Sayadaw U Jotika

nieg w rodku lata

2012

Tytu oryginau:

Snow in the Summer

Orygina angielski zosta wydany na papierze jak i cyfrowo, tu: http://www.buddhanet.net/pdf_file/jotleeds.pdf Przekad wykonano za zgod autora pod warunkiem, i bdzie oddany w caoci i przezna czony do bezpatnej publikacji.

Sayadaw U Jotika

Tum aczenie: Sylwia Gil Redakcja: Joanna Popawska, Krzysztof Mostowicz Skad: Piotr Jagodziski (Sasana.pl) Projekt okadki:

Zdjcie na okadce: Sylwia Gil ISBN 978 -8 3-272-38 40-5

Praca ta jest kompilacj wyjtkw z listw Sayadaw1 U Jotiki, birmaskiego, buddyjskiego mnicha, do jego studentw i przyjaci, ktre pisa 10-15 lat temu. Listy uoono tematycznie i podzielono na nastpujce rozdziay:
Sowa podzikowania ...........................................................................................................................................................6 Wstp: Sayadaw U Jotika.......................................................................................................................................................8 Rozdzia I - Umys, Uwano, Medytacja .......................................................................................................................13 Rozdzia II - Samotno ......................................................................................................................................................37 Rozdzia III - Mio Rodzicielska i Przewodnictwo .....................................................................................................52 Rozdzia IV - ycie i mier ...............................................................................................................................................55 Rozdzia V - Uczenie si i nauczanie................................................................................................................................68 Rozdzia VI - Wartoci i Filozofia .....................................................................................................................................81 Rozdzia VII - Przyja, zwizki i zdolno wspodczuwania w mioci (mett) ................................................102 Sowniczek terminw palijskich.....................................................................................................................................118

Ksik t mona otworzy i czyta na dowolnie wybranej stronie - nie jest wymagany okrelony porzdek. Ksika jest darem Dhammy i nie mona jej sprzedawa.

Sayadaw [czyt. sajado] - nauczyciel, tytu nauczajcego mnicha.

Sowa podzikowania
Drodzy przyjaciele, nareszcie ley przed nami gboka i pikna ksika U Jotiki - jego myli prosto z serca i gbokie dowiadczenie wyraone w prostych sowach. Ksika zostaa stworzona z listw pisanych przez Sayadaw do kilku z nas, jego przyjaci w dhammie, w latach 1980-90. Jestemy peni wdzicznoci i pozostajemy duni za jego nieskoczon cierpliwo i wspczucie, kontakt z nami i listy, ktre pisa przez te wszystkie lata. Jego przewodnictwo duchowe i rady zmieniy nasze ycie, day nam odwag poszukiwa i stawiania sobie pyta, odwag bycia tym, kim jestemy, i ycia dla niczego innego, jak tylko dla prawdy. Skoro uwaamy, e te listy nam pomogy, to naturalne, e chcielibymy podzieli si nimi z innymi, aby wszyscy mogli z nich czerpa mdro. Dlatego poprosilimy Sayadaw o pozwolenie skompilowania i wydania fragmentw, aby inni te mogli je przeczyta. Sayadaw wie, e pozwalajc na publikacj prywatnych listw moe by le zrozumiany lub poddany przez kogo krytyce. Ale w trosce o tych, ktrzy mog na tym skorzysta, wyrazi zgod. Ja osobicie uwaam, e jeli kto otwiera przed nami serce i dzieli si swoimi najskrytszymi mylami, uczuciami i zrozumieniem, to jest to najwikszy dar, jaki mona ofiarowa, poniewa w ten sposb pokada w nas wielkie zaufanie. A taki dar jest najcenniejszy, gdy pochodzi z wraliwego i gbokiego serca jak serce Sayadaw. Ta ksika, Drodzy Przyjaciele, jest bardzo osobista i chciabym, abycie j pielgnowali i docenili serce, z ktrego popyny sowa. Wiem, e Sayadaw odpisywa na listy, wkadajc w to wiele wysiku. Kiedy pewnego razu odwiedziem go w Birmie, powiedzia, e przed napisaniem czegokolwiek najpierw dugo i uwanie si zastanawia. To dlatego, e chce wyrazi swoje przesanie w jak najprostszych sowach i zdaniach, aby poruszyo i zainspirowao umys czytelnika. Wierz, e to mu si udao, zwaywszy na dowiadczenie pynce z tej ksiki. Chciabym rwnie podzikowa Cittapali Paulowi Bernettowi za udostpnienie pierwszej, wykonanej przeze mnie kompilacji dla Phila Thompsona, ktry nastpnie przepisa wszystko na komputerze, co z kolei zaprowadzio nas do naszej drogiej przyjaciki Barbary Hasslacher, ktra zechciaa to wyda dla wszystkich. W wyniku swej dobrej kammy Sayadaw by w Melbourne, gdy Barbara zakoczya redakcj, wobec czego przeczyta on prac i udao si j wyda. Bez cierpliwoci i dobrego serca Paula, Barbary i Phila materializacja tej ksiki nie byaby moliwa.

Moje gbokie podzikowania i uznanie dla Brucea Mitteldorfa, siostry Medhanandi i Johna Whiterobe za to, e chtnie przekazali mi listy Sayadaw do pierwszej pracy kompilacyjnej. adne sowa nie wyra wdzicznoci, jak winnimy Sayadaw, bo sowa jako takie, nawet jeli mona je znale, nie s wystarczajce. Jestemy obecnie w stanie ofiarowa pozytywne wibracje i mdro Sayadaw tym, ktrzy wyraaj ch, by przebrn przez t trudn, ale wan ciek, wymagajc wiele odwagi, uczciwoci i jasnoci w obserwowaniu naszych serc i umysw, dla usunicia wszystkich przeszkd na drodze do naszego przebudzenia i wyjcia z samsary. Na koniec chcielibymy zadedykowa zasugi zebrane przy wydaniu tej ksiki na rzecz pokoju na wiecie, szczeglnie dla wszelkich istot, ktre cierpiay i zginy w wyniku opresji i przemocy. Niech odrodz si w dobrych miejscach i warunkach i niech wyzwol si od cierpienia. Niech wszystkie istoty bd szczliwe i spokojne! H. Goh Penang Sierpie 1998

Wstp: Sayadaw U Jotika

(Autobiograficznie)

Potrzeba ekspresji jest bardzo silna i wana dla naszego rozwoju. Jeli nie masz moliwoci wyraania siebie, tracisz moliwo kreatywnego mylenia. Tak, ale potrzeba ekspresji to nowe przywizanie. Nie mog si jednak zmusi do zaniechania tego. Wiele razy podnosiem dugopis, by pisa, i wiele razy odkadaem. Jest w moim umyle co, co trudno ubra w sowa. Nie myl, e prawi kazanie. Po prostu wyraam swj osobisty punkt widzenia (uczucia, obserwacje), ktry wydaje mi si prawdziwy. Wiem, e wiele rzeczy, ktre mwi, mona le zinterpretowa. Mona ich uy przeciwko mnie. Nie mog tak naprawd jasno w tym licie wyoy tego, co bym chcia. Nawet mwienie o tym to trudne dla mnie zadanie. A jednak prbowaem przedstawi swoje pogldy. To, o czym pisz, moe bdzie sprzeczne z zawartoci wielkich i uznanych dzie. Nie oczekuj, e si ze mn zgodzicie. To nie bd prawdy uniwersalne, ale pogldy wyznawane przeze mnie w padzierniku 1986 r. Jestem podatny na zmiany jak wszystko inne. Prosz, wybaczcie mi moje bdy. Jestem kim, kto si cigle wcieka, moecie wierzy lub nie. Moe kiedy w kocu bd zadowolony. A teraz ju o mnie. Urodziem si 5 sierpnia 1947 r. Uczyem si w rzymskokatolickiej szkole misyjnej. Przeczytaem niemal o wszystkim, co istnieje na tym wiecie. Nie wierzyem w adn zorganizowan religi. Czy teraz wierz? Kto to wie. Mylaem o tym, aby zosta bhikkhu2 od dziewitnastego roku ycia, ale zamiast tego poszedem na uniwersytet, stwierdziem jednak, e edukacja nie jest zadowalajca. Dlatego zaczem uczy si sam. Odkryem, e prawie wszyscy goni za pozycj, pienidzmi, przyjemnociami - bardzo powierzchowne. Nie mogem tak y przez reszt mojego ycia. Porzuciem rodzin, chocia bardzo kocham moje crki. Nie byo dla mnie miejsca w tym wspzawodniczcym spoeczestwie. Bycie mnichem i mieszkanie w lesie jest dla mnie najlepsz drog yciow, odpowiada mojemu temperamentowi. Tak, moja babka naleaa do mniejszoci Szan3. ya bardzo dugo, miaa spokojne ycie i zmara okoo 80-tki. Miaem wtedy czternacie lat, zawsze bylimy sobie bardzo bliscy. Myl o niej do czsto. Lubi Szanw. S bardzo agodni. Wielu Szanw mieszka w pobliu Mamyo. S te w wiosce Ye Chan Oh, w ktrej jestemy teraz. W Ye-Nge
2

Bhikkhu - mnich buddyjski. Szan - jedna z mniejszoci etnicznych w Birmie.

wikszo mieszkacw to Szanowie, mwi te jzykiem szan. Niektre starsze kobiety wygldaj jak moja babka - spokojne, pene mioci, zadowolone, niewymagajce i bardzo przyjazne. Jak trudno znale takich ludzi w nowoczesnych miastach, gdzie bogaci s bardzo podejrzliwi, myl, e inni chc tylko ich pienidzy. Pytae mnie o moje stosunki z rodzin. Nigdy nie byy dobre. Jedyna osoba z rodziny, ktr kocham, to moja starsza siostra. Ona te mnie k ocha, chocia nie moe mnie zrozumie. Tak, nigdy nie czuem, e nale do tej rodziny. Byem jak obcy. Moe pewnego dnia pojad spotka si z siostr. Moje stosunki z rodzicami to mio przeplatana nienawici. Oboje ju nie yj. Byem bardzo samotny w domu, wiesz jak to jest. Jeli chodzi o twoje stosunki z rodzin, uwaam, e to w porzdku. Mio i zrozumienie moemy znale gdzie indziej. Niewane co robisz i co si stanie, zawsze bd twoim ojcem, bratem, przyjacielem i doradc. Urodzony w Birmie i wyksztacony w zachodniej szkole yj na granicy dwch rnych kultur - wschodniej i zachodniej. Dziki studiom filozoficznym zetknem si ze wszystkimi religiami: buddyzmem, chrzecijastwem, judaizmem, hinduizmem i islamem, a take z materializmem, Zakoczyem edukacj, nie wierzc w nic powanie. Zachodnia psychologia: Freud, Jung, Adler, Carl Rogers, R.D. Laing, William James i wielu innych. Zachodnia filozofia - Sokrates, Platon, Arystoteles, Hegel, Kant, Nietzsche, Kierkegaard, Bertrand Russel, Wittgenstein, Bergson- wystarczajco wielu, aby wszystko si pogmatwao. Studiowaem inynieri elektryczn, czytaem zaawansowane teorie naukowe, wcznie z teori czarnych dziur. Wiem w jakim stopniu ludzie nie s pewni niczego. Najwaniejsza rzecz to zna wasny umys. Tak, chc wolnoci. A to trzeba wiedzie od pocztku. Moja wolno nie jest na sprzeda. Zbyt dugi pobyt w jednym miejscu sprawia, e czuj si jak w wizieniu. Jestem lwem zgodnie z birmask tradycj 4. Naprawd, czuj si jak wdrujcy grski lew. Ach, wolno! Nie jestem w stanie tolerowa adnych ogranicze, wizi, przywizania. Kade przywizanie, ktre ogranicza moj wolno, jest nie po mojej myli. Ludzie przywizuj si do mnie, ale to take postrzegam jako niebezpieczestwo dla mojej wolnoci. Kocham wolno i nie zamienibym jej na nic. Lubi te wolno umysu, dlatego widz coraz wyraniej to, co wizi umys. Chocia czytaem ju wiele z kanonu palijskiego 5, gdy znajduj co nowego, jest to zawsze jak wielkie odkrycie. Jaka to wielka rado odkrywa dla siebie te proste prawdy. Eureka! Nie znosz ludzi, ktrzy mwi, jakby co wiedzieli, poniewa przeczytali o tym w ksikach. Ale sam api si czasami na tym, e robi to
4 5

Autor nawizuje do horoskopu birmaskiego, lew - urodzony we wtorek. kanon palijski - tipiaka - trzy kosze; suttapiaka - kosz sutr, vinayapiaka - kosz dyscypliny, abhidhammapiaka kosz najwyszej nauki; traktatw filozoficznych.

samo, chocia staram si to robi coraz rzadziej. Jestem g rskim lwem. Sam, ale ju nie samotny. Nauczyem si y sam. Czasami chciabym powiedzie o tym, co czuj, co zrozumiaem, ale nie mam osoby, ktra potrafiaby wysucha, zrozumie, doceni. Ludzie lubi do mnie mwi. Myl, e ch stania si osob mentalnie i fizycznie niezalen, to moje najwiksze marzenie. S rne formy i stany wolnoci. Mog rozczarowa moich przyjaci. Tyle osb tak wiele ode mnie oczekuje. Nieprawdopodobne jest, abym speni ich oczekiwania. Podam za wasn wolnoci, nie za konformizmem. Czytaem Wspomnienia, sny, myli6 Carla Junga. Bardzo zainteresoway mnie niektre jego przemylenia. Niektre rzeczy, o ktrych mwi, rzeczywicie s o mnie samym. Dlatego chciabym ci co zacytowa: Jako dziecko czuem si samotny samotny jestem do dzi, bo znam i zmuszony jestem wspomina rzeczy, ktrych inni najwyraniej nie znaj, a najczciej te zna nie chc. Samotno wcale nie rodzi si wtedy, gdy naokoo nie ma ywego ducha o wiele bardziej daje si we znaki wwczas, gdy nie mona przekaza innym ludziom tego, co dla nas wydaje si wane, lub gdy samemu uwaa si za bardzo wane co, co innym wydaje si czystym nieprawdopodobiestwem.7 Jeli czowiek wie wicej ni inni ludzie, staje si samotny. Samotno nie musi by jednak wroga towarzystwu. Nikt nie jest bardziej wraliwy na punkcie towarzystwa ni czowiek samotny. Ale towarzystwo niesie ze sob poytek tylko wtedy, gdy kada ze stron pamita o swojej indywidualnoci i nie identyfikuje si z innymi. Musz przestrzega tego wewntrznego prawa, ktre zostao mi naoone bez wolnoci wyboru. Oczywicie nie zawsze go sucham. Jak ktokolwiek mgby istnie bez sprzecznoci? (Wemy pod uwag, teori reinkarnacji. W moim przypadku na pocztku musia istnie pd ku zrozumieniu, ktry przyczyni si do moich narodzin, bo to jest najsilniejszy element mojej natury).8 Zrozumiaem te, e trzeba zaakceptowa myli, ktre si w nas ksztatuj same jako co rzeczywicie danego; trzeba je zaakceptowa i zrezygnowa z wszelkiego wartociowania. Wprawdzie zawsze mamy na podordziu kategorie prawdy i faszu, trzymaj si one jednak niezobowizujco na uboczu, samo bowiem istnienie myli jest waniejsze od ich subiektywnego osdu. Ale sdw te nie naley tumi jako zaistniae myli nale one bez reszty do zjawiska Cakowitoci. 9 (Wic bd wiadom wszystkiego).
6

10

C. G. Jung, Wspomnienia, sny, myli. Spisane i podane do druku przez Aniel Jaffe, , wyd. Wrota, Warszawa, 1999. Przeoyli Robert Reszke i Leszek Kolankiewicz. 7 Ibidem, s. 363-364. 8 Por. Jung s. 327 W moim przypadku tym, co musiao spowodowa, e si urodziem, byo namitne pragnienie zrozumienia najsilniejszy element mojej natury. 9 Jung, s. 303.

Czowiek, ktry nie przeszed pieka swych namitnoci, nigdy ich te nie przezwyciy. Zamieszkaj one gdzie w ssiedztwie i nim si obejrzy, ju wybucha pomie, ktry w okamgnieniu przenosi si na jego wasne domostwo. Jeli ze zbyt wielu rzeczy si rezygnuje, zaniedbuje je i o nich niejako zapomina, powstaje niebezpieczestwo, e to, czego zaniechalimy i comy zaniedbali, powrci ze zdwojon si.10 (Nie sied na stosie swoich poda, bd ich wiadomy. Abym uzna co za dowiadczenie, nie wystarczy, e to si wydarzyo, musz tego dowiadczy wiadomie.) Zaprawd nasz kult postpu jest niebezpieczestwem, im bardziej nakazuje nam ucieka od przeszoci, tym stawia nam coraz bardziej dziecinne marzenia o przyszoci. Jest rzecz oczywist, e ulepszenia nastawione na przyszo, to znaczy dokonywane nowymi metodami lub za pomoc gadetw, maj si przekonywania, s akceptowane natychmiast, z czasem jednak budz wtpliwoci, a w kadym razie przychodzi za nie drogo paci. W niczym nie powikszaj one komfortu, zadowolenia ani szczcia. Najczciej s to przejciowe udogodnienia w egzystencji, choby sposoby na zaoszczdzenie czasu, ktre nieszczliwie tylko przypieszaj rytm ycia, zostawiajc nam mniej czasu ni kiedykolwiek dotd. 11 Zrezygnowaem z elektrycznoci sam rozpalam w palenisku i pod piecem. Biecej wody te nie mam - musz chodzi do pompy. Rbi drzewo i gotuj. Te proste czynnoci i czowieka czyni prostym, a jake trudno by prostym. [...] W Bollingen otacza mnie cisza; yje si tam in modest harmony with nature. [...] W mojej wiey w Bollingen yje si tak jak przed wiekami. Wiea przeyje mnie miejsce, gdzie j wzniosem, jej architektura przywouj czasy dawno ju minione. Niewiele tam przypomina o teraniejszoci. Gdyby do mego domu w Bollingen wszed czowiek z XVI w., tylko naftowa lampa i zapaki byyby dla nowoci; do caej reszty przyzwyczaiby si bez trudu. Nic tam nie niepokoi zmarych. Ani wiato elektryczne, ani telefon. 12 Chciabym powiedzie wiele wicej, tu jednak chc si zatrzyma. Moje marzenia. y gboko w grach, daleko od ludzi i haasu tylko z niezbdnymi do przetrwania przedmiotami. Cicho i spokojnie. Czy zdarza mi si paka? Kto by uwierzy, e taki stary mnich jak ja jeszcze ma zy do paczu. Moja natura jest jak arzcy si wgiel. Nie wida pomienia, ale nadal si pali. Nie chc wydawa sdw. Chc rozumie. Ja te nie jestem bez wad. Mam ich nawet coraz wicej. Dlatego boj si tych, co wydaj sdy. Chc, by mnie pozostawiono w spokoju. Mwi, e mnich nie powinien si do nikogo przywizywa, ale tego nie jestem w stanie zrobi. Nie jestem tylko mnichem,
10 11

Jung, s. 382. Jung, s.242 12 Ibidem, s.231 i 242.

11

jestem czowiekiem. Nie chc by kim. Chc tylko najlepiej jak potrafi rozumie, co si dzieje w moim yciu, w moim umyle, w sercu. Ani sawa, ani imi, gdy umr, nic po mnie nie zostanie.

12

Rozdzia I - Um ys, Uwano 13, Medytacja

Czymkolwiek jest medytacja, tak jak j rozumiem, nie jest stwarzaniem czego (ciszy, koncentracji, wejrzenia itd.), jest to raczej wyrane widzenie tego, co dzieje si w danym momencie w bardzo prosty sposb. Majc na celu osignicie czego lub prbujc stworzy spokj lub wejrzenie, prbujemy rozpoczyna z miejsca, do ktrego dopiero powinnimy dotrze, wic zawsze i tak wrcimy do miejsca, w ktrym jestemy, poniewa z niego nie zaczlimy. Inaczej mwic, medytacja to cakowita wewntrzna komunikacja lub problemy yciowe dogbnie zrozumiane. Nie powinno by rnicy midzy rozpltywaniem zawartoci czyjego mentalnego bagau w pracy nad zagadnieniami (neurotycznymi lub jakimikolwiek innymi) a medytacj. To cz tego samego procesu. Jak dla mnie, udzielanie rad yciowych i przewodzenie w medytacji nie s rne. Dlatego osoba, ktra nie rozumie ludzi, ale ma duo wiedzy ksikowej, nie jest nauczycielem medytacji (albo doradc), ale naukowcem. Wielu ludzi z Zachodu potrzebuje duej pomocy wanie po to, by rozwiza swoje problemy. Dlatego nawet nauczyciel uwikany w ycie doczesne bdzie pomocny... Zrozumiaem to wiele lat temu i jest to dla mnie coraz bardziej oczywiste. Nawet gdy byem w USA, mj sposb na prac z ludmi to najpierw zrozumie ich ycie, kopoty i zobaczy, gdzie utknli. Pomc im, zobaczy jasno ich problem. Caa medytacja, jej istota to rozwizywanie wewntrznych i zewntrznych gmatwanin. Nie ma zatem prostej formuy dla nikogo. Ludzie s wyjtkowi. Dlatego trzeba by elastycznym. Sam Budda dawa rne instrukcje rnym ludziom. Uwaam, e nauczyciel medytacji powinien by bardzo wraliwy. Musi by wiadomy swoich uwika. Musi by kreatywny w obcowaniu z ludmi. Rozumie kadego gbiej, by spokojnym i cierpliwym w dawaniu wskazwek. Nie popdza ani nie wymaga postpw, ktre mog powodowa poczucie nieadekwatnoci lub niemocy. Musi zrozumie, w jakim miejscu znajduje si student. Pamitaj, e trzeba zaczyna z miejsca, w ktrym si znajdujemy, a nie z miejsca, gdzie powinnimy si znale. A zatem nauczyciel musi zrozumie, gdzie jest student i udzieli mu odpowiednich wskazwek. Czsto sposb, w jaki naucza si medytacji lub j praktykuje, jest ograniczony. To dla tego, e ludzie nie rozumiej, co waciwie prbuj robi, i robi to, jakby byo to odseparowane od ich ycia.

13

Uwano w oryginale angielskim mindfulness; palijskie -sati, w przekadach polskich czsto tumaczone jako skupienie. Dua cz tej pracy dotyczy medytacji uwanoci, tj. wiadomego wykonywania wszystkich czynnoci, zarwno fizycznych, jak i psychicznych.

13

Prawdziwa medytacja uwanoci obejmuje wszystko. adna cz naszego psychicznego ani fizycznego ycia nie powinna zosta poza nasz uwag. Kady aspekt powinien by dobrze zrozumiany. Prawdziwa medytacja jest naturalna, czynna, ywa, bezgraniczna i naley j praktykowa zawsze i wszdzie. Wyspecjalizowanie si w jednym aspekcie i podejcie czciowe jest dla mnie nie do zaakceptowania i odczuwam je jako szkodliwe. Nigdy nie mogem si zmusi i ograniczy do tego. Dla mnie medytacja nie jest czym specjalnym. To cz mojego wyksztacenia. Wszystko wydaje mi si takie trywialne. Gupie gry. Bezsensowny popiech. Po co tyle zachodu? Najlepsza rzecz, jak mog dla siebie zrobi, to by uwanym. Popatrz na swj umys (ycie) i zobacz, jak bardzo zaleny jeste od ludzi i ksiek. Zobacz, jak szybko si nudzisz. Czy potrafisz y z nud bez robienia czegokolwiek, aby si od niej uwolni, bdc tylko jej wiadomym? Nierobienie niczego nie jest proste. Wierz, e wiesz to ze swojego dowiadczenia. Co si dzieje z umysem, gdy nic nie robisz? Czy obserwowae to uwanie? Nuda jest nie do zniesienia, aby od niej uciec, staramy si znale co do roboty. Sprbuj nic nie robi przez kilka dni. Nierobienie niczego nie jest proste. Jeli prbujesz nic nie robi, wtedy co robisz. Jeli starasz si co osign, wtedy co robisz i twoje ja nabiera siy. Jeli nie robisz nic, czujesz, e coraz mniej znaczysz i stajesz si pusty. Nic nierobienie jest stanem wolnym od ja. Jest to robienie bez reagowania, bez osoby, ktra robi. A najwaniejsze ze wszystkiego jest robienie dobrych rzeczy bez oczekiwania czegokolwiek w zamian. Zrozumienie przychodzi do tych, ktrzy si nie piesz, eby zrozumie. Zrozumienie jest jak drzewo owocowe, potrzebuje czasu, eby wydao owoce. Nie mona go do tego zmusi. Zamiast uciekania od nudy, jeli moesz jej dowiadczy, znajdziesz rodzaj cakowitego przebudzenia, czujnoci, ycia i jasnoci umysu. Wtedy twj umys zacznie pracowa. Zwykle poddajemy si i stajemy si bardzo zajci, zapracowani. Kiedy jestemy zajci, czujemy si uyteczni i wani. Gdy nie robimy nic, czujemy si bezuyteczni i zawstydzeni. Niektrzy ludzie s dumni, e s zapracowani. Istnieje pewna staa, zawsze w nim tkwica, ospao umysu. Potrzebujemy czego ekscytujcego, stymulujcego, rozmowy, lektury, podry w celu utrzymania umysu w stanie pobudzenia. Inaczej jest on tylko na wp przebudzony. Jeli potrafisz wywiczy stae przebudzenie umysu, bez adnego z tych stymulatorw, znajdziesz nowy rodzaj energii. Tylko dziki cigemu skupieniu moesz zrobi postp.

14

Czy to na spotkaniu medytacyjnym, czy gdzie indziej, wane jest bycie uwanym cay czas. Spotkania medytacyjne s wane, ale jeszcze waniejsze jest stae praktykowanie, tak by utrzyma jasno. Inaczej znowu si pogrysz. To tak jak pywanie pod prd. Jeli nie bdziesz robi staego wysiku, popyniesz w d. Wysiek podczas medytacji to jak wysiek wkadany w nauk jazdy na rowerze. Na pocztku starasz si za bardzo i spadasz. Pniej, przez powtarzanie, uczysz si, ile jest potrzebne, aby utrzyma si na rowerze i aby si porusza. Najistotniejsza sprawa, jak sdz, to cigo praktyki. Jeli wiesz ju, czym jest uwano, bd uwany coraz bardziej i coraz czciej. Dziki praktyce nauczysz si by uwanym, nie wkadajc w to zbytniego wysiku. Jeli uznasz, e jednak potrzebujesz w to woy wicej pracy, zrb to i zobacz, jak to wpynie na twj umys (uwano). Zobacz, w jaki sposb moesz utrzyma swoj uwag. Odkryjesz, e twj umys nie jest spokojny, gdy nie jest uwany. Chc by wolny i spokojny, fizycznie i umysowo. Dlatego obserwuj, co sprawia, e ludzie nie s wolni i nie s spokojni. Im wyraniej widz, co mnie wie, tym wiksza jest szansa uwolnienia si od tego. Odpowied jest cakiem prosta - przywizanie i duma. Najwaniejsze jest jednak widzie, jak one dziaaj, sama myl o nich nie wystarczy. Nie chc by zajty. Bycie zajtym to strata czasu, niemdra droga yciowa. Kiedy jeste zajty, stajesz si tak uwikany, e nie widzisz, co dzieje si w twoim umyle. Stajesz si nieuwany. Dlatego nie chc by zajtym nauczycielem. Nigdy. Wci to powtarzam. Jeli chcesz wynie jak najwicej z medytacji, rb to caym sercem. Rb to tak, jakby nie chcia nic innego robi w yciu. Uwaaj na wszystko, co moe ci w tym przeszkadza. Aby si nauczy pywa, musisz wej do wody. Siedzenie na brzegu i proszenie ludzi, eby ci nauczyli pywa, jest bezuyteczne. Z minimalnymi instrukcjami moesz wej do wody i sam zacz uczy si pywa. Wybierz odpowiedni dla siebie obiekt (lub dwa) i bd ich stale wiadomy. Cigo jest najwaniejsza. Mylenie nie uczyni umysu szczliwym. Patrz na swoje myli bez chci kontrolowania ich. Gdy zobaczysz je wyranie zatrzymaj si. Mylenie jest wielkim obcieniem. Najwaniejsze, gdy co robisz, to bycie wiadomym wasnego umysu, swoich motywacji. Wikszo ludzi nie jest ich wiadoma. Z kolei w wikszoci przypadkw, gdy s ich wiadomi, staraj si je usprawiedliwi. Praktyka medytacji uwanoci to wiadomo wszystkiego, co si dzieje we wszystkich szeciu zmysach przez cay czas, od chwili przebudzenia, a do ostatniego momentu przed zaniciem. Nie tylko wtedy, gdy zasiadasz w medytacji.

15

O wiele waniejsze jest bycie wiadomym i zrozumienie wasnych fantazji, idei, pogldw, do ktrych jeste przywizany, frustracji, samotnoci i wszystkich innych uczu, sabych i silnych. Jeli co ci odpowiada, np. nierobienie niczego, to rb to. Rb to dugo i dobrze, tak aby wiedzia wszystko o wadach i zaletach tego stanu. Medytacja jest najbardziej kusala (pomylna, dajca dobry efekt). Jeli jeste wiadomy i mdry, nigdy na tym nie stracisz. Idea, to by uwanym zawsze. Jestem szczliwy, gdy jestem sam. Rozmawianie jest nudne. Rzeczy i ludzie trac swj wpyw na mnie. Trudno mwi o tym uczuciu. Jest mi o wiele lej na sercu. Nie bierz emocji i poruszenia zbyt powanie. I nie prbuj te ich usprawiedliwia. yjesz swoim wasnym yciem i masz prawo robi, cokolwiek uznasz za suszne dla siebie w tym momencie. Jeli popeniasz bd, traktuj to jako lekcj. Jeli popenisz bd i masz kopoty, spjrz na to bez narzekania i obwiniania siebie lub innych, uciekania od tego, usprawiedliwiania siebie i denerwowania si. Jeli moesz si temu przyjrze bez oporu, poradzisz sobie szybko i atwo. Ja jestem w tym coraz lepszy. Zwizki s tak frustrujce. Mwiem ci wiele razy: Staj si samotnikiem. Dlatego rozumiem bardzo dobrze, gdy powiedziae: Wycofuj si w siebie. Jeli przygldasz si swojemu umysowi z bliska, bez chci zmiany siebie, rozwie to twoje trudnoci, ale nie obserwuj swojego umysu tylko w celu rozwizania problemw. To spowoduje konflikt. Ujrzyj anatt (nie-ja) w swoim umyle. Myl, e pewnego dnia odejd gdzie daleko i bd y sam. Jestem zmczony religi. Teraz przygotowuj swj umys. W zeszym miesicu wicej medytowaem. Dobrze by samemu. Chc czyta mniej i mniej. Teraz chc czciej czyta swj umys. Nie ucz si niczego dogbnie z ksiek. Tylko obserwujc, jak yj, mog si uczy czego dogbnie. Dla czowieka oglne zrozumienie ludzkiej natury, a w szczeglnoci wasnego umysu, jest najbardziej owocne. To, co robi tutaj, jest dla mnie tak wane (mam na myli kopanie w moim umyle), e nie chc tego przerywa, o ile nie ma ku temu wanych powodw. W rzeczywistoci chciabym by w bardziej odludnym miejscu i y sam, medytowa cay czas, bez przerwy. Nic wicej nie jest warte zachodu. Czytae, rozmawiae, dyskutowae, mylae wiele i wci jeste peen zamtu. Wystarczy tego wszystkiego.

16

Taka jasno sprawia, e umys jest o wiele mniej przywizany. Mj umys jest teraz bardziej zdystansowany i jasny. Nie chc by roztargniony. Czy nie martwisz si tym, e jeste pogmatwany? Niektrzy nie wiedz, e tacy s, poniewa bywaj zbyt zajci lub zbyt szaleni, aby o tym pomyle. Wszystko, co mog ci powiedzie, to nie myl za duo i bd uwany. Wiedz, e jeli mylisz za duo, stajesz si tylko bardziej zagubiony. Jeli potrafisz by uwany, w chwili gdy jeste chory, moesz nauczy si czego bardzo wanego. Zobaczysz, jak jeste samotny i jak wszystko jest bez znaczenia. Kiedy stanie si to, co najgorsze, wtedy bdziesz naprawd sam. Widz t samotno coraz wyraniej Jest tak niewiele osb, ktre mog do nas dotrze i nas zrozumie. Midzy wszystkimi jest dua przepa niezrozumienia. Uwano jest czci naszej natury. Moe by rozwijana naturalnie i z atwoci. Czy potrafisz wyjani swojej partnerce, jak moe by wiadoma wasnych myli i uczu? Nie chodzi o kontrolowanie ich. Po prostu trzeba mie czyst wiadomo umysu. wiadomo paplaniny, monologw lub dialogw w umyle. Komentarzy, sdw itd. Uwano jest sposobem ycia. Gdziekolwiek jestemy i cokolwiek robimy, powinnimy to robi wiadomie. Mylenie jest du przeszkod dla uwanoci. Powinnimy to wiedzie. To bardzo wane, by wiadomym mylenia. Przygldaj si temu, co dzieje si w twoim umyle bez obwiniania si i sdzenia. Spogldaj na to jak na obiekt sam w sobie, nie na siebie lub twj. W medytacji rb to, co przychodzi atwo i naturalnie. Najwaniejsze jest by tym zainteresowanym i to powinno by interesujce, a ty szczliwym robic to. Powinno z tego wypywa jakie zadowolenie. W chwili, gdy co robi si nudne, powstaje negatywny do tego stosunek. Z tym rodzajem negatywnego podejcia trudno bdzie medytowa nie mczc si. Powiedziae saddh - wiara (zaufanie) jest jednoznaczna z energi. Tak, gdy masz wiar w swoj praktyk, masz energi j kontynuowa. Dlatego, jeli jeste zainteresowany obserwowaniem swego umysu, zamiast podejmowania i zaniechania, czemu nie zacz? Umys to najbardziej interesujca rzecz w tym yciu. Wicej spaceruj i bd uwany. Im wicej mylisz o tym, jak poprawi swoj sytuacj, tym bardziej bdziesz nieszczliwy. Zawsze planujesz przyszo - bd szczliwy, jeli bd y w innym miejscu. Zawsze pojawia si: Bd szczliwy, jeli..., nigdy- Jestem szczliwy.... Do planowania, poprawiania.

17

Stawanie si jest gwn cech naszego ycia. Nie widzimy, e bycie (w rozumieniu trwaego bytowania, niezmiennego trwania) 14 nie istnieje. Jak zatem moe istnie stawanie si bez bycia? Po prostu patrz, co si dzieje w tym momencie bez chci zmiany. Rozumiem twoj walk i bl. Wiem, e chcesz jak najlepiej, pragniesz sta si dobrym uczniem Buddy. To cika praca. Nawet utrzymywanie piciu wskaza nie jest atwe.15 Tak, niektrzy myl, e sotpatti maggaphala - droga tego, kto wszed do strumienia, to jeszcze nic16. Nie rozumiej, jak nadzwyczajnie jest y bez bdnych przekona, unika rytuaw (i przesdw). Wiedzie, e praktyka dhammy to jedyna droga do wolnoci i szczcia. Nie wiedz, jak wspaniale jest nie zazdroci, cieszy si powodzeniem innych ludzi, dzieli si tym, co posiadasz, z innymi i nie mie adnych wtpliwoci co do praktyki (bez wzgldu na to, czy jest dobra, czy nie). Jaka to ulga nie mie wtpliwoci co do drogi, ktr si kroczy. Mog zrozumie, jak trudno jest praktykowa sati (uwano) komu, kto yje tak aktywnie. Ja take nie jestem uwany w stu procentach. Dobrze by byo, gdyby mg pozby si caej dziaalnoci, ktra nie jest niezbdna. Suchamy nakazw naszych umysw i biegamy wykonujc je, ale gdy si przyjrzymy wnikliwie, zobaczymy, e nie musimy wierzy we wszystkie rzeczy, w ktre kae nam wierzy umys, i nie musimy biega jak szalecy robic to, co nam umys nakazuje. Ten, kto chce co osign, musi nauczy si ogranicza. (Goethe) Tyle czasu marnujemy na trywialne zajcia. Budda powiedzia appakicco niewiele obowizkw i odpowiedzialnoci. Jeeli ograniczysz si rozsdnie, bdziesz w stanie rozwin gbsz wiadomo. Jeli nie potrafisz by uwany w yciu codziennym, nie bdziesz w stanie pogbi zrozumienia ycia. Rozumienie ycia i rozumienie dhammy id w parze. Przede wszystkim ucz si, jak y codziennie uytecznie, rozsdnie. Niewielu spotkaem ludzi tak gboko zainteresowanych dhamm jak ty. Wiele osb nie jest nawet wiadomych wasnego stanu umysu. Wszyscy mamy dobre i ze stany umysu. By wiadomym tych dwch rodzajw- to pierwsza i najwaniejsza rzecz do zrobienia. Tak naprawd, waciwie nie mamy adnej realnej kontroli nad umysem, dlatego wanie jest on anatt (nie-ja). Zobacz, czy nie kreujesz tych zych stanw umysu. Zrozumie natur umysu, to znaczy natur lobha - chciwoci, dosa awersji, moha - iluzji, mna - zarozumiaoci, iss - zazdroci, macchariyya skpstwa, kukuccha - martwienia si; a take zrozumie sati - uwano,
14 15

18

Przyp. tum. Pi wskaza pacasla 1. Powstrzymanie si od zabijania istot, 2. Powstrzymanie si od brania tego, co nie zostao dane, 3. Niepobaanie sobie w rozkoszach zmysowych, 4. Powstrzymanie si od zej mowy (kamstwa, plotki etc.), 5. Nie stosowanie rodkw odurzajcych (alkohol, narkotyki). 16 Sotpati maggaphala uzyskanie pierwszego stopnia przebudzenia.

samdhi - koncentracj, pa - mdro, mett - miujc dobro, karu wspczucie itd., jest waniejsze ni zdobywanie jakichkolwiek stanw owiecenia lub wolnoci od kilesa - zanieczyszcze umysu. Zrozumienie przychodzi pierwsze, pokonanie przeszkd przychodzi naturalnie pniej. Dlatego, prosz, zawsze patrz z chci, co si dzieje w danym momencie. Zobacz najpierw prawdziw tego natur. Jeli jeste zy, poniewa widzisz w umyle lobh chciwo, albo dos awersj, itd... nie zobaczysz ich jasno, poniewa ju bdziesz niespokojny, sam poczujesz awersj (dosa). Na to take zwr uwag. Tylko jeli bdziesz w stanie patrze na swj umys bez poczucia winy, bez pragnienia robienia z tym czegokolwiek, zobaczysz go wyranie. Wtedy zgubi on swoj wadz nad tob, poniewa bdzie odsonity, stanie si przezroczysty. Nie potpiaj chciwoci, dumy i zoci etc. Moesz si z nich duo nauczy. Nie moesz wzrasta, o ile nie poznasz ich bardzo dobrze. Tylko wtedy moesz je ujrze jasnym umysem i zobaczy ich prawdziw natur, a w szczeglnoci, e brak im podmiotu (anatt). Pierwszy i najwaniejszy krok w medytacji to nieidentyfikowanie si z mentalnymi (nma) oraz fizycznymi (rpa) zjawiskami. Nie oznacza to pokonywania niczego z wyjtkiem skonnoci do identyfikowania si z samym procesem nma-rpa. Dlaczego ludzie si zoszcz? Poniewa identyfikuj si z imieniem i ksztatem. Dlatego tam, gdzie jest chciwo, podanie, przywizanie, zo i frustracja, duma, najwaniejsze widzie je jako naturalne zjawiska, zamiast uwaa za co osobistego. Nie prbuj ich unika. Bycie rozzoszczonym, rozgniewanym, to kolejne dziaanie ego. Jest tam jaka osoba (att), ktra jest wcieka. Bycie rozgniewanym to kolejne naturalne zjawisko. Bycie zym to podsycanie ego. Jeli spogldasz na to bez identyfikacji ze zjawiskiem, oznacza to neutralno, umys bdzie w stanie oglda gniew z zainteresowaniem, spokojem i jasnoci widzenia i ujrzy to, co tam jest niesubstancjalne, ulotne, bezosobowe, naturalne zjawisko. Identyfikacja sprawia, e wszystkie negatywne zjawiska staj si silniejsze. Bez identyfikacji nie s tak silne. Sotpanna17 - wci posiada gniew, chciwo, ale nie identyfikuje si z nma- rpa. Tylko angm i arahant s wolni od chciwoci i gniewu.18 Ale tylko arahant jest wolny od mna. Jeli zoci ci to, e lubisz muzyk, jeste zbyt wymagajcy. Za duo oczekujesz. Ale jeli lubisz przyglda si, jak cieszy si muzyk twj umys, i patrzysz na to neutralnie, wtedy widzisz to waciwie. Bycie zagniewanym - dosa jest bliskim towarzyszem chciwoci i dumy pojawiajcych si w umyle. Mylisz: Medytuj, wic nie powinny w moim umyle powstawa chciwo ani duma,
17

sotpanna - ten, ktry wszed do strumienia, osoba bdca na pierwszym z czterech etapw przebudzenia (wyzwolenia), przed ktr pozostao od jednego do siedmiu wciele, w czasie ktrych uzyska stan arahanta. 18 angm ten, ktry nie powraca osoba, ktra osigna trzeci z czterech stanw czystoci duchowej i nigdy nie odrodzi si w wiatach rozkoszy zmysowych; arahant osoba wolna od wszelkich skaz.

19

20

dlatego jeli si pojawi, irytujesz si. Kiedy jest tam chciwo albo przyjemno jakiegokolwiek rodzaju, powiedz sobie: Niech to zostanie i nieche si temu przyjrz. To s wspaniae obiekty. Chciwo to najwikszy magik. Popatrz, jak potrafi przycign przyjemne odczucia. Umys jest tak oszukany przez chciwo, e nie postrzega jej jako magika, widzi j jako ja. Umys jest bardzo przebiegy. Zawsze chce zmian, zawsze czego innego. Pragnie rozrywek, stymulacji, podniet. Nuda to wielki dla niego kopot, wikszo ludzi ugania si za podnietami, w takiej czy innej formie. Jeli nie bdziemy si pilnowa, moemy sta si bardzo poprawni pomylimy: Jestemy praktykujcymi buddystami albo znamy dhamm i wiemy, co jest dobre, a co ze... - a to znowu jest mna. Gdy pojawia si mna - zechciej si temu dokadnie przyjrze. Nie staraj si jej pozby. Wane jest widzie to wyranie. Reszta sama si sob zajmie. Tylko arahant jest wolny od mna. Nie praktykuj skromnoci, bo to bdzie wymuszona skromno. Po prostu obserwuj wasn dum, zarozumiao. Jeli zobaczysz swj umys jasno, sam si staniesz skromny w naturalny sposb. Nie bdziesz czu si, jakby praktykowa skromno. Staniesz si mniej zarozumiay bez robienia tego wiadomie. Bez zrozumienia natychmiastowych efektw dobrych i zych stanw umysu nie ma prawdziwego poznania dhammy. Zewntrzne podporzdkowanie si formom jakiejkolwiek praktyki religijnej nigdy nie przyniesie dogbnych i trwaych rezultatw. Rozumienie reakcji umysu na kade dowiadczenie wpywajce przez drzwi szeciu zmysw jest bardzo wane, szczeglnie wpyw idei i pogldw oraz przywizanie do nich. Czy zrozumiae ju pomylne (kusala) i niepomylne (akusala) strony swojego umysu? Myl, e to fundamentalne w praktyce. Nie chc uywa sw dobry i zy w kontekcie kusala i akusala. Nie uwaam te za ich zrozumienie przeczytanie o nich w ksice lub mylenie o nich. Mam na myli niezwoczne rozpoznawanie ich. Zauwaanie rnicy jakoci umysu gdy jest kusala i akusala. Czasami, gdy widz to wyranie, zaczynam rozumie, e nie warto jest mie nieprzyjemne stany umysu w adnej sytuacji ani okolicznociach. Musi istnie odpowiedni sposb (bez posiadania tych niezdrowych stanw umysu) skonfrontowania si z trudn sytuacj. To jest mdro. Mc y w kadej sytuacji bez niezdrowych stanw umysu. Aby zdoby mdro, najpierw musimy by cakowicie wiadomi reakcji naszego umysu na wszystkie sytuacje, na wszystko co widzimy, syszymy itp. Trzeba zobaczy, co si dzieje, bez pragnienia w umyle, by byo to czym innym, bez wzgldu na to, czy jest to kusala, czy akusala, nieprzyjemne, nieadne, nieuprawnione jak np. zo, podanie, zwtpienie, zarozumiao. A take wiedzie, co przyjemnego dzieje si w umyle bez prby

przywizywania si do tego, pragnienia, by trwao duej (spokj, cisza, zachwyt, ekstaza)- to jest bardzo wane. W momencie, w ktrym umys chce kontrolowa sytuacj, przeszkodzi, przeciwstawi si temu, co si dzieje, albo sprawi, eby trwao to duej, gubi swoj rwnowag. Przeciwstawianie si to niech. Pragnienie trwania to przywizanie. Ale nieprzeciwstawianie si nie ma by zacht, a nieprzywizywanie si nie oznacza odpychania. Uwano to po prostu przygldanie si. Przygldanie si bez zaangaowania. Tak przyzwyczailimy si robi co, e nie potrafimy tak po prostu temu si przyglda. Chcemy mie wadz nad zjawiskami. Chcemy si zaangaowa, wic mamy kopoty. Nie chc tu powiedzie: nie angauj si! nie kontroluj!, poniewa bdziesz prbowa nie angaowa si albo nie kontrolowa, co z kolei jest wanie prb kontrolowania. A zatem, jeli bdziesz chcia co kontrolowa, bd po prostu tego wiadom. Coraz wyraniej widz, e bez uwanoci ycie jest bardzo powierzchowne. Uwano daje gbi i nadaje yciu sens. Jest to trudne do zrozumienia. Ludzie mwi, e pragn by szczliwi. Dlaczego zatem nie interesuje ich bycie uwanym? Tak musi by, bo myl, e szczcie jest gdzie indziej, np. w zadowalaniu zmysw, otrzymywaniu tego, czego pragn, stawaniu si kim, zajmowaniu wanych stanowisk, w przyjemnych uczuciach. Ludzie (ty i ja) chcemy podniecenia, stymulacji ( ja - intelektualnej). Czasami chcemy odpocz, mczymy si rzeczami stymulujcymi. Wtedy chcemy praktykowa uwano, utrzyma umys w spokoju. Czasami jestem naprawd zmczony, czuj si wypalony przez czytanie, rozmawianie, mylenie, planowanie. Wtedy mj umys odwraca si od tych wszystkich rzeczy. Zaczynam widzie, jak pozbawione s znaczenia, jak niepotrzebne. Wtedy bardzo atwo by znowu po prostu uwanym. Dlatego chciabym czu si wypalony cay czas. To w porzdku czu si wypalonym. Siddhattha by wypalony, gdy opuci dom. Tyle maych intryg w wiecie. Nasze najwiksze owiecenia musz i powinny brzmie jak szalestwa, a niekiedy jak zbrodnie, kiedy suchaj ich bez pozwolenia ci, ktrzy nie s do tego predysponowani i dla ktrych nie s one przeznaczone. (Nietzsche) Bardzo wane jest utrzymywa ciao i umys dobrze nastrojone, tak jak stroisz radio. Tylko w dobrych warunkach radio bdzie wykrywa waciwe czstotliwoci, wibracje, sygnay. Dlatego trzeba uczy si, jak rzeczy wpywaj na twj umys i ciao. Poywienie, pogoda, wiczenia, rozmowy, czytanie, przyjemnoci zmysowewszystko ma wpyw na ciao i umys. Medytacja take. Medytacja sprawia, e umys jest bardziej wraliwy.

21

Umys lubi przebywa w przeszoci lub w przyszoci. Teraniejszoci dotyka tylko powierzchownie, nie chce zosta w chwili obecnej. Zawsze szuka rozrywki - ogldanie telewizji, suchanie radia lub magnetofonu, jedzenie, rozmawianie, palenie, czytanie (tak, o tym zapomniaem) i caa reszta. Czy lubimy bycie uwanym? Tak, tak...ale... Ha. Ha. Nic dziwnego, jestemy powierzchowni. Uywamy uwanoci jako rodka przeciwblowego. Tylko wtedy, gdy ycie staje si zbyt bolesne, chcemy dosta si do cichego miejsca i medytowa. Inaczej jest nam dobrze ze wszystkim, co nas od uwagi odciga. Nie mona by cakiem wolnym od zoci. Ta zawsze si zjawi, gdy bdzie wystarczajcy powd. Wtedy wszystko, co mona zrobi, to zauway, e jest zo. Zobacz, jak si ranisz, gdy jeste zy. Nie warto si niczym zoci. Bd uwany, patrz na zo jak na zo, a nie jak na moj zo. Nie mw, e nie powiniene si zoci. Bd realist. Mamy ideay, ale moemy ich nigdy nie osign. Jednak to nie znaczy, e nie powinnimy ich mie, lecz e naley by wiadomym swoich moliwoci. Nie zniechcaj si majc wzloty i upadki. Sprbuj by uwany jak to tylko moliwe. Prbuj jak najwicej. Staraj si, jak moesz. Czuem si le (zawstydzony), bo popeniam bdy (nie jestem perfekcyjny). W pewnych przypadkach s to nierealne oczekiwania innych ludzi w stosunku do mnie, a ja niewiadomie wchodz w rol, jakiej si ode mnie oczekuje. To jest niemoliwe, a nawet niebezpieczne i powoduje, e czuj si niedorzecznie. Ale teraz nauczyem si by sob. Prosz, bd uwany, nawet jeli jest to czasami trudne. Kiedy wydaje ci si, e niemoliwe jest by w tej chwili uwanym, wtedy bycie uwanym jest najwaniejsze. Waniejsze jest, by medytowa, gdy jeste niespokojny. Kiedy mylisz, e medytowanie jest niemoliwe, bo twj umys zwariowa - to wanie najlepszy czas, aby to robi. W Mahsatipahna Sutcie Budda powiedzia: Vikkhitta v citta, vikkhitta cittati pajnti. (Kiedy umys jest pobudzony, to wie, e umys jest pobudzony.) Nie trzeba robi nic wicej, tylko to. Budda nie powiedzia, e powiniene czu si winny z powodu bycia zachannym lub zym. Wiedz, co si dzieje. Nie oszukuj si. To wszystko, co moesz zrobi. Bd uwany, ale nie obwiniaj si. Akceptacja i uczciwo s najwaniejsze. Wystarczy wiedzie, w jakim stanie znajduje si umys. Jeli bdziesz stara si zrobi wicej, staniesz si nawet bardziej sfrustrowany. Brak kontroli znaczy anatt. Sarga v citta, sarga cittati pajnti. (Kiedy w umyle jest podanie, to wie, e w umyle jest podanie). Pajnti - postrzega, widzie jasno - to wszystko, nic wicej. Mie cichy i spokojny umys przez cay

22

czas jest niemoliwoci dla kogo, kto ma kontakt z tak wieloma osobami kadego dnia. Wiem, e czytanie ksiek religijnych lub suchanie nagra na ten temat moe spowodowa poczucie winy. Idea tkwi za wysoko. Nie moemy go osign. Nie musimy czu si winni z powodu odczuwania zadowolenia z przyjemnoci zmysowych, o ile nie ranimy tym nikogo. Zobacz, czym jest rozkosz zmysowa. Sukha v vedana vedayamno, sukha vedana vedaymti pajnti. (Gdy odczuwam przyjemno, wiem, e odczuwam przyjemno). Skd pochodzi poczucie winy? Kto nauczy nas czu si winnym, gdy cieszymy si yciem? Do tego! Nawet jeli wierzymy, e uwano jest najlepsz rzecz, jak moemy dla siebie zrobi, to cigle nasza uwaga jest zakcana przez co innego. Pragniemy podniecenia. Obserwuj umys i zobacz, co si w nim dzieje. Jeli rozumiesz swj umys, wikszo twoich problemw zniknie, poniewa zazwyczaj s one wycznie kreacj umysu - nie ma ich w rzeczywistoci i nie istniej poza nim. Najlepsze co moesz zrobi, to zauwaa, by wiadomym, zna stan umysu bez obwiniania si, usprawiedliwiania si, bez pragnienia zmiany, uciekania, bez poczucia winy lub wstydu. Patrz na swj umys jak na umys, nie na mj umys. Bez wzgldu na to, czy jest w zym, czy dobrym stanie, patrz na to jak na nie-ja. Zauwa, e co powstaje, poniewa ma ku temu wystarczajce warunki. Nie powstaje samo z siebie. Nie istnienie, nie ja, nie moje. Kilesa zanieczyszczenia, skazy- s bardzo interesujce. Oczekiwanie to rdo rozczarowania. Samo w sobie ju czyni umys niespokojnym. Czasami myl, e posiadanie ideau bycia wyciszonym, spokojnym i pogodnym, moe wpdzi osob nawet w wiksz frustracj. Ci, ktrzy yj yciem pustelniczym, moe mog osign rwnowag (ja nie). Gdy tylko kontaktujesz si z ludmi, takimi, ktrzy s bezmylni, egoistyczni, ktrzy ci wykorzystuj, zauwaysz, e bycie zrwnowaonym jest bardzo trudne. Wyciszenie jest niezbdne do rozwinicia gbokiego wejrzenia, jest przeciwiestwem bycia poruszonym. Nie ma nic zego w byciu wyciszonym, ale nie przywizuj si do tego - to przywizanie jest niebezpieczne. Wyciszenie sprawia, e umys staje si jasny, odwiea go i wspomaga uwano. Yoniso manasikra (stosowne przyoenie uwagi) jest przyczyn pozytywnych (kusala) stanw umysu. Nie istnieje kusala bez yoniso manasikra. Ayoniso manasikra (niestosowne przyoenie uwagi) jest przyczyn negatywnych stanw umysu - akusala.

23

Codziennie tworzymy autosugestie, ale wikszo z nas o tym nie wie. Niektre s oczywicie pozytywne, a niektre negatywne. Sugestie s jak skonnoci. Najwaniejsze to zna swj wasny umys. Jedyne bezporednie dowiadczenie to twj umys, ktry zawiera myli, uczucia, skonnoci. Reszta to ich wynik. Nawet kiedy patrzysz na swoje rce i mylisz, e widzisz ich ksztat, postrzeganie przechodzi przez wiele stopni. W jaki sposb widzisz ksztat i kolor? Czym jest ksztat, a czym kolor? Pewien przyjaciel powiedzia mi, e kiedy medytowa, by wiadomy dwiku. Najpierw dowiadczy dwiku jako czego pochodzcego z dystansu, pniej, gdy sta si bardziej uwany, dowiadczy dwiku w uchu, a w kolejnej fazie dowiadczy go bezporednio w umyle. Bez umysu nie byoby dwiku. Nic nie moe zastpi uwanoci. Powiedziae: Wiem, e wiele moich problemw by znikno, gdybym kontynuowa t praktyk. Czsto mwimy: jeli... jeli.... Co nas powstrzymuje od prawdziwego dziaania? Dlaczego jeli? To tak jakbymy nie chcieli si pozbywa problemw. Albo wcale nie wierzymy, e moglibymy to robi, wic lepiej mwi jeli.... To nam daje nadziej. Jeli zaczniemy to robi i nam nie wyjdzie, pozbawimy si nadziei. Lepiej si w to nie miesza. Lepiej mie nadziej. Jeeli nie prbujesz, zawsze moesz powiedzie: mog. Takie wanie sztuczki robi umys, aby si chroni od uczucia beznadziejnoci. Nigdy nie robi niczego, angaujc w to cae serce. Dlaczego tak bardzo zaley nam na przekonywaniu innych? Gdy przyjechaem z Ameryki, bardzo czsto pytano mnie, czy wiele osb w Ameryce wyznaje buddyzm. Byli szczliwi, e ludzie z Zachodu praktykuj nauk Buddy. Ale oni sami nie praktykowali. Dlaczego s szczliwi, e osoby z Zachodu praktykuj lub staj si buddystami? Dlaczego czujesz si szczliwy, gdy inni wierz w to, w co ty wierzysz? Nie wiemy nic na pewno. Ale wiemy, e cierpimy. Jeli nie bdziemy poruszeni, Znajdziemy odpowied. Duma z posiadania odpowiedzi, Spowodowaa moj lepot. (Sayadaw U. Jotika) Rb, co chcesz, medytuj, sta si mnichem, przestrzegaj postw. Wiesz, co jest dla ciebie najlepsze. Jeli mgbym da ci jak rad, powiedziabym: Bd uwany." Praktykuj medytacje relaksacyjne. To cakiem proste. Usid w wygodnej pozycji lub po si, jeli to moliwe. Przeanalizuj cae swe ciao

24

zaczynajc od czoa i sprawdzajc wszystkie punkty napicia i punkty przenikliwego blu. Gdy staniesz si coraz bardziej wiadomy nieprzyjemnych wrae, to nauczysz si relaksowa minie, a napicia i bl powoli znikn. Sprawd tak kad cz swego ciaa bez wyjtku, take wewntrz. Rb to powoli i cierpliwie w d do palcw rk i ng, z przodu i z tyu. Rb to wielokrotnie. Zanim staem si mnichem, przeczytaem wiele ksiek na temat medytacji. Wydawao mi si, e wiem o niej wszystko. Po roku bycia mnichem, pomylaem: Dopiero teraz wiem, co to jest. A po upywie trzech lat pomylaem: Dopiero teraz naprawd wiem, co to jest medytacja. I tak jest nadal. Kiedy byem mody, czytaem wiele ksiek o odkryciach. I byem bardzo zawiedziony, e nie ma ju nieodkrytych miejsc. Gdy znalazem wiat psychologii, pomylaem, e to najbardziej niedostpny wiat, ktry by odkrywany przez wielu. Wiele osb wraca do tego wiata bez odpowiednich instrumentw i gubi si. Ja mam najlepszy instrument - uwano. Czasami jestem zaskoczony, gdy odkrywam, jak wiele religijnych osb nie ma zielonego pojcia o praktyce bycia uwanym. Niektrzy ludzie mwi, e sysz o tym po raz pierwszy, e uwano mona praktykowa wszdzie bez wzgldu na to, co si robi. Wiele ludzi mylao, e medytacj mona praktykowa tylko w pozycji siedzcej. A gdy si medytuje, nie powinno si nic robi. I uwaaj, e to jedyny czas na medytacj, co oznacza, e nie chc siebie obserwowa w chwili, gdy odnosz si do innych ludzi. W yciu codziennym wiele osb siedzi dugo w pozycji medytacyjnej, ale nie widz swej chciwoci, podania, nienawici, zazdroci i zawici. Wielu medytujcych nie rozpoznaje wagi uczciwego przygldania si tym negatywnym stanom, powstajcym spontanicznie w ich codziennym yciu, gdy rozmawiaj z ludmi. Naciskam bardzo na to, abymy byli uwani, gdy mwimy, bo wanie wtedy jestemy uwani najmniej. Wikszo medytujcych ma wyznaczony czas medytacji. Wybieraj obiekt medytacji (co jest na pocztku suszne). Wybr mwi o wyczeniu pewnych rzeczy. Medytacja powinna by jednak wczaniem. Uwaam, e ludzie powinni by wiadomi swoich wad. Bhsite sampajnakr hoti (osoba, ktra praktykuje medytacj, mwi z uwag). Mwienie skada si na znaczn cz naszego ycia. Bardzo korzystne jest, jeli rozwiniemy nasz uwano take w czasie, gdy rozmawiamy. Nie jest to atwe, lecz moliwe. Bd wiadomy, o czym mwisz i kiedy mwisz, bd wiadomy, e twoje wargi si ruszaj, znaj ton i gono swego gosu oraz wszystkiego, co odnosi si do mwienia. Najboleniejsze dowiadczenia w yciu powstaj w zwizkach z innymi ludmi. Dlatego bardzo wane jest by wiadomym, gdy odnosimy si do ludzi. Powinnimy by wiadomi naszego stosunku do nich. Przygldanie si

25

26

naszemu stosunkowi do wszystkiego jest bardzo istotne. Jeli nie bdzie on odpowiedni, narobimy sobie wiele problemw. Wielu medytujcych, ktrzy nie widz swojego stosunku do wszystkiego, stwarza wiele problemw. Prbuj by uwany, gdy prowadz samochd, rozmawiam z ludmi, wykonuj rne rzeczy. Dobr sposobnoci do praktykowania uwanoci jest czas, gdy jeste zajty. Jakiej praktyki ja ucz! Bycie uwanym to najlepsza rzecz, jak mog zrobi dla siebie. Jeli potrafisz praktykowa uwano dla samej uwanoci, zrozumiesz j lepiej. Ludzie s peni sprzecznych ze sob ycze i pragnie. Wielu z nich tak naprawd nie wie, co chce robi, bez przerwy zmieniaj swe pragnienia. Brak konsekwencji jest u nich regu. Umys jest peen skrajnie przeciwnych uczu. Cienie drzew s dugie. Soce zachodzi. Wieczorny wiatr jest chodny. Jak spokojnie i cicho jest tutaj. Jak w wiecie Brhmy. Prostota, zadowolenie, opanowanie (savara), uwano, rozwaga, wytrzymao, miujca dobro, wspczucie, rozumienie umysu i ciaa, wszystko to sprawia, e ycie tutaj jest tak spokojne. Nigdy nie odczuwam nudy. yj spokojnie i mam nadziej umrze spokojnie w lesie. Przygldam si memu umysowi. Rzeczy przychodz i odchodz. Nic nie trwa wiecznie. Nawet najgorsze z nich nie trwaj dugo. Wic kiedy przychodz, wiem, e za chwil znikn. Nie musz robi nic, aby znikny. Chciabym je oglda jak pod mikroskopem, jak co bardzo ciekawego. Ale gdy tylko si skupiam na tym, co si pojawia, widz ju tylko mignicie. I ju go nie ma. Chciabym powiedzie: Prosz, zosta, niech ci si dokadnie przyjrz. W kocu jestemy starymi znajomymi. Ale obawia si zblienia. Tak wic uwano jest moim staym towarzyszem. Przygldam si uwanoci. Jestem wiadomy uwanoci. wiadomo wiadomoci. Najwaniejsz rzecz jest bycie uwanym. Tak uwanym, e przestaje si myle i zaczyna dostrzega, czym jest ycie, skd pochodz problemy, a one pochodz z twojego umysu. Nie zrozumiesz, co mam na myli, gdy powiem: Twoje problemy pochodz z twojego umysu. Jednak gdy pojmiesz naprawd gboko, jak dziaa twj umys, to bdziesz wiedzia. Mdro moe pokona kamm skutki przeszych uczynkw. Inn rzecz, ktr zauwayem ju dawno temu, jeli chodzi o praktyk uwanoci, jest to, e musisz j wykonywa stale. Tak samo jak przestrzegania wskaza, czy jako mnich, czy osoba wiecka. Jeli mwisz, e bdziesz przestrzega wskaza i praktykowa uwano na odosobnieniu, a zaniechasz tego po jego ukoczeniu, nie bdziesz wierny dhammie. (To tak jak zdradzi on zabawne porwnanie?) Zwizek byby faszywy. Nie mgby z niego czerpa prawdziwej radoci. Nie mgby by w nim nawet naprawd powany. Tak to widz. Trzeba by zawsze szczerym (wiernym, nie zdradza) w tym, co si robi (wskazania, uwano). W innym przypadku nie bdzie si miao szacunku do tego, co si robi ani do siebie. A bez niego twoje dziaanie nie moe by radosne, pene, owocne.

Uwano nie ma motywacji ani skonnoci. Ona tylko widzi rzeczy jasno, bez sdzenia, bez pragnienia, by byy one inne. Praktykuj uwano, eby wiedzie, co to jest. To wszystko. Nie jestemy wiadomi duej czci procesw tego, co nazywamy naszym umysem, zapomnielimy ju wiksz cz naszych dowiadcze, uczu i decyzji z przeszoci (tych z poprzednich ywotw take). Te zdarzenia miay jednak duy wpyw na to, jak czujemy i mylimy, a ta cz, ktrej nie jestemy cakiem wiadomi lub ktr zapomnielimy, wci jest czci naszego umysu. Z braku lepszego terminu nazywam to niewiadomym umysem. Coraz bardziej jestem te wiadomy ciemnej strony mojego umysu, a im bardziej j akceptuj, tym bardziej si ona ujawnia, co przynosi mi ulg. Uywamy sw w komunikacji, ale sowa s tak nieostre co do znaczenia. Wiele rzeczy stracio dla mnie wag, wicej mnie nie interesuj. Widzie, co dzieje si w moim umyle, yciu i co mj umys robi tak naprawd - wanie to daje mi wicej wolnoci. Wiele naszego cierpienia to nasz wasny twr. Umys jest wielkim magikiem, wymyla cierpienie i cierpi, wymyla przyjemno i cieszy si ni. Jest ukszony przez wa, ktry jest jego wasnym wymysem, i cierpi od skutkw trucizny. Gdybym tylko wiedzia i nie stwarza tak wiele cierpienia, dziewidziesit procent mentalnego blu nie pojawioby si wicej. Przybyem tutaj, aby mie wicej czasu na zagbienie si w moim umyle i sercu. Chc pozna siebie lepiej - zobaczy wszystkie sprzeczne motywacje, pragnienia, ideay w moim umyle i sercu. Chc pozna ciemne zakamarki mojego umysu i wszystkie pezajce i czepiajce si pajki, skorpiony, jadowite mije, wszystkie lwy i ory. Nie ebym chcia je przepdza. Chc by przyjacielem swojego umysu, wyrozumiaym jego przyjacielem. Jeli nie bd ich zna dobrze, nie bd mg spa spokojnie. Chciabym mie jasn wizj tego, jak odnosi si do innych ludzi. Nie lubi, gdy ludzie myl o mnie jak o pewnym typie osoby, ktr nie jestem. Ale to nieuniknione. Kady w wiecie jest niezrozumiany. Ale nawet gdyby mnie zrozumiano waciwie, wci bybym wcieky. To, gdzie yjesz i z kim si przyjanisz, jest bardzo wane. Niektrzy ludzie i miejsca wprawiaj w zy nastrj, trwanie w nim przez cay czas moe wyrzdzi szkody twojemu umysowi. Jestemy pod bardzo subtelnym wpywem osb dookoa nas. Coraz bardziej uwalniam si od ludzi i organizacji. Ludzie uywaj nas do tworzenia wasnej wielkoci w imi niesienia pomocy. Ten, ktry walczy z potworami, powinien zadba, by sam nie sta si potworem. (Nietzsche, Poza dobrem i zem.)

27

28

Przygldaem si sobie przez tyle lat, wic jestem bardzo wiadomy, jak bardzo gupi, szalony, oszukaczy moe by umys, ale poniewa jestem tego wiadomy, nie pozwol si wicej ponie. Zapomniaem w wikszoci to, czego nauczyem si z ksiek. Nie chc pamita zbyt wielu rzeczy. Ale wiem wiele o sobie, wszystkie ze i gupie rzeczy o swoim umyle, stanach psychicznych. Ludzie mnie nauczyli, e takie rzeczy s wstydliwe, e powinienem czu si winnym za takie myli. Odmwiem im wiary. Wiem, e kady z nas ma takie myli, ale wikszo nie przyznaje si do tego. Nie mwi ludziom o sobie wszystkiego. Nie opieram si temu, co we mnie dobre i ze. Nie moemy niczego zmieni, chyba e go przyj." (G. C. Jung, Czowiek i jego symbole). Zrozumienie i zaakceptowanie siebie daje mi spokj ducha, swobod. Jestem w porzdku taki, jaki jestem. Bd y dalej patrzc na mj umys bez odrzucania, sdzenia, opierania si, zaprzeczania. Jedyn osob, ktr chc naprawd dobrze zna, jestem ja sam. Wol mj umys pusty, jasny bez zamiecania go nauk. Nie mam nic do udowodnienia i nic do propagowania. Gdy byem mody, robiem wiele gupich rzeczy (nadal je czasami robi). Nie mog nawet o nich mwi, ale nie prbuj ich zapomnie. Pami o pewnych rzeczach, ktre zrobiem, przychodzi mi do gowy. Nie opieram si im. Nie czuj si te zy, chocia odczuwam bl. Kady popenia bdy. Wiele nauczyem si o tym, co dzieje si z umysem, gdy kto popenia bd - jak umys ponie poczuciem winy, gdy chce zapomnie o przeszoci (niepotrzebnie) i, szczeglnie, gdy daje to poczucie bycia niewartym w yciu dobrych rzeczy, takich jak mio, szacunek, oddanie, honor, zrozumienie (niepotrzebnie). Wybaczam sobie. Jak mogem unikn tych rzeczy w tamtych okolicznociach? Ale czy musz czu si winny przez reszt mojego ycia? Nie! Nauczyem si wiele na swoich bdach, prbuj ich nie powiela. C mog wicej zrobi? Nic. Akceptacja prawdy uwolni umys. Nie zjadem wszystkich rozumw. Czasami jestem gupi. wiadomo umysu jest moim kompasem, kiedy popeniam bdy, zawsze mwi mi, e mam kopoty. Nie bdzie prawdziwego duchowego wzrostu bez znajomoci tego, jacy naprawd jestemy. Chwilowy spokj i olnienie s bardzo pomocne, dodaj odwagi, ale nie przynosz gbokiej przemiany. Pozytywne opinie daj poczucie bezpieczestwa. Tak, jestem zirytowany, gdy ludzie nie s otwarci, ale nie chc dowiadcza tego wicej. Nie zmieni ich. Nie jestem za nich odpowiedzialny. Pomgbym im, gdybym mg. Wikszo ludzi nie wie, co dzieje si w ich umyle, co dzieje si w ich yciu. Myl, e wiedz, ale tak naprawd nie maj o tym pojcia. Niektrzy s bardzo mocno uwarunkowani. Trzeba ogromnej uwagi i uczciwoci, aby unikn tego uwarunkowania. Ty jeste uwarunkowany i ja te. Czy wiemy, e

jestemy uwarunkowani? Wikszo naszego mylenia i reakcji to nasze uwarunkowane odruchy. A zatem pracujmy nad sob. Gdy bdziemy sami wolni od uwarunkowa, wtedy moemy zacz myle, co moemy zrobi w tym wzgldzie dla innych. Jak dugo bdziemy czu si wciekli, tak dugo bdziemy tylko rani innych w imi niesienia im pomocy. To samooszukiwanie si. Czasami moe by tak cakowite, e nawet tego nie zauwaysz. Pozycja obronna sprawia, e jestemy lepi na swoje saboci (na to, jak si oszukujesz). Oszukujemy si, e jestemy szczliwi. Czasami to bardzo bolesne widzie swoje sabe punkty. Nie no w sobie swoich dawnych wspomnie i planw na przyszo. yj uwanie w kadym momencie. Przyszo zadba sama o siebie. Gdy si uczymy, wyrastamy z wielu swoich przywiza, pragnie, snw, nadziei. Rozczarowanie jest bolesne na pocztku, poniewa idzie w parze z zaskoczeniem, ale pniej uwalnia umys, sprawia, e jestemy bardziej racjonalistyczni. ycie to nie bajka. Nie ma: I yli dugo i szczliwie. w realnym yciu. Aby by szczerym, trzeba si zmieni. Tak jak w zrzuca skr, poniewa staje si zbyt ciasna, tak my musimy porzuci nasze wymarzone sny. Zamiast narzeka, e stao si to dla nas zbyt ciasne, tak e nie moemy oddycha, musimy zrzuci nasz star skr i wyhodowa now, ktra pozwoli nam swobodniej oddycha. Ale musimy pamita, e gdy przyjdzie czas, eby zrzuci i t, nie powinnimy si ociga. Zrzucanie starej skry jest zawsze bolesne. Kady staje si bardzo kruchy i nadwraliwy, poniewa nowa skra nie jest jeszcze do twarda, by znosi kontakt ze rodowiskiem. Staem si coraz bardziej niezaleny psychicznie. Nie czuj si samotny. Jak by uwanym i wiadomym swoich najgbszych stanw psychicznych? Moesz to poczu. Poznaj uczucie, czekaj cierpliwie, a ono si pojawi na powierzchni. Nic na si. Niech twj umys stanie si swobodny. To szczcie mie spokojny umys i sta si cakowicie wiadomym - tak wiadomym, e nie ma si myli ani poczucia Ja. To szczcie nadchodzi, gdy nie pojawiaj si adne myli o przeszoci ani o przyszoci, gdy nie ma wczoraj, jutro, nie ma planw. W tej chwili bezczasowoci nie ma ja dowiadczajcego tego szczcia. Jest tylko szczcie. Prawdziwe szczcie nie ma przyczyny. Kiedy jeste naprawd szczliwy (bez wiadomoci ja), nie moesz powiedzie: Jestem szczliwy, poniewa... Jeli prbujesz by szczliwy, z pewnoci ci si to nie uda. Prawdziwe szczcie przychodzi bez zaproszenia. Czy potrafisz obserwowa umys z takim skupieniem, e dochodzisz do punktu, gdzie koczy si mylenie? Umys osiga taki spokj, gdy nie ma myli, a jest tylko wiadomo tego, co jest. Mylenie nie czyni umysu spokojnym, s problemy, ktrych nie mona rozwiza i najlepsze, co mona zrobi, to o nich nie myle. Mylenie o nich w kko tylko ci zmczy. Ludzie

29

30

wyksztaceni, tak jak my, myl za duo. Trzeba to zauway. Musimy naoy sobie dyscyplin i nie myle za duo. Czytanie, mwienie i wszystkie inne rozrywki sprawiaj, e osoba staje si roztargniona. Jeli oddaje si temu za czsto, a potem jest tego pozbawiona, czuje si pusta, niespokojna i znuona lub jej umys nudzi si bez tych stymulatorw. Kada myl mczy i rozprasza umys. Mylenie to balast, tortura. Czy sdzisz, e znajdziesz sposb na szczcie, gdy bdziesz o tym myla? Jak dugo udzie si w ten sposb? I jak dugo jeszcze bdziesz si udzi? Do mylenia. Zobacz, co si dzieje bez mylenia. Wiele rzeczy stracio dla mnie swoj wag. To daje mi duo wolnoci, widzie co si dzieje w moim umyle, w moim yciu. Mylcy umys nie widzi. Widzenie wyklucza mylenie. Prawdziwe widzenie to nie to samo co postrzeganie. Im wicej mylisz, tym wicej bdzisz. Jeli widzisz swoje mylenie naprawd jasno, musi si ono zatrzyma. Ja nie myl. Myli pyn same przez si. Tak jakby same z siebie trway. Nie myl za duo i nie rb zbyt wiele. Aby medytowa, nie naley by stale zajtym ani mwi zbyt wiele, ani spa nadmiernie, trzeba by zadowolonym w samotnoci, by wiadomym wszystkich zmysw, znajdowa rado w samotnoci; by wiadomym wszystkich szeciu zmysw, niewybrednym i umiarkowanym w jedzeniu. Jak idzie ci teraz medytacja? Kiedy przestaniesz myle, kiedy nawet przestaniesz postrzega, twj umys stanie si absolutn cisz. Bdc czujnym i wiadomym zobaczysz ulotn jak sen natur rzeczy. W pudeku s jakie stare gazety. Zaczem je czyta i ledziem mj umys. Odwracanie uwagi. Rozrywka. Zabijanie czasu. Bezuyteczne. Ludzi pochania rozrywka i media. One odwracaj uwag od prawdziwych i wanych rzeczy w yciu. O wiele bardziej wynagradza nas studiowanie wasnego umysu i ycia, ale wikszo ludzi obawia si tego. Zamiast tego chc zapomnie o sobie. Uciekaj od siebie, nie maj do odwagi, eby si ze sob zmierzy. Albo si boj, e zwariuj, jeli zbyt duo bd o sobie myle. Ale nie mwi tutaj o myleniu. Mwi o przygldaniu si sobie. Tak, jeli za duo bdziesz o sobie myla, oszalejesz. Ludzie czuj si puci i bezuyteczni. Aby to ukry, staraj si zawsze by zajci. Wtedy czuj si wani. Kto ma ci powiedzie, co masz robi? Nie ja. Sam to musisz odkry dla siebie. Mog ci tylko powiedzie: Bd uwany i yj skromnie, co zreszt wydaje mi si, e robisz. Nie moemy mie wszystkiego. Musimy wybiera, a reszt pozostawi za sob. Mniej pragnie, mniej obcie. Nie mam wtpliwoci, e pragnienie, przywizanie, podanie i chciwo s rdem cierpienia (dukkha). A jedyna droga, aby si od nich

uwolni, to przyglda si im i przyglda. Tumienie ich albo wyraanie na zewntrz rwnie nie ma wiele wartoci. Gbokie zrozumienie, to si liczy. adna ilo wyjanie nie spowoduje, e zrozumiesz, czym jest chciwo, zanim nie zobaczysz, jak funkcjonuje ona w twoim umyle. Jest jak szpieg, ma wiele twarzy i zwodzi. Jeste oszukiwany przez chciwo. Tanh (pragnienie, podanie), mna (duma, zarozumiao, egoizm), dihi (bdne pogldy) s papaca (przeszkoda w rozwoju duchowym, iluzja, opnianie). S przyczyn wielu niepotrzebnych dziaa i przeduania pobytu w sasrze (cyklu narodzin i mierci), s powodem opnienia praktyki w celu wyzwolenia. Papaca zwiksza ilo zjawisk mentalnych i fizycznych, tak by ludzie byli zajci i rozproszeni. Vitakka - to pierwsze zaprzgnicie umysu do skupienia si na obiekcie lub pierwsze przyjcie obiektu do wewntrz umysu, natomiast vicra to utrzymywanie umysu na tym samym obiekcie. Vitakka i vicra w pocztkowych stanach medytacji wspdziaaj, poniewa umys ucieka od obiektu medytacyjnego. Trzeba do niego wraca, cigle go tam umieszcza i podtrzymywa. Po jakim czasie umys nie ucieka tak atwo, ale potrzebuje wysiku, aby utrzymywa uwag na obiekcie. Po jeszcze duszej praktyce pozostaje na obiekcie. Oba wspistniej mentalnie (cetasika) . Czytaem artyku Vimala Thakara, pt. Medytacja - droga ycia. Oto pewne fragmenty, ktre naprawd mi si podobay: O ile nie istnieje wrodzona pasja do odkrywania, do znajdowania dla siebie odpowiedzi, czowiek nie jest przygotowany do uczynienia medytacji swoj drog yciow. Medytacja to wszechobejmujca droga ycia, nie czciowa lub fragmentaryczna aktywno [...]. ycie nie jest wschodnie ani zachodnie [...]. Nie ma podniecenia u prawdziwego odkrywcy, jest w nim gbia intensywnoci, nie pytko entuzjastycznego podniecenia [...]. Wtedy stan obserwacji zaczyna przenika ca aktywno od godzin rannych. Czy gotujesz, idziesz do biura, gdy mwisz, stan obserwacji zaczyna przenika wszystkie czynnoci w cigu dnia [...]. Kiedy stan obserwacji jest podtrzymywany, zwiksza si wraliwo i od rana do nocy bdziesz wszystkiego coraz bardziej wiadomy. Nie musisz si koncentrowa na dziaaniach umysu, wyczajc ca reszt twego sposobu ycia. Medytacja to co, co odnosi si do caej ludzkiej istoty i caego ycia. Bez wzgldu na to, czy yjesz nim, czy nie. W innych sowach, odnosi si do wszystkiego co fizyczne i psychiczne. W ten sposb z maego obszaru mentalnej aktywnoci musimy przenie medytacj na szerokie pole wiadomoci, gdy odnosi si do sposobu, w jaki stoisz i siedzisz, w jaki gestykulujesz albo si wypowiadasz przez cay dzie. Czy chcesz, czy nie, wewntrzny stan twej istoty wyraa si w zewntrznym zachowaniu [...]. To jest

31

wspdziaanie caej istoty medytacji w caym istnieniu i jest pierwszym wymogiem na drodze cakowitej transformacji [...]. Niewielu z nas zdaje sobie spraw, e cige werbalizowanie jest najwiksz przeszkod na drodze medytacji [...]. ycie jest homogeniczn caoci i nie mona go traktowa fragmentarycznie[...]. By wiadomym uchybie w tym wzgldzie jest take rodzajem obserwacji. Fragmentaryczne lub wyspecjalizowane podejcie do ycia nie sprawdz si. Kady potrzebuje cakowitego zrozumienia. W ciele kada cz jest powizana z inn. Tak samo jest w yciu. Wszystkie aspekty twojego ycia s powizane. Ekonomiczny, emocjonalny, intelektualny, spoeczny, duchowy - wszystkie s powizane. Nie mona ich oddzieli. Jeli bdziesz prbowa, twoje ycie stanie si niesatysfakcjonujce i nieharmonijne. Zaistnieje konflikt, podzia, parali. Czy czytae kiedykolwiek o tym, jak Budda my swoje stopy, rce i misk? Bardzo uwanie. Wszystko, co robi, byo przeniknite duchowoci. To jest prawdziwa duchowo. Odnosi si to do kadego aspektu ycia. Dlatego gdy mwisz, ubierasz si, odnosisz do innych ludzi, jesz, pisz, miejesz si - wszystko to odzwierciedla twj umys. Co ludzie maj na myli mwic gbokie dowiadczenia medytacyjne? Kim jest ten, kto przekroczy strumie? Kto moe powiedzie, czy kto przekroczy strumie, a kto nie? Jaka jest rnica midzy tym, kto przekroczy strumie a zwyczajn istot ludzk? Jaka jest rnica? Odpowiedz sobie. Nie zawracaj sobie gowy, eby mi powiedzie. W jaki sposb dogbnie myle? Potrzebujesz spokojnego, skoncentrowanego umysu, takiego, ktry nie jest zmczony, niespokojny, ale widzi jasno. To jasne widzenie jest wane. Wszyscy mamy konflikty, wewntrzne i zewntrzne. Tylko czysta wiadomo i mdro mog w tym pomc. Nissatta (nie-bycie), Nijjiva (nieposiadanie duszy)! Myl bardziej pozytywnie. Mylenie jest potg. I otaczaj si rzeczami, ktre sprawiaj, e czujesz si agodniejszy. Czytaj ksiki, ktre ci uspokajaj. Niektre ksiki powoduj depresj. I nie oczekuj zbyt wiele ani od siebie, ani od innych. Po tym, jak praktykowaem medytacj przez dwa lata, czytaem ksik Sayadaw Mahasiego 19 dotyczc praktyki uwanoci i odnalazem wikszo tego, czego sam dowiadczyem ku mojemu zaskoczeniu i rozkoszy. Lepiej praktykowa do dugo, a nastpnie przeczyta ksik o stanach i
19

32

Mahasi Sayadaw U Sobhana (1902-1982); Birmaski mnich Therawady, wybitny nauczyciel medytacji vipassana.

postpach w medytacji (bir. nayanzin), ale te stany to nie pirko u kapelusza. Sotpanna nie zamie piciu przykaza. To jest to, co wci powtarza Budda. Podstawowa wiedza dotyczca nauki Buddy jest niezbdna. Jeli nie usyszysz nauk Buddy od dobrego nauczyciela, praktyka jest niemoliwa. Ile pariyatti (teoretycznej) wiedzy o dhammie jest niezbdne? Oto pytanie. Pacavaggi- grupa piciu mnichw usyszaa Dhammacakkapavattana Sutt (Sutta o puszczeniu w ruch koa prawa; pierwsze kazanie Buddy po uzyskaniu przebudzenia) i Anattalakkhaa Sutt (Sutta o charakterystyce nieja) i to im wystarczyo, by zdoby owiecenie. Sla - moralno jest niezbdna, bez niej nie ma spokoju w samym sobie. Sla podtrzymuje medytacj, a medytacja sl. W tym kraju znajdziesz wszystkie rodzaje ludzi. Niektrzy s szczerzy, niektrzy rozumiej dhamm, ale niektrzy z nich s cakiem zagubieni, a ich pojcia zupenie wymieszane: hinduizm, zen, buddyzm tybetaski, theravda, psychologia zachodnia. Kto nazwa to amerykaskim hin-lei-oh. To rodzaj birmaskiej curry z wieloma skadnikami. Wszystko wymieszane i ugotowane. Nigdzie perfekcji. Jeli nic nie wiesz o dhammie, moesz sta si nawet bardziej zdezorientowany. Pojed tam, a sam zobaczysz. ycie to seria eksperymentw. Nikt ci nie powie, czy bdziesz tam szczliwy, ale na pewno znajdziesz duo wolnoci. Wolnoci do ycia na swj sposb. Jak yj inni, c mona powiedzie? To ich ycie. Kady jest mniej lub bardziej gupcem (bla). Twoje zrozumienie i praktyka dhammy to jedyna twoja ochrona. Tak, im bardziej jeste uwany, tym agodniejszy si stajesz. Bardziej wraliwy, wraliwy na bl, bardziej wraliwy na nieszczcie, bardziej wraliwy na nonsens. atwo mona si zirytowa patrzc na otaczajcy ci nonsens. Moesz by wcieky, poniewa wiat jest peen ludzi, ktrzy nie s wiadomi swoich zych stanw umysu. A oni zwykle oczekuj od ciebie, e podzielisz z nimi ich nastawienie do ycia i bdziesz zachowywa si podobnie. Moesz czasami czu si bardziej nieszczliwy, poniewa niektrzy nie tylko nie doceniaj dhammy, ale i miej si z tych, ktrzy j praktykuj. Czasami celowo sprawiaj kopoty. To zdarza si nawet wrd mnichw. Dlatego zrozum ludzi i wybacz im. Rwnowaga (upekkh) przynosi spokj. Czasami ludzie pytaj mnie, dlaczego tak atwo si irytuj w relacjach z innymi ludmi. Odpowied na to brzmi - nie mog duej tolerowa nonsensu. Nie chc traci wiele czasu rozmawiajc i plotkujc. Przedtem lubili rozmowy, plotki, zabijanie czasu, rozwaania o polityce. Teraz toleruj to tylko w maym stopniu. Kiedy staj si wiadomi, o czym mwi, nie przechodzi im to przez usta. Czuj si ponieni, rozzoszczeni, gdy druga strona tego nie rozumie. Mog by nawet nieuprzejmi. Musisz by wiadomy tych stanw umysu. Zrozum ludzi i wybacz im. Im wicej medytuj i jestem sati (uwany), tym bardziej chciabym uciec od tego penego szalestwa wiata. To byoby wspaniae, gdyby tylko

33

byo moliwe. Zanim uda ci si to zmieni, sprbuj by tolerancyjny i rozwi upekkh - neutralno, rwnowag, w innym przypadku wypalisz si. Piszesz: Zawsze prbujesz nam pomc, zrozumie nas, czy nigdy nie czue, e potrzebujesz innych, ktrzy by zrozumieli ciebie? Tak. Nie potrzebuj innych, aby mnie zrozumieli, ale docenibym, gdyby tak byo. Zrozumie kogo nie jest atwo. Ja do koca nie rozumiem innych, ale prbuj. Wystarczajco trudno jest zrozumie siebie. A jeli nie rozumiesz siebie, jak moesz zrozumie inn osob? Aby zrozumie siebie, musisz by ze sob bardzo szczery. Naprawd trudno by uczciwym wobec siebie. Okamujemy siebie cay czas. Jestem hipokryt, wiedza o tym jest bolesna. Moe zapomniae, e te jestem czowiekiem, z wasn czci gupoty. Nie sdz, bym mg osign perfekcj. I nie chc by perfekcyjny. Wszystko, czego pragn, to widzie, co we mnie tak naprawd tkwi. Nawet gdy dostrzegam swoje bdy, nie zoszcz si i nie unosz. Nie piesz si, by je usuwa. Nie mog ich usun. Mam tylko nadziej zobaczy je takimi, jakimi s. W wielu przypadkach, nawet gdy je widz, staram si je przeksztaci, usprawiedliwi. Umys jest bardzo dobry w przeksztacaniu zjawisk. Samooszukiwanie si. Oszukuj si wikszo czasu. Ucz si dostrzega to coraz wyraniej. Nie jestem zy, gdy to widz. Gdyby nie moja uwano, moje ycie byoby gupim artem. Akceptowanie tego, czego nie mona unikn, jest bardzo wane dla osignicia spokoju umysu. Prawdziwa anicca nietrwao, jest poza moliwoci opisu. Czytanie czego w gazecie i pojmowanie tego jako anicca jest tylko intelektualne. Jeli naprawd widzisz nietrwao, to dowiadczasz jej bezporednio w teraniejszoci. Nie ma tam mylenia. Trudno napisa to wszystko w licie. Tyle do powiedzenia, a tak mao miejsca. Poza tym to, co powiedziaem, nie jest naprawd wane. Nic takiego. Moe by cakiem bezuyteczne. To, co zostawiem niewypowiedziane, czego nie byem w stanie powiedzie, wydaje mi si waniejsze. To tak jak bdzenie po puszczy. Kiedy mj umys jest wyciszony, nie mam nic do napisania. Jeli chcesz prawdy, Powiem ci prawd, Przyjacielu, posuchaj: Bg, ktrego kocham, Jest wewntrz. (Kabir) Ludzie tworz pogldy, a one staj si wizieniem, ale czowiek, ktry moe widzie przez ciany, moe te przez nie przej.

34

Jeli potrafisz dobrze medytowa, nie jest wane, jakie ubrania wkadasz. Metka nie oznacza niczego, jeli wiesz, do czego to suy. Ale ludzie przywizuj si do metek, do opakowania. Tylko od ciebie zaley, ilu wskaza chcesz przestrzega. Wybierz odpowiedni obiekt, jeden lub dwa, dla siebie i wci si na nim skupiaj. Cigo to najwaniejszy punkt. Mylenie nie uczyni umysu szczliwym. Patrz na swoje myli bez chci kontrolowania ich. Kiedy je zobaczysz, zatrzymaj si. Bd medytowa jeszcze powaniej. Mj umys jest zbyt przepeniony rzeczami doczesnymi. Za duo podrowaem i rozmawiaem, teraz chc by znowu spokojny. Mylenie jest takim ciarem. Jestem w odzi na otwartym morzu, sam, bez radia, aby nawiza kontakt, ale mam swj kompas uwano. Kiedy widzisz, e twoje myli stay si radykalne i nie chcesz by le zrozumiany, bd cicho, bo powiesz rzeczy, ktrych wcale nie miae zamiaru powiedzie. Powiesz w przyblieniu, to, co chciaby powiedzie, ale w taki sposb, e ludzie nie zrozumiej, co mwie. Czasami moesz by szczliwy, e nie rozumiej, co chcesz powiedzie. Po co chcesz wyraa swoje myli? Czy to nie kolejne przywizanie? Jeli si go pozbdziesz, pozostanie spokj i cisza. Opieranie si przez cay czas ludziom i sytuacjom, nawet jeli jest nieznaczne, powoduje napicie umysowe, ktre na dusz met prowadzi do wyczerpania. Patrz na swj umys i zobacz, jakie zachodz w nim reakcje w stosunku do realnych i wymylonych sytuacji. Zobacz to umysowe napicie. Lepiej y w miejscu, gdzie nie musisz si opiera lub reagowa przez cay czas. Moe powiniene zamieszka sam (jeli potrafisz znie samotno). Im gbsze jest twoje uczucie, tym mniej powiniene o nim mwi (Jotika) O czym nie mona mwi, o tym trzeba milcze. (Wittgenstein) To zbyt frustrujce by niezrozumiaym. Wikszo ludzi nie ma odwagi dostrzec i zaakceptowa prawdy. Chc czego, co ich uczyni szczliwymi. Prawda czasami przeraa. Naprawd. Bycie pozbawionym iluzji wzbudza lk. Nie ma nic, na czym mona by si oprze. Nawet na Dhammie (co to takiego w ogle jest?). Pozostaje tylko widzie i rozumie. Wikszo ludzi szuka czego, na czym mona si oprze jakiego zbioru ideaw, celu, metody, spoecznoci, porzdku, czegokolwiek, z czym mogliby si identyfikowa. Jeli nie zaakceptujesz samotnoci, nie zrozumiesz, czym naprawd jest przyja. Dla wikszoci ludzi przyja jest unikaniem samotnoci. Oddawaj si samotnoci. yj sam na tyle, na ile to moliwe i zobacz, czy dobrze si z tym czujesz.

35

Jeli potrafisz poradzi sobie z samotnoci, bdzie ci dobrze y w takim miejscu jak to. Gdyby mia przyjaciela, z ktrym moesz dzieli takie spokojne miejsce, byoby lepiej. Ale myl, e cena jest zbyt wysoka. Mam nadziej, e teraz jeste szczliwszy, robic to co lubisz. Czy zawsze praktykujesz uwano?

36

Rozdzia II - Sam otno

Naley praktykowa samotno zarwno fizyczn, jak i mentaln. Fizyczna oznacza bycie samemu. Nie uwaam, e powinnimy unika spotka z ludmi. Raczej mam na myli to, by samemu spdza czas. Mentalna samotno nie oznacza mylenia o czymkolwiek, ale jest to czujno i wiadomo. Niektrzy uwaaj, e jeli nie mylimy o niczym, musimy spa gboko albo nudzi si i by senni. Ludzie nie rozumiej wagi samotnoci. Chc by z kim, kto da im rado, zapewni rozrywk. To jest pragnienie stymulacji. Gdy nie znajduj niczego stymulujcego, s znudzeni. Nawet gdy s samotni fizycznie, czytaj, ogldaj telewizj, suchaj radia lub kaset albo myl o rzeczach, ktre zrobili lub zrobi. Bycie samemu, nieczytanie, ogldanie telewizji, suchanie radia i mylenie s uwaane za nieproduktywne. Mdro jest owocem samotnoci. Samotno przywraca energi, ycie pynie z gbokiej staoci mego serca, Nie dajce si zdefiniowa, Wszystko inne jest przypadkowe. (Sayadaw U Jotika) Jestem obecnie w M. Przyjechaem tu tydzie temu. Przyjemnie i spokojnie. Skromnie. Nie ma wanych dyakw (darczycw Saghi), jest to po prostu wioska, chopi, rolnicy. Proste miejsce z prostymi ludmi. Tylko mj umys jest skomplikowany. Mnstwo ptakw. Lubi ich sucha. Wiatr szeleci w drzewach uspokajajco i kojco. Tak rne jest to miejsce od haaliwych miast. Cakiem inny wiat. Due miasta i wani ludzie s bardzo mczcy. Tutaj o wiele atwiej medytowa. Nie mam wielkich ambicji. Po prostu y skromnie i widzie jasno. Nie zmieni wiata. Nie zmieni nikogo, nawet siebie, ale mog si przyglda. Jeli jestem mdry, bd po prostu patrzy, nie zoszczc si na nikogo i na nic. Kim niby jestem, eby dwiga wiat na swoich barkach? Czasami chciabym mie przyjaciela, z ktrym mgbym szczerze porozmawia. Wiele ludzi lubi do mnie przychodzi. Gdziekolwiek pojad, zawsze znajd si ludzie, ktrzy przychodz mnie odwiedzi. Moe to ich pobudza, zachca i inspiruje do praktyki uwanoci albo przynajmniej uwalniaj si na chwil od monotonii, gdy suchaj kogo, kto prowokuje i ma radykalne i oryginalne pogldy. Nie ma jednak nikogo, z kim tak naprawd mgbym dzieli to, co dla mnie istotne. Przynajmniej nauczyem si trzymania moich myli dla siebie i spokojnego ycia.

37

Tak. wiat jest szalony, ale co mog z tym zrobi? Nic. Po co marnowa czas i energi na zo z tego powodu. Troch pada. Bezwietrznie. To take sprawia, e si uspokajam. Drzewa s o wiele wysze ni gdy byem tu w zeszym roku. Za kilka lat bdzie tu prawdziwy las. Ministerstwo Lenictwa przydzielio mi okoo omiu akrw ziemi. Niedrogo, prawda? Dobra woda rdlana i dobra pogoda z wyjtkiem gorcej pory roku. Jedzenie take do dobre, w wikszoci wegetariaskie, mam wszystko, czego mi trzeba. Duo dobrego czasu. Ludzie mi nie przeszkadzaj. Czasami przychodzi kilka osb posprzta obejcie klasztoru. Mam pokj z ochron przeciw komarom, przyciemnione okna, ko i wygodny fotel, ksiki, lekarstwa, papier i dugopisy. Jake miabym by nieszczliwy? Pij kubek dobrej herbaty z piknej filianki. Smakuje mi i piknie pachnie. Czuj si wiey i przebudzony. Celebruj ceremoni herbaty w samotnoci. Deszcz si nasila. O ile wiem, jest to jedyne miejsce, gdzie nie ma przerw w cznoci. Wszdzie niewiele ryu, ale nie tutaj. Jest okoo 13.15. Cicho. Sycha dzwonki krw. Mnisi medytuj w swoich chatkach (kui). Miaem niezwyky sen w zeszym miesicu. W moim nie, w prawej rce trzymaem gar papierw i biletw i przechodziem przez bramk na lotnisku, odprawiajc si na samolot do Ameryki. Moe to byo ze wzgldu na to, co wydarzyo si tutaj i spowodowao, e mj niewiadomy umys chcia std odej. adne miejsce nie jest idealne. To jest do dobre. adnie tutaj, ludzie i mnisi s dla mnie uprzejmi. Opiekuj si chorymi mnichami. Myl o mnie jak o lekarzu. Tak trudno dosta lekarstwa. W tym lesie s trzy klasztory. Mieszkam w najbardziej ustronnym miejscu. Czsto brak goci. Kilka osb przychodzi pracowa w dni peni ksiyca. Z tego wzgldu, e nie chcemy wiele, mamy wszystko, czego nam trzeba. Chciabym poczyta jakie ksiki, ale nic nie ma. Moe powinienem zapomnie o moim pragnieniu rozrywki intelektualnej. Jeden dzie jest podobny do drugiego. Spacerujemy wieczorami. Niewiele si tu zmienio, jakby czas si zatrzyma lub zwolni. ycie na zewntrz jest niespokojne, ale tu jest cisza, nic do zrobienia, nic nie wydaje si pilne. Wszystko lub prawie wszystko, wszystkie kopoty wydaj si zupenie wyimaginowane. Jest tak spokojnie jak zwykle. Wiele ptakw. adnych konfliktw ani kopotw, moe z wyjtkiem moich przypadkowych niewielkich dolegliwoci. Ciesz si dobrym zdrowiem - nie byo na co narzeka przez te ostatnie cztery miesice. Ucz zajmowa si sob. Jem duo warzyw, mniej tustych produktw. I bardzo mao cukru. Spokj jest bardzo pomocny. To najlepsze dla mnie miejsce.

38

ycie jest tu bardzo spokojne i ciche. Nie ma tu ktni, bo nie ma organizacji. Staj si coraz mniej przywizany do wielu rzeczy i wielu ludzi. Dzisiaj pochmurno. Spad kapuniaczek. Cisza. piewaj ptaki. Dookoa usche licie. Drzewa wznosz goe gazie w probie o deszcz. Gorco i sucho. Nie ma problemu. Zrzuciymy wszystkie licie, wyrosn nam nowe, gdy spadnie deszcz. Teraz robi si chodno. Nadesza zima. Rano 58 F (15 C). Niebo jest bardzo jasne ostatnio. Tylko kilka kbiastych chmur nad horyzontem. Powietrze jest rzekie. Gdy noc wieci ksiyc, jest naprawd piknie i spokojnie. Ostatniej nocy poszedem samotnie na przechadzk Gdzie moje troski i zmartwienia? Nie mog ich nigdzie znale. Tylko w wyobrani, jak sdz. Jest 4.45,wczenie rano. Ptaki ju zaczy piewa. S ich setki w klasztorze i wydaj si by takie pogodne. Odkd zrobio si ciepo, lubi bra kpiel, dlatego przygotowaem im dwa gliniane naczynia pene wody do picia i kpieli. Czuj si bardzo szczliwy, patrzc na ich kpiel. Chyba to bardzo lubi. Daj im ry codziennie. Wiele z nich przylatuje po jedzenie i wod. Nie przychodz po jedzenie i wod za darmo - piewaj i ucz mnie, jak si nie przejmowa, trwa tylko w jednej chwili, nie myle za duo i nie mci swojego umysu. Ucz mnie akceptowa ycie takim, jakie jest, i by gotowym na mier w kadym momencie. Mwi si, e ycie jest cikie (kt twierdzi, e jest atwe?). Jednak wci moesz by agodny i wiele si z niego uczy. Jeli taka jest twoja wola, moesz wydosta si z tego koa egzystencji (czy to jest jaka karuzela?). Teraz siedz na werandzie w mojej maej chacie (kyaung), jest bardzo spokojnie. Sysz par gobi gruchajcych z odlegego drzewa, szelest wiatru w liciach. Jest okoo czwartej po poudniu. Odpoczywam na chwil po gorcej kpieli. Czasami marz o znalezieniu jaskini w grach i zamieszkaniu tam samotnie, ale nic nie przynosi cakowitej satysfakcji. Chciabym y cicho i spokojnie. Uwolniem si od wszelkich obowizkw. Chc spokoju, wolnoci i gbokiego zrozumienia ycia. Nie zaley mi na zwolennikach czy uczniach, uznaniu ani sawie. Chc, eby zrozumia sposb, w jaki yj. Prostota, spokj, pokj ducha i niewielka ilo dobytku. Zwykle oddaj wikszo tego, co dostaj. Wic jeli nie mwi ci, e czego potrzebuj, to znaczy, e mi tego tak naprawd nie trzeba. ycie z niewielk iloci rzeczy jest atwiejsze dla umysu. Moi przyjaciele to dobre ksiki. Ryokan, Thoreau, Zeno, a moja dyscyplina (vinaya) - nauczycielem. Powinnimy y w miejscach, gdzie czujemy si cakowicie swobodnie, wolni psychicznie, wolni od oczekiwa innych. Miejscach, gdzie czujemy si sob i nie musimy nic robi ani mwi po to, by przypodoba si innym.

39

40

Nauczyem si y samotnie. Czasami chciabym wyrazi tylko swoje najgbsze zrozumienie rzeczy, ale trudno znale osob, ktra chciaaby sucha, zrozumie i doceni. Zwykle to ja jestem suchaczem. Ludzie lubi do mnie mwi. Poszedem na spacer do lasu. Jak tu cicho. Nikogo nie spotkaem. Tylko przyjemny piew ptakw. Ludzie s mroczni. Musz sprbowa odizolowa si od wiata. Im wyej si wspinasz, tym mniej spotykasz podrnych. O podrniku, czy zniesiesz samotno? Moje ycie jest cakiem proste i spokojne. Tu w Mahamyang jest nas trzech mnichw. Wszyscy jestemy zadowoleni i bardzo zaangaowani w prac nad wasnymi umysami. Wiedzie, co si dzieje w umyle, to jedyny sposb na zdrowy rozsdek. Czytam kilka godzin dziennie, medytuj cakiem sporo, spaceruj wieczorami i rozmawiam z moimi przyjacimi. Jest tu tak cicho. Sysz tylko ptaki i wierszcze. Ludzie s mili i przyjani. Jednak nie zawsze jestem szczliwy. Czasami jestem smutny, poniewa nie mog zaoferowa wikszej pomocy swoim dzieciom. Nie przestan jednak by mnichem. Naprawd lubi ycie mnicha i mieszkanie w lesie. Myl, e jestem pustelnikiem z natury. Lubi rozmawia z przyjacimi, ktrzy maj co do powiedzenia. Duo czasu spdzam na medytacji. Bez tego ycie byoby bez znaczenia. Pikny wschd soca tego ranka. Promienie soca przebijajce przez chmury. W jakim mistycznym wiecie yj! Jest w nim wystarczajco piknych rzeczy. Oczywicie trwaj tylko chwil, ale niech i tak bdzie. Czy odczuwasz tajemnic w swoim yciu? Wszystko dookoa nas to wielka tajemnica. Ja jestem wielk tajemnic, ty ni jeste. W pewien sposb jest w tym co witego. yj w ogromnym zdumieniu. Jak wszystko jest cudowne! Mwi, e ycie jest okropne, to te jest cz prawdy, ale jest rwnie niesamowicie cudowne. Czasami czuj takie szczcie, e yj. Chciabym y dugo i w dobrym zdrowiu. Dopiero niedawno nauczyem si, jak y na nowo. Moje ycie dopiero si zaczo. Zaczynam te docenia siebie, moje ycie, ciebie, crki i przyjaci tutaj, a take niebieskie niebo, biae chmury, drzewa i ptaki. Jestem naprawd zakochany w yciu. (I mam wraenie, e staj si heretykiem.) Nie, nie nienawidz ycia. Tak, jest w nim cierpienie. Ale to te jest w porzdku. To cena, ktr pac za to, e yj. Jestem tak wdziczny yciu. Dzikuj mu za kady bl i kad rado, jakie otrzymaem, a wiem, e bdzie tego jeszcze wicej. (Czy sdzisz, e mog naucza buddyzmu?) Bambus rosncy przy mojej nowej chacie ma okoo pitnastu nowych pdw- pikne, due, grube, sodkie kcza. Kadego dnia przygldam si im i czuj si szczliwy, e tak dobrze rosn. S moimi brami. Po prostu je kocham.

Scz filiank e-szeniowej herbaty. wietnie smakuje. Wspaniaa. Filianka te jest pikna. Zielonkawy brz z plamkami. Zakochaem si w japoskiej filiance. Czy wziem jaki kwas? Nie, nigdy go nie widziaem na oczy. Jestem zupenie trzewy. Albo upiem si e-szeniem. Otrzymaem poezje, ktre mi przysae (Mountain Poems of Stonehouse20), bardzo mi si podobaa. Wiesz, jakie wiersze lubi. Kocham Stonehousea, jak i Ryokana, obaj s bardzo blisko, tu pod rk. Czytam je czsto. Obecnie yj nimi. Nastpna filianka e-szenia. Ach, jak cudownie. Jest sonecznie. Ptaki s cakiem podekscytowane, nawouj si. Naprawd ciesz si yciem, nie tak jak ludzie. Ludzie s mroczni, niezadowoleni, narzekajcy, nudni, a wikszo z nich cierpi na depresj. Nigdy w yciu nie widziaem, eby ptak mia depresj! Wol uczy si od ptakw ni od niewdzicznych, zestresowanych ludzi. Wanie wrciem ze spaceru. Tak przyjemnie czu ciepo promieni sonecznych i chd wiatru. By na onie natury. Chciabym pobiega. Troch wiczyem, moje minie s cakiem silne, promieniuj energi. Troch przytyem. Musz robi wicej wicze, aby spali tuszcz. Trzecia filianka e-szenia. Jaki milioner moe cieszy si tak przyjemnoci? Czytaem twj list ponad dziesi razy. Mam czas na czytanie i mylenie. Chciabym wiedzie, co prbujesz mi przekaza. Bd prbowa ci zrozumie. Chciabym rozumie mojego przyjaciela bardzo dobrze. Spdz cae ycie na prbie zrozumienia siebie, przyjaci, rodziny i crek. To mj priorytet. Jeli chodzi o reszt rzeczy, bd je robi tylko wtedy, gdy to konieczne. Nie uznam, e cokolwiek osignem w yciu, dopki nie zrozumiem siebie i tych, ktrzy s mi drodzy. Obecnie nie ceni informacji i wiedzy o rzeczach zewntrznych. wiat wewntrzny jest tak bogaty i cudowny. Im wicej rozumiem i doceniam moich bliskich, tym wicej sensu nabiera moje ycie. Tyle czasu zajo mi odkrycie tej prawdy. Mwi si, e ycie zaczyna si po czterdziestce. To prawda w moim przypadku. Jestem taki mody w tym sensie, e peen zapau. Zaczynam odczuwa siebie na swj sposb Doceniam ycie, ludzi mi bliskich, wiat, w ktrym yj, i oglnie wszystko takie, jakie jest. Doceniam, gdy ludzie si o mnie troszcz, pomagaj mi. Doceniam ich pomoc, ich dobro Jestem im wdziczny. Wczeniej te rzeczy uwaaem za oczywiste. Jake mgbym przeklina swoje ycie? Jak mgbym narzeka, e nie ma sensu? ycie jest tak cudowne, tak pene cudw. Chciabym umiera z wdzicznoci w sercu, a nie z gorycz. Dzikuj za to, e si ze mn wszystkim dzielisz i troszczysz si o mnie.
20

Mountain Poems of Stonehouse (Shih-wu), przekad Red Pine (Bill Porter), Empty Bowl, 1985.

41

Tak si ciesz, e moemy do siebie pisa (dziki usugom pocztowym). Jest tylko kilka osb bardzo wanych w moim yciu. Jeste jedn z nich. Jak dugo si znamy? Dziesi lat. Czuj si ci bliszy. Mog ci powiedzie o wszystkich moich gupich mylach i uczuciach i wiem, e nie bdziesz mnie osdza. Staj si coraz bardziej istot ludzk. Kocham moje dzieci jak nigdy dotychczas. Jakie to dziwne, e nie staj si coraz bardziej obojtny. Dobry mnich nie powinien by do nikogo ani niczego przywizany. Nie jestem wic dobrym mnichem. To dowiedzione. Jak by nie byo, jestem istot ludzk. Przypuszczam i wierz, e dobr istot. Mniejsza o to. Mam nadziej, e rozumiesz tego gupiego mnicha. Pikny zachd soca dzisiejszego wieczoru, zote chmury. Tego si nie da wypowiedzie. Czuj zew natury. Przynajmniej musz zaakceptowa prawd, e jestem pustelnikiem z natury. Wiem wystarczajco duo o wiecie i zostawi go samemu sobie. Czy znalaze miejsce, gdzie byby szczliwy i zadowolony przez reszt ycia? Ja jeszcze nie, ale mam nadziej, e pewnego dnia je znajd. Myl, e kade miejsce jest miejscem tymczasowym. Dobrze mie miejsce tymczasowe, ale ciche i odludne. Cigle ta nadzieja i nadzieja. Powiedziae, e lubisz chiskie malarstwo. Ja take lubi. Jeli masz jakie kopie obrazw, prosz przylij mi. Lubi dawny, tradycyjny styl. Japoskie malarstwo take - wysokie gry z wodospadem, mae chaty i farmy, proste drewniane bambusowe chaty. Japoskie ogrody s bardzo proste i ciche. Moesz urzdzi may ogrd ze wirow ciek, drewnianymi lub kamiennymi awkami, kwitncymi krzewami i oczywicie bambusami, klonami lub winiami. Zrobisz gdzie may staw lub rdeko. Na upraw ogrodu potrzeba duo czasu, wic moe zasiej co w doniczce albo pudeku taki mini ogrd. Moesz nawet trzyma jaki mech w doniczce w rogu domu. Codzienne wykonywanie pracy biurowej musi by bardzo mczce. Potrzebujesz robi co kreatywnego. Bardzo lubi oglda chiskie obrazy przedstawiajce pustelni. Chciabym pj gbiej w gry i mieszka w pobliu prostej i cichej wioski. Moe to zrobi pewnego dnia. Ten wiat staje si coraz bardziej szalony. Niezadowolenie i nieprzyjemnoci pal jak pomie las. Ogie coraz bardziej si rozprzestrzenia. Niewiele osb docenia staroytn mdro, zadowolenie i prostot. Westernizacja to szkodliwa rzecz. Od zeszej nocy pada. Nie ma soca. Zamiast tego pochmurnie i zimno. Na moim piecyku wglowym wolno ponie ogie. Po posiku wypiem herbat z cukrem. Woyem korki do uszu. Czytam wiersze Han-shana (Cold Mountain)21, moje ulubione.

42

21

Chiski poeta Han Shan; Cold Mountain Poems, Copper Canyon, 1983.

Przybyem by spocz na Zimnej Grze I utknem tam na trzydzieci lat. Wryem i wybraem odlege miejsce do zamieszkania Tien Tai. C mona wicej powiedzie? Mapy krzycz, gdzie mgy doliny s zimne Moja brama z trawy przeplata si z kolorem stromych ska Zbieram licie by pokry nimi chat wrd sosen Kopi staw i przeprowadzam strumyk ze rda Teraz przywykem obywa si bez wiata Zbieram fenku i mijaj mi pozostae lata. Zimne klify, im gbiej wejdziesz, tym pikniejsze Jak dotd nikt nie podrowa t drog. Biae chmury leniuchuj wrd wysokich ska; Na zielonym szczycie pokrzykuje samotna mapa. Czy naprawd potrzebuj innych kompanw? Starzej si robic to, co lubi, Tamte twarze i ksztaty zmieniaj si wraz z latami. Trzymam si mocno pery umysu. Mdrzy ludzie, odrzucilicie mnie, Gupcy, robi to samo z wami. Nie jestem ani mdry, ani gupi. Od tej chwili nie kontaktujmy si ze sob, Gdy przyjdzie noc, piewam do jasnego ksiyca. O wschodzie soca, tacz z biaymi chmurami. Jak mgbym powstrzyma mj gos i rce, Siedzc prosto jak kij z mymi zmierzwionymi, siwymi wosami? Uwielbiam staroytne Chiny. Moe kiedy byem Chiczykiem? Znowu czytaem wiersze Han-shana. To moja ulubiona lektura. Mieszkam tu i robi to, na co mam ochot. Rano id po probie. Jem o smej, spaceruj, siadam, czytam, myl, medytuj. Wanie to chciabym robi cae ycie, gdziekolwiek bym przebywa, tu czy w innym miejscu. Widz moje przywizania i staram si pozostawia je za sob coraz bardziej. Przywizania, to ciki balast - ja, mj, moje. Jeli nie czujesz silnego przywizania do czegokolwiek, moesz spokojnie mieszka w ustronnym miejscu jak Han Shan. Gdy czytam poezj tak jak t, wyobraam sobie rne sceny. Czasami zabieram ciebie w mojej wyobrani na dugie spacery do lasu. Przedstawiam ci cisz, drzewa, rne ptaki piewajce, lene koguty. Prowadz do

43

44

gbokiego spokoju, ktrego nigdy nie odczujesz, yjc wrd ludzi, ktrzy zawsze o co si wciekaj. Niewerbalny zwizek ze zwierztami i natur. Myl cakiem sporo o Buddzie. Mam obrazek wielkoci kartki pocztowej. Budda siedzi w gbokim samdhi (koncentracji) pod ogromnym, starym drzewem banianu z korzeniami biegncymi w d z gazi. Obok niego kilka zajcy. Wszystko w pobliu duego, starego jeziora z kwitncymi lotosami. W gbi nad brzegiem jest gsty las i gra. Tu nad gr ksiyc w peni. Fale na powierzchni jeziora. Otoczenie jest spokojne i ciche. A tam Budda, mj nauczyciel, siedzi w cakowitym spokoju. Bez chciwoci, dumy, zazdroci i uudy - idealny symbol spokoju. Jego twarz lni ciepym, biaym wiatem, cae jego ciao jest bardzo rozlunione, bez jakiegokolwiek napicia. A ja siedz spokojny pod innym drzewem, niedaleko, ale nie ma mnie na rysunku. Jestem spokojny. Docz do nas, jeli taki jest twj wybr. Wyobrania jest potna. Kiedy wyobraasz sobie spokojn sytuacj, twj umys te staje si spokojny. Z drugiej strony, moesz miertelnie si przerazi, wyobraajc sobie koszmarne sytuacje. Jeli masz wybr, wybierz spokojne obrazy, takie jak siedzenie w medytacji w pobliu Buddy. Wyobraaj sobie wszystkie szczegy. Wyobra sobie, e jeste gboko w grach. Spokojny, cichy. W pobliu Buddy poczujesz si cichy, spokojny, bezpieczny i wolny od skaz. Wybierz sobie wiersze, ktre ci uspokajaj, przepisz je na czysto do maego notesu, ktry moesz ze sob nosi. O 9.30 wrciem z krtkiego spaceru. Ksiyc jest bardzo jasny. Wczoraj bya penia. Dzisiaj ksiyc jest idealnie okrgy, a take chodny i zamglony. Deszcz przesta pada. Jest nieziemsko piknie. Wanie powrciem ze spaceru. Jasny ksiyc wieci nad drzewami. Jest chodno. Mieszkam w jednopitrowym domku 8 na 12 stp, sam. Niedaleko std mieszka dwch innych mnichw. Pilnie medytuj. Niedaleko mej chaty jest staw. W stawie pywa i nurkuje mnstwo rnych owadw wodnych i ronie wiele gatunkw rolin. Staw te jest bogaty w rolinno. Lubi sta wieczorami w jego pobliu i przyglda si owadom, ktre w nim mieszkaj. Wczoraj widziaem dwie kijanki. Nie mam tutaj prdu. Dlatego pisz ten list przy wietle wiecy. Lubi to. Czuj si tutaj bardzo rozluniony. Ludzie s dla mnie bardzo uprzejmi. Uwaaj, e wszystko jest lepsze, gdy jestem w pobliu. Byem chory przez kilka dni. Ludzie przynieli mi jedzenie. Przyszed lekarz. To nie byo nic powanego. Wszyscy zbyt przejmuj si mn. Mieszkam wrd wielu osb, ktre mnie kochaj. Mam wszystko, czego potrzebuj. Powiem ci, jeli co bdzie mi potrzebne. Przywykem wszystko oszczdza. Nawet wod deszczow, ktrej jest pod dostatkiem za darmo. Uywam jej oszczdnie. Stao si to moim nawykiem. Mieszkaem w odlegych wioskach, gdzie wszystko, nawet woda, byo w maych ilociach.

Uciem sobie drzemk. Obudziem si i poszedem na spacer. Jest pochmurnie. Wkrtce bdzie pada. Sysz burz. Pada ju przez tydzie, rolnicy si ciesz. Ptaki take. piewaj i nawouj si. Jeden may perski sowik kpie si w misce wody. ycie si toczy. Bardzo si zdenerwowaem z powodu rnych opinii o yciu i o tym, jak y. Dlatego teraz zdecydowaem, e bd robi, co mog, a reszt nie bd si zajmowa. Tkwienie w swoim nieszczciu nic nie daje. Ludzie maj rne pogldy i sprzeczaj si. Niech si kc. Nie przycz si do nich. Nie pozwol, aby przeszkadzali mojemu umysowi. Pogoda jest dzi pikna. Biae chmury na gboko bkitnym niebie. Przelotne opady deszczu i odgos burzy z daleka. Bardzo spokojnie. Mam wszystko, czego potrzebuj - ksiki do czytania, wystarczajco duo poywienia, przyjemny pokj. Ludzie pozostawiaj mnie w samotnoci Nie mam powodw czu si nieszczliwy. Niezadowolenie jest chorob. Ludzie nie wiedz, e sami s sprawcami swego nieszczcia. Chciwo, duma, zazdro. Wielu ludzi chce wyjecha z Myanmaru (Birmy). Jestem tu jak oaza. Niektrzy mwi, e czuj si szczliwi, gdy przychodz do klasztoru. Ludzie wywouj agresj u innych. Nie wiedz, e nic dobrego z tego nie wychodzi. Jeli niesiesz ze sob wszystkie swoje skazy, bez wzgldu na to, dokd si udasz, bdziesz nieszczliwy. Zawsze co jest nie tak w kadej sytuacji. Ludzie obwiniaj si nawzajem: Jestem nieszczliwy. To jego wina! - jakie to dziwne, e nie widzimy wasnych bdw. Bardzo kolorowy zachd soca. Wszyscy obserwowalimy go ze szczytu wzgrza. Kolory powoli si zmieniay z jasnotego na gboki, byszczcy czerwony. Czasami zapominamy o piknie natury, tak bardzo zajci jestemy swoimi problemami. Zwykle yjemy we wasnym, urojonym wiecie, penym kopotw. Jest wczenie rano, przed wschodem soca. Tyle ptakw piewa. Wiele z nich tutaj mieszka, poniewa w klasztorze jest bezpiecznie. Widz i sysz je przez cay czas. Kocham je coraz bardziej. Wydaje si, e maj cikie ycie, ale s takie agodne i urzekajce. Maj rne rozmiary, ksztaty i kolory. Niewane jak dugo im si przygldam, zawsze jest to pasjonujce. Czy czytae ksik Johna Muira Water Ouzel? Czytaem j wielokrotnie. Jedyna ksika napisana przez niego i o nim samym, jak posiadam, to The Wilderness World of John Muir. By wspaniay, nie zwraca uwagi na komfort, nigdy nie posiada samochodu. y wielk mioci do natury. To jeden z Amerykanw, ktrych kocham. Kadego ranka id po probie do okoo siedmiu domw najbliej klasztoru. Zwykle dostaj warzywa, ziemniaki, fasol i ry. Dostaj wicej ni mog zje. Proste jedzenie (nieprzetwarzane), dobre dla zdrowia. Jem zwykle tylko jeden posiek dziennie (z wyjtkiem gdy jestem chory). Pogoda

45

tutaj jest przyjemna (nie jest tak gorco). Mam schludn chat (kyaung) dla siebie, kilka ksiek, wystarczajc ilo szat i kocw, aby byo mi ciepo, lekarstwa i witaminy, aby utrzyma ciao przy zdrowiu. Podruj bardzo rzadko, moe raz do roku. Mam kilku darczycw, ktrzy daj mi wszystko, czego potrzebuj (a potrzebuj niewiele). Nie mog na nic narzeka. W rzeczywistoci, jeli porwnam si do innych mnichw, jestem bogaty (nie o pienidzach mwi). Nie mam adnych wasnych pienidzy, nie potrzebuj ich. Ciesz si, e mog si bez nich obej. ycie bez pienidzy jest atwiejsze dla mojego umysu. Mam bogactwo wolnego czasu. Do czasu na studiowanie i medytacj. Nigdy si nie piesz. Lubi czyta Ryokana. To mi si podoba: Nie chodzi o to, e nie pragn spotyka si z innymi ludmi. Ale ycie samotnie jest lepsz Drog. Samotna chata powierzchni czterech mat. Przez cay dzie nikogo w zasigu oka. Samotnie siedz pod oknem. Tylko cigy dwik spadajcych lici. Gdy nadchodzi wieczr, prosz przyjd do mojej chaty. Posuchaj piewu owadw. Przedstawi ci take jesiennym polom.( Ryokan) Jakie proste moe by ycie. Dlaczego ludzie tworz sobie tyle obcie? Ludzie s tak zajci, e nie sysz piewu ptakw. Nie wiedz, jak je doceni. Kocham ptaki, drzewa, chmury. Spacer w lesie to moje ulubione wiczenie. Lubi czyta teksty buddyjskie i medytowa Ale nie lubi naucza. Jeli wic nie nauczam o dhammie, prosz, wybaczcie mi. Wiem, e mgbym y w luksusie, gdybym chcia, ale wybieram proste ycie. Moe jestem gupcem albo daigu (japoskie sowo okrelajce wielkiego gupca). Nie chc by sawny (ani robi wiele haasu z mojego powodu). Nie chc si sta sawnym nauczycielem. Moja najwiksza ambicja to y spokojnie, cicho, prosto i przewanie sam. Nie prowadz wykadw. Ludzie mog przyj i rozmawia ze mn, kiedy chc. Czasami radz im, eby zaczli medytowa, ale pniej musz si uda do orodka medytacyjnego. Jest wczenie rano, wiele ptakw piewa. S pogodne, witaj soce, zaczynaj nowy dzie z nowym (wieym) umysem. Nie nosz adnych psychicznych problemw ani wyrzutw sumienia z wczoraj, nie martwi si o

46

przyszo. Jakie to cudowne. Ludzie trac blisko z natur. Zamiast tego ogldaj przyrod w telewizji. Poszedem na spacer po lesie i wsuchiwaem si w piew wielu gatunkw ptakw. Chciabym y gboko w lesie i by przyjacielem ptakw, jeleni i innych zwierzt, a take drzew, strumieni, chmur, nieba, deszczu i mgy. Gdy mieszkaem w lesie, zaprzyjaniem si z zajcami, wiewirkami, jaszczurkami i pawiami. Ja take czuj si cakiem dobrze. Codziennie spaceruj. To sprawia, e moje ciao jest zdrowe i pene energii. Mj umys jest bardziej spokojny po spacerze. Mam wszystko, czego mi trzeba. Tak tu spokojnie. Brak zmartwie, brak obowizkw. Jeden dzie jest podobny drugiemu. Miesice upywaj szybko, nawet rok nie wydaje si dugi. Mam nadziej, e wraz z wiekiem bd stawa si coraz spokojniejszy. Sysz krakanie kruka. Jak dobrze go sysze. Przyleciao kilka lenych krukw. Nie boj si mnie. Podchodz do mnie cakiem blisko i przygldaj si. Ju od szeciu dni pada. Jest bardzo cicho. Chodz na krtkie spacery, gdy tylko deszcz ustaje. Chciabym pj na dugi spacer do lasu z dala od ludzi. Ludzie obecnie s bardzo niespokojni. Staram si ich podnie na duchu, staram si, by stawali si agodni i dobroduszni. Ale oni s bardzo zdenerwowani tym, co si dzieje w Birmie. To tak, jakby cay wiat pon od chciwoci, gniewu i zawici, zazdroci i dumy. Jaszczurka wspina si na drzewo naprzeciwko mojej chaty (kui), a gob grucha tu za chat. Siedz na moim leaku. Co by chcia wicej wiedzie o moim yciu? Wczenie rano udaj si po posiek, okoo 6.00. Spoywam go midzy 7.00 a 7.30. Pniej troch spaceruj, patrz na ptaki, drzewa i medytuj. Jeli mam dobr ksik, czytam. Czasami przychodz ludzie, dwie-trzy osoby, aby porozmawia o rnych rzeczach, ale zwykle znw o dhammie. Po poudniu mody mnich Shan przychodzi na lekcje palijskiego. Wieczorem zwykle id na spacer do lasu. W lesie jest bardzo spokojnie. Mj umys si wycisza, gdy jestem z dala od ludzi. Ptaki i drzewa to spokojni towarzysze. Kolejny dzie jest niemal identyczny. Pobaam sobie jedynie czytajc ksiki. Kuka kukuka. Taka sodka. Sprawia, e czuj si szczliwy i jestem peen otuchy. Moje ycie jest jak stara zrujnowana pustelnia. Biedna, skromna i cicha. (Ryokan) Pozostawiem za sob ten zabiegany i haaliwy, szalony wiat. Nie bd zbyt zabiegany. Porzu wszystkie niepotrzebne zajcia. Miej wystarczajc ilo czasu, aby odpocz, odetchn i medytowa. Ludzie powinni znale czas na spacer i przebywanie w lesie. Zawsze gdy id do niego, czuj si bardzo zrelaksowany. To nie jest ani naturalne, ani zdrowe dla ludzi, y w zatoczonych miejscach. Powinni mie wikszy

47

kontakt z natur, przynajmniej czasami wyjecha z miasta i uda si do wity w grach, eby troch pomedytowa. Ludzie s troch szaleni yjc w tak zatoczonych miastach. Nie wiedz, co robi. Niektrzy tam si urodzili i przywykli do tamtejszego ycia. Niektrzy nie maj wyboru, pracuj tam, tak jak ty, chocia nie lubi y w duych miastach. yj w bardzo rnym wiecie bez wzgldu na to, gdzie yj, poniewa mj umys jest inny. Nie dbam o rzeczy, o ktre zabiegaj ludzie: pienidze, rozrywk, tradycj. Czuj si bliszy ptakom, zwierztom, drzewom i chmurom. Rozumiem ludzi i ich cierpienie. Id na lepo z drog. Wspczuj im, nie maj spokojnego miejsca w umyle. S peni opinii z drugiej rki. Staj si coraz bardziej jak roboty. Jak bardzo tskni za zintegrowanym czowiekiem, inteligentnym, czujnym, przebudzonym, wraliwym, nie przesiknitym dogmatami, zawsze uczcym si i wzrastajcym. Mieszkaem w lasach zbyt dugo. Nie lubi przebywa w brudnych, haaliwych i zatoczonych miejscach, gdzie ludzie s zachanni. Przypomina mi si wiersz, ktry czytaem, gdy byem mody: Do zobaczenia dumny wiecie, wracam do domu. Lubi je duo wieych warzyw i ugotowanej fasoli. Zauwayem ju dawno, e jeli ich nie jem, nie czuj si dobrze. Gdy jem duo misa, choruj. ykam witaminy i mineray wspomagajce trawienie. Jeli nie jesz duo warzyw, z pewnoci brak ci witamin i mineraw, co powoduje objawy zmczenia, ze trawienie i anemi. Chciabym je brzowy ry. Wszyscy tutaj jedz tylko biay ry, a to jedynie skrobia. Chciaem pozosta tutaj w tym roku. Chocia gorco, jest tu bardzo spokojnie. Wiele osb mwi, e uspokaja ich wizyta w klasztorze. Niech ciao bdzie gorce, dopki umys jest chodny. Sroka siedzi na drzewie i piewa, piewa. Patrz na zachd soca i myl o tobie, W letni wieczr. Jake rne s nasze drogi ycia, Ale jest co co nas czy. Jak dziwne, e si spotkalimy, A wspomnienia bd trway, a do naszej mierci Serce, ktre chce wyj na spotkanie drugiego, Skd tak wiele lku? Symfonie ptakw i wierszczy. Czy istnieje pikniejsza muzyka? (Sayadaw U Jotika)

48

Kt moe sobie wyobrazi ycie psychiczne mnicha?

Jest ju zachd i siedz na zewntrz, niedaleko bambusowego zagajnika, pisz do ciebie. Wiele ptakw si nawouje, opowiada o dzisiejszym dniu. Musiay mie ciki dzie, jest tak gorco... W jakim piknym i cudownym wiecie yjemy. Miaem przez tydzie infekcj garda. Zrobio si zimno. Drzewa zrzucaj stare licie. Jak mio jest by znw samemu w ustronnym miejscu po piciotygodniowych podrach, spotkaniach i rozmowach. Ludzie s tacy nierozwani, niespokojni, ich chaotyczno i brak wiedzy s takie mczce. Byem bardzo zajty w zeszym miesicu. Dyskusje, pytania i odpowiedzi dla odwiedzajcych mnichw. Ludzie i mnisi przychodz i zadaj mi pytania, tak jakbym zna wszystkie odpowiedzi. Mwi im to, co wiem. Ciesz si, e niektrzy ludzie s szczerze zainteresowani wiadomym yciem. Jedna z przyczyn, dlaczego czuj si tak spokojnie, to brak zarzdu, dyrektorw oraz organizacji. Czy sdzisz, e ludzie mog pracowa w harmonii? Ja nie. Nigdy nie widziaem adnej organizacji monastycznej pracujcej w harmonii. Moje motto: Jeli chcesz spokoju, pozostawaj z dala od organizacji. Poniewa yj w spokoju, czasami nie wiem, co zrobi z tak iloci czasu. Dlatego pisz listy do moich przyjaci, troch czytam i medytuj. Nie mam nic wanego do powiedzenia, wic to nie tak atwo napisa list. Zapytae: Sayadaw, czy sdzisz, e naprawd mgbym wie spokojne i naturalne ycie? Tak, jeli chcesz, ale okres przejciowy jest bardzo wany (poniewa nie jest atwy). Po cigej bieganinie nie wiesz, co zrobi z tak iloci czasu, a czasami moesz myle, e nie robisz nic produktywnego. Moe wydawa si, e jeste samolubny, wiodc takie ycie, gdy tymczasem cay wiat cierpi, a ty czujesz si w jaki sposb odpowiedzialny za cay wiat. To nie jest atwe nic nie robi, by niewzruszonym, by nikim, nie mie obowizkw. Szczeglnie dla ciebie - czujesz si winny, jeli nie cierpisz. wiat w ktrym yj jest zielony, Gdziekolwiek spojrz jest zielono, Jaki pikny jest wiat, Jestem w nim gboko zakochany. (Sayadaw U Jotika) Co takiego zrobiem, e ciesz si takim szczciem i spokojem? Ludzie myl, e mnich nie powinien niczego kocha, ale raczej by wszystkim rozczarowany. Nie jestem rozczarowany i nie jest mi przykro z tego powodu! Kocham i podziwiam wiele rzeczy w yciu, jestem bardzo szczliwy, e tyle dobra mnie spotkao. Oczywicie, byy te i ze rzeczy w moim yciu, ale z tym si pogodziem. Skoczylimy robi sufit w chacie (kui). Wyglda jak podoga do gry nogami. Jest bardzo czysty. Zrobilimy go z dobrego drewna tekowego.

49

Bdzie trway przez dugi czas. Sprawia, e w chacie jest chodno i nie tak gono, gdy pada. Bardzo mi si podoba. Zostawi tak, jak jest, nie bd go malowa farb. Struktura i kolor drewna s o wiele ciekawsze i adniejsze ni biay kolor. Staj si coraz bardziej daigu, zapominam, czego uczyem si z ksiek i ucz si coraz wicej z ycia. ycie to najciekawsza ksika dla mnie. Moje serce stao si skromne i otwarte. Nie pouczam. Tak, drzewa to moi przyjaciele, towarzysze, nauczyciele. Tak dugo z nimi mieszkaem. Tak bardzo je kocham. Jest tu bardzo spokojnie. Tyle deszczu w tym roku. May staw obok mojej chaty jest peen. Dzi jest bardzo sonecznie. Bardzo piknie. Szkoda, e ci tu nie ma. Jest coraz zimniej. Wieczorami i rankami mglisto. Ksiyc jest jasny. Kozodj wydaje dwik przypominajcy stukanie - puk, puk, puk... Z odlegej wioski wyje pies. Kocham natur. Siedz na tym samym starym leaku na zewntrz mej chaty, w pobliu bambusowego zagajnika. Jest druga po poudniu. Robi si troch chodniej, wieje pnocny wiatr. Deszcz przesta pada. Niebo jest takie jasne, takie niebieskie. Sysz dzwonki; perskie sowiki rozmawiaj. Jaka jest najlepsza ze wszystkich piosenek, najprzyjemniejsza dla mych uszu? Zgadnij. To szumicy w drzewach wiatr. yj z drzewami i ptakami, chmurami, niebem, wschodami i zachodami soca, ksiycem i gwiazdami. W jakim cudownym, piknym i spokojnym wiecie yj. yj w poezji. Wszystko tu jest prawie takie samo. U.H.S. przychodzi jak zwykle, przynosi nam codziennie brzowy ry. Tak jakby czas by iluzj. yj tu spokojnie, ale to nie przypadek, ciko na to pracowaem. To mozolna praca, a nie tylko dobre wcielenie (kamma). Wybraem takie ycie. Kadego dnia wybieram ycie spokojne i ciche, to stay wybr. Potrzebna tu silna determinacja, rezygnacja. Nie mona mie wszystkiego. Znalazem miejsce. Jest tu bardzo cicho. Nie ma pastwa, narodu, rzdu, religii, sdu. Przychodz tu bardzo czsto. Kiedy przyjd i zostan na zawsze. Sycha szept wrd bambusowych zagajnikw. Ci, ktrzy nie zale od sw, aby zrozumie - zrozumiej. Posuchaj! Pojechaem do Saw na wzgrza Chin. Byem w cakiem innym wiecie. Spotkaem ludzi yjcych zupenie inaczej, majcych inne wartoci. Posiadaj tylko podstawowe rzeczy, a s szczliwi. Nie maj psychologicznych problemw. Gry - ach! S takie pene majestatu. Gry maj dla mnie istotne znaczenie. Wrc w gry i zostan tam duej. Wszyscy ludzie yjcy w duych, nowoczesnych miastach s szaleni, tak powiedzia John Muir sto lat

50

temu i ja si z nim zgadzam. Mam tyle do powiedzenia o grach, ale teraz nie mam czasu. Opowiem ci o moich grskich podrach pniej. Kocham prosty sposb ycia bardziej ni kiedy. Czy naprawd potrzebujemy tak wiele? Jestem bardzo zajty od wielu miesicy. Mam nadziej, e wkrtce wrc, tylko tam mog y w spokoju. Nie lubi by cigle zajty. Zabieramy ze sob stare przyzwyczajenia umysu dokdkolwiek si udajemy. Szczcie jest tak proste. Jeste szczliwy, gdy nie prbujesz by szczliwy. Prawdziwe szczcie nie jest czym do zrobienia, czym co si skada, niczym, co mona posiada. Dlaczego jestem tak szczliwy? Taki wanie jest umys. Zawsze chcemy wiedzie dlaczego. Nie mam adnych wielkich pragnie. Mj umys jest spokojny. Czuj wiele miujcej dobroci (mett). ycz wam wszystkim wszystkiego dobrego, tego, czego sam dowiadczam, drogi przyjacielu. Nie chc zmusza si do robienia czegokolwiek. Niech moja natura porusza si swobodnie zgodnie z tym, co jest jej naturalnym biegiem. Odkryem, e to jest zawsze pozytywne i ty te to odkryjesz. Mj sposb ycia naprawd pasuje do mej natury.

51

Rozdzia III - Mio Rodzicielska i Przewodnictwo

Wrciem wczoraj z miejsca, gdzie mieszkaj moje crki. Spdziem z nimi 16 dni. To bya ogromna rado zobaczy je po tylu latach. Ich mio do mnie jest zdumiewajca. Jestem przeniknity radoci z naszego kontaktu, ktry jest naprawd otwarty. To jest prawdziwa miujca dobro (mett). To, na co miaem nadziej, ale mylaem, e to niemoliwe. Moje zwizki z byym teciem i by on take s przyjacielskie. Rozmawialimy wiele o yciu i dhammie, a take o wyksztaceniu moich crek. Powiedziaem im, co tak naprawd oznacza dla mnie edukacja. Ciesz si, e uczestnicz w nauczaniu crek ycia. Moja starsza crka jest bardzo inteligentna, wraliwa i ekspresyjna. Sposb, w jaki na mnie patrzya, sprawi, e moje serce zadrao z mioci (mett). Tskni, eby je ucisn. Rozumiem teraz, ile kosztuje mnie bycie mnichem. Jestem niemal szalony z mojej mioci do crek. Tylko uwano wybawia mnie od zrobienia z siebie gupca. Byem i jestem dobrym aktorem. Starsza crka pakaa, gdy przysza odwiedzi mnie w klasztorze w ich miecie, gdzie przebywaem przez jaki czas. Powstrzymywaem zy. Czuem si, jakby serce miao mi pkn. Nie wiedziaem, co powiedzie. Pakaa te na dworcu, zanim wsiadem do pocigu. Bd (i nadal jestem) w ich yciu. Nie potrzebuj klucza do jej serca, moja crka otworzya je cakowicie. Chciabym, eby zrozumiaa ycie gboko i eby ya spokojnie mimo yciowej zawieruchy, oby umiaa przej bezpiecznie przez ten baagan, bezsensowny i bolesny fenomen zwany yciem. Zawsze bd przy niej, kiedykolwiek bdzie mnie potrzebowaa. Moja crka i ja rozmawialimy o wielu sprawach. Czytalimy razem ksiki. Bardzo dobrze si rozumiemy. Chciaaby zdoby dobre wyksztacenie. Chce si uczy mdrych i wanych rzeczy. Zawsze myl o tym, jak jej pomc. Najwaniejszym wydarzeniem w moim yciu jest obecnie przebywanie z moimi dziemi. Nie utrzymuj ich, ale mog by ich dobrym przyjacielem. Ucz crk wielu rzeczy. Ona duo czyta. Lubi czyta, myle, a take medytowa. Stalimy si bardzo otwarci. Jestemy prawdziwymi przyjacimi. Jestem jej ojcem, nauczycielem, przyjacielem. Coraz bardziej kocham swoje dzieci. Chciabym mie z nimi dobre stosunki i by im pomocny (psychologicznie). Ich dobre samopoczucie, szczcie i wyksztacenie s moim najwaniejszym celem i przedmiotem troski. Moja crka praktykuje cittnupassan (obserwowanie myli, serca). Staje si coraz bardziej wiadoma swoich myli, uczu. Jej osobowo w duym stopniu przypomina moj, jej zainteresowania take. Nie martwi si o siebie, tylko o moje crki. Mam nadziej, e bd coraz bardziej wiadome swoich umysw. Umys jest sztukmistrzem, zawsze pragnie zmiany, czego innego, a

52

nuda czsto stanowi wielki kopot. Poda rozrywki i stymulacji. Wikszo ludzi ugania si za stymulacj w wielu formach. Planuj spdzi kilka miesicy w Magway. Pomog mojej crce uczy si wicej o umyle i ludziach, zwizkach, o tym jak rozmawia waciwie, jak sucha, ale przede wszystkim jak mie Waciwe Nastawienie. Jako edukacji w Birmie jest bardzo kiepska. A obecnie nawet niepewna. Czego ucz si dzieci? Nieodpowiednich informacji, rzeczy, ktre natychmiast zapomn, a nie wiedzy o tym, jak pracowa nad swoim charakterem i osobowoci, co jest o wiele waniejsze ni naukowe fakty. By ojcem i nie by tym, ktry utrzymuje. Zastpi to bdc nauczycielem, przyjacielem i doradc. Co jest najbardziej potrzebne? Kto kto rozumie gboko i kocha bezwarunkowo. Co najlepszego mog da moim crkom? Moje serce i umys. Moja crka powiedziaa mi, e zawsze odczuwa moj mio. Jestem szczliwy. Chciabym spdzi tyle czasu z moimi crkami, na ile pozwol mi warunki. Nie wiem, kiedy bdzie nastpna sposobno, ale mam nadziej, e z czasem bdziemy widywa si coraz czciej. Chc im pomc, jak tylko mog. Jestem cakiem zdrowy i szczliwy. Ciesz si z przebywania z dziemi. Wszyscy s dla mnie tacy uprzejmi. Jestem a troch zaskoczony moim stosunkiem do nich. Kocham je i podziwiam. Moje crki wyjechay wczoraj wieczorem. W moim sercu prnia. Wielkie emocje. Jak to mog teraz wytumaczy. Porwnujc z mioci do crek, ktr teraz odczuwam, mog powiedzie, e nigdy nikogo tak nie kochaem. Moje serce nigdy nie byo tak otwarte. Jedna z nich bardzo wychuda, poniewa martwi si, e wyjad znowu na dugo. Jak mgbym wyjecha na zbyt dugo? Nie zrobi niczego, co mogoby uczyni j nieszczliw. Powiedziaa: Nic mnie to nie obchodzi. Kocham mojego ojca. Chc ci widywa i czsto pisa do ciebie. Chc, eby mnie zawsze kocha. Przez dugi czas martwiam si mylc, e gdy jeste mnichem, jestemy ci obojtne. Stale za mn tskni. Ja za ni te. Mj drogi przyjacielu. Jestem czowiekiem. Pniej zadecyduj, jak dugo chciabym zosta w USA. Nigdy nie sprawi jej wicej przykroci. Zaley mi tylko na jej szczciu. Pytaem j, jak dugo powinienem zosta w USA. Powiedziaa, e okoo roku wystarczy. Moe pozwoli mi zosta troch duej. Nie chc jej oszukiwa. Pragn by cakowicie uczciwy. Przynajmniej z jedn osob, z ni by otwarty. Jest bardzo niewinna i atwowierna. Jak mgbym by inny dla niej? Moje serce przepenia mio do moich crek, w tej chwili nic innego mnie nie interesuje. Nie chce mi si czyta. Nie chc z nikim rozmawia. Chc by sam, mylc o mojej crce. Jej mio do ojca jest niewiarygodna. Taka maa dziewczynka. Taka wielka mio.

53

Poprawa moich relacji z crkami to najlepsze, co mogo si wydarzy. Pragn z nimi rozmawia zupenie szczerze. Moja crka jest w stosunku do mnie zupenie otwarta, uczciwa i szczera. To wspaniae kocha i by kochanym. Jej sposb mylenia jest cakiem dojrzay, jest staa emocjonalnie, uprzejma, odznacza si realizmem, jest rzeczowa. Ma mj typ umysu. Dobrze si rozumiemy. Ca moj mio daj crkom. To jedyne co mog rozdawa tak hojnie. Rozmawiam z nimi, sucham, miejemy si razem. Czekam, kiedy je znw zobacz. Tak dobrze rozumiemy si z moj starsz crk, e jest to jak porozumiewanie si telepatyczne. Wie, jak si czuj, i ja wiem to samo o niej. Rozumiemy si intuicyjnie. Stalimy si najlepszymi, najlepiej rozumiejcymi si i kochajcymi ojcem i crk. Kiedy zamieszkamy w spokojnym miejscu razem i bd jej pomaga zrozumie natur umysu. Jestem jej najlepszym przyjacielem. Naucz j wszystkiego, czego sam si nauczyem. Chc y dugo, dugo, aby by z ni przez dugi czas. Moja mio do niej jest najgbszym uczuciem, jakiego dowiadczyem w yciu. Ma korzenie w gbokim zrozumieniu. Nie ma tu miejsca na wtpliwo, wahanie, dystans ani pretensjonalno.

54

Rozdzia IV - ycie i m ier

Co jest najwaniejsze do zrobienia w tym yciu? Niech ci myl o caoci ycia nie trapi! Nie uprzytamniaj sobie, jakie i ile przykroci prawdopodobnie ci nawiedzi! Ale przy kadej przykroci, ktra ci spotyka, zadaj sobie pytanie: co w tym wypadku niemoliwe jest do zniesienia i przetrwania? A zarumienisz si ze wstydu, gdyby si do tego przyzna. [...] (Marek Aureliusz, Medytacje22) ycie jest pene trudnoci, ale nie gard yciem. ycie ludzkie to sposobno do nauki i rozwoju. Masz lekcje do przyswojenia i rozwijania swej mdroci. Jeli nie nauczysz si do solidnie, bdziesz musia uczy si od nowa. Wszystkie trudnoci, przez ktre przechodzisz, maj sens, jeli robisz to z odpowiednim nastawieniem i dystansem. Musisz pomaga ludziom wie sensowne ycie, inni pomog tobie. Musimy mie jakie zwizki karmiczne. Pomoemy sobie nawzajem. Prosz zatem, nie myl, e te trudnoci nie maj znaczenia. Nie moemy niczego obej, musimy przez to przej. Nic nie bdzie nigdy w yciu idealne. Lepiej nie oczekiwa ideau. Ja nie jestem idealny i nigdy nie bd. Wcale tego nie oczekuj. To, co mnie nie zabija, czyni mnie silniejszym. (Nietzsche) ycie z caym jego blem, rozczarowaniem, rozpacz i alem nadal uwaam za ciekawe i wartociowe. Chwile, w ktrych jeste zraniony, to czas, gdy rodz si z ran nowe myli i nowe moliwoci. Poziom przeywania radoci jest identyczny ze zdolnoci przeywania smutku . Jest to istotne dobrodziejstwo, gdy czowiek zda sobie spraw, e sam take posiada negatywn stron jak kady inny, e to, co demoniczne, dziaa potencjalnie na rzecz dobrego i zego i e nie moe si tego wyzby ani y bez tego. Podobnie korzystne jest, gdy zauway, e wiele z dziaa jest zwizane z konfliktem, ktry ten demoniczny impuls wywouje. Jest to zbir dowiadcze o tym, e ycie jest mieszank dobrego i zego, e nie ma nic, co byoby czystym dobrem, ani e gdyby

22

Marek Aureliusz, Rozmylania, Ksiga sma, 36, Przeoy Marian Reiter, Pastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1997

55

zo nie istniao jako moliwo, dobra take by nie byo. ycie to osiganie dobra nie poza zem, ale mimo za. (Rollo May) ycie byoby powierzchowne i nudne, gdyby nie byo w nim trudu. Cierp, ucz si i rozwijaj. Cierpiaem wiele, nadal cierpi, ale cierpi w ciszy, z godnoci. Przyjmuj, e cierpienie jest czci ycia, bardzo wan jego czci. Jak mgbym si czegokolwiek nauczy, gdybym nie cierpia? Siedz jednak cicho, gdy cierpi. Kto by uwierzy, e tak bardzo cierpi? Nie uwaam, e cierpienie nie powinno istnie. Nie uwaam, e powinienem je usuwa. Nie prbuj go omija, ale staram si nadawa mu znaczenie. Prbuj je zrozumie dogbnie, nie opiera si mu. Nie popadam w depresj ani si nie niepokoj. Mam tylko nadziej, e jestem do mdry, by zrozumie cierpienie i ycie. Zawsze gdy bardzo cierpi, stawiam kolejny krok w kierunku braku przywizania. To mnie uczy, jak pozwoli rzeczom i swoim torem. Samudayasacca - druga szlachetna prawda o podaniu jako przyczynie cierpienia (dukkha). Jakie to proste i jakie prawdziwe. yje nam si ciko. Uczymy si o wiele wicej ni ludzie beztroscy. Moje ycie te jest bardzo cikie, ale lubi je. Nauczyem si sporo: czu, widzie i nadal uczy si dogbnie. Jeli jeste uwany, cierpienie pozwala ci zobaczy istot rzeczy. Nie chc beztroskiego ycia ani nie chc y powierzchownie, ale chciabym wiedzie wszystko o yciu i o cierpieniu. Wikszo ludzi przeywa ycie powierzchownie. Rodz si w spoeczestwie, yj wedug jego okrelonych wartoci i s przez to spoeczestwo pochwyceni. Musisz by zdecydowany, czego chcesz od ycia, aby stworzy wasne wartoci i y zgodnie z nimi. Nawet gdy stworzysz wasne wartoci (i sdy), musisz przyglda si im i widzie, czy s realne, widzie, jak wpywaj na twj umys. y wasnym yciem jest sztuk. Nie ma na to recepty. Zawsze musisz by czujny i kreatywny. Gdy zagubisz kreatywno, jeste jak martwy. Kreatywno we wasnym yciu jest tak rzadka. Nic dziwnego, e ludzie zachowuj si jak roboty! Nic dziwnego, e nie ma w nich radoci. Wszyscy mamy wzloty i upadki. Wane, eby je widzie obiektywnie. y tylko w tej jednej chwili. Nie myle zbyt duo i nie mie niespokojnego umysu. Akceptowa ycie takie, jakie jest, i by gotowym umrze w kadym momencie. Mwi si, e ycie jest cikie. Jest cikie nawet dla tych, ktrzy nie musz pracowa. Jednak zawsze moesz by pogodny i duo z ycia si uczy. A jeli jest taka twoja wola, wyj z krgu narodzin (czy to taki rodzaj karuzeli?). Nie lubi cierpienia (dukkha). A ty? Tutaj ycie jest proste, a ja chciabym y nawet jeszcze prociej.

56

Pozosta spokojny, czekaj, bd cierpliwy. Rb to, co jest moliwe do zrobienia w danym momencie. Nic nie trwa wiecznie. Wszystko si zmienia. Moliwe e na lepsze, jeli pozostaniesz pewny i spokojny, ale jeli staniesz si poruszony i bdziesz lata w kko jak szalony, sam pogorszysz sytuacj. Wszystko, co spotkao mnie w przeszoci, spowodowao, e znalazem si tutaj, w tym punkcie. Odkd zaczem y sensownie i spokojnie, poczuem si pogodzony z przeszoci. Wybaczam sobie i wszystkim. Jestem te wszystkim wdziczny za to, co mi lub dla mnie zrobili. Gdyby byli dla mnie dobrzy, mgbym nigdy nie zosta mnichem. Teraz lepiej ich rozumiem, doceniam ich dobre cechy. Czujemy si zranieni, tak jakbymy nadal byli tym maym chopcem czy dziewczynk. Akceptacja tego, co nieuniknione, jest bardzo istotna dla spokoju umysu. Jestem bardzo wdziczny yciu, tyle mnie nauczyo. Chc y dugo, abym mg nauczy si wicej. S rzeczy, ktrych nauczy si moemy tylko na staro. ycie jest bardzo wane. Sposb, w jaki yjemy, w jaki si odnosimy do ludzi, jest odbiciem naszej praktyki Dhammy. To, gdzie mieszkasz, z kim si spotykasz, take jest bardzo istotne. Niektrzy ludzie i miejsca wprawiaj nas w zy nastrj. Jeli cigle tam przebywamy, moe to by szkodliwe dla naszego umysu. Jeste pod bardzo subtelnym wpywem ludzi dookoa. ycie nie jest takie ze. Czasami moe by bardzo spokojne, bogie, ale ja nie chc innego ycia. Prbuj zrozumie siebie, innych i ycie gbiej. Rozumie to gwny cel mojego ycia. Mniej podam rzeczy, co czyni mj umys lejszym. A jednak cigle pragn ksiek. Nie mam pragnie, by robi co wielkiego. Chc po prostu przey ycie z najmniejsz iloci blu i z najwikszym zrozumieniem. Robi, co mog. Nie bior nic zbyt powanie. Wszystko, co powstaje, ma swj koniec. Nic nie dzieje si w taki sposb, w jaki naprawd bym pragn. Dlatego lepiej nie przejmowa si za bardzo, nie naciska, szczeglnie w kontaktach z ludmi. Oni maj wasny umys, wasne preferencje. Wiele zdarze zaszo w moim yciu. Ludzie cierpieli tak bardzo, bo brali wszystko zbyt powanie, nie wiedzc, e nie jest to warte zachodu. Chciabym, eby wiedzia, e cokolwiek si zdarza, jestem w stanie to zaakceptowa. Mog si pogodzi ze wszystkim. mier wydaje mi si blisza, odkd si postarzaem. Wielu z moich przyjaci umaro. Dwoje na chorob wtroby, jeden na biaaczk, inny na zawa serca, a jeszcze inny w wypadku. Nie wiem, na co zmara moja matka. Ja te umr. Nie wiem, kiedy, gdzie i jak. Wszystko przemija. Nie warto si do niczego przywizywa. Nauczyem si czego ze wszystkiego, co mnie spotkao. Dlatego jestem otwarty na kade dowiadczenie.

57

Wszystkie dowiadczenia i sytuacje yciowe, dobre czy ze, to sposobno, eby si uczy. Zaakceptowa niepewno i y z tym, to pewna oznaka dojrzaoci. Czsto chcemy by pewni naszej przyszoci. Co bdzie, to bdzie. Zanim czego si dowiemy o yciu, mwimy, e nie jest dobre. Zanim nauczymy si, jak przey ycie, chcemy wiedzie, jak je obej. Sam rozum i brak serca sprawia, e ycie jest bardzo jaowe. Mam tylko nadziej, e wiesz, co chcesz zrobi z wasnym yciem. Zrb co, co pozwoli ci czu si szczliwym przez cae ycie, a do mierci. S trzy rzeczy, ktre najbardziej ceni, Pierwsz jest niezgbiona mio, Drug skromno, Trzeci - niech do przewodzenia. (Tao Te Ching) Tak. wiat jest szalony. Co mona na to poradzi? Nic. Po co traci czas i energi zoszczc si na to? Wiesz, e fajne sprawy przynosz wicej blu ni przyjemnoci. Wiedziaem od pocztku, jaki bdzie fina, ale nie wiedziaem, jak ci powiedzie. Jeli chcesz przyjemnoci, musisz zaakceptowa bl, ktry z ni przychodzi. Jeli nie chcesz blu, nie uganiaj si za przyjemnoci. Mentalne skazy komplikuj ycie. Bez chciwoci, pragnie i przywizania mona wie proste ycie jak Ryokan. Nie namawiam ci, aby zosta mnichem. Wiem, e to dla ciebie byoby zbyt trudne, ale przynajmniej moesz by czowiekiem wiodcym ycie proste. Masz sprzeczne pragnienia. Jeste jak ten osio stojcy przed dwoma obami. Przede wszystkim zrozum gboko swj umys. Jak chcesz przey swoje ycie? Co najbardziej w yciu cenisz? Nic nie daje satysfakcji, a my wci mylimy: Bybym szczliwy, gdyby.... Szukanie satysfakcji to szukanie blu. Wiedzc o tym, uczymy si pozwala rzeczom i swoim torem. Wyjanienia psychologiczne s suszne (lubi czyta psychologi), ale jeli nie wiod one do ujrzenia naszego przywizania itp. oraz nie ucz nas, jak pozwoli im odej, nie prowadz do spokoju. Bez spokoju wci yjemy w chaosie i czujemy si nieszczliwi. Intelektualne zrozumienie to nie wszystko, wyjanienia i wyjanienia- nie ma koca wyjanieniom, a problemy si nawarstwiaj. Wiele razy powiedziae: Naprawd nie wiem. Myl, e to prawdziwe uczucie. Co my tak naprawd wiemy? Ja te naprawd nie wiem. Ale poruszam si bardzo powoli, nie piesz si. Nie oczekuj zbyt wiele ani od siebie, ani od innych. Popeniam bdy i ucz si na nich. Jeli nie wiesz, co robi, gdy jeste wytrcony z rwnowagi, wtedy naprawd zacznij si przyglda. To jest sposobno na rozpoczcie wszystkiego od nowa. Niepewno jest nieprzyjemna, ale wywouje czujno

58

umysu. Co robi? Patrz gboko w swj umys bez nadmiernego mylenia. Otwrz serce na niepewno. Twj umys obecnie nie wie. To cz twojego procesu rozwoju, to pobudka z upienia. Mam nadziej, e nie jeste nieszczliwy w tym chaosie. ycie jest dziwne, przynajmniej jak dla mnie. ycie to seria zmian. Bez koca, bez pewnoci. Cige eksperymenty z nowymi sposobami na ycie; mylenie, e gdzie jest idealne miejsce i idealny partner, to oszukiwanie siebie. Jakbymy byli peni strachu bez takich iluzji! Ale gdy dorastamy, jestemy coraz bardziej rozczarowani i ich pozbawiani. Odkrywamy powoli, e nie ma idealnego miejsca na ziemi, idealnego przyjaciela, nauczyciela i mnicha... Nic na tym wiecie nie jest idealne. Nie jestem idealny i nigdy nie bd. Mwi, e Budda by perfekcyjny. Czy wiesz co na pewno? ycie jest tak pene zaoe, utartych schematw. Opieramy si na zaoeniach. Jeli usuniemy z ycia wszystkie zaoenia, nie bdziemy mieli na czym si oprze. Czy jeste pewien, po co yjesz? Tak? C to jest? Wierzenia, przypuszczenia, nadzieje. Do! Bez nich umys jest bardziej klarowny. To s obcienia. Bez nich w wikszym stopniu skoncentrujemy si na tym, co jest teraz. Wiesz, e jeli nie yjesz w sensownym celu, ycie staje si bezuyteczne. Po co yjesz? Dla prawdy, mioci, ideaw politycznych, dla kraju? Widzisz, e trudno na to odpowiedzie. Prawda? Jeli masz odpowied - powiedz, naprawd. Ale czy twoje codzienne ycie w jakikolwiek sposb potwierdza twoj odpowied? Mj drogi przyjacielu, jestemy tak zagubieni. Pyniemy donikd. Dryfujemy jak d bez steru. To zdumiewajce, jak yj ludzie: bez celu, kierunku, znaczenia nadanego yciu, bez mioci (mett) i zrozumienia dla innych. Jaki to wielki chaos! Niektrzy po prostu pyn z prdem. Nie d do niczego. Nie maj kierunku, celu, s zagubieni. Nie rozumiej ycia ani natury samsary (cyklu narodzin i mierci). S tacy, ktrzy maj wszystkie moliwoci, by y zgodnie z dhamm, praktykowa a marnuj czas. Nie znasz ceny czego, dopki tego nie stracisz. Ciekawi mnie twoja codzienno, jak spdzasz czas. Sposb, w jaki yjesz, powinien by rdem twojej inspiracji. Otrzymaem list od U Dh., w ktrym mwi o swoich trudnociach ycia na Zachodzie jako mnich. Uwaa, e medytacja tam jest niemoliwa, e za duo dzieje si dokoa. Wiem co o tym. Nie bd zbyt zajty. Znajd duo czasu na relaks. O cigym zabieganiu Budda mwi: Appakicco ca sallahukavutti (mie mao obowizkw i y skromnie), ycie w popiechu to droga do szalestwa. Jeli ograniczysz si rozsdnie, bdziesz mg rozwin gbsze zrozumienie ycia. Zrozumienie

59

60

ycia i zrozumienie dhammy id w parze. Najpierw naucz si wie codzienne ycie uwanie, rozsdnie. Rb to, co najwaniejsze. Jest tyle uytecznych rzeczy, ktre mona zrobi, ale musimy si ogranicza i robi to co najlepsze. Jeden z moich przyjaci powiedzia do mnie: Jeste bardzo utalentowany., ale ja nie chc by niewolnikiem moich talentw. Ograniczam si, chocia mog robi wiele rzeczy. Wiele zrobiem w poprzednich ywotach. W tym yciu jednake bd si uczy y sensownie, naucz si istoty ycia. Kady powinien gboko zrozumie, e by ju prawie wszystkim (mczyzn, kobiet, bogatym, biednym, wyksztaconym, potnym itd.). Po co to powtarza w tym yciu? Potrzebujemy pewnych ideaw po to, by nam naday kierunek, ale nie powinnimy wariowa na ich punkcie. Najlepszy idea to by zawsze uwanym. Nierealistyczny wizerunek siebie jest bardzo niebezpieczny. Po pierwsze zrozum swj umys. Jak chcesz przey swoje ycie? Co najbardziej w yciu cenisz? Jak uczyni ycie najprostszym z moliwych? Spraw, by twj umys sta si prosty na tyle, na ile to moliwe, a wtedy takie stanie si twoje ycie. To chciwo w parze z ignorancj i niewiedz tak ycie komplikuj. Nie jest atwo, gdy prawie wszyscy dookoa yj tak chciwie, szybko i skomplikowanie. Potrzeba wielkiej mdroci i silnej woli, by nie poda za reszt. Zanim to zauwaysz, mylisz o tym, jak dowie innym, e nie przegrae. Trudno jest y nie zastanawiajc si nad tym, co myl o tobie inni. Nie musisz spdza ycia zarabiajc i wydajc pienidze, a jednak to robi wikszo ludzi. Jeli chcesz co kupi, zadaj sobie pytanie, czy tego naprawd potrzebujesz. Nie kupuj czego tylko dlatego, e jest to uyteczne. Jest zbyt wiele uytecznych rzeczy na wiecie (zbyt wiele bezuytecznych take). Uywaj jak najlepiej to, co ju masz. Papier robi si z drzew, jeli kochasz drzewa, nie marnuj papieru. Czas jest bardzo cenny. Tracimy tyle czasu na czytanie, mwienie, chodzenie tu i tam po to tylko, eby zabi czas. Nuda to wielki kopot. To dlatego rozrywka staa si tak wana. Umys chce zmian. Nie moe skupi si na jednym. Przez wiele lat czytaem o porwnawczej filozofii, religii, buddyzmie, naukach cisych, polityce, psychologii, literaturze, poezji, prbujc znale wytyczne dla ycia, co, dla czego mgbym y, powici si, znale uniwersalny przepis, ktrym mgbym si kierowa. Im wicej czytaem, tym bardziej stao si dla mnie jasne, e religijne i polityczne idee przyniosy o wiele wicej szkody ludzkoci. Dowodz tego wojny religijne i polityczne. To

naprawd ironia, e mwi o szczciu ludzkoci, a powoduj ndz, mwi o mioci, a nie mog si znie nawzajem, mwi o solidarnoci i jednoci, a tworz podziay i schizm zamiast tego. Teraz myl za siebie. To moja odpowiedzialno, by pozna, w jaki sposb chc przey ycie i po co chc y. Jeli popeni bd, jestem jedyn odpowiedzialn za to osob. Nie mog nikogo obwinia. Nie mog by pewien wartoci moich sdw i wyborw. Musz by zawsze czujny i widzie, w jaki sposb moje mylenie wpywa na moje ycie. To nie jest atwe. Musz by bardzo uwany, wraliwy i absolutnie uczciwy wobec siebie. Wzicie cakowitej odpowiedzialnoci za to, jak yj, nie jest atwe. Nie ma co si dziwi, e wikszo ludzi skada t odpowiedzialno na przywdcw religijnych i/lub politycznych! W ten sposb kto inny odpowiada za nasze szczcie i nieszczcie. Nie podam za nikim, poniewa to oznaczaoby, e nie bior cakowitej odpowiedzialnoci za moje ycie. Ani nie przewodz nikomu, bo to oznaczaoby, e bior odpowiedzialno za innych, co z kolei oznacza, e przejmuj ich odpowiedzialno za nich samych. Jestem przyjacielem. Jestem wiecznym poszukiwaczem. Chciabym, aby moje serce byo zawsze otwarte dla wszystkich i na wszystko. Nie wiem, w jakim stopniu mi si to uda. yem w znacznym odosobnieniu ju przez okoo sze lat, a teraz chciabym otworzy si na wiksz liczb osb. Wierz, e duo si naucz, jeli naucz si y z ludmi. To bdzie dla mnie wielkie wyzwanie. Wyobcowani ludzie niewiele wnosz. To prawda. Czy moesz mi powiedzie, co jest twoim priorytetem w yciu? Nie prbuj by kim. Po prostu prbuj zrozumie, co dzieje si w moim yciu, w moim umyle i moim sercu. Wikszo rzeczy stracia dla mnie swoj wag, poniewa niczego nie inwestuj w nie. Niektrzy mog mie trudnoci ze zrozumieniem zmiany mojej postawy. Rozumiem ich i ich problemy, ale nie mog bra ich powanie. Na przykad mj przyjaciel U Dh., napisa do mnie, e prbuj wybudowa sm (pomieszczenie, w ktrym odbywaj si wywicenia, granica) w jego klasztorze. Cakowicie straciem zainteresowanie takimi rzeczami. Nawet nie obchodzi mnie, co ludzie myl o mnie - to po prostu pynce myli w czyim umyle. Nie chc im przeszkadza. Rb, co moesz, ale pamitaj, e nigdy nie dosigniesz ideau. Nie mona ci wini za to, e nie jeste idealny. Jeli chodzi o mnie, coraz mniej martwi mnie, czego ode mnie oczekuj inni. Nie dbam o to, czy speni ich oczekiwania. Czuj, jakbym stawa si coraz bardziej wiadomy siebie. Mam wasne standardy wartoci i nie uwaam, aby ktokolwiek musia si ze mn w tym wzgldzie zgodzi. Nie mog dzieli mojego zrozumienia i wizji

61

wewntrznych z innymi, poniewa wikszo ludzi przywizana jest do tradycji. ycie w konflikcie z ludmi mczy. Pragnienie szacunku, uznania i wzgldw jest niewol. Prbowaem wszystkiego, by sta si miym czowiekiem, eby uczyni wszystkich szczliwymi, ale odkryem, e gdy chc kogo uszczliwi, zawsze zjawia si kto z tego powodu nieszczliwy! Dlatego nie udao mi si uszczliwi wszystkich. Teraz staram si jak mog, by uszczliwi jedn osob i jestem ni ja sam. A nawet i to nie zawsze jest moliwe. Prbowaem poprawia ludzi z mojego otoczenia, znale rozwizania problemw na wiecie. Zawsze miaem wielkie pytania filozoficzne. Kilka lat temu przyjaciel przekona mnie, e nie jestem Bogiem. Myl, e mia racj, nie jestem odpowiedzialny za wiat. Nie powinienem nosi wiata na moich barkach. Wtedy go odrzuciem. Dlatego teraz nie nios tego ciaru. Codziennie yj prosto, spokojnie z joie de vivre. Myl o ludziach w tym dryfujcym wiecie, gdzie musi by bd. Myl, e to w ich gowie. Kady dzie jest identyczny. Nie jestem ani szczliwy, ani nieszczliwy z powodu nowego roku. Zamiast mwi ci: Szczliwego Nowego Roku, powiedziabym raczej Szczliwego Kadego Dnia, jeli co takiego jest moliwe. Tak samo z urodzinami, nie wiem, dlaczego powinienem czu si szczliwy w moje urodziny, ale nie przeszkadza mi to, e ludzie mwi: wszystkiego najlepszego. Kady dzie jest taki sam. Czasami gubi si, co to za dzie, data, miesic. Czasami nie patrz w kalendarz tygodniami, nie sprawdzam. Czas mija niezauwaony, dni upywaj spokojnie. Wkrtce to ycie si zakoczy. Ale nie przejmuj si, masz wiele reinkarnacji. Dlatego przyjmuj czas spokojnie. Zastanw si. Po co y w takim popiechu? Wewntrzny wgld daje mi olbrzymi energi (psychiczn), staj si czujny. Jestem badaczem podrujcym po nieznanym terenie. Nie mog sobie pozwoli na nieuwag. Jestem zawsze obserwatorem- zawsze wytrway, ostrony w kadym ruchu i zawsze dostosowany. Nie mam celu. Dopiero po jakim czasie zdaem sobie spraw, e jestem samotny. Myl, e nie ty jeden tak czujesz. S miliardy pozbawionych celu i samotnych ludzi. Wikszo z nich nie jest tego wiadoma, a reszta zaprzecza lub ukrywa ten fakt pod pretekstem pracy, przyjemnoci zmysowych itp. Trudno jest zaakceptowa, e nie ma nikogo, na kim mgbym polega, kto zrozumiaby moj samotno. Ale may ptak powiedzia mi: Takie jest ycie, nie cignij za sob wspomnie i zmartwie o przyszo. yj w tym momencie uwanie. Przyszo zadba sama o siebie.

62

Powiedziae: Jestem zagubiony. Dokd idziesz? Jeli donikd, to nie moesz by zagubiony. Jeste tu, gdzie jeste. No dobrze, artuj. Rozumiem, jak si czujesz, i syszaem, jak wiele osb tak mwi. Chcemy, eby nasze ycie byo inne, ale czego chcemy? Nie pienidzy, nie sawy, nie wadzy. Czego poza tym wszystkim. Czy nie jest lepiej nie chcie niczego? Ale wtedy ludzie powiedz, e nie masz motywacji, nic nie dajesz ani dla ludzkoci, ani dla kraju. Spoeczestwo wymaga, ebymy czego chcieli, co robili, inaczej jestemy bezuytecznymi leniuchami. Ciko jest po prostu siedzie spokojnie i przyglda si widowisku, ciko by po prostu uwanym. Wiele tutaj praktykuj nic nierobienie. To wietne, a ludzie utrzymuj mnie wanie za to. Dziki tej kulturze i dziki Buddzie, ktrzy stworzyli tak moliwo. Mie odwag, nie by przed innymi. - podoba mi si to. Coraz wicej ludzi patrzy na mnie jak na mdrego mnicha. Niekiedy to dla mnie ciar. Nie pozwalaj mi by czasami gupim. Tak mio, gdy nikogo nie ma dookoa. Nie jestem bez winy i bdw i nie pragn by idealny. atwiej jest, gdy pozwalam sobie by gupcem. Dobra reputacja to wizienie. Sprbuj lepiej zrozumie ludzi. Tylko dobroci i zrozumieniem moesz si do nich zbliy, w przeciwnym razie nie bd z tob dzieli ycia. Niebezpiecznie jest odsoni si przed kim, kto nie jest yczliwy, kto nie moe ci zrozumie, kto bdzie ci osdza i obwinia. Jeli moesz zdoby serca innych ludzi, to zobaczysz, e wielu z nich w gbi cierpi, ale nauczyli si to ukrywa. Bd uprzejmy dla ludzi, ale nie prbuj im si przypodoba. Nie bd anioem. Ju wystarczajco trudno by przyzwoitym czowiekiem. Bycie zbyt dobrym moe zakoczy si gbok gorycz. Zawsze okrelam swoje granice w kontakcie z ludmi, nawet gdy sprawy dotycz Dhammy. Tutaj jest spokojnie i cicho, poniewa mamy ograniczenia. Ludzie chc przychodzi codziennie, ale mwimy: Nie! Przepraszamy!. W kocu musisz zadecydowa, co chcesz robi. Nikt nie moe podj tej decyzji za ciebie. Nie moesz y za mnie ani ja za ciebie. To trudne by dorosym, nie mona na nikim si oprze. Najrozsdniej jest polega na sobie. Nie ma ani ludzi, ani miejsc idealnych. Idealne miejsce, idealna spoeczno albo idealny nauczyciel - nigdzie ich nie znajdziesz. Znam wiele osb, ale nie spotkaem nikogo, kto byby spokojny, z wyjtkiem U I., on nie jest wyksztacony, ale wie, jak y spokojnie. Nie zjedlimy wszystkich rozumw, wic czasami popeniamy bdy. Nie sdz, e powinnimy czu si winni przez reszt ycia za ze uczynki wyrzdzone w przeszoci. Wybacz sobie. Sta si now osob. Przekonujemy siebie, e jestemy tak a tak osob. Inni, ktrzy nas znaj, take przekonuj nas, e jestemy tacy a tacy, ale my stale si

63

64

zmieniamy. Nie jeste t sam osob, ktr bye dziesi lat temu, bardzo si zmienie. Zawsze si zmieniasz. Pozwl sobie na zmian, sta si inn osob. ycie to eksperyment, przygoda. Jest ryzykowne. Zaryzykuj, ale bd pewny, e twoje decyzje bior pocztek ze spokojnego umysu. Kiedy byem mody, mylaem, e ycie jest jak regua matematyczna. Teraz jestem starszy i uwaam, e ycie jest jak poezja. Staram si, jak mog, aby uczyni moje ycie znonym. Czasami to rozkosz, czasami jestem zaamany. Nie pomylaby, e i ja cierpi? Uwaasz, e moje ycie jest nieskoczon rozkosz? Jedno cierpienie za drugim (dukkha), rne rodzaje cierpienia, ale niewtpliwie jest to cierpienie. Wytrzymuj to, pracuj nad tym. Pac wysok cen. Cierpi, ale nie narzekam. Mam nadziej, e jestem wart mego cierpienia, cierpienia obserwowanego w ciszy. ycie, ktre jest naprawd pene, nie potrzebuje reklamy. Jeli speniasz si w swoim yciu, nie musisz tego udowadnia. Powiedziae: Tak atwo jest si zagubi w USA, zagubi w popiechu, w niewiarygodnym potoku i przesycie informacji.... zgubi w rnych rozrywkach. Masz racj i te sdz, e to bardzo niebezpieczne. ycie pene zaj jest powierzchowne. Jeste tak zajty, e nawet nie masz czasu zrozumie swych uczu, myli. Mj ojciec by biznesmenem. By bardzo zajty. Umar jako czowiek dla nas obcy. Nie wiem nic o jego yciu umysowym, psychicznym, emocjonalnym. By pracoholikiem. W rezultacie zdecydowaem si nie by tak zajt osob. Wikszo mdrych ludzi, autorw, poetw nie yo/yje w popiechu. yli/yj spokojnie. Nie dbali o uznanie, imi, saw, pienidze, luksus. To, co ludzie uwaaj za sukces, jest tak powierzchowne. Oczywicie, kady musi zarabia na ycie, ale nie spdzaj caego czasu biegajc jak wcieky pies i robic sto jeden rzeczy, ktre nie s najwaniejsze. To szalestwo. Nie znasz nawet siebie i nie masz czasu spojrze gbiej, poniewa zawsze jeste nastawiony na zewntrz, to dla ciebie jest waniejsze albo nabrae takiego nawyku. Nawet nie znasz osoby, o ktrej mwisz, e tak bardzo j kochasz. Rozumiem, co powiedziae o uczuciu nieadekwatnoci u amerykaskich mczyzn. Zauwayem to, gdy byem w Ameryce. Ta, nazwijmy j, choroba jest bardzo rzadka w spoecznociach plemiennych w nierozwinitych regionach Birmy. Birmaczycy w dobrze prosperujcych rodzinach take maj ten problem. Myl, e to dlatego, e ludzie zbyt wiele od nich oczekuj, a model yciowego sukcesu jest teraz zbyt sztywny, ograniczony i materialistyczny, stereotypowy i gupi. Tak jakby by tylko jeden dobry dla wszystkich model ycia. yj na swj sposb. Czy komukolwiek faktycznie na tobie zaley? Spokojnie. Ostatecznie nic nie jest wane. Mam nadziej, e nauczysz si y spokojnie w tym wiecie dalekim od ideau.

5 sierpnia ukoczyem 39 lat. Zgodnie z birmaskim sposobem liczenia mam obecnie czterdziestk. Moje wosy siwiej, szczeglnie na skroniach, staj si te rzadsze na czubku gowy, to pewny znak starzenia si! Nie uciekn od tego. Wydawao si to tak nierealne, gdy byem mody. Wkrtce umr, ale jestem z tym pogodzony. C jest zego w mierci? Jest wan i niezbdn czci ycia. Byoby okropnie, gdybymy nie umierali. Ciekawe, jakie zmiany zajd w moim umyle, jeli bd y nastpne 40 lat? Mog by zawsze tak gupi, jak jestem teraz, albo... Tak, ja te robi si stary. Wypado mi tyle wosw. ysina i siwe wosy. Wkrtce umr. Teraz odczuwam bl w plecach i w moich stawach palcw. Artretyzm? To cz ycia. Nie narzeka. Chc naprawd y peni ycia na swj sposb do koca. Pniej? Tego nie wiem. Starzej si, nie ma co do tego wtpliwoci. Chc przez to powiedzie, e jestem teraz stary i naprawd odczuwam to w sposobie, w jaki yj. Nie tylko sysz i widz ludzi, czuj ich w moim sercu. Wiem, jak s ciepli i zimni, jak mikcy i twardzi. Czuj te ich zapach. Wiem, czy s czyci, czy nie, czy udaj przede mn, czy te nie. Dobr stron jest to, e umys staje si dojrzalszy, bardziej niezaleny. Wiem, e nic nie jest warte dukkhi (cierpienia). Mam gdzie mieszka, wystarczajc ilo ubra, do poywienia kadego dnia. Moje zdrowie jest w niezym stanie. Mam wystarczajco duo i wiem o tym. Mam kilkoro dobrych przyjaci. Mog medytowa przez cay dzie. Nigdy nie jestem zajty. A zatem, zazdrocisz mi sposobu ycia? Mam si niele. Coraz mniej jestem przywizany do wasnego wizerunku. Szczliwy bdc nikim. Pn noc, sucham zimowego deszczu, Przypominam sobie moj modo Czy to by tylko sen? Czy naprawd byem kiedy mody? (Ryokan) Wkrtce zadasz sobie to samo pytanie. Teraz coraz bardziej wyraam swoj wdziczno. To tak jakby serce starego mnicha roso wraz z wiekiem. Kardiomegalomania - to nie choroba, ale nie potrafi kocha wszystkich. Tych, ktrych kocham, kocham naprawd dobrze. Jest wiele osb, ktre szczerze kocham, niektrzy to czuj. Dobrze jest umrze mierci naturaln. Wane jest y spokojnie i rozsdnie. Nic nie mam przeciw umieraniu, ale nie chciabym cierpie. Wszyscy kiedy musimy umrze. To moe by zaraz. Jest to w stu procentach pewne, e wszyscy umrzemy. Wiedzc o tym, musimy stara si y mdrze i nie traci czasu i energii na trywialne rzeczy, mylenie i martwienie si o nieistotne sprawy.

65

66

mier nie jest taka straszna, naprawd trudny jest bl umierania. Jestemy przywizani, mylimy, e mier jest za, bo opuszczamy wszystko, co nam drogie. Myl, e powinnimy si uczy, jak umiera ze spokojnym sercem i jak opuci to wszystko, co kochamy. Osoba, ktra nie nauczya si y ze spokojem, nie nauczya si wiele od ycia. y przez cay czas, zaprzeczajc istnieniu mierci, to pewny znak niedojrzaoci. Lepiej zaakceptowa to, czemu nie mona zaprzeczy. Tak, myl czsto o mierci. Dwukrotnie byem jej bardzo blisko. Patrzc na ycie z tego punktu widzenia jest tak oczywiste, e marnujemy czas gupio uganiajc si za statusem, majtkiem, podziwem i akceptacj i nigdy nie mamy tego do. Widziaem mier z bliska, ale jak mam powiedzie innym, jaka ona jest? Kiedy wiesz, e wszystko stracisz, i czujesz, e to w porzdku. Porzuciem wszystko. Ale poznaem najcenniejsz rzecz - gbokie zrozumienie ycia. Pewnego dnia powiem ci o tym wszystko. Czuj si cakiem dobrze, po prostu starzej si i ucz si na swoich bdach. Prbuj, jak potrafi, y spokojnie. Cigle odkrywam, jak przywizanie prowadzi do cierpienia. Nie mona si co do tego myli. Patrz na swoje przywizanie. Pragnienia sprawiaj, e wierzysz, i bdziesz szczliwy, gdy one si speni, ale nie ma koca w spenianiu pragnie. Mylimy, e pewnego dnia bdziemy szczliwi... Pewnego dnia, pewnego dnia..., a ten dzie przesuwa si w przyszo. Jeste szczciarzem jeli moesz powiedzie: Jestem szczliwy . Starze si nie jest takie straszne, jeli jeste uwany i mdry. Dbaj o zdrowie. Odpoczywaj, gdy jeste zmczony. Dbaj o siebie, by mg y dugo i w zdrowiu. Bdziemy mieli wiele do dzielenia si z innymi, gdy bdziemy starsi. Gdy si zestarzejemy, mam nadziej, staniemy si bardziej otwarci i przyjacielscy. Prawdziwe dzielenie si i wzajemna troska. Jestem tak wdziczny yciu, tyle mnie nauczyo. Chciabym y dugo, by uczy si jeszcze wicej. S rzeczy, ktrych mona nauczy si tylko na staro. Nie jest mi przykro, kiedy sysz, e zmar kolejny z moich starych przyjaci. To takie naturalne. Ludzie maj tyle do zrobienia, e zwykle zapominaj o zmarym. Mylimy, e jestemy wani. To zudzenie. Powinnimy robi to, co w naszych siach, nie oczekujc, e ludzie bd pamita, co dla nich zrobilimy . Chcemy by wani w yciu innych ludzi. Chcemy czu, e nasza obecno czyni w ich yciu rnic. Starasz si zbyt mocno by uprzejmy dla ludzi. Za duo si troszczysz o praktyk innych. Nie znajdziesz spokoju, jeli bdziesz to dalej robi. Najpierw sam zacznij y spokojnie. Pniej rb wszystko, co uwaasz za dobre ze spokojnym umysem.

Da innym wolno pozostania gupimi, to jeden z najtrudniejszych krokw w rozwoju duchowym. Tak. Rb wszystko, co jeste w stanie, z trosk i uwag. Lepiej zrobi mao, a dobrze. Czyste intencje s rzadkie. (Waciwie niemoliwe). Im wicej zaprzeczamy naszym egoistycznym pobudkom, tym wicej szkody czynimy sobie i innym w imi bezinteresownego powicenia. Zaprzecza ciemnoci, to zaprzecza niebezpieczestwu. Uznanie tego rozjania drog, Zaprzeczanie zaciemnia. (anonim) Moemy udawa przez chwil, ale prawda bdzie przenika si przez cay czas.

67

Rozdzia V - Uczenie si i nauczanie

Pragnienie zwizku z kim, bezpieczestwa materialnego, potrzeba kogo, kto by si mn zaopiekowa albo potrzeba bycia obiektem czyjego podania zalepiaj. To twoje reakcje powoduj, e si wypalasz. Patrz i pozwl im odej. Wszystko idzie lepiej, poniewa nie reaguj. Jestem bardziej cierpliwy. ycie w cigym popiechu, eby co osign, moe kci si z procesem postpu. Rb to, co naley, i czekaj cierpliwie. Powiedziaem, e bardzo si zmieniem w tym roku. To dlatego e przestaem si przejmowa wynikiem. O ile nie zaakceptujemy, e jestemy sami, e moemy stan o wasnych nogach, nie moemy stworzy zdrowego i sensownego zwizku z inn osob. Uzaleniajce, eksploatujce i pene manipulacji zwizki nie maj sensu i nie mog trwa dugo. Dobry zwizek jest bardzo rzadki, nawet wrd czonkw rodziny. Mylimy, e wiemy, co jest dobre, a poniewa mylimy, e wiemy, co jest dobre, mylimy, e jestemy dobrzy. Dopki nie dowiemy si, jak li jestemy, nie bdziemy autentyczni. Czy jeste zawsze uwany? Czy wikszo czasu mylisz o tym, jacy li s ludzie? Nadaj cierpieniu sens. Ciesz si, e moje rozumienie ycia staje si bardziej realistyczne. Jestemy wszyscy mniej lub bardziej idealistyczni. Czujesz gorycz, ale poniewa nie moesz wyrazi swojej goryczy, cierpisz na depresj. Niemal kady walczy, w ten czy inny sposb, eby zbudowa bd chroni swoje poczucie wartoci, swoje znaczenie jako osoby. Dobro stawia nam wymagania, a powszechne przekonanie, e ludzie po prostu kochaj dobro, jest jedn z najwczeniejszych iluzji. Niewinno jest dodatkowo stanem bezsilnoci. Jednym z naszych problemw, gdy mwimy o niewinnoci, jest potrzeba ustalenia poziomu, do ktrego ta bezsilno jest wykorzystywana przez niewinn osob. Pytanie brzmi: Jak dalece niewinno jest uywana jako strategia na ycie? (Rollo May) Nie jestem niewinny. Wiem, e jestem i dobry, i zy. Rozmawiaem ze zbyt wieloma ludmi przez zbyt dugi czas. Mj umys przyspieszy. Myl szybko, mwi szybko. To przypieszenie jest bardzo ze, wywouje podniecenie.

68

Ale teraz jestem tutaj, w miejscu cichym i spokojnym. Musz znale stao w gbi mojego serca. Martwienie si zbyt wiele o sprawy tego wiata czyni osob mniej zainteresowan prawdziwym znaczeniem ycia. Po co yj? Bycie samemu jest dla mnie niezbdne, aby dotkn najgbszego bytu. Jeli nie mamy kontaktu ze sob, jak moemy nawiza go z innymi? Brak kontaktu z samym sob jest przyczyn braku kontaktu z innymi, dlatego wanie wikszo ludzi jest samotnych. Dzisiaj jest sonecznie. Drzewa bardzo urosy. Jest tu cienicie. Bambus ma wiele duych, zdrowych, piknych pdw, rosn tak szybko. Tyle siy, maj tak si wzrostu. piewaj ptaki. Gobie nawouj si z odlegych drzew. Mae ptaki szczebiocz, inne gwid tak sodko. Takie agodne. A wiatr szumicy w drzewach koi umys i serce. Przefrun pikny motyl. Czy lubisz muzyk klasyczn? Gdy byem mody, suchaem duo muzyki klasycznej. Wci pamitam niektre utwory. Moe to dziwnie dla ciebie zabrzmi: Mozart, Chopin, Schubert, Strauss, Beethoven, Rachmaninow itd. Pro zawsze o najlepsze nagrania. Muzyka to rodzaj jzyka bardzo poetyckiego i dogbnego. Jeli zdobdziesz Nokturny Chopina, posuchaj ich. To ci opowie wszystko o yciu.

Wielka Droga nie jest trudna dla tego, kto nie ma preferencji, Kiedy brak mioci i nienawici, Wszystko staje si jasne i odkryte. (Sengstan) Mylenie stwarza tyle problemw, Cho zwykle prbuje problemy rozwiza. Wymylone problemy i wymylone rozwizania. Bez przerwy. Kiedy po prostu jeste, problemw nie ma. Kiedy chcesz si stawa, Pojawiaj si nieskoczone problemy. Dlaczego tak trudno po prostu by, Dlaczego stawanie si jest takie wane? Tak. Poniewa uwaamy, e stawanie si jest lepsze. Nigdy nie czujemy si u siebie, po prostu bdc. Dlatego stajemy si bezdomni, Nie majc domu, poszukujemy go. Ale szukamy w zym miejscu. Domem jest bycie, A nie stawanie si. Wzloty i upadki,

69

Ciga gonitwa. Im bardziej jeste nieuwany, Tym bardziej jeste zagubiony. (Sayadaw U Jotika) Czytam znw Wspomnienia, sny, myli Junga. Kiedy pisae mi o tej ksice. Przeczytaj strony 33-34 i 44-45.23 Ja take mam uczucie bycia dwiema zupenie innymi osobami. Czuem tak, odkd byem bardzo mody. Chocia moi rodzice dali mi ciao, jestem od nich o wiele starszy. Powiedziaem o tym T.T., poniewa w inny sposb nie bdzie w stanie mnie zrozumie. Z pocztku nie mogem poj, dlaczego zrobiem niektre rzeczy. Kiedy staem si wiadomy starego ja, stao si to jasne: starsze ja wie, e ycie jest bardzo krtkie. S rzeczy do zrobienia. Gbokie zrozumienie jest o wiele bardziej znaczce ni tanie wzruszenia. y rozsdnie- to jest najwaniejsze. Mam zamiar wyksztaci moje crki. Mam tu na myli uczenie ich o yciu, umyle, zwizkach, komunikacji midzyludzkiej, odpowiednim nastawieniu, sensie, dojrzaoci, walce, a przede wszystkim o wiadomoci wasnego umysu. T.T. dobrze id postpy w obserwowaniu umysu. To dlatego wszystko idzie lepiej w jej yciu. Jestemy bardzo dobrymi przyjacimi. S.S. jest take coraz bardziej wiadoma wasnych emocji i uczu. Ona take medytuje nad ciaem. Chciabym prosi ci, jak tylko potrafi, miej cierpliwo do wszystkiego, co nierozwizane w twoim sercu, i sprbuj pokocha pytania same w sobie, tak jakby byy zamknitymi pokojami lub ksikami napisanymi w zupenie ci nieznanym, obcym jzyku. Nie szukaj odpowiedzi, ktrych nie moesz otrzyma teraz, poniewa nie bdziesz mg zgodnie z nimi y. A sedno sprawy polega na tym, by wszystko przey. yj teraz pytaniem. By moe pniej, pewnego dnia w dalekiej przyszoci, stopniowo, nawet niezauwaalnie, twoje ycie da ci odpowied. (Rainer Maria Rilke) Czy ten fragment nie jest pikny? Jest taki peen wraliwoci i taki gboki. Odpowiednie nastawienie jest bardzo wane przy kadej czynnoci. Sprbuj odkry, czym jest odpowiednie nastawienie. Rb waciwe rzeczy bez nadmiernego martwienia si wynikiem. Jestem niestety na zawsze tym, ktry si uczy. Nigdy nie bd nauczycielem, ale chciabym dzieli si moim uczeniem si, co nie jest tym samym co nauczanie.

70

23

Wydanie polskie str. 45-57.

Powiedziae, e pdy bambusa nie s zdrowe. Odkryem, e to prawda, unikam pdw bambusa. Sdz, e to nie jest dobre dla zdrowia (przynajmniej mi nie suy), ale nie krytykuj samych pdw bambusa. Nie nienawidz ich, ale unikam, chocia je lubi. Nie widz w nich nic zego. Powiedziaem moim przyjacioom, e trudno si je trawi, e nie s one korzystne dla ludzi z kiepskim ukadem trawiennym. Niektrzy liderzy religijni i nauczyciele nie s intelektualnie uczciwi, chc nawrci innych na wasn religi. Ucz rzeczy, ktrych sami nie praktykuj ani w nie nie wierz i udaj, e znaj odpowiedzi na wszystkie pytania. Bez absolutnej uczciwoci nie ma szansy zobaczenia rzeczywistoci. Nieuczciwo zaciemnia umys. Jestem zniesmaczony widzc pokazy guru, roshich itd. Stao si to zawodem, sposobem zarabiania na ycie. Kady, kto skania si do nawracania innych, stanie si zagroeniem, kamc. Kady, kto chce posiada uczniw, staje si aktorem, osob show biznesu. wiat jest peen guru, ktrzy chc zrobi wielkie przedstawienie. Czy jest miejsce, gdzie mona dotrze bez podry? Bardzo mnie rwnie frustruj techniki nauczania wikszoci guru/nauczycieli gowy pene ksikowej wiedzy. Zbyt zapalczywi do nawracania innych! Dhamma to ycie wasnym yciem, nie tkwi w ksikach. Jeli nie rozumiesz ycia, znaczenia swojego dowiadczenia w tym momencie, to nie rozumiesz, czym jest dhamma bez wzgldu na to, jak ilo wiedzy ksikowej posiadasz. Bez zrozumienia ycia mwienie o dhammie jest tylko intelektualn zabaw. Niektrzy ludzie myl, e jeli znaj wszystkie teorie o przebiegu rzeczy, to wiedz wszystko dokadnie. Jak dalekie jest to od prawdy. adna teoria nie wyjani, jak dziaa natura. Kade teoretyczne wyjanianie jest fragmentaryczne. Poniewa moje rozumienie dhammy rni si tak bardzo od rozumienia innych nauczycieli, trudno mi jest z nimi pracowa. Nie mog rozmawia z adnym Sayadaw z cakowit otwartoci. Trudno mi to rwnie wytumaczy wszystkim innym. Dlatego jestem sam. Im bardziej pogbia si moja praktyka, tym bardziej widz, jak pogbia si przepa midzy mn, a innymi mnichami. Czasami zupenie nie mam ochoty rozmawia o praktyce. Mog nigdy nie sta si nauczycielem i jestem z tym pogodzony. Nie jestem zbawc, ale mog by pomocny dla dwjki moich przyjaci. Nudno jest rozmawia z kim, kto sam nie myli, tylko cytuje przeczytane, kto nie ma wtpliwoci, kto wierzy we wszystko, co jest napisane w ksikach. Nawet rozmawianie z tak osob jest nudne, chocia moe by ona mia i bardzo niewinna. Ja utraciem swoj niewinno. Ludzie, ktrzy patrz na map, maj rne wyobraenie o prawdziwym krajobrazie. Mapy s uyteczne, bez nich moesz si zgubi, ale sam musisz

71

72

podrowa i zbada, aby wiedzie, jak naprawd wyglda miejsce na mapie. A one mog wyglda cakiem rnie, chocia s ze sob powizane. Jest dua rnica midzy map, a prawdziwym krajobrazem; mapa to uproszczona wersja prawdziwego krajobrazu. Myl, e najlepszy sposb, aby przygotowa si do funkcji nauczyciela, to pogbi rozumienie dhammy. Jeli jeste gboko zainteresowany dhamm, wtedy masz duo energii przy odkrywaniu. Nigdy nie przestaniesz ani na chwil. Nigdy nie bdziesz czu si zadowolony, dopki nie dotkniesz twardego dna. Wiesz, e jednym z powodw upadku ssany (nauki Buddy) s niedowiadczeni nauczyciele, niedowiadczeni zarwno w nauczaniu, jak i praktyce. Popiech, aby zosta nauczycielem, to dua przeszkoda w praktyce. Jeli chcesz by nauczycielem, musisz by kreatywny. Uczenie si faktw i przekazywanie ich to nie wszystko. Musisz rozumie ludzi, ich ycie, problemy, ich moliwoci, skonnoci, a wtedy rozmawiaj z nimi w taki sposb, aby oni ci take zrozumieli i mogli si do tego odnie. Pom im zrozumie ich kopoty z dhammicznego punktu widzenia. Prowad ich powoli, tak eby zauwayli prawdziw natur rzeczywistoci w ich wasnym yciu i dowiadczeniu. Aby by do tego zdolnym, najpierw musisz zrozumie swoje ycie, dowiadczenia i problemy, bl, szczcie, rado, nadziej, w rzeczy samej wszystkie aspekty swego ycia. Dlatego najpierw zrozum siebie. Pniej pomagaj innym. Musisz te poj, e dhamma jest uniwersalna, nigdy nie przestarzaa. Jest odpowiednia dla wszystkich kultur. Nie moesz uczyni chorej wiadomoci zdrow bez wzgldu na to, w jakiej kulturze si urodzie. Potrzebujesz wiele odwagi, eby zaakceptowa prawd, zna prawd, praktykowa prawd i mwi prawd. Najpierw jednak trzeba zobaczy prawd dla siebie i y ni. Przeczyta o czym w gazecie i zrozumie anicca (nietrwao, przemijanie) to czysto intelektualna sprawa. Kiedy naprawd widzisz anicca, dowiadczasz tego w tej chwili, w teraniejszoci, nie ma tam miejsca na mylenie. Trudno jest pisa o tym wszystkim w licie. Tyle jest do powiedzenia, tak mao miejsca. Jeli to, co powiedziaem, ma dla ciebie znaczenie, bd zadowolony. Nie jestem na sprzeda. Nie chc by kupiony ani wynajty. Nie chc by pracownikiem czyim ani adnej organizacji. Chciabym by swobodnie funkcjonujcym czowiekiem. Nie sdz, e to duma, raczej mj szacunek dla siebie samego. Pamitam, jak pewni ludzie sdzili mnie albo mwili o mnie przez to, e doradzaem w Ameryce. Doradzaem od szkoy redniej. Myl, e im wicej wiedzy i mdroci posiadasz, tym lepszym doradc si stajesz. Nikt nie moe z nikogo zrobi doradcy, jeli ten kto nie ma naturalnej zdolnoci ku temu. To

jak bycie artyst. Jeli jeste gboko zainteresowany ludmi i yciem oraz ich problemami, staniesz si dobrym doradc. Jaka jest rnica midzy byciem dobrym nauczycielem dhammy, a byciem dobrym doradc? Nie widz duej rnicy. Obaj pracuj nad tymi samymi ludzkimi problemami. Dobry nauczyciel jest dobrym doradc. Rozumiem, e Budda by najlepszym doradc. Co o tym sdzisz mj drogi przyjacielu? Wybircze czy wyspecjalizowane podejcie do ycia nie sprawdza si w praktyce. Potrzebne jest wszechstronne zrozumienie. W ludzkim ciele kady czonek jest zaleny od drugiego. Tak jest i z yciem. Kady aspekt twojego ycia jest powizany z innym aspektem. Ekonomiczny, emocjonalny, intelektualny, spoeczny i duchowy - wszystkie s powizane. Nie moesz ich traktowa rozcznie. Jeli bdziesz prbowa, twoje ycie bdzie niepene. Nie bdzie w nim harmonii, tylko konflikt. Schizma. Parali. Nie rb niczego, czego tak naprawd nie lubisz robi. Tyle czasu zmarnowalimy na rzeczy, ktrych w rzeczywistoci nie lubimy. Z poczucia obowizku, aby si komu przypodoba anaday (bir. ze samopoczucie, zakopotanie, zobligowanie) - do! Starzej si. Ty te. Nie ma czasu do stracenia. Zrozumie ludzkie przesdy i gupot, to cz mojej edukacji, ale jeli chc by cigle wcieky mylc o bdach innych ludzi, to jestem przekonany, e mgbym to robi przez reszt mojego ycia. To cakiem proste. Czy ty chciaby to robi? Oto pytanie. Bardzo wane pytanie w tej chwili. Dosa (awersja) jest bolesna. Nie tramy czasu rozmawiajc o ludzkiej gupocie i bdmy bardzo wiadomi wasnych wad. Nie oczekuj, e wiat si zmieni. lepa sia (avijj paccay sakhr) wiedzie do lepych dziaa. Jestemy li, gdy spotykamy ludzi religijnych (ortodoksyjnych i o ograniczonych pogldach); jestemy li, gdy ludzie s zbyt sceptyczni (co jest innym rodzajem ograniczenia). Nawet nie prbuj by uwani. Czy kiedykolwiek ludzie bd tacy, jak bymy chcieli, aby byli? Widzc wasne ograniczenie, jak ciko jest mi zauway, e utknem, i ruszy dalej. Ludzie utknli- mwisz. Ale gdy tylko zobaczysz, w ktrym miejscu ty utkne, wtedy moesz si odblokowa. Ludzie zachowuj si, jakby wiedzieli, co robi. Czy oni naprawd wiedz, co robi? Samooszukiwanie si. Czasami moe by tak cakowite, e nawet o tym nie bdziemy wiedzieli. Postawa obronna sprawia, e stajesz si lepy na wasn sabo. Oszukujemy si, eby wydawa si sobie sympatyczni. Czasami to bolesne, widzie swoje sabe punkty. Do tego potrzeba duo odwagi, uczciwoci i uwanoci.

73

Wiesz, e jestem gboko zainteresowany terapi, poniewa wiem, jak ona moe pomc. Dobry terapeuta, ktry jest take dobrym praktykiem uwanoci, moe duo pomc. Taka osoba moe pomc innym zrozumie ich wasny problem. Wiesz, e jestem gboko zainteresowany ludmi, doradzaem im przez prawie dwadziecia lat. To moja natura, nie zawd. Czytaem wiele o psychologicznych problemach na Zachodzie. Nie chc tu mwi, e potrafi rozwiza wszystkie problemy, ale potrafi je zrozumie. Czuj potrzeb zrozumienia ich. Pracowaem z wieloma osobami posiadajcymi rne problemy i pomogem zrozumie im siebie. Masz duo dobrych cech, musisz je tylko rozwija. Jeli zrozumiesz dhamm w teorii i praktyce, take bdziesz mg pomc wielu ludziom i uczyni wasne ycie bardziej sensownym i produktywnym. Czy czujesz, jakby chcia co wyrazi i nie mg? Jakby mia skarbiec, a nie mg znale do niego klucza? Kiedy czujesz si w porzdku ze sob, swoim sposobem ycia, wtedy moesz pomc skutecznie innym. Dlatego jest bardzo wane dla ciebie mie dobry i gboki kontakt ze sob. Tylko wtedy, gdy jasno widzisz rzeczy w swoim umyle, moesz znale sposb na ycie w harmonii ze sob. Jeli masz tak harmoni, moesz robi wszystko - albo pomaga innym, albo nic nie robi. Prosz nie zajmuj si pomaganiem innym i niesieniem Dhammy na Zachd. Najpierw sam znajd spokj w sobie. Zrozum swoje ograniczenia i wady. Gdy nauczysz si y spokojnie i wiadomie, wtedy myl o pomocy innym, eby robili podobnie. Przejmowanie si zbyt wiele innymi, pomaganie innym, przejmowanie si Dhamm na Zachodzie, zepsuciem Dhammy na Zachodzie, to zawsze moe by ucieczka od wasnej bezsensownej egzystencji. Kady, kto prbuje zaszczepi buddyzm w Ameryce, nie rozumie go dobrze. Naley wzi ziarno i zasia je na nowej glebie. Myl, e najwaniejsz, rzecz, ktr powinna robi kada osoba (z Zachodu, bd Wschodu), jest bycie uwanym, a nawet jeszcze bardziej uwanym. Niech uwano zadecyduje jakie formy powinna przybra Dhamma na Zachodzie. Dhammy naley uczy si w yciu, a nie w szkoach czy na odosobnieniach. Odosobnienia to tylko jazdy testowe. Czy to moliwe nic nie robi i by z tego zadowolonym? Prbuj to odkry. Nierobienie niczego nie jest proste, szczeglnie w Ameryce, gdzie aktywno jest gwnym celem ycia. Bez wsparcia ze strony tych, ktrzy s ci bliscy i drodzy, ycie w spokojnym miejscu i medytowanie mog by trudne. Potrzeba na to silnego umysu. Jeli jednak jeste przekonany, e wanie to

74

chcesz robi, zapomnij, co inni o tym myl. Po prostu id i rb to. Tak zrobi Budda. Powiedz mi, kiedy i czy znalaze spokojny dom. Mio sysze, e masz czas na to, by medytowa. W takim kraju jak Ameryka, gdzie ludzie robi tyle rzeczy i gdzie jest tyle rozrywek, medytacja nie jest atwa. Czowiek starzeje si robic to czy tamto, nie znajdujc prawdziwej satysfakcji w niczym. Jestem jedynym prnujcym czowiekiem. Nie chc by niczym zajty. Bycie zajtym to marnowanie ycia. Gdy yjesz w popiechu, jeste zajty, tak si angaujesz, e nie widzisz tego, co si dzieje w twoim umyle. Stajesz si nieuwany. Dlatego nie chc by zajtym nauczycielem. Szanuj twoje yczenie, chcesz, bym przyjecha do Ameryki. Ale po co? Uczy? Uczy czego? Tego co przeczytaem? Teksty palijskie to ogromny skarbiec peen klejnotw, zawierajcy tyle jasnych instrukcji, tyle przewodnictwa. Moesz si nauczy palijskiego. To nie jest trudne. W jeden rok moesz si nauczy wystarczajco duo, by czyta dla siebie sutty przez reszt ycia. Sama praktyka nie jest wystarczajca, jeli chcesz by nauczycielem. A zaufanie, jakiego nabierzesz, jeli bdziesz potrafi czyta nauki Buddy dla siebie, jest niewtpliwie ogromne. Nie musie polega na przekadach innych, to dua ulga. Poza tym wszystkie przekady s nieadekwatne. Kiedy yjesz inaczej, widzisz rzeczy w inny sposb. Kiedy yjesz w innej kulturze, uczysz si wiele nowego, nawet twoje wasna kultura wydaje ci si inna. Twj wzrok wyostrza si. Widzisz rzeczy, ktrych nie zauwaae wczeniej. Zmieniaj si wartoci, stajesz si mniej skostniay, bardziej otwarty. Inne rodowisko powoduje, e jeste czujny. To przywouje rne aspekty twojej natury. Jeste zmuszony uy takich moliwoci, ktrych nie uywae w znanym ci miejscu, takich cech, o ktrych istnieniu u siebie nawet nie wiedziae. Dlatego pobyt w innym kraju, kulturze, przebywanie z innymi ludmi jest bardzo uyteczne. Ksiki s moimi najlepszymi towarzyszami. Wzbogacaj moje ycie, daj gbsze i szersze rozumienie wiata, w ktrym yj. Myl, e bd czyta tak dugo, na ile starczy mi wzroku. Czyta, medytowa, spacerowa po lesie, o nic si nie martwi, rozmawia czasami z ludmi, y prosto i spokojnie to jest droga, ktr bd poda przez reszt swojego ycia, bez wzgldu na miejsce. Wczoraj rozmawiaem wieczorem z dziemi ze szkoy podstawowej, niektre recytoway wiersze, inne zadaway pytania. Jedno zapytao mnie, dlaczego zostaem mnichem. Odpowiedziaem najlepiej, jak potrafi. Opowiedziaem o moim dziecistwie. Wieczorem przyszo wielu ludzi. Wikszo z nich to ludzie wyksztaceni. Zadawali duo pyta. Rozmawialimy przez dwie i p godziny. Teraz nie mog narzeka, e ludzie nie interesuj si medytacj.

75

76

Rozmawialimy grupowo. Ludzie dzielili si swoimi przeyciami z grup, a ja z nimi moim dowiadczeniem yciowym. Wielu ludzi przychodzi ze mn porozmawia. To zaskakujce, e wikszo z nich jest bardzo modych, 20-30 letni. Codziennie wieczorami mamy dyskusje grupowe. W cigu dnia mam wywiady. To zachcajce, e tyle osb tak bardzo chce si dowiedzie czego o medytacji, o buddyzmie. Niektrzy z nich s dobrymi praktykami. Jestem wic teraz bardzo zajty. Ale jestem te szczliwy. Chc spotyka si z ludmi i rozmawia z nimi. Ciesz si, e mog by dobrym przyjacielem. Czas, jaki spdzam z nimi, nie idzie na marne. Nie jest mi wygodnie podrowa, ale to warte zachodu. Ludzie tyle dla mnie robi. Dlatego chciabym take im co ofiarowa w zamian. Wszystko co mog da, to mett, zrozumienie i porady. Dlatego jeli nie mog przyj do mnie, ja przybywam do nich. Wiele osb przychodzi si ze mn spotyka i wiele z nich to osoby nowe. Teraz widz, czego poszukuj: dobrego przyjaciela i nauczyciela, kogo z kim mogliby swobodnie porozmawia w taki sposb, e co z tego zrozumiej. Mam nadziej, e w jakim stopniu mog im to zapewni. Rankiem odwiedzam domy, otrzymuj tam posiek, sucham o cierpieniu mieszkacw i daj rad tak, jak uwaam za stosown. Tyle cierpienia. Tyle cierpienia (dukkha) jest na wiecie. Zaakceptowanie tego, co nieuniknione, jest bardzo wane dla spokoju umysu. Jeli przyjad do ciebie, bd tylko ciebie sucha i rozmawia z tob i niektrymi z twoich przyjaci. Nie jestem nauczycielem, jestem po prostu przyjacielem lub bratem. Nie zmusz ludzi do praktyki, ale jeli to robi i chc mojej rady, jestem skory do pomocy. Rola nauczyciela jest zawsze pena cierpienia. Zawsze jestem czujny, by dopasowa si do tej roli. Jestem wystarczajco szczliwy, bdc prostym mnichem mieszkajcym w lenym klasztorze z dala od drogi. Zapomniaem wikszoci tego, czego nauczyem si z ksiek. Nie chc pamita zbyt wielu rzeczy. Wol, gdy umys mj jest pusty, jasny, bez balastu, jakim jest nauka. Nie mam nic do udowodnienia ani do obrony. Ludzie maj wiele sprzecznych pragnie. Wikszo z nich nie wie, co tak naprawd chce robi. Zmieniaj si, gdy tylko wiatr zawieje. Niestabilno jest zasad. Czy wiesz, e jeste bardzo wraliwy? Ludzie wraliwi cierpi bardziej, ale ucz si wicej ni ludzie o maej wraliwoci Pytasz, czy ufam wielu ludziom. Ufa to znaczy wierzy, e ludzie nie zrobi ci nic zego, e ci nie wykorzystaj. W tym sensie mog powiedzie, e znam cakiem niewiele takich osb. Arahat yje swoim yciem bez porwnywania si do innych. Ludzie tego nie potrafi. Byoby niewtpliwie spokojniej, gdybymy nie porwnywali, co

jest, a czego nie ma. Ale wtedy nasze ycie byoby bardzo rne od tego, ktre wiedziemy teraz. yjemy peni oporu: opr przeciwko yciu, opr przeciwko mierci, przeciwko blowi i stracie, opr przeciwko mioci (tak, naprawd). Akceptacja jest taka trudna. Dzieci tak si nie zachowuj. Tego oporu uczymy si, gdy dorastamy. Mylc o tobie czuj si troch niespokojny o to, jak ci si wiedzie. Niepewno mczy. Najbardziej martwi si twoim zdrowiem. Jeli jeste zdrowy, moesz robi wszystko bez wzgldu na to, jakie jest to cikie. Spaceruj duo, to wspomaga krenie krwi, niezbyt szybko i nie za wolno. Kiedykolwiek dzieje si co zego z moim ciaem, pucami, odkiem lub gdy nie mog spa, krci mi si w gowie spaceruj z normaln prdkoci kilka godzin i to zawsze pomaga, nawet gdy mam jakie infekcje. Stwierdziem, e w ten sposb wracam szybciej do zdrowia. Spaceruj jak zwykle z U I. przez par godzin wieczorem. Najczciej rozmawiamy o naturze umysu. Czasami o tym, co ludzie ceni najbardziej w yciu i jak ono ksztatuje ich mylenie i uczucia. Wszystko, wszyscy i kade miejsce ma swoje dobre i ze strony. Kiedy widzimy ze strony miejsca, czy osoby, nie powinnimy zapomina o dobrych. Zwyklimy widzie tylko jedn stron. Gdy si zocimy, zwykle przesadzamy ze zymi stronami i na odwrt, gdy jestemy zadowoleni i co nam si podoba, te przesadzamy. Zdolno adaptowania si jest bardzo wana, by przey. Najbardziej niebezpieczny jest brak elastycznoci. Kompromis jest dobry we wszystkim, o ile nie wpywa on na twoj integralno. Powiedziae, e bardzo si zmienie. To dobrze, proces dopiero si rozpoczyna. Jeli nie przywizae si do starego wizerunku, zmiany bd postpoway na przd. Bdziesz si czu jak nowa osoba, zawsze ulegajca zmianom i wzrastajca, poczujesz si o wiele modziej. Stare jest zawsze stare, a nowe jest zawsze mode. Uczenie si bywa cakiem bolesne, take dowiadywanie si, co jest prawdziwe, ale tylko wtedy moemy wzrasta. Potrzebujesz dystansu, aby zobaczy rzeczy wyranie i przyswoi je sobie. Kiedy podchodzisz zbyt emocjonalnie do dowiadczenia, nie zrozumiesz go. Zrozum swoje ograniczenia. Moesz zrobi tylko tyle. Nie chc si wkada w ramy, to zbyt ogranicza. Chc wolnoci od nazwy i etykiety. Jestem, kim jestem. Nie musz by zaszufladkowany. Czy znasz rodowd sowa kategoria? [To z aciny i greki oskarenie, a take rodzaj orzekania, twierdzenia, wypowiadanie si publiczne przeciw.] A wic kategoryzacja (utrzymywanie okrelonej opinii o ludziach) staa si dla mnie coraz bardziej bez sensu, tak jak kategoria buddysta.

77

78

Nie mog by przypisany (okrelony) ani pozytywnie, ani negatywnie. Mj umys jest coraz bardziej wolny od kategorii, take od dobra i za, itp. Chciabym widzie realn natur zjawiska bez nazywania jej. Mam nadziej, e nikt mnie le nie zakwalifikuje. Dlaczego nazywanie jest tak wane? W pewnych przypadkach nazywanie to tak jak nadawanie zego imienia, oskaranie. Inna sprawa, o ktrej chc mwi, to oczekiwania. Skd moemy wiedzie, e to, czego oczekujemy, jest moliwe? Dlaczego musimy czego oczekiwa? Dlaczego nie moemy y z tym, co jest? Aspiracje, oczekiwania sprawiaj, e ludzie dobrze si czuj. Gdy kto oczekuje czego wielkiego i dobrego, myli, e jest dobr osob. Czasami aspiracje i oczekiwania s samooszukiwaniem siebie. Mog by take przyczyn rozczarowania. Budda powiedzia, e gdy osoba staje si arahatem, unika pogldw i opinii. Jake peni pogldw i opinii jestemy my. A nadal nie jestemy pewni niczego, po prostu duo mwimy, wiele sw bla, bla, bla. Nawet jeli jestem tak obciony faktami i ideami, wci chc wiedzie wicej. W moim umyle si kbi, a to co jest najwaniejsze, esencja mojej nauki, nie moe by wyraone bezporednio i pozytywnie sowami. Znam powierzchowno wiata i wiem, e nic z tym nie zrobi. Czasami sam jestem powierzchowny. Bez uwanoci, w jaki sposb ludzie mog nie by powierzchowni? Czytam ksik historyczn, ktr przysae. Renaissance Europe. To wane - czyta histori, by mie szersze zrozumienie ludzi, wiedzie, jak idee i ideay si zmieniaj; w jaki sposb ludzie tworz cierpienie (dukkha); jak bardzo s przywizani do pogldw i opinii, ktre zawsze si zmieniaj. Identyfikowanie si z pogldami, religi i narodowoci stwarza tyle cierpienia i konfliktw. Wizerunek siebie stwarza podzia, samotno. Czy zauwaye, e jeli kto co pisze, wiesz, e robi to prosto z mylcego umysu albo zna to, bo przeczyta ju o tym gdzie indziej? Albo kiedy pisze z wasnego dowiadczenia i serca, czy moesz zauway rnic? Czy kiedykolwiek powicie chwil na zastanowienie si, skd pochodz twoje problemy? Albo w jaki sposb sie ignorancji przyczyny tych problemw stawia ci teraz w takiej sytuacji? Czy nie masz adnych wyrzutw sumienia, alu, nie cierpisz? Jak by si czu, gdyby kto co zrobi twoim dzieciom, ale z penym uzasadnieniem? Czy potrafisz wspczu innym? Jeli kto nie potrafi postawi siebie na miejscu innej osoby i zrozumie, jak si ona czuje, jakie konsekwencje mog z tego wynikn? Czy zaobserwowae wizerunki samego siebie, ktre moesz mie w tej chwili? Ja wyidealizowane, prawdziwe, rne, te ktre pokazujesz rnym ludziom? Ile ich jest razem? Jak moesz je pogodzi? W jaki sposb skadasz je

w jeden wizerunek siebie? Czy jest co takiego jak tylko jeden wizerunek siebie? Kim jest wtedy ten duy ja? Czy spotkae kogo, kto ma zawsze ten sam, stay wizerunek siebie, bez wzgldu na to, z kim si spotyka i gdzie si znajduje, w kadej sytuacji i okolicznociach? Gdy ludzie zaczynaj ci przypina etykiety, czy zaczynasz w to wierzy i y zgodnie z tym, co o tobie mwi? Ile z ich spostrzee na twj temat jest prawdziwych, a ile bdnych i znieksztaconych? A jak wiele z tego, co ty dostrzegasz w innych, jest faszywe, bdne i znieksztacone. Czy zauwaye, jak wiele osb, ktre nienawidz za, same mog by ze? Dlaczego? Spotkaem wielu, ktrzy widz zo w innych, ale nie w samych sobie. Uciekaj od wasnego za. Czy bdzie to prawdziwe, jeli powiem, e przez demaskowanie innych sami czuj si lepsi od tych, ktrych uwaaj za zych? W ten sposb poczucie wyszoci daje im faszywe przekonanie, e sami wcale nie s li. Kamca moe zrobi wszystko. Czy zgadzasz si z tym? Jak si czujesz, gdy jeste okamywany? Czym jest prawda twoim zdaniem? Jeli osoba wykracza przeciw prawdzie, co traci? Co zyskuje taka osoba, jeli yje yciem penym kamstwa i oszukiwania si. Czy taka osoba moe rozwija si umysowo i psychicznie, jeli nie yje zgodnie z prawd? Co osignie, jeli pozostanie w infantylnym stanie emocjonalnym, psychicznym, mentalnym. Czy moe by jaka realna, trwaa rado i spenienie, jeli w takim stanie si pozostanie? Jak bdziesz postpowa z osob o dwch bardzo rnych i ekstremalnych osobowociach? Jedna strona osobowoci jest uprzejma i troskliwa, druga zimna, gruboskrna, manipulujca i egoistyczna, bezmylna, nierozsdna, niekontrolujca si i destrukcyjna. Czy spotkae kiedy takich ludzi? Widziaem ich kilku i nie wiem, jak sobie z nimi radzi. Sowa s bardzo nieostre, jeli chodzi o znaczenie i komunikowanie si. Wielu rzeczy nie da si wyrazi sowami. W wielu przypadkach ludzie uywaj sw tylko po to, by zrobi wraenie, ale prawda jest daleka od sw samych w sobie. Jak pozna siebie dogbnie? Jeli nie znasz siebie, czy moesz poznawa innych i oczekiwa, e oni ci poznaj? Czy wskazywae sobie i pytae siebie, dlaczego robisz pewne rzeczy, jak masz motywacj: czy robisz je dlatego, e jest jaka ni, ktra ci do nich cignie, bez zastanawiania si, czy s suszne, czy nie, szkodliwe czy korzystne? Czy jeste pod wadz starych nawykw i znanych ci sposobw postpowania, ktre nie s korzystne i nie prowadz do szczcia? Czy jest co takiego, jak staa osobowo? Czy ludzie s tak sabi, e nie mog i nie zmieni si na lepsze, ale musz by niewolnikami swoich starych nawykw i sposobw postpowania? Jeli nie ma zmiany, nie ma rozwoju. Czym jest dla ciebie wybaczanie? Czy wybaczasz sobie i innym?

79

Ile niesprawiedliwoci ci spotkao? Ile razy ty niesprawiedliwie postpie wobec innych? Czy sdzisz, e warto jest korygowa swoje braki, niedocignicia, saboci, czy wolisz stwierdzi, e jeste a tak przywizany do swoich starych wizerunkw, e zmiana zraniaby zbytnio twoje ego? Co to jest miujce wspczucie? Jak przeksztaca je w dziaania w naszym yciu codziennym? Czy pod koniec dnia zastanawiasz si, co zrobie dobrego i zego? Czy postanawiasz unika tego, co nie jest dobre? Jak moesz zrozumie problemy i tajemnice, jeli odmwisz im poznania? Czy masz do odwagi, by nazwa je po imieniu, pokaza je i od nich odej? Bd zawsze czujny. Czy zauwaye, e zawsze pocztek jest trudny, ale pniej po kilku prbach wszystko staje si atwiejsze. Tak jak praktyka uwanoci. Na pocztku jest trudno, poniewa cigle pozbawiony uwagi umys jest przywizany do starych i niedbaych sposobw. Ale jeli bdziesz prbowa nadal, zauwaysz, e uwano przychodzi cakiem naturalnie. Praktyka czyni mistrza, nie sdzisz? Jak postrzegasz prace kammy w swoim codziennym yciu? Czy dziaa ona jak bumerang? Czym jest dla ciebie ycie? Czego ycie oczekuje od ciebie? Dlaczego jeste tutaj w tej egzystencji nazywanej yciem? Czy uwaasz, e to cenna sposobno narodzi si jako czowiek, a nie zwierz lub inna, nisza forma bytu? Czy gdy co robisz, robisz to pod wpywem impulsu, czy najpierw podejmujesz decyzje mylc nad konsekwencjami? Czy zauwaye, jak czsto musimy podejmowa decyzje? Jakie s twoje kryteria, gdy je podejmujesz? Kady chce dobra, zrozumienia, mioci i wspczucia od innych. Jak bardzo chcemy da to samo innym ludziom? Gdyby zosta ci miesic ycia, co by zrobi przez ten miesic? Jakie znaczenie ma dla ciebie mier? Czy ycie moe mie sens i by pene bez cierpienia i mierci? Ile nauczye si z cierpienia wasnego i innych? Czy masz sny w nocy? Czy potrafisz je zapamita? Jaki rodzaj rzeczy zwykle ci si ni? Czy widzisz, jak wiadomy umys wpywa na niewiadomy w snach?

80

Rozdzia VI - Wartoci i Filozofia

[...] czowiek, zawsze i wszdzie, kimkolwiek jest, lubi postpowa tak, jak chce, a wcale nie tak, jak mu nakazuje rozsdek i korzy 24 To sowa Dostojewskiego w Zapiskach z podziemia. Co na to powiesz? Mj przyjaciel Henry David Thoreau powiedzia: Zdrowszy czowiek znalazby si do czsto w formalnej opozycji do tego, co jest uwaane za najwitsze prawa spoeczestwa, przez posuszestwo dla jeszcze bardziej witych praw, a w ten sposb sprawdzaby swoje postanowienie bez zbaczania z wasnej drogi. Jeli chodzi o mnie, jestem zmczony konfliktami w samym sobie. Chciabym przey ycie spokojnie. Chciabym znale sposb na ycie bez zgody na ten szalony wiat i bez bycia w konflikcie z tym wiatem take. Niech wiat idzie wasn, szalon drog. Ja pozostan z boku. Jeli uwaam co za pewnik, nie mona mnie nazwa najgorliwszym poszukiwaczem prawdy. Chciabym wiedzie dla siebie. Inna rzecz, jakiej si nauczyem, to komunikowanie si ze sob. Jedyn osob, z ktr mog si porozumie naprawd dobrze, jestem ja sam. To nie jest takie proste. Kady ruch, frustracja, uczucie, duma, nuda (szczeglnie odczuwana z ludmi, poniewa nie czuj si znudzony, gdy jestem sam) s mi dokadnie komunikowane (dostpne dla mnie). Czuj si zupenie odsonity dla siebie samego. Teraz rozumiem siebie dogbnie. Nie posiadam ju silnego pragnienia poprawiania siebie, czego nie moe poj wikszo ludzi. Czy ty to rozumiesz? Nie mam te silnej chci poprawiania innych. Ciesz si obecnie rodzajem spokoju, ktrego nigdy wczeniej nie dowiadczyem. Wszystkie wartociowe rzeczy pochodz z serca. Cakiem prawdziwe. Wiesz, byem intelektualist. Za bardzo ceniem wiedz i rozum. Przeczytaem tysice ksiek na wszystkie tematy, ale teraz czytam bardzo mao, chocia wci ceni wiedz i rozsdek. Nie mog ju wicej naucza, poniewa czuj, e opieram si na przypuszczeniach. Zamiast tego mwi o tym, czego sam si nauczyem. Moje serce jest coraz bardziej otwarte. Ideay nie s dla mnie ju tak istotne. Nie yj zgodnie z gotow formu. Patrz gboko w serce. Powinienem i nie powinienem nie s dla mnie ju wane. Zamiast tego ufam swojemu sercu (mj umys jest zbyt racjonalny). Czuj si bardziej ywy, gdy jestem wiadomy mego serca. Nie chc osdzania, chc zrozumienia. Nie jestem idealny. Dlatego boj si tych, ktrzy wydaj sdy. Chc, eby mnie zostawiono samego. Zrobiem wiele zych rzeczy w yciu, ale nie wini siebie ani innych. To niemoliwe nie zrobi nic zego. Prbuj praktykowa dhamm i jestem z tego powodu szczliwy.
24

F. Dostojewski, Notatki z podziemia., Z dzie Fiodora Dostojewskiego, T.1, s.24, wyd. Puls, Warszawa (brak daty wydania).

81

Lubi dyscyplin. A zatem, gdy ludzie nie robi rzeczy dobrze, musz ich zbeszta. Wiem, e tutaj w Birmie musz zachowywa si w pewien uprzejmy dla ludzi sposb. A kiedy mwi, powinienem mwi o rzeczach, ktre oni mog zrozumie. Mog by radykalny tylko do pewnego stopnia. W pewnych przypadkach jednak, chocia nie przyjmuj ich wartociujcych sdw, nie powinienem mwi nic, co by im zbytnio przeszkadzao. Konflikty z ludmi niczemu nie su. O ile nie robi lub nie mwi nic z zamiarem oszukania ich, czuj spokj w sercu. Prbuj wanie powiedzie, e nie mog si zachowywa tak, jak naprawd czuj w rodku. Taka jest Birma. Na przykad ludzie przychodz do mnie i traktuj mnie w taki sposb, ktry mnie zoci, poniewa wiedz, e byem muzumaninem. Jednak dla nich to co wspaniaego, zobaczy mnicha, ktry by muzumaninem. Oczekuj ode mnie, e uwierz we wszystkie bajki, w jakie oni wierz. C mog zrobi? Umiecham si. Nazywano mnie komunist, gdy byem mody, poniewa nie wierzyem w adn zorganizowan religi. Czy obecnie wierz w jak zorganizowan religi? Kt to wie? Jak mona usun posmak religii z Dhammy? Prbuj to robi tutaj. Dlatego chc mie jasno co do tego, jak z ludmi postpowa. Nie lubi, gdy ludzie bior mnie za kogo, kim nie jestem, ale to jest nieuniknione. Kady w tym wiecie jest le rozumiany. A gdyby ludzie rozumieli mnie waciwie, nadal bybym wcieky. Jak dugo moje motywy s dla mnie jasne, wszystko jest w porzdku. Zgadzam si z tob w tym, e gupia osoba moe zajmowa stanowisko w organizacji. Mam do tego rodzaju dowiadcze z gupimi ludmi. Mog zrozumie ludzi lepiej, ale nie chc kci si z gupcami, szczeglnie z tymi, ktrzy uwaaj si za zdolniejszych. Jestem coraz mniej przywizany do ludzi i organizacji. Nie myl wiele o pomaganiu. Ludzie uywaj innych w celu tworzenia wizerunku wasnej wielkoci. Ten, ktry walczy z potworami, powinien zadba, by sam nie sta si potworem. (Nietzsche) A kto kiedy powiedzia: Co? Wielki czowiek? Zawsze widz tylko aktora wasnego ideau. (Nietzsche). Wiele z tego, co robi, jest po to, by pokaza wiatu (ludziom), e nie jestem gupcem (leniem). Zmieniam si czasami tak szybko, e nie jestem w stanie powiedzie, jaki bd za rok. Odkryem, e wiele ideaw jest nierealnych. Widz, e moi nauczyciele, przyjaciele pozostaj tam, gdzie byli (gdzie byli zawsze). Mog z

82

nimi rozmawia tylko o sprawach nieistotnych, takich jak zdrowie, pogoda czy rzd. Dla nich caa prawda zostaa ukazana w ksikach; dla mnie wszystko jest wtpliwe. Odkryem, e wiele ideaw nie jest realistycznych. Czego zamierzam naucza? Zmiany we mnie nadal zachodz. Nie chc tego zakca. Rozczarowanie za rozczarowaniem. Moe to nauka - przebudzenie z piknego snu do brutalnej rzeczywistoci. Moje wartoci tak bardzo si zmieniy, e trudno mi rozmawia z ludmi. Chciabym mie janiejszy obraz mojego podejcia do ludzi. Mam na myli to, e nie mog gra przed nimi roli Sayadaw; to czary-mary prowadzi mnie do rozproszenia uwagi. Czy boisz si zmian? Mam nadziej, e nie. Jeli boisz si zmian, nie moesz by moim przyjacielem. Trzeba si zmieni, eby by mi bliskim.powiedzia kiedy Nietzsche. Chcemy by kim wicej, kim innym. Dlaczego? Czy dlatego, e to, kim jestemy, nie jest zadowalajce czy wystarczajce do zaakceptowania? Czy to z powodu ego lub dumy? Kto mwi, e chciaby osign owiecenie. Kto inny, e chciaby zrozumie, czym jest chciwo, zo, duma, wtpliwo, etc. Co jest waciwym podejciem? Wikszo ludzi nie ma kierunku w yciu, poniewa szukaj go na zewntrz. aden kierunek, ktry kto przyjmuje z zewntrz, nie jest jego prawdziwym kierunkiem; jest tylko dziwacznym kierunkiem, kierunkiem w ciemnoci. Ale rda zewntrzne mog by bodcem do poszukiwania kierunku wewntrz. Bez tego wewntrznego kierunku czowiek jest zagubiony. adna inspiracja z lektury witych ksig, podania za witym, guru czy sayadaw nie moe nada osobie prawdziwego kierunku. Widziaem to wszdzie. Tylko osoba, ktra jest w rozpaczy z powodu bezsensu, lepoty i braku celu, ma szans odnale kierunek. Aby by w rozpaczy z powodu sytuacji, w ktrej si znalaz, czowiek potrzebuje duo inteligencji i obserwacji. (Stan umysu Siddhatthy przed tym, zanim postanowi zosta Budd). Wielu ludzi czyta ksiki o dhammie, poda za wielkimi nauczycielami, sucha wykadw o dhammie, naucza dhammy, ale widz, e nie maj kierunku. Oni tylko powtarzaj historie, zawsze wtrne, nigdy z pierwszej rki. Niektrzy z nich staj si sawni i ciesz si z tej sawy, staj si bardzo dumni z sukcesu. I to ich upadek. To ukazuje, e nie maj kierunku. Niektrzy ludzie czuj si szczliwsi podajc za nauczycielem, praktykuj jaki rodzaj medytacji, ale nie ma w tym prawdziwej gbi. Podniecenie piknem idei bd ideau nie trwa dugo. Niektrzy ludzie tylko szukaj jakiej rnicy, zmiany. Czepiaj si czegokolwiek, buddyzmu tybetaskiego, zen, jogi, buddyzmu poudniowego itd.

83

Nasze najwiksze olnienia musz (i powinny) brzmie jak szalestwo, a czasami jak zbrodnie, kiedy suchaj o nich bez pozwolenia ci, ktrzy nie s do nich predysponowani, przeznaczeni. (Nietzsche) Ludzie lubi by oszukiwani. Trudno skoni ich do porzucenia faszywych idei, do ktrych s przywizani. Staj si naprawd rozdranieni, jeli powiesz im co, co zagrozi ich ukochanym marzeniom, fantazjom etc. Ludzie lubi wierzy w mity, tak sdz. To prawie niemoliwe sprawi, by przestali w nie wierzy. S jak dzieci. Bez zudze tego czy innego rodzaju czuj si zagubieni; bez tego ich ycie staje si puste, wic jeli chcesz im odebra mit, musisz im da co w zamian. Ludzie starzej si, ale nie wyrastaj. Wiara oznacza niech do poznania prawdy. (Nietzsche) Uczciwo intelektualna jest bardzo rzadka. Kiedy nauczyciele mwi, mwi tak, jakby wiedzieli, e to, co mwi, jest prawd, nawet jeli nie maj dowiadczenia w tym, o czym mwi. Nigdy nie wyraaj swoich wtpliwoci. Czy nie maj adnych wtpliwoci? Czy to moliwe? Chciabym y w penym wietle dziennym, nie we nie. Gdy yj sam, nie rozmawiam wiele, yj w innym wiecie. Nazwabym to wiatem duchowym, ale gdy rozmawiam zbyt wiele z ludmi o wszystkich rodzajach spraw ziemskich, zmuszony do suchania, odpowiadania i uczestniczenia w konwersacji czuj si, jakbym by wcignity w ten zmysowy, materialny, szalony i powierzchowny wiat. Kto (zapomniaem, kto to by) powiedzia mi kiedy, e niektrzy ludzie wkadaj na siebie duo ozdb i zota, poniewa sami s nic niewarci. Czuj si dopiero wartociowi, gdy maj te ozdoby na sobie. Niektrzy posiadaj rnobarwne kamienie i byszczce metale, niektrzy due oszczdnoci w bankach, inni czasowo peni funkcje ministrw i prezydentw (i spjrz, jak si tym nadymaj). Jeli nie nazwiesz tego szalestwem, to nie wiem, co w takim razie nim jest! Czy s jeszcze inne sposoby na to, by poczu si wartociowym? Pamitam A. , ktry mwi zwykle: Tyle blu w wiecie. Chciabym dalej doda: Tyle nonsensu w wiecie! Niewane jak bardzo si starasz nie da si wcign w ten nonsensowny dramat, jeste zmuszony bra w nim udzia. Czy kiedy bye w takiej sytuacji? Ludzie mwi (mnisi i wieccy): On by arahantem, jego prochy zmieniy si w kulki wielkoci koralikw raca. Tak jakby to byo kryterium dowodowym, czy mnich by arahantem, czy nie. Chciabym pozosta poza ca tak spraw. (Prochy mogy si zmieni w kulki. I co z tego?)

84

Potrzebujesz duo uwanoci, aby nie zosta wessany w konwersacje. Chciabym by spokojniejszy. To byoby lepsze dla spokoju mego umysu. Gdyby mg usun nonsens, zaoenia i kamstwa z konwersacji, nie byoby zbytnio o czym rozmawia. Jestem bardzo zmczony zaoeniami, zbyt duo zaoe sprawia, e ycie staje si nierealne. Ludzie co zakadaj, wykonuj dziaania zgodnie z zaoeniem w sytuacjach odpowiadajcych ich zaoeniom i yj przewidzianym z gry yciem. Uwaaj na tych, ktrzy przywizuj du wag do tego, by uwaa ich za obdarzonych moralnym taktem i subtelnociami w robieniu rnic moralnych. Oni nigdy nam nie wybacz, jeli popeni w naszej obecnoci bd (a jeszcze gorzej w stosunku do nas); nieuchronnie zaczn nas instynktownie pomawia i krytykowa, nawet jeli pozostan naszymi przyjacimi. (Nietzsche) Jakie prawdziwe. Jaka psychologiczna gbia. Obawiam si, e staj si coraz mniej konwencjonalny, mog wybra drog najmniej wydeptan, na ktrej mgbym pozosta sam; mgbym pozbawi si pomocy wielu moich przyjaci. Spotkaem kilku moich przyjaci, trudno mi z nimi rozmawia z powodu mojej niekonwencjonalnoci. Staram si to zrozumie i do tego przyzwyczai. Bd mia nowych przyjaci, kilku starych strac. Ludzie boj si niekonwencjonalnych osb, jak sdz, i zmian. Znajduj bezpieczestwo w starych, znanych im ideach, nowe s dla nich przeraajce: a poza tym uwaaj, e ludzie, ktrzy zmieniaj si, nie s wiarygodni. Jeszcze jeden cytat z An End of Innocence: Do tego stopnia, do jakiego zaprzeczaj istnieniu si za w nich samych i innych, wci na jego lub jej drodze, bezwiednie pomagaj spoecznym lub osobistym destrukcyjnym transakcjom z ludmi dookoa... W niektrych przypadkach pseudoniewinno przybiera form trwajcego przez cae ycie poszukiwania magicznego sposobu na to, by ludzie o nich dbali. Gdyby tylko mogli nauczy si, jak oczarowa ludzi swoim wdzikiem i piknem, podoba im si z ich ulegoci, robi wraenie swoimi osigniciami lub manipulowa nimi za pomoc swoich sztuczek, mogliby y szczliwie na zawsze. (Sheldon Kopp) Zachodz we mnie pewne zmiany odnonie wartociujcych sdw, o ktrych chciabym ci powiedzie. Wiele rzeczy, o ktrych mylaem, e nadadz sens mojemu yciu, uczyni je spenionym, przynios mi sukces i gbok satysfakcj, nie jest ju dla mnie wanych, a przynajmniej nie s

85

priorytetem. Jednym z nich jest nauczanie (pomaganie), czy to nie brzmi dobrze? Ha! Pomaganie lub nauczanie moe by (i jest) wdrwk ego. Widz wiele sprzecznoci midzy tym, jak niektrzy ucz, a tym, jak sami yj. Dlaczego s takie sprzecznoci? To wane i interesujce dla mnie pytanie. Mam tyle czasu, nie musz zarabia na ycie, nie musz utrzymywa rodziny, nie dowiadczam rozkoszy zmysowych (zabieraj tyle czasu), rozmawiam tylko z kilkoma osobami (godzin lub dwie dziennie). Praktycznie niczym nie musz si martwi i nie mam obowizkw. Od kiedy mam tyle czasu, duo myl o yciu i jego znaczeniu, poniewa nie mam innych powanych spraw, o ktrych musiabym myle. Dlatego stao si to dla mnie bardzo wan spraw. Czego naprawd chc? Dlaczego? Rzeczy, ktre powoduj moj desperacj, s dla niektrych ludzi dziecinne i bez znaczenia. Nie musz martwi si utrzymaniem, myl o rzeczach, ktre s poza zainteresowaniem wikszoci. Odkd nie wierz w adne dogmaty, szukam swobodnie wasnej odpowiedzi. Chodzi mi o to, e czasami jestem naprawd zrozpaczony. Czasami czuj si cakowicie wypalony. Wtedy wracam do podstawowych i prostych rzeczy i prbuj przyjrze si na nowo yciu bez moich wczeniej utrwalonych sdw i wartoci. W tych momentach bez przywizania, spokojnych i jasnych, nic nie wydaje si by bardzo wane. Tylko kilka podstawowych prawd pojawia si bardzo wyranie, takich jak anicca - nietrwao, anatt - nie-ja, tah podanie i dukkha cierpienie (niezaspokojenie, bl mentalny i psychiczny), lobha (chciwo, akomstwo), dosa (niech, awersja), moha (uuda). Najgorsza jest uuda. Nie mie sposobnoci, by to obserwowa, jest zbyt ze za duo rzeczy nas od tego odciga w yciu. ...Jak czowiek musi cierpie, eby mie tak siln potrzeb udawania bazna! powiedzia Nietzsche ogldajc Szekspira. Czy to prawda mj przyjacielu? Musisz to wiedzie. Poniewa moje pogldy s radykalne, nie jest mi atwo rozmawia z ludmi, ktrzy s ortodoksyjni. Dlatego trudno jest mi naucza. Jeli naprawd bd mwi o tym, co jest w moim umyle, narobi sobie kopotw. Nie jest atwo by szczerym. Chciabym by bardziej uczciwy i otwarty, ale nie chc mie kopotw. Musz si uczy spokoju lub w innym wypadku sta si pustelnikiem. W tym wiecie penym popiechu, ponaddwikowym, penym super przeszkd, powierzchownym - czy dla wikszoci ludzi jest jaka nadzieja pozostania przy zdrowych zmysach? Ludzie staj si jak wyprodukowane ubrania, jeden model, krtkotrway styl bez osobistej unikalnoci. Lubi rzeczy pasujce do tradycji, maj smak, s dobrej jakoci (tak, to bardzo wane) i dugotrwae.

86

Czytaem o satelitach w ksice naukowej, niektre kr wok Ziemi i powoduj wzrost promieniowania. S coraz dalej i w pewnym momencie, nie mogc porusza si ju wicej wok, odchodz daleko od Ziemi, uwalniajc si od siy grawitacyjnej. Czuj si jak satelita. Czuj to bardzo czsto i bardzo mocno. Czasami nie chce mi si duo mwi. Ludzie w wikszoci mwi dla zabicia czasu, a nie dlatego e maj co do powiedzenia Zawsze jest niebezpieczestwo nieporozumienia, kiedy starasz si powiedzie co z gbi. miej si z ciebie. Zrozumienie jest cennym i rzadkim zjawiskiem. Kady lekarz mgby powiedzie, e jest bardzo prawdopodobne, i nie ma ani jednego czowieka, ktry byby cakiem zdrowy, w ten sam sposb, ktokolwiek naprawd zna rodzaj ludzki, moe powiedzie, e nie ma ani jednego czowieka, ktry chocia troch nie jest w rozpaczy, ktry w sekrecie nie zmaga si z niepokojem wewntrznym, brakiem harmonii, niepokojem o nieznane lub nawet o co, czego nie ma odwagi pozna, albo niepokojem o pewne moliwoci w egzystencji lub o siebie samego. Dlatego tak jak lekarz mwi o chodzeniu z chorob w ciele, on chodzi z chorob, nosi wszdzie chorob ducha, ktra sygnalizuje swoj obecno w rzadkich chwilach przez niepokj, ktrego nie moe wytumaczy. (Kierkegaard) Budda powiedzia: Widz, e ludzie maj zdrowe ciao przez 1 dzie, 2 dni... 1 rok, 2 lata. Ale jeli kto mwi, e jest zdrowy na umyle nawet przez krtk chwil, kim moe by, jeli nie gupcem? Dlatego, kim jeste przyjacielu? Czy jeste zdrowy na umyle, czy jeste gupcem? (Paragraf 22). Jeli mwisz, e jeste zdrowy na umyle, wtedy jeste gupcem. Znowu Kierkegaard. Zawsze jest dobrze by przez co wyrnionym. Nie prosz o nic wicej ni o to, eby mnie wskazano jako jedynego w naszych powanych czasach, kto nie jest powany. Podoba ci si to? Mona umrze ze miechu, prawda? Chciabym napisa kilka cytatw z An End of Innocenece. Oto jeden z nich : Jest jeszcze jeden rodzaj pseudoniewinnego, ktrego uwaga jest gwnie skierowana na utrzymywanie witoci wasnego wizerunku. Jako strategi na ycie, wito moe mie wasn wyczerpujc prostot oczekiwania na to, jak inni odpowiadaj na czyj czysto. Wci gwn trosk jest cige zapewnianie o czyjej ewangelicznej niewinnoci. Uwaam, e tacy ludzie zawsze okazuj si by zbyt dobrzy, eby byli prawdziwi. Dugo o tym mylaem. Jest jeszcze co innego: Bardzo dobre intencje czsto maj rezultat w bardzo zych czynach. Co o tym sdzisz? Nieszczliwi

87

wynikiem wasnej gupoty, niektrzy neurotyczni - zbyt dobrzy, by by prawdziwi - niewinni, kocz na poszukiwaniu psychoterapii. A teraz moja obserwacja: Zwykle ci, ktrzy nie mog przesta mwi o niesieniu pomocy innym, mwi to, poniewa sami tego potrzebuj. Pom ludziom, eby sobie pomogli, wtedy nie bd potrzebowali wicej twojej pomocy. Ludzie nie rozumiej, czym naprawd jest duchowo. Myl duchowo z wiar, lep wiar - ja jestem za wolnoci duchow. Osoba, ktrej si wydaje, e pomaga innym (propagujc dhamm), i ktra suy rodzajowi ludzkiemu (lub ratujca rodzaj ludzki), co jest istotniejsz rzecz w jej yciu, nie wie, co jest tak naprawd wane (podstawowe). Najwaniejsz rzecz, jak inteligentny czowiek moe zrobi, jest przeycie ycia zgodnie z prawd, uczciwie, z zapaem, intensywnie i w deniu do zrozumienia swojej prawdziwej natury. Pomaganie moe by wtrne. Jedna rzecz staa si dla mnie jasna - podwiadomie szukaem sposobu na ycie, ktry byby do przyjcia dla kadej inteligentnej osoby i rozsdny z kadego punktu widzenia, a take praktyczny i uyteczny dla kadego. Byem tym zbyt zajty albo za bardzo szanowaem mylenie i rozumowanie innych. Teraz rozumiem, e to nie jest wane. Nie musz wyjania wszystkiego, co robi. Nawet wczeniej robiem, co chciaem, ale usiowaem wyjania to w sposb, ktry wydawa si rozsdny innym ludziom. Teraz widz, e moje ycie prywatne nie jest spraw innych. yj i bd y wasnym yciem, tak abym sam by z niego zadowolony, a nie w zgodzie z tym, co inni myl na temat tego, co powinienem robi. Nie chc wicej mie nic wsplnego z adn organizacj. Za duo bezuytecznej gadaniny, walk, rywalizacji i oszczerstw. Chciabym by poza tym. Jestem pewien, e nie jestem osob, ktra nadaje si do organizacji. Nie chc by kim takim w kadym razie, ale bd stara si jak najlepiej pomc kademu, kto pojawi si na mej drodze. Mam zwyczaj identyfikowania si z ludzkoci. Wszystko, co jest problemem ludzkoci, wchodzi w zakres mego zainteresowania, nie wiem, czy to dobrze, czy le, ale duo w ten sposb si nauczyem. Teraz widz, co to za ciar. Dlaczego powinienem prbowa rozwizywa wszystkie problemy? (Mentalnie mam zwyczaj rozwizywania problemw). Kim jestem, eby rozwizywa wszystkie problemy? Nie mog rozwiza problemw innych ludzi. Mam ich sam wystarczajco duo, cho niektrzy ludzie myl, e nie mam adnych. Tak, nie takie jak oni, ale mam jednak wasne problemy. Desperacko prbuj znale odpowiedzi na zadane sobie pytania. Pytania, o ktrych wikszo ludzi nie myli. Odpowiedzi, ktre satysfakcjonuj

88

niektrych, nie daj mi zadowolenia. Wedug wikszoci ludzi wszystkie odpowiedzi na pytania mona znale w ksikach, ale ja tak nie uwaam. Rozpad si Zamek z kart Trudno si Pozby snw. (Sayadaw U Jotika) Trywialne kopoty utrzymuj zajcie umysu. Mam wikszo rzeczy bdcych pragnieniem wikszoci ludzi. Cay czas prbowaem co uzyska. Mylaem, e w ten sposb nadam sens mojemu yciu, ale gdy otrzymywaem, co chciaem, odkrywaem, e to byo powierzchowne, po prostu kolejny szczebel drabiny i rzecz, od ktrej naley si uwolni. W kadym kroku w kierunku wolnoci jest rodzaj przebudzenia, dopki nie pozostanie ju nic do usunicia. To co zrobiem i to co robi jest dla mnie bardzo wane, ale nie wydaje si, by miao znaczenie dla kogokolwiek innego. Gdy umr, zostan zapomniany. Nic wielkiego. Najwaniejsze dla mnie jest y dogbnie, zadowalajcym i sensownym yciem. Chwaa i zarzuty nie s dla mnie wane, s zwykle stronnicze. Wraenie, czar, wadza, jakie na mnie wywieray np. polityka, postpy w nauce i technologii, nawet religia - wiele rzeczy traci dla mnie swoj wag. To zdumiewajce, w co wierz ludzie. Wydaje mi si, e nie mog y, jeli w co nie wierz. Ciekawe jak ja ybym bez jakiejkolwiek wiary, oczekiwania, de. Czy moesz to sobie wyobrazi? Cigle zajty, cigle w biegu. Zupenie niepotrzebnie. Szalestwo, bez sensu. Jakie to marnotrawstwo nie robi tego, co tak naprawd ma dla ciebie znaczenie, a robi to, czego oczekuj od ciebie inni ludzie. Czy wiesz, co jest dla ciebie naprawd wane, sensowne i bardzo zadowalajce? Bycie szczliwym nie wystarcza mi. Chciabym zrozumie wszystko dogbnie i nie tylko za pomoc mylenia, ale uczc si od ycia, y rzeczywistym yciem, a nie ideaami. Chocia dostosowuj si (musz) cielenie na wiele sposobw do ustalonej tradycji, mentalnie prowadz ycie bardzo wyjtkowe. Ten sprytny komentator w umyle jest tak nieprzyjemny jak kolec tkwicy w ciele, musi pooy odcisk na kadym zjawisku. Czego twoim zdaniem powinni uczy si ludzie? Kim chciaby, aby byli? Jak masz zamiar to zmieni? A ty jak chcesz przey swoje ycie?

89

Czytam Kierkegaarda Nienaukowe zamykajce post scriptum. Podoba mi si, to jest zaskakujce. Bardzo lubi jego styl. Mam jeszcze inn jego ksik Sickness unto death, ktr przeczytaem bardzo szybko. Przeczytam to jeszcze raz. Czy znasz jakie dobre ksiki z filozofii egzystencjalnej? Nigdy nie czytaem Jeana Paula Sartrea. Do o ksikach. Chciabym zacytowa ci fragment z Nienaukowego zamykajcego post scriptum: Prowadmy postpowanie, ale nie oszukujmy jeden drugiego. Ja, Johannes Cilmacus (uywa tego jako pseudonimu, gdy pisa t ksik), jestem istot ludzk ni mniej, ni wicej. Przyjmuj, e ktokolwiek, z kim mog mie zaszczyt podj konwersacj, jest take czowiekiem. Jeli omieli si spekulowa o filozofii abstrakcyjnej, czysto spekulatywn myl, musz odmwi wysiku rozmowy z nim. Poniewa w tym przypadku nagle zniknie on z mojego zasigu wzroku i z kadego sabego wzroku miertelnika. (Kierkegaard) Bardzo dobrze wyraone! Wanie tak jak odczuwam w stosunku do siebie i innych. Jestem istot ludzk, niczym wicej, i lubi rozmawia z ludmi. Kiedy mwi do kogo, kto gra jak rol, czuj si wprawiony w osupienie25. (Ha, ha, ha znalazem to wielkie sowo w sowniku synonimw). Nazywanie siebie kim - mnichem, guru, filozofem jest bardzo ograniczajce, wice. Chciabym mc mwi swobodnie; musie wygasza mapi mow jest naprawd nudne. (Mam najgbszy szacunek dla Buddy, prosz nie zapomnij o tym). Jestem wic w tarapatach, w kopotliwym pooeniu. W dzisiejszych czasach, szczeglnie w kulturze buddyjskiej, bycie mnichem oznacza zachowywanie si jak mnich. Nie mwisz tego, co mylisz. Mwisz to, co powinien powiedzie mnich, to czego oczekuj od ciebie ludzie. Udajesz, e rozumiesz i wierzysz we wszystko, co jest w witych ksigach. Nawet jeli nie rozumiesz wszystkiego, niemniej jednak we wszystko wierzysz. Czy mog tak robi? Nie mog rozmawia z wikszoci mnichw, poniewa powiedz to, co powinni powiedzie, nie za to, co jest w ich umysach. (W wikszoci przypadkw w umysach nie maj nic). Nie mwi po prostu bla, bla, bla mj drogi przyjacielu. To jest co, co odczuwam bardzo silnie. Sowo buddysta jest bardzo modnym sowem. Dawniej uywano samm-dihi-vd (majcy odpowiednie pogldy). Czy buddyci maj odpowiednie pogldy w tych czasach? Uwaam ci za zdolnego do wszelkiego za, jednake chc od ciebie dobra. (Nietzsche)

90

25

Ang. discombobulated.

Ludzie chc ni na jawie, nie chc uwanoci. Uwano jest z teraniejszoci, a w teraniejszoci nie ma nic, o czym mona by nic na jawie. Widzie mj umys dokadniej i dokadniej i nie oszukiwa si, jest dla mnie obecnie najwaniejszym zadaniem. Kiedy w co nie wierz, wane dla mnie jest zobaczy, e w to nie wierz, zamiast stara si przekona, abym w to uwierzy. Szkoda, e nie mam takiego poczucia humoru jak Mark Twain, albo przynajmniej jak ty. Czowiek nie moe przey (ochroni si przed wciekoci) bez poczucia humoru. Czy ludzie potrafi myle prostolinijnie? Opowiem ci pewn histori. Wczoraj przyszed odwiedzi mnie pewien mnich. Ma 36 lat. Znamy si od dawna. Powiedzia mi, e jego najwyszym celem jest stanie si Budd. Nie tylko to, powiedzia mi jeszcze, e jest pewny, e stanie si Budd. Kiedy nie wziem tego powanie i powiedziaem: Tego nikt nie moe by pewny, bardzo si rozzoci i przez nastpne dwie godziny prbowa mnie o tym przekona. Chodzi wkoo i wszystkim oznajmia, e zostanie Budd. Ten rodzaj megalomanii nie jest w Birmie rzadkoci. Ha, Ha. Lepiej si z tego mia ni zoci. Trudno mi to wprowadzi w ycie. Szkoda, e nie mog powiedzie jak T.P.S: Czy to prawda? Odkd wiele rzeczy stracio dla mnie znaczenie, rzeczy, o ktrych nikt nie moe powiedzie, czy s prawdziwe, czy nie, stwierdziem, e mam coraz mniej do powiedzenia. To, czego dowiadczam w chwili obecnej, jest dla mnie coraz waniejsze. Bez prbowania osignicia czegokolwiek jestem w stanie zobaczy rzeczy prosto i jasno, czuj si silniejszy w sprawach, ktre mi si zdarzaj. To, co si dzieje w tej chwili, jest jedyn rzecz, jak posiadam, czy mi si podoba, czy nie. Dlatego jest to dla mnie najwaniejsze. Bez zbytniego rozpraszania si mog obserwowa rzeczy z atwoci. Trzeba pozby si zego przyzwyczajenia pragnienia zgadzania si z innymi. (Nietzsche) Najwaniejsze to zrozumie siebie dobrze, wszystko, co przydarza si w yciu gboko, a nie filozoficznie; zrozumie wasne motywacje i skonnoci jasno, gdy co si mwi lub robi, rozumie bez znieksztacania swoich uczu, wizji, tego co usyszelimy (prawdziwa reakcja umysu); nie by przez nikogo oszukiwanym ani samego siebie nie oszukiwa, nie naladowa nikogo, nie mie ideau tylko dlatego, e wydaje si on pikny, ale odkry dla siebie, czy jest to naturalne, moliwe wraz ze wszystkimi konsekwencjami; zna wasne zdolnoci, gdy czego si chwytam (za co si bior, podejmuj czego). Kiedy zrozumiem wszystkie te rzeczy wyranie, wtedy, jak sdz, bd mg pomaga ludziom. W innym przypadku bd oszukiwa siebie i innych w imi niesienia im pomocy. Pomaganie moe sta si przyczyn wywyszania siebie.

91

92

Widz to wszdzie. To dlatego o tym cigle mwi. Przepraszam za powtarzanie si. Sprawa, ktra staa si jasna, przestaje nas zajmowa. Zgadnij, kto to powiedzia. (Nietzsche). Powiem ci histori o wu. By sobie w. Pewnego dnia nadleciaa pszczoa i w nie mg si od niej uwolni. Nagle zauway wz zaprzony w woy nadjedajcy z cikim adunkiem. Dlatego rzek do pszczoy Teraz ci poka. Wszed na drog i pooy sw gow wzdu trasy wozu. Wz przejecha i zabi pszczo. Wowi udao si j ukara. Zobacz, jaki by sprytny. Niemao jest takich ludzi na wiecie. Czego ode mnie oczekujesz, drogi przyjacielu? Bycia perfekcyjnym? Dobrze, jestem perfekcyjny tylko w jeden sposb, jestem perfekcyjnym GUPCEM! Nie faktycznie gupim, ale wielkim gupcem, i czuj si z tym OK. Mam wystarczajc ilo odwagi, by powiedzie Nie wiem.. Ludzie nie zmieniaj si radykalnie. Transformacja jest moliwa tylko przez medytacj. A nawet wtedy potrzeba na to duo czasu. Gboka wiadomo gdy widzimy (nie-ja anatt) jasno, jest niezbdna, a to cika praca. Dlatego nie oczekuj zbyt wiele. To, co napisae o Bangkoku, jest naprawd szokujce. Czy Birma (Rangun) bdzie taka pewnego dnia? To cena, jak si paci za modernizacj. Wolabym raczej y w grach, je zwyke poywienie, mieszka w prostej chacie, oddycha wieym powietrzem. Rb rzeczy spokojnie, nie martw si o pienidze i status, bez dni, tygodni, weekendw i bez luksusw. Chcemy tyle podziwu, uznania, szacunku i mioci, dlatego duo czasu spdzamy na tym, aby je osign. W ten sposb nie yjemy w zgodzie z wasnymi wartociami, ale z tym, co ceni inni. To istotne - odkry, co cenimy najbardziej, i y zgodnie z tym bez konfliktw z innymi, o ile to moliwe. Stwarzamy wartoci i yjemy z nimi w zgodzie. Naley sprawdzi, czy te wartoci s naprawd warte denia. Niektrzy ludzie uwaaj, e mieszka w B. to jak y w devaloka (raju, wiecie istot niebiaskich), gdzie moesz dowiadcza wszystkich rozkoszy zmysowych i cieszy si wszelkimi przedmiotami zbytku. Trudno to zrozumie, e wszystkie te rozkosze i zbytek s puste jak sen. Chciabym mie przyjaciela, ktry nie jest ograniczony i nie poda lepo za zbiorem regu i zasad. Ktry obserwuje, przyglda si, yje inteligentnie, mdrze, uczy si i rozwija wraz z upywem czasu, jest elastyczny (rozumie sytuacj i dziaa zgodnie z wymogami), chce odkry dla siebie nawet najprostsze prawdy (przekazane przez mdrcw w historii), nie uwaa niczego za pewnik (ale podchodzi z naleytym szacunkiem), przeciwnie, stara si odkry wszystko dla siebie. Kto, kto jest ywy, a nie obojtny, kto nie boi si pozosta sam. Jakie to zabawne by sawnym, jak puste i nudne.

Gdy sysz od moich przyjaci, co mwi ludzie na mj temat, nie wiem, czy si mia, czy zoci. Jakie szalone, zabawne historie potrafi wymyli. S oni gupi i szaleni, nie ma co do tego wtpliwoci. Lubi by oszukiwani i sami oszukuj siebie. Wiem, e oglnie s to rzeczywicie mili i proci ludzie, nie chc jednak wierzy w prawd i gotowi s przyj fantastyczne historie. Dlaczego ludzie s tak skorzy w nie uwierzy? Co z tego maj? Podoba mi si The Illusion of Technique. Budda powiedzia: M naya hetu, co oznacza: Nie wierz ideom, e s prawdziwe tylko dlatego, e zgadzaj si z systemem filozoficznym. Technika lub system s zudne. Techniki i systemy s wynalazkami umysu ludzkiego. Natura nie pasuje do adnego systemu idealnie. Nawet Abhidhamma 26 nie moe tak naprawd wyjani zjawisk naturalnych w peni. Jest wybrakowana na wiele sposobw. Czytaem je, prbowaem zrozumie, sprawdzi i czego si z nich nauczy. Wiem, e jeste rozczarowany filozofi zachodni, ja nie, myl, e z niej te mona si nauczy. Wiksza cz filozofii egzystencjalnej jest bardzo deprymujca. Mwi ci, jak okropne jest ycie, ale nie mwi, jak y spokojnie. Wikszo filozofw ma zamt w gowach. Tylko myl. Nie s szczliwi, a wielu z nich zwariowao. Wikszo ludzi nie myli a tyle, nie czytaj filozofii i s szczliwsi ni wikszo filozofw. Im wicej czytam o tych filozofiach, tym bardziej doceniam nauk Buddy, ktra jest tak praktyczna i sensowna. Mett (miujca dobro), karu (wspczucie), mudit (wsp-rado), upekkh (zrwnowaenie), sla - moralno, sati - uwano, samdhi koncentracja, pa - mdro- te rzeczy s naprawd istotne w tym yciu i jeli je rozwijasz, moesz zmienia swoje ycie. Na wiele sposobw wielu ludziom filozofia i nauka pomagaj uwolni umys od dogmatyzmu. To najlepsze, co mona o nich powiedzie, ale take stwarzaj pustk w umysach ludzkich; ludzie pozostaj w tej pustce, pozbawieni iluzji i zagubieni, ale czy moemy wini za to filozofi i nauk? One pomogy mi uwolni umys od religii moich rodzicw, ale to take zostawio mnie w otchani. Teraz tylko moja wasna odpowiedzialno nada mojemu yciu znaczenie. Lektura filozofii egzystencjalnej pomaga mi w pewien sposb zrozumie ludzi z Zachodu i ich problemy, sposb mylenia i braki w ich sposobie mylenia, a take jak prbuj rozwiza swoje problemy. Czy nauka Buddy moe im pomc? W jaki sposb? Zrozumie innych jest wane dla zrozumienia samego siebie. Ten wiat jest szalony, cakowicie nieczuy, faszywe, napuszone show. Gupcy zostali zapani w jego puapk. Bezuyteczna chwaa. Faszywe posiadanie.
26

Patrz sowniczek terminw palijskich.

93

Aluzja Udaj, e przyszedem Naprawi wiat i uczyni ludmi szczliwymi. W rzeczywistoci czuj si pusty wewntrz. To przeraajce widzie jak jestem brzydki. Id i zrb co by zakry t brzydot. Jestem pusty i bez znaczenia. Szukajc czego by wypeni nim moj pustk i brak sensu, Mylaem, e znajd co, co przynajmniej uczyni moje ycie spenionym. Co piknego i penego treci. Przygldajc si bliej, odkryem. To te jest puste. Chc naucza ludzi. Dlaczego? Przecie ja sam jestem rozczarowany. Aby ukry moje rozczarowanie, musz naucza ludzi i udawa, e wiem. Mwienie o mioci. Wielkie, Pikne Sowa. Lec wysoko jak ory. Ale moje serce pene jest zoci i frustracji. Udaj, e nie jestem przywizany. A w sekrecie pragn syn z mojego braku przywizania. Mwienie o skromnoci. A cieszenie si z luksusu. Zadowolony i dumny z otrzymywanych prezentw. Mwienie o czystoci i wstrzemiliwoci, Ale brak odwagi spojrze sobie w oczy. Jaka hipokryzja. Ludzie mwi: Jeste pikn osob, mdr i szczliw. Chciabym, eby mieli racj. ****** Poszukiwacz prawdy Nie poda adn drog Wszystkie drogi gdzie wiod Prawda jest tutaj. (E. E. Cummings) Tyle z moich zwizkw dhammicznych wypalio si, czciowo z powodu zaniedbania, czciowo dlatego, e zwyke formy i instytucje pozbawiy mnie zudze. Mog to doskonale zrozumie drogi przyjacielu. Moja sytuacja nie jest odmienna. Bardzo trudno jest rozmawia z mnichami, moimi byymi nauczycielami i przyjacimi, ktrzy nimi s. Prbuj zrozumie ich, a take siebie. Mam dla nich mett i karu, ale brak gbokiego, wzajemnego zrozumienia. Jest midzy nami wielka przepa i nie mam

94

nadziei na znalezienie mnicha, z ktrym mgbym dzieli najgbsze myli, uczucia i olnienia. Wydaje si, e im wicej wiesz, tym bardziej stajesz si samotny intelektualnie. Jak by nie byo, nie jestem ju tak zy z tego powodu, chocia wci tskni za otwartym, wolnym od osdzania kontaktem. Ucz si y z t samotnoci. Nie mam wyjcia. Myl, e kady jest desperacko samotny, niektrzy s bardziej wraliwi, wic odczuwaj to silniej. Czuj si wolny psychicznie z moimi zdrowymi i niezdrowymi mylami jako przewodnikami. Niezdrowe myli s bolesne i powoduj bl, ale zdrowe s spokojne. [...] nie pozosta aden pojazd [...]. Czy potrzebujemy pojazdu? Myl, e jeli bdziemy praktykowali uwano w peni, nie pozostawiajc adnej czci naszego ycia, to powinno wystarczy. Nie sdz, abym mg sta si kiedykolwiek czonkiem jakiej organizacji, poniewa nie znisbym uzalenienia od partyjnych dogmatw. Chciabym by wolny mentalnie. Mog nie osign nic znaczcego w oczach innych, ale zgadzam si na to. Wewntrznie czuj jednak rodzaj wolnoci, ktrej nie miaem wczeniej. Nie mam tu na myli adnego stanu owiecenia w sensie formalnym. Mj drogi przyjacielu, moesz y spokojnie, jeli jeste uczciwy i mdry. Dlaczego tak bardzo martwi ci inni? Czy uwaasz, e jeste za nich odpowiedzialny? Nie warto niczym si przejmowa. Nie mwi, e zawsze jestem szczliwy, ale widz, e tam, gdzie jest ego identyfikujce si z czym, zawsze jest take nieszczcie. Znowu twoje sowa: Wydaje mi si, e na wszystkie pytania musz odpowiedzie we wasnym umyle. Wielkie Pytanie - jak zrwnowaon form powinna przyj tu na Zachodzie praktyka dhammy. Tak eby bya zarwno oryginalna i jednoczenie moga sprosta dziwnym materialnym potrzebom tej kultury. Oto jest pytanie. Sam sobie na nie najpierw odpowiedz. Myl, e pierwsza i najwaniejsza rzecz to jasno widzie w swej praktyce prawd, e niezdrowe myli s sprawcami nieszczcia. Nie chodzi tu o unikanie ich, ale widzenie wyranie ich caoksztatu. Czego pragn ludzie? Pragn szczcia i nie chc blu. Zobacz, co sprawia, e jeste nieszczliwy. Ludzie nie widz, e to niezdrowe myli czyni ich nieszczliwymi, wikszoci trudno jest to zaakceptowa. Myl, e tylko zaspokajanie zmysw i inne upragnione rzeczy ich uszczliwiaj. Jeli jeste szczliwy wewntrz, nie potrzebujesz zbyt wiele, eby by szczliwym. Z wyjtkiem ascetycznego ideau, ycie czowieka byo zwierzce i bezsensowne.

95

Najbardziej uduchowieni ludzie s najsilniejsi. Nawet jeden kompromis ze smakiem opinii publicznej moe prowadzi czowieka ostatecznie do utraty jego spjnoci intelektualnej. Wielka moc objawia si w wielkim samoopanowaniu. (Nietzsche) Kady kto nie wie, jak wada swoim najgbszym ja, chtnie bdzie kontrolowa pragnienia bliniego zgodnie z wasn zarozumiaoci. (Goethe) Co jest twoj najpikniejsz fantazj? Ach, pikne sny! Day mi szczcie, ywiem si nimi, gdy byem mody. Teraz wiem, e byy tylko snami. Czasami auj, e nie mog dalej ni. Taka wspaniaa, cudowna niewiadomo. Ale to niemoliwe. Musz wspina si na gr samotnie, w jasnym wietle ksiyca. Tskni za towarzystwem, ale niestety brakuje go. Moje ciao i umys musz si wzmocni tak, abym sam mg dotrze na szczyt. Wiem, co oznacza samotno. Przygotowuj si na ni. To moje przeznaczenie. Sodka, sodka samotno. Mj najdroszy przyjacielu, znajd gboki kontakt z samym sob. Coraz mniej jestem skonny do nauczania, ale wci jestem zainteresowany rozmow z inteligentnymi i otwartymi ludmi. Co gorsza, nie jestem w stanie sucha nikogo, kto mwi jak nauczyciel, tak jakby wiedzia wszystko. Jeli mi opiszesz swoj histori, chtnie j przeczytam. Osoba, ktra jest polem bitwy sprzecznych idei, amerykaski yd buddysta: wie zbyt wiele i nie wie, co zrobi z yciem, widzi fars tego wiata i nie moe bra niczego powanie, wcznie z samym sob; sam dla siebie sta si powanym problemem. (To jest take i o mnie, ale ja jestem coraz bardziej wiadomy swego umysu). Odpu! Przygldaj si! Zamiast docenia twoj uprzejmo, myl, e jeste tani, gupi i atwo ci wykorzysta, wic zaczynaj tob manipulowa. Dlaczego? Dlatego, e nie maj szacunku dla innych ludzi. Nie nauczyli si, jak ukada sobie dobre stosunki z innymi ludmi. Moe ich samych nikt nigdy nie szanowa. Uczymy si tych rzeczy z wasnego dowiadczenia, a nie z ksiek. Moe mieszkali z ludmi, rodzicami, maonkami, ktrzy nimi manipulowali. Bardzo ciko znale kogo, kto nie manipuluje innymi. Manipulujemy innymi, poniewa im nie wierzymy lub ich nie szanujemy, a nie wierzymy rwnie i sobie. Gdybymy szanowali siebie i wierzyli sobie, nie manipulowalibymy jedni drugimi. Manipulowanie to oznaka saboci i niedojrzaoci.

96

ycie jest mistyczne, Ci, ktrzy tego nie odczuwaj, Nie znajd radoci ani cudu. Ci, ktrzy prbuj wyjania ycie, przegrali, Nie uda im si to nigdy. Wolabym by mistykiem ni naukowcem, Cho niektrzy mistycy s rwnie naukowcami. (Sayadaw U Jotika) Samooszukiwanie si nigdy nie prowadzi do rozwoju i wgldu. Jeli pragniesz ujrze prawd, na pocztku potrzebujesz odwagi i uczciwoci. Jestemy po czci anioem i po czci demonem. Jeli zaprzeczymy istnieniu demona, bdzie nas straszy z ciemnoci, niech zatem demony wyjd na wiato dzienne. Przekonania, iluzja (maya) i autosugestia nawet bardziej pustosz ycie. S trzy rodzaje zalenoci, ktre w naszym spoeczestwie skadajcym si z tylu niespokojnych, samotnych i pustych osb maskowane s jako mio. Rni si form, od wzajemnej pomocy lub wzajemnego speniania pragnie (co moe by cakiem zdrowe, jeli waciwie nazwane) do rnych formy biznesu i zwizkw osobistych, aby wyjani pasoytniczy masochizm. Nierzadko zdarza si, e osoby czujce si samotnie i pusto z samymi sob odnosz si do siebie na zasadzie niewypowiedzianego ukadu, aby trzyma si nawzajem z dala od cierpienia i samotnoci. (Rollo May) Tragiczna to sprawa ujrzenie rzeczywistoci i prawdy o sobie. Dla kogo, kto atwo si dekoncentruje, lepiej jest trzyma umys w staym odnotowywaniu rzeczy, jedna po drugiej. Ci, ktrzy s cisi i skupieni, mog tylko przyglda si temu, cokolwiek naturalnie przychodzi. Kiedy doznae niepowodzenia, to twoja wasna skonno, ktrej co nie odpowiada. Meister Eckhart Jeli nie masz po co y, to oznacza, e nic w yciu nie cenisz, nie masz wasnego centrum. Wszystkie ideay, ktre cenie, byy zapoyczone. W takim czasie jak ten tracisz twardy grunt pod nogami. [...] nie mona nigdy uywa jako swego centrum czego, co jest na zewntrz.

97

Bez wzgldu na trudno zadania musimy zaakceptowa siebie i spoeczestwo, w ktrym yjemy, i znale nasze centrum etyczne przez gbsze zrozumienie samych siebie, a take przez odwan konfrontacj z nasz historyczn sytuacj. A najbardziej konstruktywne miejsce, eby si nauczy kogo kocha, to zobaczy, w jaki sposb nie udaje nam si kocha. (Rollo May) Wybaczy to zrozumie, Wybaczy to by wolnym, Jeli nie moesz wybaczy, Jeste zwizany. Jeli widzisz nietrwao, Komu masz wybacza? (Sayadaw U Jotika) A tutaj kilka fragmentw, ktre uwaam za prowokujce do mylenia. Istnieje dobrze znana psychologiczna teoria, ktra mwi, e kiedy tumimy jedn skonno lub emocj, czsto rwnowaymy to dziaajc lub przyjmujc zewntrznie inn skonno lub postaw, ktra jest jej przeciwiestwem. Moesz by czsto bardzo uprzejmy dla osoby, ktrej nie lubisz. Dalej, jeli nie skonfrontujemy naszej nienawici i urazy otwarcie, one prdzej czy pniej zamieni si w jeden efekt, ktry nigdy nikomu nic dobrego nie da, a mianowicie - lito nad sob. Lito nad sob jest zachowan form nienawici i urazy. [...] nikt nie odnajdzie prawdziwej mioci, moralnoci czy wolnoci, jeli szczerze nie skonfrontuje i nie przepracuje swojej urazy. Wolno to nie rewolucja. Wolno oznacza otwarto, gotowo do rozwoju, dojrzewania, oznacza bycie elastycznym, gotowym do zmiany na rzecz wikszych ludzkich wartoci. [...] czowiek zawsze yje w wiecie spoecznym, a ten wiat warunkuje jego zdrowie psychologiczne. Dobre spoeczestwo to takie, ktre daje najwiksz wolno ludziom - wolno definiowan nie negatywnie i obronnie, ale pozytywnie jako sposobno do realizacji nawet wikszych ludzkich wartoci. Wolno to zdolno do wzicia we wasne rce odpowiedzialnoci za swj wasny rozwj. To nasza zdolno ksztatowania samych siebie. [...] mniejsza wiadomo oznacza wikszy wybr i tym samym wiksz wolno. Wolno wida w zgodzie midzy wasnym yciem, a rzeczywistoci.

98

Jest wtpliwe, czy kto moe rzeczywicie by zdrowym, jeli nie wybierze odpowiedzialnoci za bycie zdrowym. W ten sposb wolno nie jest tylko kwesti mwienia tak lub nie podejmujc konkretne decyzje, ale to moc ksztatowania i stwarzania nas samych. Wolno nie oznacza prby ycia w izolacji. Oznacza ona, e gdy kto jest w stanie skonfrontowa swoj izolacj, moe wiadomie wybra dziaanie z odpowiedzialnoci w strukturze swoich relacji ze wiatem, szczeglnie wiatem ludzi w jego otoczeniu. Podstawowym krokiem w osiganiu wewntrznej wolnoci jest wybranie siebie. To dziwnie brzmice zdanie Kierkegaarda oznacza uznanie wasnej odpowiedzialnoci za siebie i swoj egzystencj... i zaakceptowanie faktu, e kady musi podejmowa podstawowe wybory sam dla siebie. Znakiem czowieka dojrzaego jest to, e jego ycie jest zintegrowane wok wybranego przez niego celu; wie, czego chce... [...] wierzenia i tradycje przekazywane w spoeczestwie s krystalizowane w martwe formy, ktre tumi indywidualn ywotno. Prawdziwy problem to rozrni, co jest zdrowe w etyce i religii i daje bezpieczestwo, ktre powiksza raczej ni umniejsza warto indywidualn, odpowiedzialno i wolno. Osoba naszych czasw, ktra poszukuje wartoci, dookoa ktrych moe zintegrowa swoje ycie, potrzebuje zmierzy si z faktem, e nie ma atwej i prostej drogi wyjcia. [...] Dokadniej, czy to nie konflikt midzy potrzeb walki kadej istoty o powikszanie samowiadomoci, dojrzaoci, wolnoci i odpowiedzialnoci oraz jej tendencji do pozostania dzieckiem i przywizania do opieki rodzicw lub jakich jej substytutw. (przekaz brzmi: Wydorolej!) Czy dana religia jednostki suy hamowaniu jej pragnie, utrzymywaniu jej na poziomie infantylnego stopnia rozwoju i pozwala jej na unikanie niepokoju wolnoci i osobistej odpowiedzialnoci? Czy suy mu jako podstawa sensu (ycia), ktra mwi mu o jego godnoci i wartoci, podstawa dla odwanego akceptowania wasnych ogranicze i zwykego niepokoju, ale ktra take pomaga mu rozwin swoj si, odpowiedzialno i zdolno mioci bliniego? Rollo May Problem bycia ofiar czyjej siy wzmaga si oczywicie przez infantylne pragnienie bycia osob, ktr si kto opiekuje. Uczono ich, e szczcie i sukces bd poday za nimi, gdy bd dobrzy, co naley rozumie bd posuszni. Bycie zaledwie posusznym, tak jak pokazalimy powyej, determinuje rozwj indywidualnej, etycznej wiadomoci i wewntrznej siy. Bdc posusznym zewntrznym wymogom przez duszy czas, czowiek gubi swoje prawdziwe zdolnoci etycznego i odpowiedzialnego wyboru. Dziwnie to brzmi, ale zdolnoci tych ludzi do osignicia dobra i radoci, ktre za tym id, s znacznie mniejsze.

99

100

[...] Osoba, ktra ogranicza swoj etyczn autonomi, ogranicza do tego samego poziomu sw zdolno do osigania cnoty i szczcia. Nic dziwnego, e czuje si uraona. [...] Neurotyczne uywanie religii ma jedn wspln cech, jest to rodek, za pomoc ktrego jednostka unika zmierzenia si ze sw samotnoci i niepokojem. [...] istota ludzka jest w gbi cakowicie samotna. [...] nie ma odwoania od potrzeby podejmowania wyborw cakowicie w samotnoci. [...] nie mona upora si z rozpacz i niepokojem, o ile kto nie stanie z nimi twarz w twarz w ich penej rzeczywistoci. Dojrzao i ostateczne poradzenie sobie z samotnoci s moliwe, gdy osoba odwanie zaakceptuje swoj samotno i od tego wszystko rozpocznie. Jaki niepokj sprawia, e chc biec pod skrzyda wadzy i jaki wasny problem prbuj w ten sposb omin? Definiujemy religi jako zaoenie, e ycie ma sens. Religia jest tym, co jednostka uwaa za swj ostateczny cel. [...]Psychologicznie religi mona zrozumie jako sposb odnoszenia si do wasnej egzystencji. Chcemy podkreli, e o ile jednostka sama nie przyjmie wartoci, o ile jej wasne motywacje, jej wiadomo etyczna nie s punktem wyjcia, adna dyskusja na temat wartoci nie bdzie miaa znaczenia. Mio wymagana jako zapata nie jest wcale mioci Otrzymujemy mio nieproporcjonalnie do naszych wymogw, powice czy potrzeb, ale dokadnie proporcjonalnie do naszej wasnej zdolnoci kochania. A nasza zdolno do mioci zaley od naszej zdolnoci bycia sob. Przyczyn niedostrzegania prawdy jest brak wystarczajcej odwagi. Gdy jest si w stanie powiedzie nie potrzebie, ktr si stworzyo, w innych sowach, jest w stanie nie wymaga, aby si nim zaj; kiedy ma si odwag pozosta sam, wtedy mona go nazwa osob z autorytetem. Im wicej osoba jest w stanie sterowa swoim yciem wiadomie, tym wicej moe uywa czasu na konstruktywne z niego korzyci. Bycie zdolnym zobaczy prawd w ten sposb idzie w parze z emocjonaln i etyczn dojrzaoci. Gdy czowiek jest w stanie zobaczy t prawd, nabiera zaufania do tego, co mwi. Staje si przekonany co do swoich wierze, wasnej intuicji i dowiadcze, bardziej ni do abstrakcyjnych zasad lub tylko dlatego, e tak mu powiedziano. Im wicej osobie brakuje samowiadomoci, tym bardziej jest ona ofiar niepokoju, irracjonalnej zoci i urazy, a kiedy zo zwykle blokuje nas przed uywaniem naszych bardziej intuicyjnych rodkw, w celu ujrzenia prawdy, niepokj blokuje nas zawsze.

Cae ycie uczyem si, ale osignem uniwersaln prawd, moj wasn pochodzc z wewntrz przez wiczenie wasnej wolnoci, i moja wiedza o prawdzie jest moim wasnym stosunkiem do niej. By zdolnym do dawania i otrzymywania dojrzaej mioci jest zdrowym kryterium, jakie posiadamy dla penej osobowoci Najwaniejsza sprawa na pocztku to nazywa emocje po imieniu. A najbardziej konstruktywne miejsce do rozpoczcia nauki jak kocha, to widzie, jak nie potrafimy kocha. Ale kiedy mio jest po to, by znikna samotno, cel ten jest realizowany tylko za cen wzmoonej pustki u dwch osb. Mio jest, jak powiedzielimy, zwykle mylona z zalenoci: ale w rzeczy samej moesz kocha tylko proporcjonalnie do swej zdolnoci do niezalenoci. [Wikszo z tych cytatw pochodzi z ksiki Rollo Maya Mans Search for Himself oraz Carla Rogers Freedom to Learn].

101

Rozdzia VII - Przyja, zwizki i zdolno wspodczuwania w mioci (mett) Jaki jest klucz do ludzkiego serca? (Zrozumienie). Najbardziej wartociow rzecz w yciu jest zwizek. (Przyja). ycie nie moe by realne, jeli nasze zwizki nie opieraj si na szczerych uczuciach. Zwizek jest rzecz wit. Najlepsz rzecz, jak mog ci da, jest moja przyja. Zwizek z drug osob jest rdem najwikszej radoci i najwikszego psychicznego cierpienia. Jako naszego ycia zaley w duym stopniu od jakoci naszych zwizkw z ludmi dookoa nas. Dobrze jest mie dobrych przyjaci. ycie byoby takie puste bez kalyamitta - szlachetnych/duchowych przyjaci. Jak rzadkie jest posiadanie przyjaci. Nie pozostao mi wielu przyjaci. Dlatego bardzo ceni tych, ktrzy s wci przy mnie. Mie przyjaciela to najpikniejsze dowiadczenie w yciu. Cige pogbianie zrozumienia siebie i otaczajcego wiata jest take wspaniae. Dla mnie zrozumienie daje najwiksz satysfakcj w yciu. W naszej przyjani nie ma czasu ani miejsca. Poznaem wielu nowych ludzi. Nie oczekuj od nich niczego, mam po prostu otwarte dla nich serce, wolny przepyw komunikacji. Tak, ja take mam gbokie pragnienie przyjani ze szczer osob. Chciabym, aby mj zwizek z tob, z nim, z moimi crkami, z moj by on by ywym, wzbogacajcym zwizkiem. Zwizki midzy ludmi w wikszoci przypadkw nie s gbokie. Czsto s to zwyke gry. Szczera, uczciwa, autentyczna, pozbawiona manipulacji i chci dominowania przyja, gdzie istniej wzajemny szacunek i zaufanie oraz nie ma nierealnych oczekiwa. Czy taki zwizek jest moliwy? Chciabym zacytowa ci fragment z ksiki C. Rogera Wolno uczenia si (Freedom to learn): [...] Nie mam zamiaru naucza moich czytelnikw ani imponowa im moj wiedz na ten temat. Nie pragn mwi, co naley myle, czu czy robi. Moim celem jest jedynie przekazanie dowiadcze z wasnych zwizkw z innymi ludmi. Co co jest mn w komunikacji z innymi. [...] Cakowite porozumienie z ludmi jest niemoliwe. Prawdopodobnie czsto nie czue si w peni zrozumiany przez drug osob. Ja te nie. A jednak byem bardzo szczliwy i wynagradzany w wypadkach, gdy udawao mi si w duym stopniu porozumie z drug osob. Byo to tak cenne, gdy mogem si poczu bardzo blisko w kontaktach z innymi.

102

Wierz, e wiem, dlaczego cieszy mnie suchanie innej osoby. Kiedy mog kogo naprawd usysze, sprawia, e nawizujemy kontakt. To wzbogaca moje ycie. [...] (C. Rogers) Ludzie potrzebuj dobrych zwizkw dla wasnego rozwoju psychicznego. Taki zwizek jest nieodczn potrzeb. Ludzie ucz si i wzrastaj w dobrych zwizkach. Bez nich jestemy jak roboty. W zych zwizkach stajemy si besti lub jeszcze gorzej. Ludzie staj si coraz bardziej nieludzcy, poniewa nie maj dobrych zwizkw z innymi ludmi. Zwizek to gleba, na ktrej rozwijamy si psychicznie. Jeli gleba jest uboga, nie wzrastamy dobrze lub mamy zahamowany rozwj. Jeli jest yzna, wyrastamy silni i dojrzali. Nie ma dojrzaoci psychologicznej bez dobrego zwizku. Dlatego potrzebujemy kontaktw, w ktrych komunikacja jest szczera, niczym nieograniczona, adnym lkiem. Ze zwizki to trucizna. Zwizek, w ktrym istniej: szczero, otwarto, zrozumienie, troska oraz cierpliwo, ma szans na powodzenie. Wikszo zwizkw nie wychodzi, poniewa nie ma w nich swobodnego przepywu informacji (otwartoci), rzeczywistej troski, prawdziwego szacunku dla innych i zrozumienia, e wszyscy jestemy istotami ludzkimi (kady z nas ma wasne wady i ograniczenia). Wymaganie zbyt wiele od drugiej osoby to take powd rozczarowania, ktry wiedzie do odrzucenia (mylenia, e to nie to, czego si oczekiwao, lub e nie mona tego zaakceptowa). Z cakowit otwartoci, uczciwoci, mioci i zrozumieniem stworzymy dobry zwizek, ktry bdzie wiadczy o naszej dojrzaoci. Wikszo zwizkw po jakim czasie zastyga i staje si rutyn (nie ma w nich ycia, stagnacja). Bez uczciwoci nie ma prawdziwego porozumienia, a bez niego nie bdzie prawdziwego zwizku, a wraz z nim wsparcia, pomocy, nauki. Potrzebujesz dobrego przyjaciela (lub jeszcze lepiej przyjaci, jeli to moliwe). Czowiek nie moe y w miejscu, gdzie nie ma choby jednego przyjaciela. Ale kim jest przyjaciel? A poza tym potrzebujesz miejsca odpowiedniego dla twego temperamentu. atwo mie wspczucie dla cierpicych, ale nie jest atwo y z tak cierpic osob przez reszt ycia. Mio nie wystarczy dwojgu ludziom, eby by razem. Gbokie zrozumienie tej drugiej osoby jest niezbdne. Zobacz, czy moesz zaakceptowa wszystkie jej cechy bez pragnienia zmiany i zobacz, czy moesz j szanowa za to, czym jest teraz. Zwizki, w ktrych wystpuj uzalenienia, nie daj dobrych rezultatw. Zwizek nie moe by uyty jako rodek do czego. Powinien by peen mioci, szacunku i akceptacji. Nikt nie jest idealny. Czasami zwizki, gdy nie maj odpowiednich podstaw, staj si puapk, z ktrej trudno si wydosta.

103

Nie uywaj lubu ani adnego innego zwizku jako rodka do rozwizania twoich problemw. Ludzie powinni si wiza tylko ze wzgldu na mio, szacunek i wzajemny podziw. Jeli si zakochasz, to wspaniale, ale nie wchod pospiesznie w zwizek maeski. Ludzie szybko si zmieniaj, gdy dochodzi do intymnych zwizkw. Potrzeba caego ycia na przekonanie si, czy naprawd kogo kochasz. Stg siana zapali si wielkim pomieniem, ale bdzie to trwao krtko. Wgiel bdzie si arzy dugo, niezauwaalnie. Maestwo nie jest ze. Widziaem wiele maestw yjcych w harmonii i wspierajcych si w praktyce dhammy. Chocia jest to rzadkie. To takie rzadkie znale kogo, komu na tobie zaley. Mio bez nadziei, e zwizek bdzie trwa wiecznie. Patrz na pikny zachd soca, nie moesz go zatrzyma. Nigdy nie mamy zbyt wiele metty, zwykle mamy jej za mao. Prawdziwa mio, bezwarunkowa (mett), nie moe przyczyni si do twojego nieszczcia. To przywizanie i oczekiwania sprawiaj, e czujesz si nieszczliwy. Nie oczekuj mioci (mett) w zamian za swoj mio. Tym si nie handluje. Jeli masz jakie oczekiwania, to znaczy, e istnieje tam jaki twj wasny interes. Jeli kochamy kogo, poniewa sami pragniemy by kochani, wtedy cierpimy, jeli nie dostaniemy metty w zamian. Uczucia przychodz i odchodz, jak i pragnienia. Pozwl im przychodzi i odchodzi. Nie bierz ich tak powanie. Po prostu si im przygldaj. Jeli nie prbujesz nad nimi panowa i nie chcesz, aby byy takie, a nie inne, nie bdziesz czu takiej zoci. To, e chcemy panowa nad uczuciem, powoduje, e si spalamy. Nie cierpimy dlatego, e mamy serce, ale dla tego, e mamy pragnienia i traktujemy je tak powanie. Mam nadziej, e ty i on staniecie si przyjacimi w dhammie na cae ycie, pomagajcymi sobie w tej podry duchowego wzrostu. Narzucanie komu wasnych idei i ideaw moe spowodowa wielki konflikt. Osdzanie i krytyka take nie pomagaj, ale mog by przyczyn samotnoci. Nie moesz nikogo zmieni i ten kto ciebie te nie moe zmieni. Oczekiwanie, e ta druga osoba powinna si zmieni, uniemoliwia porozumienie si. Lepiej nie mie oczekiwa w przyjani. Dzielenie si i wzajemna troska s ju wystarczajco uzdrawiajce. To spowoduje, e wyzwolisz jego wszystkie uczucia. Ludzie chc uwolni swoje uczucia, ale boj si, e zostan wzgardzenia, le zrozumiani lub zmanipulowani, e bdzie si o nich mwi lub nikt nie bdzie ich kocha, gdy inni bd wiedzie o nich wszystko. Albo bdzie si o nich myle jak o nienormalnych itd. Dlatego nosz w sobie przez cae ycie bl, lk, rozczarowanie i tsknoty. Pozostaj wci samotni i dziaaj jak twardzi ludzie, ale topniej, gdy spotykaj inn osob, ktra nie bdzie ich sdzi lub

104

o nich plotkowa. Kto bdzie wci ich kocha, wiedzc o nich wszystko, i kto bdzie naprawd o nich si troszczy. Bezwarunkowa akceptacja jest tym, czego on potrzebuje. Moesz mu da ten rodzaj akceptacji? Wyjd za ciebie jeli... Nie wyjd za ciebie, jeli... Te jeli s czym naprawd strasznym, przeraajcym. Jeli kto mwi kocham ci, czujemy si bardzo szczliwi, ale w gruncie rzeczy nie wierzymy w to. Zawsze pozostaje ten lk w naszym umyle. Jeli si o tym dowie, nie bdzie mnie kocha. Musz si na to przygotowa. Musz si przygotowa, e mog zosta odrzucony. Nie mamy cakowitego zaufania, jestemy zawsze niepewni. Czy jestemy zawsze pewni, gdy mwimy kocham ci? Bardzo rzadko. Rzadko mona pozna osob, ktra moe ci naprawd zrozumie. Jeli nie ma nikogo takiego (albo przynajmniej kogo, kto prbuje ci zrozumie, czy te ma dla ciebie empati), czujesz si bardzo samotny. Jak wielu ludzi jest samotnych tutaj na wiecie wrd piciu bilionw innych ludzi? Czy istnieje realny kontakt jednej osoby z drug? Czy naprawd moemy dotkn drugiego czowieka? Czy pozwolisz, aby ta druga osoba ci dotkna? Wiele osb mi mwi: Jeste jedyn osoba, ktra mnie rozumie. Jestem cigle zaskoczony syszc to i sposb, w jaki to mwi, naprawd wzrusza. Prbuj. Chciabym zrozumie ludzi gboko. Nie oczekuj, e zrozumiem wszystkich - to by byo dla mnie za duo. Ale przynajmniej chciabym zrozumie moje crki i ich matk oraz moich bliskich przyjaci. Chcesz, by kto ci kocha. Ale kiedy ty kogo kochasz, czujesz, e nie jeste wart jego mioci. Aby poczu si wart tego, musisz powici siebie. Ale ten rodzaj zwizku nigdy nie jest bezpieczny i satysfakcjonujcy. Bezpieczestwo w zwizkach jest moliwe tylko dla tych, ktrzy s dojrzali i czuj si bezpiecznie sami w sobie. Ci, ktrzy maj poczucie braku bezpieczestwa i wasnej wartoci, nigdy nie bd czu si bezpiecznie w adnym zwizku. Ludzie zwykle nie kochaj kogo, kto si dla nich powici, poniewa nie chc mie u nikogo dugw. Jeszcze gorzej, jeli przypomnisz im, jak bardzo si dla nich powicie. Dziwne? Tak, ludzie s dziwni. Jeli komu pomoge, najlepiej bdzie, jeli natychmiast o tym zapomnisz. Jeeli oni o tym pamitaj, to mio z ich strony, ale jeli im przypomnisz, jak wiele dla nich zrobie, znienawidz ci za to. Jeli powic si dla niego, bdzie mnie zawsze kocha. Nie. Nie oszukuj si. Kocham ci nie za to, co dla mnie zrobia, ale za to, kim jeste. Wybacz jemu, a on wybaczy mi i bdziemy si nadal kocha. Nie. To rodzaj targu. Nie chc y zawsze zastanawiajc si, czy powiedzia mi prawd. - to pozbawi ci cakowicie energii psychicznej i fizycznej. Tak, kamca moe

105

zrobi wszystko. Nie chc y z kim, komu nie wierz. Mog wybaczy bd, ale nie chc y z kim, komu nie ufam. Przeczytaj Zdrowie psychiczne, szalestwo i rodzina R.D. Lainga.27 Wiesz, jak mona zwariowa, gdy musisz y z ludmi, ktrzy nigdy nie powiedz ci prawdy. W porzdku, pom, ale nie wchod w gboki zwizek z osob, ktra nie jest szczera. Nie moesz mie dobrego zwizku z osob, ktrej nie ufasz i ktrej nie szanujesz. Ludzie chc by kochani. Ja i ty te, ale to, co robimy, aby by kochanym, jest rne. By kochanym bezwarunkowo, tego naprawd pragniemy. Ale czy my sami potrafimy kocha siebie bezwarunkowo? Czy ty siebie kochasz? Dziwne pytanie. Nie mylimy o tym. atwiej jest kocha ni rozumie, ale najlepiej, gdy idzie to w parze. Musimy si uczy kocha bez stawania si zalenym czy zaborczym. Czysta mio nie powoduje blu. Prawdziwa mett jest niezbdna w zwizkach, bez niej niewiele one znacz. Z mett id w parze: akceptacja, zrozumienie i tolerancja. Nie jestemy idealni, nikt nie jest. Dostrzec nasz niedoskonao i stwierdzi, e to w porzdku, jest bardzo wane dla naszego szczcia, a nawet dla postpu w naszej praktyce. Jeli nie moemy zaakceptowa wasnej niedoskonaoci, jak moemy zaakceptowa czyj? Ludzie mogliby y w harmonii, gdyby chcieli da sobie tyle wolnoci, ile to tylko moliwe, gdyby nie manipulowali lub nie prbowali narzuci innym swojej woli. Potga bezwarunkowej mioci, nawet skierowana do jednej, konkretnej osoby, jaki moe mie wpyw na czyje duchowe ycie. Tak. Prawdziwa mio i zrozumienie jest bardziej satysfakcjonujca ni przyjemnoci zmysowe lub pienidze. A co wicej, droga yciowa oparta na uwanoci i mdroci z pewnoci uczyni ycie wartociowym. Nie moesz bezwarunkowo kocha kogo, od kogo oczekujesz, e bdzie dla ciebie miy. Chcesz by szczliwy i spokojny, to miej taki sam stosunek do innych. Nie ma innego wyjcia. Powiniene yczy wszystkim dobrych rzeczy, ktrych sobie sam yczysz. Potrzebujemy metty od wielu ludzi, jeli to moliwe- od wszystkich wok nas. Obecnie wiele osb cierpi na jej brak (Syndrom Braku Metty SBM). Wiele osb jest szalonych, brakuje im wspczucia, moralnoci, uwanoci i wiedzy. Pocigaj ich: luksus i nowe zabawki, dlatego znikaj im z oczu dobre cechy ich serca, mona powiedzie, e sprzedali dusz diabu. Czy sdzisz, e moesz znale kogo, kto uczyni ci szczliwym? Czy sdzisz, e znajdziesz kogo, kto bdzie ci kocha bezwarunkowo na zawsze?

106

27

R.D. Laing, Sanity, Madness and Family.

Troska o innych to nasza troska o nas samych, gboka cz byt u, ktry dzielimy z innymi. Jest to prawd, gdy nie istnieje egoizm i gdy widzimy, jak wszystkie istoty s ze sob powizane. Nie moesz zrani innej osoby, nie ranic przy tym siebie. Gdy pomagasz innym, pomagasz sobie, nasza troska o innych to troska o nas samych. Aby to zobaczy i poczu, musimy najpierw zgubi poczucie ja. Bez innych nie istniej. Wyobra sobie, e nie ma nic ani nikogo. Kim by wtedy by? Kady, kogo znamy, ma jaki wpyw na nasze ycie. Czy moesz sobie wyobrazi, jaki masz wpyw na mnie? Jaki ja mam na ciebie, na twj umys, na twoje ycie? Tak samo dla mnie, ty take masz wielki wpyw na moje ycie, uczynie je bogatszym na wiele sposobw. Kobieta dojrzaa moe kocha dojrzaego mczyzn. Dwoje dorosych, psychicznie niezalenych ludzi, szanujcych indywidualno drugiej osoby i jej wolno moe mie gboki, dugotrway, sensowny i oywczy zwizek. Moemy kupi niewolnika, ale nie moemy kupi przyjaciela. Osoba opanowana przez mio nie moe by realist. Mio jest irracjonalna. Poniewa moemy o niej mwi, wyjania j czy nawet czu, wic wydaje nam si, e wiemy, co to jest. Ale jake jest ona tajemnicza. Czujemy to, jestemy ni owadnici, czasami sami sobie nie wierzymy. Czy naprawd kochamy drugiego czowieka caym sercem? Poniewa mamy w sobie tyle dystansu i poniewa nie wierzymy sobie, nie wierzymy nikomu. Jeli nikogo nie kochae (i jeli nie kochasz) caym sercem, nie jeste w peni dojrza osob, jeste ni tylko potencjalnie. By zakochanym, to mie pobudzony stan umysu. Mio nie jest racjonalna, jest poza rozsdkiem. Czujesz, e yjesz i jeste przeniknity uczuciem. Taka rzecz zdarza si raz w yciu. Ciesz si, syszc, e masz teraz otwarte serce. Niech bdzie otwarte, nawet jeli czasem moe okaza si to bolesne. Boimy si kocha. Boimy si odrzucenia, tego, e kto nie wemie nas powanie, e bdzie nami manipulowa, e bdziemy bezbronni i nie bdziemy sobie wierzy. Nie wierzymy sobie, nie wierzymy, e moemy naprawd kogo kocha. Wypu na zewntrz wszystkie swoje uczucia. Zapisz je sobie wyranie na czystej kartce. Nie piesz si ze lubem. Poznaj j lepiej. Ona te jest czowiekiem. Jak kady z nas popenia bdy. Sprbuj zrozumie cakowicie osob i za to j kochaj, nie tylko jakie jej cechy, nie wasne o niej wyobraenia. Powiedziae: Ona jest bardzo uczciwa. To najwaniejsza cecha, bez niej nie bdzie wartociowego zwizku. Ale jest tak zrwnowaona we wszystkim. Czego oczekujesz? Szalestwa na punkcie chopaka, ktry za ni szaleje? Oczywicie powinna by bardziej rozwana. Moe miaa ju

107

dowiadczenie z mczyzn, ktry za ni szala, a pniej... Tym lepiej dla niej, uczy si ciebie kocha wci bardziej i bardziej. Stawka dla kobiety jest wiksza. Mio to nie wszystko. Musiae sysze lub czyta o romantycznych miociach. Niektre nie trway dugo, inne miay tragiczny koniec. To boli do ywego. Tak, tak, to boli, ale w tym samym czasie wcale nie chcesz, aby ten bl przechodzi. Jest taki cenny, taki wyjtkowy. To bo lesne i przyjemne zarazem. Take mio do kobiety moe by duchowym dowiadczeniem. W kadym aspekcie naszego ycia powinna by duchowo. Tylko wtedy nasze ycie bdzie pikne i wartociowe. Widzisz, nikt nie nauczy ci otwiera serca, jak by bezbronnym, wiedzie, jak kocha inn osob. Jak daleko wyj poza wszystkie konwencje. Jak wyj poza wszystkie ograniczenia i znale to, co jest poza nimi. To, czego obecnie dowiadczasz, jest w jaki sposb podobne do dowiadczenia owiecenia. Jeste w innym wiecie, wiecie innych wartoci, stae si inn osob i nie moesz ju sta si tym, kim kiedy bye. Przemiana jest nieodwracalna. Ceni sobie bezporedni kontakt z ludmi. Wiem, jak to jest. Wikszo zwizkw nie zdaje egzaminu, bo nie ma w nich wzajemnej troski, dzielenia si, szczeroci, czuoci i wraliwoci. Brak jest prawdziwej mioci, pyncej obficie metty (nie mam tu na myli podania). Jest jeszcze jeden czynnik - zrozumienie drugiej osoby jako czowieka, nie obiektu seksualnego. Seks jest take czci zwizku midzy kobiet a mczyzn, nie wolno tego pomin, ale powinno to si odbywa w harmonii, z prawdziwym dzieleniem przyjemnoci, a nie w celu zaspokojeniu swojego zwierzcego popdu. Mwimy za duo o mioci. Czy wiemy, o czym mwimy? Powiedziae: To tak czasami, jakbym nie wiedzia, czym jest rzeczywisto. Czy wiedziae, czym bya rzeczywisto? Jak dugo mylimy o rzeczywistoci, tym bardziej jestemy od niej oddzieleni. Jeli jestemy z ni jednoci, nie mylimy o niej wicej. Jeli mog, dam ci rad, sprbuj zrozumie swj umys bardzo gboko. Czego chcesz tak naprawd od ycia? Niektrzy chwytaj si jednej rzeczy za drug, wchodz w jeden zwizek za drugim. Czego ty oczekujesz od zwizku? Czego szukasz? Jeli sam nie wiesz czego, skoczysz z wieloma rzeczami, ktrych wcale nie chciae. Wiem, o czym mwisz, piszc y prosto z serca. W wikszoci moich zwizkw z ludmi byem sfrustrowany, mylc, e czego autentycznego tu brakuje. W wielu przypadkach brak mi byo autentycznoci. Na dusz met nic nie wychodzio. Teraz jestem znacznie bardziej wiadomy. Z niektrymi ludmi przyja zdarza si tak naturalnie. Na przykad jest dla mnie tak atwo przyjani si z tob.

108

Mam nadziej, e oboje jestecie cakiem otwarci i uczciwi ze sob. Nie ma czego takiego jak I yli dugo i szczliwie. Zawsze pojawi si nieoczekiwane problemy, ale musimy si uczy inteligentnie je rozwizywa. Problemy s niezbdne, jeli przebrnlicie razem przez trudny czas z wraliwoci i cierpliwie, stalicie si sobie blisi, lepiej si rozumiecie. To wzajemne zrozumienie sprawia, e zwizek staje si bardziej wartociowy i dugotrway. Sama mio nie wystarcza. Zrozumienie wzajemnych uczu, marze, lkw i nadziei jest bardzo wane. Nasi rodzice kochaj nas. Jak moemy nie by z nimi zwizani? Jeste szczciarzem, bo wiesz, co to znaczy kocha drugiego czowieka. Nie wiem, co bdzie w przyszoci, ale twoja mio do niej ju nadaa gbi i sens twojemu yciu. Nawet to, to ju duo jak na cae ycie. Wikszo ludzi rodzi si i umiera, nie wiedzc, co to znaczy kocha czule, ale piewaj o tym piosenki. Mwi, e sowik przebija sobie pier rogiem, Gdy piewa miosn pie. Tak i my wszyscy. Jake inaczej powinnimy piewa? (Kahlil Gibran) Mio sysze, e jestecie ju w zayych stosunkach. Staraj si pozna jej rzeczywisto, marzenia i trudnoci w przyzwyczajaniu si do ciebie i Ameryki, a take konflikty w jej umyle, jeli ma takie (wikszo ludzi ma). Czy naprawd znasz j gboko? Czy wyobraasz sobie, jak to jest by ni? Co zrobisz, jeli ci nie polubi? Co czyni zwizek naprawd oywczym, zadowalajcym, dugotrwaym, ywym, a nie ledwo rutyn? Piszesz: Tak jej pragnem..., ale czego waciwie ja pragn?. To pytanie jest bardzo wane i nikt ci nie da na nie odpowiedzi. Poszukaj odpowiedzi w sobie. Jedno serc i intuicyjne zrozumienie, niewerbalna komunikacja, mistyczne przeobraenie wszelkich motyww, racji, przekona, e we dwoje jestecie przeznaczeni sobie w tym wcieleniu. Mio, troska, wzajemna pomoc, wiara, e zrozumienie bdzie wzrastao z kadym dniem a do chwili, gdy dwa umysy stan si przezroczyste, bez lku, sekretw, z cakowitym zaufaniem, bez gier i rl do odegrania; bycie zupenie bezbronnym. Czy to moliwe?

109

110

Popro j, eby ci opowiedziaa o sobie, jej dziecistwie, rodzicach, braciach i siostrach, nadziejach, lkach itd. Napisae: To szalone, intensywne pragnienie osabo, a take: Czy osabo samo przez si, czy czciowo dlatego, e udao mi si stopniowo zyska jej wzajemno? ycie nie moe si toczy z tak intensywnoci emocjonaln, szybko by si spali. W wikszoci po prostu powinno by zwyczajne. Wszystko w naturze ma sw cykliczno. Nie moesz wci y z intensywnym uczuciem, twoje ycie byoby zagroone. Nie byby w stanie wykonywa zwykych, niezbdnych w twoim yciu czynnoci. Intensywne uczucie zbyt pochania. Nie pomniejszam jego znaczenia ani nie prbuj twierdzi, e intensywne uczucie nie jest wane. To daje obraz tego, jak to jest by naprawd ywym, i zmienia nasze wartoci i cele. Na twoje drugie pytanie take mona odpowiedzie twierdzco. Masz jej mio, wic nie musisz si wicej martwi, e jej nie zdobdziesz, co sprawiao, e zachowywae si jak szaleniec. Nie oznacza to jednak, e kochasz j mniej ni przedtem. To znaczy, e twj umys jest teraz bardziej zrwnowaony. Gorce, palce uczucie podania (lub mioci) nie jest dobre na dugi dystans. Ciepe, a nawet czasem chodne (ale nie zimne) uczucie metty jest o wiele lepsze, o wiele bardziej wiarygodne i oywcze. Zwariujesz po raz drugi, gdy bdziesz mia pierwsze dziecko. Czekam na to. Jeli bdziesz mia dziecko, pozwl mi by jego przyjacielem, towarzyszem zabaw. Wiem, jak by przyjacielem dziecka. Prosz, pozwl mi je uczy o naturze, yciu, o nim samym. Niezdrowe zwizki naley zakoczy. Jeli tego nie zmienisz, nie bdziesz y w peni. Wszystko, co yje, musi si zmienia z koniecznoci. Brak zmian to mier. Aby przyja bya ywa, musi si zmienia. Wikszo z nas nie czuje, e yje, bo boi si zmian, krokw w nieznane; nie chcemy podejmowa ryzyka. Zanim si uwolnisz od przywizania do kogo lub czego, popatrz na to przywizanie w umyle. Zrozumie przywizanie jest bardzo wane. Tylko gbokie zrozumienie przywizania moe uwolni od niego umys. Jeli sprbujesz zmusi swj umys do tego bez wgldu w natur swego przywizania, wkrtce ono wrci. Gbokie zrozumienie jest drog do wolnoci. Odrzucenie na si nie jest prawdziwym uwolnieniem si od przywizania. Wikszo ludzi wyhodowaa niewidzialn, nieprzepuszczaln skorup wok siebie, ktra ma ochroni ich przed zranieniem. Szukaj satysfakcji w pienidzach, statusie, rozkoszach, narkotykach i alkoholu gwnie dlatego, e nikt ich nie kocha i nikt nie rozumie. Boj si otwartoci i otwartej postawy. Moe istnie wymuszona (i sztuczna) mio, wspczucie, zadowolenie, pokora. Za wymuszon mioci i pokor mog by (i w wikszoci

przypadkw s) rwnie ukryte nienawi, strach i duma. Wane jest, eby je dojrze. Widzie je, to take je przeci. Mam podobne trudnoci w stosunkach z ludmi. Odkryem, e wikszo ludzi jest powierzchowna. Poniewa jestem mnichem, mog unika tych, ktrych nie jestem w stanie tolerowa. Jednake jestemy zwierztami stadnymi, nie moemy y sami, musimy mie kontakt z innymi. yjemy w wiecie, gdzie wikszo ludzi jest nierozwanych, egoistycznych, nierozsdnych, gupich, dumnych, zazdrosnych i tak dalej. Dlatego osoba wraliwa i inteligentna musi z koniecznoci cierpie w kontakcie z innymi. Tolerancja i gbokie zrozumienie ludzi s najbardziej istotne. Czasami wspomnij, co powiedzia Budda: Puthujjano ummattako (szalone istoty ludzkie)! Czsto stykasz si z szalonymi ludmi. Starzej si, ale niekoniecznie dorastaj. Wic stykasz si z wyronitymi dziemi. Poniewa nie moesz od nich uciec cakiem, znajd sposb, by odnosi si do nich z mdroci i yczliwoci. Jeli nie masz nic wsplnego z inn osob, nie masz nic, aby z ni dzieli, czujesz si jak obcy. Jeli chcesz mie przyjaci, patrz, czy masz z nimi cokolwiek wsplnego. Jeli si nimi zainteresujesz, bd si czuli ci bliscy. Ucz si sucha ludzi, nie wydajc o nich osdu. Nie musisz rozwizywa ich problemw. Bd otwarty i uprzejmy. Konflikty z ludmi s mczce. Pragnienie szacunku, uznania i zainteresowania od ludzi to niewola. Jeli to moliwe, unikaj kontaktu z gupcami (bl). Jeli nie, bd ostrony i nie podaj za ich zym doradztwem, ale unikaj z nimi konfliktu. yjemy w wiecie gupcw. Jeli kto si z nimi zada, prdzej czy pniej bdzie mia kopoty. Wikszo ludzi nie bierze Buddy na serio, chocia on nigdy nie udzieli zej rady, powanie. Asevan ca blna. (Nie obcuj z gupcami.) Rozpoznaj ich i unikaj, ale nie bd nieszczliwy mylc o nich zbyt wiele. Tak jakby unika jadowitych wy, unikaj gupcw. Ale co sprawia, e czowiek staje si gupcem? Jeli moesz znale dobrego przyjaciela, yj z nim. Jeli nie, zosta sam. Nie ma przyjani z gupcami. Gdy byem chopcem, zauwayem, e ludzie w wikszoci s hipokrytami. Ciko mi byo uwierzy w ludzi, ale tak jest, czy mi si to podoba, czy nie. Pogd si z tym albo si nad tym nie zastanawiaj. Raz na jaki czas spotykasz kogo, kto nie jest hipokryt, ale jest szczery, a poniewa tacy ludzie nale do rzadkoci, s tak cenni. Wiele ludzi goni za pienidzmi, saw, pozycj, przyjemnoci itp. Niewielu szuka gorliwie prawdy i spokoju. Niektrzy uywaj medytacji w zastpstwie narkotykw. Czy ci to denerwuje? A zatem moesz si ju denerwowa przez reszt ycia.

111

Ciesz si, e wci s ludzie uczciwi, szczerzy itd. Sprbuj patrze na jasn stron ludzi. Nie s tacy li, mogliby by gorsi. Wszyscy maj w sobie zo. Jeli z tym si zgodzisz, wtedy naprawd docenisz, gdy dojrzysz w kim co dobrego. Wydajesz mi si o wiele starszy psychicznie ni wikszo ludzi w twoim wieku. Nie pasujesz do swojej grupy wiekowej. Wiesz, e inteligentnym ludziom trudniej jest robi rzeczy, ktre robi normalni ludzie. Twoje wartoci s tak rne od wartoci tych, ktrzy ci otaczaj, e konflikty s nieuniknione, co jest cakiem naturalne. Przede wszystkim sprbuj zrozumie natur problemw. Zrozumienie problemu czasami rozwizuje jego poow. Potrzebujesz kogo, komu ufasz, z kim mgby porozmawia o wszystkim, co ley ci na sercu, szczeglnie o zmartwieniach i zgryzotach. Myl, e czasami czujesz si samotny w zatoczonym miecie. Mieszkasz sam z dala od rodziny. Musisz czasami odczuwa potrzeb bycia z kim, kto ci nie wykorzystuje, rozumie twoj walk i bl. W tych czasach trudno uwierzy komu spoza rodziny. Ale sdz, e dobrzy ludzie s wszdzie. Musisz ich odszuka. Czy w twoim otoczeniu jest kto miy i szlachetny? Rozumiem przez co przechodzisz, miaem podobne dowiadczenia. Najtrudniejsze jest podjcie decyzji. Bl znika po jakim czasie. yem z takim poczuciem lku, blu i winy przez tyle lat, ale teraz to ju tylko wspomnienia. Kiedy moe ci o tym opowiem. Otrzsn si ze szkd psychicznych, jakie uczyni ci zwizek, zabierze ci troch czasu. Bd bardziej uwany, ale te i zrelaksowany. Twj umys tak dugo reagowa frustracj i trzeba wiele uwagi i cierpliwoci, eby oduczy si starych sposobw dziaania i reagowania, ktre sobie przyswoie. Niewane jak duo czasu to zajmie, bd cierpliwy i yczliwy dla siebie. Zmian nie mona forsowa, powinno si na nie otworzy. Twoja osobowo zmieni si take. Najgorsz rzecz, ktra moe si komu przydarzy, jest utrata szacunku do samego siebie. Powiedziae: Co to za kamma zosta w tym okropnym miejscu, gdy wszyscy dobrzy mnisi i ludzie s w Birmie?. Patrzc z innej perspektywy, moesz powiedzie: C za wspaniaa kamma mie tylu dobrych przyjaci i dobrych mnichw w Birmie jako kalyamitta (szlachetni/duchowi przyjaciele). Wiele osb nie ma nawet jednego przyjaciela na tym wiecie. Kocha bezwarunkowo, tego naprawd pragniemy, ale czy siebie potrafimy kocha bezwarunkowo? By wanym w czyim yciu. Umie rozrnia. Tak, aby nasza obecno lub jej brak robia rnic. Ale jeli chodzi o mnie...

112

Osoba, ktra nie kocha siebie bezwarunkowo, ktra nie jest niezalena psychicznie, nie jest w stanie nikogo naprawd pokocha. Aby mc kocha, musimy by wolni. Czy naprawd kogo kocham? W wikszoci przypadkw kochamy, bo jestemy bardzo samotni. Mamy nadziej, e uda nam si unikn samotnoci, jeli kogo bdziemy naprawd kocha i jeli ta osoba bdzie nas kochaa naprawd. Dopki nie zaakceptujemy naszej samotnoci i samotnoci drugiej osoby, nigdy si nie spotkamy. Kady z nas jest cakowicie samotny. Zaakceptujmy wasn samotno, nie prbujmy jej ukrywa ani od niej ucieka lub prbowa jej unika. Zawsze bdziemy samotni. Tylko w rzadkich chwilach, gdy zapominamy o sobie, jestemy na moment od niej wolni, ale wkrtce ona z pewnoci powraca. Jestem samotny. Nawet bardziej samotny ni przedtem. Widz t samotno coraz wyraniej. Jest tak niewiele osb, ktre mog do nas dotrze i nas zrozumie. Midzy kad osob jest wielka przepa niezrozumienia. Mam przyjaci, ktrzy kochaj mnie i szanuj, ale nie wiedz, kim jestem ani nie rozumiej mnie jako czowieka. Nie wini ich za to. Kochaj swoje wyobraenie o tym, kim sdz, e jestem, ale jest to faszywy obraz. Ale czy ja sam wiem, kim jestem? To, co ja sdz, jest take projekcj mojego umysu. Lepiej by uwanym obserwatorem z minuty na minut, bez prby odpowiedzi na te pytania. Uwano jest moj jedyn ucieczk. Wiem, jak samotni s ludzie. Wiem, jak ty jeste samotny, poniewa wiem, jak samotny jestem ja. Nauczyem si y cicho, spokojnie i sam, ale doceniam otwarty i szczery kontakt z inn osob. Cierpiaem wiele i zostaem mnichem. Cierpiaem jeszcze wicej i staem si czowiekiem. Trudno znale przyjaciela, ktry tob nie manipuluje, ale sucha ci i rozumie. Kto ma czas, aby sucha bez przerywania lub odwracania uwagi, kto sucha uwanie i z wraliwoci. Wikszo ludzi jest roztargniona, nierozwana, nieszczliwa. S zajci wasnymi problemami. Jeli nie jeste spokojny, jak moesz sucha? Znam wielu ludzi bardzo blisko. Opowiedzieli mi o swoim yciu, o uczuciach, ktrych nigdy nikomu nie wyznali. W wielu przypadkach powiedzieli rzeczy, o ktrych nigdy wiadomie nie myleli. Dopiero gdy zadaem im wicej pyta, aby wyjani niektre szczegy, zaczli przyglda si gbiej temu, co siedzi w ich sercu. I zobaczyli rzeczy, na ktre byli do tej pory lepi. Moemy tak dobrze si ukry przed samym sob. Wikszo ludzi jest rozbitych, nie s zintegrowani wewntrznie. Jeli nie jeste caoci, nie moesz si swobodnie rozwija. Nie powiniene niczemu zaprzecza, nic odrzuca, adnej myli, idei, uczucia bez wzgldu na to, jak bardzo mog by/s one nie do przyjcia.

113

114

A wic z moich dowiadcze z ludmi wiem, e s oni bardzo samotni. Nawet ci, ktrzy yj z rodzinami, niektrzy z bardzo licznymi. Samotno nie zniknie dziki temu, e kto jest obok. Istnieje ona, gdy brak jest porozumienia i akceptacji. Nawet czonkowie rodziny mog nie rozumie i nie akceptowa innych czonkw. rdo problemu ley w nie do gbokim zrozumieniu i zaakceptowaniu siebie. Zawsze odrzucamy pewne aspekty naszej osobowoci. Czy moemy pokocha i szanowa siebie bezwarunkowo? A zatem, dopki nie poznasz siebie gboko (co nie jest proste), nie ma moliwoci rozwizania tego problemu. Pragniemy zwizku przewanie dlatego, e czujemy si samotni. Zwizek jako rodek do zlikwidowania samotnoci nie zda egzaminu i zwykle koczy si rozczarowaniem. Kady z nas oczekuje, e kto moe spowodowa, e przestaniemy czu si samotni. Ucieczka od samotnoci. To wanie wikszo z nas robi najczciej. Nie mamy czasu na inne rzeczy. Z chwil gdy zaczynasz mie gboki kontakt z samym sob, twoje ycie przyjmuje nowy obrt. A to wymaga dobrego przyjaciela, ktry sam siebie rozumie, akceptuje i nie boi si ukaza nam rzeczy takimi, jakimi s naprawd. On/ona widzi rzeczy, ktrych istnienie inni ignoruj. To tak jak nurkowa w oceanie, widzisz rzeczy, ktrych istnienia nigdy by nie podejrzewa. Nieprawdopodobne ksztaty kolory, niektre pikne, inne bardzo brzydkie. Ludzie, szukajc rubinw, nie widz diamentw, poniewa diament nie ma koloru. Nawet jeli jest bezbarwny, byszczy (cho diamenty zrobione przez czowieka maj barwy). Lepiej pomc ludziom w stopniu najmniejszym jak to moliwe, bez nadmiernego powicania czasu i wysiku, tak by si nie zmczy i nie wypali. Jeli moesz, czasami zrb troch wicej, ale nie zawsze. Jeli pomagasz wszystkimi rodkami, wkrtce poczujesz, e nie moesz tego robi ani chwili duej. To si staje ponad twoje siy. Powiedziae: Sayadaw, ludzie s dziwni. Gdy jeste dla nich dobry, uwaaj, e to si im naley. Musisz by dla nich nieprzyjemny. Nie, nie musisz by dla nich nieprzyjemny. Po prostu potrzebujesz wyznaczy okrelony limit tego, co dla nich moesz zrobi i jak duo zamierzasz dla nich zrobi. Powiedzie im o tym i wyjani, jak sam zamierzasz spdzi dzie. Jeli im tego nie powiesz, skd o tym mog wiedzie? Czy oczekujesz, e wiedz o twoich potrzebach bez wyjaniania im tego? Bardziej ich obchodzi, czego oni chc, nie czego ty chcesz. Wic musisz im powiedzie, musisz wymaga. Jeli nie okrelisz limitu, bd ci prosili o wicej i wicej, tak e w kocu poczujesz si wykorzystany i zareagujesz frustracj, ktra spowoduje szkody w twoich relacjach z tymi ludmi. Zawsze mwi ludziom o swoich ograniczeniach, nawet gdy to dotyczy Dhammy.

A zatem, jeli znajdziesz si w nowym miejscu, ustal od pocztku limity, ustal sobie bardzo okrelony plan. Bdc zbyt dobrym, skoczysz jako rozgoryczona osoba i znienawidzisz tych, ktrym dae z siebie zbyt wiele. Kady, nawet nasza rodzina, oczekuje od nas zbyt wiele i uwaaj to za oczywiste. Nikt nie ma wadzy nad tob, o ile mu jej sam nie dasz. To ty pozwalasz ludziom wpywa na siebie. Jeli nie chcesz, by ten wpyw mieli, nie bd mieli wadzy nad tob. Jak dugo bdziesz o nich myla, e s potni i silni, bd mie nad tob wadz. Czy nie widzisz, jak ludzie mog by przestraszeni, bezsilni i zaleni? Gdy posadzisz ich na tron, bd zachowywa si jak krlowie i krlowe. Jeli postawisz ich na ziemi, odkryjesz, e s tacy jaki inni: bez wadzy, sabi, przestraszeni i samotni. Jeli porzucimy wizerunek siebie, ktry chcemy tworzy, jeli odrzucimy samo-obron, wtedy zobaczymy, jacy jestemy naprawd. Nie rni si wiele od ciebie. Prawdziwa moc tkwi w zrozumieniu siebie. Prawdziwa sia to panowanie nad sob. (Arystoteles) Ludzie wybieraj czowieka na prezydenta, wic ma on wadz. Nie pozwl ludziom si wykorzystywa. Gdy czujesz, e jeste wykorzystywany, powiedz sobie, e to cena jak pacisz, aby stwierdzi, czy naprawd ludzie ci wykorzystuj, czy nie. Jak jeszcze moesz si o tym przekona? Bambus gnie si pod silnym wiatrem. Kogo naley wini? Bambus czy wiatr? Czytam dobre ksiki, pisz listy do przyjaci i staram si by w kadym momencie uwany. Lubi by tutaj, cichy i spokojny. Pikne niebieskie niebo, biae, kbiaste chmury, ptaki i drzewa. Nie jestem nieszczliwy, ale brakuje mi crki, staa si celem mojego ycia. Tak ju jest, e zawsze si znajdzie ta czy inna osoba. Nie sposb y tylko dla siebie. Potrzebujemy czego ideau, albo kogo dla kogo mona y. Nawet pustelnik ma jaki idea, do ktrego dy w yciu. Mam nadziej, e spotkamy si kiedy, drogi przyjacielu. Nie wiem, kiedy to nastpi. Ty si zmieniasz, ja si zmieniam, nie bd rozczarowany, gdy okae si, e jestemy ju inni. Myl, e to w porzdku, gdy ty bdziesz naprawd sob i uznasz, e ja te jestem. Jednej rzeczy jestem pewien. Nie mam mocy, by kogo zmieni. Nie interesuje mnie robienie tego. Nigdy nie bd guru. Jeli chciabym by kimkolwiek, to tylko prostym czowiekiem i, mam nadziej, rwnie skromnym. Bardzo ceni nasz przyja. Co o czym teraz nie mog zapomnie. Przesyam ci moj mett i staram si nie przywizywa.

115

Jeste moim przyjacielem, czy to niewystarczajcy powd, by dzieli moje najskrytsze uczucia z tob? Nie myl, e nie jeste tego wart. Mam nadziej, e zrozumiesz. Mieszkaem z tob do dugo i sdz, e wiem co nieco o ludziach z moich dowiadcze w stosunkach z nimi. Myl, e znam ciebie i w jakim stopniu rozumiem (oczywicie, mog si zupenie myli). Prosz, zrozum, e masz przyjaciela, ktry ci wierzy, szanuje ci i rozumie. Jeli tak chcesz, bd nadal ci mwi o moich najgbszych uczuciach. Jeli wydaj ci si wyjtkowy, ty te musisz by wyjtkowy w jaki sposb, skoro jeste moim przyjacielem. ****** W moim sercu jest tsknota i pragnienie, Chc dosign ciebie i wiem, e ty chcesz dosign mnie, Ale nie mog do ciebie dotrze. Co nas dzieli. Co to jest? Czuj jakbym mia w sercu pustk. yj, ale nie czuj si naprawd ywy. Jak mgbym by ywy bez tego? Jak mgbym dosign ciebie bez tego? Jak ty mgby dosign mnie bez tego? Jestemy oddzieleni? Ale nie wiemy. Co tak naprawd nas dzieli. Zupenie niedawno odkryem, e nie mam tego. A miaem. I zgubiem. I nie wiedziaem, e zgubiem. Ale wiedziaem, e cay czas mi czego brakuje. Nie ma ycia w moim yciu. Czuj si martwy. Za wszelk cen. Musz to odzyska. Bez tego ycie nie jest warte przeycia. Jake gupi byem ignorujc to i Odwrciem moje ciao i umys W kierunku takich powierzchownych spraw. Teraz moje serce pacze. W jakim kamstwie yem.

116

Jak strat byoby przeycie tak caego ycia. Jak byoby bezsensowne! Jak mog pokona moje ze uwarunkowania? Czy mam do siy by pokona to kamstwo? Czy mog wie zdrowe i sensowne ycie? Czy jestem jeszcze do zdrowy, aby odzyska zdrowie? Aby sta si rzeczywicie spjnym i penym czowiekiem jeszcze raz? (Sayadaw U Jotika) Kiedy baem si, e strac przyjaci, gdy zmieniay mi si pogldy i wartoci, ale stopniowo jestem w stanie to zaakceptowa. Musz by wierny samemu sobie. Teraz stao si to rutyn. Nie ma w tym ju wysiku. Pamitam jak to byo. Bya niepewno. Bya nadzieja. By niepokj, e to mi si nie przydarzy. By wielki smutek. ycie byo tak intensywne. Nawet bardzo silny bl, przeszywajcy, druzgoccy W moim sercu, mia tak bardzo istotne znaczenie. Przynajmniej nada jaki sens mojemu yciu. Cakowita ulego, cakowite poddanie si, Cakowite zrozumienie i cakowita akceptacja. Pragnienie by dwa stay si jednym. Co spontanicznego, niezaplanowanego i wykalkulowanego. Kiedy to zdobyem, poczuem, e czego brakuje. Czego brakuje. Wiem, ale nie mog tego nazwa. Czy jest to co o czym moemy tylko ni? Kiedy byo to poza moim zasigiem, zdawao si by kompletne. Kiedy jest w moich rkach, czego brakuje. Iluzja optyczna.

117

Sowniczek term inw palijskich

abhidhamma - trzecia cz kanonu buddyjskiego Tipiaki - Tjkosza, tzw. Kosz Wyszej Doktryny, zawierajc traktaty z buddyjskiej psychologii i filozofii. akusala - niezdrowe, negatywne, niemoralne, ze stany umysu, ktrych korzeniami s lobha- chciwo, moha ignorancja, zalepienie i dosa nienawi. angm - Ten, ktry nie powraca; osoba, ktra zrealizowaa trzeci z czterech poziomw tzw. czystoci i nigdy nie odrodzi si w wiecie przyjemnoci zmysowych. anatt - nie-ja, pozbawiony ego. Anattlakkhaa-sutta - mowa o cechach nie-ja. anicca nietrway, przemijajcy. appakicco - posiadajcy niewiele obowizkw i odpowiedzialnoci. arahat osoba, ktra osigna stan wyzwolenia za ycia. att - osoba, ja. avijj paccaya sakhr - niewiedza warunkuje formacje (khandhy). bla, bl gupiec, gupcy. blan z gupcami. bhikkhu mnich. brahm najwysze bstwo w hinduizmie, w buddyjskiej kosmologii mieszkaniec niebiaskich zawiatw, w ktrych odrodzenie si jest zasug dobrych uczynkw. cetasika - czynniki umysowe.

118

citta - umys, serce. cittnupassan - kontemplacja umysu, rodzaj medytacji. dyaka darczyca. Dhamma/dhamma (sk. dharma ) - prawda, norma, nauka Buddy, zjawisko, natura. devaloka - wiat bogw, niebiaskie zawiaty. Dhammacakkapavattanasutta - mowa o puszczeniu w ruch koa prawa dihi (bdny) pogld. dosa nienawi, niech. dukkha cierpienie, krzywda. hoti jest (3os. l.p.). iss - zazdro, zawi. kalya - cnotliwy, dobry. kalyamitt szlachetni przyjaciele. kamma czyn. karu wspczucie. kilesa- zanieczyszczenie, skaza, zmaza. kukucca - zmartwienie, wyrzut sumienia. kusala - zdrowy, waciwy [stan umysu]. kui - chata mnicha. lobha chciwo. macchariya skpstwo.

119

Mahsatipahna-sutta dusza mowa o podstawach uwanoci. mna zarozumiao, porwnywanie si z innymi, duma. mett miujca dobro, mio bezwarunkowa. moha - uuda, iluzja. mudit rado. nma - mentalno. nijjiva - bez-duszy. nissati - brak bytu. pajnti - pozna dokadnie, jasno, zrozumie. Pi - jzyk staroindyjski, uywany w pismach kanonu buddyjskiego. Pacavaggi - grupa piciu ascetw, pierwszych suchaczy mowy Buddy po osigniciu przez niego Przebudzenia. pa mdro. papaca - przeszkoda w rozwoju duchowym. pariyatti - teoretyczna wiedza na temat Dhammy. rpa - ksztat, forma. saddh - wiara, zaufanie. sadosa - ze wstrtem/z niechci sallahukavutt - ten kto wiedzie skromne ycie. samdhi koncentracja. samm- dihi -vd - osoba o odpowiednim pogldzie.

120

sampajnakr - ten kto jest uwany. sasra - cykl narodzin i mierci. samudaya sacca - II Szlachetna Prawda o przyczynie cierpienia. savara - wstrzymanie si, kontrola. sarga - z podaniem, z namitnoci, pasj. ssana - nauka, doktryna. sati uwano. sla moralno. sm - hol, sala, gdzie odbywaj si mnisie wicenia. sotpanna - osoba, ktra zrealizowaa pierwszy stan uwolnienia. sotpatti - pierwszy stan wyzwolenia. sotppati maggaphala - droga i owoc tego kto wszed do strumienia, patrz sotpatti. sukkha szczcie. sutta mowa Buddy. tah podanie, pragnienie, zgodnie z drug ze Szlachetnych Prawd przyczyna cierpienia. upekkh zrwnowaenie, neutralno, stoicyzm, brak poruszenia. vedana uczucie. vedayamno - ten ktry dowiadcza. vedaymti - ja czuj. vicra podtrzymywana myl, badanie.

121

vinaya monastyczne zasady zachowania i dyscypliny, regua mnisia. vitakka wstpna myl, refleksja. yoniso manasikra - dobre, suszne postanowienie, dobrze skierowana uwaga.

Swka birmaskie anaday - uczucie zakopotania. hin- lei - o - curry z wieloma skadnikami. kyaung - chata, szkoa, klasztor. nyanzin - postp w urzeczywistnianiu.

Aby pozosta chodnym w piekle * nieg w rodku lata 2 8

122
28

W orginale: To stay cool in hell * Snow in the summer.