PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.9. PRZERZUTNIKI

w. 9 Przerzutniki
1. Cel wiczenia

Celem wiczenia jest zapoznanie si z podstawowymi elementami sekwencyjnymi, czyli przerzutnikami. Zostanie przedstawiona zasada dziaania przerzutnikw oraz sposoby synchronizacji.

2.

Wymagane informacje

Podstawowe informacje o synchronicznych ukadach cyfrowych: poziomy logiczne, sygna zegarowy, synchronizacja (poziomem, zboczem). Bramki logiczne.

3.

Wprowadzenie teoretyczne

W przeciwiestwie do ukadw kombinacyjnych, zbudowanych z bramek logicznych, ktrych dziaanie zaley wycznie od aktualnego stanu na wejciu ukadu, dziaanie ukadw sekwencyjnych zaley od historii. Przerzutnik jest podstawowym elementem sekwencyjnym. Stan na jego wyjciu moe zalee rwnie od stanw poprzednich. Dziki temu mona go traktowa jako podstawow komrk pamitajc. Podstawowym przerzutnikiem jest przerzutnik RS, ktrego struktura przedstawiona jest na Rys.1. Posiada on dwa wejcia S (Set) i R (Reset) oraz wyjcie Q (a take wyjcie zanegowane ~Q). Zapamitanie stanu wyjcia nastpuje poprzez sprzenie z wyjcia na wejcia bramek. Pojawienie si 1 na wejciu S powoduje ustawienie wyjcia Q na 1. Podanie 1 na wejcie R skutkuje wyzerowaniem wyjcia Q. Analizujc prac tego ukadu mona okreli stan wyj (Q i ~Q) w przypadku podania jedynek na obydwa wejcia (S i R). Z punktu widzenia opisu takiego sterowania naley t sytuacj rozumie jako jednoczesne ustawianie i kasowanie przerzutnika. Jest ona nielogiczna, dlatego jest niedozwolona. Pojawienie si jedynek na obu wejciach jednoczenie jest wic stanem zabronionym. Inne typy przerzutnikw mona uzyska w podobny sposb budujc je z odpowiednich bramek logicznych.
R Q

Rys.1. Schemat ideowy przerzutnika RS. KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 1

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .9. PRZERZUTNIKI

Stan wyjcia przerzutnika moe si zmienia w pewnych okrelonych chwilach czasowych, mwimy wtedy o synchronizacji. Zapamitanie lub przepisanie stanu na wyjcie moe by synchronizowane na dwa sposoby: poziomem lub zboczem sygnau zegarowego. Sytuacj tak wyjania Rys.2. Synchronizacja zboczem narastajcym (lub opadajcym) polega na tym, e stan wyjcia jest ustalany w momencie zmiany stanu sygnau zegarowego ze stanu niskiego na wysoki (lub z wysokiego na niski). Synchronizacja poziomem wysokim oznacza, e stan wyjcia moe si zmienia przez cay czas, kiedy sygna zegarowy (lub zezwalajcy) jest w stanie wysokim.

Synchronizacja wysokim poziomem Zegar

Zegar

Synchronizacja zboczem narastajcym

Wejcie

Wejcie

Wyjcie

Wyjcie

Rys.2. Przykad synchronizacji: poziomem sygnau (lewy rysunek) i zboczem zegara (prawy rysunek).

4.
4.1.

Wykonanie wiczenia

Badanie przerzutnika RS. Wykorzystujc najprostszy przerzutnik zobrazowana zostanie zasada dziaania przerzutnikw. Ukad do badania przerzutnika RS przedstawia Rys.3. Zakada si, e wiecenie diody oznacza stan logiczny 1, a nie wiecenie 0. Zmieniajc wejciowe stany logiczne za pomoc przecznikw naley zaobserwowa zachowanie si diod wieccych na wejciach i wyjciach przerzutnika. Naley zanotowa zaobserwowane stany logiczne dla wszystkich moliwych przypadkw. Na tej podstawie naley poda tabel prawdy przerzutnika i sformuowa zasad jego dziaania. Naley rwnie wyjani zachowanie przerzutnika w przypadku jednoczesnego wystpienia jedynek na wejciach R i S.

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 2

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.9. PRZERZUTNIKI

Rys.3. Schemat do badania przerzutnika RS.

4.2. Badanie przerzutnika D typu zatrzask (latch). Na przykadzie przerzutnika D wyzwalanego poziomem zostanie zobrazowana synchronizacja wysokim stanem logicznym. Ukad pomiarowy przedstawiono na Rys.4.

Rys.4. Schemat do badania zatrzasku D. KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 3

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .9. PRZERZUTNIKI

Zmieniajc wejciowe stany logiczne za pomoc przecznikw naley zaobserwowa zachowanie si diod wieccych na wejciach i wyjciach przerzutnika. Naley zanotowa zaobserwowane stany logiczne dla wszystkich moliwych przypadkw. Na tej podstawie naley poda tabel prawdy przerzutnika i sformuowa zasad jego dziaania. Naley wyjani na czym polega synchronizacja wysokim poziomem sygnau. 4.3. Badanie przerzutnika D (flip-flop) Na przykadzie przerzutnika D wyzwalanego zboczem zostanie zobrazowana synchronizacja zboczem sygnau. Podstawowy schemat pomiarowy przedstawiono na Rys.5.

Rys.5. Schemat do badania przerzutnika D.

Zmieniajc wejciowe stany logiczne za pomoc przecznikw naley zaobserwowa zachowanie si diod wieccych na wejciach i wyjciach przerzutnika. Naley zanotowa zaobserwowane stany logiczne dla wszystkich moliwych przypadkw. Na tej podstawie naley poda tabel prawdy przerzutnika i sformuowa zasad jego dziaania. Naley wyjani na czym polega synchronizacja zboczem narastajcym sygnau. Dla zrozumienia zasady dziaania tego przerzutnika pomocna moe by obserwacja przebiegw czasowych na wejciach i wyjciach na analizatorze stanw logicznych. Analizator jest urzdzeniem pozwalajcym na obserwacj stanw sygnaw w cyfrowych ukadach elektronicznych. Potrzebny schemat przedstawiono na Rys.6.

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 4

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.9. PRZERZUTNIKI

Rys.6. Schemat do badania przerzutnika D z wykorzystaniem analizatora stanw logicznych.

Generator funkcyjny naley ustawi w tryb generacji przebiegu prostoktnego. Ustawi czstotliwo 1 kHz, amplitud 2,5 V oraz offset 2,5 V. W oknie analizatora naley ustawi parametr Clocks/Div na 16. Po wczeniu symulacji naley kilkanacie razy zmieni stan przecznika wejciowego i zaobserwowa zmiany stanw poszczeglnych sygnaw. 4.4. Badanie przerzutnikw JK i T. Obok poznanych wczeniej typw przerzutnikw w technice cyfrowej stosuje si rwnie przerzutniki JK i T. W oparciu o schematy na Rys.7 i 8 naley zbada zasad ich dziaania w sposb analogiczny do poprzednich punktw. W sprawozdaniu naley umieci tabele przej przerzutnikw i wyjani zasad ich dziaania.

Rys.7. Schemat do badania przerzutnika JK. KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 5

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .9. PRZERZUTNIKI

Rys.8. Schemat do badania przerzutnika T.

5.

Opracowanie wynikw
W sprawozdaniu z wiczenia naley: narysowa schematy badanych ukadw, wypeni tabele przej przerzutnikw, wyjani zasad dziaania poszczeglnych przerzutnikw, wyjani na podstawie przeprowadzonych symulacji na czym polega synchronizacja poziomem i zboczem sygnau, wycign wnioski.

6.
[1] [2]

Literatura
U. Tietze, Ch. Schenk Ukady pprzewodnikowe, Wydawnictwa NaukowoTechniczne, Warszawa 1996, Rozdzia 10.1 Przerzutniki scalone (s. 253-261) P. Horowitz, W. Hill Sztuka elektroniki. Cz 2., Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa 1995, Rozdziay 8.16, 8.17 (s. 45-51)

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 6