Wyznaczanie nonoci geotechnicznej pali wciskanych

wedug EC7 i metody opisanej w PN-83/B-02482

Eurokodzie 7 (PN-EN 1997-1, 2008) jako jedn z metod liczbowego okrelania nonoci geotechnicznej pali wciskanych wymieniono projektowanie na podstawie oblicze z wykorzystaniem metod empirycznych lub analitycznych, ktrych wiarygodno zostaa potwierdzona wynikami prbnych obcie statycznych w podobnych sytuacjach. Do takich metod z pewnoci mona zaliczy polsk metod projektowania pali wg PN-83/B-02482.

Rc,k =

( Rc,calc )mean ; ( Rc,calc )min 1 min Rd mean min

[3]

dr in. Dariusz Sobala

Zakad Drg i Mostw Politechniki Rzeszowskiej, Pracownia Projektowa Aarsle Sp. z o.o.

Zasady okrelania nonoci geotechnicznej pali wciskanych wg PN-EN 1997-1

Projektowanie geotechniczne pali w stanie granicznym nonoci sprowadza si do takiego doboru rodzaju, dugoci i przekroju pala w rozpatrywanych warunkach gruntowych, aby speniony by warunek:

Niniejszy artyku stanowi propozycj dostosowania metody projektowania pali wg PN-83/ B-02482, do wymaga Eurokodu 7 (PN-EN 1997-1, 2008). Zaproponowana procedura zakada, e wprowadzenie Eurokodw pozwoli na zachowanie dotychczasowego poziomu niezawodnoci wg PN po stronie oddziaywa i obcie.

F c,d Rc,d

[1]

gdzie: Fc,d to obliczeniowy efekt oddziaywa na projektowany pal (uwzgldnia take ewentualne tarcie negatywne), a Rc,d jest nonoci obliczeniow pala w gruncie. Nono obliczeniowa pala Rc,d wyznaczana jest przez podzielenie nonoci charakterystycznej Rc,k przez wspczynnik bezpieczestwa t, ktry dla pali wciskanych i drugiego podejcia obliczeniowego wg PN-EN 1997-1 przyjmuje warto t = 1,1

gdzie: (R,c,calc)mean i (R,c,calc)min s odpowiednio redni i minimaln wartoci nonoci granicznych Rc,calc, a mean i min s wspczynnikami korelacyjnymi, odpowiednio dla wartoci redniej i minimalnej nonoci granicznej. Wspczynnik Rd opisuje niepewno zwizan z przyjtym modelem obliczeniowym. Wartoci wspczynnikw korelacyjnych zostay stabelaryzowane w zaczniku normatywnym A do PN-EN 1997-1, w zalenoci od liczby i metody wyznaczania nonoci granicznych Rc. W odniesieniu do metody opartej na obliczeniach stosuje si wspczynniki 3 i 4 podane w tablicy A.10 zacznika. Na rys. 1 przedstawiono ich wartoci (dla zwikszenia czytelnoci prezentowane w postaci cigych linii) bez uwzgldnienia wpywu sztywnoci zwieczenia. Wpyw zwieczenia o duej sztywnoci, umoliwiajcej redystrybucj obcie z pali sabszych na mocniejsze, uwzgldnia si wg p. 7.6.2.3 (7) (PN-EN 1997-1, 2008) przez podzielenie wartoci wspczynnikw korelacyjnych 3 i 4 przez 1,1. Po odpowiednich przeksztaceniach wspczynnik ten mona uwzgldni jako Rd = 0,909 we wzorze [3].

Okrelanie nonoci granicznej pali wg PN-83/B-02482

Projektowanie oparte na wynikach bada gruntu umoliwia wykorzystanie wszelkich wiarygodnych metod analitycznego lub empirycznego okrelania nonoci granicznej pali, m.in. szeroko dotychczas wykorzystywanej w Polsce metody empirycznej opisanej w PN-83/B-02482. Metoda ta, dla penej zgodnoci z zasadami i reguami Eurokodu 7, wymaga aktualizacji opisu i oznacze oraz uzgodnienia poziomu niezawodnoci, tj. zastosowania odpowiednich wspczynnikw bezpieczestwa lub modelu. W systemie Eurokodw do decyzji krajowych komitetw normalizacyjnych pozostawiono ustalenie wartoci wspczynnikw bezpieczestwa, co umoliwia takie ich skalibrowanie, aby zachowa dotychczasowy, akceptowany w danym kraju, poziom niezawodnoci. W odniesieniu nonoci geotechnicznej pali sprowadza si to do przyjcia zaoenia, e obcienia Fc,d i nonoci pali wyznaczone zgodnie z Eurokodem 7 (PN-EN 1997-1, 2008) i norm PN-83/B-02482 powinny by jednakowe lub bardzo zblione. Warto wspczynnikw bezpieczestwa dla obcie Fc,d okrelana jest w zaczniku krajowym do normy PN-EN 1990, natomiast wspczynniki bezpieczestwa dla nonoci geotechnicznej Rc,d zostay ustalone w zaczniku krajowym do PN-EN 1997-1 przez przyjcie drugiego podejcia obliczeniowego. Zatem kalibracja metody wyznaczania nonoci geotechnicznej moe odbywa si wycznie przez wykorzystanie wspczynnikw modelu.

Rc,d =

R c,k t

[2]

54

Wyznaczanie nonoci charakterystycznej Rc,k na podstawie wynikw bada podoa (oblicze) podlega cisym zasadom i reguom podanym w PN-EN 1997-1. Rc,k wyznacza si na podstawie nonoci granicznych obliczonych Rc,calc , wprowadzajc ewentualn korekt ze wzgldu na niepewno modelu obliczeniowego. W normie PN-EN 1997-1 nie podano sposobw okrelania Rc,calc , pozostawiajc dobr konkretnej metody jej wyznaczania do decyzji projektanta podejmowanej w ramach konkretnego projektu. Jednak kada wykorzystywana metoda szczegowa powinna umoliwia okrelenie zbioru nonoci granicznych Rc,calc dla dostpnych proli geotechnicznych, a na ich podstawie okrelenie nonoci charakterystycznej Rc,k , tj. wartoci nonoci granicznej zapewnionej z prawdopodobiestwem p = 0,95. W praktyce rzadko dysponujemy wystarczajc liczb wyznaczonych nonoci granicznych umoliwiajc przeprowadzenie penej analizy statystycznej. Dlatego w praktyce wykorzystywane s podane w normie PN-EN 1997-1 wspczynniki korelacyjne , ktre porednio opisuj rozkady prawdopodobiestwa uznane za waciwe dla podanych w normie oglnych metod okrelania nonoci pali. Nono charakterystyczna Rc,k wyliczana jest z oglnej zalenoci:

mosty materiay i technologie

Wspczynnik korelacyjny [-]

1.4 1.3 1.2 1.1 1.0 0 1

(1.35)

(1.33) (1.23)

(1.31)

(1.29)

(1.27)

(1.28) (1.27)

(1.26) (1.26) (1.25)

Liczba analizowanych proli gruntowych Wspczynniki korelacyjne

3 4

10

(1.15)

1.40 1.35 1.33 1.31 1.29 1.28 1.27 1.26 1.26 1.25 1.40 1.27 1.23 1.20 1.15 1.14 1.12 1.11 1.09 1.08

(1.14) (1.12) (1.11)

(1.09)

(1.08)

10

11

12

Wspczynnik: 3 4

Liczba bada [szt.]

Rys. 1. Wartoci wspczynnikw korelacyjnych dla obliczeniowej metody wyznaczania nonoci granicznej i rnej liczby bada

dla nonoci granicznej redniej na podstawie bada podoa dla nonoci granicznej minimalnej na podstawie bada podoa

Praktyczne wykorzystanie konkretnej metody obliczeniowego wyznaczania nonoci granicznej pala Rc,calc jest limitowane dostpem do niezbdnych parametrw geotechnicznych podoa. Metoda wg PN-83/B-02482 umoliwia projektowanie pali w oparciu o dane zawarte w wikszoci typowych dokumentacji geotechnicznych opracowywanych w Polsce. Umoliwia ona rwnie wyznaczenie nonoci dla wielu rnych rodzajw pali, a uzupenienie jej o pojawiajce si nowe technologie nie powinno stanowi problemu. Jest to rwnie metoda otwarta na uaktualnienia, co niestety nie byo do tej pory wykorzystywane w wystarczajcym zakresie. Naley pamita, e obliczone nonoci pali kad tego typu metod s co najwyej tak dokadne, jak parametry gruntw wykorzystane do ich wyznaczenia, a te pozostawiaj zwykle wiele do yczenia. W celu dostosowania metody obliczeniowego wyznaczania nonoci pali wg PN-83/B-02482 do wymaga Eurokodu 7 naley przede wszystkim uaktualni stosowany dotychczas opis metody, ktry w obecnym stanie nie pozwala na jednoznaczne okrelenie nonoci charakterystycznej oraz granicznej pali i umoliwia w praktyce okrelenie jedynie nonoci obliczeniowej. Jednym z celw wprowadzenia Eurokodu 7 jest ujednolicenie i sformalizowanie stosowanego opisu w skali europejskiej. Tak wic wykorzystanie dowolnej metody szczegowej obliczania nonoci powinno polega na wyznaczeniu na podstawie dostpnych proli gruntowych zbioru nonoci granicznych pali Rc,calc, a nastpnie wykorzystaniu przedstawionej wyej procedury okrelenia nonoci charakterystycznej i obliczeniowej wg PN-EN 1997-1. Zgodnie z dotychczas stosowanym opisem w PN-83/B-02482 warunek stanu granicznego nonoci pali wciskanych by zapisany w nastpujcy sposb:

wspczynnikiem technologicznym modykujcym podstawow warto t w zalenoci od rodzaju pala i gruntu. W ramach wykorzystywanej metody naley ponadto uwzgldni redukcj wartoci oporw pod podstaw pala i wzdu jego pobocznicy w zalenoci od gbokoci i rednicy pala, przyjmujc prawidowo poziom odniesienia prowadzonych oblicze w postaci odpowiednio skorygowanego poziomu terenu. Przyjmujc zasad rwnowanoci niezawodnoci uzyskiwanej dla nonoci pali przed wprowadzeniem i po wprowadzeniu Eurokodu 7 (PN-EN 1997-1, 2008), moemy zapisa:

Rc,d =mN t =m m qA p S p + i mi t i Asi S si ) (

Z wczeniejszych rozwaa wiemy, e:
Rc,d = R c,k 1 = min t Rd t

[6]

{(

Rc,calc )mean ( Rc,calc )min ; 3 4

[7]

W przypadku metody opisanej w PN-81/B-03020 za typow mona uzna sytuacj, w ktrej dla pojedynczego fundamentu obliczenia oparte s na jednym prolu gruntowym. Zatem (Rc,calc)mean=(Rc,calc)min, = 3 = 4 =1,4 , a rwnanie [7] przyjmuje posta: R R Rc,d = c,k = c,calc [8] t Rd t Porwnujc odpowiednie strony rwna [6] i [8], otrzymujemy:
Rc,k Rc,calc =m( m qA p S p + i mi t i A si S si ) [9] = t Rd t

lub
Rc,calc =t Rdm( m qA p S p + i mi ti Asi S si )

Qr m . Nt

[4]

[10]

gdzie m jest wspczynnikiem niepewnoci modelu uwzgldniajcym liczb pali w fundamencie (0,9 dla funadamentu opartego na min. trzech palach, 0,8 na dwch palach i 0,7 na jednym palu), a Nt jest nonoci obliczeniow pala wciskanego. Rozwijajc zapis [4], otrzymujemy:

N t =N p +N s =q( r ) A p S p + i t(i r ) Asi S si = = m qA p S p + i mi t i Asi S si

[5] gdzie Np jest nonoci podstawy pala, Ns jest nonoci pobocznicy, m jest wspczynnikiem materiaowym dla gruntu przyjmowanym wg PN-81/B-03020, zwykle o wartoci 0,9, q jest stablicowanym oporem granicznym pod podstaw pala, zalenym od rodzaju i stanu gruntu, Ap powierzchni podstawy pala, Sp jest stabelaryzowanym dla rnego rodzaju pali i gruntu wspczynnikiem technologicznym modykujcym podstawow warto q, q jest stabelaryzowanym oporem granicznym na pobocznicy pala zalenym od rodzaju i stanu gruntu, As jest powierzchni pobocznicy pala, a Ss jest stabelaryzowanym

Wspczynnik m zaleny od liczby pali w fundamencie palowym jest klasycznym wspczynnikiem modelu i powinien by uwzgldniany na etapie okrelania nonoci charakterystycznej. Podstawowa warto tego wspczynnika m 0,9 dla fundamentw opartych na wicej ni dwch palach ma swj odpowiednik w PN-EN 1997-1 w korekcie Rd = 0,909 wartoci wspczynnikw korelacyjnych , gdy wystpuj warunki do redystrybucji obcie z pali sabszych na pale mocniejsze. Dlatego w dalszych rozwaaniach te dwie wartoci przyjto jako bazowe, a zmian wartoci m uwzgldniono przez wprowadzenie dodatkowego wspczynnika modelu Rd1 = 1,0 dla fundamentw na min. 3 palach, Rd2 = 1,125 dla fundamentw na dwch palach lub Rd1 = 1,286 dla fundamentw na jednym palu do rwnania:
Rc,k = R c,calc Rd 1,2lub3

[11]

Przyjmujc we wzorze [10] m= 0,9 oraz Rd = 0,909, otrzymujemy warto Rd . t. . m = 1,26 lub R, d . t. = 1,4.

55

Pimiennictwo 1. Gwizdaa K.: Fundamenty palowe. Technologie i obliczenia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. 2. PN-81/B-03020 (1981) Grunty budowlane. Posadowienie bezporednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie. Warszawa: PKN. 3. PN-83/B-02482 (1983) Fundamenty budowlane. Nono pali i fundamentw palowych. Warszawa: PKN. 4. PN-EN 1990 (2004) Eurokod. Podstawy projektowania konstrukcji. Warszawa: PKN. 5. PN-EN 1997-1 (2008) Projektowanie geotechniczne. Cz 1. Zasady oglne. Warszawa: PKN.

Zatem ostatecznie nono graniczna pala wciskanego wyznaczona metod wg PN-83/B-02482 jest rwna:
Rc,calc =1 . 26(qA p S p + i t i A si S si )=1. 4N t

[12]

Bardziej eleganckie jest uwzgldnienie wartoci wspczynnika skalujcego 1,26 w stabelaryzowanych wartociach q i t lub/i Sp i Ssi, co czyni metod bardziej jednoznaczn i czyteln. Jednak ze wzgldw praktycznych na obecnym etapie wdraania Eurokodu 7 w Polsce wygodniej posugiwa si wartoci nonoci Nt , ktr mona w atwy sposb wyznaczy przy uyciu dostpnego oprogramowania i stosowanych dotychczas arkuszy obliczeniowych. Nie zmienia to faktu, e podane w PN-83/B-02482 wartoci oporw granicznych dla pala wzorcowego oraz wspczynnikw technologicznych Sp i SSi naley koniecznie podda przegldowi, uaktualnieniu i uzupenieniu o stosowane wspczenie rodzaje pali na bazie dowiadcze zdobytych w cigu blisko 30-letniego okresu wykorzystania metody.

Krok 8. Wyznaczy nono obliczeniow pali w fundaR mencie Rc,d = c,k t Prbne obcienia dla wyznaczonych w ten sposb nonoci pali naley projektowa na maksymalne obcienie odpowiadajce (11.2) Rc, calc wyznaczonej w danym rejonie. Pierwsze prbne obcienie naley zlokalizowa w miejscu odpowiadajcym najniszej wyznaczonej nonoci granicznej, a kolejne w obszarach uznanych za reprezentatywne dla caego fundamentu.

Podsumowanie
Przedstawiona w artykule procedura pozwala na okrelenie wartoci geotechnicznej nonoci obliczeniowej pali wciskanych Rc,d na podstawie wynikw oblicze (bada podoa) zgodnie z zasadami i reguami podanymi w Eurokodzie 7 (PN-EN 1997-1, 2008) z wykorzystaniem metody znanej z PN-83/B-02482. Zaproponowana procedura zakada, e wdroenie Eurokodw (okrelenie krajowych wartoci wspczynnikw obcienia) pozwoli na zachowanie dotychczasowego poziomu niezawodnoci wg PN po stronie oddziaywa i obcie. Z dowiadcze autora wynika, e spenienie tego warunku jest duo atwiejsze w budownictwie mostowym ni kubaturowym. Warto podkreli, e warto nonoci obliczeniowej uzyskiwana wg przedstawionej wyej procedury jest tosama z wartoci uzyskan wg PN-83/B-02482 jedynie w przypadku wykorzystania do oblicze pojedynczego prolu gruntowego. Generalnie wartoci nonoci charakterystycznej i obliczeniowej nie s stae i zale w znacznym stopniu od liczby wykonanych bada podoa pod fundamentem. W tym zakresie procedura zaproponowana w PN-EN 1997-1 i niniejszym artykule pozwala, przy zwikszonej liczbie wykonanych bada podoa, na bardziej ekonomiczne projektowanie pali ni wg PN-83/B-02482. Naley pamita, e wykorzystanie omawianej metody obliczeniowej obwarowane jest koniecznoci spenienia licznych dodatkowych warunkw (np. dotyczcych wymaganego minimalnego zagbienia stopy pala w warstwie nonej, zachowania odpowiedniej odlegoci stopy pala od stropu warstwy sabej itp.) opisanych szczegowo w PN-83/B-02482. W artykule przedstawiono jedynie ogln koncepcj wykorzystania metody zgodnie z wymaganiami PN-EN 1997-1, nie podajc, znanego wikszoci inynierw w Polsce, penego jej opisu. Proces projektowania pali wciskanych wymaga ponadto analizy stanw granicznych nonoci w odniesieniu do trzonu pala oraz stanw granicznych uytkowalnoci w odniesieniu do trzonu pala i przemieszcze (osiada) pala w gruncie (Gwizdaa, 2010). Oglne podejcie przedstawione w artykule na przykadzie pali wciskanych moe zosta w atwy sposb adaptowane do projektowania pali wyciganych. Uzasadnione wydaje si wykorzystanie okresu wdraania Eurokodu 7 (PN-EN 1997-1, 2008) do przegldu, uaktualnienia i uzupenienia podstawowych parametrw omawianej metody na bazie dowiadcze zdobytych w cigu blisko 30-letniego okresu jej wykorzystania.

Procedura okrelania nonoci obliczeniowej pali wciskanych

Prezentowana poniej praktyczna procedura jest oparta na zaleceniach Eurokodu 7 i metodzie wyznaczania nonoci pali wciskanych wg PN-83/B-02482. Krok 1. Na podstawie n proli gruntowych wyznaczy i = 1..n nonoci graniczne pala: Rc, calc1 = 1,4 Nt przyjmujc Nt wg PN-83/B-02482. Krok 2. Wyznaczy warto redni (Rc,calc )mean oraz minimaln (Rc,calc )min ze zbioru obliczonych Rc,cali nonoci granicznych. Krok 3. Odczyta wspczynniki korelacyjne 3 i 4 z tablicy A.10 zacznika normatywnego A do normy PN-EN 1997-1 dla n nonoci granicznych Rc,calc , obliczonych na podstawie analogicznej liczby bada podoa. Krok 4. Wprowadzi ewentualn poprawk wg p. 7.6.2.3 (7) PN-EN 1997-1 do wartoci wspczynnikw korelacyjnych 3 i 4 przyjtych w kroku 3 przez podzielenie ich przez wspczynnik Rd = 1,1, gdy zwieczenie jest sztywne i zapewnia redystrybucj obcie z pali sabszych na mocniejsze poprawk naley przyjmowa pod warunkiem 3>1,0. Krok 5. Okreli warto wspczynnika modelu w zalenoci od liczby pali w fundamencie Rd3 = 1,0 dla wicej ni 3 pali, Rd2 = 1,125 dla dwch pali lub Rd1 = 1,286 dla jednego pala. Krok 6. Wyznaczy warto nonoci charakterystycznej pala na wciskanie ( R c,calc )mean ; ( Rc,calc )min 1 Rc,k = min Rd1 ,2 lub3 3 4

56

Krok 7. Odczyta wartoci t = 1,1 wspczynnika czciowego bezpieczestwa zgodnie z zestawem R2 tablicy A.6 zacznika normatywnego A do normy PN-EN 1997-1.