Sytuacja na rynku kredytowym

wyniki ankiety do przewodniczcych komitetw kredytowych

IV kwarta 2012

Warszawa, padziernik 2012 r.

Departament Systemu Finansowego

Podsumowanie wynikw ankiety

Kredyty dla przedsibiorstw Polityka kredytowa: zaostrzenie, w szczeglnoci w segmencie MSP; zaostrzenie wszystkich warunkw, przede wszystkim w zakresie mar i wymaganych zabezpiecze. Popyt na kredyt: nieznaczny spadek popytu, najsilniejszy w przypadku kredytw krtkoterminowych dla duych przedsibiorstw. Oczekiwania na IV kwarta 2012 r.: nieznaczne zaostrzenie polityki kredytowej we wszystkich segmentach kredytw dla przedsibiorstw; nieznaczny wzrost popytu na kredyty dugoterminowe dla duych przedsibiorstw.

Kredyty mieszkaniowe Polityka kredytowa: zaostrzenie kryteriw; podwyszenie mar. Popyt na kredyt: nieznaczny spadek w ujciu netto, due zrnicowanie odpowiedzi. Oczekiwania na IV kwarta 2012 r.: zaostrzenie polityki kredytowej i wzrost popytu na kredyty.

Kredyty konsumpcyjne Polityka kredytowa: nieznaczne zaostrzenie w ujciu netto, wikszo bankw nie dokonaa zmian polityki kredytowej; nieznaczne podwyszenie mar i obnienie kosztw pozaodsetkowych. Popyt na kredyt: nieznaczny spadek popytu na kredyty. Oczekiwania na IV kwarta 2012 r.: nieznaczne zaostrzenie polityki kredytowej i wzrost popytu na kredyty.

Pogorszeniu ulegy oceny bankw odnonie zagroe zwizanych z przewidywan sytuacj gospodarczej oraz kondycj poszczeglnych bran, co znalazo odzwierciedlenie w polityce kredytowej w zakresie kredytw dla przedsibiorstw. W przypadku kredytw mieszkaniowych banki wskazyway dodatkowo na niekorzystne prognozy sytuacji na rynku mieszkaniowym. W porwnaniu z poprzednimi kwartaami obniya si presja konkurencyjna na rynku kredytw dla gospodarstw domowych. Silniejszy wpyw na zaostrzenie polityki kredytowej we wszystkich segmentach kredytw miay rwnie niekorzystne zmiany jakoci portfeli kredytowych.

Departament Systemu Finansowego

Syntetyczne wyniki ankiety Celem ankiety jest okrelenie kierunku zmian polityki kredytowej, tj. kryteriw i warunkw udzielania kredytw, a take zmian popytu na kredyty w polskim systemie bankowym. Kryteria udzielania kredytw s rozumiane jako ustalone przez bank minimalne standardy zdolnoci kredytowej, jakie musi speni kredytobiorca, aby uzyska kredyt. Warunki udzielania kredytw s to cechy umowy kredytu uzgadniane przez bank i kredytobiorc, w tym mara odsetkowa, pozaodsetkowe koszty kredytu, maksymalna kwota kredytu, wymagane zabezpieczenia i maksymalny okres kredytowania. Ankieta zostaa skierowana do przewodniczcych komitetw kredytowych bankw. Uzyskane odpowiedzi mog nie uwzgldnia stanowiska innych pionw banku ni pion kredytowy. Ankieta zostaa przeprowadzona na przeomie wrzenia i padziernika 2012 r. wrd 29 bankw, ktrych czny udzia nalenoci od przedsibiorstw i gospodarstw domowych w portfelu sektora bankowego wynosi 82%. Agregacja danych, ktre posuyy do prezentacji wynikw, polegaa na policzeniu waonych struktur procentowych odpowiedzi oraz procentu netto, czyli rnicy midzy strukturami obrazujcymi przeciwne tendencje. Zgodnie z przyjt metodyk, sowa okrelajce ilo (wikszo, poowa, znaczcy, istotny odsetek bankw, etc.) odnosz si do waonych struktur procentowych, a nie do liczby bankw. Wyraenie wikszo bankw naley wic rozumie jako waona aktywami wikszo bankw. Szczegy dotyczce metodyki oblicze przedstawiono w zaczniku nr 1. Jeeli nie zaznaczono inaczej, przytaczane w tekcie liczby oznaczajce banki raportujce dan zmian polityki kredytowej bd popytu na kredyt odnosz si do procentu netto. Poniej przedstawiono tendencje w zakresie stosowanej przez banki polityki kredytowej oraz ksztatowania si popytu w III kwartale 2012 r., jak rwnie przewidywania bankw na IV kwarta 2012 r.

Kredyty dla przedsibiorstw

W III kwartale 2012 r. banki zaostrzyy kryteria przyznawania kredytw we wszystkich kategoriach kredytw dla przedsibiorstw (zob. wykres 1). Najwyszy odsetek bankw zadeklarowa zaostrzenie kryteriw dla maych i rednich przedsibiorstw. Odpowiedzi takiej udzielio okoo 42% bankw w przypadku kredytw dugoterminowych i okoo 32% w przypadku kredytw krtkoterminowych, a ponad jedna czwarta z nich okrelia zaostrzenie jako znaczne1. W przypadku duych przedsibiorstw procent netto odpowiedzi wynis okoo -19% dla kredytw dugoterminowych i okoo -16% dla kredytw krtkoterminowych. Na koniec II kwartau 2012 r. banki nie przewidyway istotnych zmian kryteriw kredytowych z wyjtkiem nieznacznego zagodzenia w segmencie kredytw krtkoterminowych dla duych przedsibiorstw.

Banki dysponuj moliwoci gradacji zmian kryteriw (warunkw) udzielania kredytw. W ankiecie banki wybieraj spord opcji: kryteria (warunki) zostay znacznie zaostrzone, kryteria (warunki) zostay nieznacznie zaostrzone, kryteria (warunki) nie zostay zmienione, kryteria (warunki) zostay nieznacznie zagodzone, kryteria (warunki) zostay znacznie zagodzone.

Departament Systemu Finansowego

Wykres 1 Kryteria udzielania kredytw dla przedsibiorstw
Realizacja Przewidywania

Due przedsibiorstwa kredyty krtkoterminowe 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

Due przedsibiorstwa kredyty dugoterminowe

Mae i rednie przedsibiorstwa kredyty krtkoterminowe

Mae i rednie przedsibiorstwa kredyty dugoterminowe 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%

III.2011

III.2012

III.2011

IV.2011

IV.2012

IV.2011

III.2012

I.2011

I.2012

I.2011

II.2011

II.2012

II.2011

I.2012

II.2012

III.2011

III.2012

III.2011

IV.2011

IV.2012

IV.2011

III.2012

Uwaga: wykresy zawarte w niniejszym opracowaniu przedstawiaj procent netto. Dodatni warto procentu netto naley interpretowa jako zagodzenie polityki kredytowej lub wzrost popytu na kredyty, a ujemn warto procentu netto jako zaostrzenie polityki kredytowej lub spadek popytu na kredyty. Szczegowy opis metodyki oblicze zawiera Zacznik 1.

Wykres 2 Warunki udzielania kredytw dla przedsibiorstw

Mara kredytowa dla kredytw obarczonych Mara kredytowa wikszym ryzykiem Maksymalna kwota kredytu/linii kredytowej

60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

Pozaodsetkowe koszty kredytu

IV.2012

Wymagane zabezpieczenia

Maksymalny okres kredytowania

Inne warunki

W ujciu netto ankietowane banki zaostrzyy wszystkie warunki udzielania kredytw dla przedsibiorstw (zob. wykres 2). Ponad poowa bankw wskazaa na zaostrzenie w zakresie mar na kredytach obarczonych wyszym ryzykiem, za okoo 39% zadeklarowao oglny wzrost mar. W ujciu netto okoo 28% bankw podwyszyo wymagania odnonie zabezpiecze, za okoo jedna pita z nich okrelia zaostrzenie tego warunku jako znacz-

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

IV.2012

-100%
I.2011 I.2012 I.2011 II.2011 II.2012 II.2011 I.2012 II.2012

Departament Systemu Finansowego

ne. Jednoczenie banki skrciy maksymalny okres kredytowania (procent netto okoo -13%) oraz podwyszyy pozaodsetkowe koszty kredytw dla przedsibiorstw (procent netto okoo -9%). Okoo 45% bankw wskazao na zmiany warunkw nieuwzgldnionych w ankiecie, zaliczajc do tej kategorii przede wszystkim zaostrzenie procedur w zakresie oceny ryzyka kredytowego2. Zaostrzenie polityki kredytowej w segmencie przedsibiorstw zwizane byo przede wszystkim z podwyszonym ryzykiem przyszej sytuacji gospodarczej i wzrostem ryzyka poszczeglnych bran (zob. wykres 3). Przyczyny te wymienio odpowiednio okoo 65% i 62% ankietowanych bankw. W przypadku ryzyka branowego niemal dwie trzecie bankw okrelio wpyw tego czynnika na zaostrzenie polityki kredytowej jako znaczny3. Do bran o podwyszonym ryzyku banki zaliczyy sektor budowlany (w tym budownictwo mieszkaniowe, budownictwo drogowe oraz produkcj materiaw budowlanych) oraz bran motoryzacyjn. Ponad jedna czwarta bankw tumaczya zaostrzenie polityki kredytowej pogorszeniem jakoci portfela kredytw dla przedsibiorstw, za okoo 16% bankw wymienio ryzyko zwizane z sytuacj najwikszych kredytobiorcw. Pozostae czynniki nie miay istotnego wpywu na polityk kredytow bankw w segmencie kredytw dla przedsibiorstw.

Wykres 3 Przyczyny zmian polityki kredytowej

Ryzyko zwizane z Zmiana udziau sytuacj kredytw najwikszych zagroonych w kredytobiorcw portfelu kredytowym

80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

Bieca lub oczekiwana sytuacja kapitaowa banku

Decyzje NBP w zakresie polityki pieninej

Ryzyko zwizane z przewidywan sytuacj gospodarcz

Ryzyko brany

Zmiany presji konkurencyjnej

Zmiana popytu na kredyty dla przedsibiorstw

Inne przyczyny

Wikszo bankw nie odczua zmian popytu na kredyty ze strony przedsibiorstw w III kwartale 2012 r. (zob. wykres 4). W ujciu netto popyt nieznacznie si obniy, najsilniej w przypadku kredytw krtkoterminowych dla duych przedsibiorstw (procent netto okoo -10%). Na koniec II kwartau 2012 r. ankietowane banki
Zgodnie z definicj stosowan w ankiecie, wymienione przez banki przykady zaostrzenia polityki kredytowej dotycz kryteriw udzielania kredytw. Ze wzgldu na ich bdn klasyfikacj przez banki, na wykresie 2 zostay przedstawione w kategorii Inne warunki. 3 Banki dysponuj moliwoci gradacji siy wpywu poszczeglnych czynnikw na zmiany polityki kredytowej. W ankiecie banki wybieraj spord opcji: znaczny wpyw na zaostrzenie polityki kredytowej, nieznaczny wpyw na zaostrzenie polityki kredytowej, brak wpywu na zmiany polityki kredytowej, nieznaczny wpyw na zagodzenie polityki kredytowej, znaczny wpyw na zagodzenie polityki kredytowej.
2

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

Departament Systemu Finansowego

oczekiway nieznacznego wzrostu popytu, w szczeglnoci w segmencie kredytw dla maych i rednich przedsibiorstw. Wykres 4 Popyt na kredyt dla przedsibiorstw
Realizacja Przewidywania

Due przedsibiorstwa kredyty krtkoterminowe 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%
III.2011 III.2012

Due przedsibiorstwa kredyty dugoterminowe

Mae i rednie przedsibiorstwa kredyty krtkoterminowe

Mae i rednie przedsibiorstwa kredyty dugoterminowe 100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

III.2011

IV.2011

IV.2012

IV.2011

III.2012

I.2011

I.2012

I.2011

II.2011

II.2012

II.2011

I.2012

II.2012

IV.2012

III.2011

III.2012

III.2011

IV.2011

IV.2012

IV.2011

III.2012

I.2011

I.2012

I.2011

II.2011

II.2012

II.2011

I.2012

II.2012

Wykres 5 Przyczyny zmian popytu na kredyt dla przedsibiorstw

Zmiany Zmiany Zmiany Zmiany zapotrzebowania na finansowanie zapotrzebowania na zapotrzebowania na zapotrzebowania na finansowanie finansowanie finansowanie Wykorzystanie Zmiana warunkw Zmiana kryteriw zwizane z rodkw trwaych zapasw i kapitau zwizane z fuzjami i restrukturyzacj alternatywnych udzielania kredytw udzielania kredytw (inwestycji) obrotowego przejciami rde finansowania dla przedsibiorstw dla przedsibiorstw dugu

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

Inne czynniki

Niszy popyt na kredyty dla przedsibiorstw wynika przede wszystkim ze zmniejszonego zapotrzebowania na finansowanie fuzji i przej oraz finansowanie rodkw trwaych i inwestycji (procent netto odpowiednio okoo -65% i -58%, zob. wykres 5). Odsetek bankw, ktre stwierdziy negatywny wpyw tych czynnikw na

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

IV.2012

Departament Systemu Finansowego

popyt by najwyszy od III kwartau 2009 r. Jednoczenie okoo 81% bankw, ktre wymieniy zmniejszone zapotrzebowanie na finansowanie rodkw trwaych i inwestycji okrelio wpyw tego czynnika na popyt jako znaczny4. Zdaniem bankw wpyw na zmniejszenie popytu miay rwnie zmiany zapotrzebowania na finansowanie zapasw i kapitau obrotowego oraz finansowanie zwizane z restrukturyzacj dugu. W ujciu netto obydwa czynniki wymieni zbliony odsetek bankw (procent netto okoo -40%), jednak w przypadku finansowania zapasw i kapitau obrotowego odpowiedzi byy zrnicowane (okoo jedna czwarta ogu bankw uznaa, e czynnik ten spowodowa wzrost popytu). Niemal jedna pita bankw wrd przyczyn niszego popytu wymienia wykorzystanie alternatywnych rde finansowania, zaliczajc do nich przede wszystkim rodki wasne przedsibiorstw (procent netto okoo -65%) oraz emisje papierw dunych (procent netto okoo -24%). W ocenie ankietowanych bankw pozostae czynniki nie miay istotnego wpywu na popyt na kredyty dla przedsibiorstw. Okoo jedna pita bankw deklaruje zaostrzenie polityki kredytowej dla przedsibiorstw w IV kwartale 2012 r. (zob. wykres 1). Jednoczenie wikszo ogu bankw nie przewiduje zmian kryteriw i warunkw kredytowych w nadchodzcym kwartale. W IV kwartale 2012 r. banki spodziewaj si wzrostu popytu na kredyty dugoterminowe ze strony duych przedsibiorstw (procent netto okoo 14%, zob. wykres 4). Zdaniem bankw popyt w pozostaych kategoriach kredytw dla przedsibiorstw nie ulegnie istotnym zmianom.

Banki dysponuj moliwoci gradacji siy wpywu poszczeglnych czynnikw na zmiany popytu na kredyt. W ankiecie banki wybieraj spord opcji: znaczny wpyw na wzrost popytu, nieznaczny wpyw na wzrost popytu, brak wpywu na zmian popytu, nieznaczny wpyw na spadek popytu, znaczny wpyw na spadek popytu.

Departament Systemu Finansowego

Kredyty mieszkaniowe dla gospodarstw domowych

W ujciu netto banki zaostrzyy kryteria udzielania kredytw mieszkaniowych w III kwartale 2012 r. (procent netto okoo -38%, zob. wykres 6). Jednoczenie ponad poowa ogu bankw nie dokonaa zmian kryteriw kredytowych w tym okresie. Na koniec II kwartau 2012 r. banki oczekiway zaostrzenia kryteriw kredytowych o mniejszej skali.

Wykres 6 Kryteria i warunki udzielania kredytw mieszkaniowych

Realizacja Przewidywania

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%
I.2011 II.2011 I.2012 III.2011 II.2012 IV.2011 III.2012 IV.2012

Mara kredytowa

Mara kredytowa dla kredytw obarczonych Pozaodsetkowe koszty wikszym ryzykiem kredytu

Wymagane zabezpieczenia

Wymagany udzia wasny kredytobiorcy w inwestycji

Maksymalny okres kredytowania

Inne warunki

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%

Zaostrzenie warunkw udzielania kredytw mieszkaniowych dotyczyo przede wszystkim mar pobieranych od tego rodzaju kredytw. Na wzrost mar ogem wskazao okoo 32% ankietowanych bankw, przy czym ponad jedna trzecia z nich okrelia dokonane zaostrzenie jako znaczne. Ponad jedna pita bankw podwyszya mare na kredytach obarczonych wyszym ryzykiem, z czego ponad poowa zadeklarowaa znaczn zmian w tym zakresie. Okoo 13% bankw zaostrzyo warunki kredytowe w zakresie wymaganego wkadu wasnego. Niemal jedna trzecia bankw wskazaa na warunki nieuwzgldnione w ankiecie, zaliczajc do nich przede wszystkim podwyszenie progw dochodowych5. W ujciu netto pozostae warunki nie ulegy istotnym zmianom, jednoczenie aden z ankietowanych bankw nie zadeklarowa zagodzenia adnego z warunkw udzielania kredytw mieszkaniowych. Najwyszy odsetek bankw tumaczy zaostrzenie polityki kredytowej czynnikami nieuwzgldnionymi w ankiecie (procent netto okoo -72%, zob. wykres 7). Ankietowane banki zaliczyy do nich midzy innymi konieczno dostosowa do zapisw Rekomendacji S i T oraz zmiany w strategii dziaalnoci kredytowej. Ponad poowa bankw, ktre udzieliy takiej odpowiedzi, okrelia wpyw wymienionych czynnikw jako znaczny. Zbliony odsetek bankw uzasadnia zaostrzenie polityki kredytowej podwyszonym ryzykiem przewidywanej sytuacji goZgodnie z definicj stosowan w ankiecie, wymienione przez banki przykady zaostrzenia polityki kredytowej dotycz kryteriw udzielania kredytw. Ze wzgldu na ich bdn klasyfikacj przez banki, na wykresie 6 zostay przedstawione w kategorii Inne warunki.
5

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

Departament Systemu Finansowego

spodarczej (procent netto okoo -69%). Jednoczenie niemal poowa bankw wskazaa na niekorzystne prognozy na rynku mieszkaniowym oraz pogorszenie jakoci portfela kredytw mieszkaniowych. Trzeci kwarta z rzdu banki wymieniay wrd czynnikw negatywnie wpywajcych na polityk kredytow w zakresie kredytw mieszkaniowych swoj biec i oczekiwan sytuacj kapitaow (procent netto okoo -23%). Pozostae czynniki nie miay istotnego wpywu na zaostrzenie polityki kredytowej. Ankietowane banki nie wskazay ponadto adnych czynnikw, ktre sprzyjayby zagodzeniu polityki kredytowej w zakresie kredytw mieszkaniowych. Wykres 7 Przyczyny zmian polityki kredytowej kredyty mieszkaniowe
Bieca i przewidywana sytuacja kapitaowa banku Decyzje NBP w zakresie polityki pieninej Zmiana udziau kredytw Ryzyko zwizane z Prognoza sytuacji na zagroonych w przewidywan rynku portfelu kredytw sytuacj gospodarcz mieszkaniowym mieszkaniowych Zmiana popytu na kredyty mieszkaniowe

60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%

Zmiana presji konkurencyjnej

Inne przyczyny

W ujciu netto banki odczuy spadek popytu na kredyty mieszkaniowe w III kwartale 2012 r., jednak odpowiedzi byy bardzo zrnicowane (procent netto okoo -14%, zob. wykres 8). Jedna pita ogu bankw okrelia spadek popytu jako znaczny, za jedna czwarta stwierdzia wzrost popytu (40% bankw, ktre udzieliy takiej odpowiedzi okrelio zmian jako znaczn). Na koniec II kwartau 2012 r. banki oczekiway wzrostu popytu na kredyty mieszkaniowe. Zdaniem bankw niszy popyt spowodowany by przede wszystkim niekorzystnymi prognozami sytuacji na rynku mieszkaniowym oraz zmianami w wydatkach konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Odpowiedzi takiej udzielio odpowiednio okoo 45% i 41% bankw, okrelajc wpyw tych czynnikw na popyt na kredyty mieszkaniowe jako nieznaczny6. Ponad jedna trzecia bankw wskazaa na niekorzystne zmiany sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych, za jedna pita do przyczyn niszego popytu zaliczya zaostrzenie warunkw udzielania kredytw mieszkaniowych. Banki, ktre stwierdziy spadek popytu zwizany z wykorzystaniem alternatywnych rde finansowania (procent netto okoo -10%), zaliczyy do nich przede wszystkim oszczdnoci gospodarstw domowych oraz kredyty z innych bankw (procent netto odpowiednio okoo -16% i -10%). W ujciu netto czynniki nieuwzgldnione w ankiecie nie miay istotnego wpywu na popyt na kredyty mieszkaniowe, jednak zdecydowana wikszo ogu bankw wymienia dodatkowe przyczyny wzrostu lub spadku popytu (w obydwu przy-

Banki dysponuj moliwoci gradacji siy zmian popytu na kredyt. W ankiecie banki wybieraj spord opcji: znaczny wzrost popytu, nieznaczny wzrost popytu, brak zmian popytu, nieznaczny spadek popytu, znaczny spadek popytu.

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

Departament Systemu Finansowego

padkach odsetek ogu bankw wynis okoo 45%). Do pierwszej grupy czynnikw banki zaliczyy midzy innymi koniec programu Rodzina na swoim. Z kolei osabienie popytu miao w opinii bankw charakter sezonowy. Ankietowane banki przewiduj zaostrzenie polityki kredytowej w zakresie kredytw mieszkaniowych w IV kwartale 2012 r. (procent netto okoo -29%, zob. wykres 6). Jednoczenie okoo 71% ogu bankw nie spodziewa si adnych zmian polityki kredytowej w tym segmencie. W ocenie bankw popyt na kredyty mieszkaniowe wzronie w IV kwartale 2012 r. (procent netto okoo 31%, zob. wykres 8). Jedna czwarta bankw, ktre udzieliy takiej odpowiedzi, okrelia oczekiwany wzrost jako znaczny.

Wykres 8 Popyt na kredyty mieszkaniowe i przyczyny jego zmian

Realizacja Przewidywania

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

III.2011 IV.2011 III.2012 II.2011 II.2012 I.2011 I.2012 IV.2012

Wykorzystanie Prognozy odnonie sytuacji na rynku Zmiany w wydatkach alternatywnych mieszkaniowym konsumpcyjnych rde finansowania

Zmiana sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych

Zmiana warunkw Zmiana kryteriw udzielania kredytw udzielania kredytw mieszkaniowych mieszkaniowych

Inne czynniki

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%

-100%

Kredyty konsumpcyjne dla gospodarstw domowych

Kryteria udzielania kredytw konsumpcyjnych nie ulegy istotnym zmianom w III kwartale 2012 r. (zob. wykres 9). W ujciu netto banki dokonay zaostrzenia polityki kredytowej w tym zakresie (procent netto okoo -6%), jednak odpowiedzi byy zrnicowane a okoo 80% ogu bankw nie stwierdzio adnych zmian kryteriw kredytowych. Na koniec poprzedniego kwartau banki przewidyway zagodzenie kryteriw udzielania kredytw konsumpcyjnych. Zaostrzenie warunkw udzielania kredytw konsumpcyjnych dotyczyo w III kwartale 2012 r. przede wszystkim mar kredytowych (zob. wykres 9). W ujciu netto podwyszenie mar zadeklarowao okoo 9% bankw, jednak odpowiedzi byy zrnicowane (okoo 10% ogu bankw dokonao zagodzenia tego warunku). Banki, ktre zagodziy warunki udzielania kredytw konsumpcyjnych wymieniay najczciej obnik pozaodsetkowych kosztw kredytw (procent netto okoo 9%). W opinii ankietowanych bankw pozostae warunki kredytowe nie ulegy istotnym zmianom.

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

Departament Systemu Finansowego

Wykres 9 Kryteria i warunki udzielania kredytw konsumpcyjnych
Mara kredytowa dla kredytw obarczonych Pozaodsetkowe koszty wikszym ryzykiem kredytu

Realizacja

Przewidywania

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

III.2011 IV.2011 III.2012 II.2011 II.2012 I.2011 I.2012 IV.2012

Mara kredytowa

Wymagane zabezpieczenia

Maksymalna kwota kredytu

Maksymalny okres kredytowania

Inne warunki

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80% -100%

-100%

Wykres 10 Przyczyny zmian polityki kredytowej kredyty konsumpcyjne

Bieca i przewidywana sytuacja kapitaowa banku Ryzyko zwizane z realizacj wymaganych zabezpiecze Zmiana udziau kredytw zagroonych w portfelu kredytw konsumpcyjnych

60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -50% -60% -70% -80% -90%

Decyzje NBP w zakresie polityki pieninej

W porwnaniu z poprzedni edycj ankiety wzrs odsetek bankw, ktre tumaczyy zaostrzenie polityki kredytowej pogorszeniem jakoci portfela kredytw konsumpcyjnych (procent netto okoo -25%, zob. wykres 10). Okoo 8% bankw uzasadnio zaostrzenie polityki kredytowej zmianami presji konkurencyjnej, zarwno ze strony innych bankw, jak i niebankowych instytucji finansowych. Banki wskazyway rwnie na czynniki nieuwzgldnione w ankiecie, jednak zaliczyy do nich dziaania zwizane ze zmianami kosztw kredytw (procent netto okoo -7%). W ujciu netto banki nie wskazay czynnikw, ktre mogy przyczyni si do zagodzenia polityki kredytowej w zakresie kredytw konsumpcyjnych.

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

Ryzyko zwizane z przewidywan sytuacj gospodarcz

Zmiana presji konkurencyjnej

Zmiana popytu na kredyty konsumpcyjne

Inne czynniki

10

Departament Systemu Finansowego

W III kwartale 2012 r. banki odczuy niewielki spadek popytu na kredyty konsumpcyjne (procent netto okoo -16%, zob. wykres 11). Odpowiedzi byy jednak zrnicowane okoo 15% ogu bankw stwierdzio nieznaczny wzrost popytu. W poprzedniej edycji ankiety banki oczekiway wzrostu popytu na kredyty konsumpcyjne. Ponad poowa bankw wrd przyczyn niszego popytu na kredyty konsumpcyjne wymienia pogorszenie sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych (procent netto okoo -55%, zob. wykres 11). Okoo 38% bankw wskazao na czynniki nieuwzgldnione w ankiecie, zaliczajc do tej kategorii przede wszystkim podwyk mar pobieranych od kredytw konsumpcyjnych. W opinii jednej trzeciej bankw niszy popyt wynika ze zmniejszonego zapotrzebowania na zakup dbr trwaego uytku. Zbliony odsetek bankw wskaza na wykorzystanie alternatywnych rde finansowania, w tym kredytu w innych bankach oraz finansowania z innych rde (w obydwu przypadkach odpowiedzi takiej udzielio w ujciu netto okoo 36% bankw). Banki, ktre stwierdziy wzrost popytu na kredyty konsumpcyjne tumaczyy go przede wszystkim polepszeniem warunkw udzielania tego rodzaju kredytw (procent netto okoo 15%). Pozostae czynniki nie miay w opinii ankietowanych bankw istotnego wpywu na popyt. Wykres 11 Popyt na kredyty konsumpcyjne i przyczyny jego zmian
Zmiany Zmiany zapotrzebowania na Wykorzystanie zapotrzebowania na finansowanie zakupu finansowanie zakupu alternatywnych papierw rde finansowania dbr trwaego uytku wartociowych Zmiana sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych Zmiana warunkw Zmiana kryteriw udzielania kredytw udzielania kredytw konsumpcyjnych konsumpcyjnych

Realizacja

Przewidywania

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60%

III.2011 IV.2011 III.2012 II.2011 II.2012 I.2011 I.2012 IV.2012

Inne czynniki

100% 80% 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% -80%

-80%

W ujciu netto banki przewiduj nieznaczne zaostrzenie polityki kredytowej w zakresie kredytw konsumpcyjnych w IV kwartale 2012 r. (procent netto okoo -15%, zob. wykres 9). Okoo 80% ogu bankw nie deklaruje adnych zmian polityki kredytowej w tym segmencie. Niemal jedna trzecia bankw oczekuje wzrostu popytu na kredyty w nadchodzcym kwartale (zob. wykres 11). Wrd bankw, ktre udzieliy takiej odpowiedzi, okoo 25% okrelio spodziewany wzrost jako znaczny. Jednoczenie okoo 52% ogu bankw nie przewiduje zmian popytu na kredyty konsumpcyjne w IV kwartale 2012 r.

I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012 I.2011 II.2011 III.2011 IV.2011 I.2012 II.2012 III.2012

11

Departament Systemu Finansowego

Zacznik 1

Metodyka Wyniki ankiet prezentowane s w postaci struktur, tzn. odsetka bankw, ktre wybray dan opcj odpowiedzi na poszczeglne pytania. Odpowiedzi bankw s waone udziaem danego banku w segmencie rynku, ktrego dotyczy pytanie. Waenie odpowiedzi poszczeglnych podmiotw jest czsto 1 stosowanym rozwizaniem przy opracowywaniu wynikw ankiet typu jakociowego . Znaczenie poszczeglnych bankw w danym segmencie rynku reprezentuj udziay nalenoci danego banku w nalenociach wszystkich 29 bankw, ktre odpowiedziay na ankiet, w rozbiciu na poszczeglne kategorie nalenoci. Ponisza tabela prezentuje segment rynku, ktrego dotycz poszczeglne pytania i kategori nalenoci, ktra posuya do obliczenia udziaw poszczeglnych bankw w danym segmencie rynku. Tabela 1 Segment rynku i odpowiadajca mu kategoria nalenoci uwzgldniona przy liczeniu wag Segment rynku Kategoria nalenoci Kredyty krtkoterminowe Nalenoci od maych i rednich przedsibiorstw o dla maych i rednich pierwotnym terminie realizacji do 1 roku cznie z przedsibiorstw rachunkiem biecym Kredyty krtkoterminowe Nalenoci od duych przedsibiorstw o pierwotnym dla duych terminie realizacji do 1 roku cznie z rachunkiem biecym przedsibiorstw Kredyty dugoterminowe Nalenoci od maych i rednich przedsibiorstw o dla maych i rednich pierwotnym terminie realizacji powyej 1 roku przedsibiorstw Kredyty dugoterminowe Nalenoci od duych przedsibiorstw o pierwotnym dla duych terminie realizacji powyej 1 roku przedsibiorstw Kredyty dla przedsibiorstw ogem Kredyty mieszkaniowe dla gospodarstw domowych Kredyty konsumpcyjne i inne dla gospodarstw domowych Nalenoci ogem od przedsibiorstw i spek pastwowych, przedsibiorstw i spek prywatnych oraz spdzielni i przedsibiorcw indywidualnych Kredyty mieszkaniowe dla osb prywatnych Nalenoci ogem od osb prywatnych pomniejszone o kredyty mieszkaniowe dla osb prywatnych

Nr pyta 1, 4, 6, 7 1, 4, 6, 7 1, 4, 6, 7 1, 4, 6, 7

2, 3, 5 8, 9, 10, 13, 14, 16, 17 8, 11, 12, 13, 15, 16, 17

Uwaga: Wszystkie kategorie nalenoci dotycz rezydentw.

rdo: NBP. Poszczeglnym odpowiedziom przypisywana jest zatem waga, bdca udziaem banku w danym

Por. M. Bie Test koniunktury. Metody, techniki, dowiadczenia, Prace i materiay Instytutu Rozwoju Gospodarczego, Nr 48, SGH, 1996, str. 71-114.

12

Departament Systemu Finansowego

segmencie rynku. Przy liczeniu wag uwzgldniono redni stan nalenoci danej kategorii w pierwszym i drugim miesicu kwartau poprzedzajcego kwarta, ktrego dotyczy ankieta.2 Jeeli bank w ktrym z pyta wybra opcj odpowiedzi nie dotyczy, przypisywano mu wag 0. W ten sposb przy liczeniu struktur dla poszczeglnych pyta uwzgldniono jedynie te banki, ktre s aktywne w danym segmencie rynku. Oprcz struktur dla kadej odpowiedzi policzono tzw. procent netto, ktry jest rnic midzy odsetkiem odpowiedzi pokazujcych przeciwne kierunki zmian. Wielko ta pokazuje zatem ogln tendencj w danym segmencie rynku. Sposb liczenia procentu netto dla poszczeglnych pyta zawiera tabela 2. Tabela 2 Nr pyta 1, 2, 8, 9, 11 Sposb liczenia procentu netto Definicja procentu netto Rnica miedzy sum odpowiedzi znacznie zagodzono i nieznacznie zagodzono a sum odpowiedzi znacznie zaostrzono i nieznacznie zaostrzono. Ujemny wskanik oznacza tendencj do zaostrzania kryteriw Rnica miedzy sum odpowiedzi znaczny wpyw na zagodzenie polityki kredytowej i nieznaczny wpyw na zagodzenie polityki kredytowej a sum odpowiedzi znaczny wpyw na zaostrzenie polityki kredytowej i nieznaczny wpyw na zaostrzenie polityki kredytowej. Ujemny wskanik oznacza, e dany czynnik w wikszym stopniu przyczyni si do zaostrzenia ni zagodzenia polityki kredytowej. Rnica miedzy sum odpowiedzi wzrs znacznie i wzrs nieznacznie a sum odpowiedzi zmniejszy si znacznie i zmniejszy si nieznacznie. Dodatni wskanik oznacza wzrost popytu. Rnica miedzy sum odpowiedzi znaczny wpyw na wzrost popytu i nieznaczny wpyw na wzrost popytu a sum odpowiedzi znaczny wpyw na spadek popytu i nieznaczny wpyw na spadek popytu. Dodatni wskanik oznacza, e dany czynnik oddziaywa na wzrost popytu, ujemny na spadek. Rnica miedzy sum odpowiedzi zostanie znacznie zagodzona i zostanie nieznacznie zagodzona a sum odpowiedzi zostanie znacznie zaostrzona i zostanie nieznacznie zaostrzona. Dodatni wskanik oznacza oczekiwane zagodzenie polityki kredytowej. Rnica miedzy sum odpowiedzi wzronie znacznie i wzronie nieznacznie a sum odpowiedzi zmniejszy si znacznie i zmniejszy si nieznacznie. Dodatni wskanik oznacza oczekiwany wzrost popytu.

3, 10, 12

4, 13

5, 14, 15

6, 16

7, 17 rdo: NBP.

Na czas opracowywania wynikw ankiety nie s dostpne dane dotyczce stanu nalenoci w poszczeglnych bankach w trzecim miesicu tego kwartau ze wzgldu na ok. trzytygodniowe opnienie w raportowaniu.

13