1

SUPY UZWOJONE

Podstawy teorii supw uzwojonych

Badania eksperymentalne prowadzone w latach szedziesitych przez Gomba, Hilsdorfa i Kupfera na prbkach betonowych poddanych dwukierunkowemu ciskaniu wykazay zwizek midzy stanem naprenia a wytrzymaoci betonu,

f2 fc

f1 fc
Wytrzymao betonu na ciskanie w warunkach dwuosiowego rwnomiernego ciskania jest o ok. 20% wysza ni przy ciskaniu jednoosiowym Wytrzymao betonu na ciskanie c w warunkach trjosiowego, ciskania zaley od napre poprzecznych, lat i przykadowo, przy rwnomiernym ciskaniu bocznym lat wynosi:

c = 28MPa jeeli lat = 0MPa c = 62MPa jeeli lat = 7MPa c = 283MPa jeeli lat = 70MPa

W wyniku bada prowadzonych w latach szedziesitych i siedemdziesitych przez Gardnera a przede wszystkim przez Schickerta i Winklera na prbkach betonowych poddanych trjosiowemu ciskaniu, ustalono relacj:

f ccc = f c + k p
2

z
p r z p

g=

Ast sn

r t

p
Model supa uzwojonego wedug W. Olszaka

pn

A st st d core

Ast st

Rys. 1. Schemat si dziaajcych na spiral uzwojenia

p=

pn A A st 2 A d core = 2 d core st = st st = st st 2 sn d core s d core sn d core sn d core n 2

uwzgldniajc zalenoci

Ast = g; sn

As , core = d core g = d core

Ast ; sn

As , core =

2 d core

otrzymuje si wzr na parcie boczne

1 As ,core st p= 2 Acore
gdzie: st naprenie w uzwojeniu.

4
Przyjmujc k = 4, Rsch i Stckl w latach szedziesitych otrzymali przyrost nonoci betonowego rdzenia NR,core, wywoany oddziaywaniem spirali, rwny:

N R ,core

1 As ,core st = Acore k p = Acore 4 = 2 As ,core st 2 Acore

Przyjmujc nastpnie, e w stanie granicznym nonoci naprenie w uzwojeniu osignie granic plastycznoci stali, mona zauway, e przyrost nonoci betonowego rdzenia z tytuu wytworzenia w nim przez uzwojenie przestrzennego stanu naprenia jest dwukrotnie wikszy ni w wypadku zastosowania zbrojenia podunego o takim samym jak uzwojenie ciarze. Innymi sowy skuteczno uzwojenia jest dwukrotnie wiksza od skutecznoci zbrojenia podunego o takim samym ciarze. Jeszcze wiksz teoretyczn skuteczno uzwojenia uzyskuje si przyjmujc model rdzenia betonowego otoczonego niepodatnym paszczem stalowym o gruboci g = Ast/sn. Parcie boczne wywierane przez ten paszcz na rdze, przy zaoeniu liniowej zalenoci midzy odksztaceniami a napreniami w betonie, mona wyznaczy z zalenoci:

p = r Ec =

c
Ec

Ec = c

c =

gdzie: r jest radialnym odksztaceniem betonu rdzenia, wspczynnik Poissona

N R ,core = c Acore =

1 As ,core st p= 2 Acore

Acore

N R ,core =

Przyjmujc nastpnie wspczynnik Poissona dla betonu =1/5, Rsch i Stckl doszli ostatecznie do zalenoci:

1 st As ,core 2

N R ,core = 2,5 st As ,core

Czynniki determinujce skuteczno uzwojenia

skok spirali uzwajajcej, mimord siy, smuko supa, stopie zbrojenia podunego, charakter obcienia (krtko czy dugotrwae), sposb obcienia (monotoniczne czy cykliczne), wytrzymao stali uzwajajcej.

Wpyw skoku uzwojenia

p
0,040

z
0,035

0,030

0,025

N =0,6N u

0,020

N =0,3N u

0,015

0,010

0,005

0,000 0 0,03 0,06 0,09 0,12 0,15 0,18

sko k u zw o jen ia [m ]

Wpyw skoku uzwojenia na wielko parcia bocznego na rdze, w stosunku do napre podunych w betonie, wedug Olszaka i bada eksperymentalnych

1,6 1,5 1,4

1,3 1,2 1,1 1 0 0,2 0,4

d=205mm dcore=189mm fc=30MPa fy,sw=363MPa dsw=6mm

fccc/fc

0,6

0,8

sw/dcore
Wpyw skoku uzwojenia na zaleno fccc/fc (sw = sn )

50 45 40 s=10mm

naprenia [MPa]

35 30 25 20 15 10 5 0 0,000 0,005 0,010 0,015 0,020 s=30mm s=60mm s=90mm beton nieuzwojony

odksztacenia
Zaleno

dla rnych skokw uzwojenia

2f o

p
sw sw sw sw

p
sw 2

p p
p p
fo

p p p p
fo

fo = sw ctg 4

d eff = d core 2f o d core

Rys. Schemat wzajemnego oddziaywania betonu rdzenia i uzwojenia wg Menne

d eff = d core 2 f o = d core

Aeff Acore =
2 d eff 2 d core

sn ctg 2

(2d core sn ctg ) 2

2 4d core 2

sn = 1 ctg 2d core
= 26,5 - 45

Efektywny rdze przekroju

Stopie efektywnoci rdzenia w zalenoci od sn/dcore

1.00

Aeff Acore

0.90 0.80 0.70 0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 0.00 0.00

sw 1 ctg 45 o 2 d core

sw 1 ctg 26 ,5 o 2 d core
0.25 0.50

1
0.75 1.00

sw d core
1.25 1.50 1.75

sw d core
2.00

Aeff Acore

s 1 n = d core

Wpyw mimorodu siy na efektywno uzwojenia

1800 1600 nono [kN](wartoci rednie) 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1645 1230 1200 30mm 983 817 823 60mm 858 843 833

0 mimord sn =30mm sn =60mm sn =90mm

Rys. rednie nonoci supw, o rnym skoku uzwojenia i mimorodzie siy, z bada eksperymentalnych
1.00 0.90 0.80 0.70

kex

0.60 0.50 0.40 0.30 0.20 0.10 0.00 0.0 1.0 2.0 3.0

wg Triwiono i Mehlhorna wg Menne m=

4.0

etot k

Rys. Wspczynnik kex redukujcy przyrost nonoci z tytuu uzwojenia, wg propozycji Menne, oraz Triwiono i Mehlhorna. k - rdze przekroju (k = dcore/8)

k ex = 1

8etot d core
9

10

Wpyw smukoci na efektywno uzwojenia

N n = d 2 f /4 core c

14 12 10 8 6 4 2 0
fc stal S2

S,core

= 6%

4% 2% 1% eo = 0

25 42/50 8%

20

40

60

Rys. Wpyw smukoci na nono supa (eo=0) wg Menne

n=

N
d 2coref c/4

10

s,core 6% =

4% 8
2% 1%

eo =

d core 8

4
f
c

25 42/50 8%

stal S2

20

40

60

10

11

Wpyw obcie dugotrwaych na efektywno uzwojenia

Rys. Zmiana wartoci parcia wywieranego przez uzwojenie na betonowy rdze spowodowana pezaniem betonu (wg W. Olszaka)

W przypadku obcie dugotrwaych rola uzwojenia, wskutek pezania betonu, wzrasta. Pozytywny, w aspekcie skutecznoci uzwojenia, wpyw pezania redukowany jest jednak przez skurcz betonu. Wystpuje tu zasadnicza rnica w stosunku do innych konstrukcji betonowych, np. konstrukcji spronych, gdzie wpywy pezania i skurczu sumuj si. Pezanie powoduje wzrost efektw II rzdu, szczeglnie w supach o wikszych smukociach, zwikszajc warto cakowitego mimorodu siy i prowadzc czasami nawet do wyboczenia supa (tzw. creep buckling ).

11

12

Nono supw uzwojonych wg PN-B-03264 : 2002

s * f core,cd = f cd + 2,3 f yd s ,core 1 n d core

w ktrym:

8etot 1 d core

s ,core =

As ,core Acore
,

As , core = d core
Acore =
* f yd
2 d core

Ast sn

- obliczeniowa granica plastycznoci stali uzwojenia, - pole przekroju prta uzwojenia.

Ast

etot mimord cakowity

W wypadku gdy smuko supa l o / i = 4l o / d c 25 mimord siy naley przyjmowa rwny mimorodowi pocztkowemu eo , wg zasad podanych w p. 5.3.2. (PN-B-03264: 2002) Przy smukoci supa lo / i = 4lo / d c > 25 mimord cakowity naley wyznacza z uwzgldnieniem smukoci i obcie dugotrwaych, wg zasad podanych w p. 5.3.2.

W przyjtej metodzie sup uzwojony traktuje si jak zwyky sup elbetowy o koowym przekroju poprzecznym i o zwikszonej wytrzymaoci betonu rdzenia fcore,cd. Stosuje si do niego ogln, dobrze znan i zweryfikowan normow metod obliczania nonoci supw elbetowych, uwzgldniajc zarwno smuko supa jak rwnie wpyw obcie dugotrwaych. Do oblicze nonoci supa mona wykorzysta paraboliczno prostoktn zaleno c -c w betonie:

c ( c ) = 1000 c (1 250 c )f cd

dla c 0,002

c ( c ) = f cd

dla c > 0,002 12

13
Przy takim przyjciu zalenoci c - c w betonie, najwiksze podune odksztacenie krawdziowe uzwojonego rdzenia, przyjte za kryterium zniszczenia, wynosi:

ac =

7 3 0,002 a 0,0035 4 7

W rzeczywistoci, w badaniach eksperymentalnych supw uzwojonych obserwowane byy, w stanie granicznym nonoci, znacznie wiksze odksztacenia podune (rzdu 0,008 i wicej), s one jednak w praktyce niedopuszczalne.

0,5d core prt nr "j" r j

d core
etot

b(y)

miejsce przyoenia siy N

sj

y dy c ( y) N
ac

0,5d core

etot

c ( y)

N e(y)
y

Rys. 1. Odksztacenia i naprenia w mimorodowo ciskanym c ( c ) uzwojonym rdzeniu.

13

14

Jednoznaczne wyznaczenie stanu odksztace podunych w uzwojonym rdzeniu sprowadza si do wyznaczenia takiej

wartoci a, przy ktrej suma momentw si wewntrznych w przekroju, wzgldem linii dziaania siy zewntrznej, oddalonej o etot od rodka cikoci przekroju, wynosi zero
0,5d core prt nr "j" r j d core
etot

b(y)

miejsce przyoenia siy N

sj

y dy c ( y) N
ac

0,5d core

etot

c ( y)

N e(y)
y
d core 0

Rys. 1. Odksztacenia i naprenia w mimorodowo ciskanym c ( c ) uzwojonym rdzeniu.

b( y ) c ( c ( y ))(0,5d core + etot

As 2 m y )dy + sj (0,5d core + etot r j ) = 0 m j =1

gdzie: m liczba prtw podunych sj naprenie w j-tym prcie podunym wyznaczonym z zalenoci:

sj = E s sj f yd

W rozwizaniach numerycznych cak wygodnie jest zastpi sum:

d core 0

b( y ) c ( c ( y ))(0,5d core + etot y ) dy =

d core n bi ci (0,5d core + etot y i ) n i =1

gdzie: n liczba warstw, na ktre zosta podzielony przekrj rdzenia yi pooenie itej warstwy bi szeroko itej warstwy

ci naprenie w betonie itej warstwy

14

15
Po wyznaczeniu stanu odksztace podunych mona obliczy nono supa uzwojonego jako sum wszystkich si wewntrznych w uzwojonym rdzeniu.

N Rd

d core n As 2 m = bi ci + sj n i =1 m j =1

W wypadku koniecznoci uwzgldnienia wpywu smukoci, l o / i > 25 , i obcie dugotrwaych, postpowanie jest identyczne jak w procedurze wymiarowania zwykych supw elbetowych: a) b) zakada si warto wspczynnika zwikszajcego warto mimorodu pocztkowego eo do etot - rwnanie (36 PN-02), okrela si, z rwnania (47 PN-02), obliczeniow wytrzymao betonu rdzenia fcore,cd, z warunku osignicia w najbardziej ciskanym wknie przekroju granicznej wartoci skrcenia betonu oraz z warunku rwnowagi momentw (np. suma momentw wszystkich si wewntrznych przekroju wzgldem linii dziaania siy zewntrznej jest rwna zeru) okrela si stan graniczny odksztacenia i naprenia, oblicza si nono NRd koowego przekroju elbetowego o rednicy dcore, jako sum wszystkich si wewntrznych przekroju w stanie granicznym zniszczenia, wyznacza si warto = 1/ (1 - NRd/Ncrit), jeeli przyjta w p. a) warto jest rna od obliczonej w p. e), koryguje si warto , oblicza ponownie etot i powtarza dziaania wg p. b) - e), a do uzyskania zadowalajcej zgodnoci midzy przyjt a obliczon wartoci wspczynnika , kiedy to obliczon warto NRd traktuje si jako ostateczn nono supa uzwojonego.

c)

d)

e)
f)

Potrzebne do wyznaczenia siy krytycznej wartoci momentw bezwadnoci betonu i stali wyznacza si z zalenoci:

d c4 Ic = 64
Is =
gdzie: As przekrj zbrojenia podunego supa a odlego rodka cikoci przekroju poprzecznego prta od powierzchni zewntrznej supa

As (0,5d c a ) 2 2

15

16

! !

Obliczajc nono supa uzwojonego (z pominiciem wpywu otuliny) naley j porwna z nonoci supa elbetowego o penym przekroju, przy zaoeniu jednoosiowej wytrzymaoci betonu na ciskanie. W wypadku gdy nono supa elbetowego jest wiksza, t wanie nono naley przyj jako miarodajn. Takie przypadki mog wystpowa wtedy gdy efektywno uzwojenia jest na tyle maa, e przyrost wytrzymaoci betonu rdzenia nie rekompensuje zmniejszenia przekroju poprzecznego supa w wyniku pominicia wpywu otuliny.
40 35 34.9% sn=15mm d c =0,5m k=d core /8=53,5mm =10 s2 =0,46% f c =30 MPa

przyrost nonoci supa z tytuu uzwojenia, %

30 25 20 15 10 5 sn=50mm 0 0 10 20 9.6%

30

40

50

60

mimord pocztkowy siy e o , mm

Rys. Wpyw mimorodu pocztkowego na procentowy przyrost nonoci supa z tytuu uzwojenia, wyznaczony wedug PN-B-03264: 2002.
40 35 klt=1

przyrost nonoci supa z tytuu uzwojenia, %

30 25 20 15 10 5 0 10 15 20 25 30 35 40 45 50 d c =0,5m s n =15mm s2 =0,46% e o =0 e a =0,01m klt=2 22.2%

9.2%

smuko supa

Rys. Wpyw smukoci supa i charakteru obcienia (krtkotrwae klt=1, dugotrwae klt=2) na procentowy przyrost nonoci supa z tytuu uzwojenia (wg PN-B-03264: 2002).

16

17

Normowa metoda wyznaczania nonoci supw uzwojonych w wietle wynikw bada eksperymentalnych
2,00 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800
badania eksperymentalne rednia populacji (1,09)

wsp. zmiennoci 0,129

NRdexp/Ncal

Ncal [kN]
Rys. Stosunek nonoci supw uzwojonych uzyskanych z bada [12, 14] do nonoci obliczonych (dla rednich wartoci wytrzymaoci betonu na ciskanie i granicy plastycznoci stali) wedug normy PN B 03264:2002. Podstawowe parametry rozkadu statystycznego: warto rednia - 1,09; wspczynnik zmiennoci - 0,129

17

18

Rys. Sup uzwojony stanowicy element konstrukcji wsporczej, po ataku na Pentagon, 11 wrzenia 2001r

18

19

Rys. Sup uzwojony po badaniach. Widoczna odpadajca otulina

19