Formy prezentacji danych statystycznych

Opracowane dane statystyczne mog przybiera formy: - tablic statystycznych, - wykresw statystycznych, - tekstu, - mieszana Najbardziej dla statystyki waciwymi formami s, prezentacje danych za pomoc tablic i rnych postaci graficznych. Nie wykluczaj one stosowania opisu, ktry moe by dobrze odbierany przez osoby zainteresowane okrelonym zjawiskiem, a nie majce dostatecznego przygotowania do samodzielnego interpretowania danych liczbowych zawartych w tablicach statystycznych czy tez ilustrowanych na wykresach. Informacje Ministerstwa Zdrowia i Opieki Spoecznej o stanie zdrowia spoeczestwa, Ministerstwa Edukacji Narodowej o stanie owiaty i inne poparte odpowiednimi i odpowiednio zinterpretowanymi danymi mog by bardziej wartociowym przyblieniem zjawiska ni inne formy prezentacji. Za mieszan form informacji statystycznej mona uzna systematyczne sprawozdania Gwnego Urzdu Statystycznego o stanie gospodarki pastwa w poszczeglnych kwartaach.

Tablice statystyczne
Tablica statystyczna jest form uporzdkowania danych liczbowych dotyczcych jednej lub wicej zbiorowoci wedug przyjtych kryteriw. Elementy skadowe tablicy statystycznej s:

numer tytu waciwa tre tablicy objanienia rdo

Tytu okrela jaka zbiorowo statystyczna jest ujta w tablicy. Powinien by on sformuowany jasno, dokadnie i zwile a przy tym naleycie informowa o zawartej w niej treci. Waciwa tre tablicy zawarte s w rubrykach (kolumnach) i wierszach ktrych sens okrelaj gwka i boczek Gowka grna cz tablicy okrelajca poszczeglne kategorie podziau zbiorowoci Boczek obejmuje poszczeglne zbiorowoci podzielone liczbowo na na kategorie wykazane w gwce.

Nadmierne gwki.

rozbudowanie

boczku

jest

rwnie

niepodane,

chocia

uciliwo

odczytywania tablicy jest z tego powodu mniejsza ni z powodu nadmiernie rozbudowanej Warunkiem poprawnego odczytywania i rozumienia danych liczbowych jest logiczny ukad tablicy. Dotyczy to zwaszcza tablic kombinowanych, w ktrych dane liczbowe zawarte w poszczeglnych kolumnach i wierszach s wielkociami ilustrujcymi jednoczenie wicej ni jeden wariant cechy lub wicej ni jedno kryterium podziau zbiorowoci. Due znaczenie ma jasne, jednoznaczne nazewnictwo tytuw poszczeglnych rubryk i wierszy. Budowanie tablic zoonych z wicej ni jednego szeregu statystycznego celowe ze wzgldu na peniejsze wykorzystanie papieru, ma duy sens wtedy, gdy ujte w jednej tablicy szeregi statystyczne przedstawiaj zjawiska ze sob logicznie powizane. czne ich ujecie pozwala wtedy na dokonanie celowych porwna i na wycigniecie waciwych wnioskw bez koniecznoci szukania niezbdnych do dokonania porwna danych liczbowych w odrbnych tablicach. Uwagi dotyczce budowy tablic statystycznych nie byyby wyczerpane, gdyby nie powiedziano o jeszcze jednej istotnej dla nich rubryce (wierszu). Ta rubryka i tym wierszem s rubryka i wiersz ,,ogem". Z reguy stanowi, one pierwsza pozycje gwki i pierwszy wiersz kadej tablicy statystycznej. Objanienia powinny by w zasidzie zamieszczone bezporednio przy tablicy. Wielkoci liczbowe uwidocznione w poszczeglnych rubrykach i wierszach, jak rwnie sformuowania

sowne wymagajce objanienia s zaopatrywane w odsyacze literowe, rzadziej liczbowe, ktre s informacja dla czytelnika, e naley w zapisie na kocu tablicy przeczyta, co odsyacz oznacza. rdo danych stanowi dla czytelnika informacje o tym, skd pochodz dane liczbowe zawarte w tablicy. Podanie rda ma istotne znaczenie dla czytelnika bardziej zainteresowanego przedstawionym w tablicy zjawiskiem, albowiem pozwala mu na atwe dotarcie do podanego rda i skonfrontowanie z nim publikowanych danych. Czasami w tabelach spotykane s rne znaki. S one okrelane mianem znaki umowne. Maj one zazwyczaj form: - - pozioma kreska - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko nie wystpuje; 0 (zero) - oznacza, ze opisane w tablicy zjawisko w rzeczywistoci wystpuje, ale w rozmiarze mniejszym od podstawowej jednostki miary przyjtej w tablicy. Dla przykadu, jeeli produkcja jakiego wyrobu wynosiaby 0,480 tony, a przyjta jednostka miary w tablicy byleby tona, to ilo ta jako nieuzasadniajca zaokrglenia do 1 tony (poniej 0,5 t), zostaaby oznaczona w tablicy znakiem 0"; 0,0 (zero, zero) - oznacza, ze badane zjawisko wystpowao w wielkoci mniejszej od 0,05. W podanym powyej przykadzie oznaczaoby to produkcje tego wyrobu wynoszca 0,048 t i mniej; - kwadrat - jest znakiem wystpujcym w ,,Przegldzie midzynarodowym"; oznacza, ze dane dla Polski rni si zakresem od danych w czci krajowej Rocznika; . - kropka - umieszczona w odpowiednim miejscu w tablicy zamiast liczby okrelajcej wielko zjawiska oznacza, ze dane zjawisko wystpuje, ale brak jest o nim wiarygodnych danych; X - krzyyk - jest znakiem umieszczanym w tablicy statystycznej w miejscach, w ktrych wpisanie liczby byoby nielogiczne ze wzgldu na sam ukad tablicy, na przykad w tablicy ilustrujcej odlegoci miedzy miastami wojewdzkimi wpisanie odlegoci z Poznania do Poznania, z Krakowa do Krakowa itd. - trjkt - oznacza, ze nazwy zostay skrcone w stosunku do obowizujcej klasyfikacji. Objta badaniem i ujta w tablicy zbiorowo, s to bezrobotni wedug stanu z listopada 1997 r.

Badana zbiorowo w pierwszej czci tablicy ujta wg trzech cech: wiek (boczek tablicy), pe i miejsce zamieszkania (gwka tablicy). Druga cze tablicy rni si od pierwszej jedynie boczkiem, w ktrym cech wiek bezrobotnych" zastpia cech wyksztacenie" z szecioma jej wariantami. W istocie rzeczy analizowana tablica mimo ujcia w jednej, skada si z dwch niezalenych od siebie tablic. Tego stwierdzenia nie zmienia fakt, ze obie tablice maja dwie identyczne cechy, stanowice kryterium podziau zawarte w gwce (pe, miejsce zamieszkania). Obie tablice s, zatem tablicami kombinowanymi, poniewa ujmuj, badana zbiorowo z punktu widzenia wicej ni jednej cechy.
Tabela 13. Stopa bezrobocia w listopadzie 1997 r. Z liczby ogem Wyszczeglnienie Ogem mczyzni kobiety miasto wie w% Ogem Wedug wieku 15-24 25-34 35-44 45-54 55 lat i wiecej Wedtug poziomu wyksztatcenia Wyzsze 2,0 Policealne 7,6 Srednie techniczne i zawodowe 9,1 Srednie og6lnokszta)ca ce 13,0 Zasdnicze zawodowe 12,0 Podstawowe i niepelne 12,5 podstawowe rdo: May rocznik statystyczny 1998, s. 124, 14 (18). 1,6 7,9 6,8 10,4 9,7 12,1 2,3 7,6 11,4 13,8 16,9 12,9 2,0 7,8 8,8 12,8 13,1 21,1 2.1 7,2 9,8 14,0 10,7 7,9 23,2 10,2 8,9 6,5 4,0 20,5 7,8 7,2 6,2 4,2 26,5 13,5 10,8 6,9 3,5 25,0 10,5 9,0 7,1 7,2 21,0 9,8 8,7 5,2 1,2 10,2 8,7 12,0 10,7 9,3

W odniesieniu do grnej czci tablicy 13 ujmujcej bezrobotnych wg wieku naley jeszcze zwrci uwag na sposb okrelenia poszczeglnych grup wieku. Nie pozostawia on adnej wtpliwoci, do jakiej grupy zostaa zaliczona kada jednostka, poniewa przedzia nastpny rozpoczyna si inna dolna wartoci cechy ni warto grnej granicy przedziau poprzedniego.

Klasy bonitacyjne uytkw rolnych okrelaj, jako uytkw rolnych pod wzgldem przydatnoci do produkcji rolniczej: klas I okrela najwysza warto rolnicza, klas VI najnisza.

Tabela 14. Uytki rolne wedug klas bonitacyjnych w 1990 r. Stan w dniu 1 I w % ogoem - klasy bonitacyjne I 0,4 0,4 0,0 II 2,9 3,3 1,5 III 22,3 24,9 13,4 IV 39,8 39,1 42,5 V 22,7 20,3 31,3 VI 11,9 12,0 11,3

Wyszczegolnienie

Ogem w tys. ha

Ogem 18805 Grunty orne i sady 14 683 Uzytki zielone 4 122 rdo: Maty rocznik statystyczny 1994, s. 20, tabl. 3.

Tablica 14 jest przykadem tablicy zoonej. Tytu tablicy wyranie informuje, e badan zbiorowoci statystyczn byy uytki rolne, a interesujc cecha klasa ziemi. Tablica jest poczeniem trzech szeregw strukturalnych o cesze niemierzalnej (liczbowe okrelenie poszczeglnych klas ziemi (wariantw) nie zmienia charakteru cechy). Tablica ma ukad poziomy. W boczku s wymienione rodzaje uytkw rolnych, a w gwce warianty cechy niemierzalnej. Gdyby tytu tablicy brzmia Uytki rolne wedug rodzaju i klas bonitacyjnych", to odpowiednio do tytuu zbudowana tablica byaby tablic kombinowan.

Tabela 15. Ruch naturalny ludnoci Wyszczeglnienie Na 1000 ludnosci ogem Maestwa Rozwody Urodzenia zywe Zgony Przyrost naturalny 8,6 1,1 19,5 9,9 9,6 6,7 1,1 14,3 10,2 4,1 5,4 1,0 11,2 10,0 1,2 5,3 1,0 11,1 10,0 1,1 5,3 1,1 10,7 9,8 0,9 1980 1990 1995 1996 1997

rdo: May rocznik statystyczny 1998, s. 66, tabl. 12 (34).

Tablica 15 jest czci tablicy opublikowanej w podanym rdle. Tytu informuje, ze interesujcym badacza zjawiskiem byt ruch naturalny ludnoci. Boczek tablicy wyszczeglnia rodzaje ruchu naturalnego ludnoci, a gwka tablicy podaje okresy (lata), z ktrych pochodz

dane liczbowe. Tablica jest przykadem tablicy zoonej, ujmujcej pi szeregw dynamicznych okresw. Obrazuje ona ksztatowanie si poszczeglnych rodzajw ruchw ludnoci od 1980 do 1997 roku z rnymi interwaami.
Tabela 16. Uytkowanie gruntow. Stan w czerwcu w tym uytki rolne 18 844 18 720 18 622 18 474 18 457 14 511 14 388 14 286 14 087 14 059 264 272 290 262 262 2518 2435 2417 2760 2709 1551 1585 1629 1365 1427 lasy 8728 8754 8822 8815 8881

Wyszczeglnienie Ogem 1985 Ogem 1990 Ogolem 1995 Ogolenn 1996 Ogem 1997 w tym: - gospodarstwa indywidualne

Powierzchnia oglna

w tysiacach hektarow 31 268 31 268 31 269 31 269 31 269

17 707

15 293 11 692 235 2279 1087 1401

rdo: Maty rocznik statystyczny 1998, s. 243, tabl. 6 (194).

Tytu tablicy 16 informuje, e tabela obrazuje i ujmuje badaniem uytkowanie gruntw. Boczek tablicy objania, e zawarte w niej dane liczbowe dotyczce badanej masy pochodz z piciu lat, z tym ze spord danych ostatniego (1997) roku wyodrbniono gwnego uytkownika gruntw. Gwka tablicy ma ukad wielopitrowy. Ujmuje ona warianty cechy niemierzalnej, ktrymi s poszczeglne rodzaje uytkw rolnych, poza tym wyodrbniono lasy jako rn od uytkw rolnych klas gruntw. Tablica jest, zatem tablica kombinowana powstaa z poczenia dwch cech niemierzalnych (rodzaj uytkownika i rodzaj uytku rolnego). Ujecie badanej masy w kilku latach spowodowao, ze tablica staa automatycznie zestawieniem siedmiu szeregw dynamicznych. Jeden z r wyodrbniony z tablicy miaby tytu ,,0glna powierzchnia gruntw w latach kolejny: ,,0glna powierzchnia uytkw rolnych", ,,0glna powierzchnia gruntw ruchomych" itd. Naley zwrci uwag na uyte w tablicy wyraenie ,,w tym". Oznacza ze wyodrbniona z oglnej sumy wielko czstkowa nie daje sumy oglnej w przeciwiestwie do, rwnie uywanego w tablicach statystycznych, wyraenia z tego"

Graficzna prezentacja danych statystycznych

Pojecie i rodzaje wykresw Graficzna prezentacja danych statystycznych oznacza obrazowanie ich za pomoc wykresw. Wykres - szeroko stosowany rodek w popularyzacji danych statystycznych. W rnej formie sporzdzony wykres znacznie skuteczniej przyciga uwag na wystawie, w czasopimie czy ksice, anieli zbir danych zawarty w tablicy czy nawet pojedynczym szeregu statystycznym. Jest rwnie czynnikiem uatwiajcym analiz. Graficzne przedstawienie struktury pewnej zbiorowoci czy dynamiki pewnego zjawiska jest znacznie lepszym upogldowieniem prezentowanych w tablicy danych liczbowych, ni mog to czyni one same. Jest przy tym zadaniem atwiejszym, albowiem poszczeglne elementy struktury pewnej zbiorowoci i istniejce miedzy nimi rnice wielkoci same si rzucaj. w oczy i nie wymagaj adnych oblicze ustalajcych, o ile jedna liczebno uwidoczniona w tablicy jest wiksza lub mniejsza od drugiej. Dotyczy to w rwnie wykresw ilustrujcych dynamik ujtych w tablicach statystycznych zjawisk. Jednym z wanych warunkw skutecznego spenienia celw stawianych wy-kresom jest ich staranne wykonanie. Due znaczenie ma umiejtne dobranie formy wykresu do prezentowanej zbiorowoci oraz kolorystyka. Podobnie jak tablica statystyczna, kady wykres musi mie tytu informujcy, co przedstawia, a nadto by zaopatrzony w legend (objanienia wyjaniajce znaczenie zastosowanych w nim barw, znakw, symbol; oraz przyjta podziak. Wrd wykresw wyrnia si: wykresy liniowe Wykresy liniowe s najprostsz i najatwiejsz do sporzdzenia graficzn form prezentacji danych liczbowych. Podstawa do ich sporzdzenia mog by tablice lub pojedyncze szeregi statystyczne. Mog ni by rwnie pojedyncze wielkoci nie ujte w szeregu statystycznym, np. dugo rzek w Polsce. Wielko prezentowanego na wykresie zjawiska okrela waciwa dla niej, w przyjtej skali, dugo linii. Wykres moe by sporzdzony w postaci poziomej lub pionowej. Przykad wykresu liniowego w postaci poziomej prezentuje rys.1.

Rysunek 1. Przecitne wynagrodzenie miesiczne netto w sektorze przedsibiorstw

rdo: Maty rocznik statystyczny 1994, s.97

Przedstawione w wykresie zjawisko uwiadamia, e wynagrodzenia w sferze budetowej w latach 1991-93 nigdy nie dorwnyway wynagrodzeniom pracownikw w sektorze przedsibiorstw, mao tego, wykazuj tendencje znikow. Najwikszy prg procentowy 92,1% osigny w roku 1991, a najniszy - 88,2% w roku 1993. Trudno to uzna za zjawisko waciwe. wykresy powierzchniowe Wykresy powierzchniowe s graficzn forma, przedstawiania danych liczbowych za pomoc figur geometrycznych lub obrazkw (symboli) dostosowanych rozmiarami swojej powierzchni do wielkoci zjawiska, ktre ilustruj. Zjawisko to reprezentowane s przez prostokty (supki). Mog one by albo o rwnej podstawie rnych wysokociach, albo o rwnych wysokociach i rnej szerokoci podstawach. W rnych publikacjach, w szczeglnoci w Roczniku statystycznym najczciej maj zastosowanie prostokty o rwnych podstawach (szerokociach), a rnych wysokociach (dugociach) zalenie od tego, czy wykres a ukad pionowy czy poziomy, bowiem atwiej jest oceni, o ile jeden prostokt jest od drugiego wyszy czy duszy, jeeli wykres ma ukaza poziomy, anieli o ile jest od niego szerszy. Sporzdzenie pionowego wykresu supkowego nie jest trudne. Przyjmujc wszystkich prostoktw umieszczonych na wsplnej linii rwne szerokoci podstawy, kreli si wysokoci proporcjonalne do wielkoci zjawiska, ktre maja reprezentowa, zgodnie z

przyjt skala. Z boku wykresu umieszcza si, ale, a dla wygody ogldajcego wykres odpowiadajce supkom wielkoci zapisuje si wewntrz nich albo pod nimi. Graficzne przedstawienie na wykresach liczby nadanych w roku 1990 stopni naukowych doktora znacznie uatwia analiz zjawiska. Mona zastosowa prezentacje pionow, jak i poziom, dlatego, e obie bd w dobry sposb obrazowa to zjawisko. Z wykresw atwo jest odczyta, e w roku 1993 najwicej stopni doktora dano w zakresie nauk spoecznych i medycznych, a najmniej (poza naukami zostalymi) w zakresie nauk rolniczych. Niemal na identycznym poziomie ksztatuje si nadanie stopnia doktora w naukach przyrodniczych i technicznych. Inna postaci wykresw powierzchniowych s wykresy stokowe, a take (stosowane bardzo rzadko) kwadratowe i trjktne. Wysoko stokw jest odpowiednikiem ilustrowanej przez nie wielkoci danej zbiorowoci prezentowanej na wykresie. Nietrudno zauway, ze zobrazowanie przedstawionego zjawiska nadania stopni naukowych doktora za pomoc prostoktw lepiej pozwala uchwyci wzrokowo rnice w wielkoci dla poszczeglnych dyscyplin naukowych ni ich przedstawienie za pomoc stokw. Lepszy efekt ni wykresy supkowe, a take koowe i kwadratowe mona rwnie wykorzystywa do ilustracji struktury badanej zbiorowoci wedug skadowych elementw. Do tego celu zastosowanie wykresw koowych jest bardziej uyteczne ni dla obrazowania wielkoci absolutnych ujmowanych zjawisk. Chcc przedstawi struktur pewnej zbiorowoci w supku, naley dokona jego podziau na czci, proporcjonalnie do udziau, jaki ma w caoci badanego zjawiska jego cze skadowa. Celem uzyskania bardziej wyrazistego obrazu struktury zbiorowoci przedstawianej za pomoc wykresu poszczeglne czci prostokta (kwadratu, trjkta) lub wycinki koa rnicujemy kreskowaniem lub barwami. Sporzdzenie jednego i drugiego wykresu wymaga przyjcia skali okrelajcej, ile jednostek obejmuje 1 mm lub 1 cm na wykresie supkowym, i ile 1 koa na wykresie koowym. Jednoczenie ujcie badanej populacji krwiodawcw krwiodawcw 4 nastpujcych po sobie latach jest wartociowsze od przedstawienia struktury krwiodawcw w jednym tylko

roku, gdy pozwala na atwe zauwaenie wielkoci, kierunku i struktury zaistniaych zmian w badanej zbiorowoci i na wycigniecie waciwych wnioskw. Rysunek 4

rdo: May rocznik statystyczny 1994

Wykres przedstawiany na rys. 4 plastycznie obrazuje, e w latach 1990-1993 liczba krwiodawcw spada o poow, a krwiodawcw honorowych o okoo 3/4. Z punktu widzenia zdrowia i ycia spoeczestwa nie jest to zjawisko domylne, zwaszcza, ze tendencja spadkowa nadal si utrzymuje. Rysunek 5.

rdo: May rocznik statystyczny 1994, s. 94

Wykres na rys. 5 zawiera dwa supki strukturalne obrazujce kierunki wydatkw nominalnych dochodw osobistych ludnoci w roku 1990 i 1992. Dziki cznemu ich zestawieniu moliwe jest porwnanie i okrelenie zaistniaych zmian, a mianowicie ze znacznie wicej wydatkw ni w r. 1990 pochono w roku 1992 spoycie, co dokonao si kosztem zmniejszenia przyrostu zasobw pieninych ludnoci. Przedstawiony wykres jest zestawieniem dwch prostych, bo dzielcych badan zbiorowo tylko na trzy grupy, supkw strukturalnych. Dla wykresu supkowego wielko okrela si dowolnie majc jednake na uwadze rozmiar arkusza i przejrzysto wykresu, natomiast dla wykresu koowego wielko zjawiska przypadajca na 1koa uzyskuje si dzielc 360 przez ogln liczebno badanej zbiorowoci. Rysunek 6

rdo: May rocznik statystyczny 1991, s. 242.

Rysunek 6 jest przykadem wykresw prostoktnych w ukadzie poziomym obrazujcych struktur zbiorw owocw jagodowych w latach 1986-1990 (cznie) oraz w roku 1993 Z porwnania prostoktw wynika znaczne zmniejszenie siw roku 1993 w stosunku do lat 1986-90 procentowego udziau truskawek na rzecz odpowiadajcego mu wielkoci. wzrostu udziau porzeczek. Wzrosi take udzia pro-centowy agrestu i ponad trzykrotnie udzia

pozostaych owocw jagodowych. Oglna produkcja owocw jagodowych wzrosa w porwnywanych okresach o 6 tys. t. Przykady wykresw dowodz, ze znacznie wiksza jest uyteczno wykresw ujmuj cych na jednym rysunku jego wielko i struktur w rnych momentach lub okresach. Dotyczy to rwnie wykresw obrazujcych wielko (poziomy) i struktur badanych zjawisk wedug ich rozmieszczenia terytorialnego (np. wykresy supkowe lub koowe umieszczone na jednym rysunku, przedstawiajce struktur zasigw podstawowych zb w wojewdztwie wrocawskim i olsztyskim). Rysunek 7.

rdo: Maty rocznik statystyczny 1991, s. 144.

Rysunek 8.

rdo: May rocznik statystyczny 1994, s. 254

Obrazowanie struktury badanych zjawisk za pomoc wykresw koowych przedstawiaj, rysunki 7 i 8. Przedstawiony na rys. 7 wykres bardzo widocznie informuje, ze zdecydowanie najwiksz, populacje cudzoziemcw odwiedzajcych Polsk stanowili Niemcy, nastpnie Czesi, Sowacy i mieszkacy byego ZSRR. 0 ile udzia wymienionych grup jest do zrozumiay, o tyle bardzo nieznaczny udzia innych grup narodowociowych budzi uzasadniona. refleksje. Wykres na rys. 8 informuje, e znaczn cz zalesienia stanowi lasy mode (do 40 lat) i bardzo mode (do 20 lat). Zaledwie 15,8% oglnego zalesienia stanowi lasy stare (powyej 80 lat) Wykres przedstawiony na rys. 9 jest tylko czci wykresu umieszczonego w podanym rdle. Wyrysowane koa daj przejrzysty pogld na przewozy adunkw wedug rodzajw transportw w trzech (a cile w czterech) przykadowo wybranych krajach i wskazuj na znaczne rnice w wielkociach badanego zjawiska dla poszczeglnych krajw. Dla Czech i Sowacji zdecydowanie przewaajcym rodzajem transportu byt transport kolejowy, podczas gdy dla Finlandii - i to bardzo przewaajco - transport samochodowy. W Bugarii oba te rodzaje transportu maja duy udzia, jednak z przewaga, transportu samochodowego. Transport rurocigowy i rdldowy przewaa w Czechach i Sowacji, aczkolwiek i tarn rwnie nie mia zbyt wielkiego udziau w caoci przewozw. Rysunek 9. Struktura przewozu adunkw w t/km wedug rodzajow transportu (bez transportu lotniczego i morskiego)

rdo: May rocznik statystyczny 1994, s. 265.

Wykres na rys. 9 potwierdza, e jednoczesne ujmowanie badanego zjawiska w jego strukturze w zestawieniu z danymi pochodzcymi z rnych terytoriw ma znacznie wiksz warto poznawcza i analityczna (analiza porwnawcza).

Podane przykadowo wykresy na rys. 4, 5, 6, 7, 8, 9 potwierdzaj uyteczno wykresw strukturalnych w pozyskiwaniu informacji, jaka cz zbiorowoci (zjawiska) ma najwikszy, a jaka najmniejszy udzia w jej strukturze. wykresy obrazkowe

Wykresy obrazkowe bior, swoj nazw std, ze prezentowane przez nie dane liczbowe dotyczce badanej zbiorowoci s, przedstawione za pomoc znakw lub obrazkw (symboli) odpowiadajcych swoim wygla dem rodzajowi zbiorowoci, ktra reprezentuj. I tak symbolem oznaczajcym samochody jest obrazek samochodu, ludno - sylwetka czowieka, lasy - obrazek drzewa itp. Rysowanie symboli wikszych rozmiarw dla grup o wikszych liczebnociach nie wchodzi praktycznie w rachub ze wzgldu na trudno obliczania powierzchni figur o nieregularnych ksztatach. Z tego wzgldu za suszn naley uzna zasad prezentowania zrnicowania liczebnoci poszczeglnych grup szeregu statystycznego przez odpowiednia liczb znakw symboli identycznego rozmiaru. Jeeli, dla przykadu, sylwetka jednego ucznia ma reprezentowa dziesiciu uczniw objtych badaniem i ujtych w szeregu strukturalnym lub dynamicznym, to dla grupy liczcej trzydziestu uczniw trzeba wymalowa trzy sylwetki, a dla grupy liczcej stu dwudziestu uczniw sylwetek dwanacie. Wykresy obrazkowe nie odznaczaj si rachunkowa dokadnoci. Nie to jest jednak dla nich najwaniejsze. Ich celem nadrzdnym jest przycignicie uwagi i skierowanie jej na prezentowane na wykresie zjawisko, co porednio przyblia do statystyki i jest czynnikiem jej popularyzacji. Wiele tego rodzaju wykresw spotyka si na ronych wystawach. Rysunek 10. Ludno Polski w miastach i na wsi w roku 1997

rdo: May rocznik statystyczny 1998, s. 56, tabl. 2 (24).

Przemnaajc (rys. 10) liczb obrazujcych badane zjawisko figur przez wielko reprezentowana. przez jedna z nich, dochodzimy do wniosku, ze ludno w miastach w roku 1997 wynosia okoo 24 min, na wsi okoo 15 min osb. wykresy w ukadzie wsprzdnych Stosowany w statystyce do graficznego przedstawiania liczbowych danych ukad wsprzdnych stanowi zwykle wiartk. Wynika to z tego, ze w wykresach statystycznych mamy do czynienia z reguy z wielkociami dodatnimi. Waciwymi wykresami sporzdzanymi w ukadzie wsprzdnych s. histogramy i diagramy. Histogram jest wykresem skadajcym si ze supkw bezporednio przylegajcych do siebie, ustawionych na osi odcitych (x), przy czym ich rwne podstawy w histogramach obrazujcych dynamik prezentowanego zjawiska oznaczaj, kolejne okresy lub momenty a w histogramach ilustrujcych liczebnoci poszczeglnych klas kolejne wartoci cechy mierzalnej. Liczebnoci poszczeglnych klas szeregw strukturalnych, jak i wielkoci (poziomy) badanych zjawisk ujtych w szeregach dynamicznych (momentw lub okresw) obrazuj wysokoci poszczeglnych supkw wyznaczone na osi rzdnych (y) podziaka,, Za pomoc histogramw mog, zatem by prezentowane szeregi dynamiczne (okresy i momenty) oraz szeregi strukturalne o cesze mierzalnej mierzalnej. Na kadym histogramie moe by opisany diagram. Moemy go skonstruowa cz lini cig rodki grnych bokw prostoktw w histogramach struktury i dynamiki. kartogramy Kartogram jest wykresem sporzdzony na mapie konturowej. Kartogramy s szczeg1n postaci wykresw stosowana w prezentacji szeregw terytorialnych. Rne s rodki, ktrymi posugujemy si w technice sporzdzania kartogramw. Mog nimi by: punkty, figury geometryczne, zakreskowane powierzchnie, symbole. Wielko obrazowanego zjawiska na danym terenie (wojewdztwo, gmina) moe tez okrela kolor przypisany zjawisku o danym nateniu. Posugujc si prostoktami lub ko ami moemy jednoczenie z przedstawianiem wielkoci danego zjawiska waciwego dla okrelonego terenu ujmowa wewntrzn jego struktur dzielc prostokty lub koa na elementy skadowe i odpowiednio je graficznie rnicujc. Np. supki lub koa umieszczone w poszczeglnych wojewdztwach obrazujce

ogln, liczb ludnoci mog, by podzielone na czci wyodrbniajce pe msk i esk. Kartogramy s, czst form graficzn prezentacji danych statystycznych w rnych publikacjach statystycznych, niekiedy w czasopismach oraz na rnych wystawach.

Rysunek14.

rdo: Maty mcznik statystyczny 1991, s. 221.

Jak z kartogramu (rys.14) wynika najwicej samochodw osobowych na 1000 osb w roku 1990 byo zarejestrowanych w wojewdztwach warszawskim i poznaskim (175 na 1000 mieszkacw) w wojewdztwach: nowosdeckim, przemyskim, chemskim, bielskopodlaskim, kieleckim i radomskim.