You are on page 1of 9

Autor: dr Micha Nowosielski

Relacje polskich organizacji w RFN z niemieckimi wadzami


Na terenie RFN dziaa okoo stu polskich organizacji. Ich pozycja i znaczenie nie odzwierciedlaj jednak ani wieloletniej tradycji, ani liczebnoci grupy polskojzycznej w Niemczech. Polskie organizacje w RFN s w sabej kondycji czsto s niedoinwestowane, cierpi na niedobory zasobw materialnych oraz odbija ludzkich. si na Ich poziom profesjonalizacji i zdolnoci (zatrudnienia do pracownikw) nie jest wystarczajcy. Wszystko to negatywnie aktywnoci organizacji reprezentowania interesw grypy polskiej w Niemczech. Jedn z okolicznoci niekorzystnie wpywajcych na kondycj polskich organizacji jest polityka pastwa niemieckiego wobec polskiej Nr 26 / 2010 190410 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut NaukowoBadawczy, Pozna spoecznoci. Szczeglnym jej wyrazem s bdce przedmiotem tego opracowania relacje polskich organizacji z niemieck administracj publiczn. W Niemczech istnieje odrbna polityka wobec mniejszoci narodowych i grup etnicznych oraz imigranckich. Mniejszoci narodowe, wyrniane przede wszystkim ze wzgldu na fakt dugotrwaego zamieszkiwania na danym terenie, obejmuj w RFN: Serbouyczan, Duczykw, Fryzw oraz Sinti i Roma. Redakcja: Joanna Dobrowolska-Polak (redaktor naczelna), Marta Gtz, Piotr Cichocki Grupy te posiadaj szczeglne prawa, m. in. zwolnienie z obowizku 5% progu wyborczego w wyborach federalnych czy przywileje w zakresie uywania i nauczania jzyka.

Grupy etniczne i imigranckie nie maj specjalnych przywilejw. RFN przestrzega wobec nich standardw demokratycznego pastwa, np. gwarantuje prawo do zakadania wasnych organizacji oraz przynalenoci do partii politycznych. Ich czonkowie maj te moliwo udziau w yciu publicznym i politycznym, np. za porednictwem takich instytucji, jak: Rady Imigranckie (Migrationsbeirte), lub Rady Rady Integracyjne Obcokrajowcw (Integrationsbeirte)

(Auslnderbeirte) dziaajcych na ronych szczeblach wadzy. Niemcy wspieraj. stwarzaj imigrantom formalne moliwoci czy Rady

uczestnictwa w yciu publicznym, jednak nie oznacza to, e je Rady Imigranckie, Integracyjne Obcokrajowcw peni jedynie rol doradcz. Tylko w czci niemieckich krajw federacji wybr do nich jest demokratyczny i dokonywany przez czonkw grup etnicznych i imigrantw. W niektrych krajach federacji oraz na poziomie centralnym ich skad jest narzucany przez niemieck administracj. Stosunkowo may jest take udzia grup etnicznych w yciu politycznym RFN. Imigranci i ich potomkowie rzadko zajmuj eksponowane stanowiska polityczne nawet na szczeblu lokalnym. Zainteresowanie niemieckich partii politycznych

reprezentowaniem interesw grup etnicznych i imigranckich take jest niewielkie. Organizacje etniczne i imigranckie nie zawsze s aktywnie wspomagane (np. finansowo), czsto take nie wykorzystuje si ich potencjau do prowadzenia polityki integracyjnej czy pomocy socjalnej imigrantom. Polacy w Niemczech utracili status mniejszoci narodowej w 1940 r. Mimo to sytuacja polskiej grupy etnicznej i polskich imigrantw w Niemczech powinna by w porwnaniu z innymi grupami nieuznawanymi Wynika za to z mniejszoci ustale narodowe uprzywilejowana. Traktatu midzy

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

Rzeczpospolit Polsk a Republik Federaln Niemiec o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsppracy z 17 czerwca 1991 r., dotyczcych zobowizania do wspierania etnicznej tosamoci niemieckich obywateli polskiego pochodzenia oraz ich prawa do politycznej reprezentacji w kwestiach ich dotyczcych (art. 21). Jednak realizacja zapisw traktatu odnoszcych w si do wspierania polskiego etnicznej w tosamoci Polakw Niemczech jest

(szczeglnie w zakresie zapewniania moliwoci nauki jzyka publicznych placwkach owiatowych) niewystarczajca. Podobnie niewspmierne do potrzeb jest finansowanie polskiej grupy przez wadze federalne. Otrzymuje ona do dyspozycji rodki przeznaczone na dziaalno kulturaln, rozdysponowywane, w drodze konkursu, przez Penomocnika Rzdu Federalnego do spraw Kultury i Mediw (Beauftragter der Bundesregierung fr Kultur und Medien, BKM). Wikszo z polskich organizacji w RFN, ktre wziy udzia w badaniu organizowanym przez Instytut Zachodni1, miaa kontakty bd podejmowaa wspprac z niemieck administracj publiczn ronych szczebli. Cho wikszo organizacji ocenia swoje relacje z niemieckimi wadzami rnych szczebli jako poprawne, to mona mwi o pewnym katalogu problemw, ktre negatywnie wpywaj na relacje organizacji z niemieckimi wadzami, a w konsekwencji rwnie na kondycj organizacji. Gwn form wsppracy polskich organizacji z niemieck administracj publiczn na szczeblu federalnym jest ubieganie si o dofinansowanie, przede wszystkim ze rodkw BKM. W cigu ostatnich 5 lat 38% badanych organizacji otrzymao
1

Projekt badawczy Polskie organizacje pozarzdowe w Niemczech finansowany przez Fundacj Wsppracy Polsko-Niemieckiej realizowany by w Instytucie Zachodnim na przeomie 2008 i 2009 r. Przeprowadzono wywiady pogbione z liderami organizacji oraz sonda instytucjonalny technik ankiety pocztowej i internetowej.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

dofinansowanie z publicznych rodkw centralnych. Mimo i przedstawiciele Konwentu Organizacji Polskich w Niemczech2 bior udzia w procedurze ewaluacji wnioskw, to procedura przyznawania rodkw na polskie projekty jest oceniana przez polskie organizacje jako niejasna i nieprzejrzysta. Nie do koca wiadomo, jakie sumy s przeznaczane przez rzd federalny na dofinansowanie dziaalnoci kulturalnej grupy polskiej w Niemczech. Wikszo organizacji podaje sum od 250 do 300 tys. euro. Padaj take stwierdzenia dotyczce tego, e ze rodkw BKM finansowane s nie tylko dziaania polskich organizacji, ale take inne projekty. Brak jest take publicznie dostpnych informacji dotyczcych np. liczby przyznanych dofinansowa i ich beneficjentw. Cz z przedstawicieli polskich organizacji uwaa, e projekty oceniane s przez BKM niesprawiedliwie. Pojawiaj si take liczne gosy, e wysoko dofinansowania polskich organizacji jest zbyt niska i raco odbiega od rodkw przeznaczanych na inne grupy etniczne w Niemczech (szczeglnie tureck) oraz przez wadze Polski na mniejszo niemieck. Ponadto rodki uzyskane z BKM mog by przeznaczane jedynie na projekty kulturalne, a nie na dziaalno podstawow (prowadzenie biura, zatrudnianie pracownikw do obsugi organizacji, itp.), co jest powan barier hamujc rozwj organizacji i moliwoci ubiegania si o inne rodki. Naley podkreli, e brak jest jakichkolwiek informacji na temat wsppracy midzy polskimi organizacjami a niemieck administracj publiczn na szczeblu centralnym, majcej charakter konsultacji strategii dziaania wobec grupy polskiej w Niemczech. Organizacje s raczej traktowane przedmiotowo, a relacja organizacje rzd federalny ogranicza si do

Stowarzyszenia zrzeszajcego du cz polskich organizacji w Niemczech.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

finansowania. Charakterystyczne jest, e polskie organizacje utrzymuj stosunki jedynie z BKM podmiotem, ktry, poza niewielkim finansowaniem, nie ma bezporedniego wpywu ani na ksztatowanie pozycji polskich organizacji ani sytuacji Polakw w Niemczech. Federalna struktura pastwa niemieckiego powoduje, e rodki na dziaalno i projekty polskich organizacji (np. dotyczcych kultury i owiaty) powinny pozostawa przede wszystkim w gestii krajw federacji. Oznacza to jednak, e s one traktowane jak wszystkie inne organizacje etniczne i imigranckie. Nie ma bowiem osobnych porozumie Polski z poszczeglnymi krajami federacji, za cz z nich albo nie posiada wystarczajcej wiedzy na temat ustale traktatu, albo nie wykazuje woli ich realizowania. Z niemieckich rodkw publicznych na poziomie krajowym w cigu ostatnich 5 lat skorzystao 38% badanych organizacji, jednak jak sugeruj liderzy organizacji wsparcie to czsto jest niewysokie (w wypowiedziach przedstawicieli organizacji padaj nawet sumy rzdu polskimi kilkuset euro). Z a wypowiedzi wadzami dziaaczy miast badanych organizacji wynika take, e lepiej ukadaj si stosunki midzy organizacjami wydzielonych i niewielkich krajw, np. Brem czy Berlinem. Podobnie jak w przypadku wadz centralnych brak jest informacji o staych formach wsppracy w zakresie konsultowania polityki wobec Polakw i osb polskojzycznych z organizacjami. Stosunkowo najlepiej ukada si wsppraca midzy polskimi organizacjami w RFN a niemieck administracj publiczn na szczeblu lokalnym tylko w tym wypadku pojawiaj si informacje o wsppracy politycznej midzy niemieckimi wadzami a polskimi organizacjami.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

Jednym z powaniejszych problemw ksztatujcych relacje polskich organizacji z niemieck administracj publiczn jest kwestia podziau kompetencji midzy poszczeglnymi szczeblami niemieckiej administracji. Wykorzystujc federaln struktur RFN niemieckie wadze na poziomie centralnym usiuj przerzuca odpowiedzialno za realizacj traktatu, w tym za relacje z organizacjami oraz ich finansowanie, na nisze szczeble wadzy. Te za w wielu przypadkach nie rozpoznaj szczeglnego statusu grupy polskiej wynikajcego z zapisw traktatu i traktuj Polakw jako kolejn grup obcokrajowcw. Biorc pod uwag to, e Polacy nie s w Niemczech traktowani jako istotna grupa imigrantw, rodki przeznaczane na ni s raczej skromne. Kontakty z niemieck administracj publiczn mogyby zosta polepszone lub przynajmniej zintensyfikowane, gdyby cz polskich organizacji zbudowaa trwae relacje z niemieckimi partiami politycznymi. Jednak wsppraca polskich organizacji z niemieckimi partiami i organizacjami politycznymi jest raczej wyjtkiem ni regu. Jedynie 18% organizacji zadeklarowao regularn kooperacj, za 21% sporadyczn. A 60% z badanych organizacji w ogle nie podejmowao wsppracy z takimi podmiotami. adna z badanych organizacji nie ma strategii regularnych kontaktw z partiami politycznymi. W zwizku z tym oddziaywanie polskich organizacji na niemieckie partie jest znikome i nie moe by narzdziem wywierania wpywu na zmiany w polityce wobec polskiej grupy. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest sabe spoeczne poparcie Polakw i osb polskojzycznych dla polskich organizacji adna z nich nie posiada wystarczajcego spoecznego zaplecza, ktre w ocenie niemieckich partii politycznych mogoby si przeoy na gosy

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

wyborcze. Wyjtek od tej reguy stanowi lokalne organizacje, ktre, jeli s dobrze zarzdzane, mog zapewni wsparcie dla partii politycznych podczas wyborw. Mimo zapewnienia swobody dziaania czy nawet

niewielkiego finansowania dziaalnoci polskich organizacji przez niemieck administracj publiczn naley podkreli, e jej stosunek do polskich organizacji jest raczej obojtny. Przejawia si to przede wszystkim w braku realnego wpywu przedstawicieli organizacji na ksztatowanie relacji midzy grup polsk a pastwem niemieckim (np. w postaci konsultacji). Organizacje traktowane s przez urzdnikw w wikszoci przypadkw przedmiotowo wsppraca ogranicza si do finansowania wybranych form dziaalnoci. Nawet jeli organizacje staraj si przekazywa dezyderaty dotyczce zmian polityki RFN wobec grupy polskiej w Niemczech, nie musz one trafia do waciwego adresata, ani nie musz by uwzgldniane. Znacznie ogranicza to moliwoci realnego wpywu na sytuacj grupy polskiej w Niemczech. Sabe relacje midzy niemieck administracj publiczn a polskimi organizacjami s szczeglnie widoczne na szczeblach centralnym i krajowym. Mimo i polskie organizacje na mocy traktatu polskoniemieckiego powinny by wspierane w sposb szczeglny, wyrnienie to nie jest specjalnie widoczne w dziaaniach niemieckiej administracji publicznej. Niemieckie wsparcie nie do, e niewysokie nie jest dostosowane do potrzeb polskich organizacji. Z jednej strony niemieckie wadze, wykorzystujc zapisy traktatu dotyczce wspierania tosamoci polskiej grupy w Niemczech, przyznaj rodki finansowe jedynie na projekty kulturalne pomijajc koszty dziaalnoci podstawowej. Z drugiej strony nie uwzgldnia si take zmieniajcej si specyfiki i liczebnoci polskiej grupy w Niemczech, ktra w coraz

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

wikszym

stopniu

opiera

si

na

nowych

migrantach

zarobkowych (napyw okoo 100 tys. osb rocznie), ktrzy maj inne oczekiwania wobec organizacji ni tylko podtrzymywanie kulturowej wizi z Polsk. Otwarte pozostaje pytanie, czy wzmoenie dziaa majcych na celu odzyskanie przez polsk grup w Niemczech statusu mniejszoci narodowej zmieni relacje midzy polskimi organizacjami w RFN a niemieck administracj publiczn. Naley jednak umiejtnie wykorzysta t sytuacj oraz pozytywn postaw nowego ministra spraw zagranicznych Niemiec i zwikszy presj na rzd RFN tak, by zmieni on swoj polityk wobec polskiej grupy w zakresie finansowania oraz bardziej podmiotowego traktowania. Przebieg spotkania przedstawicieli polskich i niemieckich wadz oraz polskich i niemieckich organizacji, ktre obyo si w lutym 2010 r. w Berlinie oraz zapowied kolejnych konsultacji pozwala formuowa ostrone prognozy polepszenia sytuacji polskich organizacji w RFN.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

CZASOPISMA INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Przegld Zachodni WeltTrends. Zeitschrift fr internationale Politik Siedlisko. Dziedzictwo kulturowe i tosamo spoecznoci na Ziemiach Zachodnich i Pnocnych Biuletyn Instytutu Zachodniego

NOWOCI WYDAWCZNICZE INSTYTUTU ZACHODNIEGO: Moje Niemcy moi Niemcy. Odpominania polskie, red. H. Orowski, Pozna 2009; K. Malinowski, Przemiany niemieckiej polityki bezpieczestwa 1990-2005, Pozna 2009; M. Rutowska, Lager Glowna. Niemiecki obz przesiedleczy na Gwnej w Poznaniu dla ludnoci polskiej (1939-1940), Pozna 2009; Transformacja w Polsce i Niemczech Wschodnich. Prba bilansu, red. A. Sakson, Pozna 2009; B. Koszel, Nowe otwarcie? Stosunki polsko-niemieckie w okresie rzdw koalicji PO-PSL (2007-2009) Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 57/2009; M.Wagiska-Marzec, Konflikt wok Widocznego Znaku w wietle prasy polskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 56/2009; Z. Mazur, Widoczny Znak (2005-2009), Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 55/2009; P. Cichocki, Wybrane problemy bada nad tosamoci europejsk, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 53/2009; B. Koszel, Integracja Turcji z Unia Europejsk z perspektywy RFN, Zeszyty Instytutu Zachodniego nr 52/2009; I. Romiszewska, Banki niemieckie w Unii Europejskiej, Zeszyty Instytutu Zachodniego: nr 51/2009.

Nr 36 / 2009 INSTYTUT ZACHODNI im. Zygmunta Wojciechowskiego Instytut NaukowoBadawczy, Pozna ul. Mostowa 27 A, 61-854 Pozna, tel. 061/852 76 91, fax 061/852 49 05, e-mail: izpozpl@iz.poznan.pl, www.iz.poznan.pl

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl

You might also like