geoinynieria geoinynieria

Metoda statycznego wciskania grodzic stalowych

ZALETY PRZYKADY I WARUNKI STOSOWANIA , 1. Wprowadzenie
W artykule przedstawiono oglny opis, zalety i warunki stosowania metody statycznego wciskania grodzic stalowych. Podjto take prb wyjanienia niektrych wtpliwoci zwizanych z wpywem opisywanej technologii i zabiegw j wspomagajcych na wytrzymao i odksztacalno podoa gruntowego. Omwiono take wybrane przykady instalacji grodzic stalowych metod wciskania statycznego spord blisko trzydziestu tego typu realizacji firmy Aarsleff Sp. z o.o., wykonanych w latach 2000-2006. Z dowiadcze autorw wynika, e metoda wciskania statycznego grodzic jest w Polsce wci mao popularna i pomimo swoich niewtpliwych zalet nie jest wykorzystywana nawet w sytuacjach, wydawaoby si, oczywistych. Mona wskaza na kilka przyczyn takiego stanu rzeczy, z ktrych najwaniejsze wydaj si: brak informacji na temat rzeczywistych moliwoci metody wciskania statycznego (m.in. brak publikacji na ten temat), fakt, e niewielka grupa wykonawcw oferuje w Polsce tego typu usugi.

2. Krtka charakterystyka technologii wciskania statycznego

Przykadowe urzdzenie do wciskania grodzi stalowych skada si ze zdalnie sterowanej prasy hydraulicznej poruszajcej si po grodzicach oraz ukadu zasilajcego. Instalacja profili w gruncie odbywa si: bezwibracyjnie, przy maksymalnym poziomie haasu (mierzonym w odlegoci 7m od urzdzenia zasilajcego pras) rwnym ok. 69dB, Ma to szczeglne znaczenie w inwestycjach realizowanych

Rys. 1. Etapy wykonania cianki stalowej metod wciskania [3]. Rozpoczcie wciskania z ramy startowej z balastem: 1 ustawienie urzdzenia do wciskania z ram startow, 2 balastowanie ramy, 3 wciskanie proli startowych, 4 przemieszczenia urzdzenia w kierunku wykonywanej cianki, 5 zakotwienie urzdzenia w prolach startowych, 6 demonta ramy startowej i wciskanie proli wg schematu na rys. 2

Rys. 2. Proces wciskania cianki

26 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 01/2006 (08)

geoinynieria geoinynieria

w zwartej zabudowie miejskiej lub w pobliu wraliwej infrastruktury podziemnej. Ukad zasilajcy znajduje si zwykle w odlegoci od kilku do kilkudziesiciu metrw od miejsca instalacji grodzicy i poczony jest z pras przewodami hydraulicznymi i elektrycznymi. Poniej na rysunkach pokazano rozpoczcie wciskania grodzic przy uyciu ramy startowej (rys. 1), proces wciskania cianki stalowej (rys. 2) oraz mechanizm przemieszczania urzdzenia po wczeniej wcinitych profilach (rys. 3). Pras mocuje si do przygotowanej wczeniej, specjalnej ramy startowej (rys. 1) lub wbitych inn metod trzech grodzic stalowych. Ciar ramy zwikszony ciarem balastu i ciarem samego urzdzenia lub siy tarcia stanowi przeciwwag dla realizowanej siy wciskajcej. Po zainstalowaniu trzech startowych profili stalowych urzdzenie uniezalenia si od otaczajcych warunkw terenowych (sabe podoe, woda) i wciska kolejne profile (rys. 2), wykorzystujc nono na wyciganie wczeniej wcinitych profili. Urzdzenie samo przemieszcza si po wykonanym fragmencie cianki (rys. 3). Przydatne do projektowania parametry techniczne najszerzej wykorzystywanego do tej pory w Polsce urzdzenia do wciskania grodzic stalowych podano w tab. 1. Urzdzenie to ma moliwo samodzielnego wykonania naroy cianki poprzez wciniecie czterech profili poprzecznie do dotychczasowego kierunku wciskania (dwch z lewej i dwch z prawej strony cianki). Przestawianie urzdzenia na nowy kierunek wciskania odbywa si w takim przypadku przy uyciu dwigu. Istnieje moliwo wykonania naroy w ksztacie uku bez koniecznoci wykorzystywania dwigu. Minimalny promie uku zaley od rodzaju wciskanego profilu oraz typu wykorzystywanego urzdzenia.

3. Uwagi dotyczce wybranych zagadnie projektowych i technologicznych

Na podstawie dyskusji z projektantami autorzy artykuu stwierdzili, e wok technologii zabezpieczania wykopw przy uyciu stalowych cianek szczelnych naroso wiele, z reguy nieuzasadnionych, wtpliwoci wartych przedyskutowania w kontekcie uycia metody wciskania statycznego. W zasadzie niesuszne jest przekonanie o koniecznoci uwzgldniania wpywu podpukiwania na parametry wytrzymaociowe gruntu (kt tarcia i spjno), co moe prowadzi do zmniejszenia nonoci ciany. Pogld ten zdaniem autorw wynika z niezrozumienia mechanizmu wzbudzania parcia. Naruszenie struktury gruntu w trakcie podpukiwania ma charakter cakowicie lokalny i dotyczy przylegajcego do ciany obszaru o niewielkiej gruboci, podczas gdy parcie czynne lub bierne wzbudzane jest poprzez cicie gruntu w pasie o znacznej szerokoci (w tzw. klinie odamu). Przytoczona wtpliwo moe dotyczy jedynie gruntw spoistych i cian za-

bezpieczenia wykopu z narzuconymi ostrymi ograniczeniami w zakresie przemieszcze. Stan parcia rozpatrywany za cian ma wwczas charakter poredni pomidzy parciem czynnym i spoczynkowym. Lokalne pogorszenie parametrw gruntu za cian mogoby teoretycznie wpywa na t cz oddziaywa, ktra wie si z parciem spoczynkowym, lecz zdaniem autorw jest to zagadnienie czysto teoretyczne, ktre w praktyce projektowej mona i naley pomin. Uzasadniona jest natomiast obawa, e wciskanie ciany szczelnej z podpukiwaniem w grunty pczniejce wywoa jej dodatkowe obcienia. W Polsce zjawisko to dotyczy gwnie iw plioceskich. Ryzyko pcznienia nie oznacza, e wystpi ono we wszystkich przypadkach napotkania gruntw pczniejcych, niemniej naley tak moliwo przeanalizowa na etapie projektowania. W praktyce niebezpieczestwo wzbudzenia pcznienia dotyczy gwnie wystpowania za cian powyej dna wykopu gruntw w stanie twardoplastycznym i pzwartym. Prawdopodobiestwo pcznienia iu ronie wraz ze wzrostem jego niejednorodnoci, tzn. wystpowania przewarstwie gruntu o znacznie wikszej wodoprzepuszczalnoci, np. pylastych lub piaszczystych. Warto cinienia pcznienia, ktr naley uwzgldni jako dodatkowe obcienie ciany, zaley m.in. od stanu gruntw, z ktrymi mamy do czynienia oraz od sposobu podparcia ciany. Istniej sposoby zmniejszenia wartoci cinienia pcznienia, np. przez uycie puczki iowej zamiast wodnej lub wyduenie cyklu robt, np. oddalenie w czasie gbienia wykopu w stosunku do momentu instalacji ciany. Stosowanie podpukiwania powoduje nieco wiksze przemieszczenia ciany poniej dna wykopu ni w przypadku ciany szczelinowej. Wynika to z naruszenia struktury gruntu w ssiedztwie profili stalowych, ktrego zakres wynosi ok. 5-15 cm. Dodatkowe przemieszczenia zale od rodzaju gruntu i mieszcz si zdaniem autorw w granicach 0,5-2 cm. Naley je uwzgldni w przypadku, gdy ciana przylega do istniejcych obiektw, za w innych sytuacjach mona je pomin, gdy mieszcz si w podanym zakresie przemieszcze niezbdnych do wzbudzenia parcia czynnego za cian. Nie s rwnie uzasadnione opinie na temat trudnoci z zapewnieniem szczelnoci pyty dennej oraz oparciem stropw porednich w przypadku, gdy ciana szczelna stanowi trwa obudow czci podziemnej budowli. Problemy te mog by i s skutecznie rozwizywane w praktyce, o czym wiadcz liczne tego typu realizacje na wiecie.

4. Wybrane przykady zastosowa

Centrum handlowo-usugowe przy placu Grunwaldzkim we Wrocawiu. czna dugo zabezpieczenia wynosia ok. 670 mb, a cakowita powierzchnia wykopu ok. 25 000 m2. Wykop o docelowej gbokoci od 7,2 do 8,5 m zabezpieczono

Rys. 3. Przemieszczanie urzdzenia po wczeniej wcinitej ciance

GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 01/2006 (08) 27

geoinynieria geoinynieria

Maksymalna sia wciskajca Maksymalna sia wycigajca Skok siownika hydraulicznego Prdko wciskania Prdko wycigania Sterowanie Dugo urzdzenia /Szeroko urzdzenia Wysoko urzdzenia Maksymalna wysoko urzdzenia Waga Skrajnia urzdzenia: Pionowa Boczna (od osi cianki)

1000 kN (100ton) 1200 kN (120ton) 700 mm 1.5 - 35.2 m/min. 2.6 - 27.5 m/min. radiowe 3.570 m (AZ 26) 1.260m 2.590 m 3.130 m 11.45 ton 2.80 m 0.75 m

Tab. 1. Dane techniczno-technologiczne urzdzenia do wciskania grodzic stalowych

ciank szczeln podpart jednym rzdem kotew gruntowych. Dugo cianki zdeterminowana bya gbokoci zalegania nieprzepuszczalnej warstwy glin zwaowych twardoplastycznych 13-15 m poniej poziomu terenu. Powyej stropu glin wystpoway grunty niespoiste w postaci wirw, pospek i piaskw w stanie redniozagszczonym i lunym. Grunty lune zalegay do gbokoci 6-7 m poniej poziomu terenu. Na nich znajdowaa si warstwa nasypw niekontrolowanych z przewag gruntw piaszczystych z domieszk gruzu. W obrbie warstwy piaskw lokalnie wystpoway grunty spoiste w stanie mikkoplastycznym, take z domieszk czci organicznych. Na stropie glin zwaowych zalega tzw. bruk morenowy zbudowany z okruchw ska magmowych o rednicy od kilku do kilkunastu centymetrw. Grubo tej warstwy dochodzia do 50-60 cm. Na wikszoci odcinka zabezpieczenia do pogrania grodzic wykorzystano metod wibracyjn z wykorzystaniem wibratora nierezonansowego. Wyjtkiem by odcinek zabezpieczenia o dugoci ok. 100 m, bezporednio ssiadujcy ze stacj paliw (odlego od budynku wynosia 6,5-7,5 m), na ktrym przewidziano statyczne wciskanie grodzic. W tym celu wykorzystano grodzice AZ 17 i AZ 18 firmy Arcelor o dugoci 15 m. Profile wciskano w grunt z podpukiwaniem strumieniem wody pod wysokim cinieniem. Podczas wykonywania robt wystpiy due trudnoci z pokonaniem warstwy bruku morenowego, w zwizku z tym zamiast podpukiwania cianki zastosowano jej podwiercenie. Po zmianie technologii wspomagania prace zakoczono w terminie. Hotel Radisson w Gdasku. W tym wypadku wykop o gbokoci 4,8 m zabezpieczano ciank szczeln wspornikow. Dugo zabezpieczenia wynosia ok. 235 mb i wynikaa z obwodu wykopu bdcego zamknitym wielobokiem. Warunki gruntowe byy niekorzystne z punktu widzenia pracy cian-

ki wspornikowej. Pod powierzchni terenu zalegay nasypy zbudowane gwnie z gruntu o uziarnieniu piasku gliniastego z domieszk czci organicznych i gruzu. Grubo tej warstwy dochodzia miejscami do 5,5 m. Pod ni wystpoway grunty organiczne w postaci torfw i namuw. Maksymalna gboko zalegania tej warstwy wynosia 8 m. Poniej znajdoway si mocne grunty w formie wirw, pospek i piaskw w stanie redniozagszczonym i zagszczonym. Ze wzgldu na lokalizacj obiektu w centrum Starego Miasta w Gdasku i bezporednie ssiedztwo zabytkowej zabudowy, na caoci obwodu zabezpieczenia zastosowano metod statycznego wciskania grodzic. Uyto profili typu AZ 26, AZ 36 i AZ 38 firmy Arcelor. Ich dugo wynosia 13-16 m. Zastosowanie masywnych profili wynikao gwnie ze znacznej gbokoci zalegania gruntw nonych. Po wykonaniu robt do poziomu 0 budynku odzyskano cz grodzic za pomoc tego samego urzdzenia, ktrego uyto do ich instalacji. W tym przypadku warto zwrci uwag, e dugie profile byy wciskane na 8-9 m w grunty sypkie, w tym na 4-5 m w rednie i grube piaski zagszczone. Byo to moliwe dziki zastosowaniu podpukiwania wod pod wysokim cinieniem. Stacja paliw PKN Orlen w Lipnie. Zabezpieczono wykop pod podziemne zbiorniki paliwa. Gboko wykopu w ksztacie prostokta wynosia 3,5 m i wynikaa z projektowanej rzdnej posadowienia zbiornikw. Dugo zabezpieczenia wynosia ok. 52,5 mb. ciank wykonano jako zamknit komor stanowic jednoczenie zabezpieczenie skarp wykopu i przeson filtracyjn. Warunki gruntowe, ksztat i wymiary wykopu wymagay wykonania dwupoziomowego podparcia ciany rozporami z rur stalowych. Od powierzchni terenu do gbokoci ok. 3 m zalegay nasypy zbudowane gwnie z piasku prchnicznego z licznymi przewarstwieniami torfu. Niej, do poziomu 7,5-8 m pod powierzchni terenu, zalegay

Fot. 1. Jedna z ostatnich realizacji rmy Aarsle Sp. z o.o. wciskanie ciany z grodzic stalowych rmy Arcelor: a) rama startowa z balastem, b) cianka wciskana wzdu ulicy w zwartej zabudowie miejskiej Wrocawia (marzec 2006)

28 GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 01/2006 (08)

geoinynieria geoinynieria

warstwy torfw i namuw. Poniej tego poziomu znajdoway si piaski drobnoziarniste w stanie redniozagszczonym. Instalacj grodzic metod wciskania statycznego wykonano na yczenie inwestora, ktry chcia unikn sporw z wacicielem ssiedniej dziaki, gdzie zlokalizowany by redniej wielkoci sklep. Do zabudowy cian wykopu wykorzystano profile typu AZ 13 firmy Arcelor. Ich dugo bya staa na dugoci zabezpieczenia i wynosia 10,5 m. Budynek mieszkalny z usugami przy ul. Ludowej w Warszawie. Wykop pod budynek mieszkalno-usugowy zlokalizowany w rejonie pierwszego tarasu Wisy zabezpieczano ciank szczeln. Obwd czci podziemnej obiektu o ksztacie nieregularnego wieloboku wynosi ok. 240 mb, z czego ok. 210 mb zabezpieczono ciank szczeln. Gboko wykopu wynosia 3,2-4,5 m z lokalnymi przegbieniami do 5,5 m. Na przewaajcej czci zabezpieczenia zaprojektowano ciank wspornikowo zamocowan w gruncie. Jedynie na dugoci ok. 20-25 m zabezpieczenia ciana podparta bya jednym poziomem rozpr z rur stalowych. Konieczno rozparcia wynikaa z istnienia wspomnianych przegbie. Dominujc formacj geologiczn w rejonie inwestycji byy iy plioceskie w stanie od twardoplastycznego do pzwartego (lokalnie plastyczne). Strop tej warstwy na czci odcinka zabezpieczenia nawiercono bezporednio pod warstw nasypw. Miejscami iy przykryte byy dodatkowo warstw glin pylastych. Na tych warstwach do powierzchni terenu zalegay nasypy zbudowane gwnie z piasku z humusem z domieszk gruzu ceglanego. Grubo tej warstwy wynosia od 1 do 3 m. Na czci odcinka zabezpieczenia instalacj grodzic wykonano metod wibracyjn, natomiast w ssiedztwie istniejcych budynkw i targowiska wykorzystano metod statycznego wciskania grodzic. Do zabezpieczenia wykopu uyto profili typu AZ 18 firmy Arcelor o dugoci 8 i 10 m. Rwnie w tym przypadku instalacja grodzic wspomagana bya podpukiwaniem. Na znacznym odcinku zabezpieczenia cian stalow pozostawiono w gruncie. W czci stanowia ona szalunek tracony, wykorzystany do betonowania cian podziemia budynku.

5. Podsumowanie
Powysze przykady nie stanowi penego przegldu zrealizowanych zabezpiecze (tab. 1) i moliwych zastosowa metody wciskania statycznego. W podanych przykadach autorzy starali si rwnie przedstawi problemy, jakie mog towarzyszy metodzie wciskania statycznego grodzic (np. utrudnienia podczas pokonywania warstw gruntw grubookruchowych, takich jak bruk morenowy, zagszczone wiry), wraz z praktycznymi sposobami ich rozwizywania. Do warunkw stosowania metody wciskania statycznego naley zaliczy: zapewnienie miejsca na ram startow lub instalacj profili startowych inn metod (np. przez wibrowanie); zapewnienie minimalnego oddalenia osi cianki od cian bocznych budynkw ssiadujcych o wartoci min. 0-75 cm, zalenej od typu stosowanego urzdzenia; moliwo korzystania w trakcie robt z lekkiego dwigu do podawania grodzic i ewentualnego przestawiania urzdzenia przy zmianie kierunku wciskania w ostrych naroach cianki; zapewnienie poziomej lub nieznacznie skonej grnej krawdzi cianki, co realizowane jest w praktyce niewielk zmian poziomu kolejnych grodzic; moliwo zastosowania/wykorzystania pojedynczych pro-

fili typu Z; przygotowanie techniczne wykonawcy do usuwania przeszkd w gruncie (np. przez podwiercanie i/lub podpukiwanie). Do niewtpliwych zalet technologii wciskania statycznego nale: bezwibracyjna i cicha instalacja grodzic stalowych zalecana do wykorzystania w zwartej zabudowie oraz w ssiedztwie wraliwych urzdze i budowli; lepsze, w porwnaniu z wibrowaniem, efekty w przypadku zagbiania profili w gruntach spoistych; w wikszoci przypadkw niszy koszt zabezpieczenia od cian szczelinowych wyjtkiem s sytuacje, gdy ciana zabezpieczenia wykopu stanowi jednoczenie cian konstrukcyjn czci podziemnej, co w przypadku grodzic stalowych najczciej wymaga zastosowania profili cikich, jednak rwnie w takich przypadkach ciana stalowa jest zwykle konkurencyjna dla ciany szczelinowej o gruboci wikszej ni 80 cm lub rwnej 80 cm; czysty plac budowy, na ktrym nie stosuje si zawiesiny bentonitowej nie ma zatem potrzeby wykorzystywania zaplecza i urzdze do oczyszczania zawiesiny bentonitowej lub jej dowozu; uniezalenienie si urzdzenia wciskajcego od lokalnych warunkw terenowych np. istnieje moliwo wciskania cianki w wodzie, bez koniecznoci budowy grobli i/lub wykorzystania jednostek pywajcych; wiksza wydajno wciskania w porwnaniu z technologi cian szczelinowych; prosty proces technologiczny wykonania cianki; mae gabaryty urzdzenia wymagana maa skrajnia pozioma i pionowa (wynikajca z dugoci grodzic); skrcenie czasu realizacji zabezpieczenia ze wzgldu na brak koniecznoci oczekiwania na zwizanie betonu; uniezalenienie robt od warunkw atmosferycznych; moliwo instalacji grodzic pod istniejcymi konstrukcjami, np. mostami lub wiaduktami, oraz w uytkowanych halach produkcyjnych. Opisana w artykule technologia wciskania statycznego grodzic w wikszoci przypadkw stanowi interesujc alternatyw dla technologii cian szczelinowych. Szczeglnej uwadze czytelnikw polecamy moliwo jej wykorzystania wewntrz hal, w bezporednim ssiedztwie istniejcych budynkw, obiektw zabytkowych [1], pod uytkowanymi obiektami (np. mostowymi) oraz w sytuacjach braku dostpu do terenu (np. w wodzie lub na gruntach sabych). Zastosowanie tego rozwizaniu dodatkowo uatwia szeroka gama profili typu AZ firmy Arcelor o wskanikach wytrzymaoci od 1200 do 5000 cm3/m, oferowanych w wielu gatunkach stali.

LITERATURA
[1] Sobala D., Rybak Cz., Rybak J.: O zastosowaniu stalowych wciskanych cianek szczelnych. Inynieria i Budownictwo. 12/2001. [2] Musia R.: Komory startowe i odbiorcze mikrotuneli wykonywane w zabudowie miejskiej. Geoinynieria i tunelowanie. 01/2004. [3] Serwisy internetowe.

autor

mgr in. Krzysztof Sahajada Aarsleff Sp. z o.o. dr in. Dariusz Sobala Politechnika Rzeszowska

GEOINYNIERIA drogi mosty tunele 01/2006 (08) 29