In dit stuk worden de analytische- en de politieke visie op beleid vergeleken.

Deze twee visies zijn gebaseerd op het

onderscheid dat gemaakt wordt door Bovens e.a. (2007: 102). Na de vergelijking wordt Deborah Stone onder n van de twee visies op beleid geschaard. Deze classificatie wordt gellustreerd met

voorbeelden uit haar boek Policy Paradox: The Art of Political Decision Making (2001).

Beleid: twee bestuurskundige visies

Sylvia Gonggrijp

Beleid: twee bestuurskundige visies

Inleiding Als we naar beleid kijken vanuit het perspectief van een willekeurig bestuurskundige, zijn er talloze theoretische kaders mogelijk (Hupe, 2007: 18). In dit stuk wordt een vergelijking gemaakt tussen twee bestuurskundige visies op beleid: de analytische- en de politieke visie. De vergelijking wordt gemaakt op basis van drie criteria: de essentie van beleid, bestuurskundig onderzoek en het beleidsvormingsproces. Het bestaan van twee

mogelijkheden voor het oplossen van een gegeven sociaal probleem (Bovens e.a., 2001: 103). Er wordt

gedacht in termen van doel en middelen, het zogenaamde doel-middeldenken (Kuypers, 1980: 147). In de politieke visie staat politieke strijd centraal (Bovens e.a., 2007: 104). Die strijd begint al bij de doelstelling. Het gaat daarbij niet alleen om rationele overwegingen. Beleid staat in het teken van politieke haalbaarheid (Nispen, 2003: 53) en is daarom een productie van informatie en argumenten die bruikbaar zijn in de politieke arena (Dunn, 1994: 62). Conflict is vaak het gevolg van religieuze en culturele verschillen tussen maatschappelijke groepen. Onderhandelingen en

compromissluiting leiden tot consensus (Bovens e.a., 2001: 104).

verschillende visies is gebaseerd op het onderscheid dat gemaakt wordt door Bovens e.a. (2007: 102). Na de vergelijking wordt Deborah Stone onder n van de twee visies op beleid geschaard. Deze classificatie wordt

Bestuurskundig onderzoek: ontologie Sociaal-wetenschappelijke onderzoeken (waaronder ook

gellustreerd met voorbeelden uit haar boek Policy bestuurskundige onderzoeksmethodes vallen) houden Paradox: The Art of Political Decision Making (2001). Tot verband slot volgt er een korte conclusie. In de bijlage is een sociaalwetenschapper: schema te vinden, waarin de vergelijking is verwerkt in werkelijkheid. Dit gaat er hoofdzakelijk om of een sociale een schema met criteria en indicatoren. (politieke) context een feitelijk gegeven is of wordt gevormd door de interactie tussen sociale actoren. Naar De essentie van beleid Het verschil begint bij wat er gezien wordt als de essentie van beleid. In de analytische visie is dat rationaliteit. Beleid is een productie van rationele afweging van de
2

met

de

ontologische de visie

positie op de

van

een

sociale

deze standpunten verwijst men respectievelijk als objectivisme en constructivisme (Bryman, 2008: 18).

Volgens verschijnselen

het feitelijke

objectivisme gegevens

zijn die

sociale objectief

In het stromenmodel is bestuur een ingewikkelde constellatie van personen, organisaties, doelen en belangen. Er zijn drie stromen te onderscheiden: de problemen-, partijen- en oplossingenstroom (Teisman, 1995: 40). Beleidsvorming gebeurt als politieke

onderzocht kunnen worden. De sociale context staat vast (Bryman, 2008: 18). De analytische visie is objectivistisch. Beleidsmakers gedragen zich conform de sociale voorschriften. Openbaar bestuur kan wetenschappelijk onderzocht worden (Bovens e.a., 2007: 103 en Hoogerwerf, 1998: 14). Volgens het constructivisme vormt de interactie van sociale actoren de sociale werkelijkheid. Deze kan daarom niet objectief worden beschreven (Bryman, 2008: 19). De politieke visie is constructivistisch. Hierin kan beleid alleen sociaal benaderd worden. Niet alle belangen zijn zichtbaar, niet alle informatie is beschikbaar (Bovens e.a., 2007: 104, 190 en Stone, 2001: 29).

beslissingsbevoegden (de partijenstroom) vinden dat bepaalde problemen met bepaalde oplossingen moeten worden aangepakt. Problemen n oplossingen worden aangekaart door maatschappelijke groepen.

Beleidsvorming is een georganiseerde chaos (Bovens e.a., 2007: 190).

Stone over beleid Deborah Stone heeft een politieke visie op beleid. Hiervoor zijn meerdere argumenten aan te dragen, waarvan er twee worden uitgewerkt. Ten eerste stelt

Het beleidsvormingsproces Het onderscheid tussen de visies bij het

Stone dat de essentie van beleid politieke strijd is, zoals in de politieke visie en niet rationaliteit, zoals in de analytische visie. Ten tweede neemt zij een politiek uitgangspunt in als het gaat om het

beleidsvormingsproces wordt gellustreerd met twee bestuurskundige modellen: het fasenmodel en het stromenmodel. In het analytische fasenmodel vormen chronologische stappen het beleidsproces. Lasswell (1971: 28) onderscheidt zeven gestructureerde fasen. Sinds Lasswell hebben meer auteurs het beleidsproces zo ingedeeld (Hupe, 2007: 21). Het beleidsvormingsproces kan daarbij objectief en systematisch gevat worden (Herwijer en Hoogerwerf, 2003: 25).

beleidsvormingsproces en zet zij zich daarbij af tegen het analytische fasenmodel. De twee argumenten voor de classificatie van Stone als aanhanger van de politieke visie kunnen gellustreerd worden met voorbeelden uit haar boek (2001). Daarin wordt beleid benaderd met een model dat zij the polis noemt: een politieke gemeenschap als de sociale context waarin beleidsvorming plaatsvindt (2001: 17). Het marktmodel vertegenwoordigt de analytische visie, die zij bekritiseert (2001: 17-18).
3

Stone benadrukt politieke strijd als de essentie van haar polis. Ze stelt dat () much of politics is people fighting over what the public interest is and trying to realize their own definitions of it (2001: 21). Beleidsconflicten beginnen bij de doelstelling (2001: 21, 98, 209). En () there are no fixed goals or fixed positions in the polis. (Stone, 2001: 131) Er moest eerst consensus zijn over het streefdoel (Stone, 2001: 18). Politieke steun is daarbij belangrijk. In the polis, statements of goals are () means of gathering political support (Stone, 2001: 243). Zoals in de politieke visie is politieke aanvaardbaarheid dus van belang. Anders dan in

productiemodel fails to capture what I see as the essence of policy making (): the struggle over ideas. Haar visie op het beleidsvormingsproces heeft meer raakvlakken met het stromenmodel. In het politieke stromenmodel reageert de partijenstroom op problemen en ideen voor oplossingen die worden aangekaard door maatschappelijke groepen. Ook in het polis-model zijn het groepen die elkaar confronteren. Individuen worden gebruikt als spreekbuis (Stone, 2001: 27).

Conclusie Er zijn verschillende criteria waaruit het verschil tussen

de analytische visie gaat het niet om het rationeel de twee besproken visies blijkt. Dit verschil begint bij het overwegen van alle mogelijke oplossingen. Sterker nog, idee over wat de essentie van beleid is. Dat hangt sterk er worden liever zo min mogelijk oplossingen overwogen, samen met de manier waarop bestuurskundig onderzoek omdat alle oplossingen discussie en energie vereisen. In gedaan wordt en hoe daarbij naar het beleidsproces de polis controlling the number and kinds of alternatives wordt considered is the essence of the political game (Stone, vergelijkingscriteria zijn: rationaliteit versus politieke 2001: -245). strijd, Stones politieke visie op het positivisme versus constructivisme en het gekeken. Belangrijke indicatoren bij de

fasenmodel versus het stromenmodel. Stone (2001) heeft een politieke visie, die als een rode draad door haar boek loopt. De kern van zowel de gemaakte vergelijking in dit stuk als de boodschap van Stone, is het effect van de bestuurskundige visie op de uitoefening van bestuurskunde.

beleidsvormingsproces blijkt uit haar afwijzing van het fasenmodel (2001: 10-11). Het beleidsvormingsproces wordt in the model of policy making binnen het rationality project (de analytische koers binnen de bestuurskunde) voorgesteld als een gestructureerd productieproces. Stone (2001: 11) vindt dat het

Bovens, M.A.P. e.a. (2007) Openbaar bestuur: beleid, organisatie en politiek. Zevende, herziene druk. Alphen aan de Rijn: Kluwer. Bryman, A. (2008) Social Research Methods. 3th Revised Edition. New York: Oxford University Press. Dunn, W.N. (1994) Public policy analysis: An introduction. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. Herweijer, M. en Hoogerwerf, A. (red.) (2003) Overheidsbeleid: een inleiding in de beleidswetenschap. Zevende druk. Alphen aan de Rijn: Kluwer. Hoogerwerf, A. (1998) Het ontwerpen van beleid als wetenschapstoepassing. In: Hoogerwerf, A. Het ontwerpen van beleid: Een handleiding voor de praktijk en resultaten van onderzoek. Tweede druk. Alphen a/d Rijn: Samsom, pp 13-34. Hupe, P. (2007) Overheidsbeleid als politiek: over de grondslagen van beleid. Assen: Koninklijke van Gorcum. Lasswell, H.D. (1971) A Pre-View of Policy Sciences. New York: American Elsevier Publishing Company. Nispen, F.K.M. (2003) Beleidsanalyse tussen idealisme en realisme. In: Beckers, Victor en Ringeling, Arthur. Vragen over beleid. Perspectieven op waardering. Utrecht: Lemma, pp 51-62. Stone, D. (2001) Policy Paradox: The Art of Political Decision Making. 3th Revised Edition. New York: W. W. Norton & Company. Teisman, G.R. (1995) De reconstructie van complexe besluitvorming: over fasen, stromen en ronden. In: Hart, P. t e.a. (red.). Publieke besluitvorming. Den Haag: VUGA.

Analytische visie

Politieke visie

Essentie van beleid Centraal Uitgangspunt

Rationaliteit Centrale doelstelling Gegeven sociaal probleem

Politieke strijd Politieke haalbaarheid Conflict begint bij de doelstelling Conflict Compromissen Consensus

Beleidsbepaling

Afweging mogelijkheden Doel-middeldenken

Bestuurskundig Onderzoek Ontologie Sociale werkelijkheid Benadering

Objectivisme Feitelijk gegeven Wetenschappelijk Objectief

Constructivisme Interactie tussen sociale actoren Sociaal Gebrek aan informatie Stromenmodel Maatschappelijke groepen Georganiseerde chaos

Beleidsvormingsproces Elementen Proces

Fasenmodel Opeenvolgende fasen Gestructureerd proces

Rood gekleurde indicatoren: bekritiseerd door Stone. Groen gekleurde indicatoren: onderbouwd door Stone.