Ryć. 11. Ryć. 12.

Ryć. 13. Rvc. 14.

Zginanie lub prostowanie

Ryć. 11. Pozycja
wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce
piersiowej, a dłonie leżą na przeciwległych barkach. T stoi przodem do
lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma
wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (palpacja). Pozostała część
dłoni leży poniżej aktualnego segmentu stabilizując dolny odcinek lę-
dźwiowy kręgosłupa. Lewe ramię T spoczywa na ramionach P Dłoń
obejmuje prawy bark P
Wykonanie:
T tak pochyla P do przodu, by w aktualnym segmencie spowodować ruch
zginania.
Test: podczas zginania kontroluj ruchomość w segmencie.
Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Alternatywna pozycja wyjściowa: P splata dłonie na karku. T musi zważać
na to, aby zginanie odbywało się w obrębie kręgosłupa lędźwiowego (bez
nadmiernych współruchów kręgosłupa piersiowego). Jeśli P właściwie
zrozumiał ruch, to może go wykonać czynnie (pod kontrolą T). Ryć. 12.
przedstawia test: prostowanie.
Lewa dłoń T ułożona jest na klatce piersiowej pod ramionami P chwytając
za jego prawy bok.
Jeśli wskazane jest leczenie, to wykonuje się je w leżeniu na boku: Ryć. 6.
lub 9., strona 191 lub 194.
Zginanie /. rohują w prawo i skłonem boc/nym w prawo lub
prostowanie z rotacją w prawo i skłonem boc/nym w lewo
Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce
piersiowej, a dłonie leżą na przeciwległych barkach. T stoi przodem do
prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni leży poniżej aktualnego seg-
mentu stabilizując dolny odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Prawe ramię T
spoczywa na ramionach P Dłoń obejmuje lewy bark P
Wykonanie:
T pochyla P do przodu oraz obraca go jednocześnie i pochyla w prawo.
Test wykonuje się po obu stronach.
Test: podczas wykonania ruchu zginania sprzężonego z rotacją oraz
skłonem bocznym w tą samą stronę kontroluj ruchomość w aktu-
alnym segmencie. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony.
Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie, to wykonuje się je w leżeniu na boku: Ryć. 7.,
strona 192.
Ryć. 14. przedstawia test prostowania sprzężony / rotacją w prawo oraz
skłonem bocznym w lewo. Prawa ręka T obejmuje pod ramionami P jego
lewy bok. Palec badający leży od strony bocznej ( t ut aj lewej) pomiędzy
wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu.

160 161
 Ryć. 15. Ryć. 16 a S. Rvc. 16 a.

Kręgosłup lędźwiowy — miednica— staw biodrowy: diagnostyka różnicowa

górny dobr/.usznie

Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu. Pozycja wyjściowa:
T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego nóg. P leży na brzuchu.
Stabilizacja i wykonanie: T stoi przodem do lewego boku l'
Prawa dłoń zgina kończynę dolną w stawie kolanowym. Chwyt:
1. Lewa dłoń stabilizuje miednicę P Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od strony grzbietowej po-
a) Test mięśnia prostego uda: między dwoma wyrostkami kolc/ystymi aktualnego segmentu (wy-
W przypadku skrócenia mięśnia prostego uda mimo pełnej rucho- konuje palpację).
mości kolana przy zgiętym stawie biodrowym zginanie jest ogra- Lewy kłąb kciuka ułożony jest od strony grzbietowej na górnym wy-
niczone. Na przedniej powierzchni uda pojawia się ból. Po wyko- rostku kolczystym aktualnego segmentu.
naniu izometrycznego skurczu zakres ruchu się powiększa. Wykonanie:
b) Test nerwu udowego: (patrz również Ryć. 28a, b, c.).
W przypadku podrażnienia nerwu udowego ból może się pojawić Lewa dłoń popycha górny kręg w segmencie dobrzusznie.
na przedniej powierzchni uda oraz w obrębie podudzia. Po wyko- Test: kontroluj ruchomość w segmencie (szczególnie hypermobilność).
naniu skurczu izometrycznego zakres ruchu nie ulega zmianie. Zwróć uwagę na ból.
2. Lewa dłoń stabilizuje kość krzyżową P Komentarz:
Test stawu krzyżowo-biodrowego: Ryć. 16 b. przedstawia test alternatywny.
Dalsze zginanie stawu kolanowego poprzez rozciąganie mięśnia
prostego uda powoduje rotację kości biodrowej w kierunku brzusz-
nym. Objawy sprowokowane tym ruchem mogą być spowodo-
wane zmianami w stawie krzyżowo-biodro wy m.
3. Lewa dłoń stabilizuje dolny odcinek piersiowy kręgosłupa P Test
kręgosłupa lędźwiowego:
Dalsze zginanie stawu kolanowego może spowodować powiększenie lordozy
lędźwiowej. Sprowokowane objawy mogą być spowodowane zmianami w obrębie
kręgosłupa lędźwiowego. Komentarz:
Techniki opisane powyżej używane są do przeprowadzenia diagnostyki róż-
nicowej, która ma ułatwić odróżnienie uszkodzenia stawu od uszkodzenia
mięśnia czy też nerwu. Nieodzowne są dalsze badania.

162 163
 Ryć. 16 b S. Ryć. 16 b. Ryć. 17 S. Rvc. 17.

Kręg dolny dobrzusznie Test sprężynowania

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu. P leży na brzuchu.
T stoi przodem do lewego boku P T stoi przodem do prawego boku P
Chwyt: Chwyt:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej po- Skierowane doczaszkowo palce wskazujący oraz środkowy lewej ręki
między dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wy- (albo klin) ułożone są na obu wyrostkach poprzecznych dolnego kręgu
konuje palpację). w aktualnym segmencie.
Prawy kłąb kciuka ułożony jest od strony grzbietowej na dolnym wy- Strona łokciowa prawej ręki ułożona jest na dystalnej części obu palców
rostku kolczystym aktualnego segmentu. lewej ręki. Gdy używa się klina to lewa ręka spoczywa na klinie. Palec
Wykonanie: wskazujący prawej dłoni ułożony jest wtedy w wyżłobieniu klina
Prawa dłoń popycha dolny kręg w segmencie dobrzusznie. przeznaczonym na wyrostki kolczyste dotykając obu wyrostków
kolczystych aktualnego segmentu (wykonuje palpację).
Test: kontroluj ruchomość w segmencie (szczególnie hypermobilność).
Wykonanie:
Zwróć uwagę na ból.
T opiera się na punktach kontaktowych popychając kręg dobrzusznie.
Komentarz:
Jest to technika alternatywna do przedstawionej na Ryć. 16a. Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Kręg dolny porusza się w stosunku do kręgu górnego w segmencie w
kierunku brzusznym (również kość krzyżowa w stosunku do L.). Test
zawsze wykonywany jest od dołu kręgosłupa w kierunku głowy.
Powierzchnie stawowe górnych wyrostków stawowych kręgu dolnego
oddalają się wtedy od powierzchni stawowych dolnych wyrostków
stawowych kręgu górnego. Podczas testowania następnego, leżącego
wyżej segmentu te same powierzchnie stawowe (znajdujące się tera/, na
dole) będą dociskane, natomiast powierzchnie stawowe na górnych
wyrostkach stawowych — oddalane. W ten sposób można zlokalizować
ewentualne objawy z dokładnością do dwóch segmentów.
164
 Ryć. 18 S. Ryć. 18.
Rotacja poprzez wyrostek kolczysty: bocznie
Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu.
T stoi przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Kciuk lewej ręki leży od strony bocznej (tutaj od lewej) na wyrostku
kolczystym dolnego kręgu w aktualnym segmencie stabilizując go
przed ruchem rotacji w prawo.
Kciuk prawej ręki leży od strony bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku
kolczystym górnego kręgu w aktualnym segmencie.
Wykonanie:
Kciuk prawej ręki popycha wyrostek kolczysty w lewo (bocznie) po-
wodując tym samym rotację kręgu górnego w prawo. Aby wykonać
rotację w lewo, kciuk prawej ręki stabilizuje kręg dolny, a kciuk lewej
ręki porusza kręgiem górnym.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Unikaj nacisku w kierunku brzusznym.
Jest to test specyficzny dla jednego segmentu. Ustawienie stawów w od-
cinku lędźwiowym sprawia, że zakres ruchów rotacyjnych jest bardzo
mały. Z tego też powodu test ten jest bardziej testem prowokacyjnym.
Jeśli T wykonując rotację sprowokuje powstanie bólu to wie, który seg-
ment oraz który kierunek ruchu wywołuje objawy bólowe. Należy o
tym pamiętać podczas dalszego badania oraz leczenia.
166
Ryć. 19.
Gra stawowa
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Aby zmniejszyć skłon boczny kręgosłupa lę-
dźwiowego pod talię P podkłada się poduszkę. Oba stawy biodrowe
oraz kolanowe są zgięte. Zakres ugięcia stawów biodrowych (około
60°) jest uzależniony od aktualnej pozycji spoczynkowej badanego seg-
mentu. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od strony grzbietowej po-
między oba wyrostki kolczyste aktualnego segmentu (wykonuje pal-
pację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej aktualnego segmentu
kręgosłupa lędźwiowego stabilizując go podczas badania. Lewa dłoń T
obejmuje od strony grzbietowej kolana P przytrzymując je przy swoim
ciele.
Wykonanie:
T na przemian popycha oraz ciągnie lewą ręką małymi wibrującymi
ruchami uda P w ich osi podłużnej. Ruch ten odbywa się wzdłuż płasz-
czyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do krążka mię-
dzykręgowego aktualnego segmentu.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawową należy
sprawdzić u P w leżeniu na prawym oraz lewym boku. Komentarz:
Zgięcie stawów biodrowych do kąta 60° wywołuje u wielu pacjentów
zgięcie lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Z tego powodu ważne jest
kontrolowanie pozycji spoczynkowej kręgosłupa lędźwiowego.
 Ryć. 20. Ryć. 21.
Zginanie lub prostowanie
Ryć. 20.
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Kolana
wystają poza krawędź stołu. T stoi przodem do R
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej ręki leży od strony grzbietowej pomiędzy
dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje pal-
pację). Pozostała część dłoni leży powyżej aktualnego segmentu i sta-
bilizuje tą część kręgosłupa lędźwiowego.
Lewa dłoń obejmuje od strony grzbietowej podudzia P i przytrzymuje je
przy swoim ciele.
Wykonanie:
Lewe ramię oraz ciało T pociągają kolana P w kierunku doczaszko-
wym i trochę do siebie powodując tym samym ruch zginania w aktu-
alnym segmencie.
Test: podczas ruchu zginania kontroluj ruchomość w segmencie.
Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Ryć. 21. przedstawia badanie ruchomości w segmencie podczas pro-
stowania. Tułów P leży teraz pośrodku stołu, a jego miednica oraz nogi
przy jego krawędzi. Lewa dłoń T obejmuje od strony brzusznej pod-
udzia P T popycha nogi oraz miednicę w kierunku grzbietowym zwa-
żając przy tym na to by kąty ugięcia stawów biodrowych i kolanowych
nie uległy zmianie. Prawa dłoń stabilizuje kręgosłup lędźwiowy po-
wyżej aktualnego segmentu.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 6.
lub 9. strona 191 oraz 194.
168
Ryć. 22 S. Ryć. 22.
Rotacja w prawo od strony czaszkowej w zgięciu
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Krę-
gosłup lędźwiowy ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni położony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest na prawej
grzbietowej powierzchni miednicy P stabilizując ja przy ciele T. Prawe
przedramię przylega od strony brzusznej do prawych dolnych żeber,
dłoń obejmuje prawy bok P, a palce ułożone są od strony bocznej (tutaj
od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu aktualnego
segmentu.
Wykonanie:
Prawe ramię rotuje dolny odcinek piersiowy oraz odcinek lędźwiowy
kręgosłupa w prawo.
Test: podczas wykonywania rotacji w zgięciu kontroluj ruchomość
w segmencie.
Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo
(do stołu) dalej niż wyrostek kolczysty dolny.
Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo w zgięciu to
kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie w prawo
(ruch sprzężony). W tym przypadku nie wolno podkładać żadnej po-
duszki pod talię P
Jeśli wskazana jest terapia to została ona przedstawiona na Ryć. 7., strona
192.
169
 Ryć. 23 S. Ryć. 23.
Rotacja w prawo od strony ogonowej w zgięciu
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Na niej
spoczywa ugięta prawa noga. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w
zgięciu.
T stoi przodem do E
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni leży od strony bocznej (tutaj od pra-
wej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej ak-
tualnego segmentu i stabilizując odcinek lędźwiowy kręgosłupa przy
ciele T.
Palec wskazujący oraz środkowy lewej dłoni chwytają wyrostek kol-
czysty dolnego kręgu. Pozostała część dłoni oraz przedramię T spo-
czywają na prawej grzbietowej powierzchni miednicy.
Wykonanie:
Lewa ręka rotuje miednicę w lewo co daje relatywną rotację kręgosłupa
lędźwiowego w prawo.
Test: podczas wykonywania rotacji w zgięciu kontroluj ruchomość
w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Dolny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w prawo
(od stołu) dalej niż wyrostek kolczysty górny. Aby uzyskać największy
zakres ruchu rotacji w prawo w zgięciu to kręgosłup lędźwiowy należy
dodatkowo ustawić w skłonie w prawo (ruch sprzężony). W tym
przypadku nie wolno podkładać żadnej poduszki pod talię P Jeśli
wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 8. strona 193.
170
Ryć. 24 S. Rvc. 24.
Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są ugięte. Krę-
gosłup lędźwiowy ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Po/ostała część dłoni ułożona jest na prawej
grzbietowej powierzchni miednicy stabilizując ją przy ciele T. Prawe
przedramię przylega od strony brzusznej do prawych dolnych żeber,
dłoń obejmuje prawy bok P, a kciuk (lub palce) ułożone są od strony
bocznej (tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym górnego kręgu w
aktualnym segmencie.
Wykonanie:
Prawe ramię rotuje dolny odcinek piersiowy oraz odcinek lędźwiowy
kręgosłupa w prawo.
Test: podczas wykonywania rotacji w wyproście kontroluj ruchomość
w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo
(do stołu) dalej niż wyrostek kolczysty dolny.
Aby uzyskać większy zakres ruchu rotacji w prawo w wyproście to
kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie w lewo
(ruch sprzężony). Skłon boczny w lewo można uzyskać podkładając
poduszkę pod talię P
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 10.
strona 195.
171
 Ryć. 25 S. Ryć. 25. Ryć. 26.

Rotacja w prawo od strony ogonowej w wyproście

Trakcja

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Na niej P leży na plecach. Oba stawy biodrowe i kolanowe są /gięte.
spoczywa ugięta prawa noga. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w T stoi przy końcowej części stołu przodem do P
wyproście. T stoi przodem do P Chwyt i stabilizacja:
Chwyt i stabilizacja: Obie dłonie obejmują proksymalna cześć podudzi P
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od Wykonanie:
prawej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu Aby uzyskać trakcję w odcinku lędźwiowym kręgosłupa T pochyla się
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest powyżej ak- do tyłu.
tualnego segmentu stabilizując kręgosłup lędźwiowy przy ciele T. Palce
wskazujący i środkowy lewej dłoni chwytają wyrostek kolczysty dolnego Test: zwróć uwagę na zmniejszanie się bólu.
kręgu. Pozostała część dłoni oraz przedramię P ułożone są na prawej Komentarz:
grzbietowej powierzchni miednicy. Przed wykonaniem testu kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w aktu-
Wykonanie: alnej pozycji spoczynkowej tzn. T zmienia ustawienie kręgosłupa lę-
Lewa dłoń rotuje miednicę w lewo co daje relatywną rotację kręgosłupa dźwiowego w przestrzeni, aż znajdzie taka pozycję, która jest najmniej
lędźwiowego w prawo. bolesna.
Jeśli test ten zmniejsza objawy bólowe, to odpowiednie lec/enie zostało
Test: podczas wykonywania rotacji w wyproście kontroluj ruchomość przedstawione na Ryć. 3. strona 188.
w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Dolny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w prawo
(od stołu) dalej niż wyrostek kolczysty górny.
Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji w prawo w wyproście to
kręgosłup lędźwiowy należy dodatkowo ustawić w skłonie bocznym w
lewo (ruch sprzężony). Skłon boczny w lewo można uzyskać pod-
kładając poduszkę pod talię P
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 11.
strona 196.

172 173
 Ryć. 27 a. Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających
go tkanek. Komentarz:
Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymie-
nionego testu powinny być wcześniej sprawdzone (pojedynczo) pod
względem ich ruchomości oraz bolesności.
Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to aby nie
napinać nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były roz-
ciągane.
Ryć. 27b. przedstawia wykonanie testu w leżeniu na boku. W tej pozycji
terapeuta może wykonać wymieniony test samodzielnie, bez pomocy
asystenta.
Jeśli podczas wykonania tego testu zginanie kręgosłupa lędźwiowego
Ryć. 27 b. powoduje wystąpienie miejscowego bólu, to nogę P należy cofnąć do
pozycji bezbolesnej. Prawa ręka T stabilizuje wtedy kręgosłup lędźwiowy
sprawdzając jednocześnie czy podczas wykonania testu nie ulega on
Testowanie nerwu kulszowego: w leżeniu na
plecach lub w leżeniu na boku poruszeniu. Przed wykonaniem testu należy osobno sprawdzić biorące w
nim udział stawy.
W przypadku podrażnienia nerwu zupełnie normalna jest wrażliwość
Ryć. 27a. tego nerwu na ucisk. Badanie kończy się palpacją nerwu w następują-
Pozycja wyjściowa: cych miejscach: otwór kulszowy większy, dół podkolanowy oraz głowa
P leży na plecach. kości strzałkowej.
T stoi przy końcowej części stołu przodem do R
Wykonanie:
Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania)
korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg ner-
wowych tworzących nerw kulszowy. Napięcie to uzyskano poprzez
zgięcie stawu biodrowego, wyprost stawu kolanowego, zgięcie grzbie-
towe stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego.
Test wykonuje się z pozycji zerowej P leżącego na plecach. T unosi
wyprostowaną prawą nogę P Przeciętny zakres tego ruchu wynosi w
warunkach prawidłowych około 90°. Jeśli ruch ten jest utrudniony z
powodu skrócenia oraz/lub bolesności mięśni tylnej powierzchni uda,
to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji prostowników stawu
biodrowego („czynne rozluźnienie") zakres ruchu może się po-
większyć. Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięśnie te powinny być
leczone przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub rozcią-
gających.
Jeśli ruch zostanie zatrzymany, a poizometryczna relaksacja nie wpływa
na powiększenie zakresu ruchu to prawdopodobnie mamy do czynienia z
podrażnieniem struktur tworzących nerw kulszowy. Przypuszczenie nasze
można potwierdzić w następujący sposób: nieznacznie opuszcza się
nogę do pozycji bezbolesnej po czym wykonuje się zgięcie grzbietowe
stopy oraz/lub zgięcie kręgosłupa szyjnego. (Jeśli to konieczne to głowa P
unoszona jest przez asystenta). Jeśli ból pojawi się ponownie lub się
powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone.

174 175
 Przypuszczenie można to potwierdzić w następujący sposób: gdy ból
pojawił się przy prostowaniu stawu kolanowego to należy lekko ugiąć
podudzie do pozycji bezbolesnej, a gdy ból pojawił się przy zginaniu
stawu biodrowego to do pozycji bezbolesnej opuszcza się nogę wy-
prostowaną w stawie kolanowym; po czym wykonuje się zgięcie grzbietowe
stopy oraz/lub zgięcie kręgosłupa. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się
powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone.
Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających
go tkanek. Komentarz:
Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymie-
nionego testu powinny być wcześniej sprawdzone (pojedynczo) pod
względem ich ruchomości oraz bolesności.
Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to aby nie
napinać nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były roz-
Ryć. 27 c. Ryć. 27 d. ciągane.
Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P w wywiadzie twierdzi,
Testowanie nerwu kulszowego: w pozycji siedzącej lub stojącej że w pozycji leżącej nie odczuwa żadnego bólu (albo tylko mały),
natomiast ból ten występuje w pozycji siedzącej. Jeśli ból pojawia się
Ryć. 27c. dopiero po długotrwałym siedzeniu, to test również powinien być
Pozycja wyjściowa: wykonany po tak długim siedzeniu, które wywoła objawy P
P siedzi na stole terapeutycznym. T stoi Ryć. 27d. przedstawia wykonanie testu w pozycji stojącej. Stosuje się tu
przodem do R Wykonanie: takie same zasady jak wcześniej.
Test ten wykonywany jest zasadniczo tak samo jak w leżeniu na Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P najwyraźniej od-
plecach. czuwa swoje objawy w pozycji stojącej.
Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania) W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość tego nerwu na ucisk jest
korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg ner- rzeczą normalną. Badanie kończy się palpacją nerwu w następujących
wowych tworzących nerw kulszowy. Napięcie to uzyskano poprzez miejscach: otwór kulszowy większy, dół podkolanowy oraz tylna strona
zgięcie stawu biodrowego, wyprost stawu kolanowego, zgięcie grzbie- głowy kości strzałkowej.
towe stopy oraz zgięcie kręgosłupa.
Test rozpoczyna się z normalnej pozycji siedzącej. Najpierw wykonuje
się prostowanie stawu kolanowego. Jeśli nie pojawiają się żadne objawy
to przy wyprostowanym stawie kolanowym zginamy staw biodrowy.
Jeśli ruch ten jest utrudniony z powodu skrócenia oraz/lub bole-sności
mięśni tylnej powierzchni uda to po wykonaniu poizometrycz-nej
relaksacji prostowników stawu biodrowego („czynne rozluźnianie")
zakres ruchu może się powiększyć. Gdy utrudnione jest prostowanie
stawu kolanowego to relaksację wykonuje się na zginaczach stawu
kolanowego. Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięśnie te powinny
być leczone przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub roz-
ciągających.
Jeśli ruch zostanie zatrzymany, a poizometryczna relaksacja nie wpływa
na powiększenie zakresu ruchu to prawdopodobnie mamy do czynienia z
podrażnieniem struktur tworzących nerw kulszowy.

176 177
 Ryć. 28 a. Komentarz:
Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania tego testu
muszą być wcześniej sprawdzone pod względem ich ruchomości oraz
bolesności.
Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie
napinać nerwu oraz aby nie rozciągać mięśni otaczających badane stawy
(szczególnie mięśnia biodrowo-lędźwiowego). Ryć. 28b. przedstawia
wykonanie testu w leżeniu na boku. W takiej pozycji wyjściowej
kręgosłup lędźwiowy może być ustawiony w pozycji zgięciowej. W tym
celu lewa (dolna) noga będzie zgięta tak jak to tylko możliwe (bez
prowokowania bólu w obrębie kręgosłupa lędźwiowego) i ustabilizowana
podczas testu w tej właśnie pozycji (ewentualnie P stabilizuje ją
Ryć. 28 b. samodzielnie).
W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość uciskowa nerwu jest
Testowanie nerwu udowego: w leżeniu na brzuchu lub w leżeniu na boku rzeczą normalną. Na końcu badania wykonuje się palpncję nerwu w na-
stępującym miejscu: pod więzadłem pachwinowym.
Ryć. 28a.
Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu. Jego głowa wystaje poza krawędź stołu. T stoi
przodem do prawego boku E Wykonanie:
Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania)
korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg ner-
wowych tworzących nerw udowy. Napięcie to uzyskano poprzez wy-
prost stawu biodrowego, zgięcie stawu kolanowego, zgięcie podeszwo-we
stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego.
Test ten rozpoczyna się z pozycji zerowej w leżeniu na brzuchu. T zgina
staw kolanowy aż do zatrzymania ruchu oraz/lub wystąpienia bólu. Jeśli
ruch ten jest utrudniony z powodu skrócenia oraz/lub bolesności
mięśnia czworogłowego uda, to po wykonaniu poizometrycznej re-
laksacji tego mięśnia zakres ruchu może się powiększyć („czynne roz-
luźnienie"). Jeśli zakres ruchu się powiększy to mięsień ten powinien
być leczony przy zastosowaniu technik relaksacyjnych oraz/lub roz-
ciągających.
Jeśli zakres ruchu po wykonaniu poizometrycznej relaksacji się nie po-
większa to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem
struktur tworzących nerw udowy. Przypuszczenie to można potwierdzić
w następujący sposób: zmniejsza się zgięcie stawu kolanowego do
momentu ustąpienia bólu i w tej pozycji wykonuje się zgięcie po-
deszwowe stopy (ewentualnie z dodatkowym odwodzeniem oraz pro-
nacją stopy) oraz/lub zgięcie kręgosłupa szyjnego. Jeśli ból pojawi się
ponownie lub się powiększy to nasze podejrzenia są potwierdzone.
Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do ota-
czających go tkanek.

178 179
 Taką pozycję wyjściową przyjmuje się wtedy, gdy P w wywiadzie twierdzi,
że w pozycji leżącej nie odczuwa żadnego bólu (albo tylko mały),
natomiast ból ten występuje w pozycji stojącej.
W przypadku podrażnienia nerwu wrażliwość uciskowa jest rzeczą
zupełnie normalną.
Na końcu badania wykonuje się palpację w następującym miejscu: pod
więzadłem pachwinowym.

Ryć. 28 c.

Testowanie nerwu udowego: w pozycji stojącej

Pozycja wyjściowa:
P stoi na lewej nodze przytrzymując się stołu terapeutycznego. T stoi za R
Wykonanie:
Fotografia przedstawia maksymalne napięcie (z powodu rozciągania)
korzeni nerwowych, rdzenia kręgowego oraz obwodowych dróg ner-
wowych tworzących nerw udowy. Napięcie to uzyskano poprzez pro-
stowanie stawu biodrowego, zgięcie stawu kolanowego, zgięcie podeszwo
we stopy oraz zgięcie kręgosłupa szyjnego. Test ten rozpoczyna się z
pozycji stojącej (pozycja zerowa). T zgina prawy staw kolanowy bacząc na
to, aby staw biodrowy pozostawał w wyproście. Dolegliwości mięśniowe
wyklucza się stosując relaksację poizometryczną („czynne rozluźnienie")
oraz odpowiednie leczenie.
Jeśli test przemawia za podrażnieniem struktur tworzących nerw udowy, to
niniejsze przypuszczenie można potwierdzić nieznacznie prostując staw
kolanowy do momentu zniknięcia bólu, a następnie wykonując zgięcie
podeszwowe stopy (z ewentualną pronacją oraz odwodzeniem stopy) oraz
zgięcie kręgosłupa szyjnego. Jeśli ból pojawi się ponownie lub się spotęguje
to nasze przypuszczenie zostało potwierdzone.
Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu w stosunku do otaczających
go tkanek. Komentarz:
Wszystkie stawy, które poruszają się podczas wykonywania wymie-
nionego testu powinny być wcześniej pojedynczo sprawdzone. Podczas
specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie napinać
nerwu oraz aby mięśnie otaczające badane stawy nie były rozciągane
(szczególnie mięsień biodrowo-lędźwiowy).

180
2.5. KRĘGOSŁUP LĘDŹWIOWY: LECZENIE (SCHEMAT)
Przed rozpoczęciem ćwiczenia technik leczniczych zarówno uczniowie jak
i uczestnicy kursów powinni wykonać na swym partnerze następujące techniki
badania:

Ryć. 16a. strona 163 Kręg górny: dobrzusznie

Ryć. 17. strona 165 Test sprężynowania
Ryć. 19. strona 167 Gra stawowa

W przypadku bólu kończyny dolnej:

Ryć. 15. strona 162 Kręgosłup lędźwiowy — miednica — staw biodrowy:
diagnostyka różnicowa
Ryć. 27. strona 174 Testowanie nerwu kulszowego
Ryć. 28. strona 178 Testowanie nerwu udowego
Motoryka (siła i odruchy), strona 73 Czucie, strona 73.

Mobilizacja tkanek miękkich strona

Ryć. la. doczaszkowo w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . 184

Ryć. Ib. bocznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Ryć. l c. bocznie (również stawu) w leżeniu na boku . . . . 185
Ryć. Id, e. przyśrodkowo w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . 186

Mobilizacja stawów

Ryć. 2. Trakcja w pozycji stojącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

Ryć. 3. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Ryć. 4. Trakcja w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
Ryć. 5. Trakcja L5 w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Ryć. 6. Zginanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
Ryć. 7. Rotacja w zgięciu od strony czaszkowej
w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Ryć. 8. Rotacja w zgięciu od strony ogonowej
w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Ryć. 9. Prostowanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . 194
Ryć. 10. Rotacja w wyproście od strony czaszkowej
w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Ryć. 11. Rotacja w wyproście od strony ogonowej
w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196

183
 Ryć. l a. Ryć. l b.
Mobilizacja tkanek miękkich: doczaszkowo lub bocznie
Ryć. la.
Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu.
T stoi przodem do prawego boku R
Chwyt:
Palec wskazujący oraz środkowy lewej dłoni (skierowane doczaszkowo)
ułożone są płasko na lewym (lub prawym) mięśniu prostowniku
grzbietu P
Strona łokciowa prawej dłoni ułożona jest na dystalnej części obu
palców.
Wykonanie:
Dłonie przesuwają się (tak daleko jak na to pozwoli skóra) doczaszkowo,
a palce ostrożnie i równocześnie wywierają delikatny nacisk na leżące
pod nimi mięśnie. Następnie nacisk należy przerwać, a dłonie cofnąć
do pozycji początkowej. Wymienione ruchy powinny być rytmicznie
powtarzane.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.
Komentarz:
Technikę tą wykonuje się po obu stronach.
Ryć. Ib. przedstawia leczenie tkanek miękkich z ułożeniem kciuka prawej
dłoni od przyśrodkowej strony prawego mięśnia prostownika grzbietu
(na przeciwległej stronie). Nadgarstek lewej ręki ułożony jest na kciuku
i przesuwa go razem z mięśniami w stronę boczną. Aby nie powodować
przy tym podrażnienia skóry można ją wcześniej nieznacznie przesunąć
do środka.
Patrz również: Kręgosłup piersiowy: Mobilizacja, Ryć. la oraz Ib, strona
228.
184
Ryć. l c.
Mobilizacja tkanek miękkich oraz stawu: bocznie
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. T
stoi przodem do II
Chwyt:
Palce chwytają od strony przyśrodkowej mięsień prostownik grzbietu
po stronie prawej P
Przedramiona ułożone są na żebrach oraz miednicy P
Wykonanie:
Palce pociągają w bok mięsień prostownik grzbietu, a przedramiona w
tym samym czasie odciągają od siebie klatkę piersiową oraz miednicę P
powodując tym samym skłon kręgosłupa lędźwiowego w lewo.
Następnie wykonywany rękoma ciąg się redukuje pozwalając na to,
by kręgosłup powrócił do pozycji wyjściowej. Wymienione ruchy po-
winny być rytmicznie powtarzane.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem
kręgosłupa lędźwiowego.
Komentarz:
Niniejszą technikę często wykonuje się po innych technikach na tkankach
miękkich jako wprowadzenie do mobilizacji stawu. Podczas tej
mobilizacji występuje mała rotacja kręgów. Jeśli P leży na lewym boku, a
kręgosłup lędźwiowy znajduje się w zgięciu to pociąganie kręgów do
skłonu bocznego w lewo powoduje ruch rotacji w lewo (ruch
sprzężony). Jeśli kręgosłup lędźwiowy znajduje się w wyproście, to
wymieniony ruch spowoduje rotację w prawo. T może te rotację
wspomagać, a gdy jest ona przeciwwskazana może ją ograniczać.
185
 Ryć. l d. Ryć. l e.

Mobilizacja tkanek miękkich: przyśrodkowo

Ryć. Id. Pozycja

wyjściowa: Ryć. 2 b.
Ryć. 2 a.
P leży na lewym boku. T
stoi przodem do R Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej
Chwyt:
Prawy nadgarstek ułożony jest na prawym mięśniu czworobocznym
lędźwi oraz prawym mięśniu prostowniku grzbietu E Lewa dłoń leży na
Ryć. 2a. Pozycja
miednicy P
wyjściowa:
Wykonanie:
P stoi, jego nogi ustawione są w małym rozkroku.
Prawa dłoń przesuwa się do środka, natomiast lewa wspomaga ruch T stoi przodem do pleców P
prawej połowy miednicy. Gdy przesuwanie się kończy to ręce wracają do Aby ramiona P oraz T znajdowały się na jednakowej wysokości to T
pozycji wyjściowej i ponownie rytmicznie powtarzają przedstawione może stanąć na małym stołku.
czynności. Chwyt:
Ramiona chwytają poniżej łuków żeber, dłonie są splecione.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem
Wykonanie:
kręgosłupa lędźwiowego.
Aby wywołać w kręgosłupie lędźwiowym trakcję T pochyla się nie-
Komentarz:
znacznie do tyłu.
Ryć. le. przedstawia leczenie tkanek miękkich oraz mobilizację kręgo-
słupa lędźwiowego po stronie lewej. Palce prawej dłoni ułożone są na
Mobilizacja oraz działanie przeciwbólowe: trakcja.
lewym mięśniu czworobocznym lędźwi. Prawa dłoń wykonuje pocią-
Komentarz:
gnięcie, a lewa wspomaga ruch prawej połowy miednicy.
Ryć. 2b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczyn-
kowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo).
Pozycję tą ustala się przed wykonaniem trakcji.
186 187
 Ryć. 3 a. Ryć. 3 b.
Trakcja
Ryć. 3a.
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Oba stawy biodrowe oraz kolanowe są lekko ugięte.
T stoi w wykroku pomiędzy nogami P przy końcowej części stołu tera-
peutycznego. Chwyt:
Ramiona oraz dłonie chwytają podudzia P i stabilizują je przy ciele T.
Tułów P można ustabilizować do stołu terapeutycznego pasem.
Wykonanie:
T przemieszczając swój ciężar ciała na nogę zakroczną pochyla się do
tyłu powodując trakcję kręgosłupa lędźwiowego.
Mobilizacja oraz działanie przeciwbólowe: trakcja.
Komentarz:
Aby przed wykonaniem trakcji kręgosłup lędźwiowy ustawić w aktu-
alnej pozycji spoczynkowej to dla uzyskania skłonu bocznego T może
stanąć bardziej z boku, dla powiększenia zgięcia lub wyprostu może
bardziej lub mniej ugiąć stawy biodrowe P, a dla uzyskania rotacji nogi P
może pochylić w prawo lub w lewo.
Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji z pomocą pasa trakcyjnego obej-
mującego proksymalną część ud P oraz miednicę T. Pas ten ułatwia
zarówno ustawienie przestrzenne kręgosłupa jak i samo wykonanie
trakcji.
188
Ryć. 4 S. Ryć. 4.
Trakcja specyficzna w segmentach L,—L„ L,—L. itp.
Pozycja wyjściowa:
P leży na prawym boku. Stawy biodrowe są zgięte do kąta 60—90°.
Leczony segment znajduje się w aktualnej pozycji spoczynkowej. T stoi
przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Lewe ramię oraz lewa dłoń złożone są na kręgosłupie P, palec wskazujący
oraz środkowy przytrzymują górny kręg aktualnego segmentu. Prawe
ramię i prawa dłoń ułożone są na kości krzyżowej, palec wskazujący oraz
środkowy obejmują dolny kręg aktualnego segmentu. Prawa część ciała
T przylega do przedniej powierzchni ud P
Wykonanie:
T przemieszcza swoje ciało oraz prawe ramie w prawo powodując se-
parację w aktualnym segmencie.
Mobilizacja: trakcja.
Komentarz:
Górny kręg aktualnego segmentu może być ustabilizowany przy po-
mocy klina. Podczas wykonywania trakcji nie można zmieniać zakrzy-
wień lędźwiowego odcinka kręgosłupa — szczególnie wtedy gdy po-
woduje to pojawienie się bólu.
Technikę tą wykorzystuje się najczęściej w segmentach: L{—L„ L,—Lv L3
—L4 oraz L4—Ls. Trakcję dla segmentu Ls—S, przedstawiono na Ryć. 5.
189
 Ryć. 5. Ryć. 6 S. Ryć. 6.

Trakcja w segmencie L5—S, Zginanie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na prawym boku. Stawy biodrowe są zgięte do kąta 60°. Seg-
ment L.—S, znajduje się w aktualnej pozycji spoczynkowej. T stoi
przodem do E
Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, kciuk lub palec
wskazujący i środkowy (patrz Ryć. 6) ułożone są na wyrostku kolczy-
stym Ls i stabilizują kręgosłup w tym miejscu.
Przyśrodkowa strona przedramienia oraz łokcia T leży na kości krzy-
żowej (na podstawie). Prawa część ciała T przylega do brzusznej po-
wierzchni miednicy oraz ud P
Wykonanie:
Poruszając swym ciałem oraz prawym ramieniem w prawo T wywołuje
separację w segmencie L5—Sr
Mobilizacja: trakcja.
Komentarz:
L5 może być również ustabilizowany przy pomocy klina. Podczas wy-
konywania trakcji nie można zmieniać ustawienia przestrzennego w
segmencie — szczególnie wtedy, gdy powoduje to pojawienie się
bólu. Technikę tę wykorzystuje się głównie w segmencie Ls—S,. Jeśli nie
ma przeciwwskazań do wykonania trakcji w segmencie L 5—S, to
wymienioną technikę można także zastosować w segmencie L4—Ls. W
tym przypadku stabilizuje się L4.
P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. T
stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, palce obejmują
wyrostki poprzeczne (albo wyrostek kolczysty) górnego kręgu w seg-
mencie stabilizując kręgosłup w tym miejscu.
Lewa dłoń ułożona jest na kości krzyżowej, palce obejmują wyrostki
poprzeczne (albo wyrostek kolczysty) dolnego kręgu w segmencie.
Wykonanie:
Lewa dłoń pociąga miednicę P doogonowo i do br/usznie co powoduje
w aktualnym segmencie ruch zginania.
Mobilizacja: zginanie.
Komentarz:
Górny kręg aktualnego segmentu może być także ustabilizowany przy
pomocy klina.

190 191
 Ryć. 7 S. Ryć. 7.
Rotacja w prawo od strony czaszkowej w zgięciu
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. Krę-
gosłup lędźwiowy znajduje się w zgięciu. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy.
Palce stabilizują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty
dolnego kręgu w segmencie.
Lewa część ciała T przylega do brzusznej powierzchni miednicy P
wspomagając stabilizację.
Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber pra-
wego boku P, dłoń obejmuje prawy bok P, a kciuk (albo palec wskazujący
oraz środkowy) chwyta od strony bocznej (tutaj od prawej) wyrostek
kolczysty górnego kręgu w aktualnym segmencie.
Wykonanie:
Prawe ramię wykonuje rotację dolnego kręgosłupa piersiowego oraz
kręgosłupa lędźwiowego w prawo powodując ruch rotacji w prawo w
aktualnym segmencie.
Mobilizacja: rotacja.
Komentarz:
Odpowiednie łamanie stołu lub odpowiednio podłożona poduszka
może ułatwić ustawienie kręgosłupa lędźwiowego w skłonie w prawo
(ruch sprzężony w zgięciu).
192
Ryć. 8 S. Ryć. 8.
Rotacja w prawo od strony ogonowej w zgięciu
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana, a prawa
(górna) ugięta. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w zgięciu. T stoi
przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber pra-
wego boku P, dłoń obejmuje prawy bok P a kciuk (albo palec wskazujący
oraz środkowy) stabilizuje od strony bocznej (tutaj od prawej)
wyrostek kolczysty górnego kręgu aktualnego segmentu. Prawa część
ciała T przylega do brzusznej powierzchni tułowia P wspomagając sta-
bilizację.
Lewa dłoń ułożona jest na prawej, grzbietowej powierzchni miednicy.
Palce chwytają od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty
dolnego kręgu w aktualnym segmencie.
Wykonanie:
Lewe ramię wykonuje rotację miednicy w lewo i nieznacznie doczasz-
kowo (aby uzyskać skłon boczny w prawo) powodując tym samym
relatywną rotację kręgosłupa lędźwiowego w prawo.
Mobilizacja: rotacja.
Komentarz:
Wyprost lewej nogi ułatwia rotację miednicy.
Przy pomocy poduszki lub dolnej części stołu można lekko unieść miednicę
P co ustawi kręgosłup lędźwiowy w skłonie w prawo (ruch sprzężony w
zgięciu).
193
 Ryć. 9 S. Ryć. 9. Ryć. 10 S. Ryć. 10.

Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście

Prostowanie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Oba stawy biodrowe i kolanowe są zgięte. T stoi
przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń ułożona jest na kręgosłupie lędźwiowym, palec wskazujący
stabilizuje wyrostek kolczysty górnego kręgu w segmencie. Lewa dłoń
chwyta od tyłu podudzia P i przytrzymuje je przy swoim ciele.
Wykonanie:
Nie zmieniając ustawienia kątowego stawów biodrowych T porusza
nogi oraz miednicę P w kierunku grzbietowym.
Mobilizacja: prostowanie.
P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest zgięta w stawie biodrowym
i kolanowym. Prawa noga jest wyprostowana. Kręgosłup lędźwiowy
ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P
.Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy.
Palce stabilizują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty
dolnego kręgu w segmencie. Lewa część ciała T przylega do brzusznej
powierzchni miednicy P wspomagając stabilizację. Prawe przedramię
przylega od strony brzusznej do dolnych żeber prawego boku P, dłoń
przylega do prawego boku, a kciuk (albo palec wskazujący i środkowy)
ułożone są od strony bocznej( tutaj od prawej) na wyrostku kolczystym
górnego kręgu w segmencie.
Wykonanie:
Prawe ramię wykonuje rotację dolnego kręgosłupa piersiowego oraz
kręgosłupa lędźwiowego w prawo powodując ruch rotacji w prawo w
aktualnym segmencie.

Mobilizacja: rotacja.
Komentarz:
Ugięcie lewej nogi pomaga w stabilizacji miednicy. Wyprostowana prawa
noga pociąga prawą połowę miednicy doogonowo powodując skłon
kręgosłupa lędźwiowego w lewo (ruch sprzężony w wyproście). Po-
duszka podłożona pod talię P dodatkowo wspomaga skłon boczny
kręgosłupa.
194 195
 Ryć. 11.
Ryć. 11 S.
Rotacja w prawo od strony ogonowej w wyproście
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Lewa (dolna) noga jest wyprostowana. Ugięta
prawa noga spoczywa na lewej. Kręgosłup lędźwiowy ustawiony jest w
wyproście. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Prawe przedramię przylega od strony brzusznej do dolnych żeber pra-
wego boku P, dłoń obejmuje prawy bok, a kciuk (albo palec wskazujący i
środkowy) stabilizuje od strony bocznej (tutaj od prawej), wyrostek
kolczysty górnego kręgu w segmencie. Prawa część ciała T przylega do
brzusznej powierzchni tułowia P wspomagając stabilizację. Lewa dłoń
ułożona jest na prawej grzbietowej powierzchni miednicy R Palce
obejmują od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek kolczysty dolnego
kręgu.
Wykonanie:
Lewe ramię wykonuje rotację miednicy w lewo co daje relatywną ro-
tację kręgosłupa lędźwiowego w prawo. Aby uzyskać skłon boczny w
lewo T pociąga nieznacznie miednicę P doogonowo.
Mobilizacja: rotacja.
Komentarz:
Wyprost lewej nogi ułatwia rotację miednicy. Ugięcie prawej nogi wspo-
maga rotację miednicy w lewo (relatywną rotację kręgosłupa lędźwio-
wego w prawo).
Poduszka podłożona pod talię P wspomaga skłon boczny w lewo (ruch
sprzężony w wyproście).
3. KRĘGOSŁUP PIERSIOWY I ŻEBRA
3.1. ANATOMIA
Powierzchnie stawowe w obrębie kręgosłupa piersiowego (Ryć. P-l) są płaskie,
prawie okrągłe i są ustawione prawie w płaszczyźnie czołowej. Po-
wierzchnie stawowe wyrostków stawowych górnych skierowane są w kie-
runku grzbietowym. Powierzchnie stawowe wyrostków stawowych dolnych
skierowane są dobrzusznie (oraz trochę przyśrodkowo i doogonowo). Wynika z
tego, że zginanie oraz prostowanie tego odcinka kręgosłupa będzie ograniczone.
Możliwość wykonania skłonu bocznego (mimo hamującego wpływu żeber) nie
jest tak ograniczona i wzrasta jeszcze w miarę rotowania kręgosłupa w tym
samym czasie w tą samą stronę. W dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego
można wykonać więcej ruchu rotacji niż w każdym innym odcinku
kręgosłupa (za wyjątkiem połączenia kręgu szczytowego z kręgiem
obrotowym).
Processus spinosus
Processus articularis superior
Fovea costalis superior
1
Fovea costalis inferior '.
Incisura vertebralis inferior
Processus articularis inferior
• Processus spinosus
Processus transversus
Ryć. P-l. Szósty kręg piersiowy widziany od góry i z boku
Cechą charakterystyczną tego odcinka kręgosłupa są żebra, które od tyłu
łączą się z trzonami kręgów i krążkami międzykręgowymi (stawy żebrowo-
kręgowe) oraz wyrostkami poprzecznymi kręgów (stawy żebrowo-poprzeczne),
a od przodu (za wyjątkiem dwóch dolnych żeber) połączone są z mostkiem.
Najwyższe żebra zawieszone są trochę niżej niż przynależne wyrostki
197
poprzeczne i wykonują ruchy podobne do wahadła pompy (prawie wokół
osi czołowej). Najniższe żebra ułożone są prawie na przynależnych wyrost-
kach poprzecznych i wykonują ruchy podobne do ucha wiadra (wokół osi
strzałkowej). Ruchy te powiększają klatkę piersiową w kierunku bocznym.
Ponieważ najwyższe żebra zawieszone są pod przynależnymi wyrostkami
poprzecznymi to np. zła postawa może często prowadzić do uszkodzeń
więzadłowych, które należy odpowiednio leczyć. W przypadku najniższych
żeber, które położone są na wyrostkach poprzecznych częściej dochodzi do
zmian artrotycznych. W takim przypadku stawy te można mobilizować.
3.2. BIOMECHANIKA
Żebra wpływają na każdy ruch kręgów piersiowych (szczególnie ruch
prostowania). Zakresy ruchów pojedynczych segmentów są mniejsze od tych,
które często podawane są w literaturze (z powodu pomiarów dokonywanych na
preparatach kręgosłupa piersiowego bez żeber). Z tego powodu podczas
wykonywania testów oraz terapii, aby uzyskać możliwie największy zakres
ruchu, żebra powinny być ustawione w możliwie najbardziej rozluźnionej
pozycji (wydech).
W warunkach prawidłowych w kręgosłupie piersiowym występuje kyfo-za.
Powiększa się ona podczas ruchu zginania (kręgosłup piersiowy: test, Ryć.
1). Ruch prostowania prowadzi do zniesienia kyfozy, a czasami nawet do
powstania lordozy (Ryć. 2). Oba ruchy odbywają się w oparciu o regułę
wklęsłych powierzchni stawowych. Ruch rotacji oraz skłon boczny w przy-
padku prawidłowej lub zwiększonej kyfozy (zgięcie) są sprzężone w tym sa-
mym kierunku. Rotacja w prawo jest zatem sprzężona ze skłonem bocznym w
prawo (Ryć. 3). W przypadku braku kyfozy (plecy płaskie) lub w przypadku
wystąpienia w tym miejscu lordozy ruch rotacji oraz skłon boczny będą
sprzężone w kierunkach przeciwnych, np. rotacja w lewo i skłon boczny w
prawo (Ryć. 5). Możliwe jest również samodzielne wykonanie ruchów kom-
binowanych (odwrotnych do ruchu sprzężonego) np. rotacji oraz skłonu bocz-
nego w kierunkach przeciwnych w przypadku kyfozy prawidłowej bądź
pozycji zgięciowej, ewentualnie rotacji i równoczesnego skłonu bocznego w tą
samą stronę przy kyfozie zniesionej lub w lordozie (w pozycji wyprostnej,
Ryć. 6). Zakresy ruchu będą w tych przypadkach mniejsze, a opór końcowy
będzie bardziej twardy.
3.3. BADANIE I LECZENIE
Podczas leczenia piersiowego odcinka kręgosłupa należy mieć na uwadze
ruchomość pomiędzy żebrami oraz kręgami. W przypadku chorób chronicz-
nych należy kontrolować ruchomość żeber bowiem udana często mobilizacja
kręgosłupa piersiowego z powodu ograniczonej ruchomości żeber oraz
198
mocnych połączeń więzadłowych żeber z kręgami piersiowymi tylko chwi-
lowo poprawia stan mobilności między kręgami.
Żebro może ulec zablokowaniu w złym położeniu: górnym (w położeniu
wdechowym) np. w przypadku astmy albo dolnym (w położeniu wydecho-
wym) np. w przypadku choroby Bechterewa. Leczenie tego złego ustawienia
najczęściej odbywa się w ten sposób, że jedno żebro poruszane jest względem
sąsiedniego żebra dolnego doczaszkowo. Warunkiem powodzenia leczenia
jest właściwa stabilizacja. Poniższe przykłady wyjaśniają to bardziej
szczegółowo:
Jeśli 5-te żebro zablokowane jest u góry, to można je poruszyć do dołu
poprzez stabilizację tego żebra w kierunku ogonowym oraz poruszenie 4-go
żebra przez ciąg za uniesione ramię doczaszkowo. W ten sposób 5-te żebro
(relatywnie) mobilizowane jest do dołu.
jeśli 5-te żebro zablokowane jest na dole, to 6-te żebro należy ustabilizować
w kierunku doogonowym, a 5-te żebro mobilizować doczaszkowo. Aby w
przypadku ograniczonej ruchomości jednego żebra można było określić, czy
jest ono położone za wysoko, czy też za nisko to należy palpacyjnie zbadać
odstępy pomiędzy tym żebrem, a żebrami sąsiednimi górnym i dolnym. Jeśli
żebro położone jest za wysoko to odstęp między sąsiednim górnym żebrem
będzie mniejszy, a między sąsiednim dolnym żebrem większy. W praktyce
trudno jest jednak tylko przy pomocy palpacji dokładnie określić złe
ustawienie żebra. Występuje tu bowiem duża różnorodność budowy żeber, a
czasami zdarzają się „uszkodzenia grupowe" żeber, w których większa liczba
żeber zablokowana jest u góry lub na dole. W takim przypadku należy
wykonać dodatkowe testy w postaci skłonu bocznego, przy czym bóle za-
sadniczo pojawiają się po tej stronie klatki piersiowej, po której ma miejsce
złe ustawienie żebra. Jeśli bóle pojawiają się po stronie, w którą wykonuje się
skłon boczny, to żebra ustawione są za wysoko. Jeśli bóle pojawiają się po
stronie przeciwnej do skłonu bocznego to żebra ustawione są za nisko.
Jeśli palpacyjnie możemy wyczuć, że odstęp między żebrami w jednym
miejscu jest wyraźnie mniejszy, to prowadzimy tam leczenie. Górne żebro
będzie wtedy poruszane doczaszkowo, a dolne będzie stabilizowane. Ten sposób
działania jest efektywny nie tylko wtedy, gdy górne żebro zablokowane jest na
dole, ale również wtedy gdy dolne żebro zablokowane jest u góry. Przy
zablokowaniu górnego żebra na dole leczenie prowadzi się poprzez pociąganie
uniesionego ramienia w jego osi długiej z wdechem na końcu pociągania. Przy
zablokowaniu dolnego żebra u góry na końcu pociągania P wykonuje wydech.
Warunkiem stosowania tych technik leczniczych jest wcześniejsze rozeznanie
czy żebro ustawione jest za wysoko, czy też za nisko.
Mobilizację żeber rozpoczyna się od wykonywania trakcji w stawach że-
browo-poprzecznych (Kręgosłup piersiowy: mobilizacja, Ryć. 11—14). Do-
piero potem prowadzi się leczenie żebra zablokowanego względem żebra są-
siedniego (Ryć. 16 oraz 17).
199
3.4. KRĘGOSŁUP PIERSIOWY: BADANIE W leżeniu na boku
(SCHEMAT) Badanie funkcji stawów
Ryć. 21. Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Ryć. 22. Zginanie i prostowanie . . . . . . . 222
W pozycji siedzącej
Ryć. 23. Rotacja (od strony czaszkowej) 223
Oglądanie (z oddychaniem włącznie)
Ryć. 24. Żebra dolne: separacja . . . . . . . . 224
Palpacja (powierzchowna)
Badanie funkcji stawów W leżeniu na plecach: 22
strona Badanie funkcji stawów 5
Ryć. 1. Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Ryć. 25. Żebra górne: separacja
Ryć. 2. Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Ryć. 3. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . 203
Ryć. 4. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . 203
Ryć. 5. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . 204
Ryć. 6. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . 204
Ryć. 7. Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Ryć. 8. Kompresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Ryć. 9. Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Ryć. 10. Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Ryć. 11. Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Ryć. 12. Zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . 210
Ryć. 13. Prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . 211
Czucie ......................................... 62
Ryć. 14. Żebra: test ogólny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Ryć. 15. Żebra: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Ryć. 16a. Żebra górne: czynne unoszenie . . . . . . . . . . . . 214
Ryć. 16b. Żebra górne: czynne obniżanie . . . . . . . . . . . . 214
Ryć. 17a. Żebra dolne: czynne unoszenie . . . . . . . . . . . . 215
Ryć. 17b. Żebra dolne: czynne obniżanie . . . . . . . . . . . . 215

W leżeniu na brzuchu:
Oglądanie
Palpacja
Badanie funkcji stawów
Ryć. 18. Test sprężynowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Ryć. 19. Rotacja poprzez wyrostek kolczysty . . . . . . . . 218
Ryć. 20a. Żebra górne: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
Ryć. 20b. Żebra dolne: dobrzusznie . . . . . . . . . . . . . . . . . 220

200 201
 Ryć. 1. Ryć. 2. Ryć. 3. Ryć. 4.

C/ynne /ginanie /e skłonem boc/nym w prawo i

Czynne zginanie lub prostowanie rotacją w prawo lub w lewo

Ryć. 1.
Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym.
Wykonanie:
P pochyla się do przodu.
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Podczas czynnego zginania
zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu. Komentarz:
Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie.
Oba testy w końcowej fazie ruchu czynnego prowadzone są dalej biernie
— jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również wykonywane
biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu ze sprawdzeniem
oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy).
Ryć. 3. Pozycja
wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym.
Wykonanie:
P pochyla się nieznacznie do przodu obracając się jednocześnie i po-
chylając w prawo. Test wykonuje się z obu stron.
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na
pojawienie się lub zmniejszenie bólu podczas czynnego, sprzężonego ruchu
zginania z rotacją i skłonem bocznym w tą samą stronę. Porównaj obie strony.
Komentarz:
Ryć. 4. przedstawia czynny, kombinowany ruch zginania z rotacją w lewo
oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony.

Wszystkie testy na końcu czynnego zakresu ruchu prowadzone są dalej

biernie — jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również
wykonywane biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu ze
sprawdzeniem oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy).
202 203
 Ryć. 5. Ryć. 6. Ryć. 7 a. Ryć. 7 b.

Czynne prostowanie ze skłonem bocznym w prawo i Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej
rotacją w lewo lub w prawo

Ryć. 5. Pozycja Ryć. 7a.

wyjściowa: Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona obejmują klatkę pier-
Wykonanie: siową. T stoi przodem do pleców I'
P pochyla się nieznacznie do tyłu obracając się jednocześnie w lewo i Chwyt:
pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach. Dłonie obejmują łokcie P
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na Wykonanie:
pojawienie się lub zmniejszenie bólu podczas czynnego, sprzężonego ruchu Aby wykonać trakcję kręgosłupa piersiowego T pochyla się nieznacznie
prostowania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w przeciwnym kierunku. do tyłu.
Porównaj obie strony. Komentarz: Test: zwróć uwagę na zmniejszenie się bólu.
Ryć. 6. przedstawia czynny, kombinowany ruch prostowania z rotacją Komentarz:
oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony. Ryć. 7b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczyn-
kowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo). Pozycję tą
Wszystkie testy na końcu czynnego zakresu ruchu prowadzone są dalej ustala się przed wykonaniem trakcji.
biernie —jako test ilościowy. Oprócz tego testy te będą również
wykonywane biernie z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu łączne Jeśli test ten zmniejsza objawy bólowe, to odpowiednie leczenie przed-
ze sprawdzeniem oporu końcowego na końcu ruchu (test jakościowy). stawiono na Ryć. 2., strona 231.

204 205
 Ryć. 8. Ryć. 9 S. Rvc. 9.

Kompresja Cm stawowa

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. T
stoi przodem do pleców P
Chwyt:
Dłonie spoczywają od góry na barkach R
Wykonanie:
T popycha barki P do dołu powodując kompresję kręgosłupa piersio-
wego.
Test: zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Krzywizny kręgosłupa podczas wykonywania testu nie mogą ulegać
zmianie. Oznacza to, że np. kyfoza kręgosłupa piersiowego albo lor-
doza kręgosłupa lędźwiowego nie mogą się powiększać. Aby temu za-
pobiec T może swoim ciałem zabezpieczyć pozycję wyjściową P Badanie
uzupełnia się poprzez wykonanie kompresji w różnych przestrzennych
ustawieniach kręgosłupa piersiowego.
206
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad
klatką piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi
przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma
wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpa-cję).
Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz
dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część ciała.
Lewe ramię T obejmuje lekko zgięte ramiona P
Wykonanie:
Lewe ramię T nieznacznie popycha ramiona P dogrzbietowo oraz po-
ciąga je dobrzusznie (na przemian) wykonując małe wibrujące ruchy
wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest paralelnie do
krążka międzykręgowego aktualnego segmentu.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie (gra stawowa).
Komentarz:
Test wykonuje się w normalnym ustawieniu kręgosłupa piersiowego
(normalna postawa P) lub w aktualnej pozycji spoczynkowej).
207
 ście. Krzesło z podparciem pod plecy lędźwiowego odcinka kręgosłupa
ułatwia stabilizację.
Jeśli P dobrze zrozumiał jaki ruch ma wykonać to (pod kontrolą T) może
go wykonać czynnie.

Ryć. 11. przedstawia badanie prostowania. Lewe ramię T leży pod ra-
mionami P Kręgosłup lędźwiowy podczas wykonania testu może być
ustawiony w wygięciu odwrotnym do testowanego ruchu — tutaj w
zgięciu.

Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 4 albo 6,

strona 233 lub 236.
Ryć. 10. Ryć. 11.

Zginanie lub prostowanie

Ryć. 10. Pozycja

wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad klatką
piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi przodem
do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni położony jest od tyłu pomiędzy dwoma
wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje palpa-cję).
Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz
dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część
ciała.
Lewe ramię T spoczywa na ramionach P, lewa dłoń obejmuje prawe
ramię P
Wykonanie:
T pochyla P do przodu powodując zginanie w aktualnym segmencie.
Test: podczas zginania kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
W alternatywnej pozycji wyjściowej P splata swoje dłonie na karku. Może to
jednak ograniczać ruchomość kręgosłupa piersiowego.

Podczas wykonania testu kręgosłup lędźwiowy może zostać ustawiony

w wygięciu odwrotnym do testowanego ruchu — tutaj w wypro-

14 Knjposlup..
208 209
 Ryć. 12 S. Ryć. 12.
Zginanie z rotacja w prawo oraz skłonem bocznym w prawo
Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad
klatką piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi
przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni położony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni ułożona jest na kręgosłupie
piersiowym oraz dolnych żebrach poniżej aktualnego segmentu stabi-
lizując tę część ciała.
Prawe ramię T spoczywa na ramionach P, a prawa dłoń obejmuje lewy
bark P
Wykonanie:
T pochyla P do przodu obracając go jednocześnie oraz pochylając
w prawo.
Test wykonuje się po obu stronach.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas wykonania sprzężonego
ruchu zginania z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku.
Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 5.,
strona 235.
210
Ryć. 13 S. Rvc. 13.
Prostowanie / rotacj a w prawo i skłonem boc/nym w lewi
Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są nad
klatkę piersiową, a dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi
przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wy-
konuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie pier-
siowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część
ciała.
Prawe ramię T leży pod ramionami P, prawa dłoń spoc/.ywa na lewym
barku R
Wykonanie:
T pochyla P do tyłu obracając go jednocześnie w prawo i pochylając
w lewo.
Test wykonuje się po obu stronach.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas wykonania sprzężonego
ruchu prostowania z rotacją w jednym oraz skłonem bocznym w
przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 8.,
strona 238.
211
 Ryć. 14 S. Ryć. 14. Ryć. 15 S. Rvc. 15.

Żebra: test ogólny Żebra: dobrztisznie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi na stole terapeutycznym. Kręgosłup piersiowy znajduje się P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona są złączone przed klatką
w lekkim zgięciu. piersiową. T stoi przodem do lewego boku P
T stoi przodem do lewego boku E Chwyt i stabilizacja:
Chwyt i stabilizacja: Lewe ramię T leży na klatce piersiowej P T pochyla nieznacznie kręgosłup
Lewa dłoń T leży na klatce piersiowej P stabilizując go przy własnym piersiowy P do przodu, rotuje go w prawo i stabilizuje w tej pozycji przy
ciele. swoim ciele.
Kłąb prawej dłoni spoczywa od góry na kącie górnego żebra prawego Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniowa spoczywa na kącie
boku P aktualnego żebra. Staw śródręczno-paliczkowy tego palca ułożony jest
Wykonanie: bocznie tuż za wyrostkiem poprzecznym.
Prawa dłoń wywołując lekki nacisk ześlizguje się po kątach żeber w kie- Wykonanie:
runku ogonowym. Prawa dłoń popycha żebro do przodu powodując separację stawu że-
Test: kontroluj ustawienie żeber oraz ich ruchomość. Zwróć uwagę browo-poprzecznego.
na ból. Test: kontroluj ruchomość żeber. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz: Komentarz:
T stara się wyczuć które żebro (albo kilka żeber) jest bardziej wystające, Poprzez ustawienie i stabilizację kręgosłupa piersiowego w rotacji w
zrotowane, unieruchomione albo bolesne (przy uwzględnieniu pra- prawo zapobiega się rotacji kręgosłupa w lewo, która mogłaby się
widłowych odchyleń). pojawić podczas badania żeber.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 11.,
strona 242.
212 213
 Ryć. 16 a. Ryć. 16 b. Ryć. 17 a. Ryć. 17 b.

Żebra górne: czynne unoszenie ora/ obniżanie Żebra dolne: c/,ynne unos/enie tira/ obni/anie

Ryć. 16a. Ryć. 17a. Pozycja

Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do P
Chwyt:
Jeden palec ułożony pomiędzy dwoma (górnymi) żebrami wykonuje
palpację.
Wykonanie:
P unosi ramię do przodu do góry do pełnego zgięcia, pochyla się nie-
znacznie do tyłu wykonując przy tym wdech.
Test: kontroluj ruchomość górnych żeber w kierunku do góry. (Odstęp
między żebrami się powiększa). Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Ryć. 16b. przedstawia test wykonywany w kierunku do dołu. P obniża
ramię, pochyla się nieznacznie do przodu wykonując przy tym wy-
dech.
Test: kontroluj ruchomość górnych żeber w kierunku do dołu. (Odstęp
między żebrami się zmniejsza). Zwróć uwagę na ból.
Przy pomocy obu testów P może pokazać, w którym miejscu pojawia
się ból. Potem T sprawdza palpacyjnie ten obszar.
wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do P
Chwyt:
Jeden palec ułożony pomiędzy dwoma (dolnymi) żebrami wykonuje
palpację.
Wykonanie:
P unosi ramię bokiem do góry, do pełnego odwiedzenia, pochyla się
lekko w lewo wykonując przy tym wdech.
Test: kontroluj ruchomość dolnych żeber w kierunku do góry. (Odstęp
pomiędzy żebrami się zwiększa). Zwróć uwagę na ból. Komentarz:
Ryć. 17 b. przedstawia test wykonywany w kierunku do dołu. P obniża
ramię i pochyla się lekko w prawo wykonując przy tym wydech.
Test: kontroluj ruchomość dolnych żeber w kierunku do dołu. (Odstęp
między żebrami się zmniejsza). Zwróć uwagę na ból.
Przy pomocy obu testów P może pokazać, w którym miejscu pojawia się
ból. Potem T sprawdza palpacyjnie ten obszar.

214 215
 Podczas badania następnego, wyższego segmentu te same powierzchnie
stawowe (położone teraz bliżej miednicy) będą dociskane, a oddalane
będą w segmencie badanym. W przypadku stwierdzenia pewnych
objawów można je zlokalizować z dokładnością do dwóch segmentów.
Ryć. 18 S. Ryć. 18.

Test sprężynowania

Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt:
Palec wskazujący oraz środkowy prawej dłoni skierowane doczas/,ko-
wo (albo klin) spoczywają na obu wyrostkach poprzecznych dolnego
kręgu w aktualnym segmencie.
Brzeg łokciowy lewej dłoni ułożony jest na dystalnej części obu palców.
Gdy używa się klina to prawa dłoń wykonuje nacisk na klin, a lewy palec
wskazujący ułożony w wydrążeniu klina przylega do obu wyrostków
kolczystych aktualnego segmentu i wykonuje palpację.
Wykonanie:
T pochyla się nad punktami kontaktowymi i popycha kręg w kierunku
brzusznym.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Aby nacisk podczas badania wywierany był prostopadle do płaszczyzny
leczniczej stawów między kręgowych, to w przypadku kyfozy T powinien
w dolnym odcinku kręgosłupa piersiowego wywierać nacisk w
kierunku brzuszno-czaszkowym, a w górnym odcinku kręgosłupa
piersiowego — w kierunku brzuszno-ogonowym. Kręg dolny porusza
się względem kręgu górnego w kierunku brzusznym. T rozpoczyna
badanie zawsze od dołu kręgosłupa poruszając się stopniowo w stronę
głowy. Powierzchnie stawowe górnych wyrostków stawowych kręgu
dolnego w (aktualnym) segmencie będą wtedy oddalane od powierzchni
stawowych dolnych wyrostków stawowych górnego kręgu w tym
segmencie.

216
 Ryć. 19 S. Ryć. 19. Ryć. 20 a S. Ryć. 20 a.

Rotacja poprzez wyrostek kolczysty: bocznie Żebra górne: dobrzusznie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu T stoi przodem do prawego
boku P Chwyt i stabilizacja:
Kciuk lewej dłoni stabilizuje od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek
kolczysty dolnego kręgu w segmencie.
Kciuk prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od prawej) na
wyrostku kolczystym górnego kręgu w segmencie. Wykonanie:
Kciuk prawej dłoni popycha wyrostek kolczysty w bok (tutaj w lewo)
powodując tym samy rotację kręgu górnego w prawo. Aby wykonać
rotację w lewo kciuk prawej dłoni stabilizuje kręg dolny, a kciuk lewej
dłoni porusza kręgiem górnym.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Unikaj nacisku w kierunku brzusznym. Jest to test specyficzny dla jed-
nego segmentu.
Aby odróżnić ból okostnowy mogący być wynikiem nacisku na wyrostek
kolczysty od bólu wywołanego poprzez ruch rotacji można wcześniej
sprawdzić wyrostki kolczyste wykonując palpację miejscową. Jeśli w tym
przypadku pojawi się ból, to test rotacyjny wykonuje się poprzez nacisk na
odpowiedni wyrostek poprzeczny (w kierunku brzusznym).
218
P leży na brzuchu.
T stoi na szczycie górnej części stołu przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane w stronę miednicy)
ułożony jest na prawych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa pier-
siowego (kość grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego seg-
mentu) stabilizując je od tej strony.
Brzeg łokciowy lewej dłoni kością grochowata przylega do przyśrod-
kowej części kąta aktualnego lewego żebra (nieznacznie w bok od
wyrostka poprzecznego), a mary palec ułożony jest wzdłuż żebra.
Wykonanie:
Lewa dłoń popycha żebro w kierunku brzusznym i nieznacznie w bok
oraz doogonowo.
Test: kontroluj ruchomość pojedynczych (górnych) żeber. Zwróć
uwagę na ból.
Komentarz:
Wykonująca ruch lewa ręka T nie może wywierać nacisku na lewy wy-
rostek poprzeczny.
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 12,
strona 243.
219
 Ryć. 20 b S. Ryć. 20 b. Ryć. 21.

Żebra dolne: dobrzusznie Gra stawowa

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu.
T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego miednicy.
Chwyt i stabilizacja:
Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane w stronę głowy) uło-
żony jest na lewych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego
(kość grochowata na aktualnym wyrostku poprzecznym) stabilizując je
od tej strony.
Brzeg łokciowy lewej dłoni kością grochowata przylega do przyśrod-
kowej części kąta aktualnego prawego żebra (nieznacznie w bok od
wyrostka poprzecznego), a mały palec ułożony jest wzdłuż żebra.
Wykonanie:
Lewa dłoń popycha żebro w kierunku brzusznym i nieznacznie w bok
oraz doczaszkowo.
Test: kontroluj ruchomość pojedynczych (dolnych) żeber. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Wykonująca ruch lewa ręka T nie może wywierać nacisku na prawy
wyrostek poprzeczny.
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 13 strona
244.
220
P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przy-
legają do ciała T. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej po-
między dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wy-
konuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie pier-
siowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część
ciała. Prawa dłoń obejmuje lewe przedramię P
Wykonanie:
T wykonując małe ruchy pulsacyjne popycha swym ciałem ramiona P w
kierunku grzbietowym oraz pociąga je swym prawym ramieniem w
kierunku brzusznym. Ruchy te wykonywane są wzdłuż płaszczyzny
poprzecznej, która ustawiona jest równolegle do krążka między-
kręgowego aktualnego segmentu.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawową
sprawdza się w leżeniu na boku lewym oraz prawym.
Komentarz:
Jeśli P nie może spleść dłoni na karku to układając swe dłonie na prze-
ciwległych barkach krzyżuje swe ramiona na klatce piersiowej. T obej-
muje wtedy prawą dłonią (oraz ramieniem) głowę, kark oraz lewy bark
P
221
 Ryć. 22.
Zaginanie i prostowanie
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przy-
legają do ciała T. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej po-
między dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wy-
konuje palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie pier-
siowym oraz żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część
ciała. Prawa dłoń (oraz ramię) obejmuje głowę oraz szyję (razem z dłońmi)
P
Wykonanie:
T porusza się w kierunku miednicy P pociągając za sobą głowę oraz
łokcie P pochylając go tym samym do przodu.
Aby pochylić P do tyłu T porusza się w kierunku jego głowy.
Test: podczas wykonywania zginania oraz prostowania kontroluj ruchomość w
segmencie. Zwróć uwagę na ból, Komentarz:
Jeśli P nie może spleść dłoni na karku to układając swe dłonie na przeciw-
ległych barkach krzyżuje on swe ramiona na klatce piersiowej. T obejmuje
wtedy prawą dłonią (oraz ramieniem) głowę, szyję oraz lewy bark P
Podczas prostowania P może być ułożony po przekątnej stołu. Jego
ramiona oraz łokcie będą wtedy wystawać poza brzeg stołu, a miednica
leżeć będzie na środkowej jego powierzchni.
222
Ryć. 23 S. Ryć. 23.
Rotacja w prawo od strony czaszkowej
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej, a
dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T sloi przodem do I'
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej)
pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje
palpację). Pozostała część dłoni spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz
żebrach poniżej aktualnego segmentu stabilizując tą część ciała. Prawa dłoń
obejmuje prawy bark (oraz dłoń) P
Wykonanie:
Prawa dłoń rotuje kręgosłup piersiowy w prawo.
Test: podczas wykonywania rotacji kontroluj ruchomość w segmencie.
Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Podczas badania górnego odcinka kręgosłupa piersiowego ramiona P
muszą być skrzyżowane na klatce piersiowej, a dłonie musza być ułożone
na przeciwległych barkach. Tym sposobem uzyskuje się zmniejszenie
współruchów obręczy barkowej.
Górny wyrostek kolczysty aktualnego segmentu porusza się w lewo (do
stołu) dalej niż dolny wyrostek kolczysty.
Ruch w kierunku grzbietowym będzie powodował jednoczesne prosto-
wanie kręgosłupa piersiowego.
Aby uzyskać największą ruchomość podczas wykonywania rotacji w prawo
w wyproście kręgosłup musi być ustawiony w skłonie bocznym w lewo
(ruch sprzężony). W tym przypadku T porusza bark P dogrzbieto-wo oraz
trochę w kierunku głowy, leśli wskazana jest terapia, to została ona
przedstawiona na Rvc. 9., stro-
223
 Ryć. 24. Ryć. 25 S. Ryć. 25.

Żebra dolne: separacja Żebra górne: separacja

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na lewym boku. Prawe ramię znajduje się w odwiedzeniu, oraz
rotacji zewnętrznej.
T stoi przy górnej części stołu przodem do P
Chwyt:
Prawy palec wskazujący ułożony jest pomiędzy dwoma żebrami (patrz
Ryć. 25 S. na stronie następnej) i wykonuje palpację.
Lewe ramię oraz lewa dłoń obejmują prawe ramię P przytrzymując je
przy swoim ciele.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P w jego osi powodując tym
samym oddalanie się od siebie żeber po stronie prawej.
Test: kontroluj ruchomość podczas oddalenia się od siebie dolnych
żeber.
Komentarz:
Ramię P nie może być doprowadzone do maksymalnego odwiedzenia
ponieważ może to powodować ból w stawie barkowym. Aby podczas
wykonywania badania uniknąć nieprzyjemnego rozciągania skóry na
ramieniu można przed jego wykonaniem przesunąć ją nieznacznie w
kierunku proksymalnym.
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 17a.
oraz 17b. strona 249 i 250.
224
P leży na plecach. Jego prawe ramię znajduje się w zgięciu oraz rotacji
zewnętrznej.
T stoi przy górnej części stołu przodem do P
Chwyt: '
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest pomiędzy dwoma żebrami
i wykonuje palpację.
Prawe ramię oraz prawa dłoń T obejmują prawe ramię P przytrzymując
je przy swoim ciele.
Wykonanie:
Prawa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P w jego osi powodując tym
samym oddalanie się od siebie żeber po stronie prawej.
Test: kontroluj ruchomość podczas oddalania się od siebie górnych
żeber.
Komentarz:
Ramię P nie może być doprowadzone do pełnego zgięcia ponieważ
może to powodować ból w stawie barkowym.
Aby podczas wykonywania badania uniknąć nieprzyjemnego rozcią-
gania skóry na ramieniu P można przed jego wykonaniem przesunąć ją
nieznacznie w kierunku proksymalnym.
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 16
strona 248.
W takiej pozycji wyjściowej poprzez lekki nacisk w kierunku grzbieto-
wym T może sprawdzić połączenie żeber z mostkiem.
225
3.5. KRĘGOSŁUP PIERSIOWY: LECZENIE
(SCHEMAT)
Przed rozpoczęciem nauki technik leczniczych uczniowie oraz uczestnicy
kursów powinni na swym partnerze wykonać następujące techniki badania:

Ryć. 9. strona 207 Gra stawowa

Ryć. 18. strona 216 Test sprężynowania
Badanie czucia, strona 62

Mobilizacja tkanek miękkich:

Ryć. la. Doczaszkowo w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228

Ryć. l b. Bocznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Ryć. l c. Bocznie (również stawów) w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . 229
Ryć. Id. Zginanie, rotacja i skłon boczny w leżeniu na boku . . . . . . 230
Ryć. l e. Prostowanie, rotacja i skłon boczny w leżeniu na boku . . . 230

Mobilizacja stawów:

Ryć. 2. Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231

Ryć. 3. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Ryć. 4. Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Ryć. 5. Zginanie, rotacja i skłon boczny w pozycji siedzącej . . . . . 235
Ryć. 6. Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
Ryć. 7. Prostowanie w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
Ryć. 8. Prostowanie, rotacja i skłon boczny w pozycji siedzącej . . 238
Ryć. 9. Rotacja w wyproście od strony czaszkowej
w
leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Ryć. 10. Trakcja w stawach międzykręgowych w leżeniu na plecach . 240

Żebra:

Ryć. 11. Brzusznie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Ryć. 12. Żebra górne: brzusznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . 243
Ryć. 13. Żebra dolne: brzusznie w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . 244
Ryć. 14. Brzusznie w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Ryć. 15. Masaż poprzeczny mięśni międzyżebrowych w leżeniu na

boku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Ryć. 16. Żebra górne: separacja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . 248
Ryć. 17a. Żebra dolne: separacja w leżeniu na boku . . . . . . . . . . . . . . 249
Ryć. 17b. Żebra dolne: separacja w leżeniu na boku — drugi wariant . 250

227
 Ryć. l a. Ryć. l b.
Mobilizacja tkanek miękkich: doczaszkowo lub bocznie
Ryć. la. Pozycja
wyjściowa:
P leży na brzuchu.
T stoi przodem do lewego boku I'
Chwyt:
Palec wskazujący oraz środkowy prawej dłoni (skierowane doczasz-
kowo) płasko spoczywają na prawym (albo lewym) mięśniu prostow-
niku grzbietu P Brzeg łokciowy lewej dłoni spoczywa na dystalnej części
obu palców.
Wykonanie:
Dłonie przesuwane są w stronę czaszki (tak daleko jak na to pozwoli
skóra), a palce ostrożnie wykonują mały nacisk na leżące pod nimi mięśnie.
Potem nacisk się przerywa, dłonie cofa się do pozycji wyjściowej i cały
ruch wykonuje się ponownie rytmicznie go powtarzając.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.
Komentarz:
Technikę tą wykonuje się po obu stronach.
Ryć. Ib. przedstawia terapię tkanek miękkich, podczas której kciuk prawej
dłoni ułożony jest od strony przyśrodkowej na prawym (przeciwległym)
prostowniku grzbietu. Nadgarstek lewej ręki ułożony jest na kciuku
przesuwając go razem z mięśniami w stronę boczną. Aby nie
podrażniać skóry można ją wcześniej nieznacznie przesunąć w stronę
kręgosłupa.
228
Ryć. l c.
Mobilizacja tkanek miękkich oraz stawów: bocznie
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. T
stoi przodem do R
Chwyt:
Palce obejmują od strony przyśrodkowej prawy mięsień prostownik
grzbietu. Przedramiona ułożone są na obręczy barkowej lub talii oraz
miednicy P
Wykonanie: •
Palce pociągają mięsień prostownik grzbietu w stronę boczną, a przedra-
miona oddalają w tym samym czasie od siebie obręcz barkową oraz miednicę
powodując rym samym skłon kręgosłupa piersiowego w lewo. Następnie
wywierany ciąg się przerywa doprowadzając kręgosłup ponownie do jego
pozycji wyjściowej. Czynność tę rytmicznie się powtarza.
Mobilizacja: mobilizacja tkanek miękkich z jednoczesnym wspólru-
chem kręgów piersiowych.
Komentarz:
Technikę tą jako wprowadzającą do mobilizacji stawów wykonuje się po
innych technikach na tkankach miękkich. Podczas tej mobilizacji ma
miejsce również mały ruch rotacyjny kręgu. Jeśli P leży na lewym boku,
a kręgosłup piersiowy znajduje się w zgięciu to podczas wykonywania
skłonu bocznego w lewo kręgi będą rotowały się też w lewo (ruch
sprzężony). Jeśli kręgosłup piersiowy znajduje się w wyproście to kręgi
rotowane będą w prawo. T może tę rotację powiększać, a gdy jest
przeciwwskazana to może ją ograniczać.
229
 Ryć. l d. Ryć. l e.
Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: zginanie, rotacja i skłon boczny w prawo
albo prostowanie, rotacja w lewo i skłon boczny w prawo.
Ryć. Id. Pozycja
wyjściowa:
P leży na lewym boku. Pod klatką piersiową znajduje się poduszka. T stoi
przodem do P
Chwyt:
Nadgarstek prawej ręki ułożony jest od strony bocznej na lewym mięśniu
prostowniku grzbietu. Lewa dłoń ułożona jest na lewym barku P
Wykonanie:
Lewa dłoń porusza lewy bark P brzusznie/doczaszkowo tak, że górna
część ciała P rotowana jest w prawo. Prawy nadgarstek porusza i roz-
ciąga w tym czasie mięśnie w kierunku przyśrodkowym (do stołu).
Następnie lewa dłoń cofa nieznacznie tułów P i w małym zakresie ruchu
rytmicznie powtarza całą czynność.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym ruchem zginania
połączonego ze skłonem bocznym oraz rotacją w tym samym kierunku (ruch
sprzężony). Komentarz:
Ryć. le. Przedstawia technikę, w której kręgosłup piersiowy jest pro-
stowany w skłonie bocznym w prawo. Lewa dłoń T porusza lewy bark
dogrzbietowo/doczaszkowo powodując tym samym rotację tułowia w
lewo.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym ruchem pro-
stowania połączonego ze skłonem bocznym w jednym i rotacją w
przeciwnym kierunku (ruch sprzężony). W obu przypadkach poduszka
podłożona pod klatkę piersiową utrzymuje skłon boczny w prawo.
230
Ryć. 2 a. Ryć. 2 b.
Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej
Ryć. 2a. Pozycja
wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym. Jego ramiona złączone są przed klatką
piersiową.
T stoi przodem do pleców P
Chwyt:
Dłonie T obejmują łokcie P
Wykonanie:
" T pochyla się do tyłu powodując trakcję kręgosłupa piersiowego.
Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja
Komentarz:
Jeśli pomiędzy ciałem T, a kręgosłupem P włoży się klin to wykonywana
trakcja będzie bardziej specyficzna w jednym segmencie:
1. Klin (końcem szpiczastym doogonowo) ułożony na dolnym kręgu w
segmencie ułatwia jego stabilizację. T utrzymuje swoje ciało w nieru-
chomej pozycji stojącej wykonując jedynie ruch ramionami w kierunku
czaszkowym (technika z przytrzymaniem).
2. Klin (końcem spiczastym doczaszkowo) ułożony na górnym kręgu w seg-
mencie będzie ten kręg pociągał za sobą (technika z pociąganiem). Kręg
dolny w segmencie nie jest stabilizowany ^technika mniej specyficzna). T
poprzez prostowanie ugiętych wcześniej kolan porusza swe ciało w kierunku
doczaszkowym. T nie może dotykać ciała P poniżej klina. Ryć. 2b.
przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj w
zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo). Pozycję tę przyjmuje się przed
wykonaniem trakcji.
231
 Ryć. 3a.

Ryć. 3b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 3a. Pozycja Ryć. 4.

wyjściowa:
P leży na plecach. Oba stawy biodrowe i kolanowe są ugięte. T stoi w wykroku
przy głowowej części stołu terapeutycznego przodem do P Chwyt i
stabilizacja:
Pas obejmuje stół oraz dystalną część ud P stabilizując tym samym krę-
gosłup lędźwiowy oraz dolną część ciała P T obejmuje dystalną część
ramion P i stabilizuje je przy swoim ciele.
Wykonanie:
T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa pier-
siowego.
Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja.
Komentarz:
Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczyn-
kowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym i rotacji w prawo) przy pomocy
pasa trakcyjnego obejmującego górny kręg w segmencie. Pas ten
ułatwia przestrzenne ustawienie oraz samo wykonanie trakcji.
Zginanie
Pozycja wyjściowa:
P siedzi na stole terapeutycznym lub na krześle terapeutycznym. Jego
dłonie spoczywają na obręczy barkowej, palce ułożone są na wyrost-
kach poprzecznych górnego kręgosłupa piersiowego. T stoi przodem do
lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Krzesło terapeutyczne posiada specjalne podparcie pod plecy służące
do stabilizacji dolnego kręgu w segmencie. Oparcie to posiada specjalne
wycięcie na palec sprawdzający czy mobilizacja odbywa się we właściwym
segmencie.
P opiera się na oparciu krzesła stabilizując tym samym dolny kręg w seg-
mencie.
Lewe ramię T leży na przedramionach P a dłoń obejmuje jego prawe
ramię.
Wykonanie:
T pochyla P do przodu prowadząc jego łokcie doogonowo i nieznacznie
dogrzbietowo.

Mobilizacja: zginanie.
Komentarz:
Ważna jest komponenta ruchu „nieznacznie dogrzbietowo", ponieważ
utrzymuje ona kontakt dolnego kręgu w segmencie z oparciem krzesła
co umożliwia jego stabilizację podczas ruchu.
232 233
Jeśli nie dysponujemy specjalnym krzesłem terapeutycznym to do sta-
bilizacji można użyć klin, który układa się (szpiczastym końcem do
dołu) na dolnym kręgu w segmencie. T może dodatkowo wspierać sta-
bilizację swym prawym kolanem. Dolną część kręgosłupa ustawia się w
lordozie (krzywizna odwrotna).
Ryć. 5 S. Ryć. 5.

Zginanie /, rotacja w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa:
P sied/i na stole terapeutycznym. Jego ramiona skrzyżowane są przed
klatką piersiową, dłonie leżą na przeciwległych barkach. Kręgosłup
ustawiony jest w zgięciu. T stoi przodem do prawego boku R
Chwyt i stabilizacja:
Lewe ramię oraz lewa dłoń ułożone są na kręgosłupie piersiowym oraz
żebrach poniżej aktualnego segmentu wspierając stabilizację (poprzez
odwrotną krzywiznę, tutaj skłon boczny w lewo). Kciuk ułożony jest od
strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kol-
czystymi aktualnego segmentu kontrolując czy mobilizacja odbywa się
we właściwym miejscu. Prawe ramię T leży na ramionach P, dłoń
obejmuje jego lewy bark.
Wykonanie:
T pochyla P do przodu obracając go równocześnie i pochylając w prawo.
Mobilizacja: ruch sprzężony w zgięciu ^ rotacją i skłonem bocznym
w tą samą stronę.
Komentarz:
Miednica P może być ustabilizowana pasem do stołu lub krzesła. Klin
podłożony pod lewy pośladek pochyla kręgosłup lędźwiowy ustawiony w
zgięciu w stronę lewą co powoduje sprzężoną rotację w lewo. Kręgi
poniżej aktualnego segmentu będą w tym przypadku zabezpieczone
przed udziałem w wykonywanej mobilizacji (przed rotacją w prawo).

235
 Ryć. 6 a. Ryć. 6 b. Ryć. 7 a. Ryć. 7 b.

Prostowanie Prostowanie

Ryć. 6a. Pozycja

wyjściowa: Ryć. 7a. Pozycja
P siedzi na krześle terapeutycznym. Ramiona skrzyżowane są na klatce wyjściowa:
piersiowej, dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. T stoi P leży na lewym boku. Jego dłonie splecione są na karku, a łokcie przy-
przodem do lewego boku P l eg aj ą do ciała T. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja: Chwyt i stabilizacja:
P siedzi. Na oparciu krzesła ustabilizowany jest dolny kręg w seg- Lewa dłoń stabilizuje dolny kręg w segmencie oraz kręgi leżące poniżej
mencie. niego. Prawa dłoń obejmuje przedramiona R
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest pomiędzy dwoma wyrost- Wykonanie:
kami kolczystymi aktualnego segmentu. Prawe ramię oraz ciało T przemieszczają tułów P do tyłu.
Lewe ramię T ułożone jest pod ramionami P, lewa dłoń obejmuje prawy
bark P Mobilizacja: prostowanie.
Wykonanie: Komentarz:
Lewe ramię pochyla górną część tułowia P do tyłu. Ryć. 7b. przedstawia technikę z lepszą stabilizacją. Na wyrostkach po-
przecznych dolnego kręgu w segmencie układa się klin. Banan przy-
Mobilizacja: prostowanie. trzymuje klin przy ciele P Lewy palec wskazujący T sprawdza czy
Komentarz: mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu.
Palec wskazujący prawej dłoni kontroluje czy mobilizacja odbywa się
we właściwym miejscu tzn. czy oparcie krzesła (z wycięciem na palec)
ustawione jest na odpowiedniej wysokości. Poprzez maksymalne zgięcie
stawów biodrowych P uzyskuje się odwrotną krzywiznę (zgięcie)
kręgosłupa lędźwiowego, co zabezpiecza ten odcinek przed ustawie-
niem lordotycznym podczas prowadzenia mobilizacji. Ryć. 6b.
przedstawia mobilizację w wyproście z użyciem małej trakcji. Prawa dłoń
ułożona jest na dolnym kręgu w aktualnym segmencie oraz na kręgach
leżących poniżej. Lewa noga T stoi na stołku lub krześle. Złączone
ramiona P spoczywają na udzie T. Podczas leczenia udo T jest
odwodzone co powoduje wyprosi kręgosłupa piersiowego I!

236 237

Ryć. 8.
Ryć. 8 S.
Prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w lewo
Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego ramiona skrzyżowane są przed klatką piersiowa, dłonie
leżą na przeciwległych barkach. Kręgosłup ustawiony jest w wyproście.
T stoi przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń spoczywa na kręgosłupie piersiowym oraz żebrach poniżej ak-
tualnego segmentu wspierając stabilizację (poprzez odwrotną krzywiznę,
tutaj skłon boczny w prawo). Kciuk ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
kontrolując czy mobilizacja odbywa się we właściwym miejscu. Prawe ramię
T ułożone jest pod ramionami P, dłoń obejmuje lewy bark P
Wykonanie:
Prawe ramię oraz ciało T pochylają P do tyłu, obracają go jednocześnie w
prawo i pochylają w lewo.
Mobilizacja: ruch sprzężony w wyproście z rotacją w jednym i skłonem
bocznym w przeciwnym kierunku. Komentarz:
Klin podłożony pod prawy pośladek P pochyla znajdujący się w wy-
proście kręgosłup lędźwiowy w prawo co spowoduje sprzężony ruch
rotacji w lewo. W takim przypadku dolne kręgi będą zabezpieczone
przed udziałem w wykonywanej mobilizacji (rotacji w prawo).
Ryć. 9.
Ryć. 9 S.
Rotacja w prawo od strony czaszkowej w wyproście
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej,
dłonie spoczywają na przeciwległych barkach. Kręgosłup piersiowy
ustawiony jest w wyproście. T stoi przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Lewe ramię oraz lewa dłoń spoczywają na kręgosłupie piersiowym oraz
żebrach P po stronie prawej, palce obejmują od strony bocznej (tutaj od
lewej) wyrostek kolczysty dolnego kręgu w segmencie stabilizując go w
ustalonej pozycji. Prawa dłoń obejmuje prawy bark (oraz dłoń) P
Wykonanie:
Prawa dłoń rotuje kręgosłup piersiowy w prawo wywołując w aktualnym
segmencie rotację w prawo.
Mobilizacja: rotacja.
Komentarz:
, Pod klatkę piersiową podkłada się poduszkę, która utrzymuje skłon
boczny w lewo (ruch sprzężony w wyproście).
238 239
 Ryć. 10 a S. Ryć. 10 a.
Trakcja specyficzna: pozycja wyjściowa
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Jego ramiona skrzyżowane są na klatce piersiowej. T stoi
przodem do lewego boku P Chwyt i stabilizacja:
T prawą dłonią obejmuje prawy bark P i obraca jego tułów w lewo.
Lewy kłąb kciuka (kciuk w przywiedzeniu) ułożony jest na prawym
wyrostku poprzecznym dolnego kręgu w aktualnym segmencie. Aby
wywołać separację w obu stawach międzykręgowych aktualnego
segmentu T układa kłąb kciuka na wyrostku kolczystym lub kłąb kciuka
oraz zgięty palec środkowy na obu wyrostkach poprzecznych dolnego
kręgu w segmencie. Ciąg dalszy na stronie następnej.
240
Ryć. 10 b S. Ryć. 10 b.
Trakcja specyficzna: pozycja końcowa
Chwyt i stabilizacja — pozycja końcowa:
Prawa dłoń ponownie układa P na plecach, a lewa nie zmienia swego
położenia.
Prawe przedramię oraz dłoń T ułożone są na skrzyżowanych ramionach P,
klatka piersiowa T spoczywa na łokciach P Wykonanie:
Prawe ramię oraz ciało T przemieszcza tułów P do tyłu. Aby uzyskać
separację w stawach międzykręgowych tułów T musi być tak ustawiony
by nacisk skierowany był prostopadle do płaszczyzny leczniczej tych
stawów.
Mobilizacja: specyficzna separacja (trakcja) w stawach międzykręgowych.
Komentarz:
T zwraca uwagę na to, by mobilizacja odbywała się w fazie wydechu P
Jeśli T chce wykonać separację stawów międzykręgowych w ustawieniu
kręgosłupa piersiowego w zgięciu to unosi on tułów P Gdy chce to samo
wykonać w wyproście to obniża tułów P
241
 Ryć. 12 S. Ryć. 12.

Mobili/acja górnych żeber: brzusznie

Ryć. 11.
Mobilizacja żeber: br/usznie
Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego ramiona złączone są przed klatka piersiową. T
stoi przodem do pleców P
Chwyt i stabilizacja:
Lewe ramię T leży na ramionach P, lewa dłoń obejmuje prawe ramię P T
nieznacznie pochyla P do przodu, rotuje go w prawo i jednocześnie
trochę pochyla w lewo. Taką pozycję P stabilizuje przy swoim ciele.
Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniową ułożony jest na
aktualnym kącie żebra, staw śródręczno-paliczkowy umieszczony jest
bocznie od wyrostka poprzecznego.
Wykonanie:
Prawa dłoń popycha żebro brzusznie co powoduje separację w stawie
żebrowo-poprzecznym.
(Ustawienie kręgosłupa piersiowego uniemożliwia rotację przynależ-
nego kręgu wraz z jego wyrostkiem poprzecznym w lewo).
Mobilizacja: żebra brzusznie.
Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu.
T stoi przy głowowej c/eści stołu przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane doogonowo) ułożony
jest na prawych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego
(kość grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego segmentu)
stabilizując je z tej strony.
Brzeg łokciowy lewej ręki kością grochowata przylega do przyśrodko-
wej części lewego aktualnego kąta żebra (bocznie, zaraz za wyrostkiem
poprzecznym). Mały palec ułożony jest wzdłuż żebra.
Wykonanie:
Lewa dłoń popycha żebro brzusznie i nieznacznie bocznie/doogo-
nowo.
Mobilizacja górnych stawów żebrowo-poprzecznych: trakcja (separacja).
Komentarz:
Wykonująca ruch lewa ręka T musi unikać nacisku na lewy wyrostek
poprzeczny.
Aby mieć możliwie największy kontakt z górnym żebrem T zwiesza
lewe ramię P poza krawędzią stołu terapeutycznego. Łopatka przesuwa
się wtedy w kierunku boczno-brzusznym.

242 243
 Ryć. 13 S. Ryć. 13. Ryc.HaS. Ryć. 14 a.

Mobilizacja żeber brzusznie: pozycja wyjściowa

Mobilizacja dolnych żeber: brzusznie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na brzuchu. P leży na plecach. Jego ramiona skrzyżowane są przed klatką pier-
T stoi przodem do lewego boku P na wysokości jego miednicy. siową.
Chwyt i stabilizacja: T stoi pr/odem do lewego boku P
Brzeg łokciowy prawej dłoni (palce skierowane doczaszkowo) ułożony Chwyt i stabilizacja:
jest na lewych wyrostkach poprzecznych kręgosłupa piersiowego (kość T prawą dłonią obejmuje prawy bark P i obraca jego tułów w lewo. Kłąb
grochowata na wyrostku poprzecznym aktualnego segmentu) lewej dłoni (kciuk w przywiedzeniu) leży na aktualnym żebrze. Szczyt
kciuka ułożony jest nieznacznie w bok od wyrostka poprzecznego.
stabilizując je z tej strony.
Pozostała część dłoni ułożona jest na klatce piersiowej oraz żebrach
Brzeg łokciowy lewej ręki kością grochowata przylega do przyśrodko-
poniżej aktualnego żebra.
wej części prawego aktualnego kąta żebra (bocznie, zaraz za wyrost-
kiem poprzecznym). Mały palec ułożony jest wzdłuż żebra.
Ciąg dalszy na stronie następnej.
Wykonanie:
Lewa dłoń popycha żebro brzusznie i nieznacznie bocznie/doczasz-
kowo.
Mobilizacja dolnych stawów żebrowo-poprzecznych: trakcja (separacja).
Komentarz:
Wykonująca ruch lewa ręka T musi unikać nacisku na prawy wyrostek
poprzeczny.

244 245
 Ryć. 14 b. Ryć. 15.

Mobilizacja żeber brzusznie: pozycja końcowa Masaż poprzeczny mięśni międzyżebrowych

Chwyt i stabilizacja — pozycja końcowa: Pozycja wyjściowa: ,

Prawą dłonią T ponownie kładzie P na plecach. Prawe przedramię oraz prawa P leży na lewym boku T
dłoń ułożone są na skrzyżowanych ramionach P Wykonanie: stoi przodem do P
Prawe ramię oraz ciało T obracają tułów P w prawo. Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń ułożona jest na prawym barku P stabilizując go w jedna-
Mobilizacja: żebra brzusznie, z trakcją (separacją) w stawach żebro- kowej pozycji.
wo-poprzecznych. Palec wskazujący lewej dłoni (wspierany przez palec środkowy) uło-
Komentarz: żony jest pomiędzy dwoma żebrami.
T musi uważać na to, aby mobilizacja odbywała się podczas wydechu i Wykonanie:
aby mięśnie międzyżebrowe były jak najbardziej rozluźnione. Lewa dłoń z odpowiednim naciskiem porusza się bez poślizgu na skórze
w przestrzeni międzyżebrowej paralelnie do przebiegu żeber w jednym i
drugim kierunku.

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.

246 247
 Ryć. 16 S. Ryć. 16.
Mobilizacja górnych żeber: separacja
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Prawe ramię znajduje się w pełnym zgięciu oraz
pełnej rotacji zewnętrznej.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Kłąb kciuka oraz kciuk prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma że-
brami stabilizując doogonowo żebro dolne.
Lewe ramię oraz dłoń T obejmują prawe ramię P i przytrzymują je
przy swoim ciele.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P (a razem z nim górne żebro)
wzdłuż osi kończyny.
Mobilizacja: oddalanie (separacja) górnych żeber.
Komentarz:
Technikę tę można stosować zarówno wtedy gdy żebro dolne mobili-
zować chcemy doogonowo (ograniczony wydech) jak i wtedy gdy żebro
górne chcemy mobilizować doczaszkowo (ograniczony wdech). Jeśli
wskazane jest leczenie stawu żebrowo-poprzecznego to wykonuje się je
w pierwszej kolejności. Należy też unikać zbyt mocnego pociągania skóry.
248
Ryć. 17 a S.
Mobilizacja dolnych żeber:' separacja
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. Prawe ramię znajduje się w pełnym zgięciu
oraz w pełnej rotacji zewnętrznej.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Prawe przedramię T w pronacji. Wyprostowany kciuk oraz palec wska-
zujący prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma aktualnymi żebrami
stabilizując doogonowo żebro dolne. Palec wskazujący leży wzdłuż żebra
i skierowany jest dobrzusznie. Lewe ramię oraz dłoń T obejmują prawe
ramię P i przytrzymują je przy swoim ciele.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pociągają ramię P (a razem z nim górne żebro)
wzdłuż osi kończyny.
Mobilizacja: oddalenie (separacja) dolnych żeber.
Komentarz:
Technikę tę można stosować zarówno wtedy, gdy żebro dolne mobili-
zować chcemy doogonowo (ograniczony wydech) jak i wtedy, gdy
żebro górne mobilizować chcemy doczaszkowo (ograniczony wdech).
Jeśli wskazane jest leczenie stawu żebrowo-poprzecznego to wykonuje
się je w pierwszej kolejności. Należy też unikać zbyt mocnego pociągania
skóry.
Stabilizacja alternatywna: patrz Ryć. 17b.
249
 4. KRĘGOSŁUP SZYJNY (C2—TH3)

4.1. ANATOMIA
Powierzchnie stawowe w obrębie kręgosłupa szyjnego są duże, okrągłe i
płaskie. Z trzonami kręgów tworzą one kat około 45°. Powierzchnie stawowe na
wyrostkach stawowych górnych ustawione są doczaszkowo i dogrzbie-towo, a na
wyrostkach stawowych dolnych doogonowo i brzusznie. Im wyższy poziom
kręgosłupa tym mniejszy kąt zawarty pomiędzy powierzchniami stawowymi, a
płaszczyzną horyzontalną. W obrębie całego kręgosłupa największą
ruchomość posiada kręgosłup szyjny. Zasadniczo chodzi tu o płaszczyznę
Ryć. 17 b. strzałkową, a przede wszystkim o ruch prostowania.

Mobilizacja dolnych żeber: separacja

Stabilizacja alternatywna względem techniki przedstawionej na Ryć. 17a.

Chwyt i stabilizacja:
Kłąb i wyprostowany kciuk oraz kłębik i wyprostowany mały palec
prawej dłoni ułożone są pomiędzy dwoma aktualnymi żebrami stabi-
lizując doogonowo żebro dolne. Mały palec leży na przedłużeniu żebra i
skierowany jest dogrzbietowo, natomiast kciuk dobrzusznie.

Ryć. S-l. 4-ty kręg szyjny widziany od góry i z boku

4.2. BIOMECHANIKA
W warunkach prawidłowych w obrębie kręgosłupa szyjnego występuje
lordoza, która podczas ruchu zginania maleje lub może przejść w kyfozę (Krę-
gosłup szyjny: test, Ryć. 1), a podczas ruchu prostowania się powiększa. Oba
ruchy odbywają się według reguły wklęsłych powierzchni stawowych.
Rotacja oraz skłon boczny są sprzężone zawsze w tym samym kierunku —
niezależnie od ustawienia w płaszczyźnie strzałkowej. Skłon boczny w prawo jest
więc sprzężony z rotacja w prawo zarówno w zgięciu (Kręgosłup szyjny: test,
Ryć. 3) jak i w wyproście (Ryć. 5).

251
 Samodzielnie można również wykonać ruchy kombinowane (odwrotne 4.4. KRĘGOSŁUP SZYJNY: BADANIE (SCHEMAT)
do ruchów sprzężonych) z rotacją i skłonem bocznym w kierunku prze-
ciwnym, zarówno w zgięciu (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 4) ja k i w wy- W pozycji siedzącej
proście (Ryć. 6). Zakresy ruchu będą wtedy mniejsze, a opór końcowy bar- Oglądanie
dziej twardy. Palpacja (powierzchowna)
Badanie funkcji stawów
Ryć. 1. Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
4.3. BADANIE I LECZENIE Ryć. 2. Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Ryć. 3. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . Z55
Warunkiem prawidłowej ruchomości kręgosłupa jest swobodny ruch kręgu Ryć. 4. Czynne /ginąnie, rotacja i skłon boczny . . . . . . 255
obrotowego na trzecim kręgu szyjnym. Najprościej sprawdza się rotację kręgu Ryć. 5. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . 256
obrotowego. Jeśli głowę pochyli się w bok (Kręgosłup szyjny: test, Ryć. 9) to kręg Ryć. 6. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny ... 256
obrotowy od razu (z powodu ścisłych połączeń więzadłowych z kością Ryć. 7. Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
potyliczną) wykona ruch rotacyjny w tą samą stronę. Należy jednak pamiętać, Ryć. 8. Kompresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
że ograniczenie ruchu rotacyjnego kręgu obrotowego może być spowodowane Ryć. 9. Skłon boczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
ograniczoną ruchomością w obrębie dwóch najwyższych segmentów kręgosłupa Ryć. 10. Gra stawowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
szyjnego. Aby to wykluczyć należ y wykonać test y z wykorzystaniem Ryć. 11. Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
rotacji sprzężonej ze skłonem bocznym (w przeciwnych kierunkach) z dobrą Ryć. 12. Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
stabilizacją dolnego kręgu w segmencie. Ryć. 13. Zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . 264
Gdy P leży na plecach to dla lepszego dostępu do kręgosłupa szyjnego Ryć. 14. Prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . 265
pod potylicę podkłada się małą, słabo uginającą się poduszkę. Ryć. 15. C—Th,: czynna rotacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
Ryć. 16. C,.—Th,: zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . 268
Ryć. 17. Pierwsze żebro: brzuszriie/doogonowo . . . . . . . 269
Ryć. 18. Testowanie otworu międzykręgowego . . . . . . . 270
Motoryka (siła i odruchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Czucie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
W leżeniu na plecach
Testowanie nerwów
Ryć. 18a. oraz b. Nerw pośrodkowy oraz nerw
promieniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Ryć. 18c. Nerw łokciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Badanie funkcji stawów
Ryć. 19. Trakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Ryć. 20. Przesunięcie boczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Ryć. 21. Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją . . . . . . 278
Ryć. 22. Tertowanie tętnicy kręgowej . . . . . . . . . . . . . . . . 279
Ryć. 23. Zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
Ryć. 24. Prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
W leżeniu na boku
Badanie funkcji stawów
Ryć. 25. Gra stawowa C,—Cs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Ryć. 26. Gra stawowa C~—Th, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Ryć. 27. Cr—Tht : zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . 282
Ryć. 28. Cs--Th,: rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . . 282
252 253
 Ryć. 1. Ryć. 2. Ryć. 3. Ryć. 4.

C/.ynne zginanie / rotacja w prawo i skłonem bocznym w prawo albo w lewo

Czynne zginanie lub prostowanie

Ryć. 1. Ryć. 3. Pozycja

Pozycja wyjściowa: wyjściowa:
P siedzi. P siedzi.
Wykonanie: Wykonanie:
P pochyla głowę do przodu. P pochyla głowę do przodu obracając ją jednocześnie i pochylając w
Test: podczas czynnego zginania kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie. prawo. Test wykonuje się po obu stronach.
Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Komentarz: Test: podczas czynnego sprzężonego ruchu zginania ze skłonem bocznym oraz
Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie. rotacją w tym samym kierunku kontroluj zakres tego ruchu oraz jego
wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie.
Na końcu czynnego zakresu ruchu oba testy kontynuuje się dalej biernie Porównaj obie strony. Komentarz:
(ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie z Ryć. 4. przedstawia czynny kombinowany ruch zginania połączony z
pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu końcowego rotacją w prawo i skłonem bocznym w lewo. Porównaj obie strony. Na
włącznie (jakość ruchu). końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej
biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie
z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu
końcowego włącznie (jakość ruchu).
254 255
 Ryć. 7 a. Ryć. 7 b.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub w aktualnej pozycji spoczynkowej

Ryć. 5.
Ryć. 6. Ryć. 7a. Pozycja
Czynne prostowanie z rotacją w prawo i wyjściowa:
skłonem bocznym w prawo albo w lewo P siedzi.
T stoi przodem do pleców P
Chwyt:
Dłonie przylegają nadgarstkami do wyrostków sutkowatych u podstawy
Ryć. 5. Pozycja
czaszki. Przedramiona ułożone są na barkach P
wyjściowa: Wykonanie:
P siedzi.
Aby wywołać trakcję w obrębie kręgosłupa szyjnego T naciska swymi
Wykonanie: łokciami doogonowo barki P
P pochyla głowę do tyłu obracając ją jednocześnie i pochylając w prawo.
Test wykonuje się po obu stronach. Test: zwróć uwagę na zmniejszanie się bólu.
Komentarz:
Test: podczas czynnego sprzężonego ruchu prostowania z rotacją i Barki P stanowią tu pewnego rodzaju oś obrotu.
skłonem bocznym w tym samym kierunku kontroluj zakres tego
ruchu oraz jego wykonanie. Zwróć uwagę na pojawienie się bólu Ryć. 7b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczyn-
lub jego zmniejszenie. Porównaj obie strony. kowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo).
Komentarz: Pozycję tę przyjmuje się przed wykonaniem trakcji.
Ryć. 6. przedstawia czynny kombinowany ruch prostowania z rotacją w
prawo i skłonem bocznym w lewo. Porównaj obie strony. Jeśli ból się zmniejsza, to odpowiednie leczenie przedstawione zostało
na Ryć. 2, strona 288.
Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej
biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie
z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu
końcowego włącznie (jakość ruchu).

256 257
 Ryć. 8. Ryć. 9 S. Ryć. 9.

Kompresja Skłon boczny

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi. P siedzi.
T stoi przodem do pleców P. I stoi pr/,odrm do prawego boku P Cli
Chwyt: wy t:
Dłonie ułożone są na głowie P Palec wskazujący lewej dłon i ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
Wykonanie: lewej) na wyrostku kolczystym kręgu obrotowego (C.,) z jednoczesnym
Aby wywołać kompresję w obrębie kręgosłupa szyjnego dłonie T naci- kontaktem z wyrostkiem kolczystym lub wyrostkiem stawowym Cr
skają doogonowo głowę E Prawa dłoń ułożona jest na głowie P
Wykonanie:
Test: zwróć uwagę na ból.
Prawa dłoń pochyla potylicę P w prawo. Test wykonuje się po obu
Komentarz:
stronach.
Aby uniknąć innych ruchów kręgosłupa szyjnego T przytrzymuje głowę
P przy swoim ciele. Bardzo ważne jest unikanie powiększenia lor-dozy. Test: kontroluj rotację kręgu obrotowego podczas skłonu bocznego kości
Dla potwierdzenia test ten wykonuje się w różnych przestrzennych potylicznej. Przy zachowaniu prawidłowości anatomicznych zarówno kości,
ustawieniach kręgosłupa szyjnego. więzadeł jak i mięśni kręg obrotowy podczas skłonu bocznego kości potylicznej
będzie się od razu roto wał w tą samą stronę. Komentarz:
Aby sprawdzić zaobserwowane objawy wykonuje się test alterna-
tywny:
T stoi przodem do lewego boku P (porównaj Ryć. 10, strona 261). Palec
wskazujący oraz kciuk prawej dłoni przytrzymują wyrostek kol-czysty
kręgu obrotowego. Lewa dłoń T obejmuje od prawej strony głowę P Lewa
strona głowy P przylega do ciała T. Lewa dłoń oraz ciało T próbują
pochylić kość potyliczną P w prawo. Jeśli przy ustabilizowanym kręgu
obrotowym kość potyliczną można pochylić do boku, to można
przypuszczać, że prawdopodobnie mamy do czynienia z poważnym
uszkodzeniem powiązanym z hypermobilnością górnego
258 259
 kręgosłupa szyjnego. Konieczne są wtedy dalsze badania medyczne, a
mobilizacja jest kategorycznie przeciwwskazana.

Jeśli natomiast skłon boczny górnego kręgosłupa szyjnego jest ograniczony, to

przyczyna tego ograniczenia może tkwić w jednym lub kilku segmentach tego
odcinka kręgosłupa.
W przypadku ograniczenia skłonu bocznego np. w prawo poszczególne seg-
menty będą sprawdzone w następujący sposób:

1. T stoi przy prawym boku P:

Kość potyliczna, kręg szczytowy i obrotowy jako całość względem C,: skłon
boczny i rotacja w prawo (ruch sprzężony)
Ryć. 10 S. Ryć. 10.
2. T stoi przy lewym boku P:
Kość potyliczna względem kręgu szczytowego: Gra stawowa
skłon boczny w prawo i rotacja w lewo (ruch sprzężony)

3. T stoi przy lewym boku P: Pozycja wyjściowa:

Kręg szczytowy względem kręgu obrotowego: P siedzi.
rotacja w lewo przy małym skłonie bocznym kości potylicznej w prawo
T stoi przodem do lewego boku P
(ruch sprzężony). Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej
pomiędzy wyrostkami kolczystymi lub na prawym stawie między-
kręgowym aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część
dłoni ułożona jest na kręgosłupie szyjnym oraz górnym kręgosłupie
piersiowym poniżej aktualnego segmentu stabilizując tę część ciała.
Lewa dłoń obejmuje od prawej strony głowę i kręgosłup szyjny P Mały
palec ułożony jest na górnym kręgu w aktualnym segmencie. Lewa
strona głowy P przylega do ciała T dzięki czemu posiada ona stabilną
pozycję.
Wykonanie:
Lewa dłoń i ciało T popychają kręgosłup szyjny oraz głowę P dogrzbie-
towo oraz pociągają je dobrzusznie. Są to małe ruchy wibracyjne wy-
konywane wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest pa-
ralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową).
Komentarz:
Aby podczas testu uniknąć w segmencie kompresji, to terapeuta lewą
dłonią oraz swym ciałem wykonuje małą trakcję (w stopniu 1).
260 261
 Ryć. 11.
Ryć. 11 S.
Zginanie
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej ręki ułożony jest na prawym stawie między-
kręgowym albo pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego
segmentu (wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup
szyjny poniżej aktualnego segmentu. Lewa dłoń położona jest na głowie
P Wykonanie:
Wykonanie:
Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do przodu powo-
dując w aktualnym segmencie ruch zginania.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas ruchu zginania.
Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Test wykonuje się po obu stronach. Jeśli podczas testu pojawi się ból to T
lewą dłonią obejmuje głowę oraz górne segmenty kręgosłupa szyjnego
(patrz Ryć. 10., strona 261) i wykonuje lekką trakcję (w stopniu 1). Jeśli w
sąsiednich, niesprawdzonych segmentach (powyżej i poniżej) podczas
ruchu zginania pojawi się ból, to w trakcie testu mogą być one ustawione
w wyproście. Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione
na Ryć. 4., strona 291.
262
Ryć. 12 S. Ryć. 12.
Prostowanie
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt:
Pnlec wskazujący prawej d łoni ułożony jest na prawym stawie mię-
dzykręgowym lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktual-
nego segmentu (wykonuje palpację). Lewa dłoń położona jest na głowie
P
Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup P do tyłu powodując w ak-
tualnym segmencie ruch prostowania.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas prostowania. Zwróć
uwagę na ból.
Komentarz:
Test wykonuje się po obu stronach. Podczas testowania dolnego kręgo-
słupa szyjnego należy zwrócić uwagę na to, aby prostowanie odbywało
się w aktualnym segmencie, a nie tylko w segmentach górnych. Wyko-
nanie tego testu jest prostsze gdy lewa dłoń T obejmuje głowę oraz górny
segment P (patrz Ryć. 10., Gra stawowa, strona 261) i prowadzi ruch z
jednoczesną lekką trakcją (w stopniu I). Jeśli w sąsiednich niespraw-
dzonych segmentach (górnych i dolnych) podczas ruchu prostowania
pojawi się ból, to w trakcie testu mogą być one ustawiane w zgięciu, jeśli
wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 5., strona
292.
263
 Ryć. 13 S. Ryć. 13. Ryć. 14 S. Ryć. 14.

Zginanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo Prostowanie / rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi.
T stoi przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest na lewym stawie między-kręgowym
aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała cześć dłoni stabilizuje
kręgosłup szyjny poniżej aktualnego segmentu. Prawa dłoń położona jest na
głowie P Wykonanie:
Prawa dłoń pochyla głowę i kręgosłup szyjny P do przodu, obracając
jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu stronach.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu zginania
z rotacją oraz skłonem bocznym w tę samą stronę. Zwróć uwagę na ból.
Porównaj obie strony. Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 6.,
strona 293.
264
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest na prawym stawie mię-
dzykręgowym aktualnego segmentu (wykonuje palpację). Pozostała
część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny poniżej aktualnego segmentu.
Lewa dłoń położona jest na głowie P.
Wykonanie:
Lewa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go
jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu
stronach.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu
prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku. Zwróć
uwagę na ból. Porównaj obie strony. Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie to zostało ono przedstawione na Ryć. 7.,
strona 294.
265
 cinka kręgosłupa szyjnego. Palec wskazujący lewej dłoni wykonuje
palpację pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego seg-
mentu. Test ten jest stosowany także w obrębie górnego odcinka pier-
siowego aż do Th,.
Ryć. 15 S. Ryć. 15.

Test €5—7113: czynna rotacja

Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem go pleców P
Chwyt:
Kciuk lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od lewej) na
wyrostku kolczystym dolnego kręgu w segmencie.
Kciuk prawej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od prawej) na
wyrostku kolczystym górnego kręgu w segmencie.
Wykonanie:
P obraca głowę oraz kręgosłup szyjny w prawo.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji. Zwróć uwagę na ból.
Porównaj obie strony. Komentarz:
Podczas rotacji kciuki przylegają do wyrostków kolczystych. W
warunkach prawidłowych podczas ruchu rotacji w prawo wyrostek
kolczysty górnego kręgu w segmencie razem z prawym kciukiem
porusza się w lewo dalej niż wyrostek kolczysty dolnego kręgu. T może
także ułożyć jeden palec od strony bocznej (tutaj od lewej) pomiędzy
oba wyrostki kolczyste (kontakt z dwoma wyrostkami) i wykonywać
nim palpację. W tym przypadku T wyczuwa, że wyrostek kolczysty
górnego kręgu w segmencie porusza się w lewo dalej niż dolnego kręgu.
T czuje większy nacisk na swój palec od wyrostka kolczystego górnego
kręgu w segmencie.
Jeśli P np. z powodu bólu w górnym odcinku kręgosłupa szyjnego nie
może czynnie poruszać głową, to prawa dłoń T obejmuje górne seg-
menty (patrz Ryć. 10., strona 261). Teraz unikając ruchu w górnych seg-
mentach kręgosłupa szyjnego l biernie wykonuje rotację dolnego od-

266
 Ryć. 16.
Ryć. 17 S. Ryć. 17.
Ryć. 16 S.

Test C5—Ths: zginanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo Testowanie pierws/ego żebra: brzusznie/doogonowo

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi.
T stoi przodem do prawego boku P.
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony bocznej (tutaj od
lewej) pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
(wykonuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup pier-
siowy. Prawa dłoń położona jest na głowie P
Wykonanie:
Prawa dłoń pochyla głowę oraz kręgosłup szyjny P do przodu obra-
cając jednocześnie i pochylając w prawo. Test wykonuje się po obu
stronach.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas sprzężonego ruchu zginania
z rotacją oraz skłonem bocznym w tym samym kierunku. Zwróć uwagę na ból.
Porównaj obie strony. Komentarz:
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 9.,
strona 296.
268
P siedzi. Kręgosłup szyjny łącznie z Th, zrotowany jest w prawo. T
stoi przodem do pleców P
Chwyt i stabilizacja:
Lewe ramię oraz łokieć ułożone są na lewym barku P Przedramię przylega
do lewej strony szyi i głowy P Dłoń stabilizuje od góry głowę R Palec
wskazujący prawej dłoni brzegiem promieniowym ułożony jest od
strony grzbietowej na I żebrze (patrz na rycinie ze szkieletem).
Wykonanie:
Prawa dłoń popycha I żebro brzusznie i trochę doogonowo.
Test: kontroluj ruchomość I żebra. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Podczas badania brzusznego przesuwania I żebra ustabilizowanie Thj w
rotacji w prawo będzie zabezpieczać ten kręg przed podążaniem za tym
żebrem (przed rotacją w lewo).
W przypadku podejrzenia uszkodzenia T może wykonać ten test w
dwojaki sposób:
1. wykonać przesunięcie l żebra brzusznie — aby sprawdzić staw że-
browo-poprzeczny,
2. wykonać przesunięcie l żebra doogonowo — aby /.diagnozować czy
I żebro jest unieruchomione u góry.
Jeśli wskazana jest terapia, to została ona przedstawiona na Ryć. 11.,
strona 298.
269
 nownie zniknęły. W tej pozycji należy wykonać od strony bocznej
(tu taj od prawej) miejscowy nacisk na wyrostek kolczysty lub nacisk na
lewy łuk górnego kręgu w segmencie w kierunku brzusznym (w obu
przypadkach nastąpi rotacja w prawo), co sprowokuje dolegliwości w
zajętym segmencie prowadząc do powstania tego samego
promieniującego bólu. (Patrz również „Testy lokalizujące objawy bó-
lowe" w rozdziale 7, Zasady badania, strona 100.)

Ryć. 18.

Testowanie otworu mied/ykręgowego: prostowanie z

rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do pleców P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń ułożona jest na głowie P Lewa
dłoń stabilizuje lewy bark R Wykonanie:
Prawa dłoń pochyla stopniowo (segment po segmencie) głowę i krę-
gosłup szyjny P do tyłu, obracając go jednocześnie i pochylając w
prawo.
Test: kontroluj stosunki przestrzenne w otworze międzykręgowym.
Zwróć uwagę na ból, głównie promieniujący.
Komentarz:
Test ten został po raz pierwszy opisany przez Spurlinga. Wykorzystuje
się go do diagnostyki różnicowej w przypadku podejrzenia podraż-
nienia korzenia nerwowego. W wyniku prostowania, rotacji oraz skłonu
bocznego w tą samą stronę światło otworu międzykręgowego ulega
zmniejszeniu (zwęża się) co zwiększy ewentualne podrażnienie
korzenia nerwowego powodując ból promieniujący cło ramienia. Aby
dokładnie zlokalizować uszkodzenie T porusza kręgosłup szyjny P w
opisanym kierunku do momentu wystąpienia objawów. Gdy się one
pojawią należy nieznacznie cofnąć ten ruch by objawy te po-

270

Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu względem otaczających go
tkanek. Komentarz:
Ryć. 18 a. Ryć. 18 b.
Testowanie nerwu pośrodkowego lub nerwu promieniowego
Ryć. 18a.
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach lub siedzi.
T stoi przodem do przyśrodkowej powierzchni prawego odwiedzonego
ramienia P, pomiędzy tym ramieniem, a ciałem P Wykonanie:
Rycina przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu) ko-
rzeni nerwowych z rdzeniem kręgowym oraz obwodowych dróg ner-
wowych tworzących prawy nerw pośrodkowy. Rozciągnięcie to uzy-
skuje się poprzez odpowiednie ustawienie prawej kończyny górnej P, a
mianowicie: refrakcję obręczy barkowej, wyprost oraz rotację ze-
wnętrzną w stawie ramiennym, wyprost w stawie łokciowym, supi-
nację przedramienia, zgięcie grzbietowe nadgarstka, wyprost palców
oraz skłon boczny i rotację kręgosłupa szyjnego w lewo. Test
rozpoczyna się z pozycji spoczynkowej P w leżeniu na plecach. Jeśli
opisana pozycja ramienia wywołuje ból promieniujący do ramienia,
do promieniowej powierzchni dłoni oraz/lub do trzech palców po
stronie promieniowej, albo gdy z powodu promieniowania bólu nie
można przyjąć opisanej pozycji, to prawdopodobnie mamy do
czynienia z podrażnieniem struktur tworzących nerw pośrodkowy.
Nasze przypuszczenie można potwierdzić cofając ruch w jednym ze
stawów do momentu ustąpienia dolegliwości. Teraz głowę i kręgo-
272
słup szyjny rotuje się i pochyla w lewo. Jeśli ból pojawi się ponownie
lub się spotęguje to nasze przypuszczenie jest potwierdzone. Tak jak w
wymienionym powyżej przykładzie ustawienie kręgosłupa szyjnego lub
ustawienie stawów kończyny górnej wpływało na pojawienie się bólu,
to podejrzenie podrażnienia struktur tworzących nerw pośrodkowy
może zostać również potwierdzone poprzez łagodzenie bólu w wyniku
powrotu kręgosłupa szyjnego lub stawów kończyny górnej do pozycji
spoczynkowej.
Wszystkie stawy poruszające się podczas tego testu muszą być uprzednio
oddzielnie sprowadzone pod względem ich ruchomości oraz bo-
lesności. Podczas specyficznego badania stawów T musi zważać na to,
aby nie rozciągać nerwu ani mięśni otaczających te stawy. Jeśli mięśnie
z powodu ich skrócenia i bolesności utrudniają wykonanie ruchu, to po
wykonaniu poizometrycznej relaksacji („czynnym rozluźnieniu")
zakres tego ruchu powinien się powiększyć. W takim przypadku
leczenia wymagają mięśnie.
Wrażliwość na ucisk w przypadku podrażnienia nerwu jest rzeczą
zupełnie normalną. Na końcu badania wykonuje się palpację nerwu w
następujących miejscach: otwór międzykręgowy, mięśnie pochyłe,
obojczyk/I żebro, mięsień piersiowy mniejszy, mięsień nawrotny obły
oraz kanał nadgarstka.
Ryć. 18b. przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu)
prawego nerwu promieniowego razem z korzeniami nerwowymi oraz
rdzeniem kręgowym. T stoi przodem do grzbietowej powierzchni pra-
wego ramienia.
Ustawienie ciała od strony proksymalnej zasadniczo się nie różni od
testu na nerw pośrodkowy. Od strony dystalnej występują następujące
zmiany: pronacja przedramienia, zgięcie dłoniowe oraz odwiedzenie
łokciowe nadgarstka i zgięcie palców. Wcześniej należy zbadać
poruszane stawy.
Palpacja miejscowa: otwór międzykręgowy, mięśnie pochyłe, oboj-
czyk/I żebro, mięsień piersiowy mniejszy, bruzda nerwu promienio-
wego na kości ramiennej, mięsień odwracacz, tabakierka przy stawie
nadgarstkowo-śródręcznym kciuka.
273
 Test: zwróć uwagę na ból podczas ruchu nerwu względem otaczających go
tkanek. Komentarz:
Wszystkie stawy poruszające się podczas tego testu muszą być uprzednio
sprawdzone pod względem ich ruchomości oraz bolesności. Podczas
specyficznego badania stawów T musi zważać na to, aby nie rozciągać
nerwu ani mięśni otaczających te stawy.
Jeśli mięśnie z powodu ich skrócenia oraz bolesności utrudniają wyko-
nanie ruchu, to po wykonaniu poizometrycznej relaksacji („czynnym
rozluźnieniu") zakres tego ruchu powinien się powiększyć. W takim
przypadku terapia powinna być nacelowana na mięśnie. Wrażliwość na
ucisk w przypadku podrażnienia nerwu jest rzeczą zupełnie normalną.
Na końcu badania wykonuje się palpację nerwu w następujących
Ryć. 18 c. miejscach: otwór międzykręgowy, obojczyk/I żebro, mięsień piersiowy
Testowanie nerwu łokciowego mniejszy, bruzda nerwu łokciowego przy stawie łokciowym oraz Loge
de Guyon (kość grochowata).
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach lub siedzi.
T stoi przodem do przyśrodkowej powierzchni ramienia P
Wykonanie:
Rycina przedstawia maksymalne rozciągnięcie (w wyniku ciągu) ko-
rzeni nerwowych z rdzeniem kręgowym oraz obwodowych dróg ner-
wowych tworzących nerw łokciowy. Rozciągnięcie to uzyskuje się po-
przez odpowiednie ustawienie prawej kończyny górnej P, a mianowicie:
refrakcję obręczy barkowej, wyprost oraz rotację zewnętrzną stawu
ramiennego, zgięcie stawu łokciowego, supinację przedramienia, zgięcie
grzbietowe oraz odwiedzenie promieniowe nadgarstka, wyprost
palców oraz skłon boczny i rotację .kręgosłupa szyjnego w lewo. Test
rozpoczyna się z pozycji spoczynkowej w ułożeniu P na plecach. Jeśli
opisana pozycja ramienia wywołuje ból promieniujący do ramienia,
łokciowej części dłoni oraz/lub dwóch palców po stronie łokciowej ręki,
albo gdy z powodu promieniowania bólu nie można przyjąć opisanej
pozycji, to prawdopodobnie mamy do czynienia z podrażnieniem
struktur tworzących nerw łokciowy.
Nasze przypuszczenie można potwierdzić cofając ruch w jednym ze
stawów do momentu ustąpienia dolegliwości. Teraz głowę i kręgosłup
szyjny P rotuje się i pochyla w lewo. Jeśli ból pojawi się ponownie to
nasze przypuszczenie jest potwierdzone.
Tak jak w powyższym przykładzie ustawienie kręgosłupa szyjnego lub
ustawienie stawów kończyny górnej wpływało na pojawienie się bólu, to
podejrzenie podrażnienia struktur tworzących nerw łokciowy może
zostać również potwierdzone poprzez łagodzenie bólu w wyniku po-
wrotu kręgosłupa szyjnego lub stawów kończyny górnej do pozycji
spoczynkowej.

274 275
 Ryć. 20 S. Rvc. 20.
Ryć. 19.

Trakcja Pr/esuniecie boczne

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na plecach. P leży na plecach.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P. T stoi przy głowowej c/.eści stołu przodem do głowy P
Chwyt:
Chwyt: Lewa dłoń ułożona jest na lewej stronie głowy P Palec wskazujący
Dłonie obejmują głowę P od strony grzbietowej. prawej dłoni stroną promieniowa przylega od strony grzbietowej do
Wykonanie: prawego łuku aktualnego kręgu (zaraz za wyrostkiem poprzecznym).
T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa Wykonanie:
szyjnego. Prawa dłoń poprzez lekki nacisk porusza kręg w kierunku bocznym
Test: zwróć uwagę na łagodzenie bólu. (tutaj w lewo).
Komentarz: Test: kontroluj ruchomość kręgu. Zwróć uwagę na ból.
Kręgosłup szyjny przed wykonaniem testu należy ustawić w aktualnej Komentarz:
pozycji spoczynkowej. Aby maksymalnie jak to możliwe zmniejszyć Unikaj nacisku na wyrostek poprzeczny, który może być wrażliwy.
dolegliwości bólowe T próbuje zmieniać ustawienie kręgosłupa Niniejszy test jest chyba najczęściej stosowanym testem lokalizującym
szyjnego P ból oraz ograniczenie ruchomości. W wyniku nacisku na jeden kręg
Jeżeli test ten łagodzi ból, to odpowiednie leczenie zostało przedsta- bez stosowania stabilizacji kręgu sąsiedniego testowane są dwa seg-
menty: segment górny i dolny. Jeśli występują jakieś objawy (ból lub
wione na Ryć. 3, str. 290.
zmieniona ruchomość) każdy z tych segmentów sprawdza się osobno
(patrz Ryć. 21. na stronie następnej).
Aby ustalić kierunek ograniczenia lub prowokowania bólu konieczne
jest przeprowadzenie testów dodatkowych.
.277
276
 Ryć. 21 S. Ryć. 21.
Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni stroną promieniową stabilizuje od strony
grzbietowej lewy łuk dolnego kręgu w aktualnym segmencie (tuż za
wyrostkiem poprzecznym).
Palec wskazujący prawej dłoni stroną promieniową przylega od strony
grzbietowej do prawego łuku górnego kręgu w aktualnym segmencie (tuż
za wyrostkiem poprzecznym).
Wykonanie:
Prawa dłoń porusza górny kręg w segmencie w kierunku bocznym
(tutaj w lewo).
Test: kontroluj ruchomość. Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Jest to test specyficzny dla jednego segmentu. Służy on również do
wykrywania hypermobilności.
Test ten można zakończyć sprowadzając ślizg doczaszkowy i doogo-
nowy (paralelnie do płaszczyzny leczniczej prawego stawu między-
kręgowego). Ustala się wtedy upośledzony kierunek ruchu.
Test ten wykonuje się po obu stronach (z odpowiednio zmienionym
chwytem).
Ryć. 22.
Testowanie tętnicy kręgowej: prostowanie z rotacją oraz skłonem bocznym w prawo
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Jego głowa wystaje poza krawędź stołu. T
stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy R
Chwyt:
Dłonie obejmują głowę P
Wykonanie:
T powoli pochyla głowę i kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go jed-
nocześnie i pochylając w prawo. Pozycję krańcową tego ruchu należy
utrzymać dłużej.
Test: kontroluj występowanie objawów podrażnienia (przewężenia)
tętnicy kręgowej.
Komentarz:
Test ten został najpierw opisany przez De Kleijna i Nieuwenhuyse (Ho-
landia). Podczas prostowania, rotacji i skłonu bocznego w prawo roz-
ciągana będzie oraz zaciskana (pętla wokół kręgu szczytowego) lewa
tętnica kręgowa. Sprawdzana jest więc czynność prawej tętnicy krę-
gowej. Jeśli u P nie pojawiają się w trakcie testu takie objawy jak: oczo-
pląs, zawroty głowy, zaburzenia widzenia oraz/lub słyszenia, zmiana
powonienia, smaku, zaburzenia mowy itp., to T może przyjąć, że do-
pływ krwi do mózgu poprzez prawą tętnicę kręgowa jest zapewniony. W
zmodyfikowanej formie test ten może także wykazać podrażnienie
tętnicy kręgowej np. wskutek artrozy „stawów uncovertebralnych" (sta-
wów Luschki) środkowego i dolnego odcinka kręgosłupa szyjnego. T
stara się wtedy, by opisane powyżej ustawienie obejmowało nie tylko
górny odcinek kręgosłupa szyjnego, ale także odcinek środkowy oraz
dolny. W tym przypadku upośledzony przepływ występuje po tej
stronie, w którą wykonywana jest rotacja i skłon boczny. Test ten można
również wykonać w pozycji siedzącej.
278 279
 Ryć. 23. Ryć. 24. Ryć. 25. C2—C5. Ryć. 26. Ci—

Zginanie lub prostowanie Gra stawowa

Ryć. 23. Pozycja Ryć. 25.

wyjściowa: Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. P leży na lewym boku. T stoi
T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P przodem do P Chwyt i
Chwyt: stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest na prawym stawie mię- Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest na prawym stawie między-kręgowym
dzykręgowym lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktual- lub pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wykonuje
nego segmentu (wykonuje palpację). Obie dłonie przytrzymują głowę palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup szyjny oraz górny
od dołu. piersiowy poniżej aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz prawa dłoń
Wykonanie: ułożone są pod głowa oraz kręgosłupem szyjnym R Mary palec obejmuje
T pochyla obiema dłońmi kręgosłup szyjny P do przodu powodując w górny kręg aktualnego segmentu. Czoło P przylega do ramienia T. Wykonanie:
aktualnym segmencie ruch zginania. Prawa dłoń oraz ciało T małymi wibracyjnymi ruchami popychają kręgo-
słup szyjny oraz głowę P dogrzbietowo oraz pociągają je brzusznie. Ruchy
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania. Zwróć te wykonywane są wzdłuż płaszczyzny poprzecznej, która ustawiona jest
uwagę na ból.
paralelnie do krążka międzykręgowego aktualnego segmentu.
Komentarz:
Ryć. 24. przy pomocy takiego samego chwytu przedstawia badanie pro- Test: kontroluj ruchomość w segmencie (grę stawową). Grę stawowa
stowania kręgosłupa szyjnego P sprawdza się w leżeniu na lewym oraz prawym boku.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 4. Komentarz:
lub 5. strona 291 lub 292. Ryć. 26. przedstawia badanie gry stawowej w obrębie dolnego kręgo-
słupa szyjnego.
Uważaj aby gra stawowa była sprawdzana przy pomocy ruchów Unij-
nych, a nie zgięciowych (zginanie i prostowanie).
280 281
 Ryć. 27. 4.5. KRĘGOSŁUP SZYJNY: LECZENIE (SCHEMAT)
Przed przystąpieniem do ćwiczenia technik leczniczych uczniowie oraz
uczestnicy kursów powinni najpierw wykonać na partnerze następujące techniki
badania:
Ryć. 10. strona 261. Gra stawowa w pozycji siedzącej lub
Ryć. 25., 26. w leżeniu na boku, strona 281
Ryć. 20. strona 277. Przesunięcie boczne
Ryć. 22. strona 279. Testowanie tętnicy kręgowej

W przypadku dolegliwości bólowych kończyny górnej:

Ryć. 28. Ryć. 18., strona 270. Testowanie otworu międzykręgowego Ryć. 18a, b, c.,
strona 272 i 274. Testowanie nerwu: pośrodkowego, promieniowego i
Test C$—Thy. zginanie i prostowanie lub łokciowego Motoryka (siła i odruchy), strona 74 Czucie, strona 74
rotacja w prawo i skłon boczny w prawo
Mobilizacja tkanek miękkich:
Ryć. la. oraz b. dogrzbietowo w leżeniu na brzuchu . . . . . 284 Ryć. l
Ryć. 27. c. dobrzusznie (również stawów) w leżeniu
Pozycja wyjściowa: na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
P leży ria lewym boku. T Ryć. Id. dobrzusznie (również stawów) w leżeniu
stoi przodem do P. na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286
Chwyt i stabilizacja: Ryć. l e. oraz f. dobrzusznie i dogrzbietowo
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest od strony grzbietowej po- w leżeniu na brzuchu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
między dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu (wy-
konuje palpację). Pozostała część dłoni stabilizuje kręgosłup piersiowy Mobilizacja stawów:
poniżej aktualnego segmentu.
Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgo- Ryć. 2a. oraz b. Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . 288
słupem szyjnym P. Mały palec obejmuje górny kręg aktualnego seg- Ryć. 2c. Wariant w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
mentu. Czoło P przylega do ramienia T. Ryć. 3. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Wykonanie: Ryć. 4. Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
Prawe ramię oraz dłoń pochylają kręgosłup szyjny P do przodu lub do Ryć. 5. Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . 292
tyłu powodując tym samym ruch zginania lub prostowania w aktualnym Ryć. 6. Zginanie, rotacja i skłon boczny w pozycji
segmencie.
siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas ruchu zginania i prostowania. Ryć. 7. Prostowanie, rotacja i skłon boczny w pozycji
Zwróć uwagę na ból. Komentarz:
Ryć. 28. Przedstawia sprzężony ruch rotacji w prawo ze skłonem bocznym
w prawo. Porównaj obie strony. siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
W tej pozycji wyjściowej można zbadać również inne kombinacje ruchu Ryć. 8. C.—Th,: zginanie i prostowanie w leżeniu bokiem 295
i to niezależnie od tego czy kręgosłup szyjny znajduje się w zgięciu, czy Ryć. 9. C.—Th.,: skłon boczny i rotacja w leżeniu bokiem 296
też w wyproście. Ryć. lOa. oraz b. Trakcja w leżeniu na plecach . . . . . . . . . . . . 297
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 8. Ryć. 11. I żebro: dobrzusznie/doogonowo . . . . . . . . . . . . . . 298
lub 9. na stronie 295 lub 296.

282 283
 Ryć. l a. Ryć. l b.
Ryć. l c S. Rvc. l c.

Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: dobrzusznie

Mobilizacja tkanek miękkich: dogrzbietowo

Ryć. la.
Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu. P leży na plecach.
T stoi przodem do P T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt: Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń delikatnie spoczywa na głowie P Prawa dłoń ułożona jest na lewej powierzchni głowy i kręgosłupa szyj-
Lewa dłoń chwyta tkanki miękkie w okolicy karku. nego. Mały palec stabilizuje górny kręg aktualnego segmentu. Lewa dłoń
Wykonanie: chwyta tkanki miękkie po prawej stronie karku. Palec środkowy spoczywa
Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie dogrzbietowo. na dolnym kręgu aktualnego segmentu.
Wykonanie:
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich. Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawa stronę dolnego kręgu w
Komentarz: kierunku brzuszno-ogonowym prostopadle do płaszczyzny leczniczej
Palce (za wyjątkiem stawów śródręczno-paliczkowych) są wyprosto- aktualnego stawu międzykręgowego. Potem ciąg się przerywa i cała
wane by nie szczypać pacjenta. czynność od początku rytmicznie powtarza.

Ryć. Ib. przedstawia wykonanie leczenia przy jednoczesnym lub na- Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesnym współruchem kręgu
przemiennym użyciu obu dłoni. szyjnego (trakcja w aktualnym stawie między kręgowym). Komentarz:
W powyższym przykładzie stabilizowana jest głowa oraz kręg górny, a
poruszany do nieznacznej rotacji w lewo kręg dolny w segmencie. W
takim przypadku powstanie relatywna rotacja górnego kręgu w prawo.
Aby uzyskać możliwie największy zakres ruchu rotacji w prawo to
kręgosłup szyjny należy pochylić nieznacznie w prawo (ruch sprzężony).
284
285
 Ryć. l d S. Ryć. l d.
Mobilizacja tkanek miękkich i stawów: dobrzusznie
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń ułożona jest na prawej stronie obręczy barkowej P Poprzez jej
stabilizację stabilizowany jest również pierwszy kręg piersiowy. Prawa
dłoń chwyta tkanki miękkie karku po stronie prawej. Palec środowy (lub
strona promieniowa palca wskazującego) ułożony jest na górnym kręgu
aktualnego segmentu.
Wykonanie:
Prawa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę górnego kręgu w
segmencie w kierunku brzuszno-czaszkowym — paralelnie do płasz-
czyzny leczniczej aktualnego stawu między kręgowego. Następnie ciąg
ten się przerywa i całą czynność rytmicznie powtarza od początku.
Mobilizacja: mobilizacja tkanek miękkich z jednoczesnym współru-chem
górnego kręgu w segmencie (ślizg w stawie między-kręgowym). Komentarz:
W powyższym przykładzie stabilizowany jest kręg dolny, a kręg górny
rotowany jest w lewo. Aby uzyskać największy zakres rotacji w lewo
kręgosłup szyjny pochylany jest jednocześnie nieznacznie w lewo (ruch
sprzężony).
286
Ryć. l e. Ryć. l f.
Mobilizacja tkanek miękkich: dobrzusznie oraz dogrzbietowo
Pozycja wyjściowa:
P leży na brzuchu.
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt:
Dłonie chwytają tkanki miękkie po prawej stronie karku. Kciuki ułożone
są na brzuśćcu mięśnia od strony grzbietowej, a palce wskazujący,
środkowy i ewentualnie serdeczny od strony brzusznej.
Wykonanie: Ryć. l
e.
Kciuki popychają tkanki miękkie w kierunku brzusznym, pozostałe
palce przeciwstawiają się temu ruchowi lub pociągają w kierunku
grzbietowym. W tym samym czasie ramiona są przywodzone a dłonie
wykonują odwiedzenie łokciowe.
Ryć. l f.
Palce pociągają w kierunku grzbietowym, natomiast kciuki (ułożone
teraz bardziej bocznie) przeciwstawiają się temu ruchowi lub popychają
w kierunku brzusznym. W tym samym czasie ramiona są odwodzone, a
dłonie wykonują odwiedzenie promieniowe.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.
Komentarz:
Technika ta w sposób powolny i rytmiczny wykonywana jest od gór-
nego kręgosłupa szyjnego aż po obręcz barkową. Aby nie szczypać
pacjenta palce są przez cały czas wyprostowane albo lekko ugięte w
stawach śródręczno-paliczkowych.
287
 Ryć. 2 a. Ryć. 2 b. Ryć. 2 c.

Trakcja w pozycji spoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Trakcja

Ryć. 2a. Pozycja Pozycja wyjściowa:

wyjściowa: P siedzi.
P siedzi. T stoi przodem cło P
T stoi przodem do pleców P Chwyt i stabilizacja:
Chwyt: ' Dłonie obejmują od strony grzbietowej głowę P Mały palec oraz kłę-bik palca
Dłonie przylegają nadgarstkami do podstawy czaszki oraz do wy- małego prawej i lewej dłoni ułożone są na podstawie czaszki oraz na
rostków sutkowatych kości skroniowej. Przedramiona spoczywają na wyrostkach sutkowatych kości skroniowej. Czoło P stabilizowane jest przy
barkach P ciele T. Wykonanie:
Wykonanie: T pochyla się nieznacznie do tyłu.
T naciska łokciami w kierunku doogonowym powodując trakcję szyj-
nego odcinka kręgosłupa. Mobilizacja i łagodzenie bólu: trakcja.
Komentarz:
Mobilizacja lub łagodzenie bólu: trakcja. Przed wykonaniem trakcji kręgosłup szyjny należy ustawić przestrzennie
Komentarz: w aktualnej pozycji spoczynkowej.
Barki P stanowią w tym przypadku pewnego rodzaju oś obrotu. Ryć. 2b.
przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczynkowej (tutaj
zgięcie, skłon boczny w prawo i rotacja w prawo). Pozycję tę należy
przyjąć przed wykonaniem trakcji.

288 289
 Ryć. 3 a. Ryć. 3 b. Rvc. 4.

Trakcja w pozycji wpoczynkowej lub aktualnej pozycji spoczynkowej

Zginanie

Ryć. 3a. Pozycja Pozycja wyjściowa:

wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy R
Chwyt:
Dłonie obejmują od strony grzbietowej głowę oraz kręgosłup szyjny R
Pas trakcyjny oplata ciało oraz dłonie T.
Wykonanie:
T pochyla się nieznacznie do tyłu powodując trakcję kręgosłupa szyj-
nego.
Mobilizacja oraz łagodzenie bólu: trakcja.
Komentarz:
Pas trakcyjny napięty jest na dłoniach T, które przylegają do głowy i szyi P
ułatwiając chwyt. Dłonie spełniają funkcję pewnego rodzaju plastra,
który zapobiega ześlizgiwaniu się pasa. Dodatkowo mogą one jeszcze
wyczuwać napięcie mięśni. Właściwa trakcja wykonana jest przy po-
mocy pasa poprzez pochylenie się T do tyłu. W razie potrzeby T może
pasem ustabilizować do stołu całą obręcz barkową R
Ryć. 3b. przedstawia wykonanie trakcji w aktualnej pozycji spoczyn-
kowej (tutaj w zgięciu, skłonie bocznym w prawo i rotacji w prawo). W
przypadku promieniowania bólu do ramienia wymienioną trakcję
stosuje się w stopniu I i II jako trakcję przeciwbólową.
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny R Kciuk i palec wskazujący sta-
bilizują dolny kręg w aktualnym segmencie.
Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego.
Mały palec ułożony jest na górnym kręgu aktualnego segmentu. Ciało T
przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia
kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup P do przodu powodując
zgięcie w aktualnym segmencie.
Mobilizacja: zginanie.
Komentarz:
Leczenie może okazać się niezbędne po obu stronach. Aby ułatwić sta-
bilizację technika ta może być także wykonana z rotacją oraz skłonem
bocznym (patrz Ryć. 6., strona 293).
Jeśli w sąsiednich nieleczonych segmentach (górnym i dolnym) zginanie
powoduje powstanie bólu to segmenty te mogą być ustawione w
wyproście. Leczenie może być również wykonywane w leżeniu na
plecach.

290 291
 Ryć. 5 S. Ryć. 5.
Prostowanie
Pozycja wyjściowa: P siedzi. T stoi przodem
do lewego boku P.
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny P Kciuk oraz palec wskazujący
stabilizują dolny kręg aktualnego segmentu.
Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego P
Mały palec ułożony jest na górnym kręgu aktualnego segmentu. Ciało T
przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym ustawienia
kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup P do tyłu powodując w
aktualnym segmencie ruch prostowania.
Mobilizacja: prostowanie.
Komentarz:
Leczenie może okazać się niezbędne po obu stronach. Technika ta może
być także wykonywana razem z rotacją oraz skłonem bocznym (patrz
Ryć. 7 strona 294).
Jeśli w segmentach nieleczonych (górnym i dolnym) prostowanie po-
woduje powstanie bólu to segmenty te mogą być ustawione w zgięciu.
Leczenie może być również wykonywane w leżeniu na plecach.
292
Ryć. 6 S. Ryć. 6.
Zginanie z rotacji] w prawo i skłonem bocznym w prawo
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do prawego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Lewa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny P Kciuk i palec wskazujący sta-
bilizują dolny kręg aktualnego segmentu.
Prawa dłoń obejmuje lewą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego P
Mały palec ułożony jest na górnym kręgu (lewym łuku kręgu) w aktu-
alnym segmencie. Ciało T przylega do prawej strony głowy P nie zmie-
niając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Prawa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup szyjny P do przodu i w
prawo obracając go jednocześnie również w prawo.
Mobilizacja: sprzężony ruch zginania z rotacją i skłonem bocznym
w tą samą stronę.
Komentarz:
T musi uważać na to, aby kciukiem lewej (stabilizującej) ręki nie utrudniać
ruchu kręgu górnego po stronie prawej w kierunku grzbietowo-
ogonowym.
 Ryć. 7 S. Ryć. 7. Rvc. 8.

Prostowanie z rotacją w prawo i skłonem bocznym w prawo

C 5—Tir}: zginanie lub prostowanie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń obejmuje kręgosłup szyjny R Kciuk oraz palec wskazujący
ułożone są na dolnym kręgu aktualnego segmentu utrzymując go w sta-
bilnej pozycji.
Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy oraz kręgosłupa szyjnego R
Mały palec ułożony jest na górnym kręgu (prawym łuku kręgu) aktu-
alnego segmentu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmie-
niając przy tym ustawienia kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T pochylają kręgosłup szyjny P do tyłu obracając go
jednocześnie i pochylając w prawo.
Mobilizacja: sprzężony ruch prostowania z rotacją oraz skłonem bocznym" w
tym samym kierunku. Komentarz:
T musi uważać na to, aby palcem wskazującym prawej (stabilizującej)
ręki nie utrudniać ruchu kręgu górnego po stronie prawej w kierunku
grzbietowo-ogonowym.
P leży na lewym boku. T stoi
przodem do R Chwyt i
stabilizacja:
Palec wskazujący oraz środkowy lewej ręki ułożone są na dolnym
kręgu aktualnego segmentu utrzymując go w stabilnej pozycji. Pozo-
stała część dłoni stabilizuje kręgosłup piersiowy poniżej aktualnego
segmentu.
Prawe przedramię oraz prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgosłupem
szyjnym P. Mały palec obejmuje górny kręg aktualnego segmentu. Czoło P
przylega do ramienia T. Wykonanie:
Prawe ramię oraz prawa dłoń pochylają kręgosłup szyjny P w kierunku
brzusznym albo grzbietowym.
Mobilizacja: zginanie lub prostowanie.

294 295
 Ryć. 9.
S—Th3'. rotacja w prawo i skłon boczny w prawo
Pozycja wyjściowa:
P leży na lewym boku. T
stoi przodem do R
Chwyt i stabilizacja:
Kciuk lewej dłoni stabilizuje od strony bocznej (tutaj od lewej) wyrostek
kolczysty dolnego kręgu aktualnego segmentu. Prawe przedramię oraz
prawa dłoń ułożone są pod głową oraz kręgosłupem szyjnym R Mały
palec leży na górnym kręgu (lewym łuku kręgu) aktualnego segmentu.
Czoło P przylega do ramienia T.
Wykonanie:
Prawe ramię oraz prawa dłoń pochylają kręgosłup szyjny P w prawo
rotując go jednocześnie również w prawo.
Mobilizacja: ruch sprzężony składający się ze skłonu bocznego i rotacji
w tym samym kierunku w zgięciu lub wyproście.
296
Ryć. 10 a. C6—C7 Ryć. 10 b. Th]—Th3
Trakcja (separacja) w stawach międzykręgowych
Ryć. lOa.
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt i stabilizacja:
Pod dolny kręg w aktualnym segmencie (wyrostki poprzeczne) podło-
żony jest klin. Daje on dobrą stabilizację.
Prawa dłoń obejmuje od strony grzbietowej głowę oraz kręgosłup szyjny R
Palec wskazujący prawej dłoni (ułożony w wydrążeniu klina) ułożony jest
pomiędzy dwoma wyrostkami kolczystymi aktualnego segmentu
sprawdzając czy mobilizacja odbywa się we właściwym segmencie. Lewa
dłoń obejmuje żuchwę P (szczęki zaciśnięte). Jeśli występują jakieś
problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi to f obejmuje szczękę
górną. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając przy tym
ustawienia kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Aby wykonać ruch głowy oraz górnego kręgosłupa szyjnego P w kie-
runku grzbietowym i trochę doczaszkowym (prostopadle do płasz-
czyzny leczniczej stawów międzykręgowych aktualnego segmentu) T
ugina swe nogi w kolanach.
Mobilizacja: trakcja (separacja) w stawach międzykręgowych dolnego
kręgosłupa szyjnego. Komentarz:
Ryć. lOb. przedstawia zastosowanie tej techniki dla górnego kręgosłupa
piersiowego.
Dłonie P splecione są na jego karku, a mobilizacja odbywa się w kie-
runku grzbietowym (patrz strzałki) przez łokcie R Jeśli P ma powięk-
szoną kyfozę to głowowa część stołu musi być nieznacznie uniesiona.
297
 5. KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY
(POTYLICA — KRĘG SZCZYTOWY — KRĘG OBROTOWY)

5.1. ANATOMIA
Kręgosłup szyjny górny (Ryć. KS-G-1 oraz KS-G-2) składa się z dwóch
segmentów: C()—C, oraz C,—C,. Brak tu krążków międzykręgowych. Cn—C,
(staw szczytowo-potyliczny) składa się z dwóch stawów międzykręgowych. G!
—C, (staw szczytowo-obrotowy) składa się z dwóch stawów7 międzykrę-
gowych oraz dwóch połączeń stawowych z zębem kręgu obrotowego: od
Ryć. 11 S. Ryć. 11. przodu połączenie zęba z przednim łukiem kręgu szczytowego, od tyłu z w 7ię-
zadłem poprzecznym zęba.

I żebro: dobrzusznie/doogonowo

Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Głowa i szyja P zrotowane są w prawo.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do P
Chwyt i stabilizacja:
Lewe przedramię T stabilizuje od lewej strony głowę oraz szyję P Dłoń
T leży na mostku P
Palec wskazujący prawej dłoni T stroną promieniową przylega do I-go
żebra P Łokieć T przylega do jego miednicy.
Wykonanie:
Prawa dłoń oraz miednica popychają I żebro dobrzusznie i trochę do-
ogonowo.

Mobilizacja: trakcja (separacja) I-go stawu żebrowo-kręgowego.

Komentarz: 1. Tuberculum posterius Dei
Głowa i kręgosłup szyjny P są w pozycji spoczynkowej tak daleko zro- 2. Sulcus
es arteriae
articularis
vertebralis Fac
3. Foramen
-•u s costotransYersariiini
Coi
towane w prawo, aż Th] będzie w pełni zrolowany w prawo. Prawa dłoń 4. Processus
•a artiailaris
tr<insvi'rsus
interior Fov
5. Massaessus
lateralis
spinosus Pro
T kontroluje tę czynność palpacyjnie. Poprzez takie ustawienie i men costotransversarium
6. Tuberculum anteritis For
ustabilizowanie Th1 w rotacji w prawo kręg ten jest zabezpieczony przed 7. Fovea dentis
7. Fovea articularis superior
8. Foven articularis superior
8. Facies articularis posterior
podążaniem za I żebrem w kierunku brzusznym podczas wykonywanej Ryć. KS-G-2 Kręg
mobilizacji. obrotowy z prawej strony
Jeśli żebro jest unieruchomione za wysoko to mobilizację wykonuje się
w kierunku doogonowym. Ryć. KS-G-1 Kręg
szczytowy od góry
299
5.2. BIOMECHANIKA
Kość potyliczna - kręg szczytowy (C0—Ca)
Zginanie oraz prostowanie odbywa się wg reguły wypukłych powierzchni
stawowych, tzn. że kłykcie kości potylicznej podczas zginania ślizgają się w
kierunku grzbietowym (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 1.), a podczas
prostowania w kierunku brzusznym (Ryć. 2.). W obu przypadkach kłykcie
kości potylicznej ślizgają się w kierunku przeciwnym do ruchu czaszki dzięki
czemu powierzchnie stawowe zawsze centrują w stawach.
Rotacja oraz skłon boczny są sprzężone zawsze w kierunkach przeciwnych.
Rotacja w prawo będzie więc sprzężona ze skłonem bocznym w lewo i to nie-
zależnie od tego czy kręgosłup ustawiony jest w zgięciu (Kręgosłup szyjny
górny: test, Ryć. 3), czy też w wyproście (Ryć. 5.).
Samodzielnie można również wykonać ruchy kombinowane (odwrotnie do
ruchów sprzężonych) np. rotacji i skłonu bocznego w tą samą stronę. Ruchy
te mogą być wykonywane niezależnie od tego czy kręgosłup jest ustawiony w
zgięciu (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 4.) czy też w wyproście (Ryć. 6.).
Zakres ruchu będzie wtedy mniejszy, a opór końcowy bardziej twardy.
5.3. BADANIE I LECZENIE
Więzadła odgrywają bardzo duża rolę w stabilności górnego kręgosłupa
szyjnego. Dotyczy to szczególnie więzadeł skrzydłowatych (ligg. allaria), które
łączą ząb kręgu obrotowego z kością potyliczną i między innymi odpowie-
dzialne są za ruchy sprzężone górnego kręgosłupa szyjnego. Ważne jest również
więzadło poprzeczne, które przytrzymuje ząb kręgu obrotowego przy
przednim łuku kręgu szczytowego sprawiając, że ruchy pomiędzy C, oraz C,
możliwe są zasadniczo w płaszczyźnie poprzecznej. Zawsze należy sprawdzać
stabilność tego więzadła (zerwanie, rozciągnięcie wskutek urazu, schorzenia
reumatyczne). Bardzo ważne jest wykonanie tego badania przed rozpoczęciem
leczenia przy pomocy silniejszej trakcji, rotacji lub innych technik
mobilizacyjnych (Kręgosłup szyjny górny: test, Ryć. 9.).
Jeśli jakieś testy wskazują na obecność patologii to w różnych usta-
wieniach kręgosłupa należy także zbadać nerwy czaszkowe oraz stan
ukrwienia.

Kręg szczytowy — kręg obrotowy (Cl—C2)

Z powodu ścisłego połączenia pomiędzy zębem oraz przednim łukiem

kręgu szczytowego oś ruchu przechodzi przez ząb. Podczas zginania tylny
łuk kręgu szczytowego oddala się od tylnego łuku kręgu obrotowego. Podczas
prostowania tylny łuk kręgu szczytowego zbliża się do tylnego łuku kręgu
obrotowego.
Z powodu ścisłych połączeń więzadłowych jak również ustawienia i kształtu
powierzchni stawowych wykonanie skłonu bocznego nie jest możliwe. Za to
rotacja jest tutaj bardzo duża (około 45° w każdą stronę). Stanowi ona około
połowy ruchu rotacyjnego całego kręgosłupa szyjnego.
Skłon boczny głowy w kierunku przeciwnym do ruchu rotacji powoduje
rozluźnienie więzadeł po tej stronie, w którą odbywa się skłon boczny. Po-
woduje to zwiększenie zakresu ruchu rotacji (zasada ruchu sprzężonego).
Gdy skłon boczny głowy wykonywany jest w tą samą stronę co ruch rotacji to
powoduje on zwiększenie napięcia struktur więzadłowych i ogranicza tym
samym zakres ruchu (odpowiednik ruchu kombinowanego).

300 301
5.4. KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY: BADANIE
(SCHEMAT)

W pozycji siedzącej:
Oglądanie
Palpacja (powierzchowna)
Badanie funkcji stawów

Ryć. 1. Czynne zginanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303

Ryć. 2. Czynne prostowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Ryć. 3. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . 304
Ryć. 4. Czynne zginanie, rotacja i skłon boczny . . . . . . 304
Ryć. 5. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny . . . 305
Ryć. 6. Czynne prostowanie, rotacja i skłon boczny ... 305
Ryć. 7. C(l—C,: zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . . 306
Ryć. 8a. C(,—C^ rotacja i skłon boczny . . . . . . . . . . . . . . . 307
Ryć. 8b. C(1—C,: inny wariant 8a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Rvc. 2.
Ryć. 1.
Motoryka (siła i odruchy), ewentualnie także Czynne zginanie lub prostowanie
nerwy czaszkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Czucie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Ryć. 1.
W leżeniu na plecach Pozycja wyjściowa:
Oglądanie P siedzi.
Palpacja Wykonanie:
Badanie funkcji stawów P wciąga podbródek pochylając tym samym górna część szyi do
przodu.
Ryć. 9. Przesunięcie boczne z dolną stabilizacją . . . . . . 309
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas ruchu zginania.
Zwróć uwagę na pojawienie się bólu lub jego zmniejszenie. Komentarz:
W pozycji siedzącej Ryć. 2. przedstawia czynne prostowanie górnego kręgosłupa szyjnego,
Badanie funkcji stawów przy czym podbródek jest unoszony.
Ryć. 10. C,—C,: zginanie i prostowanie . . . . . . . . . . . . . . 310
Ryć. 11. C,— Q: rotacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Na końcu czynnego zakresu ruchu oba testy prowadzi się dalej biernie
(test ilościowy). Oprócz tego testy te wykonuje się także biernie z
pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu koń-
cowego włącznie (jakość ruchu).
302 303
 Ryć. 3. Ryć. 4.
Czynne zginanie z rotacją w prawo oraz skłonem bocznym w lewo lub w prawo
Ryć. 3. Pozycja
wyjściowa:
P siedzi.
Wykonanie:
P wciąga podbródek obracając jednocześnie głowę w prawo i pochylając
ją w lewo. Test wykonuje się po obu stronach.
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas czynnego
sprzężonego ruchu zginania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w
przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu.
Porównaj obie strony. Komentarz:
Ryć. 4. przedstawia czynny kombinowany ruch zginania z rotacją i skłonem
bocznym w prawo. Porównaj obie strony.
Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej
biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie
z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu
końcowego włącznie (jakość ruchu).
304
Ryć. 5. Rvc. 6.
Czynne prostowanie / rotacją w prawo oraz skłonem bocznym w
lewo albo w prawo
Ryć. 5.
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
Wykonanie:
P unosi podbródek obracając jednocześnie głowę w prawo i pochylając
ją w lewo. Wszystkie ruchy odbywają się tylko w obrębie górnego
kręgosłupa szyjnego. Test wykonuje się po obu stronach.
Test: kontroluj zakres ruchu oraz jego wykonanie podczas czynnego,
sprzężonego ruchu prostowania z rotacją w jednym i skłonem bocznym w
przeciwnym kierunku. Zwróć uwagę na pojawienie się lub zmniejszenie bólu.
Porównaj obie strony. Komentarz:
Ryć. 6. przedstawia czynny, kombinowany ruch prostowania z rotacją
oraz skłonem bocznym w prawo. Porównaj obie strony
Na końcu czynnego zakresu ruchu wszystkie testy kontynuuje się dalej
biernie (ilość ruchu). Oprócz tego testy te wykonuje się również biernie
z pozycji zerowej w pełnym zakresie ruchu z badaniem oporu
końcowego włącznie (jakość ruchu).
305
 Ryć. 7 S. Ryć. 7. Rvc. 8 a.

Test GO—C\: rotacja w lewo i skłon boczny w prawo

Test CQ—Cj: zginanie i prostowanie

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni ułożony jest pomiędzy prawym wy-
rostkiem sutkowatym kości skroniowej, a prawym wyrostkiem po-
przecznym kręgu szczytowego (wykonuje palpację). Lewa dłoń ułożona
jest na głowie P
Wykonanie:
Lewa dłoń pochyla głowę P do przodu lub do tyłu. Pomiędzy kością
potyliczną, a kręgiem szczytowym odbywa się wtedy ruch zginania
lub prostowania.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania i prostowania.
Zwróć uwagę na ból. Komentarz:
Test ten wykonuje się po obu stronach.
W przypadku ewentualnego bólu T może lewą ręką objąć głowę P
(patrz Ryć. 8b.) i podczas testu wykonać lekką trakcję.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 3.
lub 4. na stronie 317 lub 318.
306
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt:
Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest pomiędzy prawym wy-
rostkiem sutkowatym kości skroniowej, a prawym wyrostkiem po-
przecznym kręgu szczytowego (wykonuje palpację). Lewa dłoń ułożona
jest na głowie P
Wykonanie:
Lewa dłoń obraca głowę P w lewo i pochyla ją jednocześnie w prawo.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas skłonu bocznego w jednym
i rotacji w przeciwnym kierunku. Sprawdź ten ruch zarówno w zgięciu jak i w
wyproście. Zwróć uwagę na ból. Komentarz:
Test wykonuje się po obu stronach.
T musi zwracać uwagę na to, aby zachować jednakowy stosunek skłonu
bocznego i rotacji. Jeśli T za bardzo rotuje głowę P to skłon boczny
pomiędzy kością potyliczną oraz kręgiem szczytowym staje się bar-
dziej ograniczony i utrudniony. Jeśli T za bardzo pochyla głowę w bok, to
zmniejszy się ruch rotacji.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 2.,
strona 316.
Ryć. 8b. przedstawia tą samą technikę z trochę zmienionym chwytem
dającym lepszą stabilizację kręgu szczytowego.
307
 Ryć. 8 b S. Ryć. 8 b.
Test C{)—Ci', rotacja w lewo i skłon boczny w prawo
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku R
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący prawej dłoni stabilizuje od strony brzusznej prawy
wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego. Pozostała część dłoni stabi-
lizuje kręgosłup szyjny poniżej kręgu szczytowego. Lewa dłoń T
obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec przylega do prawego
wyrostka sutkowatego kości skroniowej. Ciało T przylega do lewej
strony głowy P nie zmieniając przy tym pozycji głowy i górnego
kręgosłupa szyjnego.
Wykonanie:
Lewa dłoń oraz ciało T obracają głowę P w lewo pochylając ją jedno-
cześnie w prawo.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji w jednym i skłonu
bocznego w przeciwnym kierunku. Sprawdź ten ruch zarówno w zgięciu jak i w
wyproście kręgosłupa szyjnego. Zwróć uwagę na ból. Komentarz:
Test wykonuje się po obu stronach.
W tej technice kręg szczytowy jest stabilizowany lepiej niż na Ryć. 8a.
Chwytu tego używa się przede wszystkim wtedy, gdy kręg szczytowy
wykazuje zbyt dużą ruchomość względem kręgu obrotowego.
308
Ryć. 9 S. Rvc. 9.
Test C|—C"S: przesunięcie boczne z dolną stabilizacją
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przy głowowej części stołu przodem do głowy P
Chwyt i stabilizacja:
Palec wskazujący lewej dłoni stroną promieniową ułożony jest na le-
wym łuku kręgu obrotowego (na grzbietowej stronie tuż za wyrostkiem
poprzecznym) utrzymując go w stabilnej pozycji. Palec wskazujący
prawej dłoni T stroną promieniową ułożony jest na prawym łuku kręgu
szczytowego (na grzbietowej stronie tuż za wyrostkiem poprzecznym).
Wykonanie:
Prawa dłoń lekko popycha kręg szczytowy w kierunku bocznym (tutaj
w lewo).
Test: kontroluj w segmencie ruchomość kręgu szczytowego względem kręgu
obrotowego (szczególnie w przypadku hypermobil-ności). Zwróć uwagę na ból.
Komentarz:
Unikaj nacisku na wyrostek poprzeczny, który może być wrażliwy na
ucisk. Technika alternatywna: stabilizuj kręg szczytowy i popychaj kręg
obrotowy. Test wykonuje się po obu stronach.
Test ten jest niezmiernie ważny i wymaga dużej dokładności by wy-
kluczyć ewentualną hypermobilność lub niestabilność pomiędzy krę-
giem szczytowym i kręgiem obrotowym. Hypermobilność lub niesta-
bilność stanowi przeciwwskazanie do jakiejkolwiek mobilizacji w tej
okolicy. Test ten w przypadku podejrzenia hypomobilności można też
zastosować w segmencie C()—C .
309
 X"

,#•' •.
£ Ryć. 10. Ryć. 11S. Rvc. 11.

Test Ci—C^. zginanie i prostowanie Test C i—C?- rotacja

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi. P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt: Chwyt:
Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest po prawej stronie po- Palec wskazujący prawej dłoni T ułożony jest po stronie prawej po-
między łukiem kręgu szczytowego, a łukiem kręgu obrotowego. Lewa między łukiem kręgu szczytowego, a łukiem kręgu obrotowego. Lewa
dłoń T spoczywa na głowie P dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec przylega do prawego
Wykonanie: łuku kręgu szczytowego. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie
Lewa dłoń pochyla głowę oraz górny kręgosłup szyjny P do przodu lub zmieniając przy tym ustawienia głowy i kręgosłupa szyjnego.
do tyłu. Pomiędzy kręgiem szczytowym, a kręgiem obrotowym odbywa Wykonanie:
się ruch zginania lub prostowania. Lewa dłoń oraz ciało T obracają głowę oraz kręg szczytowy P w lewo.
Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas zginania i prostowania. Test wykonuje się po obu stronach.
Zwróć uwagę na ból. Komentarz: Test: kontroluj ruchomość w segmencie podczas rotacji. Zwróć uwagę na ból.
Test wykonuje się po obu stronach. Komentarz:
W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych T może lewą ręką Aby uzyskać największy zakres rotacji T może na końcu ruchu nie-
objąć głowę oraz kręg szczytowy P (patrz Ryć. 8b.) i podczas testu wy- znacznie pochylić głowę P w kierunku przeciwnym (tutaj w prawo) co
konać małą trakcję. zmniejszy napięcie więzadeł.
Jeśli wskazane jest leczenie, to zostało ono przedstawione na Ryć. 3 lub 4
na stronie 317 lub 318.

310 311
5.5. KRĘGOSŁUP SZYJNY GÓRNY: LECZENIE
(SCHEMAT)
Przed rozpoczęciem ćwiczenia technik leczniczych uczniowie oraz uczestnicy
kursów powinni w pierwszej kolejności wykonać na partnerze następujące
techniki badania:

Ryć. 22,. strona 279. Testowanie tętnicy kręgowej

Ryć. 9., strona 309 Przesunięcie boczne (test na hypermobilność)
Motoryka z nerwami czaszkowymi

Mobilizacja tkanek miękkich (oraz mobilizacja stawów)

Ryć. la. oraz b. Masaż poprzeczny i podłużny

Ryć. l a. R\c. 1 b.
w leżeniu plecach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Ryć. Ic. C(1—C,: dobrzusznie w leżeniuna plecach . . . . . . . 314
Ryć. Id. C,—C,: dobrzusznie w leżeniu plecach . . . . . . . . . 315 Mobilizacja tkanek miękkich

Mobilizacja stawów:
Ryć. la.
Pozycja wyjściowa:
Ryć. 2. Trakcja w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
P leży na plecach. Głowa P jest nieznacznie /rolowana w lewo. T
Ryć. 3. Zginanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
sloi przy głowowej części stołu przodem do głowy P
Ryć. 4. Prostowanie w pozycji siedzącej . . . . . . . . . . . . . . . 318
Chwyt:
Lewa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę P Palec wskazujący
prawej dłoni (wspierany przez palec środkowy) ułożony jest na
Rotacja i skłon boczny jak w teście na Ryć. 8b. . . . . . . . . . . 308 przyczepie mięśni na kresie karkowej kości potylicznej po stronie
C—C -C2 prawej.
v_, v- Wykonanie:
Rotacja jak w teście na Ryć. 11. Prawa dłoń wykonując dostosowany do bólu nacisk przesuwa się pa-
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 ralelnie do kresy karkowej tam i z powrotem bez poślizgu po skórze.

Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich.

Komentarz:
Aby leczyć przyczepy mięśni po stronie lewej głowa T zrotowana jest w
prawo.
Ryć. Ib. przedstawia leczenie głębokiej warstwy mięśni. Głowa usta-
wiona jest w pozycji pośredniej. Dłonie T obejmują głowę P od strony
grzbietowej. Palce (lekko ugięte) lekko przyciskają głęboką warstwę
mięśni pomiędzy dwoma kręgami. Utrzymując ten chwyt T nieznacznie
przesuwa się do tyłu (tak daleko na ile pozwoli tkanka podskórna —
ale bez poślizgu palców po skórze). Podczas ciągu w kierunku
doczaszkowym w segmencie odbywa się trakcja. Może być ona
utrzymywana przez kilka sekund. Technikę tę rytmicznie się powtarza.
Leczenie można stopniowo wykonywać wzdłuż całego kręgosłupa
szyjnego.
312 313
 Ryć. l c S. Ryć. l c.
CQ—C\: mobilizacja tkanek miękkich i stawów
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę P
Lewa dłoń T obejmuje tkanki miękkie po prawej stronie szyi P Palec
środkowy ułożony jest na prawym łuku kręgu szczytowego.
Wykonanie:
Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę kręgu szczyto-
wego w kierunku brzusznym (paralelnie do płaszczyzny leczniczej
prawego stawu międzykręgowego pomiędzy C0—C,). Następnie ciąg ten
się przerywa i cały ruch rytmicznie powtarza.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesną rotacją kręgu
szczytowego w lewo.
Komentarz:
T musi uważać aby podczas leczenia unikać prostowania kręgosłupa
szyjnego.
W powyższym przykładzie kość potyliczna jest stabilizowana, a kręg
szczytowy rotowany w lewo. Odbywa się więc relatywna rotacja kości
potylicznej w prawo. Aby uzyskać największy zakres ruchu rotacji
w prawo kość potyliczną należy pochylić w lewo (ruch sprzężony).
W praktyce T nieznacznie pochyla głowę P w swoim kierunku.
314
Ryć. l d S. Rvc. l d.
C i—C2: mobilizacja tkanek miękkich i stawów
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń T stabilizuje od lewej strony głowę oraz kręg szczytowy P
Lewa dłoń T obejmuje tkanki miękkie po prawej stronie szyi P Palec
środkowy ułożony jest na prawym luku kręgu obrotowego.
Wykonanie:
Lewa dłoń pociąga tkanki miękkie oraz prawą stronę kręgu obrotowego w
kierunku brzusznym (paralelnie do płaszczyzny leczniczej prawego
stawu międzykręgowego pomiędzy C,—C,). Następnie ciąg ten się
przerywa i cały ruch rytmicznie powtarza.
Mobilizacja: leczenie tkanek miękkich z jednoczesna rotacją kręgu
obrotowego w lewo.
Komentarz:
T musi uważać aby podczas leczenia unikać prostowania kręgosłupa
szyjnego.
W powyższym przykładzie kość potyliczna oraz kręg szczytowy są sta-
bilizowane, a kręg obrotowy rotowany jest w lewo. Kręg szczytowy
wykonuje zatem relatywną rotację w prawo. Aby uzyskać największy
zakres rotacji w prawo z powodu połączeń włęzadłowych kość poty-
liczną oraz kręg szczytowy należy pochylić w lewo. W praktyce T nie-
znacznie pochyla głowę P w swoim kierunku.
315
 Ryć. 2 S. Ryć. 2.
CQ—Cj: trakcja
Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P. Oba kolana T są lekko ugięte.
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń T obejmuje od strony grzbietowej szyję P Kciuk oraz palec
wskazujący stabilizują kręg szczytowy doogonowo.
Lewa dłoń obejmuje prawą stronę głowy P. Mały palec ułożony jest na
kości potylicznej od dołu. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie
zmieniając przy tym położenia głowy i szyi P
Wykonanie:
T prostuje swoje nogi w kolanach powodując trakcję pomiędzy kością
potyliczną i kręgiem szczytowym.
Mobilizacja oraz łagodzenie bólu: trakcja.
Komentarz:
Alternatywnie T może podłożyć zgięcie łokciowe lewego ramienia pod
podbródek P Ułatwi to wykonanie techniki z utrzymaniem trakcji w
dłuższym okresie czasu.
Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. Technikę tę
można stosować także w przypadku ograniczenia ruchomości pomiędzy
kręgiem szczytowym i obrotowym oraz stopniowo w ten sam sposób
pozostałej części kręgosłupa szyjnego. Ręka stabilizująca układana jest
na dolnym kręgu aktualnego segmentu, a mały palec ręki mobilizującej
na górnym kręgu tego segmentu.
316
Co—C]: /giruinie (kłykci*.1 dogr/.bieto\vo)
Pozycja wyjściowa:
P sied/i.
T stoi przodem do lewego boku P
Chwyt i stabilizacja:
Prawa dłoń T obejmuje szyję P Kciuk oraz palec wskazujący stabilizują
od strony grzbietowej kręg szczytowy.
Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P. Mały palec ułożony na dolnej
części kości potylicznej. Ciało T przylega do lewej strony głowy P nie zmieniając
przy tym ustawienia głowy i górnego kręgosłupa szyjnego. Wykonanie:
Aby uzyskać zginanie głowy lewa dłoń oraz ciało T poruszają kłykcie
kości potylicznej w kierunku grzbietowym (reguła wypukłych po-
wierzchni stawowych).
Mobilizacja: zginanie (skinienie głowy lub wciągnięcie podbródka).
Komentarz:
Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. Technikę tą
można stosować także w przypadku ograniczenia ruchomości pomiędzy
kręgiem szczytowym i obrotowym. Ręka stabilizująca ułożona jest
wtedy na kręgu obrotowym, a mały palec ręki mobilizującej na kręgu
szczytowym. Leczenie może być także wykonane w leżeniu na plecach.
31;
 BIBLIOGRAFIA:

Brodin, Harald, et. AL Miuiifuilntjon nv n/^raden, Univeritetsforlaget, Oslo 1966 Cyriax,

James: Tc\tlwk i \ f Ortoyiiedic Medicine, Vol. I, Bailliere Tindall, London 1982

Hvjenlh, Olaf und Hamberg, Jern: Mulcie Stretchiiig in Mninial Tlicrafi/, Vol. II, Alfta
Rehab, Aifta (Schweden) 1984

Evjenth, Olaf und Hamberg, Jern: Anto*tretclun$, Alfta Rehab, Alfta (Schweden) 1989

Frisch, Herbert: Progniiinnierte Unter*uchun$ de* Bewcgitn^afiparatc*, Springer-Yerlag,

Ryć. 4 S. Ryć. 4. Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo 1983

CQ—Cj: prostowanie (kłykcie dobrzusznie) Kapandji, I. A.: Tlić Pln/tioloyt of the Joints, Vol. III, Churchill Livingstone, Edin-
burgh 1978

Pozycja wyjściowa: Kaltenborn, Freddy: Marnieli Mobiliscrint av Ri/^radcn, Olaf Norlis Bokhandel, Oslo
1989
P siedzi.
T stoi przodem do lewego boku P. Kaltenborn, Freddy: „Miwiicllc Mcibiliwtion der Extrcmitiitcn(;cleiike". Olav Norlis Bok-
Chwyt i stabilizacja: handel, Oslo 1992.
Prawa dłoń obejmuje szyję P Palec wskazujący ułożony jest od strony
brzusznej na wyrostku poprzecznym kręgu szczytowego utrzymując go Mennell, James B.: Tlw Science und Art of Joint Manifiilnticiii, Vol. II, Churchill, London
w stabilnej pozycji. 1952
Lewa dłoń T obejmuje prawą stronę głowy P Mały palec ułożony jest na
Stoddard, Alan: Mninml ofOsteoi>ntliic Pmctice, Hutchinson, London 1983
dolnej części kości potylicznej. Ciało T przylega do lewej strony głowy P
nie zmieniając przy tym ustawienia głowy i górnego kręgosłupa Stoddard, Alan: Manunl oj Ostcopathic Tech)iiqne, Hutchinson, London 1980
szyjnego.
Wykonanie; White, A. und Panjabi, M.: Chlinicnl Biomechanics of the Spine, Lippincott, Philadel-
Aby uzyskać prostowanie głowy lewa dłoń oraz ciało T poruszają kłykcie phia 1978
kości potylicznej w kierunku brzusznym (reguła wypukłych po-
Wskazówki anatomiczne: Spalteholz-Spanner, Hamlatlas der Anatomie des Menschen,
wierzchni stawowych).
Bohn, Scheltema & Holkema, NL-Utrecht, 1976
Mobilizacja: prostowanie (uniesienie podbródka).
Komentarz:
Prowadzenie leczenia może być konieczne po obu stronach. •
Leczenie może być prowadzone również w leżeniu na plecach.

318 319