01 Magazyn (Pol)

Spjrzmy prawdzie w oczy
Zapomnie przeszo, oznacza pogodzi si z jej powrotem (Winston Churchill)

wrotem, - to trafne wyraenie Winstona Churchilla wietnie odtwarza zagroenia powizane z umylnym wykrzywieniem historycznej prawdy, ogniskowaniem uwagi tylko na tragicznych kartach i cakowitym ignorowaniu wsplnych zwycistw i osigni. To prawda, e stosunki polsko-ukraiskie kiedy byy przykadem z wypisw konfliktu etniczno-konfesyjnego, a rany zadane spoecznej wiadomoci wskutek jej recydywy (mamy na uwadze wydarzenia na Woyniu czasw Drugiej wojny wiatowej) nie zagoiy si i dotychczas. Ale warto pamita, e pomie tego konfliktu nie zganie dopki arz orodki nietolerancji i subiektywizmu. Przy przychylnych okolicznociach i przy zewntrznej pomocy moe wystarczy tylko jednej iskry eby unikn takich recydyw w przyszoci, naley w por wstrzyma si i trzewo rozway podoe konfliktu, wszystko przemyle i przeanalizowa, a take uzyska od stron szczerej pokuty za bdy i przestpstwa przeszoci. Lecz przede wsystkim naley da sobie odpowied na pytanie, komu byo korzystne cige pogbianie tego konfliktu? Kto najbardziej z niego skorzysta? Machiavellsk zasad Dziel i rzd niektre siy zewntrzne nie brzydz si i dzi. W przeszoci one i tym bardziej nie odmawiay sobie w satysfakcji dola oleju do ogniu polsko-ukraiskiej konfrontacji. Zatem, istniej istotne podejrzenia, e wanie one go i sprowokoway. Do jakich okropnych i tragicznych skutkw doprowadzia taka nikczemna polityka znaj wszyscy kto interesuje si histori Natomiast wynika pytanie, czy w stosunkach polskoukraiskich nie byo niczego szlachetnego i pozytywnego? Czyby nie byo wsplnych osigni i zwycistw? Czy nie byo powanych projektw, realizacja ktrych moga by zapobiec wielu tragediom? Jeli ledzi za przestrzeni informacyjn Ukrainy, to odnosi si wraenie, e wszystkich Ukraicw zmuszaj odbiera polsko-ukraiskie stosunki oczami mieszkacw Woynia i Galicji, ale s rwnie dowiadczenia innych regionw. Midzy innymi, ytomierszczyzna jest szczeglnym regionem, gdzie w wieku Ukraicy i Polacy zachowali mniej wicej pokojowe stosunki. Jeszcze z wieku tu aktywnie dziaali Polacy, ktrzy propagowali dialog kultur, pojednanie i porozumienie, idei braterRejestracja: wiadectwo Seria 171/548 wydane 09.10.2012 r. Gwnym Departamentem Sprawiedliwoci w Obwodzie ytomierskim Zaoyciel i wydawca: Natalia Iszczuk Biuro: ul. Montana 38-A, 10029 ytomierz, UKRAINA Tel. +38 097 793 30 81 www.zszpol.blogspot.com e-mail: kostecka777@gmail.com Redaktor naczelny: Wodzimierz Iszczuk Tel. +38 098 53 222 43 www.slopol.blogspot.com e-mail: zolkiewski777@gmail.com Zesp redakcyjny: Hanna Denysiewicz Tel. +38 097 496 08 08 e-mail: santa_anna@ukr.net Korekta: Natalia Szumlaska Tel. +38 096 565 79 44 e-mail: nszumlanska@ukr.net Ukad: Dmitry Husarkin Tel. + 38 067 527 80 12 Zdjcie na okadce: Portret sowackiego fotografa Jana Warchoy (Jan Varchola) Hetman (The ord of Sadmier) Druk: td. RIA-BITZ Ukraina, Biaa Cerkiew ul. Gagarina 5 Nakad: 500 egzempliarzy Cena na danie. Cz obiegu bdzie dystrybuowana bezpatnie Redakcja nie zwraca niezamwionych materiaw i zdj oraz zastrzega sobie prawo redagowania i skracania nadesanych materiaw. Redakcja odpowiada tylko na wybrane listy. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoci za tre artykuw, ogosze i reklam. Kopiowanie i wykorzystanie materiaw redakcyjnych na magazyn Gos Polonii.
SOWO REDAKTORA
GOS POLONII
Wodzimierz Iszczuk,
redaktor naczelny czasopisma Gos Polonii
maju 1997 roku midzy Polsk a Ukrain by podpisany dokument Do porozumienia i jednoczenia. Dnia 16 lipca 2003 roku Prezydenci Polski i Ukrainy przyjli Wsplne owiadczenie O pojednaniu z okazji 60-tej rocznicy tragicznych wydarze na Woyniu. Uporzdkowywanie cmentarza Orlt we Lwowie i uszanowanie pamici ofiar Huty Peniackiej (dnia 28 lutego 2009 roku), stay si wyranymi przykadami polsko-ukraiskiego pojednania i porozumienia. Ale, niestety, tylko byskami Te dokumenty symbolicznie zaczy proces zblienia na oficjalnym i dyplomatycznym poziomach, ale masowa wiadomo wikszoci polskiego i ukraiskiego spoeczestwa i dotychczas przebywa w niewoli stereotypw i mitw. Zatem w wiadomoci znacznej czci politykw i spoeczestw naszych krajw dominuj bdne i skrzywione ustawienia w stosunku do wsplnej polsko-ukraiskiej przeszoci. I to jest istotny problem Zapomnie przeszo, oznacza pogodzi si z jej po-
Polonia II, ilustracja do Psalmw przeszoci Zygmunta Krasiskiego 1861
stwa i rwnoci. W trakcie polsko-ukraiskiego pojednania i porozumienia trzeba popularyzowa wanie pozytywne dowiadczenie wspistnienia. Wanie takie historiozoficzne podoe bdzie sprzyjao prawdziwemu porozumieniu i zblieniu naszych braterskich narodw.
HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 1
GOS POLONII
SPIS TRECI
SOWO REDAKTORA 1... Spjrzmy prawdzie w oczy
Musimy pozby si obcie zwizanych ze sprawami trudnymi w relacjach polsko-ukraiskich.
WYWIAD AKTUALNY 4... Poznajcie prawd, a prawda
was wyzwoli Potomkowie szlachty polskiej broni honor swoich przodkw i popieraj procesy oywienia pamici narodowej na ytomierszczynie.
11... Traktat hadziacki 1658 roku
Gdyby to si stao 20 lat wczeniej, to w ogle nie byo by powstania Chmielnickiego...
20... Szlachta
WYDARZENIA 6... Ksika czy narody
12... Niezgoda rujnuje
Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie prezentowa seri ksiek dla biblioteki ytomierskiej szkoy im. Jarosawa Dbrowskiego. ytomierzu otwarto wystaw Rwni z Rwnymi 26 czerwca 2012 w Domu Polskim w ytomierzu otwarto wystaw Rwni z Rwnymi, powicon Ugodzie Hadziackiej.
Przez niezgod wszyscy zniknli, sami siebie pokonali...
i pomysy ukraiskiej niepodlegoci Walka o ukraisk niepodlego pod czas wojny domowej staa si dla tych ludzi jakby psychologiczn kompensat i rewanem za upokorzenia przeszoci, w pewnej mierze zemst Rosji i caratu.
13... Epilog
Kolejne wydarzenia, po nieudanych prbach wprowadzenia Unii hadziackiej, byy tragiczne
7... W
TEMAT NUMERU
Trojga Narodw
22... Zota doba Rusi (Ukrainy). Jak

si yo Ukraicom pod rk krola polskiego midzy Uni w Krewie a Lublinie. W Kijowie w domach najbiedniejszych mieszczan mona byo spotka jedwab i przyprawy aromatyczne, ktre w Europie lub w Moskowii byy dostpne tylko arystokracji.
Rwni z rwnymi. Rzeczpospolita
8... Historia - jest nauczycielem ycia
Nadszed czas zdj opask z oczu, poniewa, jak mwi Pismo: "jeli lepy prowadzi lepego, obaj wpadaj do dou"...
PRAWDA HISTORYCZNA 14... Dziel

i rzd. Rzeczpospolita Obojga Narodw: stereotypy ukraiskie Cesarstwo, poprzez wykrzywione traktowanie historii, zasjao ziarna nieufnoci pomidzy Polakami oraz Ukraicami. problemu w podrczniku szkolnym Mit ukraiski powsta na podou antypolskim (prof. Natalia Jakowenko).
9... Europejski projekt XVII stulecia
Precedens utworzenia Wielkiego Ksistwa Ruskiego w roku 1658 by wietnym projektem europejskim.
GEOPOLITYKA 24... Bez

wolnej Ukrainy nie ma wolnej Polski. Ukraiska koncepcja Giedroycia i Mieroszewskiego O Giedroycia sporu nie ma zapewnia minister Radosaw Sikorski w Nowej Europie Wschodniej (1/2010).
10... Jerzy Niemirycz - prawdziwy
Europejczyk Szlachcic, potny magnat, czowiek o doskonaym wyksztaceniu europejskim, zaufana osoba krla i wirtuoz dyplomacji...
18... Korze
2 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE
Za wolno wasz i nasz

D
rugie wydanie naszego magazynu bdzie powicone bohaterom walki narodowowyzwoleczej. 22 stycznia bdzie 150. rocznica Powstania Styczniowego 1863-64 rr. W tym powstaniu aktywnie uczestniczyli mieszkacy ytomierszczyzny. W szczeglnoci: Apollo Korzeniowski, Edmund Rycki, Jarosaw Dbrowski, Zygmunt Sierakowski, Zygmunt Padlewski, Anna Pustowjtwna i wielu innych naszych ziomkw. Oni wszyscy byli zacignite przedstawiciele szlachetnych rodw dawnej Rzeczypospolitej. Wic jak prawdziwi szlachcice, iz poczuciem odpowiedzialnoci, oni rzucili si w wir walki o wolno i niepodlego... Oni nic nie bali si i nie myleli o konsekwencjach. Bg, Honor, Ojczyzna - wartoci, dla ktrych oni gotowi byli odda swoje ycie. W sytuacji prawie beznadziejnej oni walczyli za wasn i nasz wolno. I w kocu wygrali, bo przecie wkrtce autokratyczne mocarstwo upado, a Polacy, Litwini, Ukraicy oraz inne narody otrzymali wreszcie wolno. Musimy czci pami rebeliantw Powstania Styczniowego i przypomina spoeczestwu o ich ofiarnym bohaterstwie. To jest nasza historia... Historia naszego kraju...
PODGD
GOS POLONII
W nastpnym numerze: 150 rocznica Powstania Styczniowego

Z Manifestu Tymczasowego Rzdu Narodowego: Po strasznej habie niewoli, po niepojtych mczarniach ucisku Centralny Narodowy Komitet, obecnie jedyny legalny Rzd Twj Narodowy, wzywa Ci na pole walki ju ostatniej... [...]Ty, ktry wczoraj bye pokutnikiem i mcicielem, jutro musisz by i bdziesz bohaterem i olbrzymem! [...] Powstajcej Ojczynie Twojej dasz bez alu saboci i wahania, wszystk krew, ycie i mienie, jakich od Ciebie zapotrzebuje. Do broni wic, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni, bo godzina wsplnego wyzwolenia ju wybia, stary miecz nasz wydobyty, wity sztandar Ora, Pogoni i Archanioa rozwinity.
GOS POLONII
Poznajcie prawd,
WYWIAD AKTUANY
Potomkowie szlachty polskiej broni honor swoich przodkw i popieraj procesy oywienia pamici narodowej na ytomierszczynie.
Natalia Kostecka-Iszczuk (prezes Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie).
- Prosz Pastwa krtko opowiedzie o swojej organizacji. Natalia Kostecka-Iszczuk (Prezes organizacji): - Kady czowiek ma wasn drog do zrozumienia prawdy. Nasz kontakt z obiektywn histori odby si przez studiowanie wasnych rodowodw. Ten proces pogbi wiedz o tosamoci i da moliwo kompleksowego przyjmowania wydarze historycznych. Wkrtce, w wyniku dialogu i dyskusji z kolegami powstaa grupa inicjatywna, ktra podja decyzj o utworzeniu stowarzyszenia potomkw szlachty polskiej na ytomierszczynie. Nasza organizacja nazywa si Zwizek szlachty polskiej. Oficjalnie ona zostaa zarejestrowana 2 grudnia 2010 roku. W ogle, nasza grupa inicjatywna ju od 2008 roku interesuje si histori I Rzeczypospolitej i romantyzmem eposu szlacheckiego. Nasza organizacja jest zgrupowana dookoa grupy potomkw szlachty polskiej. Wikszo czonkw naszej organizacji maj przodkw polskiego szlacheckiego pochodzenia. Pragn zauway, e nie uwaamy si za szlacht, poniewa, niektrzy z naszych czonkw maj
stosunek do szlachty po rodowodzie matki, a nie ojca. Std, skupiamy si przede wszystkim na tym, e mamy przodkw szlacheckiego pochodzenia, a nie na tym, e my sami jestemy wanie szlacht. Ponadto, drzwi naszej organizacji s otwarte dla wszystkich modych Polakw i tych, ktrzy chc doczy si do nauki i promocji jzyka polskiego, kultury i tradycji narodowych.
NIESTETY, PRAWDZIWA HISTORIA BYA ZAKCANA PRZEZ IDEOLOGI.

- Czym pastwa organizacja wyrnia si na tle innych stowarzysze polonijnych na ytomierszczynie? Wodzimierz Iszczukkiewski (rzecznik prasowy): - Bronimy honor swoich przodkw. Od pocztku dziaalnoci "Zwizek szlachty polskiej" postawi sobie za cel zorganizowa dyskusje publiczne, w wyniku ktrego zostan zneutralizowane znieksztacone stereotypy historyczne, ktre skcaj Polakw i Ukraicw. Przez wiele lat, szlachta polska bya przedmiotem wojny ideologicznej. W cigu ostatnich dwustu lat spoeczestwu ukrai-
skiemu byy narzucane stereotypy subiektywne, ktre znieksztacaj pami historyczn. Czas przebywania Prawego brzegu Dniepru w Wielkim Ksistwie Litewskim i Rzeczypospolitej, w ukraiskich podrcznikach z historii s czsto interpretowane jako ciemne wieki ucisku Ukraicw przez litewskich i polskich feudaw. Na skutek ukraiska pami historyczna jest daleka od europejskiej tolerancji. My chcemy zmieni faszywe stereotypy i bdziemy dy do upowszechniania prawdy historycznej. Poniewa, szlachta polska adn miar nie bya gorsza elit europejskich pastw owych czasw. Dla tego chcemy przypomnie spoeczestwu o wielkim wniosku szlachty polskiego pochodzenia w rozwj kultury, gospodarki i edukacji naszego kraju. Chcemy, aby modzie polska i ukraiska poznaa prawd o historii swoich przodkw. Wanie prawd, a nie subiektywn, jednostronn i emocjonaln propagand. - Co robicie, aby zrealizowa wasne cele? Wodzimierz Iszczukkiewski: - Zwracamy si z propozycjami do wadz i samorzdw, publikujemy artykuy w prasie, bierzemy udzia w
a prawda was wyzwoli

programach telewizyjnych, stworzylimy szereg stron internetowych, przeprowadzamy prezentacji, prezentujemy dzieciom ksiki polskich klasykw oraz i ksiki o zwycistwach polsko-ukraiskich, organizujemy prezentacji wystaw powiconych wsplnej historii. Podtrzymujemy kontakty z naukowcami, przygotowujemy konferencje, okrge stoy i warsztaty z udziaem studentw i dziennikarzy. - Na odbir przez jak grup spoeczestwa jestecie ukierunkowani? Z kim chcielibycie wsppracowa w pierwszej kolejnoci? Natalia Kostecka-Iszczuk: - Jestemy organizacj modzieow. Dlatego naszymi gwnymi grupami docelowymi s studenci i twrcza modzie. Modzi ludzie zazwyczaj lepiej przyjmuj postpowe idee. Oni inaczej spostrzegaj wiat. Poniewa, nie s obcieni niepotrzebnymi uprzedzeniami, nie s zalepieni propagand, szybciej postrzegaj bezstronn i obiektywn informacj. Generalnie, modzieowe rodowisko studenckie jest idealne dla promocji wartoci polsko-ukraiskiego pojednania, porozumienia i zblienia. ksztaconej propagandzie historycznej, ktra dzieli i kci Polakw i Ukraicw. - Czego, jako organizacja spoeczna, najpierw pragniecie i o czym marzycie? Wodzimierz Iszczukkiewski: - Pragniemy likwidowa przeszkody i barykady, ktre dzielaj Polakw i Ukraicw. Marzymy, eby wszystkie subiektywne stereotypy przeszoci znalazy swoje miejsce w muzeum historycznego kamstwa i manipulacji. Marzymy, by kraje nastpcy historycznej Rzeczypospolitej zrzuciy wreszcie ciar wrogoci nabytej z zewntrz. Pragniemy, by niepodlege: Polska, Ukraina, Biaoru i Litwa rozwijay rwnoprawne i przyjazne stosunki midzypastwowe. Wreszcie, nard ukraiski wyraa ch wstpienia do Unii Europejskiej, gdzie nie ma miejsca nienawici i nietolerancji. yjemy w unikalnym europejskim miecie i regionie. Tutaj przecinaj si rne kultury i cywilizacje. Wanie, ten region zamieszkuje najwiksza za liczebnoci polska spoeczno na Ukrainie. Jest wiele mieszanych polsko-ukraiskich rodzin. Niektrzy Polacy zachowali tosamo narodow i kultur w caoci, inni pamitaj o pochodzeniu polskim na poziomie zachowania wiary i tradycji, a niektrzy tylko pamitaj, e s Polakami z pochodzenia swoich przodkw. Lecz wszyscy, bez wyjtku potrzebuj wicej informacji na temat jzyka, kultury i tradycji narodowych. W zwizku z tym, pro-
WYWIAD AKTUANY
GOS POLONII
JESTEMY PRZECIW KSENOFOBII.

Pozostae grupy docelowe to s naukowcy, dziaaczy spoeczni, politycy, dziennikarzy i artyci. Chcemy za ich pomoc popularyzowa przyjazne stosunkw midzy rnymi grupami etnicznymi i narodowymi: Polakami, Ukraicami, Biaorusinami, Rosjanami, ydami ... Jednoczenie, jestemy przeciwni znie-
pagowanie szacunku dla swoich przodkw, nauka jzyka ojczystego, kultury, tradycji i duchowoci musz sta si atrybutami edukacji wiadomego, wolnego, godnego i kulturalnego czowieka. Czowieka, ktry bdzie wspiera tolerancyjne spoeczestwo europejskie. Spoeczestwo pozbawione psychologii zniewolenia, nietolerancji i nienawici.
SPOECZESTWO URAONE HISTORYCZN AMNEZJ DEGRADUJE. CZOWIEK, KTRY ZAPOMINA JZYK I DUCHOWO SWOICH PRZODKW TRACI DUSZ ...
Natalia Kostecka-Iszczuk: - Ci, ktrzy zapominaj o historii, kulturze i tradycji swoich przodkw, niszcz trjjedno relacj przeszoci, teraniejszoci i przyszoci, strac wasne korzenie i zdolno do samodzielnego mylenia. Dla mistrzw manipulacj wiadomoci, tacy ludzie staj si atwym upem i bez wszelkich wysikw przeksztacaj si w posusznych i bezwolnych niewolnikw. Nard, ktry traci pami historyczn, skazany jest na zapomnienie. Dlatego Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie podnosi sztandary z hasem Bg, Honor, Ojczyzna! i ogasza wojn orodkom duchowej ignorancji, nietolerancji i kamstwa! Poznajcie prawd - mwi Pan Jezus - a prawda was wyzwoli... Wywiad wzia Anna Denisiewicz
Wodzimierz Iszczuk-kiewski (redaktor naczelny czasopisma "Gos Polonii").
GOS POLONII
Ksika czy narody
WYDARZENIA
Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie prezentowa seri ksiek dla biblioteki ytomierskiej szkoy im. Jarosawa Dbrowskiego.
Natalia Kostecka-Iszczuk,
Prezes Zwizku Szlachty Polskiej:

Zwizek Szlachty Polskiej bdzie dy do upowszechniania prawdy histor ycznej. Bdziemy promowa idei pojednania i zrozumienia, tolerancji i konsensusu spoecznego. Postanowilimy przekaza w darze bibliotece szkolnej album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki, gdzie uwag czy telnika skupia si na wsplnych polsko-ukraiskich zw ycistwach w obronie Europy. Ksika ta niszczy znieksztacony mity i stereotypy o "wrogoci wiecznej " i skupia si na fakty polskiego i ukraiskiego braterstwa w obronie Europy. Chcemy, aby dzieci pozna y prawd o historii stosunkw polsko-ukraiskich, aby modzie miaa dostp do alternaty wnych informacji. Dostp do uniwersalnych wartoci chrzecijaskich i ideaw europejskiej tolerancji. Przecie yjemy w w yjtkow ym regionie Europy. Tutaj krzyuj si rne religie, kultur y i cy wilizacje. Ta ziemia powinna by przykadem tolerancji i harmonii midzy grupami etnicznymi. Musimy w ykorzysta w przyszoci najlepsze, co byo midzy dwoma narodami w przeszoci. Poniewa przyszo narodw polskiego i ukraiskiego - we wsplnym europejskim domu.
- Micha Dzingilewski, marszaek sejmiku Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie. maa rwnie elektroniczny dodatek do tej ksiki CDkolekcje Polsko-ukraiskie braterstwo broni. Dzieci witay goci piewami i wierszami w jzyku polskim. Uczniowie i nauczyciele otrzymali take prezenty - pamitki Zwizku Szlachty Polskiej. To wszystko wydawao si wzruszajce, niemal jak rodzinne wydarzenie.
mpreza zostaa zorganizowana 24 lutego przez ytomierski Obwodowy Zwizek Szlachty Polskiej. W akcji uczestniczyli rwnie dyrektor, nauczyciele i uczniowie szkoy. Biblioteka szkoy otrzymaa w darze ksiki polskich klasykw, przetumaczone na jzyk ukraiski. W szczeglnoci ksiki Henryka Sienkiewicza, Adama Mickiewicza, Andrzeja Sapkowskiego i Stanisawa Lema. Modsze dzieci otrzymay ksiki Juliana Tuwima, Grzegorza Kasdepke i Jana Twardowskiego. Ponadto fundusz biblioteki szkolnej otrzyma doskonale ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki, ktry koncentruje czytelnikw na polskoukraiskich zwycistwach w obronie Europy. Album niszczy znieksztacenia, mity i stereotypy o "wrogoci wiecznej" i skupia si na braterstwie polskich i ukraiskich onierzy. Biblioteka szkolna otrzy-
Ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki
W ytomierzu otwarto wystaw Rwni z Rwnymi

Gdyby Ugod Hadziack zawarto nie w roku 1658, a 20 lat wczeniej, do powstania Chmielnickiego w ogle by nie doszo powiedziaa prof. Teresa Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego.
WYDARZENIA
GOS POLONII
26
czerwca 2012 w Domu Polskim w ytomierzu otwarto wystaw Rwni z Rwnymi, powicon Ugodzie Hadziackiej. Organizatorzy - Zwizek Szlachty Polskiej na ytomierszczynie. W prezentacji wzili udzia dostojni gocie konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy pan Wojciech Mrozowski, doktor habilitowany nauk historycznych Joan Jarmoszyk, doktor nauk historycznych Piotr Natykacz, sponsor projektu Waleriusz Michalki oraz prezes Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie pani Natalia Kostecka-Iszczuk. Konsul RP w Winnicy Wojciech Mrozowski zoy gratulacje organizatorom i uczestnikom wystawy. Zauway, e dzi wane jest, aby przypomnie
Od lewej do prawej: doktor nauk historycznych Piotr Natykacz, doktor habilitowany nauk historycznych Joan Jarmoszyk, doktorantka z historii i prawa Julia Nowicka, konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Winnicy pan Wojciech Mrozowski, prezes Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie Natalia Kostecka-Iszczuk, sponsor projektu Waleriusz Michalki, czonek sejmiku Wacaw Dzingilewski oraz Alla i Tetiana Kostecki.
spoeczestwu karty historii, ktre nie dziel a jednocz narody polski i ukraiski. Przedstawiciele ytomierskiego Pastwowego Uniwersytetu im. I. Franki doktor habilitowany nauk
historycznych Joan Jarmoszyk oraz doktor nauk historycznych Piotr Natykacz opowiedzieli o wybitnych mieszkacach ytomierszczyzny Iwanie Wychowskim i Jerzym Niemiryczu,
ktrzy podjli wielki projekt przeksztacenia Rzeczypospolitej w Pastwo Trzech Wolnych i Rwnych Narodw. Naukowcy podzikowali organizatorom za ciekawy projekt historyczny.
NATALIA KOSTECKA-ISZCZUK
wiadomie wybralimy na czas prezentacji drug poow czerwca, kiedy Ukraina i Polska wsplnie przeprowadzaj mistrzostwa EURO-2012, mwi organizatorzy. Oba nasze kraje stay si przedmiotem zainteresowania caej Europy i orodkiem europejskiej piki nonej. W tym momencie chcemy przypomnie o wsplnej historii Polski i Ukrainy. Historii, ktra jednoczy obydwa nasze narody: Polakw i Ukraicw, a ktrej twrcami byli nasi rodacy, take mieszkacy ytomierza. Chcemy rwnie przypomnie wielki europejski projekt z XVII wieku oraz pocztki nowoytnej ukraiskiej idei pastwowej. Jej autorem by Jerzy Niemirycz szlachcic, urodzony w Czerniachowie koo ytomierza. Wystawa Rwni z rwnymi opowiada o Ugodzie Hadziackiej z1658 roku. Gdyby zawarto j 20 lat wczeniej, do powstania Chmielnickiego w ogle by nie doszo powiedziaa prof. Teresa Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego. Nie ma co do tego wtpliwoci, nie byoby takiej potrzeby, poniewa, zgodnie z ugod, Ukraina staaby si oddzielnym ksistwem we wsplnocie wolnych i rwnych pastw Rzeczypospolitej Konfederacji Wolnych Ludw, ktra moga sta si prototypem wspczesnej Unii Europejskiej. Niestety, historia wybraa inny scenariusz... Przyczyny niepowodzenia to zewntrzne wpywy i brak spjnoci spoecznej. Jest takie powiedzenie: Zgoda buduje, niezgoda rujnuje". Trzeba przyzna, e brak jednoci i zrozumienia zrujnoway wielk szans dla Polski i Ukrainy w XVII wieku Niestety, dla Ukrainy ten problem jest aktualny i do dzi... Wschodni ssiad Polski cigle stoi na rozdrou. Wybr geopolityczny i cywilizacyjny wci nie zosta dokonany... Europa czy Azja... To zreszt nie tylko ukraiski problem. Dotyczy on stabilnoci i bezpieczestwa w caej Europie. Dlatego nasza wystawa jest teraz bardzo aktualna. Historia jest nauczycielk ycia mwili staroytni Rzymianie. Niestety, jestemy uczniami nierozwanymi. Raz po raz powtarzamy stare bdy. Nie mylc o skutkach Chcemy, nasz wystaw zachca ludzi do zastanawiania si nad skutkami. Skutkami, ktre czasem powoduj niezgod w wyborze strategicznego cywilizacyjnego wektora modego kraju...
GOS POLONII
Historia - jest nauczycielem ycia
Wolni z wolnymi. Rwni z rwnymi

Historia magistra vitae est! aciskie przysowie
HISTORIA JEDNOCZY NARODY
taroytna aciska sentencja mwi, e "Historia - jest nauczycielk ycia" Na Ukrainie pewne siy dokadaj wszelkich wysikw abymy z t "nauczycielk " nie zapoznali si. Po kolejnym zwycistwie nad nowym narodem, Juliusz Cezar powiedzia do swoich dowdcw: Czy uwaacie, e zdobylimy ich kiedy zajlimy ich ziemi swoimi legionami? Nie! Zwyciymy ich tylko wtedy, kiedy bdziemy pisa ich histori. Histori pisz ci, ktrzy wieszaj bohaterw tymi sowami zaczyna si film Mela Gibsona "Waleczne serce" (Braveheart). Udana ekspresja synnego reysera trafnie odzwierciedla problem celowego znieksztacenia prawdy historycznej, wysikami tych, ktrzy pragn orzec zgodnie z zasad "dziel i rzd".
Historia jednoczy narody. Ponad 400 lat, od czasw Unii w Krewie (1385 r.) i Lublinie (1569 r.) do drugiego rozbioru Rzeczypospolitej w 1793 roku, ytomierz i prawobrzena Ukraina przebywali pod wadz krlw polskich.
Histori Ukrainy i ytomierza w XIX wieku, pisali na zamwienie tych, ktrzy zmasakrowali polski i ukraiski ruch narodowowyzwoleczy. Tych, ktrzy zorganizowali zabjstwo Jerze-
go Niemirycza. Tych, ktrzy przeladowali Iwana Mazep i Andrzeja Wojnarowskiego. Tych, ktrzy powiesili Zygmunta Sierakowskiego, przeladowali Jarosawa Dbrowskiego, Hann Pu-
Kiedy lepy prowadz lepego, obaj wpadaj do dou. Nadszed czas, aby zdjc powok z oczu.
stowojtown oraz wielu innych polskich i ukraiskich bohaterw. Cel tej "historii" - skci i podzieli braterskie narody i narzuci opresyjne dominacj trzeciej siy. Ukraiskie porzekado mwi e "Cudzymi rkami atwo zgarn gorce wgle". Podburzanie do nienawici etnicznej pomidzy Polakami i Ukraicami, w cigu ostatnich dwustu lat, byo gwnym narzdziem tworzenia polityki cesarskiej w kierunku wschodnio-europejskim. Polityki, ktra wielokrotnie prowadzia do okropnych dramatw dla ludnoci polskiej i ukraiskiej. Ale nadszed czas zdj opask z oczu, poniewa, jak mwi Pismo: "jeli lepy prowadzi lepego, obaj wpadaj do dou"...
Rzeczpospolita Trojga Narodw

"Jestemy urodzeni w wolnoci, wychowani w wolnoci, i jak wolni ludzie obecnie powracamy ku niej", - te sowa, w kwietniu 1659 roku, wygosi z trybuny warszawskiego Sejmu kanclerz Wielkiego Ksistwa Ruskiego Jerzy Niemirycz.
GOS POLONII
Europejski projekt XVII stulecia
1658 roku w Hadziaczu zostaa podpisana unia przeksztacajca Rzeczypospolit na federacj Trojga Narodw - Krlestwa Polskiego, Wielkiego Ksistwa Litewskiego i Wielkiego Ksistwa Ruskiego. Autorem tego projektu by Jerzy Niemirycz szlachcic urodzony w Czerniachowie koo ytomierza. Precedens utworzenia Wielkiego Ksistwa Ruskiego w roku 1658 by wietnym projektem europejskim dla Ukrainy. Jego wcielenie mogo doprowadzi do utworzenia wczesnomodernistycznego pastwa, ktre mogo wej do zwizku (sojuszu) trojga wolnych narodw, ktry by prototypem wspczesnej Unii Europejskiej. Mimo, i Wielkie Ksistwo Ruskie przetrwao tylko p roku, jego idea staa si drogowskazem i napenia ogniem serca nastpnych pokole Ukraicw...
- Portret sowackiego fotografa (Jan Varchola) Hetman (The Lord of Sadmier).
Jerzy Niemirycz prawdziwy Europejczyk

habilitowanego nauk historycznych, profesora Akademii Kijowsko-Mohylaskiej, ktra pisaa, e: "Konwersja Niemirycza bya szczytem utwierdzenia Pastwa Kozackiego". Natalia Jakowenko, prof. Akademii Kijowsko-Mohylaskiej: "Otoczenie Wyhowskiego w tym czasie wygldao imponujco. Oprcz sprawdzonej starszyzny Bohdanowej do stolicy hetmaskiej za kilka tygodni przed mierci Chmielnickiego przenis si czowiek, ktrego dosownie mona odnie do najjaniejszych postaci tej doby, bogatej na wielkoskalowe figury. Jerzy Niemirycz (1612-1659) pochodzi z prastarej paskiej rodziny Kijowszczyzny i nalea do najbogatszych arystokratw Rzeczypospolitej. Ochrzczony w protestantyzmie, do wyznania ktrego nawrci si jego ojciec, Niemirycz w modoci otrzyma wietne wyksztacenie najpierw w Akademii Rakowskiej, nastpnie na uniwersytecie w Lejdzie, Amsterdamie, Oxfordzie i Cambridge. Na kocu studiw w Sorbonie, mody czowiek opublikowa w Paryu w jzyku aciskim wasny utwr pod nazw "Zwiad o wojnie moskiewskiej", w krrym dokonano analizy porwnawczej ustroju politycznego Ksistwa Moskiewskiego i Rzeczypospolitej (...) Konwersja Niemirycza bya szczytem utwierdzenia Pastwa Kozackiego, a sojusz dwch tak dowiadczonych w polityce mw, jak Niemirycz i Wyhowski, wzmocni zademonstrowan w Korsuniu jedno starszyzny, obiecywa sprzyjajce perspektywy na przyszo". Pod czas pobytu w Holandii i Szwajcarii, Niemirycz by pod
GOS POLONII
Don Kichot, ukraiski muszkieter, prawdziwy Europejczyk, czowiek, ktry wyprzedza swoje czasy... Naszego rodaka - autora tego projektu - publicyci ukraiscy nazywali rnie... I jest to suszne, poniewa by czowiekiem niezwykle utalentowanym i wszechstronnym... A jego burzliwe ycie rycerskie byo wypenione niesamowitych przygd godnych powieci literackiej.
wraeniem tolerancyjnych spoeczestw europejskich zabezpieczajcych prawa obywatelskie i wolnoci religijne. Std jego przychylno do republikaskiej formy rzdw i ustroju federalnego pastwa w formie sojuszu demokratycznego republik. Niemirycz pragn zaprowadzi podobn form rzdw w Ukrainie, dlatego kategorycznie nie chcia orientowa si na jedynowadcz i despotyczn Moskw.
Klamry herb Jerzego Niemirycza.
zlachcic, potny magnat, czowiek o doskonaym wyksztaceniu europejskim, zaufana osoba krla, wirtuoz dyplomacji, genera szwedzki, pukownik kozacki i, zreszt, kanclerz Wielkiego Ksistwa Ruskiego Jerzy Niemirycz by praw rk hetmana Iwana Wyhowskiego, w czasach gdy los podarowa Ukraicom pierwsz szans utworzy wasne pastwo wsplnie z wyksztaconymi i progresywnymi narodami europejskimi... Warto by zgodzi si z ocen Natalii Jakowenko doktora
Rzeczpospolita Trojga Narodw - redniowieczny prototyp Unii Europejskiej.
GOS POLONII
Traktat hadziacki 1658 roku

doywotnie i zatwierdzony przez krla. Wprowadzay si stanowiska pastwowe kanclerza, marszaka i skarbnika. Wadza sdownicza naleaa Wyszemu Trybunaowi Sdowemu. Jzyk ukraiski otrzymywa status oficjalnego. Planowao si utworzenie mennicy dla karbowania wasnej jednostki pieninej. Miao by utworzone szedziesit tysiczne wojsko. Gwarantoway si wszystkie przywileje i prawa kozakw. Corocznie 100 Kozakw, z przedstawienia hetmana, mieli otrzymywa tytu szlachecki. Zabezpieczaa si wolno religijna. Wierzcy rnych konfesji uzyskiwali jednakowe rwne prawa. Kijowski metropolita prawosaw-
Gdyby to si stao 20 lat wczeniej, to w ogle nie byo by powstania Chmielnickiego powiedziaa prof. Teresa Chynczewska-Hennel z Uniwersytetu Warszawskiego.
ny razem z picioma biskupami prawosawnymi otrzymywal miejsca we wsplnym senacie Rzeczypospolitej. Umowa obejmowaa utworzenie dwch uniwersytetw. Poza tym, Ksistwo miao prawo zaoy akademi prawosawn, sie rednich zakadw edukacyjnych - kolegiw i nieograniczon ilo szk podstawowych. W Ksistwie zapewniaa si wolno sowa i miao by zaoono szereg drukar. Teresa Chynczewska-Hennel, profesor Uniwersytetu Warszawskiego: "To (Wielkie Ksistwo Ruskie uwaga) miao by absolutnie samodzieln skadow Rzeczypospolitej. Kozacy powracali do pastwowego organizmu Rzeczypospolitej jak "wolni do wolnych, rwni do rwnych". Przypominam, te sowa z unii hadziackiej, poniewa nawoyway do sw Unii Lubelskiej 1569 roku. (...) Gdyby to si stao 20 lat wczeniej, to w ogle nie byo by powstania Chmielnickiego". Prof. Tetiana rwJakowlewa z Uniwersytetu Sankt Petersburskiego powiedziaa, e "Uni hadziack mona porwna tylko z Konstytucj Pyypa ryka".
Krl Jan II Kazimierz Waza (nowoczesny obraz Igora Myszkiewicza).
"J
estemy urodzeni w wolnoci, wychowani w wolnoci, i jak wolni ludzie obecnie powracamy ku niej. Jestemy gotowi umiera za ni razem z ca nasz Ojczyzn. Wolno bya nasz zachta, gleb, ktr nie rozerway ani rnica w jzykach, ani nawet religia", - te sowa, w kwietniu 1659 roku, wygosi z trybuny warszawskiego Sejmu kanclerz Wielkiego Ksistwa Ruskiego Jerzy Niemirycz. P roku wczeniej, 16 wrzenia 1658 roku, zebraa si Rada Kozacka. Odwitnie przystrojona starszyzna w swoich klejnotach - setnicy i pukownicy Wojska Zaporoskiego - suchai zapalczywe przemwienie wysannika polskiego krla. Kazimierz Beniewski, dyplomata Rzeczpospolitej: "Przyszlimy prosi was o zjednoczenie, aby razem ratowa Ojczyzn, razem saw zdobywa. Ju sprbowalicie i polskich, i moskiewskich (po 1653 roku) rzdw, sprbowalicie woli i niewoli. Kiedy mwili: "li Polacy", a teraz prawdopodobnie powiecie: "A Moskal jest jeszcze gorszy!"... Co doprowadzio nard ukraiski do jarzma moskiewskiego? Wiara? Nieprawda! U was wiara jest grecka, a u Moskwy - moskiewska. Moskale tak wierz, jak im car powie. I trzyma Mo-
skwa was, Kozakw, tylko dopki nas, Polakw, wasz krwi wywalczy. A potem zapdza was a do Biaojezierza, a Ukrain osiedl chopami moskiewskimi. Wic mamy wsplny cel z wami, wy - nas, a my - was bdziemy ratowa". Przemwienie polskiego posa zostao zaaprobowane przez Kozakw i, po omawianiu, przedstawiciele kadego puku podpisali projekt umowy, wedug ktrej Ukraina, pod nazw Wielkiego Ksistwa Ruskiego, obok Krlestwa Polskiego i Wielkiego Ksistwa Litewskiego, zostaa trzecim rwnoprawnym subiektem Rzeczypospolitej. Zgodnie z Traktatem hadziackim, do skadu Wielkiego Ksistwa Ruskiego weszy wojewdztwa kijowskie, bracawskie i czernihowskie. Mia by dokonany trjpodzia wadzy. Najwyszym organem ustawodawczym miao sta si Zgromadzenie Narodowe. Na czele wadzy wykonawczej hetman, ktry mia by wybierany
Jan Wyhowski szlachcic polski, hetman wojska zaporoskiego, nastpnie hetman Ksistwa Ruskiego i w kocu wojewoda kijowski (Portret nieznanego malarza przed 1664 rokiem).
Niezgoda rujnuje
O
Przez niezgod wszyscy zniknli, sami siebie pokonali (Iwan Mazepa)
czywiste, e projekt ten by sprzeczny z geostrategicznym planem Moskwy, ktra naraz, za pomoc swoich agentw, sprowokowaa konflikty wewntrzne pomidzy kozack starszyzn i hoot. Skoczyo si to buntem pukownika potawskiego Martyna Puszkara i atamana koszowego Jakuba Barabasza, ktry w maju 1658 roku zosta stumiony przez Wyhowskiego. Rzecz jasna, e Moskwa, siejc wa i ktnie, rozpocza tajemn wojn na zniszczenie autonomii ukraiskiej rkami Ukraicw. I taki podstp niezwykle oburza zdecydowan wikszo starszyzny.
GOS POLONII
Tymczasem, 21 kwietnia 1658 roku, stutysiczne wojsko moskiewskie otoczyo Konotop. Prby zdoby miasto szturmem obaliy si. Natomiast, 29 czerwca 1659 roku, moskowity zostay doszcztnie pokonani przez wojska i sojusznikw Wyhowskiego i Niemirycza. Kiedy wie o tej porace dosza do Moskwy miasto obja rozpacz i panika. S.M Soowiow, historyk, profesor Uniwersytetu Moskiewskiego: "Kwiat moskiewskiej kawaleBitwa pod Konotopem (8 lipca 1659). rii, co odby szczliwe pochody w latach 1654 i 1655, zgin w je- wie na pole takiego wietnego miasta Romny, Hadiacz, ochwyden dzie, i ju nigdy po tym car wojska. W ubraniu aosnym wy- cia i Potawa. Tak wic u Hetmana moskiewski nie by w stanie wy- szed car Oeksij Mychajowycz okaza si wrg z tyu. do narodu i strach obj Moskw. Ponadto, przykra wie z (...) Po zdobyciu tylu miast, po Warszawy o tym, e Sejm uci zdobyciu stolicy litewskiej carskie tekst Unii hadziackiej rozczaromiasto zadrao za wasne bez- waa nawet niektrych sojusznipieczestwo: w sierpniu wedug kw Wyhowskiego. Wrd nieukazu monarchy ludzie wszyst- zadowolonych by nawet zaufakich warstw popieszali na pra- ny do hetmana pukownik Iwan ce ziemne dla umocnienia Mo- Bohun. Zmieszanie, chaos, wa i skwy. Sam car z bojarami czsto ktnie objy Ukrain. by obecny przy pracach; mieszNiedokuczajcym ciosem stakacy otaczajcych okolic z rodzi- a si dywersja dokonana przez nami, dobytkami napeniay Mo- atamana Iwana Sirko. Przecie, skw, i chodzia pogoska, e mo- gwnymi sojusznikami Ukranarcha odjeda za Wog, za Ja- icw w wojnie konotopskiej rosawl". byli Tatarzy z Ulus Nogai Hordy. Lecz, czego nie udao si cu- Ot, Sirko uderzy w bezbronny dzoziemcom, to dokonali swoi. ty sojusznikw Wyhowskiego. Pomimo zwycistw i perspektyw, Zatem, po triumfie w Konotopu, Moskwie mimo wszystko udao chan z hetmanem byli zmuszeni si zasia ktnie. Swawola, am- opuci gwny teatr dziaa wojbicje, zawi i niezgoda zburzy- skowych i powrci na poudnie, y wszystkie progresywne i per- eby ratowa ludno sojusznispektywiczne projekty. kw. W rodku wojny konotopKorzystajc ze sposobnoci, skiej, lewobrzeni pukownicy, przywdca pitej kolumny proznw odwayli si rzuci wezwa- moskiewskiej Tymisz Ciuciura, nie hetmanowi. Stan na czele razem z pukownikami Jakimem 1658 rok, wrzesie [...]. Hramota cara moskiewskiego Aleksego Michajowicza buntu pukownik Tymofij Ciuciu- Somkom i Wasilijem Zootarendo Kozakw Ostrohozka. ( , . 1789, . 1, . 1, . 1) ra. A posterunkami buntu stay si ko uderzyli po nieliczebnych dru-
GOS POLONII
Zaporocy piszcy list do sutana obraz rosyjskiego malarza Ilji Riepina (1880 - 1891).
ZAPOROCY PISZCY LIST DO SUTANA OBRAZ ROSYJSKIEGO MALARZA ILJI RIEPINA (1880 - 1891). IWAN SIRKO - JEDNA Z CENTRALNYCH POSTACI PTNA. ROSJANIE LUBI T HISTORI, BO DYWERSJA SIARKA URATOWAA MOSKW OD OSTATECZNEJ KLSKI W 1659 ROKU. szeregu tych arystokratw, ktrzy przeszli na stron Chmielnickiego i poparli bunt, chcc stworzy sytuacj bez orientacji na Rosj. Waciwie, ten czowiek orientowa si na Europ". Teresa Chynczewska-Hennel, profesor Uniwersytetu Warszawskiego: "Los by okrutny i paradoksalny do twrcw tego wietnego projektu. Mwi wietny projekt, bo gdyby Unia hadziacka zostaa zrealizowana, czyli Rzeczpospolita Trojga narodw, a mianowicie Krlestwo Polskie, Litwa i Ksistwo Ruskie, to moim zdaniem historia Polski i Ukrainy bya by cakiem inna". Prawie czterdzieci lat po tych niezwykych wydarzeniach, nastpca polityczny Wyhowskiego i Niemirycza napisze w swojej Dumie takie sowa: Iwan Mazepa, hetman Lewobrzenej Ukrainy "Nie ma mioci, nie ma zgody Od tej wziwszy Wody, Przez niezgod wszyscy zniknli Sami siebie pokonali". Te sowa lakonicznie charakteryzuj tragedi Wielkiego Ksistwa Ruskiego i, w ogle, Rzeczypospolitej trojga narodw.
Obraz Artura Orlienowa (2008 r.). ynach, zostawionych przez Wyhowskiego dla obrony Czernihowszczyzny. Podczas tych wydarze, na pocztku sierpnia 1659 roku, w jednym z bojw lokalnych z buntownikami by zabity Jerzy Niemirycz..., czowiek elegancki, arystokratyczny i wyksztacony, ktry mg zmieni przebieg historii Ukrainy i Wschodniej Europy. Igor Hyrycz, doktor nauk historycznych "Z jego mierci w ogle wi niepowodzenie Wyhowskiego. Taka te mier bya dosy symboliczna. Zgin od rk Ukraicw. Zosta zabity przez hoot. Mona powiedzie, e z kocem Niemirycza zacz si koniec
EPILOG
Sto lat pniej sowa Kazimierza Beniewskiego speniy si. Rosyjska cesarzowa Katarzyna , wykorzystawszy Kozakw podczas podboju Chanatu Krymskiego, dostojnym sposobem im wywdziczya... Ona podstpnie rozgonia Sicz Zaporosk, a ostatniego atamana koszowego Piotra Kanyszewskiego zamurowaa i zamczya w Soowieckim wizieniu. Z czasem, ukazem Katarzyny na Ukrainie zostao wprowadzone cakowite niewolnictwo chopskie do niespotykanych dotd rozmiarw (chopi w odrnieniu od paszczyzny, kilka dni na tydzie, jak byo przy Polsce, staway si pen wasnoci wacicieli ziemian). W zmowie z Austri i Prusami, Rosja rozdzielia osabion wewntrznymi zatargami i wojnami Rzeczpospolit. Zacza si ciemna doba niewolnictwa i despotii na niwach caej Wschodniej Europy... Kolejne wydarzenia byy tragiczne
Kozak (Zaporoec), obraz Antina Manastyrskiego XIX w.
GOS POLONII
PRAWDA HISTORYCZNA
Rzeczpospolita Obojga Narodw:

Po pewnej iloci powsta narodowo-wyzwoleczych XIX stulecia, wadza cesarska poprzez owiat, literatur, kultur oraz wykrzywione traktowanie historii, zasjaa ziarna nieufnoci pomidzy Polakami oraz Ukraicami. Taka polityka daa obfite plony. W ciagu ostatnich dwustu lat mity historyczne mocno zakorzeniy si w wiadomoci Ukraicw
Dziel i
Unia Lubelska". Obraz Jana Matejki (1869 r.).
ogdy na Pierwsz Rzeczpospolit lub jak j niekiedy nazywaj Rzeczpospolit Obojga Narodw w Polsce i na Ukrainie wyranie si rni. Jeeli dla Polakw Pierwsza Rzeczpospolita jest przedmiotem dumy, to przez Ukraincw owe pastwo jest spostrzegane jako cudze i wrogie. Pewnie nie ma sensu wyjania ktry z pogldw bardziej odpowiada prawdzie historycznej. W tym przypadku akkurat mamy dwie prawdy narodowe, ktre nie odpowiadaj jedna drugiej. Obydwie strony wytworzyy odnonie Pierwszej Rzeczpospolitej pewne mity, stereotypy. Nie bdziemy omawia stereotypy polskie, lecz zatrzymajmy si na stereotypach ukraiskich. Bez wtpienia owe stereotypy s negatywne. I powstay one w konkretnych warunkach historycznych.
Wic na te warunki chcemy przede wszystkim zwrci uwag. Jednym z pierwszych i czoowych czynnikw tworzenia u Ukraicw negatywnych stereotypw w stosunku do Rzeczpospolitej byy wojny prowadzone midzy tym krajem oraz ukraiskimi Kozakami. One tworzyy u Ukraicw przedstawienie o Rzeczpospolitej jako o wrogu, co z kolei znalazo odbicie w kozackich kronikach koca V V w. Przy czym Rzeczpospolita bya traktowana przez Ukraicw jako wroga Polska.
WOJNA INFORMACYJNA
Zwikszenie negatywu w stereotypach Ukraicw w stosunku do Pierwszej Rzeczpospolitej odbyo si w wieku. W pewnej mierze temu sprzyjay polskie powstania z 1830-1831 r. oraz 1863-
64 r. Po powstaniu 1830-1831r. wadza rosyjska pragnc odwrci ludno ukraisk od sojuszu z Polakami dokonaa pewnej liczby przedsiwzi. W tym okresie odbya si likwidacja na Woyniu cerkwi uniackiej i przymusowo narzucony rosyjski wariant prawosawia. Rwnie w znacznej mierze ograniczono dziaalno kociou katolickiego na Prowobrzenej Ukrainie. Byy likwidowane polskie jednostki edukacyjne, np. Wysze Gimnazjum Woyskie (Liceum Krzemienieckie). Jako alternatyw Liceum Krzemieniec-
kiego wadza utworzya Uniwersytet Cesarski im. w. Wodzimierza w Kijowie, ktry mia si sta ostoj rosyjskoci. Przy Kijowskim genera-gubernatorowi bya powoana komisja archeograficzna, celem ktrej byo zbieranie materia-
stereotypy ukraiskie
lw, przede wszystkim dokumentw, ktore udowodniay rusko Prawobrzenej Ukrainy. Rzecz jasne, e nie warto powtpiewa w znaczce naukowe napracowania owej komisji. Jednak analiza objektywna jej dziaalnoci powiadcza odpowiednie ideologiczne ukierunkowanie tej naukowej instytucji. wzgldu na to, e utwory M. Gogola s mocno przepenione mitami (m.in. Taras Bulba), one bezporednio wpyway na tworzenie nowej ukraiskiej wiadomoci narodowej. Mitologia M. Gogola bya odbierana jako prawda. Z kolei Taras Bulba by traktowany niemal jak posta historyczna, ktr warto naladowa.
rzd
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
FRONT LITERACKI
W tym okresie powstaj utwory literackie majce antypolski charakter. Midzy innymi do nich mona zaliczy niektre wiersze A. Puszkina Oszczercom Rosji oraz inne. W ten sam czas rwnie ukazay si w druku utwory M.Gogola, w ktrych napotykamy wiele antypolskich momentw. Wrd nich czoowe miejsce zajmuje powie Taras Bulba, pierwodruk ktrej ukaza si w 1835 roku. Mimo niezwykych walorw artystycznych utworw M. Gogola naley pamita, e pisarz by finansowany przez wadz carsk, wic ten lub inny sposb, mia wykonywa jej zamwienia. W swoich nowelach i powieciach pisarz stworzy bardzo niepocigajcy wizerunek Polakw, ktrzy byli przedstawieni jako najwiksi wrogowie Ukraicw. Bez
FRONT MITOTWRCZY
Wadza rosyjska (jak pniej rwnie wadza radziecka) dooya si do tworzenia mitu o Bogdanie Chmielnickim jako zbawiecielu Ukraicw z polskiej niewoli. Charakterystyczne, e niedugo po powstaniu 1863-64 r., w 1888 r. w Kijowie zosta odsonity pomnik B. Chmielnickiego, ktry sta si pewn wizytowk Kijowa. Dziki wielu rosyjskim wysikom propagandowym, kozactwo ukraiskie zaczto odbiera jako moc antypolsk, ktra prowadzia wojny przeciwko Rzeczpospolitej. Chocia naprawd owe stereotypowe mylenie nie cakiem odpowiadao rzeczywistoci. Nie ulega wtpliwoci, e antypolskie humory, a z kolei i negatywny stosunek do Pierwszej Rzeczpospolitej w ukraiskim spoeczestwie specjalnie byy podsycany nie tyl-
Pomnik Bogdana Chmielnickiego. Zabytek sztuki 19 wieku.
ROSYJSKIE IMPERIALNE WADZE (A PNIEJ ZSRR) PO POLSKICH POWSTANIACH W XIX WIEKU STWORZYLI MIT O "BOHDANIE CHMIELNICKIM JAKO O WYZWOLICIELU UKRAISKIEGO NARODU Z POLSKIEJ NIEWOLI". CO WICEJ, FAKT, E CHMIELNICKI BY POLSKIM SZLACHCICEM PRZY HERBU ABDANK JEST IGNOROWANY. POMIN RWNIE FAKT, E CHMIELNICKI WALCZY GWNIE Z RUSKIM KSICIEM JAREM WISZNIOWIECKIM (POTOMKIEM RURYKA I GEDIMINIANSA).
ko przez Rosjan, lecz rwnie propagand rosyjsk. Rwnie temu faktu sprzyjay liczne polsko-ukraiskie konflikty drugiej poowy pierwszej poowy stulecia. W ten sposb, po Wionie Ludw 1848-1849 r. i do pocztku stulecia spostrzegane byy zaostrzenia konfliktw pomidzy Polakami a Ukraicami w Galicji, ktra naleaa imperium AustroWgierskiego. Wadza cesarska wychodzc z zaoenia dziel i rzd oddaa rzdzenie tymi prowincjami Polakom, ktrzy ignorowali ukraiskie problemy narodowe i prowadzili polityk polonizacyjn. Co z kolei wywoywao odpowiedni reakcj ze strony Ukraicw i tworzyo w ich rodowisku antypolskie humory.
Powie Mikoaja Gogola "Taras Bulba" ksztacia ukraiski mit narodowy w formie przeciwstawienia go do dziedzictwa Rzeczypospolitej.
GOS POLONII
PRAWDA HISTORYCZNA
morw w ukraiskim spoeczestwie sprzyjay konflikty wojskowe midzy Polakami a Ukraicami w 1918-1920 latach, polityka polonizacji ukraiskiej ludnoci w Drugiej Rzeczpopolitej okresu midzywojennego, a rwnie represje przeciwko ukraiskim patriotom ze strony wadzy tego pastwa. Niezmiernie a, e elitom politycznym Ukrainy i Polski nie wystarczyo mdroci znale sposb porumienia si midzy sob. Chocia, w zasadzie istniaa taka moliwo i ona byaby korzystna dla obojga narodw. Cig dalszy tych nieporozumie nastpi w okresie II Wojny wiatowej i pierwsze lata teratury naukowej, przede wszystkim charakteru historycznego, w ktrej Polacy i Pierwsza Rzeczpospolita przedstawiane byy w negatywnym wietle. Dla oglu ludnoci bya proponowana uproszczona wersja interpretacji przeszoci przy pomocy literatury piknej oraz historycznej. Przynajmniej w czasach radzieckich ukazao si wiele rnorodnych utworw literackich, w ktrych opiewywane byo kozactwo, przedstawiane wg gogolowskiego traktowania jako moc antypolska. W czasach radzieckich kontynuowana bya bohateryzacja B. Chmielnickiego jako zbawiciela narodu ukraiskiego od wadzy polskiej Rzeczpospolitej. W ZSRR
Liceum Krzemienieckie (gwny orodek polskiego szkolnictwa na Ukrainie) w 1833 roku zosta zlikwidowany z rozkazu rosyjskiego cara Mikoaja I.
FRONT HISTORIOZOFICZNY
Nie naley zapomina, e wanie Galicja w drugiej poowie wieku staa si swoistym ukraiskim Piemontem. Do niej, przeladowani przez wadz rosyjsk swoj dziaalno Ukraicy z nad Dniepru, zakadajc pewn liczb instytucji narodowo-kultuowych. W Galicji pod koniec na pocztku stulecia mieszaka historyk Mychajo Gruszewskyj, ktry by odbierany jako swoisty bohater narodowy Ukraicw. Mimo jego pragnie do objektywizmu naukowego, mia stosunek krytyczny do dziaa polskiej eli-
ty politycznej. W swej wielotomowej pracy Historia Ukrainy-Rusi, a rownie w popularnych wydaniach, na przykad Historia Ukrainy (dla szk), autor negatywnie wypowiedzia si o Unii Lubelskiej 1569 roku, a dziaalno Rzeczpospolitej na ziemiach ukraiskich traktowa jako polsk ekspansj [1]. W ukraiskiej ukierunkowanej historiografii narodowej M.Gruszweskyj jest odbierany jako wielki autorytet. Ze wzgldu na to, jego pogldy, m.in. na Pierwsz Rzeczpospolit byy do szeroko znane. Pogbieniu antypolskich hu-
POWIE MIKOAJA GOGOLA "TARAS BULBA" KSZTACIA UKRAISKI MIT NARODOWY W FORMIE PRZECIWSTAWIENIA GO DO DZIEDZICTWA RZECZYPOSPOLITEJ. ROSYJSKI RZD, ABY MANIPULOWA OPINI PUBLICZN, NADAL UYWA TYCH KULTUROWYCH NARZDZI. NA ZDJCIE RAMKI Z FILMU WADIMIRA BORTKO "TARAS BULBA", 2007 ROK. FILM JEST WSPIERANY PRZEZ MINISTERSTWO KULTURY FEDERACJI ROSYJSKIEJ. PREMIERA FILMU NA UKRAINIE ODBYA SI W 2009 ROKU. W PRZEDEDNIU WYBORW PREZYDENCKICH. NALEY ROZWAY, CZY JEST TO ZBIEG OKOLICZNOCI?
po niej w postaci konfliktw zbrojnych midzy Ukraicami i Polakami. Najbardziej znane przejawy tych konfliktw to: tragedia woyska 1943 r., akcja Wisaoraz inne. by nagrany film Bohdan Chmielnicki, zaoony order Bohdana Chmielnickiego. Do aktywna bohateryzacja tego dziaacza zacza si pod czas obchodw 300-lecia Ugody Perejasawskiej. Jednak wadza radziecka w okresie powojennym nie pozwalaa na ekstremy w antypolskich traktowaniach ukraiskiej historii. To byo zwizane z tym, e w ten czas Polska Ludowa wystpia sojusznikiem ZSRR. Rzecz jasna, e owy czynnik propaganda radziecka miaa wzi pod uwag.
LICEUM KRZEMIENIECKIE
Szko zaoy Tadeusz Czacki, wczesny wizytator placwek owiatowych guberni woyskiej, podolskiej i kijowskiej, przy udziale Hugona Kotaja. Miecia si w siedzibie dawnego kolegium jezuickiego w zespole architektonicznym paacu Winiowieckich, ktry po kasacie zakonu przeja Komisja Edukacji Narodowej. Szkoa miaa peni funkcj orodka edukacyjnego i kulturalnego dla poudniowo-wschodnich Kresw byej Rzeczypospolitej. Liceum szczycio si bogat bibliotek opart na ksigozbiorze Stanisawa Augusta Poniatowskiego. W roku 1825 biblioteka miaa blisko 31 000 ksig (bez dubletw) w czym wielka zasuga Tadeusza Czackiego. Po upadku powstania listopadowego Liceum Krzemienieckie zostao zamknite przez wadze carskie. Cz kadry oraz wikszo majtku szkoy wchon tworzcy si wanie Uniwersytet Kijowski, natomiast biblioteka krzemieniecka ( jedna z najcenniejszych i najbogatszych w wczesnej Polsce) oraz bezcenna galeria Stanisawa Augusta Poniatowskiego zostay zrabowane i umieszczone w Kijowie. Biblioteka ta staa si pocztkiem dla utworzenia Narodowej Biblioteki Ukraiskiej w Kijowie.
PUKANIE MZGU
Antypolskie humory w spoeczestwie ukraiskim byy kultywowane rwnie i przez radzieck propagand jak w okresie midzywojennym tak i po wojnie. Na poziomie intelektualno-elitarnym byy to zabezpieczane przez wydawanie rozmaitej li-
27 lipca 1834 roku, dla rusyfikacji Poudniowo-Wschodnich kresw byej Rzeczypospolitej, zamiast polskiego Liceuma Krzemienieckiego byo otwarto Cesarski Uniwersytet im. w Wadimira (teraz Kijowski Narodowy Uniwersytet im. Tarasa Szewczenki).
URAZY PAMICI HISTORYCZNEJ

W okresie niepodlegej Ukrainy w stosunkach polsko-ukraiskich odbya si cakowita zmiana. Polska, mimo niektrych polsko-ukraiskich nieporozumie, ktre bardzo czsto maj charakter ideologiczny (na przykad pytania tragedii woyskiej, cmentarza Orlt we Lwowie) pozostaje wiernym sojusznikiem Ukrainy, w pewnej mierze adwokatem naszego pastwa w Unii Europejskiej i NATO. Mimo wszystko, stare stereotypy Ukraicw odnonie Polakw oraz Polakw w stosunku do Ukraicw nadal yj, w wikszoci to dotyczy przedstawicieli starszego pokolenia. Jasne, e zachowuj si stereotypy Ukraicw odnonie Pierwszej Rzeczpospolitej. Jednak nie mona powiedzie, e one nie maj podoa. Jest w nich (i nie maa) odrobina prawdy, aczkolwiek owe stereotypy prymitywizuj realno, proponuj jednostronne spojrzenie na wydarzenia historyczne. Mona zaznaczy kilka stosunkowo trwaych stereotypw.
PRAWDA HISTORYCZNA
torzy polscy zatwiedzali myl, e Rzeczpospolita to dziedzic trojga narodw. Mimo owa teza ani w Polsce, ani tym bardziej na Ukrainie nie staa si dominujc. 1340-1569 przedstwione jako okres polsko-litewskiej kolonizacji, a okres Unii Lubelskiej, kiedy ziemie ukraiskie wchodziy do skadu Rzeczpospolitej, jako okres walki przeciwko polsko-szlacheckiej niewoli [4]. Podobne podejcie spotykamy w innych podrcznikach oraz literaturze naukowej.
GOS POLONII
pory wspczeni ukraiscy historycy nie odeszli od takiego traktowania. Jego mona czsto spotka w podrcznikach z historii Ukrainy. Z takim podejciem spotykamy si w podrczniku W.J. Korola Historia Ukrainy (2005 r.) [5], oraz innych wydaniach.
STEREOTYP DRUGI
Rzeczpospolita w literaturze ukraiskiej czsto jest przedstawiana jako agresywne pastwo
STEREOTYP CZWARTY
Rzeczpospolita jest rozpatrywana jako pastwo, gdzie panowaa relegijna nietolerancja, przede wszystkim w stosunku do prawosawnych. W wielu ukraiskich wydaniach, ktre dotycz przebywania ziem ukraiskich w skadzie Rzeczpospolitej, specjalnie jest robiony nacisk na tym, e prawosawni byli przeladowani przez katolikw. Jako akt religijnej nietolerancji jest traktowana unia z roku 1596 w Brzeciu. Wanie ten stereotyp jest najmniej odpowiadajcy realiom. Rzecz jasna, e Rzeczpopolita, jeeli mierzy wymiarami wspczesnymi, w adnym przypadku nie bya wzorcem tolerancji. Lecz z innej strony w V-V w., kiedy w Europie byy prowadzone krawawe wojny religijne, ten kraj wyglda jako oaza tolerancji religijnej. Nowa sytuacja polityczna oraz kulturowa na Ukrainie wymaga pewnego przemylenia pogldw na Pierwsz Rzeczpospolit, odejcia od jednostronnej oceny oraz starych ideologicznych stempli. S oczekiwania, e owe przemylenia bd miay miejce. Tym barzdiej, e niektre tendencje w tym kierunku s ju spostrzegalne.
STEREOTYP PIERWSZY
Rzeczpospolita jest przyjmowana jako pastwo polskie, a nie jako pastwo obojga narodw polskiego i litewskiego. Przynajmniej Ukraina w tym pastwie, w najlepszym przypadku jest rozpatrywana jako trzeci obcy [2], a czasami w ogle jako podmiot narodowego, socjalnego oraz religijnego ucisku, wywoanego ekspansj Polakw. Co prawda, nie naley myle, e takie podejcie byo absolutnie dominujcym. Jeszcze na pocztkach naukowej historiografii byy prby zatwierdzi pogld, e Pierwsza Rzeczpospolita jest pastwem nie dwch lecz trzech narodw. I tym trzecim narodem wystpowa nard ruki, waciwie, Ukraicy. Takie podejcie uwydatnia si w znanej pamitce Historia Rusw [3]. Naley wspomnie, e wasnie ona otrzymaa niektre poszerzenie w literaturze polskiej w poowie wieku, kiedy to Polacy tworzyli plany wsplnej z Ukraicami walki przeciwko Rosji carskiej. Niektrzy au-
Wernyhora obraz olejny Jana Matejki. TO SYMBOLICZNE DZIEO PRZEDSTAWIA LEGENDARNEGO UKRAISKIEGO WIESZCZA CZASW KOLISZCZYZNY WERNYHOR. JEST TO NIESIONY PRZEZ KOZAKA I UKRAINK STARZEC, BDCY W AKCIE WYJAWIANIA PROROCTWA DOTYCZCEGO DALSZYCH LOSW POLSKI, JEJ ROZBIORACH I ODRODZENIU. TE PRZEPOWIEDNIE SPISUJE SIEDZCY PO JEGO PRAWEJ STRONIE NIKODEM SUCHODOLSKI, STAROSTA KORSUS. KI. U STP WERNYHORY MATEJKO UMIECI DWIE SYMBOLICZNE I SPRZECZNE ZE SOB POSTACIE NIEWINNE DZIECKO W BIAYCH SZATACH Z RYNGRAFEM Z PRZEDSTAWIENIEM MATKI BOSKIEJ CZSTOCHOWSKIEJ BDCE UOSOBIENIEM UGODY I DENIA DO POJEDNANIA ORAZ UBRANEGO NA CZARNO MNICHA PRAWOSAWNEGO, KTRY OZNACZA KONFLIKTY I SPORY. cesarskiego typu, ktre zabrao Ukrain i przetworzyo j w swoj koloni. Na przykad, ten stereotyp wyranie jest widoczny w podrczniku dla uczelni M.S Pasicznyka Historia Ukrainy: procesy pastwowe, rozwj kultury oraz perspektywy polityczne (2006 r.). W nim lata
Prof. Kraluk Petro Mychajowycz, NU Akademia Ostroka
1.
-. ., 1993. .. .414-415; . ( ). ., 1994. .89.
2. 3.
. ., 1997. .119-176. . ., 1846. .7.
STEREOTYP TRZECI
Rzeczpospolita przedstawiana jest jako kraj despotyczny, gdzie istniao cikie gnbienie chopw ze strony polskich i polonizowanych feudaw. Niezwykle aktywnie ten stereotyp by kultywowany przez literatur radzieck. Do tej
4. .. :
, . ., 2006. .108-148.
5. .. .
http://www.anvsu.org.ua/index.files/ Articles/Kraluk14.htm
., 2005. .74-75.
GOS POLONII
Korze problemu
Skadniki naboru
(naszym!) terytorium od wieku jestemy gospodarzami, a gdzie niedaleko mieszka zy zaborca, ktry pi i marzy, jak nasz ziemi zawojowa. To jest standardowy nabr dla tworzenia mitu narodowego, bez ktrego nie mona utworzy nard.. Odpowiednia procedura przemylenia tego, co si odbyo w wieku XVII, kiedy odbyway si wojny midzy Rzeczpospolit i moc kozack bya wykorzystana w tworzeniu narodu ukraiskiego. To bya najwymowniejsza, bohaterska strona naszej historii. I ukraiski mit narodowy by tworzony jako cile antypolski. Przy czym on nie wiedzia co to jest Ru Kijowska, nigdy nie mia pretensji na ni (to my teraz zaczynamy j zwraca sobie) i do indyferentnie podchodzi do rosyjskiej obecnoci na Ukrainie. Jeeli mit ukraiski powstawa na podou antypolskim, to z kolei polski - na antyrosyjskim. Pod koniec wieku XVIII Rzeczpospolita bya podzielona przez dobrych ssiadw na trzy czci, przy czym Imperium Rosyjskie mocno rozhutao j w cigu tego stulecia, a gwnym inicjatorem rozbioru bya Katarzyna II. Pastwo przestao istnie. Wspomnienia o niej jtrzyy serca Polakw i wywoay pewn liczb powsta. To wanie by ten skadnik: one zabrali nam nasze. Mielimy peni rol nie gwnego wroga, lecz rol cudzego Jak wanie rol, Pani zdaniem, polskim mit udziela Ukraicom? Mimo to, e identyfikacja polska powstawaa jako antyrosyjska, lecz podoe miaa z wasnej sawnej przeszoci, a najbardziej znane strony byy wpisane wanie w cigu tego samego XVII wieku. Nasze wszystko dla Polski w wieku XIX przy powstawaniu tego mitu to s wojny z Kozakami, to s wojny z Tatarami na ziemi ukraiskiej i tak zwany potop szwedzki (oboga szwedzka 1655 roku, wojna trwajca do 1657 roku). Wszystkie te wydarzenia znalazy wielu prawdziwych mistrzw sowa, przede wszystkim Sienkiewicza autora znanej try-
PRAWDA HISTORYCZNA
Profesor Natalia Jakowienko (Kijowsko-Mohylaska Akademia).
Pani Natalio, historia Ukrainy (jak rwnie caa historia wiatowa) mocno jest przepleciona stereotypami oraz mitami, e jest niezmiernie ciko w sposb objektywny odbiera konkretne wydarzenia, badajc przeszo historyczn. Skd si bior tego typu stereotypy i jak naley z nimi walczy? Jeeli zagbi si do korzenia historycznej mitotwrczoci, to podstawowy problem jest w podczrczniku szkolnym, a mianowicie w tym, w jaki sposb dziecku jest podawana owa informacja, wtedy, gdy ono odbiera wszystko jako prawdziwy dogmat, bo nie potrafi jeszcze myle krytycznie. Nie bez podstaw Bismark po wojnie francusko-pruskiej 1870 1871 r. zaznaczy, e j wygraa nie armia pruska, lecz pruski nauczyciel historii. Ze wzgldu na to, e historia powstaa w rodowisku akademickim na podstawie relacji wiadkw wspczesnych, ktrzy te odbierali wydarzenia przez pryzmat pewnych stereotypw, trafia dalej do ogu poprzez szkoy oraz niekoczc si animacj na obrazach, w tekstach beletrystycznych oraz innych utworach... I powoli podana informacja przetwarza si na dogmat: wszyscy wierz, e byo wanie tak.
Wyrana cz stereotypw i mitw powstaa w wieku XIX, na ktry przypada burzliwe wybuch tworzenia wiadomoci narodowej. Na czym s tworzone narody? Na oddzieleniu siebie od innych: naley postawi kresk i wskaza, jacy bylimy bohaterscy lub jacy bilimy nieszczliwi. Narodotwrczy ferment mia poczy narody pewnej grypy i przekona, e jestemy wsplnego rodu, jednej krwi, mymy na tym
Podrcznik szkolny z historii wprowadza w wiadomo ukraicw mit antypolski (prof. N.Jakowienko).
w podrczniku szkolnym
logii, powiconej tym fragmentom, na ktrych by tworzony i utrwala si polski mit narodowy. Jeeli ostatecznie rozstawi akcenty, nam w tym micie udzielono rol nie gwnego wroga, lecz tego cudzego, ktry popycha do katastrofy polskiej. W wieku XX i dalej obydwa mity - polski i ukraiski funkcjonuj specyficznie. Z boku polskiego czciej brzmi nawoywania do braterstwa, z ukraiskiego wyranie rzadziej. W Polsce podrcznik szkolny zaczli ju przerabia, podrcznik uczelniany i literatur badawcz ju cakowicie zmienili. Natomiast na Ukrainie podrcznik szkolny pozosta taki sam, jak by mniej wicej pod koniec XIX wieku i uczelniana historia pozostaje taka sama - agresywna. Natomiast produkcj badawcz rzadko kto si interesuje. Midzy kim wbita bya paa Uni Brzesk? Z wielu przyczyn bardzo trudno obiektywnie oceni znaczenie pewnych wydarze historycznych. W Eseju o historii Ukrainy Pani zaznacza, e Unia Lubelska 1569 roku wywoaa procesy konsolidacyjne. W tym jest ona asocjonowana
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
standardowego
z pocztkiem rozamu konfesyjnego na naszych ziemiach, ktry sta si przyczyn unii Brzeskiej i do powstania kocioa greko-katolickiego. Jakie wtedy s strony pozytywne? Unia lubelska stworzya umowy do poczenia Ukraicw, ktrzy mieszkali na rnych terytoriach. Do tej pory jedna cz dzisiejszej Ukrainy naleaa do jednego pastwa, lecz druga do innego, a wtedy cay terytorium wszed do skadu Krlestwa Polskiego jednej z czci skadowych Rzeczpospolitej jako pastwa federatywnego. Odnonie konfesji, w okresie podpisania unii spostrzegany by sza protestantyzmu, wtedy czowiek mg trzycztery razy w yciu zmieni wyznanie, szukajc gdzie jest lepiej. Lecz Panie nie bdzie zaprzeczaa, e podpisana pniej Unia Brzeska, religijna unia w aden sposb nie sprzyjaa konsolidacji spoeczestwa staa si kropk rozejcia Ukraicw i Polakw, wbiwszy pa midzy dwoma narodami? Tak naprawd, wbia ona pa midzy Ukraicami i Ukraicami. Do czego tu s Polacy? To te jest stereotyp
Elokwentna ramka z Bohdanem Stopk z filmu Wadimira Bortko "Taras Bulba".
wpisany do podrcznikw szkolnych. Chocia cz z nich ju si przyzwyczaia, e uniat to nie jest przeklestwo. A niektre uczelniane
Ramka z filmu Wadimira Bortko "Taras Bulba", 2007 rok.
podrczniki do myli, e jezuita te nie jest przeklestwo. Hierarchowie owego polskiego kocioa katolickiego w ogle bardzo nieprzychylnie podchodzili do pomysw unii. Z wczesnych biskupstw katolickich j popieray tylko kijowski i woyski. A wrd orderw zakonnych kocioa katolickiego do ostronie poparli j jezuici nie natychmiast i nie wszyscy. Wic, Unia Brzeska wbia pa midzy tymi Ukraicami, ktrzy uznawali now cerkiew, czenie si z Rzymem, i tymi kto tego faktu nie uzna. Oni midzy sob, rzecz jasna, bardzo si kcili... ale to rwnie sprzyjao wyprowadzeniu wsplnoty ukraiskiej z drzemki. To by niezwykle mocny intelektualny wybuch, ktry sta si pocztkiem nowego ukraiskiego narodu.
GOS POLONII
Proponuj uwadze czytelnika ciekawy materia, ktry cakiem przypadkowo znalazem na prorosyjskiej stronie "Ukraina Rosyjskojzyczna", jak nie dziwnie, lecz ten artyku jest dosy ciekawy, a wnioski autora, mimo, e czasami przesadzone, lecz jako na mnie nie bez podstaw.
Szlachta i pomysy
PRAWDA HISTORYCZNA
istoria szlachty po rozbiorach Rzeczpospolitej jest ciekawa i niezbadanym zagadnieniem. Niekiedy prosperujca klasa rzdzca wielkiego pastwa, posiadajcego po za wasnymi ziemiami polskimi, rozlege litewskie, biaoruskie oraz ukraiskie terytoria, jakby powoli zesza ze sceny historycznej i zgina w niebycie. Na skutek I i II rozbiorw Rzeczpospolitej wicej ni 240 000 kilometrw kwadratowych Prawobrzenej Ukrainy (Woly, Podole i Kijowszczyzna) weszy do skadu Rosyjskiego Imperium. Na tych terenach mieszkaa wyrana ilo szlachcicw. Jeli w wikszoci zachodnioeuropejskich krajw liczba dworzan zwykle nie byla wiksza ni 1,5 - 2% ogu ludnoci, w Rzeczpospolitej oglna liczba szlachty, wg rnych ocen, stanowia 10 15, a w niektrych miejscowociach dochodzia do 20% ogu ludnoci. Jasne, e tak wielka masa ludnoci uprzywilejowana nie moga podtrzymywa jednolicie wysoki cenz majtkowy i poziom ycia. Na tych ziemiach na pocztku XIX wieku, a moliwie i wczeniej weszy w ycie ironiczno-obraliwe dla szlachty, lecz moliwie wymylone w jej rodowisku nazwy szlachecki plebs i hoota herbowa. Po pojawieniu si Napoleona na polskich ziemiach wadze francuskie zainteresoway si tym pytaniem. W jednym z raportw, przygotowanym przez Talerana w 1807 roku, mona znale szczegowy opis socjalno-ekonomicznego stanu tzw. szlachty bezrolnej. Autor raportu pisze: Wrd szlachty bezrolnej spotykane s rwnie potrzebujcy, zagrzebani w biedzie, ktrych nie mona odrni od chopw. Rnica tylko w tym, e mianowani s szlacht. Naley zaznaczy, e proces poczenia konkretnych warstw szlachty zacz si wyranie wczeniej ni w XIX wieku. Mocne uderzenie po stanu majtkowym gospodarstwa szlacheckiego odbyo si jeszcze w
Z Dzikich Pl. Obraz Jzefa Brandta (1900 r.)
wieku XVII dziki chmielnicczynie i innym powstaniom kozacko-chopskim. To wszystko prowadzio do poczenia oraz deklasacji szlachty, tzn. stracie moliwoci ekonomicznych dla kontynuacji politycznego zwierzchnictwa. Jednak, mimo wszystko, warstwa szlachecka korzystaa w Rzeczpospolitej z maksymalnych przywilejw i wolnoci: ona pozostawiaa za sob monopoli na ycie polityczne w granicach pastwa, wybieraa i zrucaa z tronu krli wg wlasnego wyboru, swobodnie zmieniaa miejsce zamieszkania, miaa wasne sdy, szlachcice nie byli karani cielenie. A najbardziej dziwnymi wolnociami dla nas, mieszkacw XXI wieku, jest wolno nie spaca podatkw i prawo na zbrojne powstanie (rokosz). Rzecz jasna, e ludzie, przyzwyczajeni do takich wolnoci, nawet po upadku wasnego pastwa i pod nowymi wadcami dyli zachowa stare przywileje (zaznaczmy, e dosy dugo im to udawao si, przynajmniej w Rosji i Austrii). Rosyjski genera Tormasw w 1806 roku w swoim przemwieniu w Senacie wygasza, e szlachecki plebs w jego gubernii nie mia staego miejsca zamieszkania, nie paci podatkw, nie zajmowa jakiejkolwiek pewnej pozycji yciowej (tzn. rodza-
ju dziaalnoci, zawodu autor).
DEMOGRAFICZNA STRONA PYTANIA
MASZYNA DO MIELENIA SZLACHTY
Jednym z waniejszych narzdzi w Imperium Rosyjskim do likwiIstniao wielkie mnstwo kate- dacji szlachty jako klasy stay wzagorii szlachty: szlachta rodowa, fol- jemne weryfikacji lub sprawdziawarkowa, czynszowa, okoliczno- ny szlachetnoci. Tych, kto nie mg ciowa, subowa, zacienna, bya przedstawi adnych dokumentw rwnie szlachta tatarska (potom- pisemnych, ktre udowadniay szlakowie ktrej przeszli na sub od chectwo, wadze rosyjskie w spoTatarw) i wielu innych rodzajw. sb przymusowy zapisywali do inWic, ile byo na ziemiach Pra- nych warstw ludnoci, na przykad, wobrzenej Ukrainy szlachcicw? do chopw lub mieszczan i zmuszaKsika Daniela Bowua dobra jest li ich pracowa i paci podatki. Ten tym, e w porwnaniu z wieloma proces na Woyniu nazywano popracami domowych historykw, on lowaniem na faszyw szlacht. Na korzysta nie tylko z mitw o ariach- Woyniu ewidencji tytuw podleukraicach, lecz z cyfr i tabel. gali, wedug jednego z dokumentw Porwnaem dane Bowua z 1840 roku - 92 114 osb, natomiast na ogln liczb ludnoci, podanej Kijowszczynie 50 329. w jednostkach administracyjnych Pod koniec 1833 r. instytucje w ten czas i otrzymaem, e pro- szlacheckiego samorzdu tzn. zgrocent szlachty czasami stanowi 68 madzenia szlacheckie, pod naci% (!) oglnej liczby ludnoci. I to skiem powinni byli si zgodzi z na korzennych ziemiach ukrai- deklasacj, tzn. pozbawieniem skich, korzenniej za ktr by i nie praw szlacheckich, wicej ni 72 tymoe... Tylko Kijw (cilej Powiat sicy osb. Pniej, w 1834 1839 laKijowski, tzn. rejony wiejskie, poza tach, liczba przymusowo deklasomiastem) by wyjtkiem. wanych w trzech guberniach (WoTaka masa krytyczna potencjal- yska, Kijowska, Podolska) wynionych i realnych nosicieli wolnoci, sa 93 139 osb. tytuowanej hooty nie moga dosy Jeszcze jednym z narzdzi lidugo y z aparatem biurokratycz- kwidacji szlachty sta si terror kulnym imperium, i ten aparat wymy- turowy, tzn. zmniejszenie liczby li... maszyn do mielenia szlachty. polskich szk i gazet. Niezwykle
ukraiskiej niepodlegoci
dowa ludzi bez ich fizycznej likwidacji, - podsumowuje Bowua.
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
piej powiedzie uczu ich nosicieli. Jednym ze smutnych i praktycznie irracjonalnych uczu bya rwSUBLIMACJA nie i trwaa nienawi do Moskwy i STRACONEJ do moskala, do wszystkiego rosyjPOLSKOCI? skiego, wszystkiego, co jest za graniZadziwiajca i statystycznie c swego folwarku. przekonujca panorama wielkiej soMoliwie, e wanie deklasocjalno-politycznej katastrofy, ktr wana szlachta utworzya te buntowprzeya polska elita, pozostajc bez nicze rodowisko we wsi ukraiskiej wasnego pastwa po jego rozbio- (zaraziwszy nim chopstwo ukrairze, nasuwa myli o nastpnym za- skie), ktre stao si przyczyn fenogadnieniu, ktre wychodzi za grani- menu petlurowszczyzny oraz innej ce ksiki Bowua. bardziej mniejszej atamaszczyzny Czy znikna cakowicie szlach- na Ukrainie w latach 1918 1921. ta polska na Ukrainie? Czy bya ostaWalka o ukraisk niepodlego teczn jej mier kulturowo-spo- pod czas wojny domowej staa si eczna? Odpowied bdzie i tak i dla tych ludzi jakby psychologiczn Finis Poloniae, 1831, obraz Dietricha Montena, przedstawiajcy przekrocze- nie. W przyrodzie i spoeczestwie kompensat i rewanem za upokonie granicy z Prusamiprzez rozbite oddziay powstacze. nic nie znika cakowicie. Tak si od- rzenia przeszoci, w pewnej mierze strasznym dziaaniem, - pisze Bo- pytania szlacheckiego... W Korsuniu, byo i ze szlacht polsk: przymuso- zemst Rosji i caratu. wua, - bya cakowita likwidacja po gdzie si urodzi narodowy poeta wo pozbawiona tytuw, zapisana w W wiecie wyej powieroku 1831 sieci polskiego szkolnic- ukraiski Taras Szewczenko, miesz- opodatkowane warstwy, rozproszo- dzianego zrozumia si statwa, zaoonej przez Komisj Edu- kao 800 osb mskich, ktrzy pod na wrd ludnoci chopskiej Ukra- je zagadka niektrych losokacji Narodowej i prosperujce dzia- czas spisu 1795 roku zapisali do pa- iny, pozostawiona bez szk i gazet, wych decyzji Symona Petlury. ajcej w okres lat 1803-1824. To do- ccych podatki i od czasu bez prze- ona mimo wszystko przetrwaa jako Spokojny ksigowy (jak naprowadzio szlacht do mierci spo- stanku si buntowali...Mieszkacy og fizycznie istniejcych osobowo- zywali Petlur jego wspczeeczno-kulturowej. Korsunia nie tylko nie rezygnowali ci, ktrzy przekazali potomkom ten ni), on rwnie prawdzize swoich szlacheckich ambicji, lecz z gen obrazy i zoci, ktry si ukorze- wy wojownik za Ukrain (jak PRZYMUSOWE kolei zajli jeszcze bardziej wojowni- ni w ich wsplnej pamici. mianuj go teraz), broni j nieROZSIEDLENIE PO cze stanowisko. Gubernator wojskowiadomo wsplna setki ty- co asymetrycznie: na froncie UKRAINIE wy uda si do sposobu, ktry w XIX sicy deklasowanych szlachcicw wschodnim niezwykle uparcie, Szlachta czas od czasu wy- stuleciu bdzie dosy czsto wyko- i ich potomkw przejawiaa si w lecz oddal Woy, Galicj oraz woywaa powstania przeciwko rzystywany: on wezwa setk Koza- wielkiej iloci artefaktw ycia kul- Polesie Polsce jakby w zamian wadzy rosyjskiej. Polscy historykw Donskich.... turowego i literackiego, nacechowa- za pomoc zbrojn... Lecz to jest cy zwykle rozpatruj te powstania Natomiast gubernator obywa- na bya trwaoci i pewn systema- zupenie inna historia. jako odpowied szlachty na uci- telski, tajny radca Pankratiew, posta- tycznoci pogldw i dziaa, a leJewgenij Sytnyk ski i obrazy dokonywane przez nowi rozproszy nieulegy element wadz rosyjsk. Rosyjscy history- po innym wsiom wrd ukraiskiecy akcentuj uwag na przelado- go chopstwa, eby wybili sobie waniach jako odpowiedzi wadzy, a gupoty z gowy. powstania polskie uwaaj za przyTego typu przesiedlenia nieuleczyn lecz nie skutek tych przela- gych ze wsi na wie, chyba byy wydowa. Jakby to nie byo, w postaci korzystywane przez wadz rosyjsk dziaania, ktre by poamao prze- dosy czsto. Za dziesitki lat one dociw szlachty, wadza cesarska wy- prowadziy do rozsiedlenia setki tykorzystywaa przesiedlenie najbar- sicy szlachcicw po caej Ukrainie, dziej niespokojnych szlachcicw do niekiedy dosy daleko od miejsc ich innych miejscowoci, co prawda w pierwszego zamieszkania. Szlachta granicach Ukrainy. polska jako wsplnota socjalna i elita Ciekawa jest podawana przez polityczna na Prawobrzenej UkraBowua historia, ktra odbya si z inie przestaa istnie. Historia zna korsusk szlacht. Od marca do niemao przykadw akcji, likwidumaja 1804 roku na Kijowszczynie jcych ukad spoeczny z takim rozmiay miejsce wydarzenia, podwia- machem... przy pomocy maszyny czajce cigle istnienie tradycji sym- biurokratycznej i policyjnej. To wiePolski Prometeusz, obraz Horace Verneta jako alegoria upadku powstania listopadowego. patykw rozwizania brutalnego kowa moc Rosji umiejtno likwi-
GOS POLONII
PRAWDA HISTORYCZNA
Jak si yo Ukraicom pod rk krla

Rzecz jasna, gospodarstwo wczesnego rolnika, - pisze historyk Oleksandra Jefimenko, powinnimy przedstawi jako do obszerne, i ujmujc inaczej samowystarczalne, naley tylko przypomnie na jakim podou ono byo spierane. Opis dworu i jego dodatkw, tzn. nalecych do niego ziem, rysuje przed nami praktycznie utopijny we wspczesnym rozumieniu obraz wolnego rzdzenia na obszernych ziemiach, gdzie po za pasz i stogami siana s jeszcze i ogrody, i stawy, i myny, i pasieki, i rudy. () Jedzenie bez ogranicze byo dostarczane przez przyrod dookoa, ktra nie bya jeszcze wyczerpana i w stosunku do materiay spoywczego, rzecz jasna, e w owe czasy nie istniay taki wyrane odmiennoci klasy wyszej od niszej, bogatego od biednego, ni to ma miejsce teraz. Kijw - w okresie wczesnego redniowiecza by Jeeli pan Nikodym Janowycz, wielki pose od Litew- codziennie, w postaci stacji poza chlebem i innymi drobskiego pana do wielkiego ksi- od ludnoci na swoje jedzenie w nostkami kuchennymi, beczk cia Moskiewskiego otrzymywa podry jawk, 4 gsi, 10 kur miodu i piwa, z kolei 15 winiw moskiewskich (niewolnikw), ktrzy wizieni byli w Brzeciu, wszystko jedno mieli do jedzenia w cigu tygodnia po dwa barany, dwa chleby na osob, po dziesi szczypt soli i po beczce piwa. W ten sposb, miso byda domowego oraz zwierzt dzikich, drb domowy i dzikie ptaki, ryba byy jednakowym materiaem do stou i wielkiego ksicia i zwykego rolnika. Lecz handel pozwoli bogatym ludziom zapozna si z przyprawami, ktre odrniay kunsztowny sto od zwykego. Pieprz jako przyprawa by uwaany praktycznie oglnie uznanym narzOd czasw Unii w Krewie (1385 r.) do drugiego rozbioru I Rzeczydziem wymiany, - pisze Olekpospolitej (1793 r.) Prawy brzeg Dniepru byy pod rk krlw polssandra Jefimenko. kich. Obraz Wojciecha Gersona Kiejstut i Witold winiami Jagiey. Burzliwy handel zagraniczKopia umowy podpisanej w Krewie w 1385 r. ny, centrum ktrego pozosta w Kijowie, zapozna ludzi z r-
Zota doba
kraiska pami narodowa charakteryzuj si cakowit amnezj. W cigu ostatnich dwustu lat Ukraicom z premedytacj by pukany mzg. Historia czasw, kiedy ziemie ukraiskie naleay do Wielkiego Ksistwa Litewskiego i do Rzeczpospolitej w programach nauczania oraz literaturze zwykle przypomina si paczem o niby gnbieniu Ukraicw feudaami litewskimi oraz polskimi. Ze wzgldu na to, postanowilimy stworzy szereg szkicw, ktre zlikwiduj nieprawdziwe stereotypy o gnbieniu oraz upoledzeniu Ukraicw w skadzie Wielkiego Ksistwa Litewskiego i Rzeczpospolitej. Wic, eby zdj wykrzywione cesarskimi mitami okulary, przejrzyjmy si jak naprawd yli na Woyniu, Podolu oraz Kijowszynie w okresie litewsko-polskiego gnbienia i zaborw, sprbujmy w mylach przenie si w te odlege czasy
polskiego midzy Uni w Krewie a Lublinie

udniowo-rusiskiego, z kolei o winach zagranicznych mona nawet nie mwi: one szy w dostatku z zachodu oraz poudnia, nie bdc wypartem przez swe miejscowe, ziemskie lub gorzae wino, bez wzgldu na jego nisk cen. () Niezwykle duo byo pocigajcego w tej piknej Ukrainie, o ziemiach ktrej najbardziej dowiadczeni ludzie w owych czasach mwili, e tu nawet nie warto sia co roku: zasiewaj raz, a potem pasza bdzie sama sob zasiewana i rodzi. Wielka ilo dzikiego zwierza odpowiadaa bogatej rolinnoci. Polski wspczesny historyk i geograf Mateusz Mechowski, ktry y w latach 1456 1523, w ksidze Traktat o dwch Sarmacjach w ten sposb opisywa bogactwa oraz bogactwa naturalne Ukrainy w czasach litewsko-polskiego okresu: ubrw, dzikich koni oraz jeleni taka niezmierna liczba, e poluj na nich wycznie dla skry, a miso pozostawiaj, na anie oraz dzikw nawet uwagi nie zwracaj. Kozy dzikie w takiej iloci biegaj zim ze stepu do lasow, e kady z wieniakw moe ich zabi ile si chce. Na brzegach rzek, wielka ilo mieszka bobrw. Ptakw tyle, e wiosn chopcy wypeniaj czna jajkami dzikich kaczek, gsi, urawi oraz abdzi. Psw karmi misem dzikich zwierzt. Rzeki przepenione niezwyk iloci jesiotrw oraz innej wielkiej ryby, ktra idzie z morza w gr do sodkowd, w ten sposb rzeka wypenia si ryb, e spis rzucony do wody, zatrzymuje si i sterczy, jak wbity w ziemi. Zdaniem historykw, ten opis nie jest przesadny. Na przykad, ta sama Jefimenko pisze: To oraz wiele innego jest powiadczone przez owczesne roda pisane, ktrzy s warci zaufania, o wczesnej rozkoszy si produkcyjnych ukraiskiego terytorium, te opowieci powiadczone s rwnie niebezporednimi wiadectwami prawdziwych dokumentw, przynajmniej odnonie tych przedmiotw, ktre byy w oficjalnym obiegu, m.in. mid i bydo. W tym znaczeniu Ukraina bya praktycznie krajem miodu i pyncego mleka. Wic, nie odpowiadaj te opisy cesarskim mitologom o nieszczsnych Ukraicach, gnbionych przez polskich i litewskich feudaw.
Rusi (Ukrainy)
PRAWDA HISTORYCZNA
GOS POLONII
jednym z najbogatszych miast w Europie.

n kunsztown wschodni produkcj i jakociowymi niemieckimi towarami, rzecz jasna, e lepsi gospodarzy ze zwykego ludu mieli moliwo nabycia tych rzeczy. wczesny podrnik Mychalon ytwyn napisa o tym: W Kijowie mi samemu udao si widzie, e jedwab jest sprzedawany taniej ni len w Wilnie, a pieprz jest taszy ni sl. Wedug jego opowieci w domach najbiedniejszych mieszczan mona byo spotka jedwab i przyprawy aromatyczne, ktre w Europie lub w Moskowii byy dostpne tylko arystokracji. To wszystko byo potwierdzeniem dobrego dostatku w ktrym y wczesny lud ukraiski. ,,Handel zachodni kontynuje Jefimenko, - przyzwyczai ludzi do niemieckiego ptna: nie tylko szlachcic, lecz i bogaty ukraiski lud nie ogranicza si domotkanym, wic wymaga uskiego ptna, handel poudniowy szerzy wszdzie jedwab i ptno jedwabne. Jakiej by jakoci nie byy wytrzymane na miodzie piwa i wina domowe, mimo wszystko piwo niemieckie zaczo torowa sobie drog w uytek czowieka po-
Na Ukrainie, wtedy nawet bogaty rolnik, czasem, by ubrany w jedwabie, ktre w Moskwie i Europie byo dostpne tylko arystokratom.
GOS POLONII
Ukraiska koncepcja
a opozycyjnych i antykomunistycznych na Wschodzie, siy i struktury funkcjonujce w Zachodnim wiecie. Za szczeglnie istotn uwaa wspprac wrd samych narodw zniewolonych: Polakw, Czechw, Sowakw, Litwinw, Ukraicw, a take Rosjan, tych, ktrym bliskie byo mylenie w kategoriach demokracji. Dlatego te w Deklaracji w sprawie ukraiskiej znalazy si min. sowa nie bdzie wolnych naprawd Polakw, Czechw czy Wgrw bez wolnych Ukraicw, Biaorusinw czy Litwinw. I, w ostatecznym rozrachunku, bez wolnych Rosjan. Bez Rosjan wolnych od ambicji imperialnych, rozwijajcych wasne ycie narodowe, szanujcych prawo do samostanowienia innych narodw. Przyjrzyjmy si kilku najistotniejszym aspektom, jakie mog dzisiaj uatwi zrozumienie wagi opublikowania tej Deklaracji.
Bez wolnej Ukrainy
GEOPOITYKA
Giedroycia i Mieroszewskiego
O Giedroycia sporu nie ma zapewnia minister Radosaw Sikorski w Nowej Europie Wschodniej (1/2010).
Z koncepcj ULB wizaa si take "kwestia rosyjska". Stanowisko "Kultury" wobec niej ewoluowao. Ostatecznie uznano, e jedynym sensownym antysowietyzmem jest dziaanie na rzecz demokratyzacji Zwizku Sowieckiego. rodowisko Kultury odrzucao zdecydowanie emigracyjny antykomunizm, pozbawiony wymiaru moralnego, produkujcy jedynie slogany i "zwierzc nienawi do Rosji". Wedug Giedroycia tylko nieimperialistyczna Rosja i nieimperialistyczna Polska miay szans "uoenia i uporzdkowania wzajemnych stosunkw". Rozpad Zwizku Radzieckiego mia by pierwszym krokiem. Redaktor i jego wsppracownicy, w kwestiach ULB, szczeglnie: Juliusz Mieroszewski, Jzef Czapski, Jzef obodowski, Jerzy Stempowski, Gustaw Herling-Grudziski i Bohdan Osadczuk, uwaali, e racj nadrzdn Rosji i Polski bdzie przyznanie penej niepodlegoci krajom ULB, ktrych nie mona traktowa jak pionkw w polsko-rosyjskiej grze. Podkrelano, e polityka trwaej suwerennoci regionu ULB zakoczy polsko-rosyjsk rywalizacj na historycznym wschodzie Polski, prba za odbudowy przedmurza byaby wod na myn dla rosyjskich imperialistw. Wspczesna misja Polski na Wschodzie ma polega na udziale w "przebudowie i w zorganizowaniu europejskiego wschodu". W tym widzieli istot polskiej egzystencji pastwa i narodu. Jerzy Giedroyc a wraz z nim grono ludzi z krgu Kultury, tworzc t koncepcj, nawizywali w sposb krytyczny do polskich dowiadcze historycznych. Towarzy-
Giedroyc chcia widzie Polsk i Ukrain,
"D
Jerzy Giedroyc (ur. 27 lipca 1906 w Misku, zm. 14 wrzenia 2000 w MaisonsLaffitte pod Paryem) polski publicysta, polityk i dziaacz emigracyjny.
eklaracja w sprawie ukraiskiej" opublikowana w Kulturze w 1977 r. z inicjatywy Redaktora Jerzego Giedroycia bya jednym z waniejszych ogniw w koncepcji i dziaaniach opracowanych i podjtych przez rodowisko paryskiej Kultury w odniesieniu do Ukrainy. Ale bya take odzwierciedleniem szerszej wizji politycznej Redaktora i jego wsppracownikw dotyczcej Europy, a szczeglnie Europy rodkowo-Wschodniej. Ta wizja zakadaa, przez cay okres trwania bloku komunistycznego, e on nie przetrwa, e ZSRR rozpadnie si umoliwiajc zniewolonym przez niego narodom warunki do stworzenia ich wasnych niezalenych krajw. Z tego przekonania braa si determinacja Redaktora, aby podejmowa dziaania na rzecz wsparcia, najmniejszych nawet przejaww, oporu, opozycji w krajach bloku wschodniego, aby informowa o tym, co si tam dzieje, aby wcza we wsparcie dzia-
SPOJRZENIE NA UKRAISK KONCEPCJ KULTURY

Koncepcja ULB naley bez wtpienia do najwikszych osigni kierowanej przez Jerzego Giedroycia "Kultury". Chodzio w niej o przedefiniowanie polskiej polityki wschodniej, w ktrej stosunek wobec obszaru ULB (Ukraina- Litwa- Biaoru) by kluczowy dla odzyskania niepodlegoci oraz bezpieczestwa i stabilnoci Europy rodkowo-Wschodniej. Jerzy Giedroy by jej gorcym zwolennikiem, centraln rol w tym programie odgrywaa "kwestia ukraiska", ktr ten uwaa za jedn z najwaniejszych dla przyszoci Polski i Europy.
szya temu refleksja nad dawnymi porakami i ich przyczynami. Punktem wyjcia tej refleksji bya Polska i jej miejsce w Europie i w Europie rodkowo-Wschodniej. Pod koniec II wojny wiatowej, jak pisa po latach Juliusz Mieroszewski, dosownie wypado dno ze wiata, ktrego Pierwsza i Druga Rzeczpospolita stanowiy kolejno cz skadow. Oznaczao to, e nie tylko polskie dotychczasowe koncepcje polityczne odeszy w przeszo, ale w tak sam przeszo odeszy rwnie europejskie koncepcje. W tych nowych warunkach, majc wiadomo nowych wyzwa czekajcych nie tylko Polsk, ale i Europ Wschodni, Jerzy Giedroyc dokona przeformuowania swojej przedwojennej koncepcji. Poza nowym kontekstem politycznym bra rwnie pod uwag najeone kolczastymi drutami stosunki polsko-ukraiskie, ktre lata 1939-1947 jeszcze dodatkowo pogmatway. Jeszcze w kwietniu 1949 roku Jerzy Giedroyc w licie do Jerzego Stempowskiego, zniechcony postaw emigracji polskiej w stosunku do spraw polsko-ukraiskich napisa: Trzeba po prostu zacz robi samemu. I tu mi przyszed na myl projekt, do ktrego chciabym Pana namwi. Idzie o nasz stosunek do problemu ukraiskiego. Wydaje mi si, e trzeba opracowa krtk i zasadnicz deklaracj precyzujc ten stosunek zasad-
nie ma wolnej Polski

cji polskiej, a take dziki niej bya w znacznym stopniu finansowana. Wyzwanie, jakie rzuci Jerzy Giedroyc, stanowio powane ryzyko. Jerzy Giedroyc godzc si na utrat Wilna i Lwowa, proponujc odwan rewizj stosunkw polsko-ukraiskich, mia prawie wszystkich przeciw sobie. Gdy na przeomie lat 40-tych i 50-tych Jerzy Giedroyc i rodowisko Kultury na pytanie Czy powstanie niepodlegej Ukrainy ley w interesie Polski, odpowiadali pozytywnie uznajc rwnie, e Lww powinien w przyszoci nalee do Ukrainy, kiedy wypowiadali si przeciwko zdominowaniu stosunkw polsko-ukraiskich przez upiory przeszoci, mona byo uzna, e jest to projekt zakrawajcy na niezniszczaln utopi. W rzeczywistoci okaza si przejawem wielkoci wizji politycznej Redaktora. Upraszczajc nieco mona powiedzie, e ukraiska koncepcja Jerzego Giedroycia i jego wsppracownikw opieraa si na przekonaniu o koniecznoci powstania niezalenej Ukrainy, w granicach ktrej mia znale si Lww oraz koniecznoci unormowania stosunkw z ni poprzez budowanie mostw polsko-ukraiskich, pomimo wsplnej tragicznej przeszoci, oparta bya. Wszystkie podjte przez niego na przestrzeni ponad pwiecza dziaania wynikay z tych dwu przesanek. Byy to dziaania podjte na rzecz uznania przez wschodnioeuropejskie narody, w tym Polski, prawa Ukrainy do niezalenoci. Wrd z nich jednym z kluczowych bya idea opublikowania Deklaracji w sprawie ukraiskiej. A take dziaania, ktrych celem byo w latach 1947-1991, przyblianie Polakom rnych aspektw ycia na sowieckiej Ukrainie, poczynajc od sytuacji polityczno-ekonomicznej, poprzez przejawy ycia dysydenckiego i przeladowa za nie, a po popularyzacj ukraiskiego ycia kulturalnego w Zw. Sowieckim. Co wicej, Jerzy Giedroyc uwaa, e mwi o sprawach ukraiskich i polsko-ukraiskich powinni te sami Ukraicy. Ju latem 1947 r., kiedy Kultura dopiero co zaistniaa, Redaktor dopomina si u Jerzego Stempowskiego o pomoc w znalezieniu autorw ukraiskich. W tych staraniach nie usta przez nastpne kilkadziesit lat. Publikowa, poza ju wspomnianymi, gosy m.in.: Jewhena Maaniuka, Jewhena Wrecion, Iwana ysiaka-Rudnyckiego, Jurija Szerecha (Szeweliowa). Jeli w Kulturze oddawano gos Ukraicom, miao to podwjne znaczenie, polscy czytelnicy mogli zapozna si, najczciej zreszt po raz pierwszy z odmiennym spojrzeniem, odmienn pamici historyczn, ocenami odbiegajcymi od narodowych stereotypw, sprzecznymi czsto z polskim dowiadczeniem, co byo najtrudniejsze do zaakceptowania. Z uwag i zainteresowaniem ledzi prace wydawane przez Ukraicw na emigracji, dokumenty, wspomnienia. Szuka take porozumienia z emigracj ukraisk, szuka kontaktw z Ukrain. Z Kultur owocnie wsppracowaa redakcja emigracyjnego pisma ukraiskiego Suczasnist' A sam redaktor by czonkiem Rady Redakcyjnej kwartalnika Widnowa. Ju w kocu lat 40-tych Redaktor myla o stworzeniu w Kulturze staej rubryki kroniki ukraiskiej, intensywnie szuka dla niej autora, ten pomys zostanie zrealizowany dopiero w 1952 r. Kronika ukraiska obejmowaa istotne wydarzenia z ycia ukraiskiej emigracji, a take, z czasem coraz wicej, z ycia sowieckiej Ukrainy. Jej autorem by Bohdan Osadczuk.
GEOPOITYKA
GOS POLONII
KONTEKST PUBLIKACJI DEKLARACJI

Cho message zawarty w Deklaracji wpisywa si w lini mylenia i dziaa Kultury i jej Redaktora, okolicznoci powstania tego dokumentu maj rwnie swj ciekawy koloryt. Ma to zwizek ze wspomniana wczeniej rozwijan jednoczenie z linia ukraisk koncepcj wsppracy z Rosjanami, szczeglnie kontakty ze rodowiskiem emigracji rosyjskiej, oraz dysydentami rosyjskimi, ktrzy znaleli si na Zachodzie. Jerzy Giedroyc rozpocz do blisk wspprac z Wadimirem Maksimowem, gdyy ten znalaz si w Paryu i postanowi wydawa pismo Kontinient. Okolicznoci te opisuje Bogumia Berdychowska w przedmowie do ksiki Jerzy Giedroyc. Emigracja ukraiska. Listy 1950-1982 (Warszawa, 2004). Giedroyc zosta czonkiem kolegium Kontinientu i od razu rozpocz prby wprowadzenia do tego kolegium rwnie przedstawiciela emigracji ukraiskiej. Myla o Iwanie Koszeliwcu. Korespondowa w tej sprawie z Bohdanem Osadczukiem. Ale napotka opr po obu stronach. Przekonywanie Rosjan, jak pisze B. Berdychowska, nawet tych zwizanych z ruchem dysydenckim, do wsppracy z Ukraicami nie byo atwe i stao si powodem najpowaniejszego konfliktu na linii Giedroyc-Osadczuk. Ten ostat-
czonkami jednej rodziny europejskiej.
niczo w oderwaniu od taktyki dnia biecego i j ogosi przez tych par osb, ktre si tym problemem zajmoway, a ktre maj moralne prawo w tej sprawie zabra gos. (...) Nie ulega wtpliwoci, e taka deklaracja zostanie przyjta najbardziej wrogo przez obie strony. Ale deklaracja ta niewtpliwie stanie si kiedy punktem wyjcia do rozwizania czy uregulowania tych stosunkw, a jeli wszystko si zawali, bdzie przynajmniej dowodem, e byo par osb mylcych rozsdnie. Deklaracji tej nie udao si wwczas opublikowa. Dopiero rok 1952 przyniesie publikacj listu ksidza Jzefa Z. Majewskiego z Pretorii, w ktrym domaga si on zwrotu Wilna i Lwowa Litwie i Ukrainie, a wraz z nim stanowiska Redakcji Kultury w tej sprawie. Innym, przeomowym w postrzeganiu stosunkw polsko-ukraiskich, sta si tekst Jzefa obodowskiego Przeciw upiorom przeszoci, opublikowany w tym samym roku. Obie publikacje wywoay bardzo gwatowne reakcje czytelnikw, przeamyway bowiem zmow milczenia wok tematw tabu polskiej powojennej emigracji, jakim bya przede wszystkim nienaruszalno wschodnich granic Polski sprzed 1 wrzenia 1939 r. Pamita warto, e w okresie tym Kultura adresowana bya przede wszystkim do czytelnikw wywodzcych si z emigra-
Jeszcze w latach siedemdziesitych XX wieku Giedroyc wyznaczy priorytety polskiej polityki wschodniej i postawy demokratycznej Polski do Ukrainy.
GOS POLONII
ni by wobec tego rodowiska skrajnie nieufny. Osadczuk uwaa, e zanim rozpocznie si wsppraca z Rosjanami, ze strony tych ostatnich powinna pojawi si deklaracja w odniesieniu do spraw ukraiskich. W zwizku z tym, e dla Jerzego Giedroycia istotne znaczenie miaa wsppraca i z Rosjanami, i z Ukraicami, prowadzi negocjacje. W licie do Bohdana Osadczuka z marca 1976 r. pojawia si propozycja: Niech Panowie uzgodni swoje postulaty. Jak zrozumiaem, chc panowie jakiego owiadczenia w sprawie ukraiskiej w Kontiniencie oraz dokooptowania Koszeliwca do redakcji. Proponuj, by panowie opracowali projekt takiej deklaracji i postaram si te spraw wysondowa i przekona Maksimowa. (cytat z listu za wstpem B.Berdychowskiej). Giedrojciowi udao si doprowadzi do stworzenia tekstu deklaracji, ale jego sukces mia szerszy zasig, gdy Deklaracj w sprawie ukraiskiej podpisao nie tylko rodowisko Kontinientu, ale i inni przedstawiciele rosyjskiej emigracji i dysydentw, a take przedstawiciele rodowisk emigracyjnych Czechosowacji i Wgier. Przypominajc dzisiaj okolicznoci, w ktrych Giedroyc doprowadzi do podpisania Deklaracji warto take zwrci uwag na fakt, e sytuacja polityczna sprawy wolnej Ukrainy na arenie midzynarodowej po 1945 r. wygldaa znacznie gorzej ni Polski. Jeszcze w 1952 r. problemy te sygnalizowa na amach Kultury Jzef obodowski. wczesny rzeczoznawca ds. rosyjskich w amerykaskim Departamencie Stanu, George Kennan, twierdzi, e cho Ukraina zasuguje na pen niepodlego, z punktu widzenia gospodarczego stanowi cz skadow Rosji w takim samym stopniu jak Pensylwania Stanw Zjednoczonych i przestrzega rzd USA przed mieszaniem si w separatystyczne konflikty, jakie powstan po upadku reimu sowieckiego. A do utworzenia niezalenej Ukrainy w 1991 roku sprawa ukraiska nie miaa dobrej midzynarodowej koniunktury politycznej. Adam Michnik przypomina czsto nastpujc histori. Wiele lat temu opowiada mu Jerzy Giedroyc o tym, e - szukajc rodkw na publikacj w jzyku ukraiskim antologii Rozstrilane widrodennia <wydane przez Instytut Literacki w 1959 r.> - spotka si z przedstawicielem wanej fundacji amerykaskiej. Amerykaski rozmwca odmwi wsparcia finansowego i zapyta p artem: ile pan chce pienidzy za to, by tej ksiki nie wydawa? Amerykanin gotw by wspiera publikacj polskich autorw w emigracyjnym wydawnictwie; take wgierskich bd czeskich, ale Ukraina bya obszarem sowieckim. Na Ukrainie amerykaskie fundacje nie miay ingerowa w czasach, ich zdaniem, pokojowej koegzystencji.
GEOPOITYKA
Jerzy Giedroyc
Giedroyc nie tylko mia wiadomo, e powojenna emigracja szybko si nie skoczy, ale rwnie tego, e narody wschodnioeuropejskie w walce o wolno s osamotnione. W licie do Wasyla Barki pisa w 1959 r.: W obecnej sytuacji midzynarodowej narody pod panowaniem sowieckim s skazane na wasne siy i jedynie od ich dynamiki i jednoczenie wsppracy bdzie zaleaa ich przyszo. <przytaczam za wspomnian wczeniej ksik z przedmow i redakcj B. Berdychowskiej>> Jako, e polska emigracja miaa wiksze moliwoci dziaania, Giedroyc uwaa, e jednym z jej obowizkw jest wspieranie Ukraicw w prbach umidzynarodowienia sprawy ukraiskiej. Takich prb Redaktor podj bardzo wiele, poczynajc od nagonienia sprawy ukraiskiej podczas berliskiego Kongresu Wolnoci Kultury w 1950 r., w czasie ktrego Jzef Czapski wygosi przemwienie, w jakim upomina si o obecno w obradach take ukraiskich intelektualistw. Podj rwnie prby wprowadzenia Ukraicw do Komitetu midzynarodowego Kongresu. Niestety wysiki te zakoczyy si niepowodzeniem. Kultura speniaa w rodowisku emigracji wschodnio- i rodkowoeuropejskiej: role integrowania tych emigracji w odniesieniu do spraw dla nich podstawowych. Jednym z takich dziaa, poprzedzajcych bezporednio opublikowanie deklaracji w sprawie ukraiskiej, byo doprowadzenie przez Giedroycia do wsplnego owiadczenia Europa Wschodnia uwolniona, ktre ukazao sie w Kulturze w listopadzie 1976 r. Owiadczenie to podpisali: Pavel Tigrid, jako redaktor Svedectvi, Tibor Meray jako Irodalmi Ujsag, Wladimir Maksimow jako Kontinient (a wic ci sami, ktrzy potem podpisali Deklaracje
UKRAISKI WEKTOR "KULTURY"

Z inicjatywy i na koszt Jerzego Giedroycia zostaa opublikowana antologia literatury ukraiskiej 1917-1933 roku "Rozstrzelane Odrodzenie". Ksika zostaa przygotowana przez Jurija awrinenko na zamwienie Jerzego Giedroycia. Tytu ksiki zaproponowa Giedroyc, ktry13 sierpnia 1958 roku napisa awrinenku: Co do tytuu. Moe byoby dobrze da ogln nazw "Rozstrzelane Odrodzenie. Anthology 1917-1933 itd." Nazwa bdzie wtedy brzmiao imponujco. Term Giedroycia wszed do znacznej rozpitoci w ukraiskim uytku publicznym. Po ukazaniu ksiki kosztem redakcji Jerzy Giedroycia zostae wysany kopii antologii do Zwizku Pisarzw w Kijowie oraz po ukraiskich czasopismach radzieckich. Poza tym, Giedroyc wykorzystywa kad okazj, legalne i nielegalne, aby przemyci ksik za "elazn kurtyn". Anthology miaa znaczcy wpyw na ukraiskich dysydentw lat szedziesitych. W 1969 roku, Giedroyc opublikowa kolejne antologie ukraiskie dysydenckie Ukraina 1956 + 1968, ktre utworzy Iwan Koszeliwiec.
GEOPOITYKA
nw i Litwinw. Znalazy si w nim nastpujce sformuowania: Gwarancj suwerennoci Polski jest suwerenno narodw dzielcych nas od Rosji i polityka godzca w suwerenno tych narodw jest antypolska. Nie ma granicy polsko-rosyjskiej, a kady, kto j buduje musi sobie uwiadomi, e robi to za cen uciemienia Ukraicw, Biaorusinw i Litwinw. Dla Polski jest to program niesuwerennoci, staego miertelnego niebezpieczestwa, dla narodu rosyjskiego program dyktatury deprawujcej spoeczestwo. (...) Narody zniewolone i narody, ktre niewol, jednako zatruwaj si nienawici i pogard. Totalitaryzm sprzyja ksenofobii ufundowanej na przesdach, uprzedzeniach i nienawici. Bez przezwycienia wzajemnej wrogoci niemoliwa jest wsplnota celw Ukraicw, Litwinw, Biaorusinw, Polakw i Rosjan. Bez tej wsplnoty pozostaniemy uwizieni w historii na nastpne stulecia. Wynika std program dziaania: walczy z ksenofobi i szowinizmem we wasnym narodzie, krzewi zrozumienie niepodlegociowych aspiracji Ukraicw, Litwinw, Biaorusinw. Rozpowszechnia zrozumienie, ze z demokratami rosyjskimi czy nas wsplnota w deniach demokratycznych i wolnociowych. Kilka lat pniej, na zjedzie
GOS POLONII
NSZZ "Solidarno" w Gdasku w 1981r. przyjto "Posanie do ludzi pracy Europy Wschodniej". Wyrastao ono z ducha mylenia o tych sprawach bliskiego Jerzemu Giedroyciowi i rodowisku Kultury. Po mierci Jerzego Giedroycia w 2000 r., Iwan Dziuba napisa: Zwaywszy, i punktem wyjcia w myleniu Jerzego Giedroycia bya konieczno odstpienia od zadawnionych wzajemnych pretensji i antagonizmw, pjcia na mdre kompromisy w imi wsplnej dobrossiedzkiej przyszoci, naraony by on na guchy bd gony sprzeciw konserwatywnych odamw kadej diaspory. Mona jedynie wyobrazi sobie, ile goryczy i duchowego bolu kosztowao to Giedroycia i jego wsppracownikw. Jednak nie zaniecha on wysikw na rzecz porozumienia i nie okazao si to daremne. Szczeglne znaczenie dla Jerzego Giedroycia miao porozumienie polsko-ukraiskie, ktre uwaa za podstaw stabilnoci i rozwoju caej Europy rodkowo-Wschodniej.
w swoim gabinecie.
ukraisk) oraz Eugene Ionesco w imieniu emigracji rumuskiej. Owiadczenie byo wyrazem protestu przeciw wypowiedzi Geralda Forda, wwczas kandydata na stanowisko prezydenckie w USA, ktry w czasie kampanii prezydenckiej stwierdzi, e: nie ma dominacji sowieckiej w Europie Wschodniej. (...) Nie wierz, e Jugosawia, Rumunia i Polska uwaaj si za zdominowane przez Zwizek Sowiecki. Kady z tych krajw jest niepodlegy, samodzielny. Wypowied miaa miejsce po konferencji w Helsinkach, ktra zatwierdzaa powojenne status quo co do granic. Giedroyc uwaa, e przeciwko takiemu postawieniu sprawy powinny zaprotestowa solidarnie emigracje narodw wschodnioeuropejskich. Sowa Forda niosy z sob grob cakowitego zaniechania stara na rzecz wolnoci dla narodw Europy Wschodniej. Opublikowana w maju 1977 r. Deklaracja w sprawie ukraiskiej stanowi w pewnym sensie dopenienie owiadczenia Europa Wschodnia uwolniona, ze szczeglnym wyakcentowaniem sprawy niezalenej Ukrainy. Ale rola tej deklaracji jest te szczeglna, gdy by to pierwszy dokument podpisany przez Rosjan, w ktrym pojawia si sprawa niepodlegoci Ukrainy. Dodajmy, Deklaracj podpisao take 28 innych dziaaczy Ruchu Demokratycznego w ZSRR.
Artyku w j. ukraiskim ukaza si w nr48 "Naszego Sowa" (29.11.2009)
POSTSCRIPTUM
W kontekcie Deklaracji w sprawie ukraiskiej naley przypomnie, e koncepcja ULB odegraa du rol w ksztatowaniu wschodniej myli politycznej opozycji demokratycznej w PRL -u. Pierwszym takim gosem wydaje si by tekst-apel, ktrego autorami byli Jacek Kuro, Antoni Macierewicz i Adam Michnik, zatytuowany Sprawa polska - sprawa rosyjska, opublikowany rwnie w 1977 w numerze podziemnego pisma Gos Autorzy zwracali w nim uwag take na znaczenie i potrzeb niepodlegoci Ukraicw, Biaorusi-
Nawet w czasach zimnej wojny i elaznej kurtyny Giedroyc widzia poza wschodniej granic Polsk - Ukrain, Litw i Biaoru.
GOS POLONII
Apel Zarzdu ZPU do Polakw Ukrainy

W 2013 roku na Ukrainie zaplanowano przeprowadzenie powszechnego spisu ludnoci. Od tego jak kady z nas zadeklaruje swoj narodowo, bdzie zaleaa polityka narodowociowa pastwa ukraiskiego dotyczca odrodzenia owiaty i kultury polskiej na Ukrainie.
To jeszcze nic nie znaczy, e dzisiaj nie mwisz poprawn polszczyzn. Najwaniejsze, e masz polskie serce. Nie suchaj tych, ktrzy wmawiaj Tobie, e nie jeste Polakiem. Jeste !!! Ale zadbajmy rwnie o to, aby nasze dzieci i wnuki pamitali skd nasz rd. Pamitajmy take o tym, e odradzajc oraz rozwijajc wasn kultur narodow, tym samym rozwijamy wielonaro- stem Polakiem! Jestemy Polakami! dow kultur Ukrainy. Jeli nie my, to kto? Jeeli Dlatego podczas spisu ludnoci powiedz stanowczo nie teraz, to kiedy? Tak nam dopom Bog! i z dum: Jestem Polk! Je-
171/548 09.10.2012 r. : .. : . 38-, 10029 , .: +38 097 793 30 81 www.zszpol.blogspot.com e-mail: kostecka777@gmail.com : .: +38 098 53 222 43 www.slopol.blogspot.com e-mail: zolkiewski777@gmail.com : .: +38 097 496 08 08 e-mail: santa_anna@ukr.net : +38 096 565 79 44 e-mail: nszumlanska@ukr.net , , : .: +380675278012 e-mail: virus_mib@mail.ru : (Jan Varchola) (The Lord of Sadmier) : " " . , . , 5 : 500 . , . . , . .
Czonek Zarzdu Gwnego Zwizku Polakw na Ukrainie Gustaw Jaboski
STUDIUJ W LUBLINIE www.study.lublin.eu

ponad 20% mieszkacw Lublina ma wyksztacenie wysze. Kadego roku mury lubelskich uczelni opuszcza ponad 20 tysicy absolwentw, w miecie wrd kilkunastu wyszych uczelni pastwowych i prywatnych dziaa a pi uniwersytetw.
Lublin jest najwikszym miastem po prawej stronie Wisy i wschodni bram Unii Europejskiej. To miasto stare swoj histori i mode ludmi, ktrzy w nim yj. Krzyuje si w nim pami historii i planowanie jutra. Wszystko to ponownie stawia nas w niezwykle wanej roli
O LUBLINIE
porednika midzy Wschodem i Zachodem, Przeszoci i Przyszoci. Najsilniejszym atutem Lublina s ludzie i ich potencja intelektualny. Lublin jest najwikszym we wschodnej Polsce orodkiem akademickim, w ktrym ksztaci si rocznie okoo 90 tysicy studentw. Warto podkreli, e
DLACZEGO WARTO STUDIOWA W LUBLINIE:

Mode, akademickie miasto ponad 90 000 studentw Korzystne pooenie wzgldem Ukrainy Najwikszy orodek akademicki po wschodniej stronie Wisy Prosty proces rekrutacyjny Kursy nauki jzyka polskiego Maksymalny koszt studiw 2 000 euro

01 Magazyn (Pol)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

01 Magazyn (Pol)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Spjrzmy prawdzie w oczy

Zapomnie przeszo, oznacza pogodzi si z jej powrotem (Winston Churchill)

redaktor naczelny czasopisma Gos Polonii

Polonia II, ilustracja do Psalmw przeszoci Zygmunta Krasiskiego 1861

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 1

SOWO REDAKTORA 1... Spjrzmy prawdzie w oczy

Musimy pozby si obcie zwizanych ze sprawami trudnymi w relacjach polsko-ukraiskich.

WYWIAD AKTUALNY 4... Poznajcie prawd, a prawda

11... Traktat hadziacki 1658 roku

Gdyby to si stao 20 lat wczeniej, to w ogle nie byo by powstania Chmielnickiego...

WYDARZENIA 6... Ksika czy narody

12... Niezgoda rujnuje

Przez niezgod wszyscy zniknli, sami siebie pokonali...

Kolejne wydarzenia, po nieudanych prbach wprowadzenia Unii hadziackiej, byy tragiczne

22... Zota doba Rusi (Ukrainy). Jak

Rwni z rwnymi. Rzeczpospolita

8... Historia - jest nauczycielem ycia

PRAWDA HISTORYCZNA 14... Dziel

9... Europejski projekt XVII stulecia

GEOPOLITYKA 24... Bez

10... Jerzy Niemirycz - prawdziwy

2 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

Za wolno wasz i nasz

W nastpnym numerze: 150 rocznica Powstania Styczniowego

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 3

Natalia Kostecka-Iszczuk (prezes Zwizku Szlachty Polskiej na ytomierszczynie).

NIESTETY, PRAWDZIWA HISTORIA BYA ZAKCANA PRZEZ IDEOLOGI.

4 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

a prawda was wyzwoli

JESTEMY PRZECIW KSENOFOBII.

Wodzimierz Iszczuk-kiewski (redaktor naczelny czasopisma "Gos Polonii").

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 5

Ksika czy narody

Prezes Zwizku Szlachty Polskiej:

Ilustrowany album Ukraina i Polska: jedno broni przez wieki

6 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

W ytomierzu otwarto wystaw Rwni z Rwnymi

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 7

Historia - jest nauczycielem ycia

Wolni z wolnymi. Rwni z rwnymi

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

8 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

Rzeczpospolita Trojga Narodw

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Europejski projekt XVII stulecia

- Portret sowackiego fotografa (Jan Varchola) Hetman (The Lord of Sadmier).

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 9

Jerzy Niemirycz prawdziwy Europejczyk

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Klamry herb Jerzego Niemirycza.

Rzeczpospolita Trojga Narodw - redniowieczny prototyp Unii Europejskiej.

10 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Traktat hadziacki 1658 roku

Krl Jan II Kazimierz Waza (nowoczesny obraz Igora Myszkiewicza).

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 11

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

12 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE

HISTORIA JEDNOCZY NARODY

Kozak (Zaporoec), obraz Antina Manastyrskiego XIX w.

HISTORY OF POLAND AND UKRAINE / 13

Rzeczpospolita Obojga Narodw:

Unia Lubelska". Obraz Jana Matejki (1869 r.).

14 / HISTORY OF POLAND AND UKRAINE