszej umowy. Sam syszaem, jak mwie, e w przestrzeganiu Prawa nie naley stosowa adnych wykrtw. Musz wic zosta ukarany, aby pozosta uczciwym wobec samego siebie, gdy to wierno samemu sobie jest moj si. Syszc to, Krl Prawa przyzna mu racj i zarzdzi jego roczne wygnanie. 3. Crka krla ww zakochuje si w Ardunie i przekonuje go, e zaspokojenie jej dzy mioci nie jest w konflikcie ani z odbywan przez niego kar, ani z wyszym Prawem Arduna wyrzek si wic dobrowolnie przyjemnoci ycia maeskiego i ycia w paacu ze swymi brami i uda si do lasu na wygnanie, aby odby uzgodnion wczeniej kar za swe drobne przestpstwo, ktrym byo zamanie braterskiej umowy za cen ochrony autorytetu Krla Prawa. W jego wdrwce po dungli towarzyszyy mu tumy braminw, prorokw, poetw i piewakw. Przewdrowali razem ogromne poacie ziemi, odwiedzajc pikne jeziora i wite brody, a pewnego dnia dotarli do brzegw Gangesu, gdzie postanowili si na jaki czas zatrzyma. Gdy kapani ozdobili brzegi rzeki oferowanymi im kwiatami i obudzili ogie, ktry swym pomieniem zacz pochania skadan we ofiar, Arduna zanurzy si w witej rzece, aby oczyci si w jej wodach i mc zoy ofiar swoim przodkom. Jednake w momencie, gdy mia wynurzy si z wody, zosta silnie pocignity w jej gbiny przez crk krla wy Ulupi, gdzie zobaczy wspaniay paac krla ww i poncy w nim ogie ofiarny. Widzc ogie, Arduna zbliy si do bez wahania, aby wykona zamierzony rytua i ogie ofiarny bardzo by z niego zadowolony. Dopeniwszy rytuau, Arduna zwrci si do Ulupi z pytaniem: O niemiaa i promieniujca urod niewiasto, dlaczego zachowaa si z tak brawur i cigna mnie si na dno tej witej rzeki. Wyjanij mi, prosz, do kogo naley ten wspaniay paac i powiedz mi, kim jeste? Ulupi rzeka: O Arduna, paac ten naley do krla ww o imieniu Kaurawja, a ja jestem jego crk. Pocignam ci tutaj w gbin rzeki, gdy w momencie, gdy ujrzaam ci podczas kpieli,

186

Mikoajewska

Mahabharata

dosiga mnie strzaa boga mioci Kamy i z mioci do ciebie straciam rozum. Uszczliw mnie, prosz, darujc mi samego siebie! Arduna rzek: O pikna kobieto wu, nie przebywam w dungli z wasnej woli i nie jestem panem samego siebie. To Krl Prawa Judhiszthira zadecydowa o losach mego ciaa i poniewa zamaem swe zobowizanie, nakaza mi, abym przez rok wid w tym lesie ycie pustelnika. I cho osobicie chciabym sprawi ci przyjemno, nie mog tego uczyni, gdy zobowizaem si do celibatu, a moje usta nie potrafi wypowiedzie kamstwa. Powiedz mi, czy znasz moe jaki sposb na to, abym mg sprawi ci przyjemno, oddajc ci samego siebie be zadawania kamu mym wasnym sowom i bez amania mego zobowizania? Ulupi odpowiedziaa: O mczyzno o potnych ramionach, ktry zawsze bronisz ndzarzy i tych, co potrzebuj obrony. My we wiemy wszystko. Znam wic doskonale przyczyn twej tuaczki po lesie i wiem o tym, e wynikna ona z rozkazu Krla Prawa. Dowiedz si jednak, e oddajc mi samego siebie i sprawiajc mi przyjemno, nie bdziesz w konflikcie ani ze swoim zobowizaniem, ani z rozkazem Krla Prawa, gdy umowa, ktr zaware ze swymi brami dotyczya jedynie Draupadi. Twoje zobowizanie nakazuje ci jedynie wyrzeczenia si kontaktu z Draupadi przez cay rok, lecz nie mwi nic o kontakcie ze mn, crk krla ww. Nie odrzucaj wic mej mioci i uratuj mnie, gdy oddajc mi samego siebie, wcale nie amiesz swej przysigi. Dowiedz si rwnie, e nawet gdyby j w ten sposb zama i tak nie straciby swoich zasug, gdy oddajc mi swe ciao, zwracasz mi moje ycie. Pokieruj si wic w swej decyzji Najwyszym Prawem i dajc mi swe ciao, zwr mi moje ycie, gdy ciebie prosz o obron! Uczy mi ask i daj mi samego siebie na jedn noc! Po wysuchaniu tych gorcych sw crki krla ww Arduna uczyni to, o co go prosia, wierzc, e nakazuje mu to Najwysze Prawo. I po spdzeniu nocy z crk krla ww w podwodnym paacu jej ojca, pojawi si rankiem na brzegu Gangesu wraz z promieniami wschodzcego soca i wyjani braminom przyczyn swej nieobecnoci. 4. Arduna zakochuje si w crce krla Citrawahany i odkrywa, e jego mio nie jest w konflikcie yczeniami krla Citrawahany Arduna wdrowa dalej przemierzajc ogromne poacie ziemi, odwiedzajc po drodze liczne krlestwa oraz liczne brody i

Ksiga I

Opowie 10

187

sanktuaria, gdzie ofiarowywa braminom tysice krw. Gdy w swej wdrwce dotar do krlestwa Manalura zobaczy nagle przechadzajc si podczas spaceru pikn crk prawego krla Citrawahany o imieniu Citragada i trafiony prosto w serce strza Kamy silnie zapragn mie j dla siebie. Zoy wic wizyt krlowi Citrawahanie i poinformowa go o swym nieodpartym pragnieniu. Krl Citrawahana rzek: O Arduna, twoje pragnienie nie jest wcale w konflikcie z moim, gdy moje krlestwo potrzebuje nastpcy tronu. Pragn wic gorco, aby da mej crce dzielnego syna, ale pod warunkiem, e bd go mg zatrzyma u siebie. W mojej dynastii y kiedy krl o imieniu Prabhamkara. Poniewa by bezdzietny, praktykowa tak dugo surowe umartwienia, a zadowoli nimi boga iw, ktry obieca mu, e nasza dynastia nie wyganie, gdy kady z jej przedstawicieli bdzie mia zawsze jednego potomka. I tak te si stao. Jednake podczas gdy wszyscy moi przodkowie mieli syna, ja sam otrzymaem od losu crk. Poniewa na jej barkach spoczywa obowizek zapewnienia kontynuacji naszej dynastii, myl o niej, jakby bya moim synem. Oddam ci j na trzy miesice pod warunkiem, e dasz jej syna, ktry zostanie moim nastpc tronu. Czy zgadasz si na zawarcie ze mn takiej umowy? Arduna rzek: O krlu, niech tak si stanie, i po upywie trzech miesicy odda krlowi Citrawahanie jego crk, ktra we waciwym czasie urodzia mu upragnionego nastpc tronu. 5. Dziki wyzbyciu si lku Arduna uwalnia pikne apsary od kltwy rzuconej na nie przez bramina, ktry nie potrafi opanowa swego gniewu, gdy zgodnie ze sw natur, prboway go uwie Po opuszczeniu krlestwa Manalury Arduna ruszy w kierunku witych brodw czsto odwiedzanych przez ascetw znajdujcych u brzegw poudniowego oceanu. Dowiedzia si tam o istnieniu piciu witych miejsc, ktre asceci starannie omijaj. Zdziwiony zapyta: O asceci, dlaczego wy, ktrzy znacie Brahmana (modlitw), ktry chroni was przed wszelkim niebezpieczestwem i przed wszelkimi pokusami, obawiacie si tych witych miejsc? Asceci odpowiedzieli: O Arduna, unikamy tych miejsc mimo ich wielkiej oczyszczajcej mocy, bo zamieszkao w nich pi krokodyli, ktre strasz ascetw. Nieustraszony Arduna wbrew radom braminw uda si do pierwszego z tych brodw i gdy bez wahania zanurzy si w jego

188

Mikoajewska

Mahabharata

wodach, biorc oczyszczajc kpiel, zosta zaatakowany przez olbrzymiego krokodyla. Uchwyciwszy go silnie w swe donie, wynurzy si z wody i wycign go na brzeg, gdzie krokodyl natychmiast przemieni si w pikn kobiet o ciele ozdobionym zotem. Arduna zapyta: O pikna, kim jeste? Dlaczego przybraa posta krokodyla i straszysz ascetw? Kobieta odpowiedziaa: O wojowniku, nie jestem wcale krokodylem, lecz bosk nimf apsar o imieniu Warga, ulubienic boga bogactwa Kubery. To przeklestwo pewnego bramina skazao mnie i moje cztery przyjaciki na to, aby straszy ascetw, zamiast uwodzi ich piknem naszej urody. Pewnego bowiem dnia, gdy wraz z moimi czterema przyjacikami, rwnie piknymi jak ja, spacerowaymy w kierunku paacu boga Kubery, zobaczyymy przystojnego bramina siedzcego samotnie w lesie i oddajcego si umartwieniom. Od siy jego umartwie rozjani si cay las i on sam by jak soce rozwietlajce nieboskon. Widzc cudown moc jego ascezy, zeskoczyymy na owietlon przez jego blask ziemi i zgodnie z nasz natur prbowaymy skusi go, aby przerwa swe umartwienia. Taczyymy, piewaymy, lecz on nawet si nie poruszy, cho nie pozosta wobec nas obojtny. Rozgniewa si i rzuci na nas kltw, e stracimy ca nasz urod, staniemy si krokodylami i bdziemy mieszka w wodach przez sto lat. Warga kontynuowaa: Przeraone kltw zaczymy baga przystojnego ascet, aby j wycofa, mwic: O braminie, miej nad nami lito, gdy to nie my, lecz nasze pikno, modo i bg mioci s odpowiedzialni za nasze zachowanie. Wybacz nam, gdy twoja kltwa oznacza dla nas mier, a Prawo zabrania zabijania kobiety. Nie zabijaj nas, tym bardziej e jeste braminem, a bramin powinien kierowa si zasad unikania przemocy wobec kadej, choby najmniejszej ywej istoty. Naley te okazywa lito tym, ktrzy o ni prosz. Wybacz wic nam, gdy bagamy o lito. Syszc nasze bagania, w praworzdny bramin, ktry wieci jak soce lub ksiyc od swych witych uczynkw, okaza nam ask. Rzek: O pikne apsary, sto lat nie oznacza wiecznoci. Po upywie tego czasu pojawi si bohater, ktry si was nie przestraszy i mimo ostrzee wejdzie do witej wody, ktr bdziecie zamieszkiwa i wycignie was na brzeg. Wwczas odzyskacie swoj prawdziw posta. To, co mwi si stanie, gdy moje usta nie potrafi kama. Brody, w ktrych zamieszkacie jako krokodyle bd zwa Brodami Kobiet i bd one miay moc oczyszczajc dla tych, ktrzy zdobyli wiedz i was si nie boj .

Ksiga I

Opowie 10

189

Warga kontynuowaa: O Arduna, podzikowaymy braminowi za jego lito, okryymy go z szacunkiem i wyruszyymy na poszukiwanie wd, w ktrych mogybymy zamieszka. I wwczas pojawi si przed nami mdrzec Narada, ktry wskaza nam pi brodw, w ktrych do dzi mieszkamy i obieca nam, e pewnego dnia tu przybdziesz i uwolnisz nas od kltwy. I oto przybye i mnie pierwsz uwolnie od kltwy. Prosz ci, wykp si rwnie w czterech innych brodach i uwolnij od kltwy moje cztery przyjaciki. Arduna rzek: O pikna apsaro, niech tak si stanie. 6. Kryszna wbrew woli swego brata aranuje porwanie swej siostry Subhadry przez zakochanego w niej Ardun i si swego tajemniczego autorytetu uspakaja wzburzony tum, dowodzc, e akt Arduny nie jest w konflikcie ani z niczyim interesem, ani z wyszym Prawem Arduna kontynuowa sw wdrwk w kierunku zachodnim, odwiedzajc po drodze wszystkie wite miejsca, a dotar do kraju Prabhasy, gdzie ponownie spotka Kryszn Wasudew, ktry dowiedzia si o jego wdrwce i wyszed mu specjalnie na spotkanie. Kryszna zapyta go o przyczyn, dla ktrej znalaz si w dungli i gdy dowiedzia si, e jest to kara za zamanie braterskiej umowy, w peni to zaaprobowa. Arduna dla radoci przebywania ze swym przyjacielem Kryszn zaniecha na pewien czas swego pustelniczego ycia, majc jednak szczer wol, aby do niego pniej powrci i odby ca trwajc rok kar. Kryszna i Arduna spdzili mio dzie, oddajc si wsplnym rozrywkom w kraju Prabhasa, po czym udali si na odpoczynek u stp gry Raiwataka w pasie grskim Windhja, ktr na rozkaz Kryszny udekorowano i gdzie przygotowano festiwalow uczt. Arduna zaakceptowa organizowane na jego cze przyjcie i razem z Kryszn zabawia si, ogldajc aktorw i tancerzy, po czym po nagrodzeniu ich brawami, odprawi ich i uda si na spoczynek. Zapad w gboki sen, aby rankiem obudzi si znowu wrd sodkich dwikw pieni, lutni, bogosawiestw i pochwa. Rankiem Kryszna zaprosi Ardun do swego zotego rydwanu i udali si razem do Dwaraki, twierdzy zbudowanej na nadmorskiej skale, gdzie Kryszna przenis wszystkich mieszkacw dawnej stolicy rodu Jadaww Mathury, aby obroni ich przed atakiem wroga. Kryszna zaprosi Ardun, aby zamieszka w jego wspaniaym paacu przepenionym przepychem i dostarczajcym

190

Mikoajewska

Mahabharata

wszelkich przyjemnoci. Sam Kryszna nie by krlem rodu Jadaww, gdy z racji przeklestwa krla Jajatiego rd ten przez dugi okres czasu mia przywdc, ktry nie by krlem. By on synem Wasudewy, ktry sam z kolei by synem szefa Jadaww o imieniu ura i ministrem demona Kansy, rzekomego syna pierwszego krla Jadaww Ugraseny, ktrego Kryszna zabi, przywracajc krlowi Ugrasenie wadz. Kryszna cieszy si boskim autorytetem nie tylko wrd Jadaww, gdy dziki swej tajemniczej mocy pokona wiele demonw. Niektrzy bez wahania rozpoznawali w nim boga Wisznu, ktry narodzi si na ziemi w swym istotnym aspekcie. Dziki swej urodzie i bogactwu Kryszna skupia na sobie mio innych. Szczeglnie by znany z przycigania ku sobie mioci wielu kobiet. Cho jego pierwsz i najwaniejsz on bya Rukmini, nie bya ona jego jedyn on. Kryszna mia wiele on, gdy adnej marzcej o nim kobiecie nie odmawia mioci. Kilka dni po przyjedzie Kryszny i Arduny do Dwaraki u stp gry Raiwataka obywa si kilkudniowy wielki ekstatyczny festiwal, na ktry przybyli wszyscy mieszkacy Dwaraki. Gr udekorowano drogimi kamieniami i kandelabrami i ze wszystkich stron rozlegay si dwiki muzyki i pieni, ktrym towarzyszyy tace. Modzi wojownicy przechadzali si wrd tumw przybyych na festiwal, potrzsajc dumnie zotymi bransoletami. Rwnie dumnie przechadza si zamroczony festiwalowym alkoholem starszy brat Kryszny Balarama, cignc za sob tum muzykw. Na festiwal przyby rwnie pierwszy krl Jadaww Ugrasena wraz z tysicem swych on. Wszyscy ci zawsze gotowi do walki wojownicy, teraz pijani i przybrani w girlandy, przybyli na festiwal, aby oczyci si z dzy i namitnoci. Gdy festiwalowy chaos narasta, Arduna przechadzajcy si razem z Kryszn, zobaczy nagle jego pikn siostr Subhadr otoczon przez grono swych przyjaciek. Kryszna natychmiast zauway, e Ardun dosiga strzaa boga mioci Kamy i z ironi rzek: O Arduna, czyby asceta skromnie yjcy w dungli pad ofiar mioci? Subhadra jest moj siostr i chtnie pomog ci w zdobyciu jej i polubieniu. Arduna rzek: O Kryszna, chyba musz by bez grzechu, skoro doskonaa pikno i twoja siostra ma szans zosta moj towarzyszk ycia. Powiedz mi, jak mam j zdoby, gdy dla jej zdobycia jestem gotw zrobi wszystko, co jest w ludzkiej mocy.

Ksiga I

Opowie 10

191

Kryszna rzek: O Arduna, porwij Subhadr si. Takie postpowanie jest zgodne z kodem kasty wojownikw i jest wrcz zalecane, gdy wojownik jest zakochany i nie chce podejmowa ryzyka, e nie zostanie przez sw ukochan wybrany podczas jej festiwalu wyboru ma. Arduna wraz Kryszn przygotowali wic szczegowy plan porwania Subhadry podczas festiwalu, rozpoczynajc jego realizacj od wysania posw do Indraprasthy do Krla Prawa Judhiszthiry z prob o jego akceptacj. Judhiszthira bez wahania plan zaakceptowa. Nastpnego dnia Arduna wyczeka na moment, w ktrym Subhadra udaa si w kierunku gry Raiwataka, aby odda jej cze i otrzyma w zamian bogosawiestwo bogw i pod pretekstem polowania, w penym uzbrojeniu ruszy na zotym rydwanie nalecym do Kryszny w tym samym, co ona kierunku. Widzia jak Subhadra zoya hod grze i jej bstwom i gdy po pobonym jej okreniu udaa si w drog powrotn do Dwaraki, porwa j do swego rydwanu i pogna w kierunku Indraprasthy. Bezsilna wobec strza Arduny stra Subhadry pognaa z krzykiem do Dwaraki, udajc si wprost do sdu, gdzie sdzia zarzdzi bicie w zoty wojenny bben, ktrego donony dwik przerwa festiwal, cigajc z powrotem do miasta witujcych wojownikw, ktrzy w popiechu porzucali jado i napoje i gnali do sdu na wezwanie bbna. Setki gronych wojownikw nalecych do rnych odamw rodu Jadaww zasiado w sdzie na swych byszczcych zotem i ozdobionych drogimi kamieniami tronach, ponc gniewem jak ogie ofiarny czekajcy na zoenie we ofiary. Tumnie zgromadzeni, siedzc na swych tronach jak bogowie, wysuchali sw sdziego o porwaniu Subhadry i przepenieni pych, z oczami cigle czerwonymi od festiwalowego wina, nie zamierzajc wybaczy Ardunie jego czynu, krzyczeli: O bracia, dosidmy naszych bojowych rydwanw, chwymy za nasze wcznie i uki i rzumy si w pocig za Ardun. Do zgromadzonego tumu przemwi wwczas kipicy gniewem i pijany od festiwalowego alkoholu, ozdobiony girlandami starszy brat Kryszny Balarama. Rzek: O Jadawowie, c wy czynicie? Rwiecie si do walki, zanim Kryszna zdoa wypowiedzie cho jedno sowo. Nie znajc jego zdania, rozpalacie si gniewem i pysznicie si jak pawie. Niech mdry Kryszna powie nam najpierw, jakie s jego plany, a potem podporzdkujcie si temu, co on zarzdzi.

192

Mikoajewska

Mahabharata

Wzburzeni Jadawowie usuchali gosu Balaramy, zaprzestali chaotycznych wrogich pomrukiwa i ponownie zasiedli na swych tronach. Wwczas Balarama, zwany rwnie Panem Podania, rzek oskarajco do Kryszny: O Kryszna, dlaczego mimo wzburzenia caego tumu siedzisz tutaj wrd nas bez sowa? Tak naprawd caa wina jest po twojej stronie, gdy to ty zaprosie Ardun do Dwaraki, podczas gdy on dowid, e nie by wart tego zaproszenia i e nie jest wart nawet tego, by nazywa go nadal dobrze urodzonym. Przyby do naszego domu jak sojusznik, a zachowa si jak wrg, porywajc Subhadr i wyraajc w ten sposb pogard dla swych gospodarzy. Nie mona mu wybaczy jego czynu, bo czy w wybacza temu, kto na niego nadepn? Ja pierwszy rzuc si do walki przeciw jego rodowi, aby z zemsty za przestpstwo Arduny wymaza z ziemi jego lad! Niektrzy twierdz, e Balarama wystpi w swej mowie przeciw Krysznie dlatego, e od dawna obieca da sw siostr Subhadr za on Durjodhanie i e dlatego nie podobao mu si to, e Kryszna zaoferowa Subhadr Ardunie i pomg mu w jej porwaniu. Sowa Balaramy podburzyy Jadaww do zemsty, lecz cho powtarzali nawoujce do zemsty sowa Balaramy, ju chwil pniej dali si uspokoi Krysznie, ulegajc jego tajemniczemu autorytetowi. Kryszna rzek: O Jadawowie, porwanie Subhadry nie jest hab, lecz honorem dla naszej rodziny. Arduna wiedzia, e nie mona was przekupi bogactwem i obawia si, e Subhadra moe go nie wybra podczas swego festiwalu wyboru ma. Chcc j polubi, wybra wic porwanie. Zwacie na to, e skoligacenie jest znakomite i waciwie trudno sobie yczy dla niej kogo lepiej urodzonego? A jeeli ten argument was nie przekonuje, zwacie na to, e nie ma na ziemi lepszego strzelca od Arduny i e ani wy, ani nikt inny nie zdoa z nim wygra. Zamiast prbowa z nim walczy, uyjmy lepiej jzyka dyplomacji i zawrmy Ardun z jego drogi do Indraprasthy, aby pozwoli mu polubi Subhadr w Dwarace. Swym przemwieniem Kryszna w tajemniczy sposb zdoa ostudzi wzburzone umysy i przeksztaci wzburzony przeciw Pandawom chaotyczny tum, podjudzany dodatkowo przez jego brata Balaram, w pokojowo nastawionych goci weselnych. Kryszna mg wic zawrci Ardun z drogi i poprosi go o powrt do Dwaraki, aby mg tam za zgod wszystkich mieszkacw zawrze uroczycie zwizek maeski z Subhadr. Po zalubinach i spdzeniu pewnego czasu w Dwarace ze sw nowo zalubion on Arduna uda si w kierunku Puskarasu, aby

Ksiga I

Opowie 10

193

dokoczy tam sw kar i y w dungli przez cae dwanacie miesicy. 7. Draupadi dobrowolnie akceptuje drug on Arduny Subhadr, godzc si na to, aby dzieli si nim tak jak jej piciu mw dzieli si ni Po upywie dwunastu miesicy Arduna wraz ze sw drug on Subhadr uda si z powrotem do Indraprasthy, niepokojc si nieco tym, jak jego pierwsza ona Draupadi przyjmie Subhadr. Faktyczne pocztkowo Draupadi bya zazdrosna i niezadowolona, cho Arduna prbowa na rne sposoby zagodzi jej gniew. Wkrtce jednak Subhadra wkrada si w jej aski, wzruszajc j sw pokor, gdy skadajc pierwsz wizyt w gwnym paacu, przysza tam w ubraniu pasterki i po przedstawieniu si Draupadi, wyrazia gotowo suenia jej jako pierwszej onie Arduny. Wkrtce do Indraprasthy przyby te Kryszna ze swym bratem Balaram oraz z towarzyszcymi im dowdcami licznych grup wojownikw z jego rodu, przywoc Ardunie bogate lubne prezenty. Na ich powitanie Krl Prawa Judhiszthira kaza wyczyci drogi, udekorowa je kwiatami i rozsia wok zapach drzewa sandaowego, perfum i poncego aloesu oraz wysa im na spotkanie swych braci bliniakw. Ulice miasta wypeniy si mieszkacami odwieonymi kpiel i udekorowanymi klejnotami kupcami. Po powitaniach u bram miasta gocie udali si do paacu Krla Prawa, wspaniaego jak paac samego Indry, gdzie zostali ceremonialnie powitani przez Krla Prawa i jego brata Bhim. Judhiszthira powita rwnie zgodnie z etykiet dowdcw rnych grup wojownikw. Po tych wszystkich ceremonialnych, Kryszna, reprezentujcy rodzin Subhadry, zaoferowa Pandawom tysice krw, tysic w peni wyposaonych i gotowych do walki rydwanw wraz z komi, tysic soni wojennych oraz ogromn ilo klejnotw ozdobionych zotem i szlachetnymi kamieniami. Judhiszthira bez wahania zaakceptowa cae to darowane im bogactwo i zaprosi dowdcw na wspania uczt, podczas ktrej oddawali si oni przez szereg dni rozrywce, pijc i gono klaszczc w donie, po czym obdarowani suto przez Pandaww wrcili pod dowdztwem Balaramy do Dwaraki. Kryszna jednake pozosta jeszcze w Indraprasthcie, aby mc wraz z Ardun przechadza si nad brzegami Jamuny i cieszy si jego przyjani.

194

Mikoajewska

Mahabharata

8. Narodziny synw Pandaww Gdy min odpowiedni okres czasu, siostra Kryszny Subhadra urodzia Ardunie jego najstarszego bohaterskiego syna Abhimanju, ktrego narodziny Krl Prawa Judhiszthira uczci ofiarowaniem braminom tysica krw i tysica monet. Abhimanju by jak ofiara oddawana ogniowi w onie wydronego pnia amicho jego przeznaczeniem bya tragiczna i bohaterska mier, mia si odrodzi w formie swego syna Parikszita, jedynego potomka Bharatw, ktry w cudowny sposb przywrcony do ycia w onie matki przez Kryszn, przeyje apokaliptyczn wojn Pandaww z Kaurawami i zapewni kontynuacj krlewskiej linii Bharatw. Abhimanju, rwny Krysznie odwag, moc i piknem od urodzenia by faworytem Kryszny, ktry sam odprawia wszystkie wite ryty dla niego przeznaczone. Arduna z kolei sam go uczy mdroci Wed i uycia broni, czynic go rwnym sobie w wiedzy i jej praktycznym zastosowaniu. Rok po roku Draupadi urodzia Pandawom piciu wspaniaych synw. Majc synw potnych jak dzieci bogw, Pandawowie odczuwali bosk rado, pograjc si w ekstatycznej szczliwoci.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(16) Arjunas Sojourn in the Forest, 200.1-20, 1(16.a) Sunda and Upasunda, 201.1-204.30, 1(16) Arjunas Sojourn in the Forest (continued), 205.1-210.20, 1(17) The Abduction of Subhadr, 211.1-30, 1(18) The Fetching of the Gift, 213.1-80.

Ksiga I

Opowie 11

195

Opowie 11 Walka z bogami o Las Khandawa

1. Niezadowolony z ofiarnego rytuau Ogie chce spali Las Khandawa broniony przez Indr, gdy tam mieszka jego przyjaciel w Takaka; 2. Kryszna i Arduna obiecuj Ogniowi pomoc w spaleniu Lasu Khandawa pod warunkiem otrzymania broni pozwalajcej im na pokonanie bronicego lasu krla bogw Indry; 3. Kryszna i Arduna walcz z krlem bogw Indr, ktry ostatecznie pozwala na spalenie Lasu Khandawa, gdy bronionego przez niego wa Takaki nie ma w domu, a w Krysznie i Ardunie rozpoznaje Narajan i Nar; 4. Arduna ratuje z poaru bagajcego o lito demona asur o imieniu Maja; 5. Indra pomaga synowi wa Takaki Awasenie wymkn si z poaru; 6. Modlitwa do Ognia (Brahman) ratuje ycie czterem ptaszkom arngaka; 7. Po spaleniu Lasu Khandawa i zaspokojeniu godu Ognia, Indra nagradza Ardun i Kryszn swymi darami.

Wwczas czcigodny bramin, zapytany o to, jakiego rodzaju posiek powinni dla niego przygotowa, rzek do Arduny i Kryszny: O nieustraszeni wojownicy, jestem Ogniem, wic przygotujcie posiek odpowiedni dla mnie. Od dawna pragn spali otaczajcy Indraprasth Las Khandawa, lecz Indra chroni go przy pomocy swego deszczu, gdy w lesie tym mieszka jego przyjaciel w Takaka ze sw rodzin. Chronic wa Takak, ochrania pozostaych mieszkacw lasu. Pomcie mi spali ten las i nasyci mj gd! Przy pomocy swej broni zatrzymajcie w lesie wszystkie ywe istoty, dostarczajc mi stopionego tuszczu i nie pozwlcie Indrze, aby nasane przez niego chmury deszczowe opady deszczem. (Mahbharta, 1(19) The Burning of the Khndava Forest, 215.5-10)

1. Niezadowolony z ofiarnego rytuau Ogie chce spali Las Khandawa broniony przez Indr, gdy tam mieszka jego przyjaciel w Takaka W miar upywu czasu Krl Prawa Judhiszthira i jego bracia zdobyli zwierzchnictwo nad wieloma ssiadujcymi krlestwami. Ludzie podporzdkowujc si woli Krla Prawa, yli szczliwie, bdc jak dusza podporzdkowujca si ciau obdarzonemu pomylnymi znakami i uczynkami. Krl Prawa powica uwag nie tylko Prawu, ale rwnie Zyskowi i Przyjemnoci, dbajc o to, aby zaistniay na ziemi we waciwych proporcjach, sam bdc dla nich czwartym niezbdnym wymiarem. W nim samym Wedy

196

Mikoajewska

Mahabharata

znalazy gorliwego ucznia, skadanie ofiary doskonaego wykonawc, a cztery kasty stranika. Dziki niemu szczliwy los odnalaz swe waciwe miejsce, mdro signa szczytu, a Prawo znalazo swj waciwy odnonik. W otoczeniu swych czterech braci rozsiewa wok blask jak wielki rytua czterech Wed. Domowy kapan Pandaww Dhaumja i wszyscy inni bramini czcili go tak jak kapan bogw Brihaspati i wszyscy niemiertelni czcili Pradapatiego. Wszyscy go kochali za jego uczynki. Z jego ust nie pado nigdy niewaciwe lub faszywe sowo i to, co czyni byo zawsze najlepsze zarwno dla niego, jak i dla caego wiata. W czasie gdy szczliwo coraz bardziej rozkwitaa w Indraprasthcie, rozszerzajc si daleko na okolice, obciony kltw bramina Bhrigu ogie ofiarny, e bdzie poera wszystko, by coraz bardziej niezadowolony z konsumowania wycznie skadanej we w rnych krajach ofiary, ktr zanosi bogom i coraz bardziej opanowywa go nienasycony gd, groc spaleniem caego wszechwiata. Pewnego upalnego dnia Arduna zaproponowa Krysznie, ktry pozosta na jaki czas w Indraprasthcie, aby uda si dla ochody za miasto nad brzeg rzeki Jamuny i po otrzymaniu zgody od krla Judhiszthiry na opuszczenie miasta dwaj przyjaciele ruszyli w kierunku placu gier i zabaw, ktry znajdowa si na skraju Lasu Khandawy i by rwnie pikny jak niebiaska posiado Indry. Gdy tam dotarli z wszystkich stron dochodziy ich sodkie dwiki fletu, lutni i bbna. Na stoach ozdobionych girlandami oferowano rne kosztowne smakoyki i trunki, a tumy piknych kobiet zabawiay si, lec w wodzie, w lesie lub w maych kabinach. Gdy ich ekstatyczne uniesienie zdao si dosiga szczytu, pojawiy si wrd nich Draupadi i Subhadra, aby obdarowa je i przyozdobi wspaniaymi ubraniami i klejnotami. Niektre z kobiet taczyy w uniesieniu, inne szukay kryjwki lub miay si, jeszcze inne popijay z rozkosz wybrane trunki. Niektre pakay w uniesieniu, inne prowokoway walk, jeszcze inne wyszeptyway swe najskrytsze sekrety do ucha powiernicy. Kryszna i Arduna zauroczeni tym widokiem, lecz pragncy by przez chwil sami, wycofali si w ustronne miejsce i zasiadszy na zotych stolcach, zaczli wspomina swe przesze bohaterskie czyny i liczne przygody miosne. Gdy tak siedzieli rozbawieni i szczliwi, zobaczyli nagle idcego w ich kierunku bramina, ktrego natychmiast z szacunkiem powitali, zrywajc si ze zotych stolcw. Bramin rzek: O wojownicy, jestem arocznym i wiecznie godnym braminem. Bagam was, pomcie mi zaspokoi mj

Ksiga I

Opowie 11

197

gd. Kryszna i Arduna rzekli: O braminie, z najwiksz chci spenimy tw prob, lecz powiedz nam, jakiego pragniesz posiku, abymy mogli ci go dostarczy? Wwczas czcigodny bramin rzek do Arduny i Kryszny: O nieustraszeni wojownicy, jestem Ogniem, wic przygotujcie posiek odpowiedni dla mnie. Od dawna pragn spali otaczajcy Indraprasth Las Khandawa, lecz Indra chroni go przy pomocy swego deszczu, gdy w lesie tym mieszka jego przyjaciel w Takaka ze sw rodzin. Chronic wa Takak, ochrania pozostaych mieszkacw lasu. Pomcie mi spali ten las i nasyci mj gd! Przy pomocy swej broni zatrzymajcie w lesie wszystkie ywe istoty, dostarczajc mi stopionego tuszczu i nie pozwlcie Indrze, aby nasane przez niego chmury deszczowe opady deszczem. Ogie by szczeglnie niezadowolony z ofiarnego rytuau krla Swetaki, podczas ktrego wlano we za duo oczyszczonego tuszczu i od tamtego czasu cierpia na niestrawno. Podajc za rad Brahmy, w spaleniu Lasu Khandawy szuka uleczajcego go eliksiru tak jak kiedy osabieni bogowie w ubijaniu oceanu szukali eliksiru niemiertelnoci. Ogie sam nie potrafi pokona bronicego lasu Indry i Brahma poradzi mu, by zwrci si o pomoc do Kryszny i Arduny, gdy ci dwaj mowie i wielcy przyjaciele s naprawd inkarnacjami dwch wielkich staroytnych prorokw i mdrcw. Kryszna jest Narajan, czyli Pra-Czowiekiem, ktry istnia na samym pocztku i z ktrego ciaa zosta zbudowany cay wszechwiat, a Arduna jest Nar, ktry nosi jego bro. Wedug sw Brahmy tylko oni potrafi stawi opr krlowi bogw Indrze i nakarmi Ogie bdcy ustami bogw, powstrzymujc go w ten sposb od wycofania si z rytuaw i osabienia bogw poprzez pozbawienie ich ofiary. 2. Kryszna i Arduna obiecuj Ogniowi pomoc w spaleniu Lasu Khandawa pod warunkiem otrzymania broni pozwalajcej im na pokonanie bronicego lasu krla bogw Indry Arduna usyszawszy prob Ognia, rzek: O Ogniu, chtnie spenibym twe yczenie, lecz nie mam broni, ktra pozwoliaby mi pokona Indr i powstrzyma jego deszcz. Nie mam uku, ktry sw wytrzymaoci dorwnywaby sile mych ramion i koczanu z niewyczerpanym zasobem strza, ktry dostarczyby mi strza z potrzebn mi szybkoci. Nie mam rwnie odpowiedniego bojowego rydwanu, promieniujcego jak soce, wydajcego w

198

Mikoajewska

Mahabharata

biegu dwik podobny do grzmotu, cignionego przez boskie konie szybkie jak wiatr. Rwnie mj przyjaciel Kryszna nie ma broni, ktra pozwoliaby mu na wykorzystanie caej jego mocy. Jestemy gotowi do walecznych czynw, lecz potrzebujemy broni, ktra byaby rwna naszej walecznoci. W odpowiedzi na te sowa Arduny Ogie cign mylami boga oceanu Warun, czwartego stranika wiata i gdy stawi si on posusznie na jego wezwanie, rzek: O wadco wd, prosz ci, przynie tu natychmiast stworzony przez Brahm potny uk Gandiw, ktry nalea niegdy do boga Somy, czczony odwiecznie zarwno przez bogw, jak i przez boskich muzykw gandharww i walczce z bogami demony. Przynie te dwa niewyczerpalne koczany ze strzaami oraz rydwan zaprzony w konie gandharww ozdobiony proporcem ze znakiem mapy. Rydwanu tego, stworzonego przez Pradapatiego dziki mocy jego umartwie i zmontowanego przez boga Som, nie potrafi pokona ani bogowie, ani demony. Oddaj te dary Ardunie, aby mg dokona bohaterskich czynw, ktre s mu przeznaczone. Przynie te dla Kryszny potny dysk z piorunem w samym centrum, ognist bro, ktra po wyrzuceniu bdzie sama wracaa do jego doni, jak i potn maczug Kaumodaki podobn do grzmotu. Zbrojni w t bro bd mogli stawi czoa nie tylko ludziom, lecz take bogom, demonom i wom. Bg oceanu Waruna rzek: O Ogniu, niech tak si stanie. 3. Kryszna i Arduna walcz z krlem bogw Indr, ktry ostatecznie pozwala na spalenie Lasu Khandawa, gdy bronionego przez niego wa Takaki nie ma w domu, a w Krysznie i Ardunie rozpoznaje Narajan i Nar Po otrzymaniu za porednictwem Ognia broni odpowiedniej dla ich dzielnoci Kryszna i Arduna zawoali radonie: O Ogniu, tak uzbrojeni jestemy gotowi do walki nie tylko z Indr, ktry chce bitwy w obronie wa Takaki, ale z wszystkimi bogami, demonami i wami. Rozpal si wic zgodnie z wasnym yczeniem i rozpocznij wielk poog, gdy jestemy gotowi do wykonania zadania, ktre przed nami postawie. Na te sowa Ogie przybra sw ognist form, obj Las Khandawa ze wszystkich stron swymi siedmioma jzykami i rozpocz palenie lasu razem z wszystkimi jego mieszkacami, niszczc po drodze wszystko jak na zakoczenie eonu. I gdy ogie poera cay las z rykiem podobnym go grzmotu chmury

Ksiga I

Opowie 11

199

monsunowej, poncy las przybra posta sigajcej a do nieba Gry Meru byszczcej zotem, Pana wszystkich gr. Kryszna i Arduna stojc w swych rydwanach na przeciwnych kracach lasu, rozpoczli masakr ywych istot prbujcych broni si przed Ogniem ucieczk. Nikt nie potrafi pokona ich szybkoci. Zabijali wszystkich, nie szczdzc matki obejmujcej gestem rozpaczy swych synw i synw obejmujcych swych ojcw i matki. Na ziemi leay w spazmach mierci ptaki ze spalonymi skrzydami i zwierzta ze spalonymi apami. Gdy Ogie swym gorcem doprowadzi do wrzenia lene wody, trupem pado tysice ryb i wi. Ponc ywym ogniem, zwierzta lasu wyglday jak ponce pochodnie. Gdy prboway ucieka, Arduna ze zowrogim miechem przebija je strzaami, wrzucajc je z powrotem do Ognia, a ich krzyk by jak krzyk wydostajcy si z oceanu ubijanego w zamierzchych czasach wsplnym wysikiem bogw i demonw. Ogromne pomienie uszczliwionego Ognia signy a do nieba, niepokojc bogw, ktrzy tumnie udali si do Indry, aby zapyta o przyczyn palenia tak ogromnej iloci ywych istnie. Pytali: O Indra, czyby nadszed koniec wiata? Gdy Indra zobaczy, e Ogie pochania Las Khandawa, niepokojc si o losy mieszkajcego tam wa Takaki, rzuci si na ratunek, gromadzc masy chmur i wywoujc deszcz, ktry jednak wyparowa, zanim zdoa dosign ziemi. Rozgniewany tym Indra raz jeszcze sprbowa zala las rzsistym deszczem i gdy pomienie Ognia cieray si ze cian deszczu, pienic si dymem i byskawicami, rozbrzmiewajc gonym echem gromu, las przedstawia sob widok przeraliwy. Gdy Indra zalewa las swym deszczem, Arduna deszczem swych strza prbowa go zatrzyma i pokrywajc swymi strzaami cay Las Khandawa, uniemoliwia rwnoczenie ucieczk kadej ywej istocie. Pokry rwnie swymi strzaami cae niebo, walczc zaciekle ze swym ojcem Indr, ktry odpowiedzia mu byskawic, wzywajc na pomoc wiatr, ktry z wielk si trzs oceanami, wytwarzajc nowe deszczowe chmury, ktre Arduna przy pomocy swej broni natychmiast wysusza i dziki czemu Ogie mg pali si, nie napotykajc adnego oporu, przechodzc swobodnie rne stadia swej metamorfozy i napeniajc wiat swym przeraajcym skwierczeniem. Wwczas zaczy si pojawia rne przeraajce znaki, ktre ukazuj si zwykle na koniec eonu, zapowiadajc cakowite wyniszczenie ywych istot. Na ich widok przeciw Ardunie i Krysznie zgodnie powstali wszyscy bogowie, demony i we. Do

200

Mikoajewska

Mahabharata

bitwy wczy si take wielki ptak Garuda, ktry unis si w przestrze gotowy do uderzenia dwch wojownikw swym dziobem, skrzydami i pazurami. Ku Ardunie zbliyo si rwnie cae gniazdo ww plujcych trucizn. On jednak z atwoci przybi je sw strza, powodujc, e wpado do Ognia. Wwczas sam Indra siedzcy na swym biaym soniu wyrzuci z pen si w kierunku Kryszny i Arduny swj miertelny piorun, groc im mierci, a za Indr ruszyli do boju wszyscy gwni bogowie, trzymajc w doniach sw miercionon bro, lecz Kryszna i Arduna bez trudu odparli ich atak. Zamieszkujcy niebo boscy pustelnicy patrzyli na dwch herosw ze zdumieniem i uwielbieniem. Sam bg tysica zoonych ofiar, Indra, cho nie ustawa w walce, spoglda ku nim z zadowoleniem. Chcc rzuci wyzwanie ich heroizmowi, obrzuci ich kilkakrotnie strumieniem kamieni i gdy skutecznie odparli atak, wyrwa z ziemi goymi rkami potn gr Mandar i rzuci ni w ich kierunku. Arduna jednak, wypuszczajc ze swego uku swe ponce strzay, rozkruszy j na tysic kawakw, ktre opaday na poncy Las Khandawa, siejc spustoszenie wrd tych, ktrym dotychczas udao si unikn jego strza i dysku Kryszny. Wreszcie bogowie widzc, e nie potrafi ich pokona i uratowa lasu przed rozszalaym Ogniem, zaczli si wycofywa, a bezcielesny grzmicy gos przemwi do Indry: O krlu bogw, zaprzesta walki z Kryszn i Ardun, gdy twego przyjaciela wa Takaki w lesie nie ma, bo uda si kilka dni temu na pola Kurukszetry. Pozwl Ogniowi nasyci swj gd i spali Las Khandawa. Nie potrafisz bowiem pokona Kryszny i Arduny w tej wojnie przeciw tobie, gdy w nich odrodzili si dwaj staroytni wielcy prorocy Narajana i Nara, od ktrych zaley sia bogw. Nie mona ich ani zwyciy w bitwie, ani zabi w zamachu. Nie mona ich pokona w adnym ze wiatw, gdy w nich wiat ma swj pocztek. Oddaj im wic nalene im honory, co zwykli czyni wszyscy bogowie, demony, gandharwowie, ludzie i we i odejd std razem z bogami, nie przeszkadzajc w niszczeniu Lasu Khandawy, gdy jest ono uwicone. Gdy Indra usysza ten bezcielesny gos, wiedzc, e wypowiada on Prawd, pohamowa swj gniew i oburzenie i wycofa si z pola bitewnego z powrotem do nieba, pocigajc swym przykadem wszelkie istoty boskie, ktre poday za nim. Tymczasem heroiczny Kryszna i Arduna, widzc jak krl bogw Indra wycofuje si z pola walki, wydali z siebie ryk podobny do ryku lwa i kontynuowali z zapaem zabijanie tych, ktrzy cigle jeszcze prbowali ratowa si ucieczk. Nikt nie mg ani wyj

Ksiga I

Opowie 11

201

poza granice poaru, ani nawet schroni si w witych miejscach przeznaczonych dla przodkw i bogw. W kocu podtrzymywany dziki cigemu dopywowi ciaa, krwi i tuszczu Ogie wznis si wprost do nieba. Z szeroko otwartymi oczami i sterczcymi wosami buchajcymi pomieniem, wypijajc wytopiony z ywych istot tuszcz i poerajc eliksir dostarczony mu przez Kryszn i Ardun, osign stan najwyszej ekstazy, szczcia i nasycenia. 4. Arduna ratuje z poaru bagajcego o lito demona asur o imieniu Maja Cho Ogie spali doszcztnie cay Las Khandawa i jego mieszkacw, to jednak z poaru uratowao si kilka ywych istnie. Jedn z nich by demon asura o imieniu Maja. Wyskoczy on z miejsca, w ktrym dawniej mieszka w Takaka w momencie, gdy Ogie osign stan najwyszej ekstazy i nasycenia i wznis si do nieba. miertelnie przeraony demon widzc Kryszn z podniesionym do gry dyskiem gotowym, aby go zabi i Ogie ryczcy jak grzmot gotowy, aby go spali, w Ardunie dostrzeg ostatni desk ratunku i zwrci si do niego z prob o pomoc. Arduna syszc przeraony gos demona, zgodzi si udzieli mu schronienia. Kryszna straci wwczas ochot, aby go zabi, a Ogie straci ochot, aby go spali. 5. Indra pomaga synowi wa Takaki Awasenie wymkn si z poaru Z poaru uratowa si take potny syn krla ww Takaki Awasena, ktry przebywa podczas poaru w lesie, cho jego ojca nie byo w domu. Gdy Awasena prbowa ratowa si ucieczk, wpad w ogie strza Arduny, co dostrzega jego matka i pragnc uratowa mu ycie sprbowaa go pokn, rozpoczynajc od gowy. Jednake gdy do poknicia zosta jej ju jedynie jego ogon, podniosa do gry gow, ktr Arduna dostrzeg i natychmiast obci przy pomocy ostrej strzay. Rozgniewany Indra bronicy Takaki i jego rodziny olepi Ardun przy pomocy poryww wiatru i uderze deszczu, pozwalajc Awasenie na uycie swej mocy iluzji, uwolnienie si i ucieczk. Cho uciek on przed poarem, nie udao mu si jednak uciec przed kltw rzucon na niego przez Ardun, Kryszn i Ogie, ktrzy za to e ich przechytrzy, przeklli go, aby od tego czasu nie potrafi znale dla siebie schronienia.

202

Mikoajewska

Mahabharata

6. Modlitwa do Ognia (Brahman) ratuje ycie czterem ptaszkom arngaka Ogie nie spali rwnie czterech ptaszkw arngaka, ktre zawdziczaj swe ycie modlitwie. Ptaszki te byy w rzeczywistoci synami bramina i proroka o imieniu Mandapala, ktry wybra drog bardzo surowych umartwie i aby zdoby niebo, wiczy si w powstrzymywaniu swego nasienia. Jednake, gdy porzuci swe ciao i uda si do wiata swoich przodkw, nie uzyska tam nagrd, ktrych oczekiwa. Gdy zapyta niebian, dlaczego mimo zebranych zasug, nie otrzyma oczekiwanych nagrd, wyjanili mu, e nie wypeni swych obowizkw wobec przodkw, gdy nie spodzi synw. Rzekli do niego: O braminie, zejd z powrotem na ziemi i postaraj si o synw. Bramin wrci wic na ziemi i zacz rozmyla nad sposobem uzyskania kilku synw w krtkim czasie. I pewnego dnia, gdy zauway, e ptaki maj wielu synw, przybra posta ptaka arngaka, aby pocz synw z samiczk Darit. Gdy Darita zniosa cztery jajka i zoya je w gniedzie na drzewie w Lesie Khandawa, bramin porzuci sw rodzin i uciek do samiczki o imieniu Lapita. Wkrtce doszy go jednak wieci, e Ogie ma zamiar spali Las Khandawa i zacz rozmyla nad tym, jak obroni przed nim swych czterech synw, ktrzy jeszcze nie zdyli wyklu si ze skorupek. Wiedzia bowiem, e Darita, cho pena mioci dla nich, nie potrafi ich obroni mimo swych najwikszych wysikw. Motywowany chci obrony swych synw zacz sawi Ogie, ktry jest stranikiem wiata, w swej modlitwie. Mwi: O Ogniu, ty jeste ustami bogw, gdy to ty zanosisz im ofiar. O Czycicielu, ktry yjesz ukryty w kadej ywej istocie, wielcy prorocy twierdz, e to ty stworzye to wszystko, gdy bez ciebie cay wiat by si rozpad. Powiadaj, e to ty jeste burzowymi chmurami na wschodzie i e to twoje pomienie pal wszystkie ywe istoty. O wspaniay Ogniu, to ty stworzye wszechwiat. Ty zarzdzie wykonanie ofiarnego rytu i istnienie tego, co oywione lub nieoywione. Ty zarzdzie istnienie wd. Od ciebie zaley ofiara skadana bogom i przodkom. Jeste pomieniem, na ktrym bazuje cay wiat. Ogie syszc te sawice go sowa wypowiadane przez proroka Mandapal, by z niego zadowolony i zapyta go, czy ma jakie yczenie, ktre mgby speni. Prorok poprosi go wwczas o oszczdzenie jego czterech nie wyklutych jeszcze ze skorupek

Ksiga I

Opowie 11

203

synw mieszkajcych na drzewie w Lesie Khandawa, gdy zacznie go pali i Ogie przychyli si do jego proby. Gdy Las Khandawa zacz pon, przeraeni synowie bramina Mandapali zamknici w swych skorupkach, nie widzieli dla siebie moliwoci ucieczki. Ich przepeniona boleci matka Darita zacza lamentowa widzc nieuchronno mierci swych maych synw, ktrych istnienie byo tak cenne dla ich przodkw, lecz ktrzy byli zbyt mali, aby mogli si sami obroni. Sama bya zbyt saba, by mc unie ich wszystkich i nie potrafia si zdecydowa, ktrego z nich zapa swym dziobem, a ktrego powi Ogniowi. Jej synowie syszc jej lament, rozwayli swe opcje i nie widzc dla siebie szans przeycia, poprosili j, aby zapomniaa o nich i zostawiajc ich na poarcie Ogniowi, sama ratowaa si ucieczk, gdy bdc moda, moe mie jeszcze wielu synw i w ten sposb zapewni kontynuacj rodu i zadowoli przodkw. Jej przetrwanie jest waniejsze od ich przetrwania. Nie powinna da si zwie swej mioci do nich, gdy ulegajc zudzeniu mioci zniszczy moliwo kontynuowania ich linii, czego potrzebuje ich ojciec. Namawiali j, eby sama ratowaa si ucieczk, mylc o nowych synach, szczeglnie, e oni sami s jeszcze zbyt modzi, aby mie jakie zasugi, ktre ona byaby zobowizana im odpaci. Prbowali te wzbudzi w niej nadziej, e by moe pomie nie dosignie ich gniazda i gdy zmieni kierunek, bdzie moga tu wrci i by moe znajdzie ich cigle przy yciu. Darita daa si przekona sowom swych synw i odleciaa na inne drzewo, chronic si chwilowo przed Ogniem, ktry zblia si do ich gniazda. Najstarszy syn bramina Mandapali o imieniu Daritari widzc zbliajcy si do ich gniazda Ogie, rzek do swoich braci na tyle gono, aby Ogie mg go sysze: O bracia, jestemy dziemi mdrca, a mdrzec patrzy w oczy mierci z pen wiadomoci i dlatego nie cierpi. Tylko niewiadomy nadchodzcej katastrofy gupiec cierpi, gdy ona nadchodzi, gdy nic nie rozumie. Po tych sowach, najstarszy z ptaszkw Daritari zoywszy pobonie wewntrz skorupki swe donie, rozpocz wysawianie Ognia. Rzek: O Ogniu, ty jeste dusz wiatru, czycicielem i ciaem dla leczniczych zi. O wiato, cho pochodzisz z wd, wody maj w tobie swe rdo. O najpotniejszy, twe pomienie rozszerzaj si w gr i w d i na boki, bdc podobne do promieni soca. Modszy ptaszek Sariszarkwa rzek: O Ogniu otoczony chmur dymu i ozdobiony swoimi siedmioma pomieniami, bagamy ci, ochro nas. Jeste naszym jedynym wybawc, gdy nasza

204

Mikoajewska

Mahabharata

matka opucia nas, ojciec jest nam nieznany i nie mamy nawet jeszcze skrzydeek, aby mc lata. Zwr si ku nam w swym dobroczynnym aspekcie i obro nas, ktrzy szukamy w tobie schronienia. O ty, ktry jeste najgortszy i ktry jeste nosicielem ofiary, ochro nas, modych prorokw i omi nasze gniazdo. Jeszcze modszy ptaszek Stambamitra rzek: O Ogniu, ty sam jeste wszystkim, gdy na tobie opiera si cay wiat. Ty utrzymujesz przy yciu wszystkie ywe istoty, na tobie bazuje wszystko, co istnieje. O Panie wiata, na tobie przygotowuje si jedzenie, od ktrego zaley ycie wszystkich ywych istot. Ty nosisz ofiar, ktr wrzucaj w ciebie mdrcy i ty sam jeste najwysz ofiar. Ty stworzye wszystkie trzy wiaty, ktre palisz, gdy przyjdzie czas koca. Ty jeste pocztkiem wszystkiego i dla wszystkiego jeste miejscem spoczynku. Najmodszy brat Drona powiedzia: O wiato, stajc si socem z jego yciodajnymi promieniami pobierasz z ziemi wod i jej wszelkie soki, ktre odsyasz z powrotem w formie deszczu, gdy nastpuje czas stwarzania. Dziki tobie odradzaj si lecznicze zioa, z ciebie rodzi si ocean i stawy wypenione kwiatami lotosu. Bd naszym dobroczyc i obroc i nie niszcz nas dzisiaj. O Ogniu, omi nas i pu nas wolno tak jak czynisz to z oceanem. Ogie syszc najmodszego ptaszka Dron wychwalajcego jego nieskazitelne uczynki i pamitajc o swej obietnicy danej prorokowi Mandapali, rzek: O nienarodzony jeszcze synu proroka Mandapali o imieniu Drona, czy wiesz, e to co przed chwil wypowiedziae, jest Brahmanem? Nie obawiaj si ju duej o swoje ycie, ani o ycie swych braci, gdy speni yczenie waszego ojca, ktry obroni was przy pomocy swego Brahmana. Zarwno sowa waszego ojca jak i wasze sowa maj dla mnie ogromne znaczenie. Jestem bardzo zadowolony z twej modlitwy, powiedz mi wic, czy masz jakie dodatkowe yczenie poza ochron swego ycia, ktre mgbym speni? Drona rzek: O Ogniu, prosz ci, zagry swymi ognistymi zbami te koty, ktre mieszkaj pod naszym drzewem, razem z ca ich rodzin, gdy ustawicznie dziaaj nam na nerwy. Ogie speni prob ptaszka Drony i kontynuowa dalej palenie Lasu Khandawa. Samiczka Darita widzc, e Ogie omin miejsce, gdzie znajdowao si jej gniazdo, wrcia do swoich synw i widzc ich ywych i w penym zdrowiu, wzia ich w ramiona, zalewajc si zami szczcia. W pobliu gniazda pojawi si bramin Mandapala, ale ani Darita ani aden z synw nie powita go i nikt nie odpowiada na jego pene mioci sowa.

Ksiga I

Opowie 11

205

Rozgoryczona Darita rzeka do niego: O braminie, przybye ze sw mioci do synw za pno. Porzucie ich wraz ze mn na poarcie Ognia, dowodzc, e ci nic nie obchodz. Id do swojej modej i sodko umiechajcej si samiczki Lapity. Samiczka Lapita z podobnymi gniewnymi sowami odesaa bramina Mandapal do samiczki Darity, gdy bramin Mandapala, widzc pochaniajcy Las Khandawa Ogie, nie mg pozby si niepokoju o los swych porzuconych przez niego synw. Samiczka Lapita, syszc jego lament, nie moga uwierzy, e jest on wyrazem niepokoju o los jego synw, gdy sam jej mwi, e s oni prorokami o niezwykej mocy, ktrzy sami potrafi si obroni. Ponadto syszaa, jak Ogie obieca mu, e nie spali jego synw. Dosza wic do wniosku, e jego lament wiadczy po prostu o tym, e jej nie kocha i e chce wrci do jej rywalki Darity. Syszc gniewne sowa swych on bramin Mandapala rzek: O kobiety, czybycie zapomniay, e bkam si po tym wiecie w postaci ptaka, tylko dlatego, e pragn potomstwa? Dla kobiety rzecz najwaniejsz w wiecie jest rywalizacja z druga on jej ma. Nawet dobra i wierna ona proroka Wasiszty nie potrafia unikn tego za i dlatego przemienia si w ma, czerwon, otoczon pyem gwiazd, znikajc i pojawiajc si jak zy omen. Gdy jego nie narodzeni jeszcze synowie usyszeli jego sowa, przestali go ignorowa i w powitali go, wyraajc nalen ojcu cze. Wwczas bramin Mandapala wyjani im, e nie przyby wczeniej, gdy Ogie obieca mu, e ich nie spali, a poza tym zna mio ich matki do nich oraz jej szacunek dla Prawa oraz si ich wasnego Brahmana. Teraz przyszed, aby zabra ich wraz z ich matk do innego kraju. 7. Po spaleniu Lasu Khandawa i zaspokojeniu godu Ognia, Indra nagradza Ardun i Kryszn swymi darami Ogie opiwszy si do syta tuszczu i szpiku kostnego, zaspokoi w peni swj gd. Krl bogw Indra zstpi wwczas z nieba na ziemi i rzek do Arduny i Kryszny: O wielcy wojownicy, zaspokajajc gd Ognia dokonalicie wielkiego czynu, ktrego nie potrafi dokona nawet niemiertelni. Jestem z was bardzo zadowolony i chc was obdarowa tym, czego sobie yczycie. Dam wam wszystko, nawet to, co jest nieosigalne dla czowieka. Syszc to, Arduna poprosi Indr o jego wasn bro. Indra rzek: O Arduna, speni tw prob i dam ci moj bro. Stanie si do jednak dopiero wwczas, gdy znajdziesz ask u Najwyszego Boga i Bogosawionego Pana iwy. Gdy to nastpi,

206

Mikoajewska

Mahabharata

bd o tym wiedzia. Sam stawi si przed tob i za twe wielkie umartwiania dam ci bro, ktra naley do mnie. Kryszna z kolei poprosi Indr o dar wiecznej przyjani z Ardun, co Indra mu z radoci obieca. Indra poegna Ogie i razem z bogami uda si z powrotem do nieba. Ogie pozwoli rwnie odej Ardunie i Krysznie. Nasyciwszy si uczt ze spalonych cia zwierzt i ptakw i ugasiwszy swe pragnienie krwi i tuszczem, uspokoi si i zapad w stan boskiej bogoci. Rzek do Arduny i Kryszny: O wspaniali podobni do tygrysw herosi, dziki wam czuj si w peni nasycony. Idcie wic, dokd chcecie. Arduna z Kryszn poegnali Ogie i majc za towarzysza uratowanego z poaru demona o imieniu Maja, ktry ich nie opuszcza, udali si z powrotem na zasuony odpoczynek nad brzeg rzeki Jamuny.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 1. The Book of the Beginning, 1(19) The Burning of the Khndava Forest, 214.1-219.40, 1(19.a) The rngakas, 220.1-225.1, 1(19) The Burning of the Khndava Forest (concluded), 225.5-15.

Ksiga II
Sabha Parva
(w piciu opowieciach)

Ksiga II

Synopsis

209

Synopsis
Druga ksiga Mahabharaty opisuje jak Najwyszy Bg Wisznu prbuje w sposb pokojowy zrealizowa swj plan, dla ktrego narodzi si na ziemi w miertelnej formie Kryszny, chcc ponownie ustanowi na ziemi autorytet Prawa (dharmy) reprezentowany przez Judhiszthir bdcego Krlem Prawa (Krl Dharma), od ktrego wadzy na ziemi zaley zarwno ziemski porzdek jak i rwnowaga caego wszechwiata i w ten sposb pokona rosnce w si i rodzce si na ziemi demony niszczce autorytet Prawa (adharma). Po udzieleniu Pandawom pomocy w odzyskaniu utraconego krlestwa i zbudowaniu krlewskiej stolicy Indraprasthy Kryszna chce umocni wpyw Krla Prawa na ca ziemi, namawiajc go do podjcia prby zdobycia pozycji imperatora i przeprowadzenia w tym celu ofiary koronacyjnej (Radasuja), ktrej szczliwe zakoczenie przyniosoby mu krlewskie namaszczenie i poparcie braminw, stajc si podstaw jego wadzy. Krl Prawa jednak waha si, gdy wie, e trudno doprowadzi ten krlewski rytua do szczliwego koca i wie, e jeeli zostanie on w sposb nieoczekiwany przerwany lub niedokoczony, zamiast umocnienia jego wadzy nad caym wiatem przyniesie wielk wyniszczajc cay wszechwiat apokaliptyczn wojn. W kocu ulega jednak namowom i podejmuje odpowiednie przygotowania, majce mu zapewni szczliwe zakoczenie rytuau. Wysya swych braci w cztery strony wiata, aby zmusili rnych krlw do posuszestwa mu i do zoenia mu danin, ktre zostan uyte podczas rytuau. Kryszna namawia ponadto Pandaww do zabicia krla Darasamdhy, ktry jest rywalem Krla Prawa o pozycj wadcy ziemi i ktrego zwycistwo wzmocnioby w wiecie adharm. Zabicie krla Darasamdhy wymaga jednak zaproponowanego przez Kryszn podstpu, aby zabi go podczas rytuau ofiarnego, gdy jest on nie do pokonania w uczciwej walce, bdc faktycznie zoony przez demonk Dar z dwch powek, ktre narodziy si z dwch on bliniaczek krla Brihadrathy. Gdy w kocu wszystkie przygotowania do ofiary koronacyjnej zostaj poczynione, Krl Prawa dedykuje t ofiar Krysznie, gdy wie, e to wanie Kryszn czci si przy pomocy tego rytuau, powtarzajc w nim to, co Kryszna uczyni na samym pocztku wszechwiata. Rytua zostaje jednak zaburzony przez atak Sziupali na Kryszn, ktry kwestionuje jego prawa do najwyszych honorw i ktry zostaje przez Kryszn zabity, co zreszt od dawna byo jego przeznaczeniem.

210

Mikoajewska

Mahabharata

Cho zabjstwo Sziupali zdaje si nie przerywa rytuau, ktry koczy si udzieleniem Judhiszthirze krlewskiego namaszczenia, to jednak jest on ze wzgldu na swe konsekwencje nieudany. Niektrzy magnaci, wrd ktrych jest Durjodhana, s oburzeni zabjstwem Sziupali i przygotowuj wojn przeciw Krysznie. Poza tym Durjodhana cierpi mki zazdroci, widzc bogactwo, ktre zgromadzi Krl Prawa i jego bracia, przygotowujc rytua koronacyjny. Czuje si ponadto gboko upokorzony, gdy przebywajc w Gmachu Zgromadze, ktry dla Krla Prawa zbudowa uratowany z poaru w Lesie Khandawa demon Maja, zachowuje si jak prowincjusz. Z umysem opanowanym przez zawi ulega podszeptom swego wuja akuniego, wytrawnego gracza w koci, aby odebra Pandawom ich pozycj i majtek, proponujc im pozornie towarzysk gr w koci, w ktrej akuni bdzie gra w imieniu Durjodhany. Ojciec Durjodhany, lepy krl Dhritarasztra i starszyzna rodu odradzaj Durjodhanie uywania tego podstpu ze wzgldu na natur tej gry, ktra skca ze sob braci i rozpoczyna niekoczcy si acuch wendety, ktry w kocu doprowadzi do cakowitego upadku autorytetu Prawa i zniszczenia caego wszechwiata. Jednak krl Dhritarasztra majc sabo do swego syna, zgadza si na zaproszenie Pandaww do gry, liczc na to, e jego obecno i obecno starszyzny zatrzyma niszczcy acuch wendety, zanim posunie si za daleko. Zaproszony do gry w koci Krl Prawa zna jej wynik, gdy sam jest sabym graczem i wie, e jest to puapka. Wie, e czeka go przegrana. Jest jednak Krlem Prawa i nie potrafi zej ze cieki Prawa. Jako wojownik musi stawi czoa wyzwaniu przeciwnika i jest obowizany do posuszestwa starszynie swego rodu, a szczeglnie rozkazowi krla Dhritarasztry, aby stan do gry. Wraz ze swymi brami udaje si do Hastinapury, cho wie, e rezultatem tej gry bdzie jego upadek, ktry oznacza upadek autorytetu Prawa, a bez ochrony Prawa w krlestwie rzdzonym przez krla Dhritarasztr zatryumfuje dza i przemoc. Opowie 15 opisuje najbardziej brzemienny w skutki i przeraajcy moment w dotychczasowym przebiegu konfliktu Kauraww z Pandawami. Jest to punkt zwrotny, ku ktremu prowadzio to, co wydarzao si dotychczas i ktry bdzie tem dla tego wszystkiego, co wydarzy si pniej. Na oczach zabranej w Gmachu Gry starszyzny rodu i tumu magnatw, wrd ktrych w zadziwiajcy sposb brakuje Kryszny, w wyniku niekoczcej si rywalizacji-wendety midzy kuzynami-brami symbolizowanej przez gr w koci upada autorytet Prawa, a wraz z nim wszelka legalna wadza.

Ksiga II

Synopsis

211

Sprowokowany do gry w koci Krl Prawa poddaje si jej reguom i porwany przez ducha gry przegrywa wszystko, cznie ze swymi brami i ich wspln on Draupadi. Po tym jak Krl Prawa staje si niewolnikiem Durjodhany wszyscy ci, ktrzy cznie z nim staraj si nadal poda ciek Prawa, pogarszaj jedynie sytuacj. Pozbawiony swej wadzy Krl Prawa, obecnie niewolnik Durjodhany, milczy. Do milczenia zmuszaj si rwnie posuszni mu przegrani przez niego bracia. Milczy senior rodu Bhiszma, nie znajdujc uzasadnienia do buntu w swoim Prawie. W obliczu tego milczenia Prawa do gosu dochodzi dza i przemoc, ktra kieruje si przeciw niewinnej onie Pandaww Draupadi, obiekcie podania Kauraww. Wspominajc o tym, e Draupadi przebywa wanie w izolacji z powodu swej comiesicznej przypadoci, Mahabharata przypomina nam jak grona jest krew kobiety, w ktrej moe uton cay wiat. To nie jest dobra krew ofiary, ktra oczyszcza ze za. Draupadi upokarzana na oczach zebranych w Gmachu Gry mczyzn chcc poda ciek swego Prawa, nie wie co uczyni. Jest gotowa zaakceptowa wyrok losu i pogodzi si z tym, e zostaa przegrana, ale nie wie, czy naprawd zostaa przegrana. Na jej bagalne proby skierowane do zebranych mczyzn, by wyjani jej, jakie dziaanie powinna podj, aby nie zej ze cieki Prawa, nikt nie potrafi udzieli jej autorytatywnej odpowiedzi, gdy autorytet Prawa zosta zniszczony przez puapk gry. W kocu Draupadi po raz drugi przynosi Pandawom zmian ich losu. Jej cierpienie i zowrbne wycie szakala powoduj, e krl Dhritarasztra oferuje jej spenienie trzech prb i ona prosi o przywrcenie wolnoci Pandawom, co on czyni, zwracajc im te utracony podczas gry majtek. Jak si dowiadujemy z Opowieci 16 to, co wydarzyo si w Gmachu Gry, bdzie miao swe ponure konsekwencje, gdy sprawy zaszy za daleko i nie znajdujc prawdziwego rozwizania, tylko pozornie wrciy do normalnoci. Kaurawowie wiedz, e atakujc i upokarzajc Draupadi, dali Pandawom motyw do zemsty, ktrego nie potrafi uciszy nawet ich silna wola powstrzymywania si od przemocy dla dobra krlestwa i caego wszechwiata. Chcc odsun t zemst w czasie, ponownie wyzywaj Krla Prawa do gry w koci, cho tym razem stawk w grze jest utrata krlestwa i wygnanie na trzynacie lat, gdzie trzynasty rok ma by spdzony wrd ludzi, ale w taki sposb, aby nie zosta rozpoznanym, gdy inaczej przegrywajcy musi uda si na wygnanie na nastpne trzynacie lat. Krl Prawa przegrywa i udaje si z brami i Draupadi na wygnanie. Cho Pandawowie akceptuj wyrok losu, wszyscy wiedz, e braterska wojna jest nieunikniona. Gra w koci zniszczya nadzieje Kryszny na pokojowe odnowienie autorytetu

212

Mikoajewska

Mahabharata

Prawa na ziemi. Zawi Durjodhany i naturalne reguy wendety zniszczyy nadziej na pokojowe ustanowienie na ziemi rzdw Krla Prawa, ktry staby na stray Prawa. Jedyn drog realizacji tego celu stanie si apokaliptyczna wojna, ktra oczyci cay wszechwiat z zanieczyszczajcej go i przesikajcej wszystko adharmy i dostarczajc nowego fundamentu, na ktrym zostanie oparta wadza Krla Prawa. Tym fundamentem bdzie autorytet Kryszny, ktrego ostatecznie Mahabharata czyni odpowiedzialnym za t wojn i jej rezultat.

Ksiga II

Opowie 12

213

Opowie 12 Budowanie Imperium Krla Prawa

1. Kryszna prosi demona Maj o zbudowanie nieporwnywalnie wspaniaego Gmachu Zgromadze dla Krla Prawa; 2. Mdrzec Narada opowiada Krlowi Prawa o ofierze koronacyjnej krla Haricandry, ktra pozwolia mu na dotarcie do Gmachu Zgromadze krla bogw Indry; 3. Krl Prawa rozmyla nad moliwoci zdobycia zwierzchnictwa nad ziemskimi krlami i realizacj ofiary koronacyjnej, aby podobnie jak krl Haricandra zasuy na miejsce w wiecie krla bogw Indry; 4. Kryszna opowiada Krlowi Prawa o istnieniu jego rywala, krla Darasamdhy, ktry pokona wielu krlw, uwizi ich i chce ich zoy w ofierze bogowi iwie; 5. Kryszna namawia Krla Prawa do zabicia krla Darasamdhy; 6. Kryszna namawia Krla Prawa do uycia w walce z krlem Darasamdh podstpu; 7. Kryszna, Bhima i Arduna, trzy ognie, zabijaj krla Darasamdh podczas rytuau ofiarnego; 8. Kryszna, Arduna i Bhima zdobywaj boski rydwan, w ktrym krl bogw Indra w towarzystwie wielkiego boga Wisznu walczyli z demonami asurami i ktry by w posiadaniu Darasamdhy; 9. Kryszna skania uwolnionych z wizienia krlw do pomagania Krlowi Prawa w jego ofierze koronacyjnej; 10. Pandawowie w imieniu Krla Prawa zbieraj danin od krlw z caego wiata, aby Krl Prawa mg wykona ofiar koronacyjn i otrzyma bogosawiestwo braminw.

Mdrzec Narada kontynuowa: O Krlu Prawa, wdrujc po rnych wiatach spotkaem twego zmarego ojca Pandu. By on zdumiony, widzc, jak wielki zaszczyt spotka krla Haricandr, ktry zdoby krlestwo Indry. Prosi mnie, aby ci powiedzie, e ty sam ze swymi posusznymi tobie brami moesz jak krl Haricandra podbi ca ziemi. Pjd wic drog krla Haricandry i przeprowad wielki rytua koronacyjny, ktry stoi najwyej w hierarchii wszystkich rytuaw, gdy takie jest yczenie twego ojca. Dziki temu rytuaowi razem ze swymi przodkami i brami zdobdziesz wiat Indry. Pamitaj jednak o tym, e jest on najeony przeszkodami i trudno doprowadzi go do koca, gdy poszukuj w nim sabych punktw niszczcy rytuay rakszasowie i jeeli uda im si go przerwa, zamiast pozytywnych skutkw przyniesie niszczc ca ziemi wojn. Dowiedz si, e istnieje zapowied takiego zniszczenia. Przemyl wic to wszystko, co ci powiedziaem i zastanw si nad tym, co czyni. Mdrzec Narada wraz z grup towarzyszcych mu prorokw opuci wkrtce Gmach Zgromadze Krla Prawa, pozostawiajc Pandaww samych sobie, rozmylajcych nad tym, czy powinni podj ryzyko zwizane z grob przerwania rytuau ofiary koronacyjnej przez demony. (Mahbharta, 2(20) The Building of the Assembly Hall, 11.65-70)

214

Mikoajewska

Mahabharata

1. Kryszna prosi demona Maj o zbudowanie nieporwnywalnie wspaniaego Gmachu Zgromadze dla Krla Prawa Po nasyceniu godu Ognia Lasem Khandawa Kryszna i Arduna udali si z powrotem do Indraprasthy, aby wyjani Judhiszthirze sw nieobecno i opowiedzie mu o tym, co si wydarzyo. Demon asura o imieniu Maja, ktremu Arduna uratowa ycie, nie odstpowa ich na krok, obdarowujc Ardun setk komplementw. Zoywszy pobonie donie, rzek: O Arduna, obronie mnie przed wzniesionym dyskiem rozgniewanego Kryszny i przed samym Ogniem, ktry by gotowy, aby mnie pochon. Powiedz, prosz, co mam uczyni, aby odwdziczy ci si za oddan mi przysug. Arduna odpowiedzia: O demonie, niczego od ciebie nie oczekuj i nie chc ci o nic prosi. Odejd wic w pokoju i bd dla nas yczliwy, gdy wwczas odpowiemy ci tak sam yczliwoci. Demon jednak upiera si przy swoim. Rzek: O Arduna, jestem wielkim artyst i architektem demonw rwnym talentem architektowi bogw. Pozwl mi co dla siebie zrobi z czystej przyjani. Arduna rzek: O asura, nie chc od ciebie zapaty za oddan ci przysug, ale nie chc take ci unieszczliwia, uniemoliwiajc ci zaspokojenie twych pragnie. Skoro tak bardzo pragniesz co dla mnie zrobi, uczy to, o co poprosi ci Kryszna, gdy mnie to w peni zadowoli. Po duszym namyle Kryszna rzek do demona: O asura, uyj swego talentu i zbuduj Gmach Zgromadze dla Krla Prawa, ktry byby jego godny. Niech swym przepychem wprowadza wszystkich w zdumienie i niech jego budowy nikt w wiecie nie potrafi powtrzy. Odtwrz w nim projekty stwarzane nie tylko przez bogw, ale take przez demony i ludzi. Maja rzek: O Kryszna, niech tak si stanie. Zbuduj Krlowi Prawa Gmach Zgromadze, ktry bdzie rwny rydwanowi bogw. Judhiszthira zaakceptowa ide budowy i wkrtce demon Maja po wybraniu szczliwego dnia, nakarmieniu braminw i obdarowaniu ich prezentami rozpocz budow na starannie wybranym i dobrze wrcym kawaku ziemi. W tym czasie Kryszna zatskni za swym ojcem Wasudew i po poegnaniu wszystkich mieszkacw Indraprasthy, wyruszy z powrotem w kierunku Dwaraki. Pewnego dnia zajty realizacj swego projektu demon Maja rzek do Arduny: O Arduna, chc ozdobi Gmach Zgromadze

Ksiga II

Opowie 12

215

Krla Prawa najwspanialszymi klejnotami, pozwl mi wic uda si w Himalaje, na pnoc od paskowyu Kailasa, w okolice gry Mainaka otoczonej jeziorem Bindu, do witego miejsca, gdzie bogowie i demony asurowie skadaj ofiary i gdzie ja sam przechowuj spor kolekcj szlachetnych kamieni, ktre chc przywie tutaj. W tym witym miejscu, gdzie peno jest supkw ofiarnych i zotych otarzy ozdobionych szlachetnymi kamieniami, sam krl bogw Indra skada setki swych wielkich ofiar, osigajc zwycistwo nad asurami i tam skada swe ofiary Kryszna Wasudewa. Tam oddawano cze Panu Wszystkich ywych Istnie po stworzeniu przez niego wiata i take tam po upywie kadego tysica eonw zbieraj si na sesji ofiarnej Nara, Narajana, Brahma, Jama i iwa. Przywioz stamtd take potn maczug, ktra ley na dnie jeziora Bindu od czasu, gdy wrzuci j tam potny krl gigantw danaww po pokonaniu swych wrogw. Maczuga ta bdzie znakomit broni dla potnego Bhimy. Dla ciebie za przywioz konch o dononym dwiku, ktra jest wasnoci samego boga oceanu Waruny. Arduna rzek: O asura, niech tak si stanie. Demon Maja uda si wic w Himalaje, skd przynis wszystko, co obieca, angaujc do pomocy rakszasw z gatunku kimkarw. Gmach Zgromadze, ktry demon Maja w przecigu czternastu miesicy zbudowa dla Krla Prawa, nie mia sobie rwnych i jego sawa szybko rozesza si po wszystkich trzech wiatach. Oparty na zotych filarach, ze cianami ozdobionymi szlachetnymi kamieniami promieniowa wok blaskiem ognia, soca i ksiyca. Przysania sob niebo jak monsunowa chmura lub niebotyczne Himalaje. Otoczony by rzdami wiecznie obsypanych kwiatami wysokich drzew, ktre dostarczay cienia. Strzego go osiem tysicy potnych to i czerwono-okich demonw rakszasw z gatunku kimkarw o perowych uszach zdolnych do poruszania si w powietrzu. W centrum zabudowa znajdowao mae jeziorko wypenione czyst wod, ktrej tafl poruszan lekkim wiatrem pokrywa gruby dywan lilii wodnych i kwiatw lotosu o odygach udekorowanych kamieniami szlachetnymi. Niektrzy spord odwiedzajcych Gmach krlw, patrzc na ten uroczy staw, dostrzegali jedynie drogie kamienie i kosztownoci i sigajc po nie, wpadali do wody. Po ukoczeniu budowy Krl Prawa zarzdzi uroczyste otwarcie Gmachu. Z tej okazji obdarowa hojnie braminw i zadba o oddanie nalenej czci bogom, honorujc ich muzyk, pieniami i wypeniajc przeznaczon dla nich wit przestrze sodkimi zapachami. Odda rwnie honory samemu Gmachowi. Na jego otwarcie gromadnie przybyli z licznych krajw prorocy,

216

Mikoajewska

Mahabharata

ksita i wielcy magnaci. Przybyy tam take znane ze swych tacw boskie nimfy apsary i znani ze swych umiejtnoci komponowania muzyki boscy muzycy gandharwowie oraz znawcy rytmu kimkarowie. Wszyscy oni pogreni w boskim unisonem, czekali na przybycie Krla Prawa Judhiszthiry, bdc jak bogowie czekajcy na przybycie dziadka wszechwiata Brahmy. 2. Mdrzec Narada opowiada Krlowi Prawa o ofierze koronacyjnej krla Haricandry, ktra pozwolia mu na dotarcie do Gmachu Zgromadze krla bogw Indry Gdy Pandawowie zasiedli wreszcie na swych tronach, niespodziewan wizyt zoy im otoczony przez licznych prorokw mdrzec Narada. Judhiszthira rzek: O braminie, ty sam poruszasz si swobodnie z szybkoci myli po wszystkich wiatach stworzonych przez Brahm i widziae ich wiele. Powiedz mi, czy widziae gdzie Gmach Zgromadze, ktry byby wspanialszy od tego, ktry zbudowa dla mnie i mych braci demon asura Maja? Narada odpowiedzia: O Krlu Prawa, nigdy nie spotkaem Gmachu Zgromadze rwnie wspaniaego jak twj w wiecie ludzi. Pozwl jednak, e opowiem ci o Gmachach Zgromadze w wiatach bogw, w ktrych nikt nie odczuwa zmczenia i kady dowiadcza jedynie przyjemnoci. I mdrzec Narada opowiedzia Pandawom o Gmachu Zgromadze zbudowanym przez krla bogw Indr dziki jego bohaterskim czynom oraz o Gmachu zbudowanym przez boga bogactwa Kuber dziki mocy jego umartwie. Opowiedzia im te o Gmachach Zgromadze boga mierci Jamy i boga oceanu Waruny, ktre moc swych umartwie zbudowa dla nich architekt bogw Wiwakarman, oraz o zawieszonym w powietrzu Gmachu Zgromadze dziadka wszechwiata Brahmy, ktrego jednak nie sposb opisa, bo bezustannie zmienia swj ksztat. Opowiedzia im take o zbierajcych si w nich tumach rnych istnie. Wysuchawszy tych opowieci, Judhiszthira rzek: O proroku, wspaniae s Gmachy Zgromadze bogw. Zgodnie z tym, co mwisz, prawie wszyscy ziemscy krlowie zbieraj si po mierci w Gmachu boga mierci Jamy, a we, demony dajtjowie, rzeki i oceany w Gmachu boga oceanu Waruny. Jakszowie, rakszasowie, boscy muzycy gandharwowie, boskie nimfy apsary oraz bg iwa wygnany przez bogw z krlestwa Indry gromadz si w Gmachu boga bogactwa Kubery, podczas gdy staroytni mdrcy i prorocy, tumy bogw, caa nauka i wiedza gromadz si w Gmachu Zgromadze dziadka wszechwiata Brahmy. Z kolei w Gmachu

Ksiga II

Opowie 12

217

Zgromadze krla bogw Indry, ktry wsawi si setk zoonych ofiar, gromadz si gwnie bogowie oraz pustelnicy, prorocy i mdrcy, ktrzy zniszczyli swe ciaa umartwieniami, jak i wojownicy, ktrzy polegli na polu bitewnym, gdy nie chcieli ratowa si ucieczk. Wspomniae, e wrd nich przebywa rwnie ziemski krl Haricandra. Powiedz mi, prosz, jakich bohaterskich czynw dokona ten sawny krl i jakie podj umartwienia, e moe rwna si z samym Indr? Narada rzek: O Judhiszthira, Haricandra by potnym krlem, ktry si swego miecza zdoby zwierzchnictwo nad wszystkimi wadcami ziemi, ktrzy oddawali mu cze, gdy po tym jak sam jeden na swym zotym rydwanie podbi siedem kontynentw, przeprowadzi i szczliwie ukoczy wielk ofiar koronacyjn, zwan Radasuja. Na jego rozkaz wszyscy pokonani przez niego krlowie oddali mu swe bogactwa, ktre on w czasie tej ofiary rozda braminom. Uhonorowani w ten sposb bramini uznali go jednogonie za najznakomitszego z wszystkich krlw, dziki czemu krl ten swym blaskiem zami wszystkich innych krlw, zdobywajc uniwersalne zwierzchnictwo nad ziemi. Kady krl, ktremu uda si przeprowadzi t wielk koronacyjn ofiar do koca, stanie si na ziemi tym, kim krl bogw Indra jest w niebie. Mdrzec Narada kontynuowa: O Krlu Prawa, wdrujc po rnych wiatach spotkaem twego zmarego ojca Pandu. By on zdumiony, widzc, jak wielki zaszczyt spotka krla Haricandr, ktry zdoby krlestwo Indry. Prosi mnie, aby ci powiedzie, e ty sam ze swymi posusznymi tobie brami moesz jak krl Haricandra podbi ca ziemi. Pjd wic drog krla Haricandry i przeprowad wielki rytua koronacyjny, ktry stoi najwyej w hierarchii wszystkich rytuaw, gdy takie jest yczenie twego ojca. Dziki temu rytuaowi razem ze swymi przodkami i brami zdobdziesz wiat Indry. Pamitaj jednak o tym, e rytua ten jest najeony przeszkodami i trudno doprowadzi go do koca, gdy poszukuj w nim sabych punktw niszczcy rytuay rakszasowie i jeeli uda im si go przerwa, zamiast pozytywnych skutkw przyniesie niszczc ca ziemi wojn. Dowiedz si, e istnieje zapowied takiego zniszczenia. Przemyl wic to wszystko, co ci powiedziaem i zastanw si nad tym, co czyni. Mdrzec Narada wraz z grup towarzyszcych mu prorokw opuci wkrtce Gmach Zgromadze Krla Prawa, pozostawiajc Pandaww w rozterce, rozmylajcych nad tym, czy powinni podj ryzyko zwizane z grob przerwania rytuau ofiary koronacyjnej przez demony.

218

Mikoajewska

Mahabharata

3. Krl Prawa rozmyla nad moliwoci zdobycia zwierzchnictwa nad ziemskimi krlami i realizacj ofiary koronacyjnej, aby podobnie jak krl Haricandra zasuy na miejsce w wiecie krla bogw Indry Myl o przeprowadzeniu ofiary koronacyjnej nie opuszczaa Krla Prawa, cho wzdycha bolenie, rozmylajc o najeonej przeszkodami ciece, ktr biegnie ta ofiara, zanim przyniesie swj szczliwy skutek. W kocu jednak powzi postanowienie o jej przeprowadzeniu, gdy jako czowiek o niezwykej mocy i majestacie, stranik Prawa, myla przede wszystkim o tym, co jest dobre dla wszystkich bez wyjtku. Przed podjciem odpowiednich krokw zmierzajcych do jej realizacji zwoa rad konsultacyjn, aby pozna w tej sprawie opini swych doradcw, braci i domowego kapana. Wszyscy oni rzekli: O Krlu Prawa, z ca pewnoci nadszed waciwy czas, aby podj si przeprowadzenia tej ofiary, gdy jej szczliwe ukoczenie daje krlowi zwierzchnictwo nad ca ziemi i krl, ktry szczliwie j ukoczy zostaje uznany za tego, kto pokona wszystkich. W peni zasugujesz na t pozycj i zdobywszy zwierzchnictwo swym autorytetem ustanowisz w caym wiecie autorytet Prawa. To prawda, e w realizowaniu tej ofiary jeste w ogromnym stopniu zdany na samego siebie, gdy nawet najsurowsi w swych ascetycznych praktykach bramini nie potrafi z gry ustali i dokadnie wyliczy momentu, w ktrym najlepiej j przeprowadzi. Jej szczliwe ukoczenie zaley bowiem od zdobycia jednomylnej lojalnoci wszystkich krlw i wojownikw i od ich zgody na opat daniny. Ciebie jednak wszyscy kochaj i wszyscy s pod twym wpywem. Jeste wic z ca pewnoci zdolny do doprowadzenia jej do koca. Nie wahaj si duej i poczy odpowiednie przygotowania. Zdobywszy to jednogonie poparcie swych doradcw, braci oraz domowego kapana, Judhiszthira zacz rozmyla nad krokami, ktre powinien poczyni, aby skadajc t ofiar nie zrujnowa samego siebie, lecz przynie dobro caemu wiatu. Po krtkim namyle doszed do wniosku, e nie moe rozpocz przygotowa do niej, zanim nie zapyta o rad Kryszny, ktrego tajemnic przeczuwa. Czu, e Kryszna jest u korzeni wszystkiego we wszechwiecie i e od niego zaley powodzenie jego wasnych dziaa. Myla o nim jako o kim, kto cho wieczny i nienarodzony, narodzi si na ziemi moc swej wasnej woli wanie po to, by wprowadzi ponownie w caym wiecie autorytet Prawa. Zawsze pamita o jego wielkich bohaterskich czynach porwnywalnych jedynie z czynami bogw, a szczeglnie o

Ksiga II

Opowie 12

219

zabiciu demona Kansy, ktry pozbawi wadzy prawowitego krla Jadaww Ugrasen i rzuci wyzwanie bogom. Kryszna zdawa si wiedzie o wszystkim i nie byo we wszechwiecie niczego, co by nie miao pocztku w jego czynach. Dla Kryszny nie istniay trudnoci, ktrych nie potrafiby pokona, gdy on sam by pocztkiem i nauczycielem wszystkiego, co istnieje. 4. Kryszna opowiada Krlowi Prawa o istnieniu jego rywala, krla Darasamdhy, ktry pokona wielu krlw, uwizi ich i chce zoy ich w ofierze bogowi iwie Judhiszthira wysa wic posaca do Dwaraki, proszc Kryszn o przyjazd do Indraprasthy. Kryszna zaakceptowa zaproszenie i szybko wyruszy w drog, cieszc si na myl o pojawiajcej si ponownie okazji spotkania ze swym przyjacielem Ardun. Gdy Kryszna przyby do Indraprasthy Judhiszthira ceremonialnie go powita i po daniu mu wystarczajcego czasu na wytchnienie, poprosi go o spotkanie i rzek: O Kryszna, pilnie potrzebuj twojej rady. Zamierzam przeprowadzi ofiar koronacyjn, aby zosta krlem krlw, lecz jak wiesz doskonale pobone yczenia nie wystarcz do realizacji zamierzonych celw. Krlem krlw zostanie ten, kto jest faktycznie podpor dla caego wszechwiata, ktremu wszyscy oddaj cze i ktry jest prawdziwym suwerenem. Moi doradcy namawiaj mnie do podjcia prby przeprowadzenia tej ofiary, lecz ja cigle nie jestem pewien, czy powinienem si na to zgodzi. Nie wiem, czy nie ukryli czego przede mn z przyjani lub z chci zysku. Twojej radzie ufam, gdy wiem, e wyrastasz ponad ludzkie motywacje i ponad dz i gniew. Powiedz mi, prosz, czy bycie Indr wrd krlw jest faktycznie zadaniem przeznaczonym na tym wiecie dla mnie? Kryszna rzek: O Krlu Prawa, z racji posiadanych zalet wart jeste zdobycia korony krla krlw. Jest jednak co, co moe ci w jej zdobyciu przeszkodzi i o czym powinienem ci opowiedzie. yjcy obecnie na ziemi magnaci i wojownicy narodzili si na pocztku nowego eonu z tego, co Paraurama pozostawi na ziemi po wybiciu do nogi caej ich kasty. Sami nadawali wano swym rodowodom, powoujc si na autorytet wasnych sw i wywodzc swe pochodzenie od syna Manu o imieniu Ila lub od wnuka boga soca Ikszwaku. Dzi do tych pocztkw aspiruje cznie sto jeden rnych krlewskich rodowodw, ktre rozproszyy si na cztery strony wiata i ktrych lojalno musisz zdoby. Dowiedz si, e w rodkowym kraju w krlestwie Magadhy yje krl o imieniu Darasamdha, ktry od urodzenia aspiruje do statusu Indry wrd krlw. Aby szczliwie ukoczy ofiar

220

Mikoajewska

Mahabharata

koronacyjn i zdoby bogosawiestwo braminw, musisz go pokona, gdy nie moe by dwch Indrw wrd krlw tak jak nie moe by dwch Indrw wrd bogw. Ojcem Darasamdhy by krl Magadhy o imieniu Brihadratha, dumny wojownik majcy pod sw komend trzy armie. Cho mia ciao wychudzone od ofiarnych postw, by bardzo przystojny i odwany. Wygldem przypomina Indr, splendorem soce, cierpliwoci ziemi, gniewem boga mierci Jam, a bogactwem boga bogactwa Kuber. Jego wielkie cnoty przenikay ca ziemi, podobnie jak przenikaj j promienie soca. Mia on dwie ony bliniaczki, crki krla Benarw, znane ze swej urody i wielkiego posagu. Krl obieca im, e bdzie je traktowa rwno, e nie bdzie faworyzowa adnej z nich i e nigdy nie urazi ich dumy. Krl Brihadratha y dugo i zestarza si nie majc dziedzica. Cho skada wiele ofiar, proszc o syna, los zdawa si by dla nieaskawy. Pewnego razu dowiedzia si, e do jego krlestwa przyby wielki mdrzec o imieniu Kandakauika o ciele wyczerpanym umartwieniami, ktry szuka odpoczynku i pogry si w medytacjach w cieniu drzewa mangowego rosncego niedaleko krlewskiego paacu. Razem z onami i sucymi nioscymi dary uda si w kierunku drzewa, pod ktrym siedzia pustelnik, aby go powita i odda mu nalene honory. Zadowolony z niego pustelnik obieca mu spenienie jego jednej proby i wwczas krl i jego dwie ony poprosili zgodnie o syna i dziedzica. Z nieznanych powodw proba ta zaniepokoia nieco mdrca, ktry po jej usyszeniu popad w gbokie zamylenie. I gdy tak siedzia bez ruchu przez dusz chwil, obserwowany przez zatroskanego krla i jego dwie ony, na jego kolana upad nagle owoc mango, ktry by doskonay i bez adnej skazy, gdy nie zdyy go podziurawi papugi lub inne ptaki. Pustelnik wzi je do rki, wypowiedzia zaklcie i poda je krlowi, mwic, e owoc ten obdarzy go synem. Patrzc na swe dwie ony bliniaczki i jeden owoc, krl podzieli owoc rwno na dwie poowy i odda je swym onom, gdy pamita o swej obietnicy nie faworyzowania adnej z nich. I wkrtce, zgodnie z obietnic pustelnika, obie jego ony rwnoczenie poczuy si brzemienne, uszczliwiajc tym krla. Po upywie odpowiedniego czasu kada z nich urodzia ywe dziecko, ktre jednak miao jedynie poow ciaa, jedn nog, jedn rk, jedno ucho i poow nosa. Gdy zobaczyy te dwie ywe i nie poczone ze sob ludzkie poowy, zadray ze zgrozy i naradziwszy si miedzy sob, wyniosy je z paacu i porzuciy na skrzyowaniu drg.

Ksiga II

Opowie 12

221

Te dwie ywe powki znalaza ywica si ludzkim misem demonka rakszini o imieniu Dara i podniosa je z ziemi, mylc o tym, eby je zje. Aby byo jej atwiej je nie, zwizaa je razem, lecz one natychmiast si poczyy, tworzc jedno dziecko, twarde jak diament, zbyt cikie dla rakszini. Co wicej, dziecko zaczo gono paka, wywoujc niepokj w krlewskim paacu, z ktrego wybieg sposzony krl i dwie jego ony z piersiami wypenionymi mlekiem, pragnce odzyska swe porzucone dziecko. Widzc ich, rakszini pomylaa, e nie powinna porywa tego chopca, gdy naley on do krla, w krlestwie ktrego ona sama yje i ktry bardzo pragn mie syna. Przybraa wic ludzk posta i podajc krlowi chopca, rzeka: O krlu, przyjmij tego chopca jako dar ode mnie. Jest on bowiem twoim synem, ktrego powiy w dwch oddzielnych polwkach twoje dwie ony i ktrego przestraszone porzuciy na skrzyowaniu drg i ktrego ja uratowaam. Dwie ony krla, widzc, e urodzone przez nie ywe powki zostay cudownie poczone, podbiegy do dziecka i spryskay je mlekiem. Krl zadowolony ze szczliwego obrotu rzeczy i widzc pikn ludzk form, ktr przybraa demonka, chcia si dowiedzie, kim ona jest, aby mc jej odpowiednio podzikowa. Demonka rzeka: O krlu, nie jestem czowiekiem, lecz demonk z gatunku rakszasw, ktra potrafi przybiera dowoln form. Mieszkam w lesie, ktry do ciebie naley. Wczc si po drogach, znalazam dwie powki twego syna i szczliwy los tak chcia, e gdy je poczyam, powsta z nich jeden wspaniay chopiec, twj syn i dziedzic. Jak widzisz, byam zaledwie narzdziem w realizacji twojego szczliwego losu. Po wypowiedzeniu tych sw, demonka znika, a krl, ktry by rwny Pradapatiemu, zabra ze sob swego odzyskanego syna i wrci do paacu. Natychmiast zarzdzi wykonanie rytw z okazji jego narodzin i ogosi wielki festiwal na cze demonki Dary. Rwnie na jej cze nada swemu synowi imi Darasamdha, czyli ten, ktry zosta poczony przez demonk Dar. Syn ten urs wielki i silny jak ogie ofiarny, w ktry wlewa si oczyszczony tuszcz. Jak wie niesie w jego ludzkim ciele narodzi si jeden z demonw asurw, olbrzym danawa o imieniu Wipracitti. Po upywie pewnego czasu asceta Kandakauika raz jeszcze przyby do krlestwa rzdzonego przez krl Brihadrath. Cieszc si z jego obecnoci, krl Brihadratha wyszed mu na spotkanie w towarzystwie caej swej wity, ministrw, on i syna. Krl powita ascet, oferujc mu zgodnie z obyczajem wod do obmycia stp i ust, dary nalene gociowi, swego syna i krlestwo.

222

Mikoajewska

Mahabharata

Czcigodny mdrzec podzikowa za oddany mu hod i znalazszy si w stanie ekstatycznej szczliwoci rzek: O krlu, wiem doskonale o wszystkim, co si wydarzyo podczas mej nieobecnoci dziki mojej boskiej wizji. Twj syn bdzie Indr wrd krlw. aden z krlw nie dorwna mu w walecznoci i nie potrafi go pokona w bitwie z broni w rku. Nie bdzie go mona zrani nawet przy uyciu boskiej broni. Swym blaskiem zami wszystkich innych krlw, bdc jak soce zamiewajce blask gwiazd. Kady, kto go zaatakuje, bdzie jak ma cignca do ognia po mier, idc na pewne zatracenie. Od niego bdzie zalea los wszystkich krlw tak jak od oceanu zaley los nabrzmiaych monsunowymi wodami rzek. Stanie si fundamentem podzielonego na cztery kasty spoeczestwa, bdc podobny do ziemi, ktra przynoszc plon, dostarcza gruntu zarwno dla wzrostu dobra jak i za. Wszyscy ziemscy wadcy mu si podporzdkuj tak jak ywe istoty podporzdkowuj si swemu oddechowi, ktry jest ich dusz. Dziki swej mocy przekroczy wszystkie wiaty i na wasne oczy zobaczy boga iw, potnego niszczyciela trzech miast. Po wypowiedzeniu tych wakich sw czcigodny mdrzec poegna krla Brihadrath i uda si w dalsz drog. Krl Brihadratha z kolei zebrawszy wszystkich swych krewnych i powinowatych, namaci swego syna i osignwszy ostateczny spokj, odda mu swe krlestwo i sam wraz ze swymi onami uda si do lasu, aby kontynuowa tam ycie w warunkach surowej ascezy. 5. Kryszna namawia Krla Prawa do zabicia krla Darasamdhy Kryszna kontynuowa: O Judhiszthira, cho wedug sw bramina przeznaczeniem krla Darasamdhy jest bycie Indr wrd krlw, swym dziaaniem nie przynosi on wiatu dobra, lecz zniszczenie. W swym traktowaniu innych krlw nie kieruje si zasadami Prawa, Zysku i Przyjemnoci, lecz kroczy drog przemocy i pozostawiony przez swego ojca samemu sobie ujarzmi ich wszystkich swoj dzielnoci. Co wicej, ten niegodziwiec roci sobie pretensj do nazywania si Najwysz Osob i w swym szalestwie przyjmuje moje imi, nazywajc sam siebie Wasudew Pundry, pod ktrym to imieniem sta si szeroko znany. On jest twoim rywalem o lojalno krlw, gdy, cho gwnie krlw atakuje, ma wrd nich rwnie swoich zwolennikw. Najgortszym z nich jest mj zacity wrg, ktrego nie udao mi si dotychczas zabi, krl Kedisw Sziupala, ktry zosta jego marszakiem.

Ksiga II

Opowie 12

223

Ja sam od dawna rozmylam nad sposobem zabicia Darasamdhy, gdy od momentu mierci demona Kansy zacz nka mj rd Jadaww atakujc Mathur. Dopki y Kansa i by krlem Mathury, trzyma Darasamdh z dala od niej, gdy wzi sobie za ony jego dwie crki. Jednake po jego mierci Darasamdha zacz napada moich krewnych. Nie potrafilimy go zabi przez trzysta lat, gdy nie tylko on sam otrzyma dar bycia nie do pokonania przy pomocy adnej broni, ale jeszcze dodatkowo mia pod swoj komend dwch wojownikw Hams i Dibhak, ktrzy byli w posiadaniu takiego samego daru. Ci dwaj wojownicy razem z Darasamdh stanowili trjc rwn w swej potdze niemiertelnym. W kocu jednak w czasie oblenia Mathury ci dwaj potni wojownicy poegnali si z yciem, popeniajc samobjstwo. Dibhak doszy bowiem faszywe wieci, e Hamsa zgin i z aoci sam si utopi w rzece Jamunie, gdy ycie bez Hamsy stracio dla niego sens. Podobnie uczyni Hamsa, gdy dowiedzia si, e Dibhaka si utopi, gdy bez niego nie potrafi istnie. Darasamdha usyszawszy o ich mierci, wycofa si z oblenia Mathury i pozostawi moich krewnych na jaki czas w spokoju. Wkrtce jednak walka zawrzaa na nowo, gdy jedna z on Kansy, crka Darasamdhy, zwrcia si do niego z prob o pomszczenie mierci jej ma, zabicie mnie, gdy byem jego zabjc i wybicie do nogi wszystkich magnatw naszego rodu. Zgodnie z otrzyman wwczas rad, tchrzliwie wycofalimy si ze znajdujcej si w rodkowym kraju Mathury i ruszylimy na zachd, zabierajc ze sob cay nasz majtek i wszystkich krewnych. Schronilimy si w zbudowanej przez nas fortecy Dwaraka u stp gry Raiwataki. ktrej pilnie strzeg wojownicy naszego rodu. W Dwarace nawet kobiety potrafi walczy i jest ona fortec nie do zdobycia nawet przez bogw. yjemy tam w stanie wielkiej szczliwoci, gdy nie zagraa nam aden zewntrzny wrg, cho cigle pamitamy o opuszczonej przez nas Mathurze. Kryszna kontynuowa: O Judhiszthira, nie tylko my opucilimy nasze krlestwo w rodkowym kraju, uciekajc przed krlem Darasamdh. Uczynili to take liczni inni krlowie, ktrych napada. Wszyscy bowiem wiedz, e Darasamdha zakuwa w kajdany kadego krla, ktrego udaje mu si pokona i wrzuca go do wizienia w grskiej jaskini, aby ich wszystkich zoy w ofierze Najwyszemu Bogowi iwie, gdy udao mu si ich pokona dopiero po dugim okresie oddawania mu czci. Nie pozwl mu na zrobienie z nich ofiary. Zabij jak zwierz ofiarne i z w ofierze samego Darasamdh i uwolnij krlw, ktrych on wizi, gdy tylko dziki temu moesz zosta krlem krlw.

224

Mikoajewska

Mahabharata

6. Kryszna namawia Krla Prawa do uycia w walce z krlem Darasamdh podstpu Po uwanym wysuchaniu sw Kryszny Pandawowie zaczli si zastanowi nad tym, co powinni uczyni, wypowiadajc swoj opini. Bhima rzek: O krlu, najwaniejsze jest podjcie inicjatywy i rozpoczcie dziaania, gdy krl bez inicjatywy skazany jest na upadek. Nawet saby krl z inicjatyw moe pokona silnego wroga przy uyciu waciwej taktyki. Pokonajmy krla Darasamdh tak jak trzy ognie ofiarne, ktre konsumuj zoon we ofiar. Kryszna zapewnia nam bowiem taktyk, ja gwarantuj si, a Arduna zwycistwo. Kryszna rzek: O krlu, znamy piciu krlw, ktrzy uzyskali tytu suwerena i stali si krlami krlw. Jauwanaswa zdoby ten tytu dziki zniesieniu podatkw; Bhagiratha, dziki swym umiejtnociom obrony; Kartawirja dziki swej dyscyplinie; Bharata poprzez sw bohatersko; a Marutta dziki swemu bogactwu. Krl Darasamdha nie zasuguje na uzyskanie tego tytuu, lecz na kar, gdy to, co czyni jest niezgodne z zasadami Prawa Zysku i Dyplomacji. Zwa, e tylko gupiec kieruje si w swym dziaaniu wycznie Zyskiem tak jak on i nie zwraca uwagi na konsekwencje swych czynw. Narzuca on wszystkim krlom ze stu i jeden krlewskich linii swe krlowanie si i chcc ofiarowa ich iwie jak zwierzta ofiarne, odbiera im moliwo zdobycia nieba, ktra otwiera si przed wojownikiem, gdy ginie on na polu bitewnym z broni w rku. Trzeba powstrzyma jego niegodziwoci i ten kto to uczyni, zyska wielk saw i z ca pewnoci zdobdzie suwerenno i tytu krla krlw. Judhiszthira rzek: O Kryszna, zbyt trudno stworzy warunki pozwalajce na doprowadzenie ofiary koronacyjnej do szczliwego koca. Poza tym pragnc zosta suwerenem, myl wycznie o sobie. W mym deniu staj si tak okrutny, e zapominam o moich braciach Bhimie i Ardunie, ktrzy s moimi oczami i o tobie Kryszna, ktry jeste moim umysem. Jakie ycie mnie czeka, gdy strac moje oczy i umys? Po co mi walka z krlem Darasamdh? Jeeli go pokonam, cho uchodzi za niepokonanego, nic ju nie zdoa mnie pokona poza wyjaowieniem. A jeeli z nim przegram, wyniknie z tego prawdziwa katastrofa. Nie powinienem podejmowa si tego zadania, przeciw ktremu jest moje serce. Arduna rzek: O krlu, dla wojownika trudno o co doskonalszego od zadania zniszczenia Darasamdhy i uwolnienia krlw z jego niewoli, tym bardziej, e jeeli tego nie uczynimy, zostaniemy posdzeni o brak charakteru. Jak wiesz zdobyem mj uk, strzay,

Ksiga II

Opowie 12

225

saw, sprzymierzecw i wadz si mych wasnych ramion, lecz nie o wadz mi chodzi. Zachwyca mnie sama bohatersko. ycie wojownika o bohaterskim rodowodzie bez bohaterskoci traci sens. ycie wojownika jest bowiem bezustannym podbojem i nawet jeeli dany wojownik nie ma wszystkich wymaganych zalet, to jednak dziki swej bohaterskoci niszczy wroga. To jego determinacja przynosi zwycistwo. Krl pragncy odnie zwycistwo musi unika destrukcyjnej siy, ktra tkwi zarwno w tchrzostwie jak i w braku determinacji. Tak jak pustelnik staje si mdrcem, pragnc spokoju, tak my dziki twemu pragnieniu zdobycia tytuu suwerena pokonamy gronego wroga. Kryszna rzek: O najlepszy z krlw, Arduna ujawni mylenie godne Bharatw. Nikt z nas nie zna godziny wasnej mierci. Wiemy jednak na pewno, e aden wojownik nie zdobdzie nieba, uciekajc przed bitw. Wroga naley pokonywa, uywajc taktyki zgodnej z reguami wojny, gdy bezbdna taktyka przynosi zwycistwo, nawet wwczas, gdy przeciwnik jest nam rwny si. Ostrony taktyk nie wyzywa silniejszego wroga do otwartej bitwy, lecz wykorzystuje jego saboci, ukrywajc starannie swoje wasne. Zaatakujmy wic krla Darasamdh nie przy pomocy wojska, lecz podstpu, szczeglnie e to wycznie samo jego istnienie ma wpyw na los krlw, ktrych uwizi i nie ma potrzeby zabijania jego ludzi. Wraz z jego mierci zginie jego sia. Zwa te na to, e nawet wwczas, gdy mimo naszych stara, aby unikn przelewu niewinnej krwi, zaatakuj nas ci, ktrzy bd chcieli pomci jego mier, to walczc z nimi bdziemy szli ciek wojownika i zdobdziemy niebo. Kryszna kontynuowa: O Krlu Prawa, jak sam wiesz, krla Darasamdhy w otwartej bitwie nie potrafi pokona ani bogowie ani demony, gdy nie mona go zabi przy pomocy adnej broni. Mona go jednak pokona w walce na pici. Skonsumujmy go wic tak jak trzy ognie konsumuj ofiar. Sprowokujemy go do walki na pici, gdy wwczas jego pogarda do wiata i wysokie mniemanie o sobie zmusz go do wybrania pojedynku z Bhim, synem boga wiatru, ktry jest z nas wszystkich fizycznie najpotniejszy. Jeeli w swym sercu masz we mnie wiar, powierz memu kierownictwu Ardun i Bhim i pozwl nam w twym imieniu uda si do krlestwa krla Darasamdhy. Judhiszthira czujc coraz bardziej tajemniczy autorytet Kryszny i suszno jego sw, rzek: O Kryszna, ty jeste najwikszy z ludzi. Uciekamy si pod twoj obron, gdy ty jeste naszym najpotniejszym obroc. Cokolwiek mwisz, jest suszne i to, co mwisz, si stanie. Dziaasz szybko i wiem, e dziki twej pomocy zadanie, ktre musz wykona dla dobra

226

Mikoajewska

Mahabharata

caego wszechwiata, zostanie wykonane. Nie mgbym jako Krl Prawa zaistnie bez ciebie, Arduny i Bhimy. Ty i mj brat Arduna jestecie podwojonym Kryszn i bez was nie mona w wiecie niczego zdoby, a mj brat Bhima jest najsilniejszy z silnych i z wasz pomoc potrafi zrobi wszystko. W realizacji kadego zadania naley bowiem czy taktyk, mdro i si, ktre sob reprezentujecie. O Kryszna, z radoci powierzam Ardun i Bhim twemu kierownictwu. 7. Kryszna, Arduna i Bhima, trzy ognie, zabijaj krla Darasamdh podczas rytuau ofiarnego Kryszna, Arduna i Bhima w przebraniu modych braminw, ktrzy wanie ukoczyli sw edukacj zwanych pod nazw Snataka, wyruszyli w dalek drog w kierunku stoecznego miasta Magadha, ktrym wada krl Darasamdha. Byo to miasto pikne, otoczone picioma boskimi grami, w ktrym nigdy nie brakowao wody, gdzie zdrowi mieszkacy yli w swych piknych, bogatych domach, cieszc si cieniem rzucanym przez obsypane wiecznymi kwiatami drzewa. W czasie, gdy zbliali si do miasta, w paacu krla Darasamdhy odbywaa si wanie ceremonia ofiarna ku czci krla. Czczony podczas tej ceremonii krl Darasamdha siedzia na swym soniu bez broni, podczas gdy kapani pobonie go okrali, niosc wity ogie ofiarny. Uroczystociom towarzyszy jarmark uliczny, gdzie sprzedawano rozmaite rodzaje jada i girlandy z kwiatw. Widzc t obfito przedmiotw sucych przyjemnoci, Kryszna, Arduna i Bhima cignli bez pozwolenia sprzedawcw girlandy ze straganu i ozdobiwszy nimi swe szyje wkroczyli prowokacyjnie do paacu krla Darasamdhy, bdc jak himalajskie lwy wkraczajce do zagrody krw. Minwszy bez przeszkd trzy potne mury bronice wejcia do paacu, uzbrojeni jedynie w swe wasne ramiona zbliyli si prowokacyjnie do krla. Widzc tych wojowniczo wygldajcych braminw, krl Darasamdha wypowiedzia sowa powitania, rozkazujc, aby poda im wod do umycia stp i powita ich z nalenymi im honorami. Mia on bowiem zasad e zawsze gdy do jego paacu zawitaj bramini Snataka, choby byo to i w rodku nocy, przywita ich z odpowiednimi honorami. Rzek: O bramini, witajcie i niech sprzyja wam dobry los. Doczcie do naszej ofiary i usidcie wrd nas. I gdy trzej wojownicy w bramiskim przebraniu usiedli bez sowa podziki, ponli jak trzy ognie podczas wielkiej sesji ofiarnej. Krl Darasamdha bardzo zdziwiony ich wygldem rzek, nie mogc ukry krytycznego tonu: O bramini, o ile mi wiadomo,

Ksiga II

Opowie 12

227

bramini Snataka nie oblewaj swych cia perfumami i nie zdobi ich girlandami, podczas gdy wy nie tylko ozdobilicie si kwiatami, ale jeszcze na waszych ramionach dostrzegam lady od noszenia uku. Twierdzicie, e jestecie braminami, a otacza was magnacka aura. Prawda jest witoci nie tylko dla braminw, ale rwnie dla krlw. Powiedzcie mi, kim jestecie. Wytumaczcie si, dlaczego nie wkroczylicie do miasta gwn bram, lecz wdarlicie si do niego od strony wzgrza Czaitjaka, obraajc tym czynem mnie, krla tego miasta? Teraz, gdy udao wam si zbliy do mnie w ten obraliwy sposb, wyjanijcie mi, jaki jest wasz cel? Kryszna odpowiedzia gosem, ktry zabrzmia uprzejmie, lecz gronie: O krlu, wierni naszym przysigom, nigdy nie wchodzimy gwn bram do domu naszego wroga i gdy chcemy go pokona, nie odwzajemniamy uprzejmych sw powitania. Krl Darasamdha rzek: O bramini, nie przypominam sobie was i tego abym kiedykolwiek uczyni wam co zego, a skoro nie zachowaem si wrogo wobec was, dlaczego uwaacie mnie za swego wroga? Umys tego, kto atakuje niewinnego z ca pewnoci ucierpi z powodu tego oczywistego amania Prawa i ten wrogi akt obrci si przeciw niemu. Bdc krlem, przestrzegam cile krlewskiego Prawa i jestem najbardziej prawy wrd prawych. Majc mnie za wroga musielicie pa ofiar pomyki. Kryszna rzek: O krlu, zniszczye ca kast magnatw i cho popenie ten ohydny czyn, uwaasz si za niewinnego! Kto to sysza, aby jeden krl tyranizowa innych uczciwych krlw. Zamkne ich w wizieniu i chcesz ich zoy w ofierze bogowi iwie. Cho sam jeste magnatem, traktujesz innych magnatw jak zwierzta ofiarne. Zo to z ca pewnoci nie pozostanie bez wpywu na ciebie, gdy trudno mie umys bardziej zdeprawowany. Jak moesz pozbawia magnata moliwoci bohaterskiej mierci. Kady wiadomy swego wysokiego urodzenia magnat wie, e ginc na polu bitewnym, zdobywa niebo. Mylc podczas bitwy o zdobyciu nieba, waleczny wojownik staje si uwiconym uczestnikiem rytw, ktrymi s bitwy i oddaje w ten sposb cze trzem wiatom. Niebo rodzi si ze zwycistwa, wielkiej sawy, umartwie i bitwy. Prowadzenie bitwy jest najwysz cnot krla bogw Indry, gdy dziki bitwie niszczy on demony asury i chroni wszechwiat przed zagad. Przebylimy do stolicy twego kraju, aby broni ciemionych krlw i zatrzyma ci w twym dziaaniu, zanim zdoasz zniszczy naszych krewnych. Pragnc nieba, trudno wybra sobie lepszego przeciwnika do walki ni ciebie. Mylisz si jednak, wierzc, e dziki darowi, ktry posiadasz, aden magnat nie jest ci rwny i nie potrafi ci pokona. Nie lekcewa innych i nie myl, e nie ma

228

Mikoajewska

Mahabharata

w nich potgi. Naley ona do ciebie tylko dopty, dopki nie ujawni si chwaa rwna twojej. Porzu wic sw dum i uznaj nas za rwnych. Dowiedz si, e nie jestemy braminami lecz wojownikami i e naszym celem jest uwolnienie krlw, ktrych wizisz. Ja jestem Kryszna, a ci dwaj potni wojownicy, ktrzy mi towarzysz to Bhima i Arduna. Wyzywamy ci do walki, gdy chcemy ci jak najszybciej wysa do wiata boga mierci Jamy. Darasamdha odpowiedzia: O Kryszna, w swej mowie oskarasz mnie niesusznie. Obowizkiem magnata jest zwycia, podbija i dziaa tak jak mu si podoba. Realizuj jedynie mj obowizek i trzymam w wizieniu tylko tych krlw, ktrych pokonaem w uczciwej bitwie. Kryszna dostrzeg, e krl Darasamdha, cho nie uzbrojony jest coraz bardziej gotowy do podjcia walki. Rzek: O krlu, przybylimy tutaj, aby wyzwa ci do pojedynku. Wybierz spord nas jednego, z ktrym chciaby walczy na pici. W odpowiedzi wierny Prawu wojownikw krl Darasamdha zdj z gowy swj diadem, przeczesa wosy i wzburzony jak wychodzcy ze swych brzegw ocean, rzek do Bhimy: O Bhima, z tob bd walczy, gdy ty jeste najsilniejszym przeciwnikiem. I po tym, jak stojcy niedaleko wojowniczego krla jego domowy kapan trzymajc w doniach najlepsze z oywiajcych i pozbawiajcych blu zi, wypowiedzia swe bogosawiestwo, krl Darasamdha rzuci si tak jak sta, bez broni, z goymi piciami na pobogosawionego przez Kryszn Bhim, ktry odpowiedzia mu rwnie potnym atakiem. Pojedynek tych dwch mw przypominajcy walk Indry i Wrtr obserwoway tumy widzw przybyych do paacu, aby uczestniczy w przeprowadzanym tam rytuale ofiarnym. Pojedynek trwa bez przerwy noc i dniem przez trzynacie db. Czternastej nocy Kryszna obserwujcy walk zauway e siy krla Darasamdhy wyczerpuj si i rzek do Bhimy oglnikowo: O Bhima, nie naley przytrzymywa wroga, ktry jest wyczerpany i ciska nim o ziemi, gdy moe on cakowicie straci ducha. Nie ciskaj wic krlem, lecz mocuj si z nim, uywajc swych silnych ramion. Syszc te sowa Kryszny, Bhima zrozumia, e nadszed moment, w ktrym powinien swego przeciwnika zabi. Kryszna doda: O Bhima, poka nam szybko ducha, ktrego otrzymae od bogw i uyj dzi przeciw krlowi Darasamdhie swej przeraliwej siy, ktr otrzymae od boga wiatru. W odpowiedzi na te sowa potny Bhima podnis wysoko potnego Darasamdh i podrzuci go sto razy do gry, po czym rzuci go na kolana, zama jego krgosup i podeptawszy jego

Ksiga II

Opowie 12

229

ciao, zawy jak dzika bestia. Gdy martwe ciao Darasamdhy pado na ziemi, a Bhima dziko zawy, da si sysze przeraliwy grzmot, ktry przerazi wszystkie ywe istoty. Wszyscy mieszkacy Magadhy zachwiali si na nogach, a kobiety rodziy przedwczenie martwe dzieci. Wszyscy jednym gosem pytali, czy to Himalaje pky na poow, czy te ziemia oderwaa si nagle od swej podpory. 8. Kryszna, Arduna i Bhima zdobywaj boski rydwan, w ktrym krl bogw Indra w towarzystwie wielkiego boga Wisznu walczyli z demonami asurami Kryszna, Bhima i Arduna pozostawili ciao martwego krla Darasamdhy u bram jego paacu i mimo gbokiej nocy dosiedli jego rydwanu nalecego kiedy do Indry, ktrym Indra obdarowa jednego z bogw Wasu, ktry z kolei obdarowa nim ojca Darasamdhy i ruszyli na ratunek krlom uwizionym w grach Giriwrada. Zdobywszy ten rydwan, ktry by nie do pokonania przez adnego ziemskiego krla, pogryli si w ekstatycznej szczliwoci. To na tym rydwanie byszczcym jak szczere zoto, ozdobionym girland maych dzwoneczkw, grzmicym w biegu jak monsunowa chmura, zwyciskim i niszczcym wroga, krl bogw Indra w towarzystwie Najwikszego Boga Wisznu pokona niegdy dziewidziesiciu dziewiciu gigantw asurw danaww. Zaprzony w boskie ogiery i ozdobiony rcznie wykonanym przez bogw proporcem widocznym na mil pdzi z szybkoci wiatru. Gdy prowadzcy konie Kryszna skupi sw myl na Garudzie, wielki ptak, poeracz ww bezzwocznie si przed nim pojawi i gdy siad na proporcu wypenionym ju po brzegi licznymi skrzeczcymi istotami, olepiajc je swym blaskiem, maszt, na ktrym proporzec powiewa wyglda jak wiea wityni. I ten najwspanialszy z proporcw ozdobiony wizerunkiem Garudy nigdy nie zaplta si w gazie drzew i nigdy nie dosiga go adna bro. 9. Kryszna skania uwolnionych z wizienia krlw do pomagania Krlowi Prawa w realizowaniu jego ofiary koronacyjnej Uwolniwszy uwizionych w grskiej jaskini krlw, Kryszna i dwch Pandaww opucili gry i majc ich za towarzyszy pognali na zdobytym rydwanie ku rwninom, gdzie zatrzymali ich prowadzeni przez braminw mieszkacy Magadhy, wrd ktrych by rwnie syn krla Darasamdhy z procesj swych ministrw, chcc odda im nalen cze. Gdy uwolnieni krlowie

230

Mikoajewska

Mahabharata

obdarowywali Kryszn posiadanym bogactwem, pytajc o to, jak mog odpaci mu za obdarowanie ich wolnoci, Kryszna rzek: O krlowie, wadca Indraprasthy Judhiszthira przygotowuje si do wykonania ofiary koronacyjnej, gdy bdc Krlem Prawa aspiruje do uzyskania zwierzchnictwa nad wszystkimi krlami. Niech kady z was pomoe mu w tym, aby jego ofiara zakoczya si sukcesem. Krlowie rzekli: O Kryszna, niech tak si stanie. Wykonawszy swe zadanie, Kryszna i Pandawowie wrcili do Indraprasthy, aby opowiedzie Judhiszthirze o swych bohaterskich czynach. Rzekli: O najlepszy z krlw, dobry los nam sprzyja. Bhima pokona w walce na pici krla Darasamdh i po zdobyciu jego rydwanu uwolnilimy wizionych przez niego krlw. Judhiszthira odda honory Krysznie, uciska swych braci i odpowiednio uczci ich zwycistwo. Nastpnie spotka si z uwolnionymi krlami, aby ich poegna i pozwoli im wrci do ich wasnych krlestw. Wkrtce Indraprasth opuci rwnie Kryszna, wracajc do Dwaraki na zdobycznym rydwanie ozdobionym proporcem z Garud, ktrym Judhiszthira zdecydowa si obdarowa Kryszn. Przed jego wyjazdem piciu braci Pandaww pobonie go okryo, wychwalajc jego bohaterskie czyny. Rwnie uwolnieni z wizienia krlowie sawili w swych pieniach Kryszn i braci Pandaww, ktrzy zabijajc krla Darasamdh zagwarantowali im bezpieczestwo. Wychwalali te Krla Prawa, ktry wieci wkoo swym przykadem, utrzymujc w swym postpowaniu doskona rwnowag midzy Prawem, Zyskiem i Przyjemnoci. I w ten sposb sawa Pandaww i Kryszny coraz szerzej rozchodzia si po wiecie. 10. Pandawowie w imieniu Krla Prawa zbieraj danin od krlw z caego wiata, aby Krl Prawa mg wykona ofiar koronacyjn i otrzyma bogosawiestwo braminw Pewnego dnia Arduna rzek do Judhiszthiry: O wielki krlu, w tej chwili zdobyem ju wszystko, czego czowiek moe zapragn i co bardzo trudno zdoby. Mam swj uk, strzay, sprzymierzecw, ziemi, saw i moc. Moim nastpnym zadaniem powinno by wzbogacenie naszego skarbca, abymy mogli hojnie obdarowa braminw podczas twej ofiary koronacyjnej. Gdy nadejdzie pomylny dzie wyrusz na pnoc, ktr wada bg bogactwa i sprbuj skoni wszystkich krlw pnocy do zapacenia nam daniny. Krl Prawa odpowiedzia: O Arduna, masz racj. Popro kapanw o bogosawiestwo i rusz na pnoc ku postrachowi naszych wrogw i radoci naszych przyjaci. I podczas gdy Judhiszthira sprawujc rzdy po-

Ksiga II

Opowie 12

231

zostawa w Indraprasthcie, jego czterej bracia ruszyli w czterech kierunkach wiata, aby poinformowa wszystkich krlw o intencji przeprowadzenia ofiary koronacyjnej przez Krla Prawa oraz aby skoni ich si lub dyplomacj do oddania mu hodu poprzez opat daniny i uznanie jego zwierzchnictwa. Arduna par daleko na pnoc pokonujc po drodze wszystkich krlw, a dotar do miejsca w gbokich Himalajach, gdzie u bram miasta sta gigantyczny stranik, ktry rzek do niego: O niepokonany zwycizco, zawr z drogi i zadowl si tym, co ju zdobye, gdy czowiek, ktry wejdzie do naszego miasta musi umrze. W tym miejscu wojna si koczy. Ludzkie oko nie potrafi nawet dostrzec tego, co jest tutaj. Zawr wic z drogi, gdy nie pozostao ju nic wicej do podbicia. Jeeli masz jednak jakie specjalne yczenie, chtnie je speni. Syszc te sowa, Arduna rzek: O potny straniku, podbijaem krlestwa znajdujce si na pnocy, aby zapewni powodzenie ofierze koronacyjnej Krla Prawa. Nie wejd do twego krlestwa, skoro jest to dla ludzi zabronione, lecz chciabym ci prosi, aby jego mieszkacy zoyli danin Krlowi Prawa, zwikszajc szans powodzenia jego ofiary. Stranik rzek: O Arduna, niech tak si stanie. Jako danin dla Krla Prawa zaoferowa bosk tkanin, ornamenty i skr. Zebrawszy wszystkie dary zdobyte od krlw pnocy, Arduna na czele swej armii wrci do Indraprasthy. Bhima z kolei uda si na wschd, gdzie midzy innymi ley Hastinapura rzdzona przez krla Dhritarasztr jak i krlestwo Angi rzdzone przez Karn oraz krlestwo zaartego wroga Kryszny Sziupali. Wszyscy oni zgodzili si na zapat daniny Krlowi Prawa i na jego zwierzchnictwo. Po pokonaniu licznych krlw wschodu w walce wrcz, w bitwie lub przy pomocy dyplomacji, Bhima wrci do Indraprasthy, przywoc ze sob ogromne upy, ktre odda swemu najstarszemu bratu. Sahadewa z kolei par ze swym wojskiem daleko na poudnie, a dotar do krlestwa rzdzonego przez krla Nil, chronionego przez sam Ogie, ktry obieca mu, e bdzie broni jego wojsk. Gdy Ogie otoczy wojska Sahadewy poncym piercieniem, Sahadewa oczyci si rytualnie w wodzie i rzek do Ognia: O Ogniu, to dla twego dobra podjem si tego podboju, gdy jego celem jest moliwo wrzucenia w ciebie ofiarnego tuszczu podczas ofiary koronacyjnej Krla Prawa. To ty jeste ustami bogw, ty jeste samym ofiarnym rytuaem. Nazywaj ci Czycicielem, bo wszystko oczyszczasz. Nazywaj ci Nosicielem Ofiary bo w ciebie wlewa si oczyszczony tuszcz ofiarny. To przez wzgld na ciebie zostay stworzone Wedy. Prosz ci wic o

232

Mikoajewska

Mahabharata

to, aby nie przeszkadza Krlowi Prawa w przeprowadzeniu jego koronacyjnej ofiary. Sahadewa posypa ziemi traw kua i siad na niej przed poncym Ogniem w rytualny sposb, obserwowany przez ca sw armi przeraon poarem. Ogie zbliywszy si do niego, zatrzyma si i nie spali go, wypowiadajc nastpujce sowa: O synu Madri, powsta. Poddawaem ci jedynie prbie, gdy doskonale znam zarwno twoje jak i Krla Prawa zamiary. Jestem jednake zobowizany do obrony krlestwa krla Nili, dopki jest ono w rkach jego dynastii. Dlatego prosz ci o zaprzestanie ataku, a ja w zamian uczyni to, o co mnie poprosisz. I gdy Sahadewa rzek: O Ogniu, niech tak si stanie, Ogie wycofa swe pomienie, obiecujc Sahadewie danin dla Krla Prawa. Po otrzymaniu daniny od krla Nili Sahadewa kontynuowa swj marsz na poudnie, a dotar do miejsc zamieszkaych przez barbarzyskie plemiona oraz demonw rakszasw i zmusiwszy ich wszystkich do podporzdkowania si Judhiszthirze i wniesienia opat, powrci do Indraprasthy, przywoc ze sob ogromne bogactwa. Do Indraprasthy z ogromnym upem powrci rwnie wkrtce Nakula, ktry uda si daleko na zachd, a dotar do krainy rzdzonej przez brata swej matki krla Madrasu alj, ktry bez wahania zgodzi si na oddanie daniny Krlowi Prawa i uznanie jego zwierzchnictwa.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 2. The Book of the Assembly Hall, 2(20) The Building of the Assembly Hall, 1-11, 2(21) The Council, 12-17, 2(22) The Killing of Jarsamdha, 18-22, 2(23) The Conquest of the World, 23-29.

Ksiga II

Opowie 13

233

Opowie 13 Zadedykowanie ofiary koronacyjnej Krysznie

1. Krl Prawa rozpoznajc, e w Krysznie narodzi si Czowiek, ktry jest tym, co ukryte zarwno na pocztku jak i na kocu wszechwiata, prosi go o zgod na inauguracj swej ofiary koronacyjnej; 2. Mdrzec Narada rozmyla o Krysznie, rozpoznajc w nim Czowieka, ktrego czci si poprzez skadanie ofiary; 3. Krl Prawa honoruje Kryszn najwyszym darem dla krlw, czemu sprzeciwia si krl Sziupala, wskazujc, e Kryszna nie jest krlem; 4. Krl Prawa niepokoi si o powodzenie swej ofiary, lecz Bhiszma uspokaja go, e atak Sziupali jest czci boskiego planu; 5. Bhiszma wyjania, e przeznaczeniem Sziupali jest mier z rk obraanego przez niego Kryszny; 6. Bhiszma broni si przed atakiem krlw, chccych potraktowa go jak zwierz ofiarne i zoy w ofierze, prowokujc pojedynek Kryszny z Sziupal; 7. Kryszna stranikiem powodzenia ofiary koronacyjnej Krla Prawa.

To Kryszna w pojedynk jest pocztkiem i kocem wszystkich wiatw i to dziki niemu skadamy t ofiar. Jest on bowiem t Ukryt Przyczyn i Wiecznym Sprawc stojcym ponad wszystkie ywe istoty, bdc najstarszy w caym wszechwiecie. Duch, umys, Najwyszy Pan, wiatr, ogie, woda, eter, ziemia i cae stwarzanie maj swe oparcie w Krysznie. (Mahbharta, 2(25) The Taking of the Guest Gift, 35.20-25)

1. Krl Prawa rozpoznajc, e w Krysznie narodzi si Czowiek, ktry jest tym, co ukryte zarwno na pocztku jak i na kocu wszechwiata, prosi go o zgod na inauguracj swej ofiary koronacyjnej W krlestwie rzdzonym przez Krla Prawa panowaa idealna harmonia, gdy kady z poddanych mg skupi sw uwag na wykonaniu wasnego zadania, bo Krl Prawa kadego z nich chroni dziki swemu przywizaniu do Prawdy i swej umiejtnoci trzymania wrogw z dala od granic kraju. Dziki krlewskiej prawoci i sprawiedliwemu systemowi podatkowemu deszcz monsunowy la obficie, uyniajc gleb. Ludziom dobrze si wiodo zarwno w hodowli krw, jak w uprawie roli i w handlu. Kraj omijay powodzie, poary, susze i zarazy. Nic wic dziwnego, e majtek krlestwa wzrs tak bardzo, e nie sposb byoby go wyda nawet przez setki lat. Oceniajc wielko swego skarbca oraz wypenienie spichlerzy, Krl Prawa doszed do wniosku, e nadszed waciwy czas na rozpoczcie przygotowa do rytuau

234

Mikoajewska

Mahabharata

ofiary koronacyjnej. W myli tej utwierdzali go wszyscy jego przyjaciele, mwic: O krlu, rozpocznij realizacj zaplanowanego przez ciebie rytuau, gdy nadszed na to waciwy czas. Tak samo musia pomyle Kryszna, gdy przyby ponownie do Indraprasthy na czele swej potnej armii, przywoc dla Krla Prawa niezmierzone dary. Ucieszony Judhiszthira powita go zgodnie z etykiet, po czym zaprosi go, aby razem z jego brami i domowymi kapanami zasiedli w Gmachu Zgromadze i przedyskutowali, czy faktycznie czas na zainaugurowanie rytuau jest waciwy. Judhiszthira uzna przyjazd Kryszny za dobrowrcy znak, gdy przeczuwa, e to od obecnoci Kryszny zaley zdobycie przez niego krlewskiego namaszczenia i powodzenie jego ofiary. Swym owieconym umysem potrafi bowiem dostrzec, e w miertelnej osobie Kryszny narodzi si ponownie na ziemi w czczony przez braminw Czowiek, staroytny mdrzec Narajana, istotny aspekt Najwyszego Boga Wisznu, widzialny jedynie dla owieconych, w ktrym maj swe korzenie Wedy, ktry jest najpotniejszy z tego wszystkiego, co jest wieczne i ktry jest tym, co jest ukryte zarwno na pocztku jak i na kocu wszechwiata. On jest obroc tego, co byo, co jest i co bdzie, bastionem wszystkich staroytnych mdrcw (riszich) i tym, ktry niszczy wroga i przynosi ulg w niedoli. Judhiszthira rzek: O Kryszna, to dziki tobie caa ziemia znalaza si w mym wadaniu i dziki tobie zebraem ogromne bogactwa. Nadszed czas, abym uy ich we waciwy sposb, majc na uwadze dobro ognia ofiarnego i braminw. Jestem gotowy i pragn razem z tob i z moimi brami wykona zaplanowany rytua ofiarny. Zainauguruj wic m ofiar, bo jeeli ty sam j uroczycie rozpoczniesz, oczyci mnie to z wszelkiej winy lub daj mi na jej zainaugurowanie swoje przyzwolenie, gdy z twoim przyzwoleniem mog wykonywa nawet najwysze obrzdy. Kryszna odpowiedzia: O Krlu Prawa, zasugujesz w peni na zdobycie krlewskiego namaszczenia po szczliwym ukoczeniu swego ofiarnego rytuau. Zainauguruj wic sam t wielk ceremoni i z w ofierze ofiar, ktr sam sobie upodobae, a mnie pozwl skoncentrowa m myl na twym dobrze i sta na stray twego rytuau. Rozkazuj mi. Bd posuszny kademu twojemu rozporzdzeniu. Judhiszthira rzek: O Kryszna, mj zamiar zaczyna rodzi owoce, gdy z ca pewnoci uda mi si przeprowadzi ten rytua szczliwie do koca, skoro zgodnie ze swym yczeniem chcesz podda si mej woli.

Ksiga II

Opowie 13

235

Majc zgod Kryszny na rozpoczcie rytuau, Judhiszthira i jego bracia zaczli organizowa wszystko to, co byo potrzebne do jego realizacji. Judhiszthira rozkaza swemu bratu Sahadewie i swoim radnym, aby zebrali wszelkie akcesoria, jak naczynia, przybory i ofiarne skadniki, ktre bramini uznaj za potrzebne do wykonania ofiarnej ceremonii oraz rozesali zaproszenia do wzicia udziau w rytuale do wszystkich braminw, krlw i ludzi z posplstwa, ktrzy na to zasuyli. Wonica Arduny otrzyma zadanie dostarczenia artykuw ywnociowych o odpowiednim smaku i aromacie, aby zadowoli braminw. O samo przeprowadzenie rytuau kapan Pandaww Dwaipajana poprosi cieszcych si wielkim szacunkiem mdrcw bdcych ucielenieniem samych Wed. Funkcj brahmana intonujcego hymny z Samawedy powierzono synowi Satjawatiego, podczas gdy funkcj adhwarju peni Jajnawalkja, a hotarem zosta Paila. Akolitami zostali ich synowie i uczniowie. Troskliwie wybrany teren ofiarny znajdujcy si za murami miasta otoczono licznymi zabudowaniami, ktre Krl Prawa kaza przygotowa z myl o swych gociach. Dla niebian rzemielnicy zbudowali cile z instrukcj przestronne i ozdobione klejnotami pomieszczenia podobne do pomieszcze niebiaskich. Dla przybywajcych z rnych stron wiata magnatw zbudowali wspaniae paace ozdobione wieami, wygldajce jak szczyty Himalajw z du iloci komnat ozdobionych zotem i klejnotami. Ich rezydencje byy przestronne, z szerokimi bramami, nieno biae, widoczne z duej odlegoci, udekorowane wiecami i girlandami, spryskane zapachem aloesu. Dla braminw z kolei zbudowali wiele maych domkw, gdzie czekao na nich posanie i specjalnie przygotowane jado. W przerwach midzy rytualnymi obrzdami bramini ucztowali, snujc rne opowieci i cieszc oczy widokiem tancerzy i muzykw, robili wiele haasu, pokrzykujc: dajcie wicej i niech yje uczta. I Krl Prawa, bdc na ziemi tym, kim Indra jest w niebie, rozdawa braminom swe bogactwa, obdarowujc ich setkami tysicy krw, zotem, a take dostarczajc im kobiet, ktrych pragnli. Na ofiar koronacyjn Krla Prawa przybyli rwnie wszyscy mieszkacy Hastinapury, po ktrych Judhiszthira wysa swego brata Nakul ze specjalnym zaproszeniem. Caa starszyzna Bharatw, nauczyciele Pandaww oraz wszyscy ich kuzyni i krewni z radoci przyjli zaproszenie i poprzedzani przez braminw ruszyli do Indraprasthy. Ciekawi byli widoku Gmachu Zgromadze Judhiszthiry i cieszyli si z czekajcej ich moliwoci spotkania. Gdy przybyli, Judhiszthira powita ich, mwic z

236

Mikoajewska

Mahabharata

pokor: O Bharatowie, okacie mi sw przychylno. Nagromadziem ogromne bogactwo, lecz nie do mnie ono naley, lecz do was tak jak i ja sam. Rozporzdzajcie wic mn bez skrpowania. Po tych sowach powitania Judhiszthira zainaugurowa swj rytua, przydzielajc kademu ze swych bliskich odpowiedni rol w jego realizacji. Na uroczystoci ofiarnej Krla Prawa zgromadzi si cay wiat, chcc dziki swemu uczestnictwu zarobi na ostateczn nagrod, jak jest niebo, a take chcc rzuci okiem na Gmach Zgromadze, ktry zbudowa dla Krla Prawa demon asura Maja i ktrego sawa rozesza si po caym wiecie. Krlowie obdarowali Judhiszthir zotem i drogimi kamieniami, rywalizujc midzy sob o wielko przywiezionego daru. Z kolei Judhiszthira rywalizujc o wielko zebranego bogactwa z samym bogiem bogactwa Kuber, modli si, skadajc ofiar do szeciu ogni, ktre zapali i hojnie obdarowujc braminw, aby zadowoli ich wszystkie ludzkie pragnienia. Obserwujcy przebieg rytuau bogowie, staroytni prorocy i bramini byli bardzo zadowoleni z jego realizacji. 2. Mdrzec Narada rozmyla o Krysznie, rozpoznajc w nim Czowieka, ktrego czci si poprzez skadanie ofiary Mdrzec Narada widzc bogactwo, ktre Krl Prawa zgromadzi, aby mc je rozda podczas swej sesji ofiarnej, by rwnie bardzo zadowolony. Patrzy na licznych magnatw przybyych tutaj, by uczestniczy w jego rytuale, wiedzc, e w ich osobach narodzio si na ziemi wielu bogw w swych istotnych aspektach oraz wiele demonw. Pomyla o bogu Wisznu, Narajanie, zabjcy demonw, ktre s wiecznymi wrogami bogw, niszczycielu ich miast i o tym, e i on sam narodzi si wrd magnatw, aby dotrzyma obietnicy, ktr da kiedy bogom. On, stwrca wszystkiego, rzek do bogw: O bogowie, odzyskacie swoje dawne wiaty opanowane przez demony, lecz najpierw musicie narodzi si na ziemi i zabi si nawzajem. On, ktrego si czci Indra i wszyscy bogowie, narodzi si w rodzie Jadaww jako czowiek o imieniu Kryszna, byszczc urod jak ksiyc wrd gwiazd. Bdc tym pierwszym, na ktrych opieraj si wszystkie krlewskie dynastie, narodzi si na ziemi, aby przed ich odrodzeniem, przynie im zniszczenie. O biada nam wszystkim, na ziemi narodzi si samo-stwarzajcy si bg, aby pokierowa t potn magnateri, ktra tak si rozrosa. Tak pomyla mdrzec Narada, ktry zna cae Prawo i wiedzia, e Kryszna, ktry jest bogiem Wisznu w jego ludzkim aspekcie, jest tym Czowiekiem,

Ksiga II

Opowie 13

237

ktrego czci si poprzez skadanie ofiary. Rozmylajc w ten sposb, wielki mdrzec czeka na rozpoczcie ceremonii Krla Prawa, aby mc mu odda nalen krlowi cze. 3. Krl Prawa honoruje Kryszn najwyszym darem dla krlw, czemu sprzeciwia si krl Sziupala, wskazujc, e Kryszna nie jest krlem Sesja ofiarna zbliaa si ku kocowi i nadszed dzie, w ktrym Krl Prawa mia otrzyma krlewskie namaszczenie. W dniu tym wszyscy magnaci udali si na teren ofiarny, gdzie wielcy prorocy z mdrcem Narad na czele zasiedli jak co dzie wok otarza i wykonujc kolejne ryty lania oczyszczonego tuszczu do ognia ofiarnego, dyskutowali ich zgodno z tekstem Wed. Przestrze wypeniona bya obecnoci bogw i witymi dwikami Wed. Wstp szudrom na teren ofiarny by surowo zabroniony. Bhiszma rzek do Judhiszthiry: O krlu, twoja sesja ofiarna zblia si ku kocowi i nadszed czas, aby rozdzieli midzy przybyych na ni krlw dary, ktre nale si gociowi. Rozdawaj je sprawiedliwie wedug zasug i jako pierwszego obdaruj tego, kto wedug Prawa na to najbardziej zasuguje. Judhiszthira odpowiedzia: O Bhiszma, ty jeste najstarszym z Bharatw. Powiedz mi prosz, kogo wedug ciebie naley w ten sposb uhonorowa? Bhiszma rzek: O Krlu Prawa, na caej ziemi nie ma osoby, ktra miaaby wicej zasug ni Kryszna Wasudewa. Promieniuje on wrd zebranych tu krlw najwiksz saw, si i dzielnoci i jest jak soce wrd gwiazd. Jego uhonoruj najwaniejszym darem. Judhiszthira rzek: O Bhiszma, niech tak si stanie. Podszed do Kryszny i zaoferowa mu w rytualny sposb dar przeznaczony dla najwspanialszego z goci, ktry Kryszna zaakceptowa, wypowiadajc sowa zgodne z tekstem Wed. Na ten widok zacity wrg Kryszny krl Sziupala zatrzs si z oburzenia. Wrzasn: O Judhiszthira, jak ty, ktrego nazywaj Krlem Prawa moesz w tak oczywisty sposb ama Prawo i ulega kumoterstwu! Kryszna nie zasuguje na honory nalene krlom, gdy nie jest krlem! Jak miesz w obecnoci tak licznie zgromadzonych wadcw ziemi dokonywa podobnego wyboru! Jak miesz nas tak obraa, ulegajc radom tego krtkowzrocznego syna Gangi Bhiszmy, ktry wrd ludzi honoru zasuguje na najwiksz pogard, gdy znajc Prawo, uprawia kumoterstwo! Czym Kryszna zasuy sobie na pierwszestwo? Nie moge wyrni go ani wedug zasady starszestwa, ani jako swego nauczyciela, ani jako swego kapana. Swym oczywistym

238

Mikoajewska

Mahabharata

kumoterstwem obraasz zebranych tu krlw! Zdecydowalimy si na zapacenie ci daniny nie z lku przed tob czy z pochlebstwa, lecz dlatego, e chcielimy suwerennoci i prawoci, ktr miae nam zagwarantowa! Dalimy ci danin, a ty w zamian ukazujesz nam sw pogard. Wybierajc Kryszn, stracie w naszych oczach swoje dobre imi! Tym wyborem zabie w nas wiar w swj prawy umys! Prawo twego umysu zostaa zastpiona przez podo! Nastpnie krl Sziupala zwrci si do Kryszny: O Kryszna, jak miae zaakceptowa honor zaoferowany ci przez Pandaww bez poinformowania ich, e ci si on nie naley? Jeste jak pies, ktry znalaz resztki ofiary i poera je w samotnoci, cho mu si one nie nale. Wiesz dobrze, e krlewskie honory ci si nie nale, bo nie jeste krlem! Sziupala i solidaryzujcy si z nim krlowie poderwali si ze swych miejsc, gotowi, aby opuci zgromadzonych. Judhiszthira rzek do niego agodnym i przyjaznym gosem: O Sziupala, wypowiadanie obraliwych sw nie przystoi krlowi. Nie oskaraj Bhiszmy o kumoterstwo, gdy on nie potrafi pomyli si co do tego, co jest w danej sytuacji Najwyszym Prawem. On zna Prawd o Krysznie. Zna j take wielu krlw bardziej zasuonych od ciebie, ktrzy zgodzili si na uhonorowanie Kryszny nagrod, ktra naley si krlom. Zaakceptuj to, gdy sam nie zdoae poznae Prawdy, ktr oni znaj. Bhiszma rzek: O Judhiszthira, ten, kto sprzeciwia si uhonorowaniu Kryszny nie zasuguje na nasz uprzejmo! Oddajemy honory Krysznie zgodnie z zasad starszestwa, bo jest on starszy od wszystkich wiatw, gdy one maj w nim swj pocztek. Nie tylko my, ale wszyscy mieszkacy trzech wiatw powinni go czci, gdy on jest fundamentem, na ktrym zbudowany jest cay wszechwiat. On jest rwnie najwikszym nauczycielem wojownikw, gdy nauczycielem zostaje ten, kto puszcza wolno tych, ktrych pokona podczas bitwy. Ponadto wrd krlw tu zebranych nie widz nikogo, kto przewyszaby Kryszn sw wspaniaoci. Chcc go uhonorowa, nie kierujemy si wasnym kaprysem, lecz tym, e ju od dawna ci, ktrzy ceni Prawd, wychwalaj jego bohaterskie czyny, ktrych dokonuje od momentu, w ktrym si narodzi, przynoszc na ziemi ziemsk szczliwo. Znamy jego wielk saw, odwag i sukcesy, ktre nie maj sobie rwnych. Wiemy, e braminw przewysza on sw znajomoci Wed, a wojownikw sw si.

Ksiga II

Opowie 13

239

Towarzysz mu zawsze hojno, sprawno, uczenie si, waleczno, wietno, sawa, stanowczo, pokora, upr, nasycenie, powodzenie i skromno. Wart jest naszej najwyszej czci jako nasz najlepszy nauczyciel, ojciec, kapan, student snataka, przyjaciel i krl. To on jeden kryje si za pocztkiem i kocem wszystkich wiatw i to dziki niemu skadamy t ofiar. Jest on bowiem ow Ukryt Przyczyn i Wiecznym Sprawc stojcym ponad wszystkie ywe istoty, bdc najstarszym w caym wszechwiecie. Duch, umys, Najwyszy Pan, wiatr, ogie, woda, eter, ziemia i cae stwarzanie maj swe oparcie w Krysznie. I tylko mdrzec rozmylajcy nad Najwyszym Prawem zdobdzie o nim wiedz. Bhiszma kontynuowa, zwracajc si do Sziupali: O Sziupala, jeste gupcem niewiadomym tego, e Kryszna jest by i bdzie wszdzie i zawsze i e kryje si nawet za tym, co sam teraz mwisz i za tym, e to co mwisz wry tw mier. Kryszna zmiesza ci rozum tak jak miesza on rozum tych, ktrych chce zniszczy na koniec eonu. Bhiszma zakoczy sw mow rzucajc krlom wyzwanie. Rzek: O krlowie, jeeli ktry z was uwaa, e Kryszna nie zasuguje na oddany mu honor, niech stanie do walki! Na poparcie sw Bhiszmy najmodszy z Pandaww, Sahadewa zawoa: O krlowie, kademu, kto uwaa, e Kryszna nie zasuy na oddawanie mu czci, roztrzaskam gow m stop! Na te buczuczne sowa Sahadewy nikt z mdrych, dobrych i dumnych krlw nie odpowiedzia, a na jego gow posypa si z nieba deszcz kwiatw i bezcielesny gos pochwali go, mwic: O Sahadewa, dobrze, dobrze. Jednake cay tum krlw, ktry przyby na sesj ofiarn pod komend Sziupali, poblad i nie ukrywa gniewu, szemrajc przeciw udzieleniu Judhiszthirze krlewskiego namaszczenia i przeciw uhonorowaniu Kryszny, gdy kady z nich chcia ten honor dla siebie. Kryszna patrzc na tych pokonanych przez zazdro krlw, zrozumia, e przygotowuj si do wojny i e s gotowi, aby uniemoliwi Krlowi Prawa doprowadzenie swej ofiary do koca. 4. Krl Prawa niepokoi si o powodzenie swej ofiary, lecz Bhiszma uspokaja go, e atak Sziupali jest czci boskiego planu Zaniepokojony Krl Prawa widzc nieprzebrane tumy krlw wzburzone jak burzliwe morze, rzek do seniora swego rodu Bhiszmy: O Bhiszma, powiedz mi, co mam teraz uczyni, aby nie

240

Mikoajewska

Mahabharata

dopuci do przerwania mej ofiary przez tych rozgniewanych krlw i obroni moich poddanych przed ich gniewem? Bhiszma podnoszc celowo gos, aby krl Sziupala mg go usysze, rzek: O Krlu Prawa, pozbd si swego niepokoju o powodzenie swej ofiary, bo czy pies potrafi zabi lwa? Wbrew pozorom twoja ofiara przebiega zgodnie z boskim planem i nic jej nie zagraa, a szczeglnie ta zgraja krlw, ktrzy przekonani, e s lwami, warcz jak zgraja psw otaczajca jaskini picego lwa. Ich zudzenie, e s lwami, ktre zrodzi w ich umysach Sziupala, bdzie trwao tylko tak dugo, dopki Kryszna, picy lew, si nie obudzi. Pozbawiony rozumu Sziupala prowadzi ich prosto do krlestwa boga mierci Jamy. Zarwno on jak i wszyscy ci wzburzeni krlowie, ktrzy rwnie postradali zmysy, nie widz, e to Kryszna kieruje ich zachowaniem, przygotowujc grunt do tego, aby pozbawi Sziupal caej sawy, ktr udao mu si dotychczas zdoby. Tak wanie Kryszna dziaa: tych, ktrych chce zniszczy, pozbawia rozumu. W stwarzaniu wszechwiata jest on bowiem jego pocztkiem i kocem. Sowa Bhiszmy prawdziwie rozzociy Sziupal, ktry niewiadomy tego, e Kryszna tylko na to czeka, straci panowanie nad swych jzykiem i rozpocz obrzuca Kryszn i Bhiszm stekiem obraliwych sw. Wrzasn: O Bhiszma, jak ty, ktry przynosisz hab swej wasnej rodzinie i yjesz jak eunuch, miesz grozi tym potnym krlom i wypowiada sowa niezgodne z Prawem! Jak moesz wskazywa waciw drog Pandawom, skoro sam jeste lepcem? O gupcze, jak ty, rzekomy mdrzec, moesz wychwala tego pastucha Kryszn, ktrego moe ly nawet gupiec? C jest niezwykego w tym, e zabi on za modu oferujc mu mleko demonk Putan lub trzyma przez siedem dni wzniesion nad sw gow gr Gowardhan, ktra nie bya wiksza od gniazda termitw? C jest bohaterskiego w tym, e zabi Kans po zjedzeniu z nim posiku? Wszystko co zrobi, nie jest aktem bohaterskim, lecz kryminalnym! Czyby zapomnia, e ci, ktrzy s uczciwi i praworzdni nie podnosz swej broni ani przeciw kobiecie, ani przeciw tym, ktrzy oferuj im posiek? Jak miesz wychwala przede mn tego zabjc kobiet i twierdzi, e jest on starszy od wszechwiata, e jest rdem wiedzy i przewysza wszystko? Jak miesz mwi o nim takie kamstwa, jak to, e jest z wszystkich najmdrzejszy i e jest Panem wiata? Wypowiadajc je, dowodzisz jedynie podoci swej natury. Rwnie nikczemna musi by natura Pandaww, skoro udao ci si ich przekona, e Kryszna zasuguje na najwysze honory! Twoja przysiga celibatu

Ksiga II

Opowie 13

241

ukrywa jedynie tw impotencj i jest amaniem Prawa. Czyby zapomina o obowizku posiadania synw? Jak moesz uczy swym przykadem innych, aby wyrzekali si synw, faszujc w tej sposb Prawo! Zgi zabity przez ten tum gronie pomrukujcych krlw, gdy sw nauk chcesz ich pozbawi synw! Czyby zapomnia, jaki los spotka pewn g, ktrej ufay inne gsi i zostawiay pod jej opiek swe jajka, a ona je wszystkie zjadaa? W kocu zorientoway si w jej przestpstwie i jednomylnie, wszystkie razem j zabiy! Krl Sziupala kontynuowa: O Bhiszma, jak miesz wychwala Kryszn za zorganizowanie podstpnego zamachu na mego przyjaciela, potnego krla Darasamdh, ktry odmawia mu praw do pojedynku, bo nie chcia walczy z kim, kto nie jest krlem! Razem z Bhim i Ardun wdar si podstpnie w bramiskim przebraniu na sesj ofiarn krla Darasamdhy, ktry zaoferowa im wod do umycia stp i zaprosi do wsplnego posiku. Zabijajc go w ten sposb, Kryszna zasia zo! Jeeli jest on naprawd Stwrc wiata, to dlaczego nie jest prawdziwym braminem? To nie bohaterskie czyny Kryszny s cudem, lecz prawdziwym cudem jest to, e Pandawowie, ktrych odsuwasz od cieki Prawa, cigle wierz e ich po niej prowadzisz! 5. Bhiszma wyjania e przeznaczeniem Sziupali jest mier z rk obraanego przez niego Kryszny Najsilniejszy z Pandaww Bhima syszc wszystkie te obraliwe sowa wypowiadane przez Sziupal i kierowane przeciw Bhiszmie, jego braciom i Krysznie, z coraz wikszym trudem opanowywa swj gniew. Obserwujce go tumy krlw dostrzegy jego poczerwieniae z wciekoci oczy i zacinite pici. By jak Czas Koca Eonu przygotowujcy si do spalenia wszystkich ywych istot. Lecz gdy Bhiszma dostrzeg jego gniew, powstrzymywa go od ataku, na ktry to widok Sziupala wybuchn miechem i rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, pozwl Bhimie ruszy do ataku, niech zebrani krlowie zobacz, e jest jak ma, ktra pdzi w kierunku ognia, aby spon. Nie zwaajc na sowa Sziupali, Bhiszma rzek uspakajajco do Bhimy: O potny synu wiatru, nie rwij si do walki z Sziupal, gdy przeznaczona mu jest mier nie z twoich rk, lecz z rk Kryszny. W jego ciele narodzi si bowiem potny krl dajtjw, ktrego na zakoczenie kadego eonu cyklicznie zabija wielki bg Wisznu w swych kolejnych miertelnych wcieleniach. Posuchaj historii jego narodzin. Sziupala jest monstrum, ktre

242

Mikoajewska

Mahabharata

narodzio si w z trzema oczami, czterema rkami, kwiczc jak osio. Widzc jego potworn form jego matka, Jadawi, ktra jest siostr Wasudewy, jego ojciec i wszyscy krewni bardzo si przestraszyli i chcieli si go pozby. Od zabicia go powstrzyma ich dochodzcy z nieba bezcielesny gos, ktry rzek: O krlu, twemu synowi nie jest przeznaczona tak wczesna mier z twoich rk. Nie bj si go, lecz troszcz si o niego. Wyronie z niego potny wojownik. Dowiedz si jednak, e jego zabjca ju si narodzi i przyniesie mu mier, gdy nadejdzie na to waciwy moment. Matka nowonarodzonego syna pena matczynej mioci syszc ten bezcielesny gos, rzeka: O bezcielesny gosie, bagam ci, mw dalej i powiedz mi, kto zabije mojego syna? Bezcielesny gos odpowiedzia: O krlowo, poznasz wkrtce jego zabjc po tym, e gdy twj syn usidzie na jego kolanach odpadn mu jego dwa dodatkowe ramiona i zniknie jego dodatkowe oko. Wie o potwornej formie nowonarodzonego krlewicza rozesza si szeroko po wiecie i do krlestwa, w ktrym si narodzi, zaczli ciga liczni krlowie, chcc na wasne oczy go zobaczy. Rodzice dziecka kadli go na kolanach kadego nowoprzybyego krla, chcc, aby pozby si swego potwornego wygldu i pragnc pozna jego przyszego zabjc. Nic si jednak nie wydarzao a do momentu, gdy z wizyt przyby Kryszna ze swym starszym bratem Balaram. Gdy Jadawi pooya nowonarodzone dziecko na kolanach Kryszny, natychmiast odpady od jego ciaa jego dodatkowe ramiona i zniko bez ladu jego trzecie oko. W ten sposb Jadawi dowiedziaa si, e przeznaczeniem Sziupali jest mier z rk Kryszny. Pena mioci do swego syna rzeka do Kryszny: O Kryszna, wybacz memu synowi wszystkie jego winy i nie zabijaj go. Kryszna odpowiedzia: O droga mi siostro mego ojca, speni tw prob i wybacz twemu synowi jego win sto razy, choby popeni najwiksz zbrodni. Zabij go jednak, gdy wystpi przeciw mnie po raz sto pierwszy . Bhiszma kontynuowa: O Bhima, to z powodu tego daru, ktry matka Sziupali otrzymaa od Kryszny, Sziupala czuje si bezkarny i niemiertelny i pozwala sobie na ublianie nie tylko nam, ale i Krysznie. Zapomnia jednak o tym, e liczba wybacze ju si wyczerpaa i e czyni to ju sto pierwszy raz. Kryszna zadecydowa, e nadszed waciwy czas na zabicie go i dlatego pozwala mu na jego przestpcze zachowanie i wypowiadanie sw obrazy. Zabijajc krla demonw dajtjw, ktry narodzi si w ciele Sziupali, Kryszna chce odzyska nalen mu chwa.

Ksiga II

Opowie 13

243

6. Bhiszma broni si przed atakiem krlw, chccych potraktowa go jak zwierz ofiarne i zoy w ofierze, prowokujc pojedynek Kryszny z Sziupal Usyszawszy sowa Bhiszmy, Sziupala wykrzykn: O Bhiszma, ycz wszystkim moim wrogom, aby byli rwnie tchrzliwi jak Kryszna, a tobie, ktry nie moesz istnie bez wysawiania, radz sawi prawdziwych krlw, a nie tego pastucha Kryszn. W swym postpowaniu odchodzisz od wzorw, ktre przekazali nam wszystkim nasi staroytni przodkowie i jeeli w swym szalestwie bdziesz kontynuowa wychwalanie tego niegodnego pochwa Kryszn, moesz by pewien, e aden z obecnych tu krlw si do ciebie nie doczy. Jak moesz powici swe wysokie standardy dla tego przestpcy! Przypominasz mi ptaszka bhuling yjcego w Himalajach, ktry doradza wszystkim nie postpuj nierozwanie i nie zauwaa, e sam yje na asce lwa, ywic si resztkami, ktre znajdzie w jego zbach. Podobnie ty dajesz wszystkim dobre rady, nie zauwaajc, e twoje ycie jest na asce zebranych tutaj i rozgniewanych krlw. Bhiszma wyprowadzony tymi sowami z rwnowagi krzykn: O Sziupala, masz racj, jestem jak wspomniany przez ciebie ptaszek bhulinga, gdy mam tych krlw za nic! Sowa Bhiszmy rozwcieczyy jeszcze bardziej ju i tak wystarczajco podniecony tum krlw, ktry zacz go ly, chwytajc za bro. Rozlegy si okrzyki: Ten potworny i bezczelny senior Bhiszma nie zasuguje na nasze wybaczenie! Zbierzmy si wszyscy razem i zabijmy go tak jak zabija si zwierz ofiarne i wrzumy na poarcie ogniowi! Bhiszma odpowiedzia: O magnaci, nawet jeeli zrobicie ze mnie zwierz ofiarne i spalicie mnie w ogniu ofiarnym i tak zwycisko postawi m stop na waszych gowach! Jest bowiem przy mnie Kryszna, ktremu oddaj cze. Jeeli waszemu duchowi spieszno do mierci, rzucie Krysznie wyzwanie i umierajc w bohaterskim pojedynku z nim pozwlcie przynajmniej swemu duchowi poczy si natychmiast z ciaem tego Najwyszego Boga! Na te sowa Bhiszmy Sziupala olepiony wciekoci zarycza, zwracajc si do Kryszny: O Kryszna, sta do walki ze mn, abym mg ci zabi! Razem z tob zabij czczcych ci Pandaww, ktrzy okazali swe lekcewaenie wszystkim zaproszonym krlom, chcc odda nalene krlom honory tobie, cho na to nie zasuye, bo nie jeste krlem, lecz rozpustnym sucym!

244

Mikoajewska

Mahabharata

Kryszna dbajc o to, by jego gos zabrzmia mikko i uprzejmie, rzek: Ogaszam wszem i wobec, e w krl Sziupala, syn siostry mojego ojca, mj kuzyn, dokona stu kryminalnych aktw przeciw mnie i memu rodowi, ktre zgodnie z obietnic dan jego matce, mu wybaczyem. Jest on naszym zacitym wrogiem, ktry le nam yczy i chce nam zaszkodzi. Pozwlcie, e wska jedynie na niektre z jego przestpstw. Pewnego dnia ten maniak podpali podstpnie Dwarak, wiedzc, e udalimy si z wizyt do innego miasta. Innym razem powybija czonkw mego rodu podczas festiwalu, gdy oddawali cze grze Raiwataka. Jeszcze innym razem chcc przeszkodzi memu ojcu w wykonaniu jego Ofiary Konia, ukrad mu konia. Aby speni obietnic dan siostrze mego ojca wybaczyem mu setk jego wrogich czynw, ignorujc cierpienie, ktre mi i memu rodowi przynosi. Jednake teraz miarka si przebraa i moja obietnica wybaczania mu si wyczerpaa. Na oczach wszystkich zebranych tu krlw dokona przestpstwa wobec mnie po raz sto pierwszy, lc mnie straszliwie i oczerniajc. Nie musz ju duej znosi jego przestpstw i za swoje zuchwalstwo obraania mnie w obecnoci wszystkich krlw zasuguje na mier! I ten gupiec, ktry od dawna wyranie szuka mierci, mia swego czasu owiadcza si o rk mej najstarszej ony Rukmini! Zgromadzeni krlowie syszc list setki przestpstw, ktre krl Sziupala popeni przeciw Krysznie i rodowi Jadaww, odwrcili si od niego i zaczli go ly. Lekcewac te wrogie pomruki, Sziupala wybuchn gromkim miechem i drwico rzek: O Kryszna, bez wzgldu na to jak bardzo jeste rozgniewany, jeste wobec mnie bezsilny tak jak dotychczas i nie potrafisz mi nic zrobi. A poza tym, czy ty ju w ogle nie masz wstydu, e w obecnoci tych licznie zebranych krlw owiadczasz, e twoja ona miaa innego starajcego si o ni mczyzn! I gdy Sziupala koczy wypowiadanie tych sw, rozgniewany Kryszna przywoa swj dysk i obci mu gow. Potny krl pad na ziemi jak potne drzewo, w ktre uderzy piorun. Z bezchmurnego nieba pola si strumieniami deszcz, a przecinajce niebo byskawice powodoway, e caa ziemia draa. Obserwujcy t scen krlowie dostrzegli, e z martwego ciaa Sziupali unis si wspaniay blask przywodzcy na myl wschd soca i blask ten, pozdrowiwszy Kryszn, poczy si z nim, stajc si z nim jednoci. Zdumieni krlowie uznali to za cud. Wielu z nich patrzc w osupieniu na Kryszn, spogldali na niego z czci, inni jednak zaniemwili z oburzenia. Nikt jednak nie mia go

Ksiga II

Opowie 13

245

zaatakowa. Wielcy staroytni mdrcy, ktrzy przybyli na rytua, bramini i potni krlowie zbliyli si do Kryszny peni zachwytu i czci, podczas gdy Judhiszthira rozkaza natychmiast swym braciom wykonanie dla Sziupali rytw pogrzebowych. 7. Kryszna stranikiem powodzenia ofiary koronacyjnej Krla Prawa Od tego momentu rozdawanie krlom zgromadzonym na krlewski rytua koronacyjny bogactw wedug ich zasug, ktremu patronowa Kryszna, obywao si bez przeszkd, przynoszc wszystkim rado. Towarzyszce mu pocztkowe zakcenie zostao zlikwidowane i jego dalszy przebieg sta si radosny, wypeniony konsumpcj ogromnej iloci jada. To dziki Krysznie, ktry ze swym ukiem, dyskiem i maczug sta na stray, koronacyjna ofiara Krla Prawa dobiegaa szczliwie koca, przynoszc mu krlewskie namaszczenie. Wszyscy magnaci przybyli na jego sesj ofiar zaakceptowali jego decyzje, co do rozdziau nagrd midzy nich, wyrzekajc si chwilowo zazdroci o swe pozycje i rywalizacji o nie zarwno midzy sob, jak i z Krlem Prawa. Wszyscy razem podeszli do Krla Prawa, ktry podda si ceremonii rytualnej kpieli, mwic: O Krlu Prawa, szczliwy los obdarzy ci najwikszym szczciem. Ukoczye szczliwie rytua koronacyjny i zdobye suwerenno, podtrzymujc saw swego rodu. O Indro krlw, ukoczywszy szczliwie ten rytua zrealizowae Najwysze Prawo. Uhonorowae nas zgodnie z naszymi yczeniami i w peni nasyceni i zadowoleni prosimy ci, by zezwoli nam odej do naszych wasnych krlestw. Wkrtce wszyscy krlowie opucili teren ofiarny, udajc si w drog powrotn do wasnych krlestw, rytualnie egnani przez Pandaww zgodnie z hierarchi ich zasug. Kryszna rwnie zacz przygotowywa si do wyjazdu. egnajc Judhiszthir, rzek: O Krlu Prawa, dziki dobremu losowi udao ci si szczliwie przeprowadzi do koca najwikszy z rytuaw ofiarnych, rytua krlewskiego namaszczenia. Judhiszthira odpowiedzia: O Kryszna, to dziki twej asce udao mi si szczliwie ukoczy ten ryt, gdy dziki twej asce wszyscy magnaci poddali si mej wadzy. Aby w peni dopeni poegnalnego rytuau, Kryszna uda si nastpnie wraz z Judhiszthir do izb kobiet, aby poegna matk Pandaww Kunti oraz Draupadi i Subhadr. Po rytualnej kpieli, modlitwie i bogosawiestwie udzielonym mu przez braminw okry

246

Mikoajewska

Mahabharata

pobonie swj ozdobiony flag z Garud rydwan i ruszy z powrotem do Dwaraki odprowadzany przez Pandaww. Na moment zatrzyma swj rydwan i rzek do Judhiszthiry: O krlu, nigdy nie zapominaj o tym, by chroni swych poddanych tak jak bg deszczu Indra ochrania wszystkie ywe istoty. I niech twj rd znajdzie w tobie oparcie, tak jak niemiertelni znajduj je w krlu bogw. Po wyjedzie Kryszny Krl Prawa wraz ze swymi brami wrci do swego Gmachu Zgromadze peen wiary, e dziki Krysznie i szczliwemu ukoczeniu swej ofiary koronacyjnej oczyci serca magnatw z uczu zazdroci i rywalizacji, odbudowujc autorytet Prawa. Dobry los mia si jednak ju wkrtce od niego odwrci, gdy w niektrych magnackich sercach jego krlewski rytua mia skutek odwrotny, zwikszajc si zazdrosnych uczu o jego pozycj imperatora. Co wicej, niektrzy magnaci, cho nie przeciwstawili si zabjstwu krla Sziupali podczas rytuau oszoomieni chwilowo jego mierci, nie oczycili swych serc z uczu oburzenia, uwaajc akt Kryszny za akt kryminalny.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 2. The Book of the Assembly Hall, 2(24) The Royal Consecration, 30-32, 2(25) The Taking of the Guest Gift, 33-36, 2(26) The Slaying of iupla, 37-42.

Ksiga II

Opowie 14

247

Opowie 14 Upadek Krla Prawa

1. Durjodhana skada wizyt w Gmachu Zgromadze Krla Prawa i czuje si upokorzony sw prowincjonalnoci; 2. Durjodhana cierpi katusze zazdroci; 3. akuni namawia Durjodhan, aby pozbawi Krla Prawa jego pozycji i majtku przy pomocy podstpu, wykorzystujc jego sabo do zabawiania si gr w koci; 4. Widura sprzeciwia si prowokowaniu gry w koci w rodzinie, gdy w grze tej widzi korzenie zniszczenia wiata; 5. Krl Dhritarasztra zgadza si na plan Durjodhany, cho przewiduje, e wyniky z gry w koci acuch wendety nie przyniesie Durjodhanie oczekiwanego zysku, lecz spowoduje wyniszczenie caej kasty wojownikw; 6. Krl Prawa podejmuje wyzwanie do gry w koci, gdy uwaa, e tego da od niego Stwrca wiata, zwany tym, ktry zapadnia wiat, cho przewiduje, e gra w koci, czynic z braci przeciwnikw, doprowadzi do katastrofy; 7. Krl Prawa prbuje zniechci akuniego i Durjodhan do wyzywania go do gry, wskazujc, e typowe dla gry w koci uzalenienie wygranej od uywania podstpu nie jest metod walki godn aryjskiego wojownika; 8. Widura, widzc, e gra w koci wymyka si spod kontroli, proponuje krlowi Dhritarasztrze uratowanie dynastii przed wendet poprzez zabicie jego syna Durjodhany; 9. Krl Prawa przegrywa cay swj majtek, swych braci, samego siebie i sw on Draupadi.

Widura kontynuowa: O krlu, gra w koci jest u korzeni wszystkich ktni, prowadzc do rozbratu i wielkiej wojny. Rozpoczynajc j, twj syn Durjodhana rozpocz acuch przeraliwej wendety. (Mahbharta, 2(27) The Dicing, 56.1-5)

1. Durjodhana skada wizyt w Gmachu Zgromadze Krla Prawa i czuje si upokorzony sw prowincjonalnoci Po szczliwym doprowadzeniu do koca swego rytuau koronacyjnego i zdobyciu krlewskiego namaszczenia Krl Prawa wraz ze swymi brami opuci znajdujcy si za miastem teren ofiarny i uda si do swego Gmachu Zgromadze, ktry zbudowa dla niego demon Maja. Towarzyszy mu take jego kuzyn Durjodhana, najstarszy z Kauraww, ktry wraz ze swym wujem akunim chcia spdzi pewien czas w gocinie u Pandaww, oddajc si razem z nimi wsplnym rozrywkom. Wizyta ta nie przyniosa mu jednak radoci, lecz cierpienie. Pandawowie byszczeli blaskiem swych sukcesw, podczas gdy on sam ju przedtem zraniony w swej nienasyconej ambicji, co krok przekonywa si, jak wielkim jest w porwnaniu nimi prowincjuszem i jak skromny jest jego wasny paac.

248

Mikoajewska

Mahabharata

Demon Maja by wielkim mistrzem iluzji i Durjodhana spacerujc po Gmachu Zgromadze Judhiszthiry, co chwil pada ofiar jego wielkiego talentu. Pewnego dnia widzc krystaliczn posadzk, pomyla, e to woda i podwin swe szaty, bojc si je zamoczy. Innym razem staw z krystalicznie czyst tafl wody pokryt kwiatami lotosu wzi za posadzk i na oczach obserwujcych go sucych i Pandaww wpad w ubraniu do wody. Sucy rozbawieni jego przygod dali mu natychmiast wiee szaty, ranic tym jeszcze bardziej jego dum. Najbardziej zrani go jednak wybuch miechu Bhimy, Arduny i bliniakw Nakuli i Sahadewy. Cierpic straszliwe mki z powodu ich kpin, aby zachowa twarz, nawet na nich nie spojrza. Judhiszthira jednake nie mia si razem z brami, lecz widzc jak Durjodhana pad ofiar iluzji jego architekta, serdecznie go za te triki demona przeprosi. 2. Durjodhana cierpi katusze zazdroci Umys Durjodhany trawiony gorczk zazdroci o bogactwo i szczliwy los Pandaww stawa si coraz bardziej podstpny, zy i chonny na wszelkie diabelskie podszepty. Gdy czas jego wizyty dobieg wreszcie koca i ruszy z powrotem w kierunku Hastinapury, podda si cakowicie swemu bezgranicznemu cierpieniu, rozmylajc o radoci Pandaww, o bogactwie zebranym przez nich na okazj ofiary koronacyjnej Judhiszthiry, ktrego wadzy podporzdkowali si wszyscy krlowie i o tym, e kochaj ich nawet dzieci. Cakowicie opanowany przez te uczucia nie potrafi skupi na niczym innym swej myli i by tak rozproszony, e nie sysza nawet sw akuniego, ktry od czasu do czasu go zagadywa. Widzc jego rozproszenie, akuni zapyta: O Durjodhana, powiedz mi z jakiego to powodu wzdychasz tak aonie? Durjodhana odpowiedzia: O akuni, jak mam nie wzdycha, skoro na wasne oczy widziaem ca ziemi pod berem Judhiszthiry. Jego rytua ofiarny mia splendor rwny splendorowi rytuaw prowadzonych przez Indr. Przybyli na krlowie z caej ziemi, przywoc mu swe bogactwa, jakby byli ludmi z posplstwa paccymi podatki! Pali mnie rozgoryczenie i ono wysusza mnie tak jak ogie wysusza wod. Myl te z oburzeniem o Krysznie, ktry samowolnie zabi krla Sziupal i o tym, e nikt przeciw temu zabjstwu nie zaprotestowa i nie stan w jego obronie. Ogie rozniecony przez Pandaww podczas ich rytuau musia wypali tym krlom rozum, e tak atwo wybaczyli

Ksiga II

Opowie 14

249

Krysznie jego zbrodni, ktrej nie wolno mu wybaczy! Czyn Kryszny by zbrodniczy! I to majestat Pandaww mu go umoliwi! O akuni, wielkie bogactwo Judhiszthiry uraa mnie do gbi i cay pon. Rzuc si w ogie, wypij trucizn lub si utopi, gdy uraza ta nie pozwala mi y! Ambicja nie pozwala mi pogodzi si z tym, e mym rywalom poszczcio si, podczas gdy ja sam podupadem. Tolerujc ich powodzenie, przestaj by mczyzn! Mczyzna taki jak ja nie moe spokojnie patrze na ogrom wadzy, ktr zdobyli, na ich wielki rytua ofiarny i na ich bogactwo. A skoro sam nie potrafi zdoby podobnej krlewskoci, nie pozostaje mi nic innego, tylko mier. Raz jeszcze przekonaem si, e czowiek jest ofiar losu i jego wysiek jest bez znaczenia. Prbowaem zabi Pandaww, lecz oni wyrokiem losu nie tylko te prby przeyli, lecz jeszcze przeroli mnie sw krlewskoci! O akuni, cay pon, gdy myl o losie, ktry im sprzyja, o ich wspaniaym Gmachu Zgromadze i o tym, jak oni sami i ich sucy mieli si ze mnie! akuni odpowiedzia: O Durjodhana, nie lamentuj, poskrom sw uraz i zmobilizuj si do walki. Nie jeste przecie sam i masz sprzymierzecw. Za tob stoi setka twoich braci, twj dozgonny przyjaciel Karna, a take z koniecznoci twoim nauczyciele, wielcy bramini-wojownicy Krypa i Drona oraz syn Drony Awatthaman. Nie zapominaj take, e masz mnie po swej stronie. Razem moemy podbi cay wiat! Sowa akuniego podniosy Durjodhan na duchu. Rzek: O akuni, masz racj! Z tob, mymi brami i innymi wielkimi wojownikami zdoamy pokona Pandaww przy pomocy naszej broni. Z wasz pomoc odbior im ich wadz nad ca ziemi, posuszestwo wszystkich krlw oraz ich wspaniay Gmach Zgromadze! 3. akuni namawia Durjodhan, aby pozbawi Krla Prawa jego pozycji i majtku przy pomocy podstpu, wykorzystujc jego sabo do zabawiania si gr w koci akuni rzek: O Durjodhana, ostud nieco swj zapa do otwartej bitwy, gdy braci Pandaww i ich potnych sojusznikw takich jak Kryszna i krl Drupada nie mona pokona po rycersku z broni w rku. Chcc ich zniszczy, musimy uy podstpu, wykorzystujc ich saboci. Posuchaj mnie uwanie, gdy znam sposb na pokonanie Judhiszthiry. Wszyscy wiedz, e lubi on

250

Mikoajewska

Mahabharata

gra w koci dla rozrywki, chocia nie umie dobrze gra. Sprowokujmy go do gry z nami i zapmy go w ten sposb w nasze sida. Jak wiesz, ja sam jestem bardzo przebiegym graczem i ani wrd ludzi, ani wrd bogw nie ma nikogo takiego, kto potrafiby ze mn wygra. Grajc z nim w twoim imieniu, potrafi pozbawi go jego krlestwa i caej jego wspaniaej fortuny. Sprbuj wic skoni swego ojca Dhritarasztr, aby zaprosi Pandaww do towarzyskiej gry z nami i pozwl mi zastpi ci w grze. Wwczas z ca pewnoci ich pokonasz. Durjodhana rzek: O akuni, lepiej bdzie, jak ty sam uyjesz swej przebiegoci i poprosisz mego ojca o zaproszenie Pandaww, bo ja nie potrafi tego zrobi. akuni zgodzi si na to, mwic: O Durjodhana, niech tak si stanie! Po ich powrocie do Hastinapury akuni rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, zauwaye zapewne, e twj najstarszy syn Durjodhana po powrocie z Indraprasthy poblad i chodzi po paacu gniewny i pogrony w zadumie. Czy nie interesuje ci przyczyna jego bezgranicznego cierpienia? Gdy krl Dhritarasztra zwrci si do swego syna z prob o wyjanienie przyczyny jego smutku, Durjodhana rzek: O ojcze, w samo serce ukuo mnie potne do zazdroci i od czasu, gdy ujrzaem, jak powiodo si Pandawom, straciem umiejtno doznawania przyjemnoci. Powodzenie moich rywali i moje podupadanie gniewa mnie i przynosi mi cierpienie. Nigdy przedtem nie widziaem tak wielkiego bogactwa, jak podczas ofiary koronacyjnej Judhiszthiry, ktry obdarowywa nim tumy braminw. Dwik konchy obwieszczajcy obdarowanie setki tysicy braminw rozlega si bezustannie, mieszajc mi umys! Gmach Zgromadze Pandaww wypeniony by po brzegi krlami, ktrzy przybyli, aby uczestniczy w jego sesji ofiarnej, przywoc mu ogromn danin i suc braminom, jakby byli ludmi z posplstwa! Tak wielkiego bogactwa nie zdoa nagromadzi ani krl bogw Indra, ani Jama, Waruna czy nawet bg bogactwa Kubera! Od czasu, gdy to zobaczyem, nie mog zazna spokoju i myl tylko o tym, eby go pokona! Prawdziwy mczyzna pokonuje swych wrogw i rywali i niszczy nawet swych wasnych poddanych, jeeli poddali si wrogowi. Obecny przy rozmowie akuni, chcc poprze sowa Durjodhany, rzek: O krlu, szczcie twego syna zaley od ciebie i caa nasza nadzieja w tym, e masz w sobie wystarczajco duo walecznego ducha, aby zgodzi si na nasz propozycj co do sposobu pokonania naszego rywala i zdobycia jego wielkiej fortuny. Ja sam jestem mistrzem w grze w koci, ktra jest

Ksiga II

Opowie 14

251

ulubion rozrywk Judhiszthiry, cho nie jest w niej ekspertem. Skomy go do podjcia z nami gry, gdy gdy bdzie zmuszony do gry ze mn, przegra wszystko! Durjodhana gorco popar sowa akuniego, mwic: O ojcze, akuni potrafi dokona tego, o czym mwi. Pozwl wic nam, prosz, na zaaranowanie tej gry! Krl Dhritarasztra odpowiedzia: O synu, w walce z wrogiem uywa si podstpu, lecz w tej sprawie musz poradzi si Widury, ktry jest moim ministrem, gdy on siga wzrokiem daleko w przyszo, majc na uwadze przede wszystkim Prawo i dobro caej naszej dynastii. On nam powie, jakie postpowanie jest naprawd najlepsze dla obu wpltanych w to stron. Przestraszony sowami ojca Durjodhana rzek: O ojcze, chcc zadowoli ca ziemi, zapominasz o tym, co jest dobre dla mnie! Widura nigdy nie dopuci do realizacji mojego projektu, gdy on jest po stronie Pandaww. I wwczas nie pozostanie mi nic, tylko si zabi. Krl Dhritarasztra poruszony sowami swego syna uleg jego probie i aby go zadowoli, rozkaza rzemielnikom rozpoczcie budowy olbrzymiego Gmachu Gry opartego na tysicu kolumn, majcego setk drzwi, ozdobionego klejnotami i komi do gry. Dopiero gdy budowa zostaa ukoczona, kaza zawezwa Widur, gdy nigdy nie podejmowa adnej decyzji bez konsultacji ze swoim ministrem. Zna te doskonale zo, ktre moe wynikn z gry w koci, jednake z mioci do swego syna by gotowy si na nie zgodzi. 4. Widura sprzeciwia si prowokowaniu gry w koci w rodzinie, gdy w grze tej widzi korzenie zniszczenia wiata Gdy Widura dowiedzia si o intencjach Dhritarasztry, chcia go za wszelk cen powstrzyma, gdy wiedzia, e jego zgoda na zaproszenie Pandaww do rodzinnej gry w koci, w ktrej wytrawny gracz akuni, inkarnacja istotnych aspektw bstwa Dwapary, bdzie rzdzi ruchem koci do gry, otwiera bramy przed bstwem Kali, ktre w swym istotnym aspekcie narodzio si w Durjodhanie i swym panowaniem prowadzi wprost ku przepaci zniszczenia. Widura rzek: O krlu, przemyl raz jeszcze sw decyzj, gdy ta rodzinna gra w koci moe z atwoci przeksztaci si z rozrywki w wojn domow midzy twymi synami i synami twego brata Pandu. Dhritarasztra rzek: O Widura, niepotrzebnie si niepokoisz, gdy bogowie w niebie bd dla nas askawi. Sam dobrze wiesz, e

252

Mikoajewska

Mahabharata

gry tej, ktra jest zarwno wita i dobroczynna jak i przeklta i zbrodnicza, nie mona w rodzinie unikn. Nie walcz wic z przeznaczeniem, lecz wsid do swego rydwanu i przywie tu Judhiszthir i jego braci. Ja sam razem z Bhiszm bdziemy pilnowa przebiegu gry i nie dopucimy do adnej podoci. Dziki naszej obecnoci gra ta prowadzona midzy brami z ca pewnoci nie wymknie si spod naszej kontroli. Jestem przekonany, e zsya j nam dobry los. Widura nie rzek ani sowa, lecz bardzo zaniepokojony pomyla, e niewidomy krl nie dostrzega, e sw decyzj prowokuje zy los. 5. Krl Dhritarasztra zgadza si na plan Durjodhany, cho przewiduje, e wyniky z gry w koci acuch wendety nie przyniesie Durjodhanie oczekiwanego zysku, lecz spowoduje wyniszczenie caej kasty wojownikw Cho krl Dhritarasztra zdawa si by pewien susznoci swej linii postpowania, to jednak sowa Widury zaniepokoiy go na tyle, e postanowi raz jeszcze sprbowa skoni swego syna do zaniechania swego pomysu. Rzek: O Durjodhana, Widura nie aprobuje twego, co chcesz zrobi i mwi to w dobrej wierze. Gra ta nie przyniesie ci nic dobrego. Widura jest wielkim mdrcem i zawsze traktuj bardzo powanie jego sowa. Zna on wszystkie sekrety, ktre kapan bogw Brihaspati ujawni bogom. Gra w koci przynosi niezgod, a niezgoda niszczy krlestwa. Zadowl si tym, co posiadasz i zastanw si nad tym, czy naprawd potrzebujesz mie wicej? Skd bierze si w tobie twa bole? Durjodhana rzek: O ojcze, od momentu, gdy zobaczyem bogactwo Pandaww, zwyke bogactwo ju mnie nie zadowala. Wadza Judhiszthiry nie ogranicza si do jednego krlestwa, lecz rozciga si na ca ziemi. Nie tylko zwykli krlowie, lecz same Himalaje, oceany i pogranicza s u niego na subie. W jego posiadaniu widziaem klejnoty, o istnieniu ktrych nigdy nie syszaem! A w jego Gmachu Zgromadze s takie cuda, e nie znajc ich, robiem z siebie pomiewisko. miech moich rywali pali mnie ywym ogniem! mieli si ze mnie nie tylko Pandawowie, ale rwnie ten pody morderca Sziupali Kryszna. Nie uszed take mej uwagi miech Draupadi i innych kobiet, ktry uraa do gbi moj dum. Nie potrafi odzyska rwnowagi, dopki nie pokonam mych wrogw! Dhritarasztra rzek: O Durjodhana, nie no w swym sercu nienawici do Pandaww, gdy przynosi ona tyle blu, co mier! Kto tak wspaniay jak ty nie powinien by tak zawistny w

Ksiga II

Opowie 14

253

stosunku do swych kuzynw, z ktrymi dzielisz te same cele i tych samych przyjaci i ktrzy nie ywi do ciebie nienawici. Dlaczego ty, ktry dorwnujesz Judhiszthirze zarwno swym urodzeniem jak i dzielnoci, chcesz mu odebra jego majtek i pozycj? Dlaczego chcesz zniszczy Krla Prawa, pozbawiajc go podstaw jego wadzy? Nie poddawaj si swym emocjom i sprbuj si uspokoi. Zamiast prbowa go zniszczy, sprbuj mu raczej dorwna swymi czynami. Jeeli chcesz zdoby podobn saw, zorganizuj rwnie wspaniay rytua ofiarny. Wwczas krlowie z rnych stron wiata przynios ci ogromne dary. Z zawistnej dzy posiadania cudzego majtku nic dobrego nie wyniknie. Zadowl si tym, co posiadasz i postpuj zgodnie z tym, czego nakazuje ci twoja wasna pozycja w wiecie, gdy to jest jedyna droga prowadzca do szczliwoci. Nie naley koncentrowa swej uwagi na bogactwie, ktre posiadaj inni. Naley skupi si na wasnych zadaniach i na ochronie tego, co si samemu posiada. Nie wolno poddawa si uczuciom rozpaczy w momencie, gdy przychodz na nas trudnoci, gdy dobro zrealizuje ten, kto potrafi opanowa sw rozpacz dziki samodyscyplinie i pozostaje czujny i skoncentrowany na wasnych celach. Bogactwo naley zoy na otarzu ofiarnym, zachowujc w zamian spokj i pozostajc w stanie spokojnej szczliwoci. Durjodhana rzek: O ojcze, twoje sowa mc mi w gowie, szczeglnie, e wypowiadasz je ty, ktry powiniene by przewodnikiem dla swych synw. Dae si zwie naszemu wrogowi i stracie rozeznanie, co do naszej drogi. C mamy zrobi my, ktrzy szukamy twego przewodnictwa? Cho jeste peen mdroci, podasz drog naszych staroytnych przodkw i panujesz nad swymi zmysami, to jednak mcisz mi w gowie, odwodzc mnie od realizacji mej wasnej powinnoci. Czy bdc magnatem nie powinienem myle zawsze o swoim zysku i zwycistwie? Czy uywajc miecza nie powinienem zabija wroga? Czy nie powinienem poddawa si niezadowoleniu, ktre motywuje do zdobywania bogactwa? Czy majc wadz i bdc bogaty, nie powinienem zachowywa si egoistycznie, aby nie straci tego, co zdobyem? Sam mnie uczye, e takie jest Prawo krlw. Nikt nie rodzi si niczyim wrogiem, lecz w naszego wroga przeksztaca si ten, kto chce tego samego, co my. I ten, kto widzi powodzenie swego wroga, likwiduje natychmiast jego rdo, traktujc je jak zaraliw chorob. Nawet pocztkowo saby wrg, moe by jak gniazdo termitw, ktre potrafi zniszczy wielkie drzewo.

254

Mikoajewska

Mahabharata

O ojcze, niech ci nie cieszy powodzenie naszego wroga. Uprawiasz polityk, co jest prawdziwym kamieniem u nogi dla kogo, kto tak jak ja dy do mocy. Pragn natychmiast zdoby potg. Musz wic odebra wadz Pandawom, aby samemu nie zgin, gdy jeeli im nie dorwnam, nie potrafi troszczy si o wasne ycie! Zadowolony ze sw Durjodhany obecny podczas rozmowy akuni rzek: O Durjodhana, rzumy wic twemu wrogowi wyzwanie, zapraszajc go do gry w koci. Bez trudu wygram dla ciebie ich potny majtek, ktrego posiadanie przez nich tak ci zasmuca. Pokonam ich w bitwie bez przelewu krwi, gdy koci s moim ukiem i strzaami. Durjodhana rzek: O ojcze, akuni ma racj. Jest on prawdziwym znawc gry w koci i cakowicie panuje nad ich ruchami. Powinno ci to ucieszy, e znalaz si kto, kto potrafi zniszczy Pandaww, odbierajc im ich wielki majtek. Krl Dhritarasztra pozosta jednak nie w peni przekonany i upiera si, aby przed podjciem dziaania wzi pod uwag opini Widury, gdy Widura potrafi dostrzec, jakie postpowanie jest w danej sytuacji waciwe. Durjodhana rzek: O ojcze, czy nie widzisz, e to nie mdro przemawia ustami Widury, lecz stronniczo i faworyzowanie Pandaww? A poza tym czyby zapomnia, e w realizacji wasnej powinnoci nie naley opiera si na cudzym autorytecie, gdy opinie, co do czyjego obowizku nigdy nie s identyczne. Dhritarasztra rzek: O synu, chcesz podj walk z ludmi, ktrzy s od nas silniejsi i twa nienawi jedynie pogarsza spraw. Katastrof, ktr wywoasz swym dziaaniem, identyfikujesz mylnie z zyskiem. Swoim planem sprowokujesz acuch wendety, ktry nie skoczy si, zanim wszyscy nie zginiemy. Guchy na sowa swego ojca Durjodhana rzek: O ojcze, zapomnij o swych obawach i zaakceptuj plan akuniego, gdy w samej grze w koci nie ma nic zego. Jest to walka rwnego z rwnym. Czyby zapomnia, e reguy tej gry otrzymalimy w spadku od naszych staroytnych przodkw? Wyczerpawszy swe argumenty, krl Dhritarasztra rzek ze smutkiem: O synu, cho nie podoba mi si to, co mwisz, zgodz si na twj plan, aby ci zadowoli. Zgody tej musi da ode mnie nieuchronny los. Poaujesz jednak kiedy swych wasnych sw, gdy nie wyniknie z nich nic dobrego. Nie widzisz tego, co swym dalekosinym wzrokiem dostrzega Widura. Prowokujc t gr, sprowadzasz na magnateri grob cakowitego wyginicia, wobec ktrej wszyscy bdziemy bezsilni.

Ksiga II

Opowie 14

255

6. Krl Prawa podejmuje wyzwanie do gry w koci, gdy uwaa, e tego da od niego Stwrca wiata, zwany tym, ktry zapadnia wiat, cho przewiduje, e gra ta doprowadzi do katastrofy Wkrtce zakoczono budow Gmachu Gry i Dhritarasztra, cho zna doskonale pode zamiary swego syna i ich moliwe katastroficzne skutki, przystpi do organizowania od dawna zaplanowanej gry w koci. Zawezwa Widur i rzek: O Widura, udaj si do Indraprasthy i popro Judhiszthir w mym imieniu, aby razem ze swymi brami przyby do Hastinapury uczestniczy w uroczystym otwarciu Gmachu Gry, ktry zbudowaem i zasi razem z moimi synami do przyjacielskiej gry w koci, do udziau w ktrej zaprosiem rwnie rnych wprawnych graczy. Widura odpowiedzia: O krlu, nie podoba mi si zadanie, ktre mi powierzasz. Zmie swj zamiar, gdy w grze tej widz grob wyginicia naszego rodu. Gra w koci zmienia braci w przeciwnikw. I gdy stan z koniecznoci po przeciwnych stronach, z ca pewnoci wyniknie z tego wojna. Dhritarasztra odpowiedzia: O Widura, gra w koci jest zrzdzeniem losu, ktrego nie mona unikn. wiat nie rozwija si w dowolnym kierunku, lecz podporzdkowuje si projektowi tego, ktry go zapodni . Widura, posuszny rozkazowi krla, uda si wic do Indraprasthy i przekaza Judhiszthirze krlewskie zaproszenie. Wysuchawszy jego sw, Krl Prawa rzek: O Widura, gra w koci z synami Dhritarasztry z ca pewnoci nas skci i doprowadzi do wojny, gdy w grze tej, cho jestemy kuzynami i mamy wsplne cele, musimy stan przeciw sobie. Jak mog si na ni zgodzi, skoro wiem do czego ona doprowadzi? Widura rzek: O krlu, ja te wiem, e gra ta przyniesie katastrof. Jestem jednak bezsilny wobec zrzdzenia losu. Przybyem do ciebie na rozkaz krla Dhritarasztry, ktremu prbowaem bezskutecznie podejmowanie jej odradzi. Judhiszthira rzek: O Widura, straszliwa bdzie ta gra w koci, do ktrej mnie zapraszasz, gdy doskonale wiem, e padn ofiar graczy uywajcych rnych oszukaczych chwytw. Musz si jednak podda wyrokowi losu. wiat nie podporzdkowuje si naszej woli, lecz projektowi tego, ktry go zapodni. Podajc ciek krlewskiego Prawa wyzwany do tej katastrofalnej gry musz si na ni zgodzi, gdy do jej podjcia zaprasza mnie sam krl Dhritarasztra, ktrego traktuj jak ojca, a bdc jego synem jestem zobowizany mu do posuszestwa. Nie bd te mg

256

Mikoajewska

Mahabharata

odrzuci wyzwania akuniego, cho wiem, e w tej grze przerasta mnie swym talentem i jest mistrzem w oszukiwaniu. Chcc jednake zdoby niebo bd musia podj jego wyzwanie, gdy skadaem przysig, e wyzwany do walki nigdy nie uciekn. O Widura, to los odbiera nam rozum, tak jak zbytni blask odbiera nam wizj. Zapani w ich sida poddajemy si wadzy tego, ktry wiat zapodni . 7. Krl Prawa prbuje zniechci akuniego i Durjodhan do wyzywania go do gry, wskazujc, e typowe dla gry w koci uzalenienie wygranej od uywania podstpu nie jest metod walki godn aryjskiego wojownika Nastpnego dnia Krl Prawa w penym blasku swej krlewskoci, przyozdobiony w insygnia swej imperatorskiej wadzy i otoczony ca sw wit, stojc na czele swej potnej armii i prowadzony przez braminw, posuszny wezwaniu krla Dhritarasztry i wyrokowi Czasu wyruszy w podr do Hastinapury. Towarzyszyli mu jego bracia i ich ona Draupadi z setk swych suebnych. Po przybyciu na miejsce i dugotrwaych ceremoniach powitalnych Krl Prawa i jego bracia poddali si zwykym codziennym rytom i namaszczeni olejkiem z drzewa sandaowego, bogosawieni przez braminw, z czystym umysem zjedli zdrowy posiek i udali si do swych pokoi, aby w stanie sodkiej miosnej ekstazy i penym relaksie przespa ca noc a do witu. Rankiem obudzeni przez wschodzce soce po odbyciu porannych rytw udali si w kierunku Gmachu Gry, aby podda si temu, co byo im przeznaczone. Na ich powitanie akuni rzek: O Judhiszthira, witaj w Gmachu Gry zbudowanym przez krla Dhritarasztr, gdzie zebralimy si tumnie, aby odda si rozrywce. Zasid razem ze swymi brami na tym miejscu wysanym dywanami przeznaczonym dla graczy i skoro wycilimy ju w drzewie koci, przeto podejmijmy gr. Judhiszthira pragnc zapobiec katastrofie i zniechci Kauraww do prowokowania gry, rzek: O akuni, hazard midzy wojownikami jest podstpem i zem. Jego skutki nie zale ani od bohaterskoci wojownika, ani od niezachwianej strategii. Dlaczego wic wychwalasz gr w koci? Dlaczego chwalisz si sw podstpnoci gracza? Nie prbuj pokona nas w nieuczciwy i niegodny wojownika sposb! akuni odpowiedzia: O Judhiszthira, wygrywa ten gracz, ktry jest skoncentrowany na kociach, zna si na liczbach, jest

Ksiga II

Opowie 14

257

czujny na zdrad i wystarczajco przebiegy, aby przejrze gambit. Gracz pokonuje wroga dziki swej umiejtnoci gry. Nie zwlekajmy ju duej, wyznacz stawk o ktr gramy i rozpocznijmy gr. Judhiszthira rzek: O akuni, podejmowanie gry z wytrawnymi graczami uywajcymi podstpu jest przez wojownikw uznawane za zo. Jedyn gr, ktr podejmuje wojownik jest bitwa prowadzona zgodnie z zasadami Prawa. Aryjski wojownik nie mwi zagadkami i nie uywa podstpu, lecz uczciwie walczy. Nie prbuj wic pokona nas przy pomocy broni, ktr odrzucamy. Szukajc przyjemnoci i bogactwa nie uywamy podstpu. Hazardu nie pochwalamy nawet midzy graczami, ktrzy nie zdobyli duej umiejtnoci gry i nie uywaj podstpu. akuni rzek: O Judhiszthira, to prawda, e gracz, ktry zdoby umiejtno gry pokonuje niedowiadczonego gracza dziki znajomoci rnych trikw. Ale czy nie tak samo jest z mdrym, ktry pokonuje gupca, a jednak jego taktyki nie nazywa si oszustwem. Jeeli uwaasz, e gra, do ktrej ci wyzywam jest zastawion na ciebie puapk i obawiasz si jej, nie podejmuj naszego wyzwania. Judhiszthira rzek: O akuni, skoro rzucasz mi wyzwanie, nie mog go nie podj, gdy w ten sposb zamabym m krlewsk przysig. Jestem wic we wadzy tego, co zostao przez los zrzdzone. Niech wic si dowiem, z kim powinienem podj gr i kto bdzie stawia stawki rwne moim. Durjodhana rzek: O Judhiszthira, mam wystarczajco duo bogactw, aby postawi stawk rwn twojej. Zagrasz wic ze mn. Jednake to nie ja bd rzuca koci, lecz mj wuj akuni, ktry bdzie robi to w moim imieniu. Judhiszthira odpowiedzia: O Durjodhana, twoja decyzja nie jest uczciwa i ty sam doskonale o tym wiesz. Nie jest uczciwe proszenie kogokolwiek innego o zastpowanie go podczas walki. Nie mam jednak wyboru, gdy nie mog odmwi podjcia rzuconego mi wyzwania. Rozpocznijmy wic gr. 8. Widura, widzc, e gra w koci wymyka si spod kontroli, proponuje krlowi Dhritarasztrze uratowanie dynastii przed wendet poprzez zabicie jego syna Durjodhany Gdy decyzja o grze zapada i wszystko zostao do niej przygotowane, do Gmachu Gry wypenionego po brzegi przez zaproszonych goci przybya caa starszyzna Hastinapury prowadzona przez Dhritarasztr i towarzyszc mu jego on

258

Mikoajewska

Mahabharata

Gandhari. Przybyli tam rwnie Bhiszma, Drona, Krypa i Widura, cho pozostali do koca niechtni grze. Gdy wszyscy krlowie i znawcy mdroci Wed zasiedli na przygotowanych dla nich miejscach, gra zostaa uznana za rozpoczt. Judhiszthira rzek: O Durjodhana, na pocztek stawiam na mj sznur pere zatopionych w zocie. Jaka jest twoja stawka? Durjodhana odpowiedzia: O Judhiszthira, stawiam na sznur pere rwny twojemu. Gdy Judhiszthira i akuni rzucili koci, akuni, ktry wiedzia o kociach wszystko, wrzasn: Wygraam. Syszc jego wrzask Judhiszthira rzek: O akuni, wygrae, gdy dziki swym oszukaczym sztuczkom wprowadzie mnie w bd. Stawiam wic teraz na setk soi wypenionych tysicem bryek zota. I raz jeszcze po rzuceniu koci akuni wrzasn: Wygraem. I tak w nastpnych rundach Judhiszthira porwany przez ducha gry przegra swj krlewski rydwan, tysic soni, setki tysicy swych niewolnic i niewolnikw, niezliczone wojenne rydwany, konie bojowe, ktre Arduna otrzyma od krla gandharww, setki tysicy swych poddanych jak i cay skarb pastwa. Widura widzc ten straszliwy pogrom Pandaww dokonujcy si na oczach milczcej, obserwujcej gr starszyzny, chcia go za wszelk cen zatrzyma. Powsta ze swego miejsca i rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, wysuchaj mnie, prosz, cho wiem, e nie spodoba ci si proponowane przez mnie lekarstwo. Przypomnij sobie o wyciu szakala, ktre towarzyszyo narodzinom twego syna Durjodhany, zwiastujc, e przyniesie on zniszczenie naszej dynastii. Jak moesz y spokojnie w paacu, w ktrym zagniedzi si szakal? Przesta troszczy si o swego syna, gdy upi si on smakiem gry i jest jak wielbiciel miodu, ktry w pogoni za smakiem miodu wdrapuje si na sam wierzchoek drzewa, aby z niego spa. Proponujc gr w koci Pandawom, wprowadzi w ruch acuch wendety i optany przez gr nie potrafi dostrzec, e wspina si na szczyt, z ktrego musi spa. Dobrze wiesz, e niekoczcy si acuch wendety jest tym, co niszczy najpotniejszych krlw. Jeszcze nie jest za pno, rozka Ardunie, aby zabi Durjodhan i oczyci twj rd z obecnoci szakala. Powi go, gdy inaczej utopisz nas wszystkich w morzu smutku! Czyby zapomnia o sowach mdrca nakazujcych powici jednostk dla dobra rodziny, rodzin dla dobra wioski, wiosk dla dobra kraju, a ziemi dla dobra duszy? Powicajc tego szakala, zdobd dla siebie Pandaww. Nie bd jak ten czowiek, ktry znalazszy w lesie ptaki prychajce zotem, zabra je do domu i z zachannoci je udusi. Zalepiony dz

Ksiga II

Opowie 14

259

natychmiastowego posiadania zota pozbawi si zota, zabijajc ptaki, dziki ktrym mg mie zoto przez cae ycie. Pandawowie s jak te ptaki. Nie niszcz ich zalepiony przez krtkowzroczny cel, gdy wkrtce poaujesz swego szalestwa. Troszcz si o ich rozwj i sam zbierz jego owoce. Nie wied na zatrat samego siebie, swych synw, swych ministrw i swej armii. Gdy Pandawowie zewr szeregi i stan z tob do bitwy, nikt ich nie pokona. Bo kt potrafi pokona Indr i towarzyszcych mu marutusw? Widura kontynuowa: O krlu, gra w koci jest u korzeni wszystkich ktni, prowadzc do rozbratu i wielkiej wojny. Rozpoczynajc j, twj syn Durjodhana rozpocz acuch przeraliwej wendety. Ten grzech Durjodhany obrci wszystko w niwecz. Z czystego szalestwa pozbawi on nasze krlestwo bezpieczestwa. Jak moge wyzby si swej ostronoci i da si prowadzi swemu synowi. Patrzysz na jego gr z Pandawami i jeste zadowolony, bo mylisz, e on wygrywa. Nie potrafisz dostrzec, jak ta rzekoma rozrywka przeksztaca si w wojn groc zagad caemu rodowi ludzkiemu. Jeeli Pandawowie zostan w tej grze pokonani, nie zdoaj stumi swego gniewu. Jakie niebo widzisz w tej nadchodzcej grozie? Zanim zacza si ta gra, cay skarb nalea do ciebie. Nie potrzebowae zdobywa bogactwa Pandaww, gdy oni sami s twym bogactwem. Przerwij t gr, pki nie jest za pno i rozka zrcznie oszukujcemu akuniemu, by wrci tam, skd przyszed! Mimo rozpaczliwych sw Widury, krl Dhritarasztra milcza, podczas gdy jego syn Durjodhana wrzasn: O Widura, twj wasny jzyk ci zdradza. Trzymasz jak zawsze stron naszych wrogw Pandaww, pomstujc na nas i pogardzajc nami, jakbymy byli gupcami. Otworzylimy przed tob nasze ramiona, a ty jak kot drapiesz rk, ktra ci karmi. Zgadzam si z tob, e najgorszym grzechem jest bratobjstwo, lecz ty nie popenienia tego grzechu si boisz, lecz przemawia przeze ciebie stronniczo. Popatrz na nas, gdy zebralimy bogate niwa walczc z naszym wrogiem. I uwaaj na swj jzyk, bo mwic o swej sympatii dla naszych wrogw i swej wrogoci do nas, sam stajesz si naszym wrogiem. Lepiej zajmij si ochronn swej dotychczasowej pozycji ni wtrcaniem si do cudzych spraw i naucz si szacunku dla nas od starszych i mdrzejszych od ciebie. Nie oskaraj nas i nie pouczaj, gdy nie jestemy dziemi i nie prosilimy ci o zabranie gosu. Ju dawno naduye naszej cierpliwoci! We wszechwiecie jest tylko jeden prawdziwy Nauczyciel, ktry uczy czowieka, gdy jest on jeszcze w onie matki. I na jego nauczaniu

260

Mikoajewska

Mahabharata

jak na dce pyn tam, gdzie on mi rozkae. Ten, kto da ode mnie zmiany kierunku, znajdzie we mnie swego wroga. Id sobie gdzie chcesz, gdy nie mam zwyczaju goci u siebie zwolennika moich wrogw, ktry mi le yczy. Widura rzek: O Durjodhana, rzekomo nie jeste ju dzieckiem, lecz ten, kto urga przyjacielowi swej dynastii jest niczym wicej lecz dzieckiem. Nie trudno znale pochlebcw i przyjemnie jest ich sucha. O wiele trudniej znale ludzi, ktrzy potrafi udziela mdrej, cho niepochlebnej rady. Prawdziwym przyjacielem krla jest ten doradca, ktry kieruje si Prawem i nie myli o tym, czy go sw rad zadowoli, czy te nie, lecz o tym, czy odzwierciedla ona Prawd. Napj wypijany przez dobro i odrzucany przez zo przynosi zdrowie, cho bywa cierpki i gorzki. Wypij ten napj i otrznij si ze swego gniewu! Posuchaj mej rady, gdy ycz twej dynastii sawy i bogactwa. Mdrzec nigdy nie prowokuje ww uzbrojonych w zby wypenione trucizn. Po wypowiedzeniu tych sw Widura siad w milczeniu na swym stolcu pokonany przez poczucie bezsilnoci. Na jego gorcy apel krl Dhritarasztra odpowiedzia milczeniem. A tylko on mg powstrzyma dalszy bieg wydarze, gdyby dla dobra krlestwa zdecydowa si powici Durjodhan, ktrego jednake zbytnio kocha. 9. Krl Prawa przegrywa cay swj majtek, swych braci, samego siebie i sw on Draupadi akuni widzc, e sowa Widury nie przerway milczcej zgody krla Dhritarasztry na kontynuowanie gry, ponownie podj prb sprowokowania Judhiszthiry do zgaszania nowych stawek. Rzek: O Judhiszthira, stracie ju spor cz majtku Pandaww. Sprbuj j odzyska, wyznaczajc nastpn stawk. Czy zostao ci jeszcze co, na co moesz postawi w grze? Judhiszthira rzek: O akuni, mam jeszcze wiele bogactw, na ktre mog postawi. Mam niezliczone stada krw, koni, owiec i kozw, ktre nale do ludw mieszkajcych na wschd od Indusu. Na nie teraz stawiam. I gdy obaj wyrzucili koci, wprawny w oszukaczej strategii akuni wrzasn: O krlu, wygraem. Rozgorczkowany gr Krl Prawa rzek: O akuni, do mnie nale moje miasta, kraj, dobra moich poddanych i wszyscy poddani oprcz braminw. Na nich teraz stawiam. I znowu wprawny w oszukaczej strategii akuni wrzasn: O krlu, wygraem.

Ksiga II

Opowie 14

261

Judhiszthira, rzek: O akuni, pozwl mi teraz postawi na mego najmodszego brata Nakul i na wszystko to, co on posiada, cho on na takie potraktowanie go nie zasuguje. akuni rzek z ironi: O Judhiszthira, stawiasz w grze z Durjodhan na swego brata, ktry jest dla ciebie tak drogi. Czy po przegraniu go, pozostanie ci co jeszcze, na co bdziesz mg postawi? I znowu, gdy wyrzucili koci, wprawny w oszukaczej strategii akuni wrzasn: O krlu, wygraem. Krl Prawa rzek: O akuni, mj wrogu, stawiam teraz na mego drugiego brata Sahadew, ktry zdoby sobie w wiecie imi uczonego, gdy naucza Prawa. Stawiam na niego, cho ten mj ukochany brat na takie potraktowanie go nie zasuguje. I znowu akuni wrzasn: O krlu, wygraem. akuni rzek: O Judhiszthira, stracie w grze w koci swych dwch ukochanych braci bliniakw. Pozostao ci jednak jeszcze co, co jest ci nawet od nich drosze, twoi dwaj pozostali bracia, Arduna i Bhima. Ich si wyrzeknij i na nich postaw w grze. Krl Prawa rzek: O akuni, to, do czego mnie prowokujesz i czego ode mnie dasz jest bezprawiem. Chcesz nas za wszelk cen zniszczy, wyrywajc nas pojedynczo z ziemi jak kwiaty! akuni odpowiedzia: O Krlu Prawa, jeste ju skoczony. Ty, ktry jeste najstarszy i najmdrzejszy z wszystkich Pandaww upie si gr. A pijany z atwoci wpada do rowu, lub uderza gow w pie drzewa. Gdy gra opanuje graczy, zachowuj si jakby postradali rozum, plotc gupstwa, ktre nie przyszyby im na trzewo do gowy. Judhiszthira rzek: O akuni, rzumy komi o mego brata Ardun, ktry jest dla mnie i mych braci jak prom przeprawiajcy nas przez wody bitwy, cho on na takie potraktowanie go nie zasuguje. I gdy wyrzucili koci, akuni wrzasn: O krlu, znowu wygraem! Sprbuj si odegra i postaw teraz na swego ukochanego brata Bhim, gdy jest on jeszcze tym, co ci pozostao. Pijany gr Krl Prawa rzek: O akuni, zagrajmy o mego brata Bhim, ktry gniewny i spogldajcy gronie w d spoza swych szerokich ramion jest podczas bitwy dla mnie i mych braci przewodnikiem i pogromc demonw. Stawiam na niego, cho on na takie potraktowanie go nie zasuguje! akuni wrzasn: O krlu, znowu wygraem! Przegrae ju cay swj majtek, swoje krlestwo i swych braci. Czy pozostao ci jeszcze co, na co moesz postawi, aby sprbowa si odegra? Judhiszthira rzek: O akuni, posiadam jeszcze samego siebie, ktrego moi bracia gorco kochaj. Zagrajmy o mnie. Jeeli

262

Mikoajewska

Mahabharata

przegram samego siebie, wwczas ja i moi bracia na nasze wieczne zatracenie zostaniemy twymi niewolnikami. I gdy wyrzucili koci, akuni wrzasn: O krlu, znowu wygraem! akuni rzek: O Judhiszthira, przegrywajc w grze w koci samego siebie, uczynie to, co jest najgorsze. Nie powiniene czyni tego za, szczeglnie, e miae jeszcze co, o co moge zagra. Pozostaa ci bowiem jeszcze jedna stawka. Postaw na sw ukochan on Draupadi. O ni zagraj i wygraj z powrotem samego siebie. Judhiszthira rzek: O akuni, rzumy komi raz jeszcze, gdy stawiam na m ukochan on Draupadi, ktra jest rwna bogini dobrobytu. Zagrajmy o t kobiet, ktrej ciao jest doskonae, a oczy czerwone z mioci do nas. Jej agodno, doskonao jej ciaa i charakteru s odpowiedzialne za to, e mczyzna poda kobiety. Ona chodzi spa ostatnia i wstaje pierwsza, mylc o zakoczeniu tego, co nie zostao w cigu dnia ukoczone. Ma twarz pikn jak kwiat lotosu, wsk tali, dugie wosy i oczy koloru miedzi. O ni zagrajmy, o pikn Draupadi! I gdy Krl Prawa wypowiada te straszne sowa, wrd obserwujcej gr starszyzny rozlegy si bolesne zawodzenia: O biada nam, biada! Cay Gmach Gry zadra w posadach. Zarwno Bhiszma, Drona, Krypa jak i inni obecni zlali si zimnym potem. Widura ukry sw twarz w doniach i opadszy ciko na krzeso, z gow opuszczon w d zdawa si by bliski omdlenia. Gboko pogrony w mylach, sycza jak w. Lecz lepy krl Dhritarasztra nie dostrzega niczego poza sam gr i sam pijany ni jak gracze, bez przerwy dopytywa si o to, kto wygra. akuni wrzasn: O krlu, ja wygraem!
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 2. The Book of the Assembly Hall, 2(27) The Dicing, 43.1-58.40.

Ksiga II

Opowie 15

263

Opowie 15 Triumf dzy i przemocy

1. Durjodhana uznaje, e wygra Draupadi w koci, cho Krl Prawa postawi na ni dopiero wwczas, gdy przegra samego siebie i uznaje j za sw niewolnic; 2. Draupadi pyta, jak Krl Prawa mg j przegra, skoro postawi na ni dopiero wwczas, gdy nic ju nie posiada, lecz Krl Prawa milczy; 3. Milczenie Krla Prawa wyzwala spiral dzy i przemocy; 4. Wikarna odpowiada na pytanie Draupadi, lecz jego sowa nie maj wystarczajcego autorytetu i zamiast przerwa spiral przemocy, wznawiaj j; 5. Widura apeluje do zebranych krlw, aby odpowiedzieli na pytanie Draupadi, lecz oni milcz, co wyzwala dalsz spiral przemocy; 6. Bhiszma, nie potrafic odpowiedzie na pytanie Draupadi, skierowuje j z powrotem do Krla Prawa, co wyzwala now spiral przemocy; 7. Wycie szakala przerywa milczenie krla Dhritarasztry, ktry uywajc swego krlewskiego autorytetu oferuje maltretowanej Draupadi spenienie jej trzech prb; 8. Krl Dhritarasztra oddaje Pandawom uwolnionym na prob Draupadi ich majtek i bogosawic ich na drog, prosi o zaniechanie zemsty.

Bhiszma rzek do Draupadi: O dobra kobieto, ty kwestionujesz Prawo, pytajc, czy Krl Prawa mia prawo zagra o ciebie w koci po przegraniu samego siebie, a ja nie potrafi ci na to pytanie jednoznacznie odpowiedzie, gdy nie istnieje nic, do czego mgbym si odwoa i sprawa, ktrej twe pytanie dotyczy jest tajemnicza i powana. Koniec naszego rodu musi by bliski, gdy zosta on zniewolony przez dz i szalestwo. (Mahbharta, 2(27) The Dicing, 62.15-20) 1. Durjodhana uznaje, e wygra Draupadi w koci, cho Krl Prawa postawi na ni dopiero wwczas, gdy przegra samego siebie i uznaje j za sw niewolnic Krl Prawa sprowokowany przez Durjodhan do gry w koci zosta w kocu pokonany przez ducha gry i przegra cae swe krlestwo, majtek, braci, samego siebie i sw on Draupadi, na ktr postawi za namow akuniego po przegraniu samego siebie. Przegrana zmienia Pandaww i ich on Draupadi w niewolnikw Durjodhany, w ktrego ciele narodzio si w swym istotnym aspekcie bstwo Kali znane wanie z tego, e przynosi przegran w grze w koci i ostatecznie grozi caemu wiatu mierci i zniszczeniem. Podczas gdy caa starszyzna siedzc na swych miejscach jak sparaliowana, patrzya ze zgroz na pokonanych Pandaww, triumfujcy Durjodhana wrzasn, zwracajc si do Widury: O Widura, przyprowad tu natychmiast przed oblicze tych wszystkich mczyzn zgromadzonych w Gmachu Gry ukochan on

264

Mikoajewska

Mahabharata

Pandaww Draupadi, ktrej oddaj oni cze i rozka jej zamiata podog. C to bdzie za przyjemno zobaczy t dumn krlow w roli suebnej ulicznicy, ktr kady moe pomiata. Widura odpowiedzia: O Durjodhana, ludzie tacy jak ty, nienasyceni w swej dzy, wywouj to, co niewiarygodne, nie wiedzc, e w ten sposb wi stryczek na swej szyi. Nie zauwaasz nawet, e wisisz nad przepaci. cigasz nam na nasz gow we prychajce trucizn. Nie dranij si z nimi, jeeli nie chcesz uda si wprost do siedziby boga mierci Jamy. Krlowa Draupadi nie jest jeszcze twoj niewolnic, gdy krl postawi na ni dopiero wtedy, gdy nie by ju panem samego siebie. Trzeba wic dopiero zadecydowa, czy przegra j czy te nie. Widura kontynuowa: O Durjodhana, jeste jak drzewo bambusowe, ktre rodzi owoc tylko po to, aby samemu zgin. Dojrzae do mierci, bdc lepy na to, e rozpoczta przez ciebie gra w koci prowadzi do niekoczcej si wendety. Nie triumfuj zbyt szybko i nie lyj Pandaww, gdy nigdy nie naley wypowiada sw okrutnych lub zabiera ostatniego centa biedakowi. Te niepotrzebne ranice sowa pynce z tak atwoci z ust bd tym, nad czym zraniony bdzie rozmyla dniem i noc. I w ten sposb przy ich pomocy ostrzy jedynie n, ktrym podcinasz swe wasne gardo. Swoim dziaaniem otworzye drzwi prowadzce wprost do piekie, przez ktre poprowadzisz swych modszych braci podajcych za twym przykadem. O Durjodhana, wiem, e prdzej zapadnie si ziemia i ni ty, niemdry syn lepego krla Dhritarasztry, zrozumiesz sens moich sw. A sowa te przepowiadaj koniec naszego rodu, przeraliw zagad wszystkich. Gdy nikt ju nie sucha sw mdrca, zaczyna krlowa nienasycona dza i przemoc. Durjodhana rzek: O Widura, lepiej zamilcz i niech pochonie ci zaraza. Ogupiony przez sw dum zwrci si do stojcego niedaleko zarzdcy suby paacowej, mwic: O sugo, udaj si natychmiast do kwater Pandaww i przyprowad mi tutaj krlow Draupadi, ktra staa si moj niewolnic. Nie obawiaj si Pandaww i nie bierz te pod uwag sw Widury, gdy on nigdy nie yczy dobrze synom Dhritarasztry. 2. Draupadi pyta, jak Krl Prawa mg j przegra, skoro postawi na ni dopiero wwczas, gdy ju nic nie posiada, lecz Krl Prawa milczy Zarzdca suby paacowej posuszny sowom swego pana ruszy w kierunku gocinnych kwater zajmowanych przez Pandaww i po wejciu do komnaty Draupadi rzek z pokor: O krlowo, twj m Judhiszthira ogupiony przez gr w koci

Ksiga II

Opowie 15

265

postawi w grze na ciebie i ci przegra. Naleysz obecnie do Durjodhany. Udaj si wic wraz ze mn do Gmachu Gry, gdzie chc ci za twym przyzwoleniem zaprowadzi. Draupadi rzeka: O sugo, jak miesz mwi do mnie w ten sposb? Jest nie do pomylenia, aby Krl Prawa mg gra o swoj on! Choby nawet ogupiony przez gr, to czyby nie mia ju nic, o co mgby zagra? Sucy odpowiedzia: O krlowo, Judhiszthira postawi na ciebie dopiero wwczas, gdy straci wszystko, co mia i nie posiada ju nic, o co mgby zagra. Przegra ju nie tylko swych braci, ale rwnie samego siebie. Draupadi rzeka: O sugo, w zwizku z tym, co mwisz, nie musz by posuszna rozkazowi Durjodhany, gdy on mnie nie wygra. Judhiszthira nie mg bowiem mnie przegra, skoro postawi na mnie dopiero wwczas, gdy przegra samego siebie. Wr do Gmachu Gry i zapytaj starszyzn, czy mj m mg traktowa mnie jako stawk w grze po przegraniu samego siebie? Sucy wrci do Gmachu Gry i przekaza zebranym pytanie Draupadi. Caa starszyzna cznie z krlem Dhritarasztr spojrzaa wwczas w kierunku Krla Prawa, czekajc na sowa tego, ktry by autorytetem w dziedzinie Prawa, lecz on nawet si nie poruszy i milcza, wygldajc jak kto, kto straci przytomno. Durjodhana widzc go w takim stanie, poczu si jeszcze bardziej zwyciski i rzek do zarzdcy suby krlewskiej rozkazujcym tonem: O sugo, udaj si raz jeszcze do kwater Pandaww i przyprowad tutaj ich krlow Draupadi. Niech wszyscy usysz, jak ona sama zadaje swe pytanie Krlowi Prawa i jak udziela on swej odpowiedzi. Sucy uda si wic z powrotem do gocinnych kwater Pandaww, dygoczc ze zgrozy i rzek do Draupadi: O krlowo, upadek Bharatw musi by bliski, gdy gupiec taki jak Durjodhana nie potrafi chroni dobra swych poddanych, skoro zmusza ciebie do stawienia si w Gmachu Gry! Draupadi rzeka: O dobry czowieku, tak musia zarzdzi ten, ktry rozporzdza wszystkim i obdarza szczciem i nieszczciem zarwno mdrca jak i gupca. W tym wiecie doskonae jest jedynie Prawo i dopty bdziemy cieszy si pokojem, dopki bdziemy poda ciek wasnego Prawa. Poniewa nie chc sama zboczy ze cieki mojego Prawa, wr do Gmachu Gry i powiedz Durjodhanie, e cho pragn usysze odpowied Judhiszthiry na moje pytanie, musz obecnie przebywa w izolacji, bdc zanieczyszczona m comiesiczn krwi i nie mog stawi si przed obliczem mczyzn zgromadzonych w Gmachu Gry. Nie chc by kropla mej krwi przemienia si w morze krwi, ktre zatopi wszystkich Bharatw!

266

Mikoajewska

Mahabharata

3. Milczenie Krla Prawa wyzwala spiral dzy i przemocy Gdy posuszny dotychczas suga po raz drugi wrci do Gmachu Gry bez Draupadi, Durjodhana rozkaza mu po raz trzeci, aby uda si do gocinnych kwater Pandaww i przyprowadzi j si, skoro nie chce ona dobrowolnie stawi si na jego wezwanie. Suga jednake ze strachu przed ni odmwi wykonania rozkazu. Rzek: O krlewiczu, jestem jedynie sug i nie przystoi mi rozmawia w ten sposb z krlow. Durjodhana rzek wwczas do swego brata Duhasany: O Duhasana, ten sucy jest gupcem, ktry obawia si wciekoci Bhimy. Id wic sam do gocinnych kwater Pandaww i przyprowad tutaj krlow Draupadi, on naszych piciu pokonanych i bezsilnych rywali, ktrzy nie s w stanie nic zrobi, aby ci w tym przeszkodzi. Posuszny swemu starszemu bratu Duhasana z oczami czerwonymi z gniewu uda si do gocinnych komnat Pandaww i rzek do krlewskiej cry i ony: O Draupadi, mj brat Durjodhana wygra ci w koci zgodnie z reguami gry. Teraz naleysz do niego i jemu musisz odda swe ciao. Zapomnij wic o swym wstydzie i skromnoci i udaj si ze mn do Gmachu Gry, gdy tak ci rozkazuje twj nowy pan. Draupadi miertelnie poblada i zakrywajc delikatnymi domi sw poblad twarz, kajc aonie, pobiega do komnat kobiet, aby tam si schroni. Wcieky Duhasana pogna za ni z dzikim rykiem i chwyciwszy j za jej czarne, dugie, rozpuszczone wosy, ktre podczas rytuau krlewskiego namaszczenia zostay spryskane oczyszczon witymi zaklciami wod i pocign j za nie w kierunku Gmachu Gry. Draupadi wyszeptaa: O prostaku, co czynisz, nie wolno ci cign mnie przed oblicze zebranych w Gmachu Gry mczyzn w jednej szacie, gdy krwawi m comiesiczn krwi. Duhasana nie zwalniajc ucisku, wrzasn: O krlowo, choby nawet bagaa o pomoc samego Kryszn i Ardun i tak zacign ci si do Gmachu Gry. Bez znaczenia jest bowiem teraz to, czy jeste w jednej szacie, czy te bez szaty, czy jeste czysta czy nieczysta. Durjodhana wygra ci w koci i staa si niewolnic, a niewolnica moe by przedmiotem choby i najwikszej lubienoci. Draupadi z wosami zmierzwionymi i opadajc szat, zniewaona i ponca wstydem, raz jeszcze wyszeptaa: O niegodziwy gupcze, cigniesz mnie do Gmachu Gry, gdzie przebywaj mczyni, ktrzy studiowali wite ksigi. Oni s znawcami Prawa i przestrzegaj wszelkich rytw. Oni s moimi nauczycielami. Nie moesz zacign mnie przed ich oblicze w

Ksiga II

Opowie 15

267

takim stanie! Nie ukazuj mnie im pnagiej! Nie upodlaj mnie! Ci synowie krlw nigdy ci tego nie wybacz! Judhiszthira, syn boga Prawa Dharmy, nie mg zama Prawa, gdy on tego nie potrafi, to sama cieka Prawa jest trudno-uchwytna nawet dla mdrca i moe niekiedy wydawa si Bezprawiem. Nie zejd ze cieki mego wasnego Prawa i nawet na rozkaz Krla Prawa nie uczyniabym za i nie porzuciabym mego witego obowizku. Nikczemnoci i zem jest to, e cigniesz mnie przed oblicze wielkich herosw, gdy jestem nieczysta od mej wasnej krwi. Nie znajdzie si wrd nich nikt, kto ci za to pochwali. Jednake Duhasana by guchy na jej lamenty. Zacign j za wosy do Gmachu Gry i rzuci bezbronn do stp jej piciu bezsilnych mw-obrocw tak jak wiatr rzuca o ziemi wyrwane z korzeniami drzewo. Draupadi rzeka: O biada nam, Bharatowie musieli zbdzi na swej ciece Prawa i nie s ju duej owieconymi wadcami, skoro zebrani razem w tym strasznym Gmachu musz patrze bezradnie na to, jak Prawo ich rodu rozciga si do granic wytrzymaoci. Inaczej przywdcy starszyzny nie mogliby spokojnie patrze na dziejce si tu Bezprawie! Gdy tak aonie mwia, rzucaa pogardliwe spojrzenia na swych rozjuszonych i bezsilnych mw. Nic nie mogo sprawi im wikszego blu od tych jej penych furii spojrze. Duhasana widzc te ogniste spojrzenia, potrzsn ni dziko, cho bya bliska omdlenia i wrzasn z gromkim miechem: Niewolnica! Zawtrowa mu gromki miech Karny odbity niczym echem miechem Durjodhany i akuniego. Jednake nikt z pozostaych obecnych si nie mia i wszyscy patrzyli ze zgroz na upokorzon i umczon ponad ludzk miar Draupadi. Przepeniony boleci Bhiszma trzyma bezsiln do na rkojeci swego cigle ukrytego w pochwie miecza. Czu si w potrzasku, gdy nie potrafi sam sobie odpowiedzie na pytanie, czy to co si wydarza jest wycznie nieszczciem, czy zejciem ze cieki Prawa. Rzek: O najdrosza, patrz na twe cierpienie i czuj si bezsilny. Nie wiem, czy Krl Prawa przegra ci w koci, czy te nie. Prawd jest to, e mczyzna, ktry nic nie posiada, nie moe gra w koci o innego czowieka. Lecz tak wanie postpi Krl Prawa, ktry prdzej wyrzekby si caej ziemi i wszystkich jej bogactw ni zarzuciby Prawd. cieka, ktr biegnie Prawo jest nieodgadniona dla umysu. To on sam zgodzi si na gr, cho wiedzia, e przegra, bo akuni nie ma sobie rwnego w grze. Straciem jasno myli i nie potrafi odpowiedzie na twoje pytanie. Draupadi rzeka: O Bhiszma, jak moesz twierdzi, e Krl Prawa dziaa z wasnej woli? Zosta wyzwany do gry przez prze-

268

Mikoajewska

Mahabharata

biegych, niegodziwych i niemoralnych oszustw, ktrzy wiedzieli, e nie ma on pojcia o grze. Czysty jak on jest, nie by nawet zdolny do stosowania oszukaczych chwytw. Stawi si na wezwanie, przegra wszystko i postawi na mnie dopiero wwczas, gdy nie mia ju nic. O Bharatowie, o dumni ojcowie synw, o obrocy on swych synw, przemylcie raz jeszcze moje sowa i odpowiedzcie na moje pytanie, czy Judhiszthira przegra mnie czy nie? I gdy Draupadi rozpaczliwe szukaa ochrony w decyzji tych ktrzy znaj Prawo, najwyszy autorytet w tej dziedzinie, Judhiszthira, cigle milcza. Widzc to jego brat Bhima, syn boga wiatru, z coraz wikszym trudem powstrzymywa swj skierowany przeciw niemu gniew, rzucajc mu wcieke spojrzenia. Wreszcie, zwracajc si gniewnie do Krla Prawa, rzek: O bracie, grajc o Draupadi posune si w swej wadzy za daleko. Nawet w wiecie hazardzistw, gdzie jest wiele nierzdnic, nikt na nie w grze nie stawia, gdy nawet hazardzici maj lito dla kobiet tego pokroju. Nie mam do ciebie pretensji o to, e przegrae cay nasz majtek, nas i samego siebie, gdy ty jeste panem tego wszystkiego, co posiadamy. Lecz jak miae zagra o Draupadi! Ona na to nie zasuguje! Przez ciebie ona, wygrana poprzednio przez Pandaww jako ich ona, staa si ofiar zarazy, ktra od dawna niszczy Kauraww, ndznych, okrutnych oszustw! To jak j potraktowae, wywouje we mnie niepohamowan wcieko. To z jej powodu chc rzuci na ciebie ogie i spali twe ramiona! Arduna, syszc rozpaczliwy atak swego brata Bhimy skierowany przeciw najstarszemu bratu, rzek: O Bhima, nigdy dotychczas nie wypowiedziae podobnych sw! Czyby nasi podli wrogowie zniszczyli twj szacunek dla Prawa! Opamitaj si i nie uatwiaj naszym wrogom realizacji ich planw! Nie zapominaj o tym, e naszym najwitszym obowizkiem jest niekwestionowanie decyzji naszego najstarszego brata. Zosta on zaatakowany przez wroga i zgodnie z Prawem naszej kasty nie uciek z pola bitwy, lecz stawi mu czoa! Niech chwaa mu bdzie za to! 4. Wikarna odpowiada na pytanie Draupadi, lecz jego sowa nie maj wystarczajcego autorytetu i zamiast przerwa spiral przemocy, wznawiaj j Patrzc na bezsilno Pandaww i upokorzenie Draupadi gos zabra poruszony tym do gbi jeden z modszych synw krla Dhritarasztry Wikarna, amic solidarno wrd setki jego synw. Wikarna rzek: O krlowie, czy nikt z was nie odpowie na pytanie, ktre postawia Draupadi? Naszym obowizkiem jest zadecydowa, czy zostaa ona naprawd przegrana przez Krla Prawa, ktry zagra o w ni koci po przegraniu samego siebie, czy te nie, bo

Ksiga II

Opowie 15

269

inaczej pieko nas pochonie! Dlaczego starszyzna naszego rodu milczy i nie wypowiada w tej sprawie swej zdecydowanej opinii? Dlaczego milcz obecni tu prominentni bramini? Dlaczego milcz jak zaklci obecni tu krlowie? Dlaczego tkwimy w tej niepewnoci? Draupadi chce wiedzie, czy jej witym obowizkiem jest pogodzenie si z tym, e zostaa przegrana, czy te nie zostaa przegrana i traktowanie jej w ten sposb jest okrutnym Bezprawiem? Wikarna powtrzy swe sowa setki razy, adresujc je do rnych krlw zebranych w Gmachu Gry, lecz w odpowiedzi nikt nie wyrzek ani dobrego, ani zego sowa. W tej martwej przeraliwej ciszy, jakby wszyscy nagle stracili mow, Wikarna zaamujc rozpaczliwe donie i aonie wzdychajc, rzek: O krlowie, milczcie, jak chcecie. Lecz ja wam powiem Prawd. Istniej cztery plagi, ktre niszcz krlw: polowanie, pijastwo, gra w koci i cudzostwo. Krl padajcy ofiar ktrej z tych plag porzuca ciek Prawa, lecz wiat nie wybacza mu jego niepohamowanych uczynkw. Krl Prawa znalaz si w zasigu oddziaywania tej plagi, gdy zosta wyzwany do gry przez hazardzistw i gdy zagra o Draupadi. To akuni skoni go swym podszeptem do zagrania o ni. Biorc to wszystko pod uwag, uwaam, e Draupadi nie zostaa przez niego przegrana w koci! Gdy Wikarna skoczy mwi, cay Gmach a zadra od gosw wychwalajcych jego mow i potpiajcych dziaania akuniego. Gdy krzyk ten ucich, ze swego miejsca zerwa si omdlewajcy z wciekoci Karna, chwytajc za bro. Karna zawoa: O Wikarna, chyba stracie rozum, wywoujc ogie, ktry ci spali! Jak miesz ty, modszy brat i prawie dziecko, poucza zgromadzenie i zabiera gos w sprawie, ktrej rozstrzygnicie naley do starszych. Jak miesz mwi pierwszy, gdy caa starszyzna milczy, mimo gorcego apelu Draupadi, aby odpowiedzie na jej pytanie! Sw mow dowodzisz jedynie swego szalestwa i braku znajomoci Prawa, skoro ty, modszy brat Durjodhany, twierdzisz, e Draupadi, ktra zostaa wygrana, nie zostaa wygrana! Jak miesz twierdzi, e Krl Prawa nie przegra Draupadi, skoro tu na oczach wszystkich zebranych zagra o wszystko, co posiada? Draupadi bya czci tego, co posiada, jak wic moesz twierdzi, e cho zostaa przegrana zgodnie z reguami gry, nie zostaa przegrana? Jak bdc przy zdrowych zmysach, moesz twierdzi, e Draupadi, o ktr Krl Prawa rzuca koci, wymieniajc jej imi, nie zostaa przegrana? Karna kontynuowa: O Wikarna, jak moesz twierdzi, e sprowadzenie Draupadi si w jednej sukni i postawienie przed oblicze wszystkich zebranych w Gmachu Gry mczyzn jest

270

Mikoajewska

Mahabharata

amaniem Prawa! Bogowie, ktrzy stworzyli kobiet, nakazali jej mie jednego ma. Spjrz na ni! Ona ma ich piciu! Taka kobieta nazywa si ladacznic i powinna by traktowana jak ladacznica! I nikt nie powinien si dziwi, e jako ladacznica stoi tutaj na oczach zebranych mczyzn krwawica i w jednej szacie, albo i cakowicie naga! Karna rozogniony sw wasn mow wrzasn, zwracajc si do Duhasany: O Duhasana, twj brat Wikarna jest niczym wicej, lecz dzieckiem bredzcym na temat Prawa! Zedrzyj z tej ladacznicy Draupadi okrywajc j jej jedyn szat! Rozbierz te Pandaww, gdy przegrali wszystko. miertelnie pobladli Pandawowie zdjli szaty pokrywajce grn cz ich ciaa, podczas gdy Duhasana z caej siy zapa za koniec sari przykrywajcego nagie ciao Draupadi i na oczach caej starszyzny oraz tumu zebranych krlw i braminw zacz zrywa z niej jej jedyne odzienie. Lecz wwczas wydarzy si cud: im wicej szaty zdziera z niej Duhasana, tym wiksza ilo szaty pokrywaa jej ciao. I gdy zebrani krlowie zobaczyli ten wielki cud, z ich ust wydoby si jednomylny ryk aprobaty. I wrd tego strasznego wrzasku da si sysze jeszcze bardziej przeraliwy gos Bhimy wypowiadajcy straszn przysig: O magnaci zamieszkujcy t ziemi, wecie sobie do serca sowa mojej przysigi, ktrych nie wyrzek nikt przede mn i ktrych nikt ju nie wypowie. Niech nigdy nie dostan si do wiata moich przodkw, jeeli podczas strasznej bitwy, ktra nastpi, nie rozerw piersi Duhasany i nie wypij jego krwi! Wypowiedzenie tej strasznej przysigi tchno w dusze zebranych nowego ducha. Zaczli skada Bhimie hod i ly synw krla Dhritarasztry. W centrum areny leaa ogromna sterta materiau powstaa z szaty Draupadi, ktr zmczony i zawstydzony Duhasana zaprzesta wreszcie z niej zdziera. I wwczas krlowie powstali ze swych tronw, krzyczc: O haba! Bharatowie nie odpowiedzieli na pytanie Draupadi! Gono potpiali milczenie krla Dhritarasztry, ktry skorumpowany przez dz swego syna Durjodhany, dopuci do tej straszliwej gry w koci. 5. Widura apeluje do zebranych krlw, aby odpowiedzieli na pytanie Draupadi, lecz oni milcz, co wyzwala dalsz spiral przemocy Widura, widzc wzburzony tum, wznis do gry swe donie, by ich uciszy. Rzek: O krlowie zebrani w tym Gmachu, waszym obowizkiem jest odpowiedzie jednoznacznie na pytanie,

Ksiga II

Opowie 15

271

ktre postawia Draupadi i ktra pacze teraz aonie, gdy nagle nie ma nikogo, kto by jej broni. Ten, kto przychodzi do krlewskiego Gmachu Zgromadze z zaaleniem i wtpliwociami dotyczcymi Prawa jest jak poncy ogie i mczyni zgromadzeni w tym Gmachu musz uagodzi jego gniew, sigajc gboko do Prawdy. Musz rozwia jego wtpliwoci, co do legalnoci lub nielegalnoci jego cierpienia. Musz udzieli uczciwej odpowiedzi, ktra nie faworyzuje adnej ze stron. Jeeli tego nie uczyni sami zgrzesz przeciw Prawu. Wikarna odpowiedzia na Draupadi pytanie zgodnie ze sw wiedz. To samo wy musicie uczyni, pamitajc, e gdy zna si odpowied, od braku odpowiedzi nawet gorsze jest wiadome udzielenie odpowiedzi faszywej. Takiej nauki udzieli swego czasu krlowi demonw dajtjw Prahladzie mdrzec Kajapa, gdy Prahlada zwrci si do niego z prob o rad, co powinien odpowiedzie swemu synowi i pewnemu braminowi, ktrzy aspirujc do maestwa z t sam pikn dziewczyn, poprosili go o rozstrzygnicie ich sporu przez wskazanie, ktry z nich stoi wyej i bardziej zasuguje na to maestwo. Po rozmowie z mdrcem Kajap Prahlada bez wahania udzieli uczciwej odpowiedzi, e bramin stoi wyej od jego syna. O krlowie, zebrani w tym Gmachu udzielcie uczciwej odpowiedzi na pytanie cierpicej Draupadi, gdy to jest waszym najwyszym obowizkiem! Jednake mimo gorcego apelu Widury, krlowie milczeli jak zaklci i ich milczenie wywoao now spiral przemocy. Karna rzek do Duhasany: O Duhasana, nie bierz pod uwag gronie brzmicych sw bezsilnego Bhimy i wyprowad std t niewolnic i ladacznic. I gdy posuszny sowom Karny Duhasana wlk Draupadi ku wyjciu, trzymajc j za wosy, drca, upokorzona kobieta aonie skarya si, spogldajc w kierunku swych bezsilnych obrocw, jej piciu mw Pandaww: O moi mowie, niech nie bdzie uznane za m win to, e nie speniam mego witego obowizku i nie powitaam naleycie i nie poegnaam zebranej w tym gmachu starszyzny, ale nie mogam tego uczyni bdc wleczona przez tego czowieka za wosy po pododze. Gdy Duhasana wlk j dalej, aosna w swej niedoli potkna si i upada. Nienawyka do takiego traktowania lamentowaa: Cay wszechwiat musia si rozpa, skoro ja, ktrej nie ogldao nawet soce i wiatr i ktr zebrani tu mczyni widzieli wycznie podczas festiwalu wyboru ma, jestem teraz ogldana w jednej sukni i wleczona si do ich Gmachu Gry. Pandawowie, ktrzy nie zezwalali dotkn mnie nawet wiatrowi, pozwalaj teraz na to, aby dotyka mnie ten niegodziwiec, a Bharatowie zgadzaj

272

Mikoajewska

Mahabharata

si na to, aby na ich oczach zncano si nad ich niewinn crk i synow! Czy istnieje wiksze ponienie, ktrego ja, kobieta wielkiej cnoty i piknoci, mogabym dozna w ich domu? Zostao zamane Najwysze Prawo krlw! Czy nasi przodkowie nie mwili, e nie wolno przyprowadza kobiet o wielkiej cnocie do Gmachu Gry? Kaurawowie zniszczyli to Staroytne Wieczne Prawo. Jak ja, ona Pandaww, siostra Dhrisztadjumny, wielbicielka Kryszny mogam zosta zmuszona do tego, aby wej do tego Gmachu Gry krlw! O Bharatowie, odpowiedzcie na moje pytanie, czy ja, ona Krla Prawa, ktrej urodzenie jest rwne jego urodzeniu, jestem niewolnic czy nie jestem? Bd posuszna temu, co zadecydujecie. Nie milczcie ju duej, gdy ten czowiek, przynoszcy wam hab maltretuje mnie i nie mog ju tego duej znie. O potni krlowie, odpowiedzcie na moje pytanie, a ja bd posuszna temu, co zadecydujecie. 6. Bhiszma nie potrafic odpowiedzie na pytanie Draupadi, skierowuje j z powrotem do Krla Prawa, co wyzwala now spiral przemocy Bhiszma poruszony do gbi sowami Draupadi, rzek: O nieszczsna kobieto, cieka, ktr biegnie Prawo jest samowadna. Nawet bramini o najwyszej duchowoci nie potrafi jej do koca zrozumie. Na tym wiecie czowiek uwaa za Prawo to, co inni uznali za Prawo w czasie, gdy zostao ono zakwestionowane. O dobra kobieto, teraz ty kwestionujesz Prawo, pytajc, czy Krl Prawa mia prawo zagra o ciebie w koci po przegraniu samego siebie, a ja nie potrafi ci na to pytanie jednoznacznie odpowiedzie, gdy nie istnieje nic, do czego mgbym si odwoa i sprawa, ktrej twe pytanie dotyczy jest tajemnicza i powana. Koniec naszego rodu musi by bliski, gdy zosta on zniewolony przez dz i szalestwo. O dobra kobieto, ci wysoko urodzeni ludzie w swym postpowaniu nie zeszli ze cieki swego Prawa, a jednak padli ofiar tej samej katastrofy, co i ty sama, nasza synowa. Spjrz na siebie, mimo nieszczcia, ktre na ciebie spado, cigle podasz ciek swego Prawa i pytasz nas o to, jakiemu wyrokowi powinna by posuszna. Tak samo czyni Drona i inni wrd starszyzny znajcy Prawo i nie potrafic ci odpowiedzie na twoje pytanie, siedz zamani i bezsilni jak pozbawione duszy ciaa. Krl Prawa jest autorytetem w dziedzinie Prawa. Niech on nam powie, czy ci przegra, czy te nie? Lecz mimo gorcego apelu Bhiszmy Krl Prawa milcza podobnie jak milczeli zebrani krlowie.

Ksiga II

Opowie 15

273

Durjodhana patrzc na tych milczcych krlw, na ich milczcych synw i wnukw, pijany swym poczuciem wadzy rzek z ironi do Draupadi: O Draupadi, Bhiszma ma rajc. Zwr si ze swoim pytaniem do swych mw. Tylko oni mog przerwa to zncanie si nad tob. Obiecuj, e uwolni ci z niewoli, jeeli czterej modsi Pandawowie wyrzekn si swego zobowizania do posuszestwa Judhiszthirze i ogosz go kamc i jeeli on sam odpowie na twe pytanie, czy posiada ci jeszcze, stawiajc na ciebie po przegraniu samego siebie, czy te nie. Na t odpowied czekaj obecnie wszyscy potomkowie naszego rodu wpltani w twe nieszczcie, ktrzy nie znajdujc w swych szlachetnych sercach odpowiedzi na twe pytanie, szukaj jej w autorytecie twoich mw. Wzrok wszystkich zebranych krlw spocz na Pandawach i rozlegy si liczne gosy nawoujce ich do udzielenia odpowiedzi. Gdy gosy te zamary, zapanowaa znowu martwa cisza, ktr przerwa gos Bhimy: O krlowie, gdyby Krl Prawa, nie by naszym nauczycielem, naszym guru i panem naszej rodziny, nie znosilibymy tak spokojnie tego, co tu si wydarza. Nasze zasugi, nasze wyrzeczenia i nasze ycie nale do niego. Skoro on uzna si za pokonanego, my te uznajemy si za pokonanych. Gdyby nie jego decyzja, mczyzna dotykajcy namaszczonych wit wod wosw Draupadi ju dawno by nie y. Spjrzcie na moje ramiona! Nawet bg tysica ofiar Indra nie potrafiby si z nich wyzwoli. Powstrzymaem si od siania wrd was spustoszenia zapany w sida Prawa, zniewolony przez jego cienie i powstrzymywany przez mego brata Ardun. Jednake, jak tylko Krl Prawa uwolni mnie z tych side, zgniot t band synw Dhritarasztry w mych potnych doniach. Podczas gdy Bhiszma, Drona i Widura syszc jego grone sowa prbowali go uspokoi, Karna krzykn do Draupadi: O ulicznico, ono niewolnika, bdca wasnoci niewolnika, ktry nie ma wasnoci. Wybierz sobie innego ma, ktry nie przegra ci w koci! Ci, ktrych Krl Prawa przegra w koci ju nie s twoimi mami. Zaoferuj swe usugi synom Dhritarasztry! W jego domu bdziesz miaa pene rce roboty! Teraz oni s twymi panami! C za uytek bdziesz miaa z walecznoci i mskoci Judhiszthiry, ktry na oczach zabranych tu krlw przegra w koci ciebie, cr potnego krla Drupady! Bhima nie mg ju tego duej znie i cierpic mczarnie, dysza ciko. Jednake posuszny swemu krlowi i zapany w puapk Prawa, rzuci jedynie w kierunku Karny palce spojrzenie. Durjodhana z kolei rzek do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, twoi modsi braci s ci posuszni. Owie wic ich i odpowiedz na

274

Mikoajewska

Mahabharata

pytanie Draupadi, czy wedug ciebie zostaa ona przeze mnie wygrana, czy te nie? I rzekszy to, pijany sw wadz, uchwyci za sw doln szat, rzucajc Draupadi prowokujce spojrzenia. Umiechajc si do Karny i szydzc z Bhimy, unis sw szat, ukazujc Draupadi swe lewe udo, mikkie jak banan i oznaczone szczliwym znakiem. Bhima potoczywszy wok swymi zalanymi krwi oczami, zawoa: O Durjodhana, jeeli nie zami ci podczas bitwy twego lewego uda przy pomocy mojej maczugi, niech bd przeklty i niech nigdy nie dostan si do wiata mych dziadkw! I gdy wypowiada t straszn przysig, pomienie ognia wybuchy wciekle wszystkimi otworami jego ciaa, czynic go podobnym do wydronego przez pomienie potnego drzewa. Widura rzek: O krlowie, strzecie si Bhimy! Strzecie si side Waruny! Zaczyna si bowiem realizowa wojenny los, ktry bogowie dawno ju przygotowali dla Bharatw. O synowie lepego krla Dhritarasztry, ktrzy walczycie zaciekle w tym Gmachu Gry z kobiet, oczekujcie strasznego rewanu. Wasze bezpieczestwo zostao powanie zagroone przez straszliwe sowa, ktre wypowiadacie! Durjodhana wrzasn: O Widura, sowa dotrzymam. Jeeli modsi Pandawowie powiedz, e Judhiszthira nie by ich panem, wwczas Draupadi nie bdzie moj niewolnic. Arduna z trudem opanowujc swj gniew, rzek: O Durjodhana, Krl Prawa by naszym panem, gdy postawia na nas w grze. Ale o tym, czy by on jeszcze panem Draupadi po utracie samego siebie, nikt inny tylko wy, krlowie zabrani w tym Gmachu Gry, musicie zadecydowa! 7. Wycie szakala przerywa milczenie krla Dhritarasztry, ktry uywajc swego krlewskiego autorytetu oferuje Draupadi spenienie jej trzech prb Pytanie Draupadi nie miao jednak nigdy znale odpowiedzi i pozostao na zawsze otwarte, gdy nagle w miertelnej ciszy, ktra zapada po sowach Arduny z miejsca przeznaczonego na skadanie ofiar rozlego si przeraliwe wycie szakala. Zawtrowa mu ryk osw i dochodzcy ze wszystkich stron wrzask drapienych ptakw. Te straszliwe dwiki przeraziy wszystkich. I wszyscy jednogonie zaczli zaklina bogw o pokj. Krl Dhritarasztra jakby si przebudzi i zrozumiawszy nagle, e sprawy zaszy za daleko, rzek do swego syna: O Durjodhana, jeste zgubiony, gdy twj pytki rozum skoni ci do tego, aby na oczach starszyzny naszego rodu i zebranych w naszym Gmachu Gry krlw, znca si brutalnie nad zamn kobiet!

Ksiga II

Opowie 15

275

Po czym zwracajc si do Draupadi rzek: O crko, jeste najznakomitsz z wszystkich moich synowych, cakowicie oddan Prawu. Wypowiedz sw prob, gdy uczyni wszystko, czego sobie zayczysz. Umczona swym nieszczciem Draupadi rzeka: O dobry krlu, uwolnij z niewoli Krla Prawa, ktry nigdy nie zbacza ze cieki Prawa, nawet gdy przynosi mu ona najwiksze cierpienie i pozwl naszemu synowi, aby by synem krla, a nie niewolnika. Dhritarasztra rzek: O crko, niech tak si stanie. Wypowiedz jeszcze jedn prob, gdy me serce mwi mi, e spenienie tylko jednej twej proby jest stanowczo za mao. Draupadi rzeka: O krlu, uwolnij z niewoli pozostaych Pandaww i pozwl im odej std wolno w ich penym uzbrojeniu. Dhritarasztra rzek: O crko, niech tak si stanie. Wypowiedz trzeci prob, gdy spenienie dwch prb to za mao, aby ci uhonorowa. Draupadi rzeka: O najlepszy z krlw, nienasycenie i dza zabijaj Prawo i dlatego nie mog si zgodzi na wypowiedzenie trzeciej proby. Nie czuj si jej warta. Jak powiadaj, czowiekowi z posplstwa naley si spenienie jednej proby, magnatowi i jego onie naley si spenienie dwch, wielkiemu krlowi naley si spenienie trzech, a braminom naley si spenienie stu. Dziki spenieniu moich dwch prb moi mowie bd wolni i dziki swym dobrym czynom bd mogli zdoby to, co dobre. Karna rzek wwczas z ironi: O krlowie, adnej z kobiet, choby najwikszej urody, nie udao si dokona rwnie wielkiego czynu jak Draupadi. Uratowaa swych mw Pandaww wwczas, gdy zarwno Pandawowie i Kaurawowie stracili rozum. Draupadi wycigna ich na brzeg, gdy pozbawieni swej odzi tonli w bezdennym oceanie! Arduna rzek: O Karna, Bharatowie nie rozpamituj zniewagi, ktra pochodzi od nierwnego im czowieka. Dobrzy ludzie pamitaj jedynie o dobrych uczynkach, gdy maj wystarczajco silne zaufanie do samych siebie. Bhima jednake nie potrafi opanowa swego gniewu i rzek ponuro: O Bharatowie, powinienem zabi na miejscu wszystkich zebranych tutaj wrogw, wycinajc ich a do samych korzeni. I gdy Bhima tak przemawia, stojc w otoczeniu swych braci, ktrzy prbowali go uspokoi, od palcego go wewntrznego ognia zla si potem. Dymicy i iskrzcy si ogie wydobywa si wszystkimi otworami jego ciaa. Jego twarz staa si dzika, jak twarz samego boga mierci Jamy na koniec eonu. Judhiszthira powstrzyma Bhim si swych ramion i zbliywszy si do krla

276

Mikoajewska

Mahabharata

Dhritarasztry, ktrego nazywa swym ojcem, zoy pokornie donie i rzek: O krlu, rozka nam, co powinnimy uczyni, gdy ty jeste naszym panem i jak zawsze bdziemy tobie posuszni. 8. Krl Dhritarasztra oddaje uwolnionym na prob Draupadi Pandawom ich majtek i bogosawic ich na drog, prosi o zaniechanie zemsty Dhritarasztra odpowiedzia: O Judhiszthira, niech sprzyja wam dobry los! Odejd w pokoju i rzd dalej sprawiedliwie swym krlestwem i swym majtkiem i miej zawsze na uwadze dobro nas wszystkich. Ty ktry znasz wszystkie trudno dla umysu uchwytne cieki, ktrymi biegnie Prawo, bd uprzejmy, miej szacunek dla starszych i utrzymuj pokj, ktry jest zawsze tam gdzie jest mdro. Najlepsi ludzie zapominaj o urazach i nie mylc o winie, lecz o cnocie, unikaj wojny. Ly w ktni jedynie ten, kto stoi najniej i tylko saby odpowiada obelg na obelgi. Silny i dobry pamita tylko dobro, gdy sam ma do siebie zaufanie. Nie myl wic o tym, by na agresywno mego syna Durjodhany odpowiedzie rwnie niszczcym rewanem. Myl raczej o nas, jego ojcu i matce, niewidomych starcach, ktrzy licz na tw cnot. To z mioci do was wszystkich zgodziem si na t straszn gr w koci, gdy chciaem zobaczy, jakie wady i zalety maj moi synowie i synowie Pandu. Przekonaem si, e w tobie mieszka Prawo, w Ardunie dzielno, w Bhimie sia, a w bliniakach Nakuli i Sahadewie wiara i posuszestwo wobec starszych. Wr do swego krlestwa peen braterskich uczu i niech na zawsze mieszka w tobie Prawo! Po tych poegnalnych sowach krla Dhritarasztry, Judhiszthira, ktry wywiza si cakowicie z obowizkw wysoko urodzonego, wsiad ze swymi brami do swego rydwanu i majc u boku sw on Draupadi, ruszy w drog powrotn do swej fortecy Indraprasthy.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 2. The Book of the Assembly Hall, 2(27) The Dicing, 59-65.

Ksiga II

Opowie 16

277

Opowie 16 Zapowied zagady Bharatw

1. Kaurawowie prowokuj ponown gr w koci, aby zapobiec rewanowi Pandaww; 2. Judhiszthira posuszny rozkazowi krla Dhritarasztry raz jeszcze podejmuje wyzwanie do gry w koci i przegrywa; 3. Kaurawowie ubliaj pokonanym Pandawom, ktrzy przysigaj zabi ich zgodnie z aryjskim kodeksem na polu bitwy; 4. Pandawowie egnaj si ze swymi krewnymi, zapowiadajc swj powrt po trzynastu latach; 5. Na niebie i ziemi pojawiaj si znaki wrce zagad Bharatw; 6. Krl Dhritarasztra lamentuje, przewidujc zagad Bharatw.

Widura rzek do krla Dhritarasztry: Pochlipujca Draupadi opuszczajc twoje krlestwo w swej jedynej szacie poplamionej jej comiesiczn krwi i z wosami w nieadzie, rzeka: O biada wam, ktrzy doprowadzilicie mnie do tego stanu! Po upywie trzynastu lat Pandawowie wrc do waszego miasta i wwczas wasze ony stan si opakujcymi was wdowami. Zbrukane wasn comiesiczn krwi, z ciaami pomazanymi krwi swych krewnych i z wosami w nieadzie bd oferowa wod swym zmarym . (Mahbharta, 2(28) The Sequel of the Dicing, 71.15-20) 1. Kaurawowie prowokuj ponown gr w koci, aby zapobiec rewanowi Pandaww Duhasana rzek do swego najstarszego brata Durjodhany: O bracie, nasz stary ojciec speniajc prob Draupadi i uwalniajc jej mw z naszej niewoli jak i oddajc im z wasnej woli cay ich majtek, zrujnowa wszystko to, co udao nam si z takim trudem podczas gry w koci osign. Durjodhana zgodziwszy si cakowicie ze zdaniem swego modszego brata, uda si pospiesznie w towarzystwie Karny i akuniego do krla Dhritarasztry i rzek: O ojcze, czyby zapomnia o radzie, ktr kapan bogw Brihaspati da kiedy Indrze, gdy rozmyla on nad strategi pokonania demonw? Rzek on, e wroga naley doszcztnie zniszczy bez wzgldu na uyte rodki, zanim sam dojrzeje do odwetu. To samo musimy uczyni z Pandawami. O ojcze, co si stao, si nie odstanie! Pandawowie nigdy nie zapomn o tym, co wydarzyo si w twoim Gmachu Gry podczas gry w koci. Twoja hojno nie zgasi ich potrzeby odwetu. S rozjuszeni i wciekli i w swej furii s jak jadowite we, ktre pozbawi nas z atwoci ycia. aden rozsdny polityk nie zdobi si w naszyjnik zrobiony z jadowitych wy! Widziaem, jak Arduna spoglda na swj potny uk, ciko dyszc, Bhima

278

Mikoajewska

Mahabharata

unosi w gr sw maczug, a Nakula i Sahadewa chwytali za rkojeci swych mieczy. Z ca pewnoci zmobilizuj sw armi, aby na nas w odwecie udrze! Nie wybacz nam nigdy doznanej obrazy jak i tego, jak potraktowalimy ich on Draupadi. O ojcze, rozpoczlimy z nimi wojn, lecz jej nie zakoczylimy i wygrana wymyka si nam z rk. Musimy ich zmusi, aby zagrali z nami w koci jeszcze raz i wyrzekli si odwetu. Niech stawk w grze bdzie wygnanie ich z ich krlestwa na trzynacie lat. Niech przez dwanacie lat yj w lesie jak pustelnicy ubrani jedynie w skry jelenia, podczas gdy w trzynastym roku niech bd zmuszeni do ycia wrd ludmi, lecz w przebraniu, tak aby nikt nie mg ich rozpozna, gdy jeeli zostan rozpoznani, bd musieli uda si z powrotem do lasu na nastpne dwanacie lat. O ojcze, zawr ich czym prdzej z drogi i sko do podjcia jeszcze jednej gry, gdy uniemoliwienie im rewanu jest naszym najpilniejszym zadaniem. Majc po naszej stronie wytrawnego gracza akuniego, gr t wygramy i zsyajc ich do lasu zyskamy czas na umocnienie naszej wadzy i armii, aby mc ich zniszczy, jeeli uda im si przey trzynasty rok bez rozpoznania. Gorce sowa Durjodhany przekonay krla Dhritarasztr. Rzek: O synu, masz racj. Sprowadmy ich natychmiast z powrotem, nawet jeeli uszli ju daleko i niech ponownie zasid do gry! I cho sowa krla wywoay ostry protest Bhiszmy, Drony, Widury, Wikarny jak i innych, krl Dhritarasztra pozosta w swej decyzji niewzruszony. Nie zmieni jej nawet protest jego ony Gandhari, ktra, cho kochaa swego syna Durjodhan, nigdy nie schodzia ze cieki Prawa. Rzeka: O mu, czy zapomniae ju o tym, jak nasz syn ujrzawszy wiato dzienne zawy jak szakal i jak Widura ostrzega nas, e to zy znak, prorokujc, e ten nasz syn przyniesie zniszczenie naszej krlewskiej dynastii? Nie kieruj si w swych decyzjach opini swego dziecka, ignorujc opini mdrca! To nie ty powiniene poddawa si przewodnictwu swych synw, lecz sam nimi kierowa! Nie prowokuj raz jeszcze susznego gniewu Pandaww, ktrzy odeszli std w pokoju! Tylko gupiec nie wyciga nauki z dowiadczenia i jedynie prymitywny umys nigdy nie dojrzewa. 2. Judhiszthira posuszny rozkazowi krla Dhritarasztry raz jeszcze podejmuje wyzwanie do gry w koci i przegrywa Sucy dogoni Judhiszthir i jego braci, cho odjechali ju daleko i rzek: O Krlu Prawa, przybywam z rozkazu starego krla Dhritarasztry, ktry chce, aby zawrci do Hastinapury i raz jeszcze zagra w koci z Kaurawami. Judhiszthira odpowiedzia:

Ksiga II

Opowie 16

279

O dobry czowieku, uczyni jak rozkazuje mi stary krl i ojciec. Idc ciek Prawa nie mog nie posucha jego rozkazu i musz podj gr, cho wiem, e przyniesie nam ruin. Nie ma sposobu na uniknicie tego, co jest nam przeznaczone, gdy to nie my rozdzielamy dobro i zo, lecz ten, ktry zapodni wiat. I Judhiszthira zawrci z drogi, aby ponownie stan do gry, cho jej wynik by z gry przesdzony. Gdy Pandawowie weszli ponownie do Gmachu Gry, ich widok wypeni blem serca ich posusznych Prawu i bezsilnych z racji swej prawoci przyjaci, ktrzy trzymajc swe bezsilne donie na rkojeciach cigle ukrytych w pochwach mieczy, patrzyli bezradnie na to, jak Pandawowie zasiedli do gry zmiadeni przez los, ktry zmierza wprost ku destrukcji caego wiata. Boska zapowied apokalipsy zaczynaa si realizowa. akuni rzek: O szlachetni Pandawowie, krl Dhritarasztra zwrci wam wasz utracony majtek i niech mu za to bdzie chwaa. Nasza gra pozostaa jednak w ten sposb nie rozstrzygnita i nie zakoczona. Jest wic jeszcze jedna stawka, o ktr powinnimy zagra. Wyrzumy koci jeszcze jeden raz i niech ten, kto przegra, w uznaniu swej przegranej uda si do lasu, gdzie ubrany jedynie w skry jelenia bdzie y przez dwanacie lat. Trzynasty rok z kolei spdzi w przebraniu midzy ludmi i jeeli zostanie odkryty przed upywem waciwego czasu, bdzie musia uda si z powrotem do lasu na nastpne dwanacie lat. Jeeli nie zostanie odkryty otrzyma z powrotem swe utracone krlestwo. Krlowie zebrani w Gmachu Gry zaczli protestowa przeciw podejmowaniu dalszej gry, krzyczc: O Bharatowie, zaniechajcie tej strasznej gry, gdy pozostajecie lepi na niebezpieczestwo, ktre ona ze sob niesie i ktre jest dla wszystkich widoczne goym okiem! Jednake Krl Prawa, cho sysza doskonale te gosy protestu, kroczc ciek wasnego Prawa, nie potrafi odmwi jej podjcia. Rzek: O akuni, bdc krlem, ktry jest stranikiem swego wasnego Prawa, nie mog odmwi posuszestwa rozkazowi krla Dhritarasztry, ktry jest dla mnie jak ojciec. Raz jeszcze wyrzumy wic koci. I gdy wyrzucili koci, akuni wrzasn: Wygraem! 3. Kaurawowie ubliaj pokonanym Pandawom, ktrzy przysigaj zabi ich zgodnie z aryjskim kodeksem na polu bitwy Pandawowie godzc si z wyrokiem losu zmienili swe krlewskie szaty na skry jelenia gotowi do udania si na wygnanie. Duhasana widzc ich tak pokornych i pokonanych, wrzasn: O Kaurawowie, teraz my jestemy najstarsi i najliczniejsi, gdy tych

280

Mikoajewska

Mahabharata

kpicych sobie z nas i dnych wadzy Pandaww strcilimy na dugie lub wieczne czasy wprost do piekie, pozbawiajc ich majtku i zmuszajc do udania si do lasu. Ich duch tuczy si dotychczas myl, e na caym wiecie nie ma nikogo, kto by im dorwnywa w ich wspaniaoci. Niech wic poczuj teraz, co to znaczy ton w nieszczciu i by bezpodnym jak puste nasiona sezamowe, yjc w dungli jak zdeklasowani banici, ktrych ycie nie przypomina w niczym wzniosego ycia lenych pustelnikw. I to tym pozbawionym swej mskoci eunuchom krl Drupada odda za on sw pikn crk Draupadi! Rozogniony sw wasn okrutn mow raz jeszcze zwrci si do Draupadi, mwic: O crko Drupady, c ci przyjdzie z podania za tymi niegdy wielkimi krlami zredukowani obecnie do roli bezdomnych wczcych si po lesie biedakw? Jakiej doznasz z nimi przyjemnoci? Wybierz sobie lepiej ma wrd bogatych i potnych synw krla Dhritarasztry. Pandawowie upadli i stali si jaow nicoci podobn do noszonej przez nich jeleniej skry bez jelenia! Bhima tumic z trudem swj gniew, rzek: O zuchway prostaku, po wypowiedzeniu tych szataskich sw strze si, gdy ci je przypomn, zabijajc ci po rycersku na polu bitewnym. Razem z tob do krlestwa boga mierci Jamy pol kadego, kto zniewolony tak jak ty przez dz i zachanno pody za tob, aby ci chroni. I gdy Bhima ujarzmiony przez smutek mwi te buczuczne sowa, synowie krla Dhritarasztry lyli go okrutnie na oczach wszystkich wadcw ziemi zebranych w Gmachu Gry, woajc: O Bhima, ty krowo. Bhima rzek: O Duhasana, kogo poza tob byoby sta na obrzucanie nas tak okrutnymi i grubo ciosanymi obelgami? Kt inny poza tob chepiby si tym, e zdoby cudze mienie dziki oszustwu! Wiedz, e nie spoczn, zanim podczas nadchodzcej bitwy nie rozerw twej piersi i nie wypij twej krwi i zanim na oczach wszystkich wielkich ucznikw nie zabij wszystkich twoich braci! Ponura przysiga Bhimy nie uciszya jednak synw krla Dhritarasztry i gdy pokonani Pandawowie ruszyli ku wyjciu, rozbawiony ich wygldem Durjodhana zacz za ich plecami przedrzenia chd potnego Bhimy podobny do kroczenia lwa. Gdy Bhima zauway t now obelg, odwrci si ku niemu i rzek: O Durjodhana, lc mnie w ten sposb nie wygrasz wojny. Wkrtce przypomn ci o twych uczynkach, gdy razem ze swymi ludmi bdziesz umiera na polu bitwy! To ja ci zabij, podczas gdy Arduna zabije Karn, a Sahadewa akuniego. Zabij ci moj maczug, wbijajc tw gow w ziemi moj stop, podczas gdy twemu bratu Duhasanie, ktry jest mocny gwnie w sowach,

Ksiga II

Opowie 16

281

rozerw pier, aby wypi jego krew! I cho by dumny i silny, pohamowa eskalacj swego gniewu, gdy by posuszny swemu krlowi i starszemu bratu Judhiszthirze. Arduna rzek: O Durjodhana, mj brat Bhima nie rzuca swych sw na wiatr. Po upywie trzynastu lat naszego wygnania spotkamy si znowu i wwczas, jeeli nie oddacie nam z honorami naszego krlestwa, napoimy ziemi wasz krwi. Przysigam, e zabij tego niegodziwego Karn i jego ludzi! Zabij te wszystkich krlw, ktrzy w swym szalestwie zechc ze mn walczy. I prdzej Himalaje rusz z miejsca, zganie soce lub zniknie ksiyc, ni ja nie dopeni mej przysigi! Syszc przysig Arduny, jego modszy brat Sahadewa, syczc jak w, zaprzysig mier akuniemu. Rzek: O akuni, podczas tej strasznej gry w koci nie komi rzucae, lecz strzaami i nimi rozpocze wojn! Przysigam, e zabij ciebie i twych krewnych, cho nie przy pomocy oszustwa, lecz na polu bitewnym tak jak nakazuje to Prawo naszej kasty! Jego modszy brat-bliniak Nakula rzek: O Kaurawowie, wszyscy razem wspuczestniczylicie w leniu naszej ony i crki krla Drupady, bojc si straci ask Durjodhany i dlatego pol was wszystkich do krlestwa boga mierci Jamy! Oczyszcz wkrtce ziemi z potomstwa krla Dhritarasztry, podajc za rozkazem Krla Prawa i za ladem Draupadi. 4. Pandawowie egnaj si ze swymi krewnymi, zapowiadajc swj powrt po trzynastu latach Po wypowiedzeniu tych strasznych przysig Pandawowie postpujc cigle zgodnie z zasadami krlewskiej etykiety, zwrcili si ze sowami poegnania do niewidomego krla Dhritarasztry, starszyzny swego rodu i wszystkich pozostaych obecnych w Gmachu Gry. Jednake oni im nie odpowiedzieli, cho wielu z nich dobrze im yczyo, gdy byli zbyt zawstydzeni tym, co si stao. Jedynie mdry Widura zdoby si na to, aby udzieli im na drog swego bogosawiestwa. Rzek: O Judhiszthira, niech wam dobry los sprzyja. Nie bierzcie jednak ze sob do lasu swej matki Kunti, gdy jest ju zbyt wiekowa i delikatna, aby wyrzec si wygd, do ktrych przywyka. Zgd si na to, aby zamieszkaa w moim domu, gdzie bdzie czekaa na wasz powrt. Judhiszthira rzek: O Widura, niech tak si stanie. Widura kontynuowa: O Judhiszthira, majc siebie nawzajem, ty i twoi bracia macie wszystko, a posiadajc wszystko jestecie w peni nasyceni i nie padniecie ofiar dzy i aden wrg nie bdzie mg was rozbi. Najwiksz wartoci jest spokj umysu.

282

Mikoajewska

Mahabharata

Skupcie wic swj umys na zwycistwie, ktrym wada Indra, opanowaniu gniewu, ktry naley do Jamy, szczodroci, ktra jest w posiadaniu Kubery i samo-ograniczaniu si, ktrym wada Waruna. Dajcie samych siebie w darze i bdcie jak ksiyc, ktry jado czerpie z wody, cierpliwo z ziemi, a gorco ze soca. Nie zapominajcie o tym, e wasza sia pochodzi od wiatru, a wy sami zrodzilicie si z piciu elementw. Niech wam los sprzyja! Bd czeka na wasz szczliwy powrt. Czycie zawsze to, co naley, nawet wwczas gdy zdaje si to zagraa zarwno Zyskowi jak i Prawu. egnajcie i znajdzie to, co jest dla was dobre. Powrcie zadowoleni i obdarzeni bogosawiestwami! Zbolaa Draupadi przed opuszczeniem krlewskiego paacu udaa si do komnat kobiet, aby poegna matk Pandaww Kunti jak i inne kobiety, ktre obejmujc j, zaleway si gorzkimi zami. Zasmucona Kunti patrzc na ni gotow do opuszczenia paacu i towarzyszenia swym mom w ich wdrwce po dungli, rzeka przepenionym gbokim blem gosem: O sodko umiechajca si synowo, nie daj pokona si swemu nieszczciu. Nie jest moj intencj poucza ci, gdy sama znasz doskonale wite obowizki kobiet i nie zbywa ci charakteru i umiejtnoci waciwego zachowania. C za szczcie mieli ci, ktrzy patrzyli na to, jak ci lono w Gmachu Gry, e ty niewinna nie spalia ich doszcztnie swym wzrokiem! Wzmocniona przez moje myli o tobie krocz odwanie nieznan ci ciek, gdy dobra kobieta nie cofa si bojaliwe przed tym, co musi si zdarzy. Idc ciek Prawa wyznaczon przez starszych, dotrzesz w kocu do lepszych czasw. Troszcz si te o syna Madri Sahadew, aby jego wielki umys nie zachwia si w tych trudnych czasach. Draupadi zalewajc si zami, rzeka: O matko, niech tak si stanie. aosna, cigle ubrana w sw jedyn szat splamion jej wasn krwi ruszya ku wyjciu, podczas gdy Kunti podya za ni, aby raz jeszcze zobaczy swych synw, ktrzy pozbawieni swych krlewskich szat i zotych ozdb, odziani jedynie w skry jelenia, upokorzeni, ze wzrokiem spuszczonym ku ziemi stali otoczeni zarwno przez swych triumfujcych wrogw jak i bolejcych nad ich losem bezsilnych przyjaci. Kunti podesza do nich ze swym matczynym sercem wypenionym wspczuciem i mioci. Rzeka: O synowie, bolej nad nieszczciem, ktre spotkao wanie was, cho zawsze podacie ciek Prawa, jestecie lojalni i pamitacie o oddawaniu nalenej czci bogom. Jaki ma sens ten wasz niepomylny los? Czyj narodzony z zawici grzech naley za wini? M wasn tragedi jest to, e narodzilicie si ze mnie, aby zbiera t bole bez granic, cho tak bardzo jestecie szlachetni i prawi. Gdybym moga to przewidzie, nie pozwoliabym wam

Ksiga II

Opowie 16

283

nigdy opuci Himalajw po mierci waszego ojca Pandu, ktry mia wicej ode mnie szczcia, gdy skupiajc swj umys na umartwianiu si i zdobywaniu wiedzy prowadzcej wprost do nieba, umar, zanim zobaczy cierpienie swych synw. Wicej szczcia miaa take Madri, towarzyszc waszemu ojcu w jego mierci. Moja mio, myli i zamiary zadecydoway za mnie, aby utrzymywa si przy yciu, ktre nie przynosi mi nic poza cierpieniem. Pandawowie syszc lament swej matki, prbowali j na poegnanie pocieszy, po czym sami w niewesoym nastroju wyruszyli na wygnanie do dungli. Take Widura, cho sam ogromnie cierpia, prbowa ukoi bl Kunti i gdy sylwetki Pandaww zniky, zgodnie ze sw obietnic, zabra j do swego domu. 5. Na niebie i ziemi pojawiaj si znaki wrce zagad Bharatw Po odejciu Pandaww smutek opanowa rwnie umys krla Dhritarasztry. Nie mogc odnale spokoju posa po swego ministra Widur i gdy stawi si on posusznie przed jego obliczem, rzek: O Widura, opowiedz mi lepemu, nie pomijajc adnego szczegu, w jaki sposb synowie Kunti opucili mj paac, udajc si na swe dugoletnie wygnanie do lasu? Widura rzek: O krlu, wychodzc poza bramy twego paacu Judhiszthira zakry sobie twarz szalem, Bhima pry swe potne ramiona, a Arduna sypa za sob ziarnka piasku. Sahadewa pokry sw twarz botem, a najprzystojniejszy z wszystkich mczyzn Nakula posypawszy swe ciao i twarz popioem, wlk si za swymi brami na samych kocu. Draupadi z twarz ukryt w swych rozpuszczonych wosach stpaa obok Krla Prawa, pochlipujc, a towarzyszcy im ich domowy kapan Dhaumja nuci ponure hymny mierci, trzymajc w swych doniach ofiarn traw kua. Poruszony tym obrazem krl Dhritarasztra zapyta: O Widura, wyjanij mi, dlaczego odchodzili std w tak dziwny sposb? Widura rzek: O krlu, Judhiszthira, ktry nigdy nawet na moment nie porzuci cieki swej powinnoci, zakry oczy szalem, aby swym zym wzrokiem nie spali twych synw, ktrzy dziki twemu obudnemu pobaaniu pozbawili go krlestwa i bogactwa. Cho zosta doprowadzony do wciekoci przez t oszukacz gr, mia lito dla twych synw i dlatego zakry sobie oczy. Bhima pry dumnie swe ramiona, gdy wie, e nikt nie dorwna mu si, gdy zechce ich uy. Arduna rozsypywa ziarna piasku liczc wrogw, ktrych zabije, gdy nadejdzie na to waciwy czas przy

284

Mikoajewska

Mahabharata

pomocy swych strza. Sahadewa z kolei pokry sw pikn twarz botem, aby go nikt nie rozpozna, a Nakula pokry sw rwnie pikn twarz popioem, aby nie przyciga do siebie wzroku kobiet. Pochlipujca Draupadi opuszczajc twoje krlestwo w swej jedynej szacie poplamionej jej comiesiczn krwi i z wosami w nieadzie, rzeka: O biada wam, ktrzy doprowadzilicie mnie do tego stanu! Po upywie trzynastu lat Pandawowie wrc do waszego miasta i wwczas wasze ony stan si opakujcymi was wdowami. Zbrukane wasn comiesiczn krwi, z ciaami pomazanymi krwi swych krewnych i z wosami w nieadzie bd oferowa wod swym zmarym. Kapan Dhaumja trzymajc w swych doniach traw kua i nucc hymny ku czci boga mierci Jamy, mwi: O biada wam Bharatowie, gdy wkrtce wasi bramini bd nuci te same hymny, egnajc was, gdy zniszczycie si nawzajem w nadchodzcej apokaliptycznej wojnie. Zbolali mieszkacy miasta woali ze wszystkich stron: O biada nam wszystkim, c za nieszczcie, opuszczaj nas nasi prawdziwi obrocy! Widura kontynuowa: O krlu, gdy bracia Pandawowie opuszczali twoje krlestwo na niebie i ziemi pojawiy rne zowrogie znaki wrce, e z powodu twych niegodziwych intencji zginie cay twj rd. Bezchmurne niebo przecinay byskawice, a ziemia draa. Demon Rahu pokn soce, a z nieba sypay si meteory. Spod wie straniczych, wity i miejsc powiconych bogom dochodziy gosy szakali, krukw i spw. Z kolei przed oczami tych, ktrzy cigle pozostawali w Gmachu Gry, ukaza si unoszcy si w przestworzach mdrzec Narada i rzek: O biada wam wszystkim tu obecnym, gdy za trzynacie lat bdziecie martwi z powodu winy Durjodhany i dziki potdze Bhimy i Arduny. Twoi synowie przeraeni tym proroctwem skupili si wok bramina-wojownika Drony, szukajc u niego obrony. Drona rzek: O Kaurawowie, nie mog odmwi pomocy tym, ktrzy mnie o ni prosz. Liczcie wic na moj pomoc. Pamitajcie jednak, e Pandaww nie mona zabi, gdy s synami bogw. Kroczc zawsze ciek Prawa, poddadz si wyrokowi losu i bd y przez dwanacie lat w lesie, prowadzc tam ycie gniewnych i nie wybaczajcych brahmaczarinw, aby po upywie trzynastu lat zrealizowa sw zemst i przynie wam zniszczenie. Mnie samemu przynios mier. Mj zabjca Dhrisztadjumna ju si narodzi, bdc darem od bogw, ktry otrzyma mj dawny przyjaciel i zacity wrg krl Drupada. Wszyscy wiedz, e moje ycie naley do niego i bdc miertelny, odczuwam przed nim strach. Moja przysza mier zaczyna si ju nieuchronnie

Ksiga II

Opowie 16

285

realizowa i poniewa stan on po stronie Pandaww, na mnie czeka miejsce po waszej stronie. Cieszcie si yciem, pki macie jeszcze czas, gdy nic innego wam nie pozostao. Skadajcie ofiary i oddajcie si przyjemnoci, bo za trzynacie lat z nasion, ktre zasia w Gmachu Gry Durjodhana, zbierzecie wielk masakr . Gdy Widura skoczy mwi, przeraony krl Dhritarasztra rzek: O Widura, przewidywania bramina Drony s suszne. Musimy uagodzi gniew Pandaww. Zatrzymaj ich i zawr, a jeeli nie zechc wrci, to przynajmniej udziel im naszego bogosawiestwa i niech udadz si na wygnanie, zabierajc ze sob swych maych synw oraz tysice rydwanw i zwykych onierzy. 6. Krl Dhritarasztra lamentuje, przewidujc zagad Bharatw Niepokj nie opuszcza krla Dhritarasztry i siedzia na swym tronie roztargniony, bolenie wzdychajc. Widzc go w takim stanie, jego wonica Sandaja zapyta: O krlu, jaka moe by przyczyna twej boleci skoro teraz, gdy Pandawowie odeszli, caa ziemia wraz z jej bogactwem naley do ciebie? Krl Dhritarasztra odpowiedzia: O Sandaja, czy nie ma powodu do zmartwie ten, kto obawia si odwetu? Pandawowie, jak sam wiesz, s wielkimi wojownikami i maj potnych sprzymierzecw. Sandaja odpowiedzia: O krlu, obawiasz si teraz tego, czego od pocztku powiniene si spodziewa, gdy odwet Pandaww jest nieuchronn konsekwencj twego wasnego uczynku. To za twoj zgod i wbrew ostrzeeniom Bhiszmy, Drony i Widury twj syn Durjodhana niemdrze i bezwstydnie rozkaza, aby przycign si do Gmachu Gry ukochan on Pandaww Draupadi, ktra nigdy nie zboczya ze cieki Prawa. Odwet ten przyniesie cakowite wyniszczenie twego rodu i ich sprzymierzecw, gdy twoi synowie i synowie Pandu stan do walki po przeciwnych stronach, pustoszc ca ziemi. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, bolej nad tym, co si stao. Gdy bogowie chc czowieka zniszczy, odbieraj mu najpierw rozum, aby nie mg widzie rzeczy takimi, jakimi s i gdy nadchodzi nieuchronny Czas Zniszczenia, czowiek swym zaciemnionym umysem wybiera zo, uwaajc je za dobro i nie potrafi wyrwa go ze swego serca. Ci, ktrzy przywlekli nieszczsn Draupadi do Gmachu Gry, stworzyli przeraliw ohyd. Tylko podstpni gracze mogli zdoby si na to, aby znca si i wystawia na pomiewisko t promieniujc i wspania

286

Mikoajewska

Mahabharata

ksiniczk nie narodzon z ona kobiety, cr krla Drupady o penych biodrach, obeznan i posuszn wasnemu Prawu. Tylko oni mogli przywlec j do Gmachu Gry ubran w jedn szat splamion sw comiesiczn krwi, spogldajc bezradnie ku swym bezsilnym obrocom zapanym w sida Prawa, okradzionym ze swego majtku i swej ony, zredukowanym do roli niewolnikw, upadym na duchu, siedzcym bez ruchu, jakby wysczya si z nich caa ich dzielno. Gdy Durjodhana i Karna lyli i rzucali swe straszne obelgi na bezbronn Draupadi, caa ziemia moga spon od jej nieszczsnego wzroku! O Sandaja, to cud, e nie spalia moich synw swym wzrokiem! Tego strasznego dnia w miejscach ofiarnych nie zoono do ognia adnej ofiary, gdy bramini byli zbyt oburzeni tym maltretowaniem Draupadi. Caa ziemia draa. W krlewskiej stajni pojawi si ogie i rozpaday si maszty z powiewajcymi flagami, wrc upadek Bharatw. Z miejsca ofiarnego nalecego do Durjodhany rozlegao si wycie szakali, ktremu odpowiadao renie osw. Widura ostrzega mnie, mwic: O krlu, przywleczenie Draupadi do Gmachu Gry oznacza koniec twego krlewskiego rodu. Jest ona bowiem sam bogini dobrobytu Lakszmi narodzon na ziemi w ludzkiej postaci specjalnie w tym celu, aby zosta on Pandaww. Jej mowie nigdy nie wybacz twym synom poniania jej na ich oczach. Nie wybaczy im tego take jej ojciec, potny krl Drupada, ani Kryszna Wasudewa, jej przyjaciel i potny protektor Pandaww. Nie rozpoczynaj wojny z Pandawami, gdy oni s od twych synw Kauraww potniejsi. O Sandaja, biada mi, tak rad da mi mdry Widura, lecz ja j zlekcewayem, gdy chciaem da pierwszestwo memu synowi! Dzi z przeraeniem patrz w przyszo!
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 2. The Book of the Assembly Hall, 2(28) The Sequel of the Dicing, 59-65.

Dodatki

Ksiga I & II

Aneks

289

Aneks: Pierwsze pokolenia potomkw Brahmy i Dakszy

I. Pocztek: Na pocztku istniaa boska przyczyna. Z niej wyoni si bgstwrca Brahma i mdrzec Daksza, ktrego zadaniem byo stworzenie bogw. Brahma mia szeciu synw, wielkich prorokw, ktrzy narodzili si moc jego woli: Marici, Atri, Angiras, Kratu, Pulastja, Pulaha. Daksza z kolei mia trzynacie crek: Aditi, Diti, Danu, Simhika, Anajus, Kala, Muni, Krodha, Prawa, Ariszta, Winata, Kapila, Kadru. II. Synowie Brahmy spodzili: 1. mdrcw: Marici mia jednego syna mdrca Kajap, ktry jest uwaany za pocztek wszystkich wiatw; w nim maj swj pocztek liczni bogowie i demony asurowie; Atri mia wielu synw, znawcw Wed o niezmconym umyle; . Angiras mia trzech synw mdrcw: Brihaspati (kapan bogw), Utathja i Samwarta; Kratu mia synw, ktrzy towarzysz socu i syn z czynienia bardzo surowych lubw. 2. demony, monstra i zwierzta: Pulastja spodzi rakszasw (demony), kimnarw (muzykantw o koskich gowach i ludzkich ciaach) i mapy; Pulaha spodzi jelenie, lwy, tygrysy i kimpuruszw. III. Z crek Dakszy narodzili si: 1. bogowie: Z Aditi narodzio si dwunastu aditjw, wadcw wiata: krl Bharata-Dhatar, Mitra, Arjaman, Indra, Waruna, Amsa, Bhaga, Wiwaswat, Puszan, Sawitar, Twastar i Wisznu; ostatnio wymienionego uwaa si za najpotniejszego z aditjw i za fundament, na ktrym zbudowane s wszystkie wiaty. 2. demony asurowie, danawowie: Z Diti narodzi si Hiranjakaipu, ktry mia piciu synw: Prahrada, Samhrada, Anuhrada, ibi i Baszkala. Prahrada mia trzech sawnych synw: Wirokana, Kumbha i Nikumbha. Wirokana mia syna Bali, ktrego synem by wielki asura Bana; Z Danu narodzio si czterdziestu synw zwanych danawami, z ktrych najstarszym by krl Wipracitti. Szereg innych potnych danaww i asurw uwaa si za synw Danu. Synowie Danu maj niezliczone potomstwo;

290

Mikoajewska

Mahabharata

Z Simhiki narodzio si piciu synw: asura Rahu (wrg soca i ksiyca), Sukandra, Candrahartar i Candrawimardana oraz Krura, ktrego niezliczeni synowie i wnukowie synli z okruciestwa. Z Anajusy narodziy si cztery synne demony asurowie: Wikszara, Bala, Wira i Wrtra. Z Kali narodzili si Czas (Kala) i destruktywni danawowie: Winaana, Krodha, Krodhahantar, Krodhaatru i inni zwani kalejami. 3. ptaki: Z Winaty narodzili si Aruna, Garuda, Tarksja, Arisztanemi, Aruni i Waruni. 4. we: Z Kadru narodziy si we: esza, Ananta, Wasuki, Takaka, Kurma i Kulika. 5. boscy muzycy gandharwowie i nimfy apsary: Z Muni narodzio si szesnastu boskich muzykw gandharww; Z Prawy narodzili si rwnie boscy muzycy gandharwowie, znani jako synowie Prawy. Z jej zwizku z pewnym starym prorokiem narodziy si boskie nimfy apsary; Z Kapili narodziy si eliksir niemiertelnoci, bramini, krowy, gandharwowie i apsary. IV. Inne dzieci Brahmy: 1. Bg Prawa Dharma narodzi si w ludzkiej postaci z prawego sutka Brahmy, przynoszc wszystkim trzem wiatom szczliwo. Mia trzech synw: Spokj, Mio, Rado. on Spokoju jest Osignicie, Mioci jest dza, Radoci Zachwyt; 2. mdrzec Bhrigu narodzi si z serca Brahmy; mia dwch synw: mdrca ukr, kapana asurw, ktry jest rwnie planet, oraz Cjawan. ukra mia dwch synw, Twastawara i Atriego, zaoycieli grupy ofiarniczych kapanw demonw asurw i dwch innych, ktrzy byli mistrzami w dziedzinie formu magicznych podtrzymujcych wiat, stworzony przez Brahm. Djesztha bya crk ukry, on Waruny i matk syna o imieniu Wala i crki bogini alkoholu; 3. Dhatar i Widhatar, ktrzy przebywaj z Manu; 4. Lakszmi bogini dobrobytu mieszkajca w kwiecie lotosu; jej synami s poruszajce si po niebie konie; 5. jedenastu rudrw zrodzonych z jego woli. V. Narodziny Adharmy: Adharma, niszczyciel wszelkiego ycia, narodzi si z istot, ktre zaczy poera si nawzajem; jego on bya Nirrti; mieli trzech synw: Lk, Panik i mier, z ktrych narodziy si demony rakszasowie.

Ksiga I & II

Sowniczek

291

Sowniczek Mahabharaty (ksiga I & II)

A Abhimanju: syn Arduny i siostry Kryszny Subhadry; ojciec Parikszita. Adhiratha: suta, krlewski wonica, ktry razem ze sw on Radh wyowi z rzeki koszyczek z pierworodnym synem Kunti Karn, zwanym rwnie Radhej i wychowa go jak wasnego syna. Aditi: jedna z crek mdrca Dakszy; matka bogw zwanych aditjami. aditjowie: dwunastu synw Aditi, wadcw wiata: krl BharataDhatar, Mitra, Arjaman, Indra, Waruna, Amsa, Bhaga, Wiwaswat, Puszan, Sawitar, Twastar i Wisznu; ostatnio wymienionego uwaa si za najpotniejszego z aditjw i za fundament, na ktrym zbudowane s wszystkie wiaty. Adrika: nimfa apsara; z powodu kltwy Brahmy przemieniona w ryb; pokna nasienie krla Uparikary, z ktrego narodzia si Satjawati i jej brat bliniak. Agastja: prorok i mdrzec, uwaany za autora kilku hymnw Rigwedy. agneja: bro duchowa, ktr Arduna otrzyma od swego nauczyciela bramina Drony. Agni: Ogie, bg ognia. Agniweja: bramin i prorok; znawca tajnikw walki; nauczyciel bramina Drony i krla Drupady. Airawata: w demon. Ajodhja: kraj rzdzony przez dynasti soneczn wywodzc si od krla Ikszwaku. Akupara: krl wi sucy jako fundament gry Mandary podczas ubijania oceanu. Amba: najmodsza crka krla Benarw, ktra przysiga zemst Bhiszmie. Ambalika: modsza crka krla Benarw, ona krla Wikitrawirji, matka krla Pandu. Ambika: najstarsza crka krla Benarw, ona krla Wikitrawirji, matka niewidomego krla Dhritarasztry. Angaraparna (o arzcych si liciach): imi uywane przez krla gandharww, ktry po pokonaniu go przez Ardun zosta jego przyjacielem. Anu, Druhju i Puru: synowie krla Jajatiego z crk krla demonw asurw armisth. apsary: nimfy unoszce si w powietrzu.

292

Mikoajewska

Mahabharata

Arduna: jeden z piciu braci Pandaww; syn Kunti i Pandu otrzymany od krla bogw Indry; inkarnacja staroytnego proroka Nary; przyjaciel Kryszny, z ktrym stanowi tajemnicz jedni; podobnie jak Kryszna jest rwnie uwaany za jeden z aspektw boga Wisznu. Aruna: skarowaciay syn Winaty. Astika: bramin, ktry przerwa rytualn masakr ww krla Danamedaja; po swej matce by z urodzenia pl wem, a po ojcu by p czowiekiem i braminem. asura: pewien rodzaj demonw. asurowie, danawowie, dajtjowie: terminy wymienne. Awasena: w, syn wa Takaki, ktry dziki pomocy Indry uratowa si z poaru Lasu Khandawa. Awatthaman (renie konia): bramin, syn bramina Drony i bliniaczej siostry bramina Krypy, Krypi; inkarnacja aspektw mierci, dzy i szau wciekoci boga iwy. Awinowie: bogowie bliniacy, synowie boga soca Surji. Aurwa: bramin; jedyny pozostajcy przy yciu potomek bramina Bhrigu po wybiciu wszystkich jego krewnych przez poszukujcych ich skarbw wojownikw. B Baka: demon rakszasa, ktry terroryzowa mieszkacw miasta Ekaczakra, i ktry zosta pokonany w walce i zabity przez Bhim. Balarama: starszy brat Kryszny, narodzony z drugiej ony Wasudewy Rohini. Bhagiratha: jeden z krlw, ktry zdoby tytu suwerena dziki swym umiejtnociom obrony. Bharadwada: staroytny mdrzec, syn kapana bogw Brihaspatiego, ojciec bramina Drony, obroca magnaterii; jemu przypisuje si autorstwo wikszoci hymnw wedyjskich. Bharata: rd krlewski, ktrych dzieje opisuje Mahabharata. Bharata: krl z dynastii ksiycowej; syn krla Duhszanty i akuntali; potomek krla Puru (Paurawa) w dalszych pokoleniach; od jego imienia wywodzi si tradycja nazywania potomkw jego linii Bharatami i od jego imienia wywodzi si tytu epiki Mahabharata, ktrej gwny wtek dotyczy dziejw konfliktu midzy kuzynami wywodzcymi si z jego linii. Bharata: jeden z krlw, ktry zdoby tytu suwerena dziki swej bohaterskoci. Bharatowie: nazwa uywana w odniesieniu do potomkw dynastii ksiycowej, wywodzcych si od staroytnego krla Bharata.

Ksiga I & II

Sowniczek

293

Bhima: jeden z piciu braci Pandaww, syn Kunti i Pandu otrzymany od boga wiatru. Bhiszma: syn krla amtanu i bogini Gangi, zwany seniorem Hastinapury; inkarnacja jednego z bogw Wasu, przekltych przez mdrca Wasiszt. Bhogawati: miasto ww. Bhrigu: bramin, mityczny mdrzec, syn boga Brahmy, ojciec bramina ukry. Brahma: bg i stwrca wiata, pierwszy niemiertelny, zwany dziadkiem wszechwiata; z niego narodzili si wielcy prorocy, z ktrych z kolei narodzili si dalsi prorocy, demony i inni mieszkacy wiata. Brahman, brahman: ma szereg znacze, midzy innymi moc zawarta w rytualnych wypowiedziach i aktach; znajomo Wed, fundamentalne rdo istnienia, najwysza istota; Nieskrpowany Duch. Brihadratha: krl Magadhy, ojciec Darasamdhy. Brihaspati: mdrzec, wnuk boga Brahmy, kapan bogw, ktrego czciow inkarnacj by bramin Drona. C Citragada: crka krla Citrawahany, w ktrej zakocha si Arduna. Citrangada: starszy syn krla amtanu i Satjawati. Citraratha: mityczny park, umiejscawiany nad brzegami Gangesu; miejsce pobytu staroytnych mdrcw Nary i Narajana. Citraratha (ze wspaniaym rydwanem): imi krla gandharww zanim Arduna go pokona, palc jego rydwan. Citrawahana: krl, ojciec Citragady, w ktrej zakocha si Arduna. Cjawana: syn mdrca Bhrigu i Pulomy, ktry przyszed na wiat w rezultacie ataku rakszasy Pulomana na Pulom. Czowiek: zgodnie z Rigwed wszechwiat powsta z rozszarpanego na kawaki ciaa Czowieka (Hymn 10.90: Sawa Czowiekowi), ktry w ten sposb sam siebie zoy w ofierze, inspirujc wszelkie ofiarne rytuay, gdy jego ofiar powtarzali pniej w rytualnej formie bogowie, aby powtrzy stworzenie wiata, gdy ciao Czowieka dostarcza materii, z ktrej zostay zbudowane wszystkie wiaty zarwno boskie jak i ludzkie. D Dagdharatha (ze spalonym rydwanem): imi krla gandharww po spaleniu jego rydwanu przez Ardun. dajtja (deitja), dajtjowie (deitjowie): tytani i giganci.

294

Mikoajewska

Mahabharata

Daksza: mdrzec, wykonawca ofiarniczych rytuaw, z ktrego narodzio si osiem crek, z ktrych z kolei narodzili si inni mieszkacy wiata jak bogowie, demony, zwierzta i inni. danawa, danawowie: tytani i giganci. dasjusowie: ze i obrzydliwe stworzenia przypominajce wygldem ludzi, ktre zncaj si nad swymi ofiarami. demony: danawowie, dajtjowie, rakszasowie, asurowie. Dewajani: crka bramina ukry. Dewaki: matka Kryszny, uwaana za inkarnacj Aditi, matki bogw. Dhanwantari: lekarz bogw. dharma (Prawo): to, co jest Prawem, wity obowizek. Dharma: bg Prawa. Dharmarada: Krl Prawa; termin uywany w odniesieniu do najstarszego Pandawy, Judhiszthiry, lub boga mierci Jamy. Dhaumja: kapan Pandaww. Dhrisztadjumna: dzielny syn krla Drupady narodzony z ofiarnego ognia, ktrego przeznaczeniem jest zabicie bramina Drony; bliniaczy brat Draupadi; czciowa inkarnacja boga ognia. Dhritarasztra: niewidomy krl Hastinapury z dynastii ksiycowej w linii Bharata; najstarszy syn mdrca Wjasy z Ambik, wdow po krlu Wikitrawirji, modszym synu krla amtanu i Satjawati; jego modszymi brami byli Pandu i Widura. Draupadi: crka krla Drupady narodzona z rytualnej ofiary; bliniacza siostra Dhrisztadjumny narodzonego z tego samego ofiarnego rytuau uwana za czciow inkarnacj bogini dobrobytu i ony boga Wisznu Lakszmi oraz rwnoczenie za reinkarnacj crki pewnego bramina, ktrej bg iwa obieca piciu mw, nagradzajc j w ten sposb za ascez. Drona: bramin, nauczyciel sztuki walki Pandaww i Kauraww; syn bramina Bharadwady; czciowa inkarnacja kapana bogw Brihaspatiego. Drupada: krl Pacalw; najpierw przyjaciel z dziecistwa, a pniej zacity wrg bramina Drony; inicjator rytuau ofiarnego majcego na celu narodziny syna zdolnego do zabicia bramina Drony; ojciec Dhrisztadjumny i Draupadi narodzonych z tego rytuau; czciowa inkarnacja jednego z marutusw. Duhszanta: krl z dynastii ksiycowej, syn krla Puru, ojciec krla Bharata, ktrego imienia uywa si w odniesieniu do jego linii potomkw dynastii ksiycowej. Duhasana: jeden ze stu synw krla Dhritarasztry i krlowej Gandhari.

Ksiga I & II

Sowniczek

295

Durjodhana: najstarszy ze stu synw krla Dhritarasztry i krlowej Gandhari, czciowa inkarnacja bstwa Kali prezentowanego w Mahabharacie jako bdcy rodzaju mskiego, ktrego uwaa si za odpowiedzialnego za rozpoczcie eonu zwanego Kalijug. Durwasas: bramin, ktry da Kunti magiczne zaklcie pozwalajce na otrzymywanie synw od bogw. Dwaipajana: jeden z kapanw Pandaww. Dwaraka: stolica kraju Kryszny bdca twierdz zbudowan na nadmorskiej skale, do ktrej przenis on mieszkacw Mathury, (miasta, w ktrym si urodzi) ratujc ich przed atakiem demona Kansy; po mierci Kryszny Dwaraka zostaa zatopiona przez fale oceanu. dynastia ksiycowa: wadcy Hastinapury; nazwa dynastii krlewskiej do ktrej naleeli midzy innymi krlowie Pururawas, Nahusza, Jajati, Puru, Duhszanta, Bharata oraz Pandawowie i Kaurawowie. dynastia ksiycowa z linii Bharata: dynastia krlewska wywodzca si od krla Bharata, syna akuntali z krlem Duhszant, ktry z kolei wywodzi si od syna krla Jajatiego o imieniu Puru. dynastia soneczna: wadcy Ajodhji, wywodzcy si od krla Ikszwaku. dziadek wszechwiata: Brahma, najstarszy z bogw, uwaany za pierwszego boga, ktry si narodzi. Danamedaja: krl ludu Kuru, z linii krla Bharata; syn Parikszita; praprawnuk siostry Kryszny Subhadry i Arduny, jednego z piciu braci Pandaww, ktrych konflikt z Kaurawami stanowi gwny wtek Mahabharaty. Dara: demonka rakszini, ktra poczya dwie powki dziecka urodzonego przez dwie ony krla Brihadrathy, uzyskujc jedno dziecko nazwane Darasamdh. Darasamdha (ten, ktry zosta poczony przez demonk o imieniu Dara): syn krla Brihadrathy, narodzony z owocu mango, ktry jego ojciec otrzyma od ascety Kandakauiki, ktrego nie mona byo pokona przy pomocy adnej broni; zwany Indr wrd krlw; podbi wikszo krlw i wtrciwszy ich do wizienia, chcia ich zoy w ofierze bogowi iwie; inkarnacja jednego z demonw danaww o imieniu Wipracitti. Daratkaru: bramin z rodu Jajawarw, ojciec Astiki, utosamiany niekiedy z Pradapatim. Daratkaru: w, siostra wa Wasukiego, matka Astiki. Darita: ptaszek, pierwsza ona bramina Mandapali, matka czterech ptaszkw arngaka.

296

Mikoajewska

Mahabharata

E Ekaczakra: miasto, w ktrym za rad bramina Wjasy schronili si Pandawowie. Ekalawja: krlewicz Niszadw. Elapatra: w. G Gandhari: crka krla Subali, ona niewidomego krla Dhritarasztry, matka Durjodhany i jego braci (Kauraww). gandharwowie: unoszcy si w przestworzach boscy muzycy i piewacy; ich onami s nimfy apsary; podobnie jak apsary narodzili si z crek Dakszy o imionach Muni, Prawa, Kapila. Gandiwa: nazwa uku, ktry Arduna otrzyma od boga ognia, w celu pokonania krla bogw Indry, ktry nie pozwala Ogniowi spali Lasu Khandawa; uk ten by stworzony przez Brahm, nalea do boga Somy i by obiektem czci zarwno bogw jak i demonw. Ganga: bogini Gangesu. Gangadatta: alternatywne imi Bhiszmy syna krla amtanu i bogini Gangi. Garuda: wielki ptak, syn Winaty, poeracz ww i Indra wrd ptakw; zosta wysany przez we przeciw bogom, aby ukra eliksir niemiertelnoci. Gautama: bramin, prorok, ojciec blinit bramina Krypy i jego siostry Krypi. Gautami o imieniu Datila: ona siedmiu mdrcw Praczetw. Ghatotkaka: syn Bhimy i demonki rakszini Hidimby. Girika: ona krla Uparikary. gra w koci: wedug Mahabharaty jest to struktura leca u korzeni wszelkich wani. Z definicji gra w koci symbolizuje struktur czystej rywalizacji i acucha odwetu midzy partnerami, ktrzy maj na celu odebranie dbr przeciwnikowi przy pomocy niekontrolowanych lub nieuczciwych rodkw. Zgodnie z hindusk mitologi niekoczcy si acuch odwetu niszczy w kocu obu graczy. Mahabharata opisuje, w jaki sposb struktura gry w koci zostaa wprowadzona midzy czonkw tego samego rodu (kuzynw), ktrych cele powinny by zgodne, ale staj si sprzeczne w rezultacie zawici. Jak stwierdza Durjodhana nikt nie rodzi si niczyim wrogiem; w naszego wroga przeksztaca si ten, kto chce tego samego, co my. Gra w koci symbolizuje struktur, ktr Ren Girard nazywa mimetyczn rywalizacj. W mitologii hinduskiej struktura czystej rywalizacji nie tylko wkracza midzy braci, ale rwnie jest sposobem bycia boga iwy ze sw on Parwati.

Ksiga I & II

Sowniczek

297

H Hamsa i Dibhaka: dwaj wojownicy krla Darasamdhy, ktrych nie mona byo pokona adn broni i ktrzy popenili samobjstwo z tsknoty za sob, gdy dowiedzieli si, e drugi z nich nie yje. Haricandra: krl z dynastii sonecznej, syncy ze swego przywizania do Prawa i ze swej zdolnoci do najwikszej ofiary, ktr byo powicenie wasnego dobra i dobra wasnej rodziny, jeeli byo ono w konflikcie z przestrzeganiem zasad Prawa. Krl ten po podbiciu caego wiata zoy ofiar koronacyjn i w jej rezultacie dosta si po mierci do wiata krla bogw Indry, podczas gdy inni krlowie docieraj zwykle jedynie do wiata boga mierci Jamy. Dotarcie do wiata Indry wymaga maksymalnego samo-powicenia. Dostaj si tam te wojownicy, ktrzy ponieli mier na polu bitwy, nie prbujc ratowania si ucieczk oraz ci, ktrzy zniszczyli swe ciaa poprzez surowe umartwianie si. Hastinapura: nazwa stolicy i kraju rzdzonego przez potomkw dynastii ksiycowej. Hidimba: demonka rakszini, siostra demona ludoercy Hidimby. Hidimba: demon rakszasa ywicy si ludzkim misem. I Ikszwaku: wnuk boga soca, od ktrego wywodzi si dynastia soneczna; wadca Ajodhji. Ila: syn pboga Manu, od ktrego wywodzi swe pochodzenie dynastia ksiycowa. Indra: krl bogw, zwany bogiem wielu zoonych ofiar; skada ofiary i przyjmuje ofiary; jego cnot jest prowadzenie bitwy, dziki czemu utrzymuje istnienie wiata. Ci, ktrzy skadaj ofiary (szczeglnie wasnym kosztem) maj szans dostania si do wiata Indry. Krl przeprowadzajcy ofiar koronacyjn musi wyrzec si wszystkich bogactw, ktre zdoby, oddajc je braminom. Bitwa, ktrej patronuje Indra, jest uwaana za wielki wity rytua ofiarny i ci wojownicy, ktrzy bohatersko gin na polu bitewnym s uwaani za tych, ktrzy powicaj swe ycie dla istnienia wiata i dostaj si do wiata Indry. Indraprastha: nazwa miasta zbudowanego na wybranym terenie otoczonym przez dziki Las Khandawa przez Pandaww uzyskanym w wyniku podziau krlestwa przez krla Dhritarasztr. J Jadawi: matka Sziupali, siostra ojca Kryszny, Wasudewy.

298

Mikoajewska

Mahabharata

Jadawowie: potomkowie najstarszego syna krla Jajatiego, ktrzy przez dugi okres czasu, z racji kltwy ich ojca, nie byli krlami. Zarwno Kunti, matka Pandaww jak i Wasudewa, ojciec Kryszny byli dziemi potnego szefa rodu Jadaww ury, ktry jednak nie by krlem. Pierwszym krlem Jadaww by Ugrasena, ktry zosta pozbawiony wadzy i wrzucony do wizienia przez swego rzekomego syna demona Kans i ktrego Kryszna przywrci do wadzy. Jadu i Turwasu: synowie krla Jajatiego z Dewajani, crki bramina ukry. Jada: bramin, potomek bramina Kajapy, starszy brat Upajady, ktry nie dba wystarczajco o czysto rytualn i ktry zgodzi si na wykonanie ofiarnego rytuau majcego na celu narodziny przyszego zabjcy bramina Drony. Jajati: krl z dynastii ksiycowej, syn Nahuszy, ojciec krla Puru. Jajnawalkja: bramin i mdrzec speniajcy podczas ofiary koronacyjnej Judhiszthiry funkcj adhwarju. jaksza: bstwo lene. Jama: bg mierci, syn boga soca, zwany rwnie Krlem Prawa (Dharmarada). Jauwanaswa: jeden z krlw, ktry zdoby tytu suwerena dziki zniesieniu podatkw. Judhiszthira: jeden z piciu braci Pandaww, syn Kunti i Pandu otrzymany od boga Prawa Dharmy, zwany Krlem Prawa (Dharmarada). juga: okres (eon) w historii wiata rozpoczynajcy si dugim okresem witu i koczcy si zmierzchem bogw. K Kaa: bramin, syn kapana bogw Brihaspatiego. Kadru: crka Pradapatiego, jedna z on mdrca Kajapy, rywalka i siostra Winaty, matka ww, ktra rzuca kltw na swych synw. Kailasa: mityczna gra w Himalajach otaczajca gr Meru, o trzech wierzchokach (Gandhamadana, Triringa, Makaragiri) najbardziej znana jako miejsce pobytu boga iwy. Kali (czarna): bogini, ktra pozostawia za sob tylko mier i zniszczenie. Kalmasapada: krl z dynastii sonecznej przeklty przez syna bramina Wasiszty aktiego i optany przez demona rakszas nasanego na niego przez Wiwamitr; poar wszystkich potomkw bramina Wasiszty za wyjtkiem Parasary, ktry ukrywa si przez dwanacie lat w onie swej matki. Kama: bg mioci.

Ksiga I & II

Sowniczek

299

Kandakauika: asceta, ktry pojawi si w krlestwie Magadhy i ktry na prob krla Brihadrathy da mu syna Darasamdh, obdarowujc go owocem mango, ktry spad na jego kolana. Kansa: demon i krl Mathury zabity przez Kryszn, ktry by synem jego ministra Wasudewy. Karna (Radheja): nielubny syn Kunti otrzymany od boga soca. Kartawirja: jeden z krlw, ktry zdoby tytu suwerena dziki dyscyplinie swych umartwie. Karttikeja: bg wojny. Kajapa: mityczny mdrzec utosamiany niekiedy z Pradapatim; m Kadru i Winaty; ojciec zarwno Garudy, Aruny jak i ww. Kaurawja: imi krla ww, ojca Ulupi. Kaurawowie: stu synw krla Dhritarasztry, z ktrych najstarszym by Durjodhana uchodzcy za inkarnacj istotnych aspektw boga Kali, ktry powoduje przegran w grze w koci. W osobach pozostaych braci narodziy si demony rakszasowie. Khandawa: dzikie zalesione tereny nad brzegami Jamuny, oddane Pandawom we wadanie przez Dhritarasztr, na obrzeach ktrego zbudowali oni miasto-fortec Indraprasth i ktry dziki pomocy Kryszny i Arduny zosta spalony przez godnego boga ognia niezadowolonego z ofiarnego rytuau. Kimdama: pustelnik, ktry przybra posta jelenia i zosta zabity przez krla Pandu w momencie kopulacji. Kimkara: demon rakszasa, ktry na rozkaz Wiwamitry opta krla Kalmasapad. kimkarowie: pewien gatunek demonw rakszasw, znawcy rytmu. kobieta Niszadw: anonimowa kobieta, ktra wraz z jej picioma synami spona w paacu-puapce zamiast piciu braci Pandaww i ich matki Kunti. koo istnienia: wszechwiat wraz z wszystkimi istnieniami podlega niekoczcym si cyklom tworzenia i niszczeniem. Krl Prawa (Krl Dharma, Dharmarada): najstarszy z Pandaww Judhiszthira, syn boga Prawa Dharmy; nazwa uywana rwnie w odniesieniu do boga mierci Jamy, pierwszego miertelnika. krlestwo Pacalw: krlestwo rzdzone przez krla Drupad. Krypa: bramin, czciowa inkarnacja jednego z rudrw, jeden z nauczycieli Pandaww i Kauraww. Krypi: bliniacza siostra bramina Krypy; ona bramina Drony; matka Awatthamana. Kryszna (o ciemnej skrze): imi nadawane w Mahabharacie synowi Wasudewy (inkarnacji boga Wisznu), Draupadi (inkarnacji bogini Lakszmi) oraz braminowi Wjasie; Pandawa Arduna towarzyszcy Krysznie Wasudewie bywa rwnie nazywany drugim Kryszn.

300

Mikoajewska

Mahabharata

Kryszna, Kryszna Wasudewa: syn Wasudewy z rodu Jadaww, kuzyn Pandaww, inkarnacja istotnych aspektw boga Wisznu; uwany za praprzyczyn wszechwiata; samo-stwarzajcy si bg; Czowiek, ktry jest rdem i materi wszechwiata; Najwysza Osoba; obroca bogw i pogromca demonw. kszatrija: czonek kasty wojownikw zajmujcej drugie miejsce w hierarchii kast po kacie bramiskiej. Kubera: bg rzdzcy bogactwem. Kunti: krlowa; pierwsza ona krla Pandu; matka trzech Pandaww (Judhiszthiry, Bhimy, Arduny) i nielubnego syna Karny, ktrego ojcem by bg soca; crka ury, szefa rodu Jadaww; siostra Wasudewy, ojca Kryszny. Kurukszetra: mityczne pole bitewne, na ktrym rozegraa si apokaliptyczna bitwa midzy Pandawami i Kaurawami; pole to od niepamitnych czasw jest take terenem ofiarnym, gdzie prowadzono sesje ofiarne; tutaj po zniszczeniu wszechwiata zamieszkali dwaj bracia demony asury Sunda i Upasunda; tutaj przebywa rwnie broniony przez Indr w Takaka podczas poaru Lasu Khandawa. L Lakszmi: bogini dobrobytu, wyonia si z ubijanego oceanu, ona boga Wisznu. Lapita: ptaszek, druga ona bramina Mandapali. M Madrasowie, Madrakowie: rd, ktrego wywodzia si druga ona krla Pandu, Madri. Madri: druga ona krla Pandu, matka Nakuli i Sahadewy. Magadha: krlestwo i stolica kraju rzdzonego przez krla Darasamdh. Mahabharata: hinduska epika. Mahabhisa: krl z dynastii sonecznej, na ktrego bg Brahma rzuci kltw ponownych narodzin, z powodu jego nieumiejtnoci opanowania podania. Mainaka: gra, otoczona jeziorem Bindu, gdzie bogowie i demony asurowie skadaj ofiary. Maja: demon, ktry wyskoczy podczas poaru Lasu Khandawa z miejsca, gdzie mieszka w Takaka, i ktremu Arduna podarowa ycie; z wdzicznoci za uratowane ycie na prob Kryszny zbudowa Gmach Zgromadze dla Krla Prawa.

Ksiga I & II

Sowniczek

301

maeskie ryty gandharww: kobieta oddaje si mczynie, w ktrym zakochaa si ze wzajemnoci od pierwszego wejrzenia. Mandapala: bramin, ojciec czterech ptaszkw arngaka. Mandara: mityczna gra w Himalajach uyta do ubijania oceanu celem wyprodukowania eliksiru niemiertelnoci, wznoszca si na wschd od gry Meru majca dwa wierzchoki i bdca wygita w ksztacie uku. Mandawia: bramin, ktry rzuci na boga Prawa Dharm kltw narodzin na ziemi z ona sucej. Manu: p bg, syn boga mierci Jamy, z ktrego narodzili si ludzie. Marutta: jeden z krlw, ktry zdoby tytu suwerena dziki swemu bogactwu. marutusi: bogowie burzy towarzyszcy Indrze. Mathura: staroytne miasto (obecnie jedno ze witych miast Indii i miejsce licznych pielgrzymek) zwizane z legendami o narodzinach i yciu Kryszny; zgodnie z tymi legendami oryginalnie byo zamieszkae przez rd Jadaww, przeniesiony przez Kryszn do Dwaraki, gdzie wszyscy Jadawowie przeklci przez on krla Dhritarasztry Gandhari wyginli w wyniku wewntrznych wani. Menaka: nimfa apsara, matka akuntali. Meru: zota gra ozdobiona drogimi kamieniami stojca w centrum wiata i bdca osi wszechwiata; osadzona w wiecie podziemnym przenika sfer ziemsk i siga szczytem najwyszych niebios; jest otoczona przez trzy strzeliste szczyty (Gandhamadana, Triringa, Makaragiri); na jej wierzchoku jest raj Indry. N Nahusza: krl z dynastii ksiycowej; wnuk krla Pururawasa, ojciec krla Jajatiego; przeklty za sw pych przez mdrca Agastj musia y na ziemi w ciele wielkiego wa boa; zapa w swe sploty Bhim dziki darowi, e ten kogo zapie traci siy; uwolniony od kltwy dziki rozmowie o duszy z Judhiszthir. Nakula i Sahadewa: bliniacy, najmodsi z piciu braci Pandaww; synowie Madri i Pandu otrzymani od boskich bliniakw Awinw. Nandini: speniajca wszystkie yczenia krowa naleca do bramina Wasiszty. Nara (czowiek): pierwotny czowiek na usugach boga Wisznu, noszcy jego uk. Narada: staroytny mdrzec, syn Brahmy.

302

Mikoajewska

Mahabharata

Narajana (poruszajcy wodami): okrelenie uywane najczciej w odniesieniu do boga Wisznu podczas jego snu w oceanie lub w odniesieniu do pierwszego Czowieka, syna Nary, identyfikowanego z Wisznu; uywane jest rwnie jako okrelenie boga Brahmy oraz staroytnego mdrca. Narajana, Wisznu, Najwysza Osoba: terminy wymienne opisujce obroc bogw i pogromc demonw. Nila: krl poudniowego krlestwa, ktrego broni Ogie. Niszadowie: rybacy sucy za pokarm Garudy w czasie jego wyprawy do nieba, aby zdoby na prob ww eliksir niemiertelnoci. O ofiara koronacyjna (Radasuja): krlewska ofiara, poprzez ktr, krl zyskuje status suwerena, Indry wrd krlw, krla krlw, lub imperatora. Ogie: Agni, bg ognia. ogie ofiarny: boski ogie do ktrego wrzuca si ronego rodzaju ofiar w rnych ofiarnych rytuaach. P Paila: bramin i mdrzec speniajcy podczas ofiary koronacyjnej Judhiszthiry funkcj hotara. Pandawowie: piciu synw krla Pandu: Judhiszthira, Bhima, Arduna, Nakula i Sahadewa; faktycznie zostali uzyskani przez Kunti jako dar od bogw Prawa (Dharmy), wiatru (Waju), krla bogw (Indry), bliniakw Awinw; uwaani rwnie za inkarnacje piciu kopii Indry, ktry zosta ukarany za sw dum przez boga iw i zmuszony do narodzin na ziemi w miertelnej formie. Pandu: krl Hastinapury, z dynastii ksiycowej; modszy syn mdrca Wjasy z Ambalik (wdow po synu krla amtanu i Satjawati, Wikitrawirji); brat Dhritarasztry i Widury; ojciec Pandaww; m Kunti i Madri. Pacadanja: koncha, ktra wyonia si z ubijanego oceanu. Pacalowie: lud i kraj rzdzony przez krla Drupad. Parasara: bramin, syn bramina aktiego, jedyny z potomkw mdrca Wasiszty, ktry nie zosta poarty przez krla optanego przez rakszas, ukrywany przez matk przez dwanacie lat w jej onie. Paraara: pielgrzymujcy pustelnik, ojciec Wjasy. Paraurama (Bhargawa): bramin-wojownik, potomek Bhrigu, jedna z inkarnacji boga Wisznu, ktry na przeomie eonw zabi wszystkich wojownikw.

Ksiga I & II

Sowniczek

303

Parikszit: krl z dynastii ksiycowej; syn Abhimanju i Uttary; wnuk siostry Kryszny Subhadry i Arduny; jedyny przedstawiciel modszej generacji Pandaww, ktry dziki cudownej mocy Kryszny przey w onie matki apokaliptyczn bitw Pandaww z Kaurawami, zapewniajc kontynuacj ich rodu. Paurawowie: potomkowie krla Puru z dynastii ksiycowej. Pradapati: okrelenie uywane czasami w odniesieniu do pboga i syna Brahmy Dakszy, ktry rodzi si na nowo i by zabijany, co pokolenie; kiedy indziej w odniesieniu do Brahmy lub staroytnych mdrcw (riszich) i potomkw Brahmy jak Kajapa; w tym ostatnim przypadku jest tylu Pradapatich ilu jest riszich. Pramadwara: ona proroka Ruru. Pratipa: krl Hastinapury, ojciec krla amtanu. Prawo, religia, wity obowizek: odpowiednik sanskryckiego sowa dharma, ktre jest praktycznie nieprzetumaczalne i oznacza to, co jest prawem, cho odnosi si nie tyle do tego, co nazywamy dzi prawami czowieka, co do jego obowizkw zwizanych z okrelon pozycj w yciu i w spoeczestwie, w ktrym si narodzi. puda: rytua oddawania czci bogom. Pulastja: mdrzec, syn boga Brahmy, z ktrego zrodziy si demony rakszasowie. Puloma: ona bramina Bhrigu; matka proroka Cjawany. Puloman: demon z gatunku rakszasw, ktry chcia uprowadzi Pulom. Purokana: minister, ktry na prob Durjodhany zbudowa dla Pandaww paac-puapk, ktr zamierza podpali. Puru: krl z dynastii ksiycowej, syn krla Jajatiego. Pururawas: krl zapocztkowujcy tzn. dynasti ksiycow, yjcy w najstarszym eonie zwanym kritajuga. Putana: demonka, ktra prbowaa zabi maego Kryszn, karmic go swym zatrutym mlekiem. R Radha: ona krlewskiego wonicy rydwanu, przybrana matka Karny. Rahu: jeden z danaww, ktry przybrawszy bosk posta pi eliksir niemiertelnoci, ktry wyoni si z ubijanego oceanu; poyka cyklicznie soce z zemsty za to, e zdradzio bogom, e jest demonem. rakszasa: pewien rodzaj demonw. rakszini: demon rodzaju eskiego.

304

Mikoajewska

Mahabharata

riszi: staroytni mdrcy, bramini, kapani ktrzy pierwsi potrafili skada bogom ofiary. Byli synami lub wnukami Brahmy. Ich imiona: Angiras, Atri, Bharadwaja, Bhrigu, Daksza, Damadagni, Gorama, Kajapa, Kratu, Marici, Pulastja, Pulaha, Wasiszta, Wiwamitra. Rohini: ona Wasudewy i matka Balaramy. rudrowie: bogowie burzy, ktrzy podobnie jak bogowie marutusi towarzysz Indrze. Rukmini: pierwsza ona Kryszny, ktr chcia rwnie polubi krl Sziupala, zacity wrg Kryszny. Ruru: bramin przemieniony dziki kltwie w jaszczurk. Ruru: syn Pramatiego potomek w trzecim pokoleniu Cjawany, syna Bhrigu, ktry uwolni bramina Ruru od bycia jaszczurk. rydwan Arduny: Arduna otrzyma ten rydwan od Ognia, aby pokona Indr bronicego Las Khandawa przed spaleniem; wyrnia si sztandarem ze znakiem mapy Hanumana; zaprzony by w konie hodowane przez boskich muzykw gandharww; zosta stworzony dziki umartwieniom Pradapatiego i zmontowany przez boga Som; by nie do pokonania ani przez bogw, ani przez demony. S Samwarana: krl z linii Bharata, jeden z odlegych przodkw Pandaww, ktry polubi crk boga soca Tapati. Sandaja: wonica krla Dhritarasztry. Sarama: boska suka, zwiastun Indry. Satjaki: krlewicz z rodu Wrisznich. Satjawati: crka krla Uparikary wychowywana przez krla rybakw; ona krla amtanu z dynastii ksiycowej, matka mdrca Wjasy, Citrangady, Wikitrawirji. Saunaka: bramin, na ktrego pytania odpowiada piewak Ugrarawas, ktry opowiada Mahabharat braminom prowadzcym dwunastoletnia sesj ofiarnicz w Lesie Naimisza. Snataka: nazwa braminw, ktrzy wanie ukoczyli sw edukacj. soma, Soma: bg Ksiyca lub eliksir niemiertelnoci uzyskany w wyniku ubijania oceanu lub napj bogw uzyskiwany podczas rytuaw ofiarnych. Somarawajana: brd Gangesu, gdzie Pandawowie spotkali krla gandharww. Somarawas: domowy kapan krla Danamedaja zrodzony z matki wa i proroka rutarawasa. stranicy wiata: Indra, Waruna, Kubera, Jama.

Ksiga I & II

Sowniczek

305

Subalowie: rd krlewski, z ktrego pochodzia Gandhari, ona niewidomego krla Dhritarasztry. Subhadra: modsza siostra Kryszny i Balaramy; druga ona Arduny; matka Abhimanju. Sudarana: dysk boga Wisznu. Sunda i Upasunda: nierozczni bracia demony asurowie, ktrzy dziki darom otrzymanym od Brahmy pokonali bogw i zdobyli panowanie nad wiatem i ktrzy zabili si nawzajem, nie potrafic si podzieli Tilottam. Surja: bg soca. swajamwara: festiwal wyboru ma przez crk wojownika. Swetaka: krl, ktrego ofiarny rytua unieszczliwi Ogie, powodujc jego niestrawno. Sziupala: inkarnacja wielkiego krla demonw gigantw z gatunku asurw zwanych dajtjami, syna crki Dakszy Diti, zabijana przez kolejne wcielenia (awatary) Wisznu; awatara zwan Narasimha (czowiek-lew) zabia go, gdy przybra form krla o imieniu Hiranjakaszipu; awatara Ramy zabia go, gdy przybra form demona Rawana; awatara Kryszny zabia go, gdy przybra form krla Sziupali. szudra: czonek kasty nietykalnych. akti: bramin, syn mdrca Wasiszty, ojciec bramina Parasary, zjedzony przez rakszas Kimkar, ktry opta krla Kalmasapad. akuni: pokrtny brat ony krla Dhritarasztry Gandhari, zy duch Durjodhany; inkarnacja istotnych aspektw Dwapary, bstwa reprezentujcego przegrywajcy rzut w grze w koci. alja: krl Madrasu, brat drugiej ony krla Pandu Madri. akuntala: crka apsary Menaki i krla-bramina Wiwamitry, zaadaptowana przez mdrca Kajap; ona krla Duhszanty; matka krla Bharaty. alwa: krl pokonany przez Bhiszm w walce o crki krla Benarw Amb, Ambik, Ambalik, ktry obieca maestwo Ambie. Gdy Bhiszma si o tym dowiedzia, puci Amb wolno, lecz krl alwa odrzuci j, twierdzc, e nie moe oeni si kobiet porwan przez innego mczyzn. Amba przysiga Bhiszmie zemst. amtanu: krl ludu Kuru z dynastii ksiycowej, z linii Bharata, inkarnacja krla Mahabhisy z dynastii sonecznej. armistha: crka Wrszaparwana, krla asurw. arngaka: cztery ptaszki o imionach Daritari, Sariszarkwa, Stambamitra, Drona, ktre faktyczne byy synami bramina

306

Mikoajewska

Mahabharata

Mandapali, ktre dziki wasnej modlitwie, i modlitwie swego ojca, uratoway si z poaru Lasu Khandawa. esza (Ananta): w asceta, pomg bogom wyrwa gr Mandar, ktra uyto do ubijania oceanu celem uzyskania eliksiru niemiertelnoci; obejmuje swymi splotami ziemi, aby si nie trzsa. iwa (Sziwa): Najwyszy Bg; Bg bogw. ringin: bramin, ktry rzuci kltw na krla Parikszita za to, e zawiesi ciao martwego wa na ramionach jego ojca. rutasena, Ugrasena i Bhimasena: bracia krla Danamedaja, ktrzy pobili syna suki Saramy. rutarawas: prorok, ojciec Somarawasa. ukra (Szukra, Bhargawa): mdrzec, wnuk boga Brahmy, syn mdrca Bhrigu, kapan asurw. ura: szef rodu Jadaww, ojciec Kunti i Wasudewy. T Takaka: krl ww; speni kltw modego bramina i zabi krla Parikszita, wywoujc zemst krla Danamedaja, realizowan podczas jego rytualnej masakry ww. Tapati: crka boga soca, ktra polubia krla Samwaran. Tilottama: niezwykej urody kobieta, skupiajca na sobie wszystkie dze, stworzona na rozkaz Brahmy przez architekta wszechwiata Wiwakarmana, aby skci midzy sob dwch braci asurw Sund i Upasund, ktrzy zdobyli panowanie nad wszechwiatem. Tokarz Koa: ten kto buduje i obraca koo istnienia. trzy wiaty: niebo, ziemia i powietrze-przestrze midzy nimi. trzydziestu bogw: Mahabharata jest niekonsekwentna w opisywaniu liczby bogw; pierwsze pokolenia bogw dzieli na nastpujce grupy i skrzyda: aditjowie, do ktrych zalicza si rwnie kapan bogw Brihaspatiego; guhjakowie, do ktrych zalicza si bliniakw Awinw, wszystkie zioa oraz krowy i konie; marutusi; rudrowie; sadhjowie; skrzydo Bhrigu; wasuowie; wszyscy-cznie-bogowie. U Ugrasena: pierwszy krl Mathury z rodu Jadaww, pozbawiony wadzy i osadzony w wizieniu przez swego rzekomego syna, demona Kans i osadzony ponownie na tronie przez Kryszn, ktry zabi Kans.

Ksiga I & II

Sowniczek

307

Ugrarawas: poeta-piewak, ktry opowiada Mahabharat braminom prowadzcym dwunastoletni sesj ofiarn w Lesie Naimisza. Ukkaihrawas: ko, ktry wyoni si z ubijanego oceanu. Ukryta Przyczyna i Wieczny Sprawca: wedug Mahabharaty powstawanie wiata wyniko z zadziaania niepoznawalnej bezporednio Przyczyny, ktra objawia si mdrcom w formie Brahmana, ktr okrela si take jako Wielkie Jajo, nasienie ywych istot. Mahabharata identyfikuje j z osob Kryszny, staroytnym prorokiem Narajan, miertelnym aspektem boga Wisznu, ktry cyklicznie pojawia si na ziemi w formie tzw. awatar, Czowiekiem wychwalanym w Rigwedzie. Ulupi: crka krla ww o imieniu Kaurawja zakochana w Ardunie. Uma: jedno z imion towarzyszki boga iwy. Upajada: bramin, modszy brat Jady, potomek bramina Kajapy. Uparikara: krl, potomek w pniejszych pokoleniach krla Puru, ojciec Satjawati. Urwasi: nimfa apsara, ona krla Pururawasa. Utanka: bramin, ucze bramina Wedy, poszukujcy zemsty na krlu ww Takaku. W Waisampajama: poeta-piewak, ktry po raz pierwszy opowiedzia Mahabharat podczas Ofiary Wa krla Danamedaja. Walakhiljowie: bramini, asceci. Waranaweta: miasto, do ktrego zostali podstpnie zesani Pandawowie. Warga: jedna z piciu boskich nimf apsar uwolniona przez Ardun od kltwy bycia krokodylem. Waruna: bg oceanu. Wasiszta: bramin, mityczny mdrzec, syn boga oceanu Waruny. Wasu: bogowie, ktrzy narodzili si z jednego z synw Brahmy. S to: Dhara, Dhruwa, Soma, Ahas, Wiatr, Ogie, Pratjusa, Prabhasa. Wasudewa: potomek rodu Jadaww, brat Kunti, ojciec Kryszny. Wasuki: w, dowdca ww, swymi splotami posuy bogom jako sznur sucy do obracania gr podczas ubijania oceanu. Aktywnie zadba o spowodowanie narodzin wybawcy ww Astiki. Wedy: wite hinduskie ksigi. Wibhawasu i Supratika: dwaj bracia bramini, ktrzy przemieli si w sonia i wia i zostali zjedzeni przez Garud.

308

Mikoajewska

Mahabharata

Widura: krlewski doradca krla Dhritarasztry; czciowa inkarnacja boga Prawa Dharmy; syn bramina Wjasy i sucej krlowej Ambiki. Wielkie Jajo: boska przyczyna stworzenia wiata; niewyczerpane nasienie wszystkich istot. Wikarna: modszy syn krla Dhritarasztry i modszy brat Durjodhany, ktry wsawi si sw mow dowodzc, e Draupadi nie zostaa przegrana w koci. Wikitrawirja: modszy syn krla amtanu i Satjawati. Winata: crka Pradapatiego; ona mdrca Kajapy; rywalka i siostra Kadru; matka Garudy i Aruny. Wisznu (Narajana): Najwyszy Bg; obroca bogw i zabjca wrogw bogw. Wiwakarman: boski architekt. Wiwamitra: krl, ktry dziki praktykowaniu ascezy sta si braminem, biologiczny ojciec akuntali. Wiwawasu: krl gandharww. Wiwaswat (Surja): bg soca. Wjasa: bramin, mityczny mdrzec; syn Satjawati z pustelnikiem Paraar; ojciec Dhritarasztry, Pandu i Widury; autor Mahabharaty. Wriszni: czonkowie rodu Jadaww, z ktrego pochodzi Kryszna. Wrszaparwana: krl demonw asurw. Wrtra: demon zabity przez krla bogw Indr.

Ksiga I & II

Indeks imion

309

Indeks imion
Aurwa, 151-153 A Abhimanju, 194 Adhiratha, 88 Aditi, 54, 92, 183 aditjowie, 54, 157 Adrika, 80 Agastja, 89 Agneja, 100, 139-141 Agniweja, 100, 102 Airawata, 21 Ajodhja, 75, 150 Akupara, 31 Amba, 83-84 Ambalika, 83-84, 86, 89, 97 Ambika, 84, 86, 98 Angaraparna, 138 Anu, Druhju i Puru, 61 apsary, 29, 31, 53, 68, 71, 74, 81, 99-100, 123, 157, 179, 187-189, 215-216 Arduna, 52, 73, 92, 95, 97, 102-110, 111, 123-124, 126, 138-141, 144-145, 147, 150, 154, 156, 158-165, 170-173, 175, 177, 179, 184-201, 205, 213-215, 219, 224-226, 228231, 235, 241, 248, 258, 261, 266, 268, 273-276, 277, 281, 283-284 Aruna, 34 Astika, 14, 19, 44-51 asurowie, asury, danawowie, dajtjowie, 31, 33, 35, 40, 5363, 78, 179-183, 195, 201, 213-216, 221, 227, 229, 236 Awasena, 195, 201 Awatthaman (renie konia), 100, 103, 105-108, 113 Awinowie, 93, 97, 136, 157 B Baka, 125-131 Balarama, 157-158, 160, 162, 170, 173, 190-193 Bhagiratha, 224 Bharadwada, 100 Bharata, Bharatowie, 53, 65, 69, 72, 76, 165, 175, 194, 224-225, 235-237, 265-268, 270-271, 275-277, 279, 283286 Bhima, 91, 94-95, 97-98, 105106, 109, 111, 116, 118-131, 159-161, 163, 165, 173, 175, 193, 213, 215, 223-231, 241243, 248, 261, 266, 268, 270-271, 273-277, 280-281, 283-284 Bhiszma, 82-89, 94, 96-97, 99, 101-102, 105, 108, 110, 112114, 117-118, 172, 174-176, 211, 233, 237-244, 252, 258, 262-263, 267-268, 272-273, 278, 285 Bhogawati, 178 Bhrigu, 19, 27, 29, 48, 55, 59, 73, 151, 196 Brahma, 5, 25, 27-29, 31-32, 34, 36, 39, 44-46, 48-49, 5356, 58, 65, 67, 72, 74-75, 81, 105, 153, 160, 167-168, 180183, 197-198 Brahman, 13, 53, 56, 58, 71, 133, 158, 187, 195, 202, 204-205, 235 Brihadratha, 209, 220-222 Brihaspati, 40, 54-55, 100, 139, 196, 252, 277

310

Mikoajewska

Mahabharata

C Citragada, 187 Citrangada, 73, 82 Citraratha (park), 57, 66 Citraratha (ze wspaniaym rydwanem), 125, 136, 137, 139, 141, 154 Citrawahana, 179, 186 Cjawana, 27, 29, 48 D Dagdharatha (ze spalonym rydwanem), 139 dajtja, dajtjowie, 32, 59, 183, 216, 242-243, 271 Daksza, 5, 53-54, 72, 75, 287 danawa, danawowie, 31-33, 55-56, 59, 74, 215, 221, 229 dasjusowie, 54, 64 Dewajani, 55-63 Dewaki, 170 Dhanwantari, 32 dharma (Prawo), 8-10, 14, 17, 62, 209, 212 Dharma (bg Prawa), 86-87, 97, 114-115, 136, 162, 267 Dhaumja, 16, 154-155, 196, 283-284 Dhrisztadjumna, 125, 131, 134-135, 157, 163-164, 166167, 272, 285 Dhritarasztra, 17, 73, 84, 8689, 93-94, 96-98, 102-103, 105-108, 111-116, 118, 120, 125-127, 129, 156, 165, 171177, 210-211, 231, 247, 250252, 254-260, 262-265, 269270, 273-281, 283, 285 Draupadi, 5, 16-17, 125, 131, 134-137, 154-167, 169, 173, 176, 179-180, 183-186, 193194, 211, 246-247, 252, 256, 260, 262-278, 280-286

Drona, 15, 95, 99-107, 113, 132, 175, 204, 249, 258, 262, 273, 284 Drupada, 15, 16, 17, 95, 99103, 132-136, 155-156, 158160, 162-167, 169-173, 175176, 249, 274, 280-281, 285 Duhszanta, 53, 65-72 Duhasana, 266-267, 270-271, 277, 279-281 Durjodhana, 15-17, 94-95,98, 103, 105-113, 115-121, 156157, 160-161, 163, 172-175, 192, 210-212, 247-254, 256261, 263-267, 269-270, 273278, 280-281, 284-286 Durwasas, 88, 91 Dwaipajana, 235 Dwaraka, 177, 190-193, 214, 219, 223, 230, 244, 246 Danamedaja, 5, 14, 19-21, 26-27, 31, 34, 44-45, 48-52 Dara, 209, 220-221 Darasamdha, 209, 213, 219, 220-230, 241 Daratkaru, 45-48 Darita, 202-205 E Ekaczakra, 126, 130, 135 Ekalawja, 104 Elapatra, 45-46 G Gandhari, 87-88, 93, 105, 258, 278 gandharwowie, gandharwa, 16, 29, 53-54, 65, 69-70, 74, 82, 137-141, 143-145, 147, 150, 154, 157, 198, 200, 215-216, 258 Gandiwa, 198 Ganga, 75-78, 84

Ksiga I & II

Indeks imion

311

Gangadatta, 78, 81-82 Garuda, 15, 19, 34-44, 66 Gautama, 99 Gautami o imieniu Datila, 166 Ghatotkaka, 124 Girika, 80 H Hamsa i Dibhaka, 223 Haricandra, 213, 216-217 Hastinapura, 15, 19-20, 25-26, 70, 76, 83, 89, 95-97, 99, 101, 103, 111, 114-115, 157, 172-176, 210, 231, 235, 248, 250, 255-256, 258, 278 Hidimba, 111, 119-125, 128129, 136 I Ikszwaku, 75, 147, 219 Ila, 54 Indra, 15, 17-19, 21-23, 25, 31-33, 35-37, 40-44, 48, 5051, 54, 56-58, 60-61, 64-66, 68-69, 72-75, 78-81, 85, 87, 89, 92-93, 97, 99-101, 108, 122, 124, 129, 140, 144, 158, 160-171, 175, 177, 181-182, 193, 195, 197, 201, 205-206, 213, 215-217, 219-221, 227229, 232, 235-236, 245-246, 248, 250, 259, 273, 282 Indraprastha, 171, 176-177, 179, 184, 191-193, 195-197, 209, 213, 219, 229-231, 234235, 250, 255, 276-277 J Jadawi, 242 Jadawowie, 88, 119, 135, 157, 170, 172, 174, 190-192, 218, 222, 236, 244

Jadu i Turwasu, 63-64 Jada, 132-134 Jajati, 53-54, 57-65 Jajnawalkja, 235 jaksza, jakszowie, 138, 181, 216 Jama, 54, 65, 96, 122, 157, 167-168, 170, 215-216, 220, 228, 240, 250, 264, 276, 280-282, 284 Jauwanaswa, 224 Judhiszthira, 91, 94, 97-98, 104,106, 110-112, 114-119, 123-124, 126, 129-130, 135, 139, 155, 159, 162-167, 171172, 175-177, 179, 184, 186, 191. 193-196, 209-210, 214219, 222-225, 229-230, 232, 234-239, 245-246, 248-252, 255-258, 260-262, 264-265, 267-268, 273-274, 276-279, 281-283 K Kaa, 55-57 Kadru, 19, 31, 33-35, 37, 4245 Kailasa, 215 Kali, 94, 251, 263 Kalmasapada, 147-150, 153 Kandakauika, 220-221 Kansa, 190, 219, 223, 240 Karna, Radheja, 88, 95, 103, 107-111, 124, 156, 160-161, 172-176, 197, 231, 249, 267, 269-271, 273-275, 277, 281, 286 Kartawirja, 224 Karttikeja, 181 Kajapa, 25, 33-34, 36-40, 53, 66-70, 72, 75, 132, 271 Kaurawja, 185

312

Mikoajewska

Mahabharata

Kaurawowie, 7, 13, 15, 18, 73, 93-94, 98, 108, 174, 210-211, 247, 256, 268, 272, 275, 277, 279-281, 284, 286 Khandawa, 17, 171-172, 177, 195-205, 210, 213 Kimdama, 90 Kimkara, 147-148 Kimkarowie, 216 Krl Prawa (Krl Dharma, Dharmarada), 17, 172, 179, 184-186, 193-195, 209-211, 213, 215, 217, 225, 230, 232-233, 235-237, 240, 246247, 255-256, 260-265, 267270, 272-274, 279 Krypa, 95, 99, 105, 108, 113, 172-173, 249, 258, 262 Krypi, 99-100, 107, 113 Kryszna, 5, 8-9, 13-14, 16-17, 52, 74, 88, 92-93, 125, 134135, 155, 157-163, 170-172, 174, 176-177, 179, 189-201, 205-206, 209-210, 212, 213215, 218-219, 222-231, 233246, 248-249, 252, 266, 272, 286 Kryszna Wasudewa, 215, 237, 286 Kubera, 138, 157, 177, 188, 216, 220, 236, 250 Kunti, 88-97, 103, 105-108, 110, 118, 123-124, 126-129, 135, 155, 161, 163, 166-167, 169-171, 173, 176, 246, 281283 Kurukszetra, 19, 82, 181, 200 L Lakszmi, 17, 32, 135, 138, 142, 169-170, 182, 286 Lapita, 202, 205

M Madri, 88-90, 92-93, 95-97, 169, 173, 231, 282-283 Magadha, 219, 226, 228-229 Mahabhisa, 73, 75-78, 84 Mainaka, 215 Maja, 195, 201, 206, 210, 214216 Mandapala, 202-205 Mandara, 31, 33, 46, 65, 200 Mandawia, 86-87 Manu, 53-54 Marutta, 224 marutusi, 99-100, 157, 259 Mathura, 189, 223 Menaka, 29, 68-69, 71 Meru, 31, 68, 75, 148, 199 N Nahusza, 54 Nakula, 93, 105, 175, 232, 235, 248, 261, 276, 278, 281, 283-284 Nandini, 145-146, 148 Nara (czowiek), 17, 32-33, 67, 197-198, 200, 215 Narada, 16, 179-180, 183, 189, 213, 216-217, 220, 233, 236237, 284 Narajana (poruszajcy wodami), 17, 31-32, 66, 74, 195, 197-198, 200, 215, 234, 236 Nila, 231-232 Niszadowie, 37, 73, 104, 118 P Paila, 235 Pandawowie, 7, 13-17, 73, 89, 91, 93, 98, 101, 104-105, 108, 110-123, 125-126, 131-132, 135, 137-138, 154-165, 167, 169-177, 179, 183-184, 193194, 196, 209-211, 213, 216-

Ksiga I & II

Indeks imion

313

217, 223, 229-230, 232, 235, 238-241, 244-252, 254, 258261, 263-266, 268, 270-286 Pandu, 73, 84, 86-99, 102-103, 106-107, 11-114, 118-119, 161, 163-164, 169, 171, 173174, 183, 213, 217, 251, 276, 283, 285 Pacadanja, 35 Pacalowie, 100, 102, 131, 134, 154-157, 161-162 Paraara, 81, 85, 137, 150, 153 Paraurama (Bhargawa), 73, 85, 100, 133 Parikszit, 14, 19, 23-26, 48-49, 52, 194 Paurawowie, 64, 70, 72 Pradapati, 33, 36, 46, 54, 74, 167, 196, 198, 221 Prahlada, 271 Pramadwara, 29 Pratipa, 75-77 Prawo, 8, 14, 16-17, 24, 28, 45, 53, 59, 61, 63, 68-70, 72-73, 77-78, 80, 85-87, 89, 91, 93, 97, 106-107, 109, 114, 117, 120, 123-124, 126, 128, 136, 145, 151, 155, 159, 162, 164-166, 169, 171, 175-177, 184-185, 205, 209-211, 218, 222, 224, 227, 232, 237, 241, 246, 237, 261, 267-275, 278279, 281-284. Pulastja, 153 Puloma, 27 Puloman, 27, 52 Purokana, 115-119, 129, 172, 174, 176 Puru, 53, 61, 63-65 Pururawas, 53-54 R Radha, 88

Rahu, 33 rakszasa, rakszasowie, 27, 53, 69, 74, 120-123, 125-130, 137-138, 147-150, 153, 161, 180-181, 213, 215-217, 221, 232, 289 rakszini, 121-123, 220-221 Rohini, 170 rudrowie, 99, 157 Rukmini, 190 Ruru, 19, 29-30 S Sahadewa, 93, 105, 176, 231232, 235, 239, 248, 261, 276, 278, 281-284 Samwarana, 137, 141-144 Sandaja, 285-286 Sarama, 19-20 Satjawati, 73, 78-86, 89, 95-97 soma, 31-33, 37-38, 40, 42-43, 68, 100 Soma, 79, 140, 151, 198 Somarawajana, 138 Somarawas, 20 Subalowie, 87 Subhadra, 16, 52, 179, 189194, 196, 245 Sunda i Upasunda, 179-180, 182-183, 194 Surja, 88, 93, 108 Swajamwara, 155, 159 Swetaka, 197 Sziupala, 209-210, 222, 231, 233, 237-246, 248, 252 akti, 147-150, 153 akuni, 111, 129, 172, 176, 210, 247-252, 254, 256-263, 267, 269, 277-279, 281 akuntala, 13, 53, 67-72 alja, 160, 232

314

Mikoajewska

Mahabharata

alwa, 83-84 amtanu, 73, 75-79, 81-82, 84-85, 90-91, 99 armistha, 57-63 arngaka, 195, 202, 206 aunaka, 52 esza (Ananta), 19, 31, 43-44 iwa, 16, 41, 88, 99-100, 113, 136, 138, 168-170, 187, 206, 213, 215-216, 219, 222-224, 227, 232 ringin, 24 rutarawas, 20 ukra, 53-64 ura, 88 T Takaka, 19-26, 48, 50-51, 195, 197-201 Tapati, 141-144, 154 Tilottama, 179-180, 182-183 U Ugrasena, 190 Ugrarawas, 52 Ukkaihrawas, 32, 34-35 Ulupi, 185-186 Upajada, 132-134 Uparikara, 79-81 Urwasi, 54 Utanka, 19-23, 26 W Waisampajama, 52 Walakhiljowie, 36, 39-40 Waranaweta, 113-116, 118 Warga, 188-189 Waruna, 35, 75, 83, 153, 198, 215-216, 222, 250, 274, 282

Wasiszta, 16, 68, 75, 78, 137, 141, 143-151, 153, 205 Wasu, wasu, 75-76, 78, 157 Wasudewa, 88, 119, 134, 214, 242 Wasuki, 19, 31, 44-49, 51 Weda (prorok), 20-23 Wedy, 14, 28, 30, 47-48, 52, 60, 62, 67, 73, 78, 81-82, 84, 87-88, 99-100, 105-106, 110, 125, 133, 145, 147, 149, 151, 154, 166, 194-196, 231, 234235, 237, 239, 258 Wibhawasu i Supratika, 38 Widura, 73, 84, 86-88, 94, 9699, 105-106, 110-111, 113115, 117-119, 173-176, 247, 251-252, 254-260, 262-264, 273-274, 277-278, 281-286 Wikarna, 263, 268-271, 278 Wikitrawirja, 73, 82-84, 86, 90 Winata, 33-35, 37, 40, 42-43, 49 Wirokana, 289 Wisznu, 15, 17, 31-33, 35, 41, 74, 88, 92, 99-100, 135, 157, 160, 169-170, 190, 209, 213, 229, 234, 236, 242 Wiwakarman, 40, 182, 216 Wiwamitra, 68-69, 71, 137, 144-148, 150 Wiwawasu, 140 Wiwaswat (Surja), 54, 142 Wjasa, 7, 16, 52, 73, 81, 84-87, 90, 94-95, 97, 125-126, 131, 135, 137-138, 155-156, 161162, 166-167, 169, 170-171, 177 Wrszaparwana, 59 Wrtra, 140, 228