1

1. GR lkemizdeki eitim sistemindeki en byk eksikliklerden biri olan uygulama eksiklii eitimin kalitesini her zamankinden daha ok etkilemeye balad gnmzde uygulamaya nem vermek ve uygulamal ders grmek her rencinin en doal hakk olmaktadr. Maddi kaynaklarn yetersizlii ve bilgili eleman eksikliinden dolay uygulamaya ayrlan zaman ksa ve yetersizdir. Uygulamann en gerektii blmlerden birisi olan makine blmnn maddi yetersizliklerden dolay uygulayamad CNC kullanma hakkndaki baz bilgileri verdiimiz bu tezde srasyla u konular ilenmitir. Tezgaha elle nasl program yazlr ve bu programn zerinde yaplmaldr hakknda bilgiler verilmektedir. CNC verilmektedir. CNC tezgah kullananlarn en ok uratklar konulardan biri olan takm telafisi yani takm boyu, takm u yarap telafisi ve bunlarn tezgaha kaydedilmesi hakknda ksa bilgi verilmektedir. Tornalama ileminde kullanlan G kodlarnn detayl analizi ve son olarak da makinann zerinde grnen kontrol elemanlarnn ne ie yaradn ksaca aklamaya almzdr. Ayrca rnek tekil etmesi iin birka tane CNC para programlamaya rnek yapmaya altk. Bu tezde gznze taklan ve yanl olmu diye kanaat getirdiiniz baz hatalar varsa bunlarn tezgah farkllklarndan olabileceini unutmamanz gerekebilir. torna tezgahnda koordinat sistemi ve sfr noktalar ile ilgili bilgiler deiiklikler nasl

2. GENEL BLGLER CNC tezgahlar NC tezgahlardan farkl olarak bir kontrol nitesi bulunur. Bu tu takmlar ile tezgaha elle program yapma imkan verir. [1] CNC torna tezgahnn bir ok eidi vardr. Buna nazaran tezgahlarda kullanlan kontrol panellerinin eitli olmas daha azdr. Tezgahlarda kullanlan G ve M kodlar farkllk gsterse de kontrol panelinin tular genelde ayndr. Zamanmzda kontrol paneli olarak en ok gze batan FANUC ve SIEMENS panelleridir. SIEMENS Alman teknolojisi FANUC ise Japon teknolojisidir. Burada bizim inceleyeceimiz yurdumuzda retilen TAKSAN CNC tezgahlarnda kullanlan FANUC sistemidir.

3. PROGRAM OLUTURMA 3.1. Hafzaya Yeni Program Yazma (FANUC SERES O-T)de ana programlar ve alt programlar O harfi ile balar ve 4 karakterden oluur. Mesela O.0001 gibi. 1) (EDIT) butonuna bas. 2) (PROG)tuuna bas. 3) Daha nce hafzaya kaydedilmemi yeni bir numara ver. 4) (EOB); tuuna bas. 5) (INSERT) tuuna bas. 3.2. Hafzada Kaytl Olan Program arma 1) (EDIT) tuuna bas. 2) (PROG) tuuna bas. 3) armak istediin program numarasn program adresine yaz. 4) Cursr () aa tuuna bas. 3.3. Hafzada Kaytl Olan Program Silme 1) (EDIT) tuuna bas. 2) (PROG) tuuna bas. 3) Silmek istediin program numarasn program adreslerini yaz. 4) (DELETE) tuuna bas. 3.4. Program Listesini Grme 1) ( EDIT) tuuna bas. 2) (PROG)tuuna bas. 3) Ekrann altndaki ( I/O) tuuna bas. 4) Ekranda kaytl olan program numaralar gelir.

5) Program numaralarnn devamn grmek iin(PAGE) () tuuna bas. 3.5. Hafzaya Kaydedilmi Program Auto Konumda altrma 1. altracan program ar. 2. Takm boylarn ve i paras sfr noktasn gir. 3. (SINGL BLOK) butonuna bas. 4. lerlemeyi dk seviyeye indir. Emniyet asndan. 5. Gvenlik kurallar ierisinde (CYCLE START) tuuna bas. 6. Ekrandaki (CHECK) tuuna bas. X ve Z in (POS) gr. ( ABSOLUTE) X 0.000 Z 0.000 (DIST TO GO) X 0.000 Z 0.000

(ABSOLUTE) paras sfr noktasna gre uzaklklar gsterir. (DIST TO GO) Takmn i paras zerinde gidecei mesafeyi gsterir. 3.6. Hafzada Kaytl Olan Programn Numarasn Degitirme 1) (EDIT) tuuna bas. 2) (PROG)tuuna bas. 3) Numarasn deitirecein program ar. 4) Kursr program numarasnn yanna getir. 5) Programlama adreslerinden deitirecein numaray yaz. 6) (ALTER) Tuuna bas. 3.7. Program Kopyalama 1. (EDIT) tuuna bas. 2. (PROG) Tuuna bas. (Programlama adreslerinde bulunan)

3. Ekrann altndaki (PROGRAM) Tuuna bas. 4. Ekrann sa alt kesindeki ()(MEN EVRME ) tuuna bas. 5. Ekrandaki (EX EDT) yazs altndaki tua bas. 6. (COPY) ( MOVE) (MERGE) ( COPY MOVE MERGE : Program kopyalama. : Program tama. : Program birletirme. . ) ( CHANGE)

CHANGE : Program deitirme. 3.7.1. (COPY) Kopyalama yapma 1. (COPY) ekrann se ve (COPY) tuuna bas. 2. Kopyalayacan program numarasn yaz. 3. Not : Eer program armadysan ekranda varolan program kopyalar. 4. Ekranda (ALL)tuuna bas. 5. Sadece numaray yaz, (harfi yazma). 6. (INPUT) tuuna bas. 7. (EXEC) tuuna bas. 3.7.2. (MOVE) Tama yapma 1. (EDIT) tuuna bas. 2. (PROG) programlama adresindeki (PROG) tuuna bas. 3. Ekrandaki(PROGRAM) tuuna bas. 4. () Ekrandaki sayfa evirme tuuna bas. 5. Ekrandaki (EX EDT) tuuna bas. 6. (MOVE) tuuna bas. 7. (ALL) tuuna bas. 8. Ekranda bulunan MOVE ALL PRG ~ ......... = Eitliin karsna tayacan hafzada kaytl olmayan yeni program numarasn yaz. 9. (INPUT) tuuna bas. 10. Ekrandaki (EXEC) yazs altndaki tua bas.

Ekranda arl olan program yeni verdiimiz program numaras ad altnda program ieriini tar. 3.7.3. (MERGE) Birletirme yapma 1. Altna birletirme yapacamz program ar (alt alta kopyalama). 2. (MERGE) tuuna bas. 3. (BTM) tuuna bas. 4. Programlama adresinden sadece numaray yaz. 5. (INPUT) tuuna bas. 6. Ekrandaki (EXEC) tuuna bas. 7. (RESET) e basarak program gr. Program alrken (RESET) butonuna bastmzda program baa dnmez, yeniden (EDIT)e baslr ve yeniden (RESET) denilir. 3.8. CNC den=> Bilgisayara Transfer 1. (EDIT) tuuna bas. 2. Ekrandaki (LIB) yazs altndaki tua bas. 3. Gndermek istediin program numarasn yaz. 4. Program adreslerindeki (OUT START) butonuna bas. 5. Bu durumda ekrann sa alt kesinde(OUT PUT) yazs grlr. 6. Bilgisayarda hazr ise program transfer olur. 3.9. Programlama 1. yi derecede talal imalat bilgisine sahip olmak. 2. Resim okuyabilmek. 3. Takm bilgisine sahip olmak. 4. Aparat ve balama bilgisine sahip olma. 5. Sistemi iyi derecede bilmek, tezgaha anlayaca dilden program yapmak.

3.9.1. Program yaps ISO kod sistemine dayanan bir program Programn adn temsil eden program numaras; Program oluturan ve satr eklinde yazlan bloklar, Bloklar oluturan kelimelerden meydana gelir.

ekil 3.1: NC programn yaps

4.

CNC

TORNA

TEZGAHINDAK

KOORDNAT

SSTEM

VE

SIFIR

NOKTALARI CNC torna tezgahna koordinat sistemi 2 boyutludur. CNC torna tezgahnda 4 tane sfr noktas vardr 4.1. CNC Torna Tezgahndaki Koordinat Sistemi CNC torna tezgahnda 2 temel eksen vardr. Birinci eksen fener mili (i mili) ekseni olan Z eksenidir. kinci eksen ise buna dik olan X eksenidir. Orijin noktas bu iki eksenin kesitii noktadr.

ekil 4.1 4.2. Tezgah Sfr Ve Referans Noktalar CNC tezgahnda boyutsal bilgilerin hesaplanmasnda sfr noktalar referans alnr. parasnn boyutsal bilgileri de genellikle bu noktalar referans alnarak yaplr. CNC tezgahnda 4 adet sfr (zero) noktas vardr. Bular; tezgah sfr noktas, program sfr noktas, tezgah referans noktas ve blgesel sfr noktasdr.

4.2.1. Tezgah sfr noktas Tezgah sfr noktas, tezgah koordinat sisteminin orijininde yer alr. retici firma tarafndan belirlenmi olan bu noktann yeri sabittir ve deitirilemez. Torna tezgahnda tezgah sfr noktas fener mili (i mili) ekseninde olmak zere aynann arka yzeyindedir.

ekil 4.2

4.2.2. Tezgah referans noktas Tezgah referans noktas balang noktas olarakta bilinir. Ayrca ,kontrol nitesi retici firmalar bu noktay sfra gnderme pozisyonu ya da HOME pozisyonu olarak adlandrlr. Tezgah referans noktas tezgah sfr noktas gibi retici firmalar tarafndan belirlenir ve bu noktann yeri deitirilemez.Torna tezgahnda kesicinin aynadan ve fener mili ekseninden en uzak noktas tezgah referans noktasdr. Tezgah ilk aldnda kontrol nitesi, btn eksenlerde kzaklar hareket ettirerek bu noktaya gnderilir. Balang noktasna gnderme (initializing) olarak adlandrlan bu hareket, kzak hareket elemanlarnn boluklarnn kabul edilebilir limitler ierisinde olup olmadn test eder. Bu ilem sonucunda tezgahn mekanik pozisyonu ile kontrol nitesinin pozisyonu senkronize olur. Bylece kontrol nitesindeki pozisyon deeri ile CNC tezgahndaki pozisyon deeri aktrlarak bire bir uyumlu almas salanr.

10

4.2.3. Program sfr noktas (i paras sfr noktas) Program sfr noktas ayn zamanda i paras sfr noktasdr. Bu nokta programc tarafndan programn yazmna balamadan nce belirlenir. Tezgah sfr noktasna gre program yapmas zordur. Bu nedenle programc kendine en uygun yeri program sfr noktas olarak seer. Gerek koordinat deerlerinin girilmesinde gerekse kesiciye bu takmn tantlmasnda kolaylk salad iin genellikle bu nokta torna tezgahnda; X ekseninde i mili (i paras) ekseni zerinde olmak zere i parasnn aln yzeyindedir. Program sfr noktasnn kontrol nitesine tantlmasnda referans bir kesici kullanlr. Dier kesicilere ayn ilemi yapmak gerekmez. nk kontrol nitesi nceden girilmi olan kesici bilgilerinden yararlanarak her kesiciye ayn program sfr noktasn uyarlar. 4.2.4. Blgesel sfr noktas Blgesel sfr noktas, yzer sfr olarakta adlandrlr. Bu nokta program kolaylatrmak iin programc tarafndan verilir. Bu deer 5 adet verilebilir. G55- G59 a kadar bu sfr noktalar verilebilir. Bu sfr noktalar iptal edildiinde program sfr noktas geerliliini korur.[4] 4.3. Koordinat Okuma, Absolute (Mutlak) Ve Incremental (Farksal) Koordinat Deerleri CNC torna tezgahnzda kesici ucu istediiniz yere hareket ettirebilmek iin o yeri tanmlamanz ve kontrol nitesine bildirmeniz gerekir. Bu tanmlama, kesici ucun (imdilik tamamen sivri u olduunuz varsayalm) bulunduu koordinatlar belirlemek ile yaplr. paras ileme program yazlm iersinde kullanlan bu koordinat deerleri ABSOLUTE (MUTLAK) ve INCREMENTAL (FARKSAL) adlaryla anlan 2 trde kullanlabilirler.

11

4.3.1.Absolute (Mutlak) koordinat sistemi Bu koordinat sisteminde sfr noktas i paras sfr noktasdr ve X koordinat, kesici ucun o anda bulunduu ap ls, Z koordinat ise kesici ucun i paras ile ilenmi alnndan geen doruya mesafesidir. Tabii ki + ve - iaretlere dikkat edilmelidir. Bu izahata gre aadaki ekilde grlen: A noktasnn koordinatlar X200.000 Z150.000 B noktasnn koordinatlar X120.000 Z-35.000 olmaldr. X ve Z koordinatlarn yazarken desimal nokta mutlaka yazlmaldr. Ancak desimal noktadan sonra 3 hane daha yazmak mmknse sadece 1 hane yazmakta yeterli olur.

ekil 4.3: 4.3.2. Incremental (Farksal) koordinat deerleri Bazen elinizdeki i paras teknik resminde ller, i paras sfr noktasna gre deil de bir nceki konumuna verilmi olabilirler. Eer hesaplama yapmadan direkt bu lleri kullanmak istiyorsanz X yerine U, Z yerine W kullanmak kaydyla yapabilirsiniz. Bu durumda U deeri bir nceki konumun ap ile yeni konumun ap arasndaki fark, W deeri ise bir nceki Z konumu ile bir sonraki Z konumu arasndaki farktr.

12

+ veya - iaretler ise yeni konumun, X ve Z eksen dorultularnda, eski konuma gre + veya - ynde olduuna baklarak belirlenir. Aadaki rnekte B noktasnn A noktasna gre incremental koordinatlar U100.000 W-130.000 eklindedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir dier nemli husus A noktas ile B noktas arasnda X ekseni dorultusundaki fark olan 50 mm nin deil 50x2 = 100 eklinde oluan, B deki ap ls A daki ap ls = -100 mm deerinin kullanlmasdr. Desimal nokta kullanm, Absolute (Mutlak) koordinat sistemindeki gibidir.

ekil 4.4:

13

5. TAKIM TELAFLER Tornada kullanlan kesici takmlarn birbirine olan X ve Z ynlerindeki boyut farkllklarnn kontrol nitesine girilmesi gerekir. rnek olarak, sa yan kalemin kanal kaleminden 12 mm ksa olduunu dnelim. Her iki kesici de, G00 X 40 komutunda X ekseninde ayn noktaya gider. Bunun salanmas iin kontrol nitesi kanal kalemini, sa yan kaleme verdii ilerleme mesafesinden 12 mm daha az hareket ettirecektir. Kesici takmlarn X ve Z eksenlerindeki boyut farkllklar iki ekilde kontrol edilir. Prob kullanm ve dorudan lerek.

ekil 5.1: 5. 1. Prob Kullanarak Kesici Takmn Boy Telafisi Kesici ular her iki eksende srasyla prob un ilgili ksmlarna dokundurulur.

ekil 5.2

14

Bu temaslar sonucunda her kesiciye ait konum bilgileri elektrik sinyalleri ile kontrol nitesine dorudan kaydolur. 5. 2 Takm Boyunun Dorudan llmesi Bu ilem prob kolunun olmad yerlerde kullanlr. Tornalama ilerinde en fazla kullanlan sa yan kesici takm ( referans kesici ), referans alnr. Dier kesici takmlarn bu kesiciye olan X eksenindeki uzunluk farkllklar kontrol nitesini geometri ktphanesine yazlr. Z eksenindeki boyut fark olarak her bir kesicinin referans yzeyi ile kesici u arasndaki mesafe llr. Bu deerin referans kesicideki deeri olan fark geometri ktphanesine yazlr.[ 4 ]

ekil 5.3:

15

5.3. Takm Boyunun Alnmas 1. paras uygun ekilde aynaya balanr. 2. Takmlar program srasna gre tarete yerletirilir. 3. Gvenli ekilde i mili dndrlr. Takmn kesme ynne gre i mili dndrlr. 4. Kullanacan takm kesme pozisyonuna getir. 5. El tekeri ile Z ekseninde sfr kabul edecein yzeye takm dedir. 6. POS tuuna bas (ALL) tuuna bas ekrann altnda bulunan. 7. ( ABSOLUTE ) grdn Z deerini bir kenara yaz. Takm X ekseninde paraya dedirerek toz paso tala al. Dedirdiin malzemenin apn l yaz. Ekranda grdn ( ABSOLUTE ) deerini bir kenara yaz ( X ltn malzeme apn ABSOLUTE ) aldn X deerinden kar. 5.4 Bulunan Deerlerin Ofsete Kayd 1. JOG veya EDIT konumunu se. 2. Programlama adreslerindeki OFSET tuuna bas. 3. Boy girecein iin X ve Z de takm boyunu (GEOM) tuuna bas. 4. bulduun Z deerini INPUT la giriyoruz. 5. X deerini INPUT la giriyoruz. Z boyunun alnmas Takmn bulunduu yerdeki Z deeri alnr ve aynen yazlr. X boyunun alnmas Takmn dokunduu yerdeki X deeri alnr ve malzemenin apndan karlr ve elde edilen X deeri yazlr.

16

5.5. Tespit Ettiimiz Takm Boylarnn Ofset Sayfasna Girme 1. Programlama adreslerinden (OFSET) tuuna bas. 2. Anma girecekseniz (WEAR)butonuna basn. 3. Boy gireceksek (GEOM) butonuna bas. 4. Girmek iin bulduumuz X ve Z deerlerini veya anma miktarn programlama adreslerinden yazarak (WEAR) veya(GEOM) iin girite (INPUT) tuuna bas. Anma miktarlar (WEAR) maksimum 9mm X -ekseninde U ile Z- ekseninde W ile tanmlanarak girilir. rnek: U 0.005 (X ekseninde takm boyunu %5 uzat) W 0.1 (Z ekseninde takm boyunu ksalt) (WEAR) da girdiimiz anma deerlerini silmek iin aytl olan deerin ters iaretlisini yazp (INPUT) a bas. OFSET sayfasndaki R takm u radyusu.. T takm numaras girilir. R 0.000 0.000 T 0 0

5. Takm boyunun telafisini (OFSET GEOMETR) sayfasna Z iin: M+Z+(kan deer)+INPUT X iin M+Z+(kan deer)+INPUT yazlr. r: M X 60 INP Yeni balanan bir takm sfrlamada pozisyondan OFSET tuuna bas. Pozisyondan ofset tuuna bas. GEOMETRY OFSET e bas. Sfrlayacamz takmn tarette yeri nerde ise o numaral takma geliyoruz . X+0+INPUT ve Z+0+INPUT yazp yeni takm sfrlam oluyoruz.

17

Kalem deitirilince geometri ofsetten kalem sfrlanr. Program altrldktan sonra l boydan veya aptan farkllk gsterir ise (OFSET WEAR) dan l girerek dzeltiriz. alrken (OFSET WEAR) verilir, (GEOMETRY OFSET ) e dokunulmaz. 5.6. Takm u yarap telafisi Kesici takm u radius ls ya GEOMETRY OFFSET ekrannda veya WEAR OFFSET ekrannda, o takma ait hizada R hanesine yazlmaldr. Dikkat edilmesi gereken bir husus sadece iki ekrandan birine yazmaktr. Eer her ikisine yazarsanz radius miktar 2 misli gibi dnlr ve hataya sebep olur. Takm ucunun bakt yn ifade eden say ise WEAR OFFSET ekrannda T hanesine yazlmaldr. Ayrca GEOMETRY OFFSET ekrannda da T hanesine yazlabilir.x

18

6. G KODLARININ ANALZ 6.1. Pozisyonlandrma (G00, G0) G00 komutu ile takm ucu i paras koordinat sisteminde belirtilen noktaya hzl ilerleme hz (15.000 mm/dak) ile hareket ettirilir. paras koordinat sisteminde belirtilen nokta ( takmn gidecei yer) mutlak veya artmsal sistemde belirtilebilir. G0 kodunun genel yaps u ekildedir: G0 X ....Z....; mutlak sistemde G0 U.....W...; artmsal(incremental) sistemde imdi rnek olarak bir program gstermeliyiz.

ekil 6.1: Yukardaki ekilde takmn 1 noktasndan 2 noktasna hzl bir ekilde gitmesi G0 X60.0 Z3.0; kodu ile mutlak sistemde G0 U-40.0 W-50.0; kodu ile artmsal sistemde yaplabilir. Burada X60.0 Z3.0 ile takmn gidecei noktann ap ve boy (i paras sfrna gre) deerleri verilmektedir. 6.2. Dorusal interpolasyon [(G01 veya G1) Dorusal kesme ] Takm belirtilen noktaya F ile belirtilen devir bana ilerleme miktar deeri ile dorusal bir ekilde kesme ilemi yaparak gider. File belirtilen ilerleme miktar deeri yeni

19

bir deer belirtilene kadar aktif olarak kalr. Bu sebeple kullanlacak sonraki G1 komutlarnda ilerleme deitirilmedii srece kullanlmasna gerek yoktur. Bununla birlikte program banda kullanlan ilk g1 komutunda devir bana ilerleme miktarnn F adresinde belirtilmesi gerekmektedir. Belirtilmedii takdirde ilerleme miktar 0 olarak alnr ve 11 P/S alarm ekranda gzkr. G1 X .....Z.....F....; Mutlak sistemde G1 U......W....F....; artmsal sistemde

ekil 6.2 Yukardaki ekilde verilen parann ilenmesi aamasnda takmn 1 noktasndan 2 noktasna devir bana 0.2mm ilerleme yaparak kesme ilemi yaparak dorusal bir ekilde gitmesi iin; G1 X40.0 Z-30.0 F0.2; eklinde mutlak sistemde G1 U4.0 W-30.0 F0.2; eklinde artmsal sistemde olur.

6.3. Dairesel nterpolasyon (G02 veya G03) Dairesel Kesme G02 (G2) ve G03 (G3) komutu ile takm yarap belirtilen yay zerinde dairesel kesme ilemi yapar. Buna mukabil takm balang noktasndan biti noktasna ayn yarapta iki farkl ekilde dairesel hareket yapabilir. Eer takm balang noktasndan biti noktasna saatin dn yn ile ayn (CW) ynde olan bir yay izecek ekilde kesme ilemi yapacak ise G2 komutu;

20

Takm balang noktasndan biti noktasna saatin dn ynnn tersi olan ynde bir yay izecek ekilde (CCW) kesme ilemi yapacak ise G3 komutu kullanlr. Dairesel kesme ilemi durumunda izlenecek yaya ait karakteristik deerler; yarap (radys) veya yay balang noktasndan yay merkezine olan uzaklklar cinsinden verilir.

ekil 6.3 Dairesel Kesme Komutunun Genel Format u ekildedir. G02 X--- . ---Z--- . --G03 I--- . ---K ---F- . R--- . ---

Burada G2 veya G yay ileme ynne bal olarak seilir. X--- . ---Z--- . --- Yay biti noktas koordinatlar (ap ve Boy) I--- . ---K--- . --- Yay balang noktasndan yay merkezine olan vektrel uzaklk R--- . --F- . --Yay yarap Devir bana ilerleme deeri (mm/dev)

Eski model CNC tezgahlarda yay ile ilgili zellikler genellikle I ve K deerleri cinsinden belirtilmekte idi. Bununla birlikte yani model tezgahlar yay ile ilgili zellikleri yay yarapnn verilmesi suretiyle belirtmeye imkan tanmaktadr. Eski model tezgahlarla uyumluluk olmas asndan hala I ve K belirtimleri de kullanlmaktadr.

21

G2 veya G3 komutu ile dairesel kesme yaptrma durumunda yay biti noktas koordinatlar 90 derecelik yay zerinde herhangi bir noktada bulunabilir. Yani kesme ileminde yayn tam 90 derecelik bir yay olmasna gerek yoktur. Biti noktas yay zerinde olan herhangi bir nokta olarak verilebilir. G2 ve G3 komutu ile ilenebilecek maksimum yay 90 derecelik bir yaydr.

ekil 6.4 Takmn 1 noktasndan 2 noktasna 50. mm lik bir yay zerinde saat ibresi ynnde (CW) 0.18 mm/dev ilerleme ile gidecek ekilde dairesel kesme ilemi yapmas iin G2 X50.0 Z30.0 R50.0 F0.18; eklinde hareketin kodlanmas gerekir.

ekil 6.5 Yukardaki ekilde takmn 1 noktasndan 2 noktasna saatin ters ynnde bir yay boyunca (CCW) dairesel kesme ilemi yaparak gitmesi iin G3 X50.0 Z-50.0 R60.0 F0.18; bu ekilde bir kodlama yaplmas icap eder.

22

6.4. Bekleme (G04) 6.5. X Ve Z Ekseninde Mterek Eksen Seilmesi ( G18 ) Dairesel kesme yapmada X ve Z ayn anda hareket eder. G02 ve G03 mikron mertebesinde daha fazla hassasiyet salar. Bulunduu satra G18 yazarz. G02 G18 Z-5 F.2 G03 G18 X25 Z0 R5 6.6. INCH Sistem ( G20 ) Bir st satrda INCH kullanlrsa. G01 G20 Z-1.7 F.2 6.7. MM Sistem ( G21 ) Bir alt satrda MM dndn belirtmek G01 G21 Z-15 F.2 6.8.Referans Noktalarna Gnderme ( G28 ) Format: N_G28 X_ Z _ G28 komutu kesiciyi hzl hareketle tezgah referans noktasna gnderir. Bu komut girildiinde, kesici takm nce belirtilen X ve Z koordinatlarna ve buradan referans noktasna gidecektir. G28 komutunun hemen ardndan G29 komutunu kullanrsanz kesici takm ayn yolu takip ederek bir nceki konumuna geri dner. Eer kes,icinin dorudan tezgah referans noktasna gitmesini istiyorsanz, X ve Z iin 0 deerini girmelisiniz. Bu durumda kesici nce program sfr noktasna ve daha sonra tezgah referans noktasna gidecektir. Kesici takm nce program sfr noktasna gitmesi, bindsirme riskini getirir. Bunun olmamas iin kesici takma dorudan tezgah sfr noktasna gnderebilirsiniz. Eer G28 komutunda sonra X ve Z kodlar yerine U ve W kodlarn ( artmsal sistem ) kullanrsanz, kesici takm dorudan tezgah sfr noktasna gidecektir.bu komut, kesici ucu yarap telafi komutlarn ( G41 , G42 ) iptal eder. 6.9. Di Ama (G32) Dz, konik v.b. diler G32 komutu ile kolaylkla alabilir. G32 komutu kullanlmak suretiyle aynann dnme devri fener mili motoruna monte edilen pozisyon kodlayc vastasyla llerek bu devreye uygun olarak G32 komutunda F ile belirtilen hatve miktar kadar tezgah her bir devirde ayna devri ile e zamanl olarak hareket eder.

23

Ayna bir devir yaptnda kzak di hatvesi kadar ilerler ve bu ekilde di ama ilemi yaplr. Di ama komutu verildii zaman ilerleme miktar (F), ilerleme deitirme (FEDRATE OVERRRIDE %) ile deitirilemez. Deitirilse idi ilerleme farkl olacandan dolay di hatvesi uygun olmayacakt. Di ama esnasnda sabit devir kullanlr. yle bir di ama rnei verebiliriz;

ekil 6.6 G32 X25 Z50 F1.5; Komutu ile yukarda ekli verilen di ekilebilir. Burada F ile di hatvesi (adm) verilmektedir ve devir bana mm cinsinden ilerleme eklinde belirtilir. Genel olarak servo sistemdeki gecikmeden dolay alan diin balang ve biti noktalarnda doru olmayan adm deerleri oluabilir. Bu problemi ortadan kaldrmak iin programda kullanlacak di boyu gerek di boyundan bir miktar uzun olarak belirtilir. Bu uzunluk miktar di balangc ve biti ksmlarnda sras ile a1 ve a2 eklinde belirtilir. Bu deerler aada alacak bir di ksm iin gsterilmektedir.

ekil 6.7

24

Di ama esnasnda takm diin balang noktasndan a1 kadar geride ve diin biti noktasndan a2 kadar ileride kalacak ekilde di boyu belirtilir. Bylelikle di banda ve di bitiminde hatvede olabilecek sapmalar telafi edilmi olur. a1 ve a2 deerleri aada belirtilen ekilde hesaplanrlar. a2 = (L x R) / 1800 mm Burada L : Di adm (mm) R : Ayna Devri (dev/dak) a1 = O2 x (-1 n (a) ) mm Burada a : Adm tolerans eklinde belirtilir. Konik di ama durumunda adm deeri Z eksenindeki iz dm deeri olarak belirtilir. Bunu bir rnekle aklayalm;

ekil 6.8 Adm 3.5 mm a1 = 2mm a2 = 1mm her bir admda 1 mm tala alnaca kabul ile iki kademeli bir di kaldrma program: ....... G97 S800 M3; T0303; G0 X12. Z72.0; G32 X41.0 Z29:0 F3.5; G0 X50; Z72.0

25

X 10.0 G32 X39.0 Z29.0 F3.5; G0 X50.0 Z72.0; ............... 6.10. G41 ve G42 ptali ( G40 ) Format: N_ G40 G40 komutu, programda uygulanm olan kesici takm ucu yarap telafisi komutlarn ( G41 , G42 ) iptal eder. Eer G41 yada G42 komutunu iptal edeceiniz ksmda ilenmeyecek olan bir eik yzey varsa , G40 komutunun uygulanmasnda dikkat etmelisiniz. ekil ..... da grld gibi g40 komutunu takiben kesici takmn gidecei X ve Z koordinatlarn tanmladmzda, kesici u nce telafi iptalden dolay ilenen yzeye teet konuma gelecektir. Bu ise, kesici ucun ilenmeyecek olan konik ( yada dik) yzeye dalmas demektir.

ekil 6.9: bu istenmeyen durumun nlemmesi iin G00 G40 komutlarndan sonra kesicinin gidecei yerin I ve K adresleri ile tanmlanmas gerekir. I ve K deerleri kesme ilemi,ni bittii noktada balayan konik yzeyin koniklik mesafesini X ve Z eksenlerindeki dik iz dmleridir. X eksenindeki dik izdm I kodu ile Z eksenindeki dik izdm K kodu ile tanmlanr. Bu eksenlerdeki pozitif ve negatif deerler, X ve Z eksenlerinde olduu gibidir. ( G00 G40 X150. Z-50. I10. K-8 )

26

ekil 6.10: 6.11. Kesici Ucu Yarap Telafisi Sol ( G41 ) Format N_G41 G41 komutu, kesici u yar ap sol telafi fonksiyonunu kullanarak ilenen yzeylerin teknik resimde verilen deerlerde olmasn salar. Bilindii gibi kesici takm ularnda daima az yada ok bir kavis vardr. Bu nedenle konik ve dairesel yzeylerin ilenmesinde olmas gerekenden az yada daha fazla tala kaldrlmas sz konusudur. Kontrol nitesi ilemenin ynne ve takmn pozisyonuna gre gerekli hesaplamalar sizin yerinize yaparak, u yar apndan kaynaklanan olas hatalar telafi eder.

ekil 6.11: 6.12. Kesici U Yarap Telafisi Sa ( G42 ) Format: N_G42 G42 komutu, kesici u yarap sol telafi fonksiyonunu kullanarak, ilenen yzeylerin teknik resimde verilen deerlerde olmasn salar. Kesici ucundaki kavis nedeniyle programlanan nokta ile asl kesme yapan nokta farkldr. Programlanan noktaya gre kesicinin az yada daha fazla tala kesmesinin nlenmesi telafi komutlar kullanlarak yaplr. Kontrol nitesi ilemenin ynne ve takmn pozisyonuna gre gerekli hesaplamalar yaparak u yarapnda kaynaklanan olas hatalar telafi eder.

27

ekil 6.12: 6.13. alma Alan Snrlama ( G50 ) Aynaya ve puntaya arpmamak iin seeceimiz alan. Btn takmlarn alma alanna girmesi gereklidir. ( ALARM )gelir takm darda kalrsa G50 takm aldktan sonraki satra yazlr. T0101 G50 X 50.0 Z1000 ( G50 X Z T ) 6.14. Paralar Sfr Noktas Kayd ( G54 G59 ) Bu sayfaya herhangi bir ey yazlmaz 6.15. Fini Tornalama evrimi (G70) G70 komutu G71 komutunda N (ns) ve N (nq) kodlar ile tanmlanm olan ve G71 kodunda fini miktar olarak braklan tornalama ilemini yapar. G70 N (ns) N (nq) S (s) F (f); komutu verildii takdirde bir nceki G71 veya dier kaba tornalama ilemleri ile N (ns) ve N (nq) satrlar arasnda tanmlanm olan fini paso tanmlanan tornalama yoluna uygun olarak tornalanr. rnein G71 kodunu anlatrken verilen rnek Program 1 de tornalama ekli N14 ve N15 satrlar arasnda tanmlanm ve finie apta 0.5 mm ve boyda 0.1 mm paso braklmt. Bu braklan pasoyu almak iin G70 komutu

28

G70 P14 Q15 S (s) F (f) eklinde yazlr. Bu tanmlama ile rnek Program 1 de tanmlanan fini miktar alnm olur. Yukarda belirtilen kodda S kullanlan G koduna (G96 veya G97) bal olarak srasyla sabit kesme hz veya sabit devir olarak belirtilir. Belirtilmedii takdirde bir nceki S deeri ne ise o deer alnr. Ayn ekilde F ile de kesme ilerlemesi verilir. rnek Program 1 de N14 ve N15 satrlar arasnda tanmlanan torna parasnda kaba tornalama ilemi yaptrldktan sonra fini tornalama ilemi ayn kalem (kaba) ile veya farkl bir kalem ile yaptrlabilir. 6.16. G71 Tornalamada Stok Kaldrma Bu komut dolu malzemelerde yaplacak olan boaltma ilemlerinde kullanlr. lenecek malzemenin fini hali G0, G1, G2 ve G3 kodlar ile tanmlanp yaraptaki dalma (paso) miktar verilmek suretiyle, tezgah verilen profile uygun olacak ekilde her pasoda verilen paso kadar dalarak boaltma ilemine, malzemeye ait profil kncaya kadar devam eder. En son olarak profil malzeme zerinde fini paso kalacak ekilde tornalanr.

ekil 6.13: G71 U (d) R (e); G71 P (ns) Q (nq) U (u) W (w) F (f) S (s) T (t); N (ns)....A ... ... A B arasndaki hareket komutu bu ksmda tanmlanr.

29

N (nf).......; A A B eklinde fini malzeme ekli G00, G01, G02 ve G03 kodlar ile tamamland zaman, belirtilen blge d (kesme derinlii) lik artmlar ile sonuta W ve U/2 lik fark kalacak ekilde malzeme boaltlr. Konuya biraz daha fiziksel yaklarsak, kalem ilk olarak apta d kadar dalar sonra boyda finie braklan miktarda kesme hareketi yapar ve sonra apta 45 lik a ile e kadar yukar kar ve balang boyuna tekrar hzl olarak geri dner. Bu ilem finie braklan deerlere kadar devam eder ve kalem en son fini pasosunu brakarak tanmlanan yolu izleyerek A noktasna geri dner. imdi kodda kullanlan deerleri tek tek inceleyelim : G71 U (D) r (E); G71 P (ns) Q (nq) U (u) W (w) F (f) S (s); N (ns) .... A A ve B yolu sanki fini paso ile .... ilem yaplyormu gibi G01, G1, G2 ve G3 N (nq) ... kodlar ile bu ksmda tanmlanr. d : Kesme derinlii (iaretsiz olarak belirtilir.) Kesme dorultusu AA dorultusuna baldr. Bu deer modal deerdir ve baka bir deer belirtilinceye kadar aktif olarak kalr. Ayn zamanda programda belirtilen bu deer # 717 nolu parametresi ile de belirtilebilir. e ns n u w f : Kama miktar (# 718 nolu parametre) : Fini para eklinde programdaki ilk hareket komutunun sra numaras : Fini para eklinde programdaki son hareket komutunun sra numaras : apta finie braklan miktar : Boyda finie braklan miktar : lerleme miktar (mm/dev)

G71 komutu ile aada verilen para ekilleri tanmlanabilir. Tm bu kesme evrimleri Z eksenine paralel olarak yaplr ve u ve W iin iaretler aadaki gibi tanmlanr.

30

ekil 6.14: 6.17 Kademeli Delik Delme Ve Kanal Ama ( G74 ) Blok format; G74 R........ G74 X.......Z.........P........Q........R........F...... Birinci blok R geri gelme miktar 2. Blok X Nihai ilemin ap veya yarap Z Nihai ileme pay derinlii P Pasoya ait X ynnde hareket miktar Q Z ynnde kesme derinlii ( mikron ) R Tam kesme derinliinde takm bal F lerleme hz rnek; Genilii 7mm derinlii 15 mm olan ve takm genilii 3mm olan i parasnn kanal ama evrim programn yapalm.

31

ekil 6.15: N100 X51 Z2 T0505 S100 M03; N105 G74 R1; N110 G74 X59 Z-15 P2500 Q4000 F0,1; N115 G00 X500 Z250 M05; N120 M02; rnek; Bir i parasna alacak olan 12mm apnda 100mm derinliindeki deliin evrim programn yapalm

ekil 6.16: N100 G97 X0 Z2 T0707 S950 M03; N105 G74 R2;

32

N110 Z-100 Q2500 F0,2; N115 G28 X0 Z0 M05; N120 M02; 6.18. Kanal Ama ( G75 ) Birinci blok R Geri gelme miktar kinci blok X Kanal dibinin ap Z Kanaln nihai ileme geniliinin konumu P Pasoya ait kesme derinlii ( mikron ) Q Z ynnde ilerleme ( mikron ) R Kanal dibinde takm boluu F lerleme hz rnek

ekil 6.17: N100 G00 X47 Z-55 S110 T0606 M03; N105 G75 R0,5; N110 G75 X32 Z-75 P3000 Q4500; N115 G00 X500 Z400 M05; N120 M02; 6.19.TEKRARLANAN VDA AMA LEM ( G76 ) Blok format G76 P......Q......R....... G76 X......Z......R.......P.......Q.......F...... Birinci blok iin P mm rr aa

33

m nihai ilem sras r Pah miktar a vidann u as Q minimum kesme derinlii Q60 = minimum Q60 = 0,06 mm R nihai ileme pay ( d ) kinci blok iin X, Z hedef noktann koorinatlar R vida yarapnn farknn adresi ( ) P vida ykseklii ( k ) ( mikron ) Q birinci pasoda paso kalnl ( d ) F vidann hatvesi ( h ) G76 P mm rr aa Q 60 R 0.03 G76 X 36 z 20 R 8,5 P 1000 Q 400 F1,5

ekil 6.18:

34

ekil 6.19: 6.20. D ap / ap leme evrimi (G90) G90 kodu ile alma yzeyinde ok pasolu tala kaldrma ilemleri kolayca programlanabilmektedir. Genel olarak dz tala kaldrma ilemlerine ek olarak R koniklik miktar belirtilmek suretiyle konik tala kaldrma da yaplabilir. Dorusal kesme durumunda komut

ekil 6.20: R : Hzl Hareket F : Kesme Hareketi G90 Xa Zb F- ;

35

komutu verildii zaman takm ilk olarak balang noktasndan a apna hzl hareket (G00 ile ayn hz) ile iner, sonra b boyuna kadar kesme ilemi yapar (F ile belirtilen ilerleme ile). Sonra balang noktas apna keserek kar ve sonraki admda balang noktasndaki boy deerine gelir. Grld gibi tek bir satrda 4 farkl hareket yaptrlmakta ve bylelikle ileme program daha da ksalm olmaktadr. Ayn komutu tekrar kullanarak a apndan birka mm (3-4) kk bir apta tekrar tala kaldrmaya gerek duyulduu zaman sadece ap deeri belirtilir. 6.21. Konik Boaltma lemleri Ve G90 Komutu G90 kodu ile konik boaltma ilemleri de yaplabilmektedir. Konik boaltma ilemi iin program kodu aada verilmektedir. G90 Xa2 Zb R- F-;

ekil 6.21: Konik R = (a1 a2) / 2 Koniklik miktar R balang ve biti aplar arasndaki farkn yars olarak tanmlanr ve kodda iareti ile kullanlr. Yukarda verilen ekil iin koniklik miktarnn iareti negatif mevcuttur. (eksi) dir. R nin deiik konumlarna gre farkl ileme durumlar

36

6.22. Di Ama evrimi (G92) Daha nceki ksmlarda G32 komutuyla di ekme ileminin yaplabileceinden bahsetmitik. Buna mukabil G32 kodu ile di ekme esnasnda her bir pasonun drt adet G kodu ile alt alta yazlp programlanabileceini gmtk. Bu drt satrlk G kodunun tek bir satrda yazlan edeer bir kod ile yazlmas daha kolaylk salayacaktr. te G92 kodu bu ie yarar. G92 kodunun genel format u ekildedir.

ekil 6.22: G92 Xa Zb FL; Kodu programda verildiinde, kater ilk olarak a apna hzl bir ekilde iner, sonra b-r boyuna L ilerlemesi (hatve) ile kesme ilemi yapar. Sonra 45 lik bir a ile b boyuna kesme ilemi ile gider ve tekrar balang noktas apna hzl bir ekilde kar ve en son olarak kater balang noktasna hzl olarak gelir. A detaynda r ile belirtilen mesafe pah krma mesafesi olarak adlandrlr. (Pah krma mesafesi 0.I L... 12.7 L aralnda 0.1 L lik artrmlarla 5130 nolu parametrede belirtilir. 5130 nolu parametre sfr ise bu deer (pah miktar) sfr olarak alnr.)

37

G90 kodunda olduu gibi G92 kodu ile belirtilen ap, boy, ilerleme ve koniklik deerleri modal deerlerdir Yani bir defa belirtildikleri zaman ayn tipten baka bir G kodu kullanlana kadar aktif olarak kalrlar. 6.23. Aln Yzeyi Tornalama evrimi (G94) 6.23.1.Dz yzey kesme evrimi G94 Xa Zb F-; G94 kodu verildiinde takm ilk olarak b boyuna hzl hareketle gelir. Sonra a apna F de belirtilen ilerleme ile kesme ilemi yapar. Sonra balang noktas boyuna keserek kar ve son olarak da balang noktas apna hzl hareket ile geri dner. Ayn ekilde G90, G92 de olduu gibi G94 kodunda belirtilen deerlerde modal deerlerdir. Bir defa belirtildiklerinde ayn trden baka bir deer belirtilene kadar aktif olarak kalrlar. 6.24. Sabit Kesme Hz / Sabit Devir Says ( G96 / G97 ) Format: N _ G96 S_ Yada N _ G97 S_ G96 komutu sabit kesme hzn tanmlar. Eer bu komut girilirse, S iin verilen deer kesme hzn deeri olur ve birimi metre / dakikadr. G96 komutu girildiinde, kontrol nitesi i parasn apndaki deiiklii srekli olarak hesaplayacak ve deiiklik oranlarn tezgahn devrine annda yanstacaktr. rnein bir aln tornalama ileminde d aptan merkeze doru harekette ap deitike aynann devride otomatik olarak artacaktr. G96 S180 ( Kesme hz 180 m/dak ) Kontrol nitesi verilen kesme hzna gre devir saysn aadaki formule gre hesaplar. Bu formulde deiken olan deer, D yani i parasn apdr. Bu fonksiyon sayesinde, zellikle aln ve konik tornalama ilerinde btn yzeyin kalitesi ayn olur. N= Sx1000 xD

N =Devir says ( dev / dak ) S = Kesme hz ( m / dak ) D = parasnn ap ( mm )

38

7. KONTROL ELEMANLARI 7. 1 Kumanda Paneli Tezgah kontrol elemanlarn ieren kumanda panelini ana blmde incelemek mmkndr.(ekil 7.1) LCD operatr panel Makine kontrol paneli Kontrol

LCD Operatr Panel

Kontrol Plakas

Makina Kontrol Paneli

ekil 7.1: 7. 1. 1 LCD Operatr panel( OP-31) LCD ekran ve operatr paneli ieren iki blmdr. Bu blmde yine iki ayr gruba ayrmak mmkndr. LCD Ekran : Bu ksm monitr ile softkey olarak isimlendirdiimiz ekran mnlerine gre kumanda edilen butonlar iermektedir.

39

Softkey Butonlar (ekil 7. 2) Bu tular mnler aldka deiir ve saylar ok fazladr. imdilik iimize yarayan bazlarn vermekle yetineceiz. M : Standart makine softkeyine dnmek iin kullanlan butondur.

Basldnda makinenin ilk ald andaki menler ekrana gelir.

: Bir nceki menye dn butonudur. : Bir sonraki menye gei butonudur. : nceden seilmi softkeye ait menleri gsteren butondur. ABS koordinat sistemi) REL ALL RSTR AUTO+CHECK (F)-ilerleme hz (Bg-Edt) makine durur. (Lib) : Hafzadaki program listesini verir. : Eklemeli koordinat sistemi. Hareketleri bulunduu yerde sfrlamak : Btn koordinat sistemleri kar. Machine : Program yardan balatmak iin kullanlr. : Programn gidecei yeri, takmlar (S)-devir (M)- kodlarn gsterir. : Program alrken ikinci bir program yapmada kullanlr. Burada X, Z (Tezgahn 0 iin kullanlr. W veya U ya basp CAN a basnca bulunduklar yerde 0 olurlar. noktasna gre koordinat tablosudur.) : (Ekranda gzkr)Mutlak koordinat sistemidir. (Para sfrna gre

ikinci program yazarken alarm yanarsa yn tular ile silinir. Eer RESET tuu ile silinirse

40

(I/Q) (Bg-End) (Ex-Edit) gtren butondur. COPY (~crsl) (~crsl) (~bttm) All Move

: Bilgi giri ve k iin kullanlr. : Bg-Edit ten kma butonudur. : Program kopyalama tama, itekleme, deitirme komutlarna : kopyalama yapar. Copy tuuna basldktan sonra : Kopyalamaya balanacak satr gsterir. : Kopyalamann bitim satrn gsterir. Programn numarasn : Cursr n bulunduu yerden sonraki yerlerin hepsini kopya eder. : Programn hepsini kopya eder. : Tamada kullanlr. Yeni dosyaya aktarr. Eski dosya bozulur.

~(crsl) ~(bttm) ~(All)

yazyoruz (gndereceimiz program) INPUT a bas daha sonra EXEC tuuna basyoruz. Kopyalama (Bg-Edt) mensnde kyor.

Copy de yaplan ilemlerin ayn geerlidir. Merge: Program veya satrlar birbiri arkasna eklemede kullanlr. 1. Arkasna ekleme yaplacak program arlr. Program arkaya ekleyeceksen Cursr eklenecek yere getir.(~crsl) e bas, eer programn sonuna ekleyeceksek (~bttm) e bas. Program numaras gelir, numara ver (EXEC) e bas. CHANGE : Karakter deitirmede kullanlyor. Deitireceimiz karakteri

yapyoruz. (Before) tuuna basyoruz. Sonra yeni gireceimiz karakteri yazyoruz. Tek-tek deitireceksek (ex-sgl) e basyoruz. Bastka deiir. Hepsini deitireceksek (EXEC)e baslr. Yanllk yaplp deitirmeden ge ilecekse [Skip(vazgeme)] e baslr. OFSET (Geom) (R) (T) (Work Shft) (Param) : (Ofset Wear) takmn u krelmelerini verdiimiz sayfadr. : Kalem sfrlarn verdiimiz sayfadr. : takmn u radyusun verdiimiz sayfadr. : Takmn tipini verdiimiz sayfadr. : paras sfrn tanmlamada kullanlr. Ayrca sfrladmz : Tezgahn parametreleridir. Bu menye girmek retici firmann

yerden 0.5mm ve 1mm gibi deiiklikleri yapmada kullanlr. kontrol dahilinde olmaldr.

41

OPR ALM ALARM AUX GRAPH (Aux) (Zoom) ibarettir. (Grafik PRM) MACRO HANDWHELL KEYBOARD POS AUX GRAPH CURSOR

: MSJ e basnca kullancya, kapnn ak olup olmadn, yalama : Basldnda alarm olup olmadn gsterir. : Yaplan bir Program izgisel olarak kontrol etmede kullanlr. : Onaylama : Grafik bytp kltmede kullanlr. Yanp snen klardan : Grafik parametrelerini gsteren izgilerdir. : Makro kullanmak iin. : El tekerini hareket ettirmek iin kullanlr. : Yazm ile ilgili butonlarn olduu blmdr. : Koordinat sistemlerini gstermek iin kullanlr : Yaplan bir Program izgisel olarak kontrol etmede kullanlr. : Aa, yukar, saa, sola oklardan oluan kaydrma butonlardr.

hakkndaki bilgileri verir. Sfrlamak iin (EXEC)e baslr.

Scale gsterir. Parann ebatlarn vererek grrsn.

Birer karakter atlatlabilir. Hareket ynleri ise ok ynleridir. Page up(), Page down(): Sayfa seme butonlardr. Aa ok yn ile gsterilen butona basldnda sonraki sayfaya, yukar ok yn ile gsterilen butona basldnda nceki sayfaya geer. SHFT ALTER : Keyboard zerinde ift karakter tayan butonlar bulunmaktadr. : Deitirme butonu. Yazlm herhangi bir karakter yada bir blou st karakterlere gei bu butonla salanr. yenisiyle deitirmek iin kullanlr. Kursr deitirmek istenen komutun nne getirilir. deitirmek istenilen yeni komut yazlr ve bu tua baslr. EOB : Yazlm satrnda bulunan ve henz hafzalanmam olan komutlar girmek iin kullanlr. Yani programa girmek istenen her komut yada blok, yazlm satrna yazldktan sonra bu buton kullanlmaldr. CAN ALARM : Program ierisinde yazlm olan karakteri silmek iin kullanlr. : Aklama butonudur. Ekranda beliren alarmn detayl aklamas, Kursr silinmek istenilen karakterin sana getirilir ve bu butona baslr. ilgili parametre ve yaplmas gereken ilerin bulunduu sayfaya gei imkan salar.

42

BLOK DELET RESET INPUT DELET

: Aktif / Deaktif butonudur. Seilmi olan pencereleri etkin hale : Reset butonudur. Sistemde oluan baz alarm yada mesajlar bu : Takm sfrlamada deeri onaylamada kullanlr ve bilgisayardan : 1. Komple program silmede kullanlr. 0-9999 yaz ve delet e bas

getirir. Tekrar basldnda etkin plan pencere etkinliini kaybeder. buton yardmyla silinir. bilgi giriinde kullanlr. btn programlar siler. 2. Program silmek iin program numarasn yazdktan sonra delete ye bastmzda tek program siler. 3. Balang satrna gelip silinecek satr veya bitim kodunu yazp delete ye bastmzda kursr n bulunduu yerle verilen satr aras silinir. 4. Kursr n bulunduu yeri tek tek siler. INSERT : Kaytl olmayan bir programa yeni sayfa aar. O0020+ INSERT yeni sayfa aar. kinci bir ilem olarak ise araya itekleyerek satr ekler. 7. 1. 2 Makine kontrol paneli 7. 1. 2. 1. Feed override Btn modlarda nceden set edilen yada program ierisinde seilmi olan hzlar %0 dan itibaren %120 orannda artrp azaltmaya yarayan seici anahtardr. 7. 1. 2. 2. Spindle override JOG, MIDI ve AUTO modlardan herhangi birinde yaplacak olan i mili devirlerini %50- %120 orannda artrp eksiltmeye yarayan seici anahtardr. rnein, Program ierisinde i mili devri S 1000 olarak verilmise override anahtarnn konumuna gre gerekleecek i mili devirleri yle olacaktr: %120 1200 %100 1000 %50 500

43

%10 100 7. 1. 2. 3. Emergency stop butonu: Herhangi bir acil durumda alma modu ne olursa olsun tezgah durdurmak iin kullanlacak butondur. Basld zaman tezgahn btn fonksiyonlar stop eder. Butona baslnca, buton basl olarak kalr. Buton zerindeki ok ynnde evirmekle buton yeniden set edilir. 7. 1. 2. 4 Makine kontrol paneli, fonksiyon seme butonlar AUTO EDIT MDI CYCLE START altrma butonudur. CYCLE STOP durur. JOG OPT STOP aynay altrr. PROG STOP COOLANT Auto On Off HOME AXIS INHBT : Program altrrken stop eder. : Soutma su : Programda iken suyu aar. : Manuelde iken suyu aar. : Kapal : Referansa gnderme. (balang noktasna) : Eksenleri kilitliyor. : lgili butonlar kullanarak tezgaha manuel hareket verme modudur. : Program iinde M1 grnce stop eder. M3 e basnca eski devirde Bu modda program altrlmaz, sadece butonlar etkilidir. : alan program durdurma butonudur. Ayna alr, eksenler : Program otomatik olarak altrarak para ileme modudur. Kapak : Program yazma butonu (anahtar ak olacak.) : Manuel / Otomatik alma modudur. Bu moda srekli program : Otomatik program altrma butonu ve (MDI) deki program

rtldkten sonra program otomatik olarak alr.

haline dnmesine gerek olmayan ilemler yaptrlabilir.

44

DRY RUN kullanlr. PROG TEST OUTPUT START BLOKDELET REF.POINT

: Bu buton program iindeki G01 kodlarn G00 gibi alglar ve

tezgahn override deki maksimum hzyla hareket eder. Bu komut genelde grafik izlerken : Program test etmede kullanlr. Eksenleri ve aynay kilitler. : Tezgaha bilgi giri ve knda kullanlan butondur. : Programda ( / ) iaretini grnce o satr okumadan geer. :Referans noktasna gnderme modudur. Bu modu setikten sonra

seilen eksen, belirtilen yn butonuna basmakla makinenin referans noktasna gider. Fakat referansa gndermede dikkat edilmesi gereken iki nokta vardr. Tezgah ilk aldnda mutlaka referansa gnderilmelidir. Bu ilem yaplmadan nce eksenlerin referans noktasndan en az 100 mm aada olduu kontrol edilmeli, eer deilse JOG yada MPG modlarndan birinde eksenler (-) ynde 100mm ilerletilmelidir. Aksi takdirde eksenler strok dna karak limit swichlere arpacaktr. Ayrca eksenleri referans noktasna gndermeden nce tarettin kar punt aya arpmamas iin dikkat edilmelidir. Referans noktasna gnderme iin (+) yn tular kullanlr. REPOS : Takm krlmas veya buna benzer program d sebeplerden dolay

programn kesilmesi gerektii durumlarda, tekrar programa istenilen pozisyondan balamak iin kullanlr. INC seilmelidir. 1, 10, 100, 1000 : Incremental mod seili iken Handwhell veya eksen harekat ynlerini gsteren butonlara basmakla eksenin ilerleme miktarnn seimini salar. Burada gsterilen rakamlar m (mikro metre) yi ifade eder. SINGLE BLOCK : AUTO veya MDI modda alan program blok blok iletmeye yarar. Single block un iptali iin ayn butona tekrar baslmas yeterlidir. KONVEYR LER : JOG moda tala konveyrnn ileri ynde hareketini salar. Butona bir defa basmakla hareket balatlr.durdurmak iin ayn butona tekrar basmak gerekir. Biriken talan atlmas iin kullanr. : Eksenleri seilen adm byklnde ilerletmeyi salar. Bu butona basmakla birlikte aadaki ilerleme miktarn gsteren butonlardan da birisi mutlaka

45

KOVEYR GER PUNTA LER

: JOG modda tala konveyrnn geri ynde almasn salar. : Punta pinoln ileri kartmaya yarayan JOG butonudur. Butona

Butona basld mddete hareket devem eder. Braklnca hareket durur. basldnda pinln geri ekilmesi iin alma kapsnn ak ve Puntal / Puntasz alma anahtarnn puntal konumda olmas gerekir. PUNTA GER arttr. +T -T : JOG modda takm deitirme butonudur.Takm taretini ileri ynde : JOG modda takm deitirme butonudur.takm taretini geri ynde bir takm artracak ekilde dndrlmesini salar. bir takm azaltacak ekilde dndrlmesini salar. PUNTA GVDES LER : Punta gvdesini geri ynde, aynaya doru hareket ettirmeyi salar. Butona basl olduu mddete hareket devam eder. PUNTA GVDES GER : Punta gvdesini geri ynde hareket ettirmeyi salar. Butona basl mddete hareket devam eder . Punta gvdesinin ileri ya da geri hareketinden nce Punta gvdesini tezgah kzaklarna balayan cvatalarn zl olmasna dikkat ediniz. MANUAL YALAMA : Greste yalama butonudur. Tezgahn ilk alnda butona bir kez baslmas yeterli olacaktr. Butona her basta pompa yeterli ya ak saland sinyalini alana kadar periyodik olarak kzaklara ya basar. (Max. 4 kez) AYNA ZME : Para balama-zme iin kullanlan manual butondur. Para skma eklini belirleme anahtarnn pozisyonuna bal olarak ama yapar. alma kaps ak deilse ama/kapama yapmaz. AYNA SIKMA : Para balama-zme iin kullanlan manual butondur. Para skma eklini belirleme anahtarnn pozisyonuna bal olarak skma yapar. alma kaps ak deilse ama/kapama yapmaz. AYDINLATMA LAMBASI : alma lambas butonudur. Butona basmakla aydnlatma lambas yanar, ayn butona tekrar basmakla lamba sner. AUTO SOUTMA : Soutma svs aknn sadece M fonksiyonlar ile olmas istenen durumlarda kullanlan butondur. Takm soutma ve mili soutma valflerini etkin hale : Punta pinoln geri ekmek iin kullanlan JOG butonudur. Butona basldnda pinoln geri ekilmesi iin punta ileri komutundaki durumlarn salanmas

46

getirir ya da devreden karr. Otomatik modda mutlaka basl olmaldr. Basl deilse otomatik modda verilen soutma komutlar gereklemez. Program ierisinde verilen soutma komutlar bu butona baslarak kesilip tekrar basmakla aktif hale getirilebilirler. ML SOUTMA : Taret zerinde bulunan ve i miline doru soutma svs akn salayan valfi kontrol eden butondur. Butonun aktif olabilmesi iin alma kapsnn kapal ve imilinin dnyor olmas gereklidir. Otomatik modda Auto soutma butonuna baslarak soutma svs ak kesilip tekrar alabilir. TAKIM SOUTMA : mili zerinde bulunan ve taret zerine doru soutma svs akn salayan butondur. Otomatik modda Auto soutma butonuna baslarak soutma svs ak kesilip tekrar alabilir. PROB AAI/YUKAR : Takm lme prob kolunun JOG modda aa ve yukar hareketini salayan butondur. lk basldnda prob kolu aa hareket eder. Tekrar basldnda prob kolu yukar hareket eder. 7.1.2.5. Protect key Tezgah datalarna mdahale etmeyi snrlayan anahtar butondur. 7.1.3. Kontrol plakas 7.1.3.1. Disket src Tezgaha program yklemek, parametre girmek, yazl olan programlar ve parametreleri diskete almak iin kullanlan nitedir. almas ile ilgili fonksiyonlar LCD ekran zerindeki softkeylerle yaplmaktadr. 7.1.3.2. Para skma ekli belirleme anahtar butonu parasnn ekline gre iki ayr balama tipi mevcut olup bu balant ekillerinden hangisinin kullanlacan sisteme aktaran butondur. Kilitli olmas alma eklini emniyete alr. e skma (anahtar sol konumda) Da skma (anahtar sa konumda)

47

7.1.3.3. Puntal/puntasz alma modu seme anahtar butonu Punta ile almak iin kullanlan anahtar butonudur. Emniyet asndan , puntala alma yaplmad zaman anahtar buton puntasz konumunda braklmas gerekir.

7.1.3.4. Eksen strok sonu swtchlerini kprleme butonu Eksenlerin herhangi bir sebepten dolay alma snrlarnn dna karak Limit switch lere basmas ile eksen srcleri devreyi aarak tezgaha zarar vermeyi nler. Srcleri tekrar devreye sokmak iin bu butona baslmal ve buton basl iken limit switch e basl olan eksen ters ynde hareket ettirilerek swiitch den kurtarlmaldr. 7.1.3.5. Kontrol on butonu Eksen srclerini ve sistemin hazr hale gelmesinin salayan butondur. Sistemin ON edilmesi iin baslarak n sndrlmesi gereklidir. Tezgah aldnda veya srclerin devre d kalmas durumunda yanarak ikaz verir. 7.1.3.6. Handwheel (eltekeri) Incremental modda eksenleri hareket ettirmeyi salar. Handwheel softkeyine baslarak hareketi istenen eksen seilir. INC ilerleme kademelerinden herhangi biri seilir ve Handwheel in ve + ynde dndrlmesi ile eksen hareket ettirilir. 7.2. Tezgahn altrlmas Elektrik dolab zerindeki ana alteri aarak tezgah enerjilendirin. alter dolabnn yzeyindeki yeil sinyal lambas yanar. Kumanda panelinde(LCD ekrann sol tarafndaki) Kontrol Plakas zerindeki kl Power On butonuna basarak n sndrn. Kontrol devresine enerji verir. Acil stop butonuna basl ise kaldrn. Bir mddet sonra ekrana standart pozisyon sayfas gelecektir.

48

Herhangi bir alarm mesaj yoksa ilk yaplacak ilem tezgah referansa gndermek olacaktr. Bunun iin: JOG modda her iki ekseninde (-) ynde, en az 100 mm aa ekin. REF(HOME) modunu sein. ncelikle +X, daha sonra +Z butonlarna basmak suretiyle eksenlerin tezgah referans noktasna gitmesini salayn. Manuel yalama butonuna basn. Kzaklarn ve gerekli verilerin yalanmasna olanak salayn. Artk tezgah almaya hazr.

49

CNC Torna Tezgah in G Kodlar Listesi (Hazrlk Fonksiyonlar) G00 G01 G02 G03 G04 G17 G18 G19 G20 G21 G22 G23 G28 G29 G30 G33 G34 G37 G40 G41 G42 G53 G54 G55 G56 G57 G58 G59 G61 G64 G65 Hzl ilerleme Dorusal enterpolasyon Saat ibresi ynnde dairesel enterpolasyon Saat ibresi tersi ynnde dairesel enterpolasyon Bekleme X-Y dzlemine geme X-Z dzlemine geme Y-Z dzlemine geme n mod Metrik mod Bariyer kontrol ak Bariyer kontrol kapal Tezgah referans noktasna gnderme Referans noktasndan gnderme kinci referans noktasna gnderme Vida ekme Deiken adml vida ekme Otomatik takm telafisi Takm u yarap telafisi iptali Takm u yarap telafisi soldan Takm u yarap telafisi sadan Tezgah koordinat sistemini seme 1. i koordinat sistemine geme 2. i koordinat sistemine geme 3. i koordinat sistemine geme 4. i koordinat sistemine geme 5. i koordinat sistemine geme 6. i koordinat sistemine geme Yakn denetim Yakn denetim iptali Makro arma

50

G70 G71 G72 G73 G74 G75 G76 G83 G84 G92 G94 G95 G96 G97 G98 G99

Bitirme evrimi Boyuna kaba tornalama evrimi Aln kaba tornalama evrimi Profil tekrarlayarak kaba tornalama evrimi Aln kanal ama evrimi Boyuna kanal ama evrimi Vida ama evrimi Kademeli delik delme evrimi Klavuz ekme evrimi Koordinat sistemi orijini ayarlama lerleme hz (mm/dakika) / aln kaba tornalama evrimi (tek gei) lerleme hz (mm/devir) Sabit kesme hz (m/dakika) Sabit kesme hz (devir/dakika) lerleme hz mm/dakika (Parmak/dakika)-baz sistemlerde lerleme hz mm/devir (Parmak/devir)

51

M FONKSYONLARI M00 M01 : Program Stop, artsz durdurma. Program daM00 komutu yazl blok a : Program Stop, istee bal durma. Bu komut da aynen M00 gibidir. Fakat

geldiinde tezgah durur. alma kaps alabilir. M01 komutun aktif olabilmesi iin Kontrol Panelindeki Optional Stop tuuna baslm olmas gerekir. M02 : Program sonu. Programn bittiini gsteren komuttur. Program bu komut ile sonlandrld zaman kursr program bana dnmez. Programn yeniden balatlmas iin operatr mdahalesi gerekir. M03 M04 M05 M06 M07 : mili Saa : mili Sola : mili Stop : Takm Deitirme. En ksa yoldan dnerek takm deitirme komutudur. : Soutma Svsn Ama. mili zerinden gelen soutma svs hattn

Sadece takm numaras verilse de taret en ksa yoldan dnerek takm deitirecektir. altran komuttur. Bu komutun etkin olabilmesi iin imilinin dnyor, taretin dnmyor olmas, ilerlemelerin durdurulmam olmas ve alma kapsnn kapal olmas gerekir. M08 : Soutma Svsn Ama. Taret zerinden gelen soutma svs hattn altran komuttur. Bu komutun etkin olabilmesi iin taretin dnmyor olmas, ilerlemelerin durdurulmam olmas ve alma kapsnn kapal olmas gerekir. M09 M16 M20 M21 komutudur. M24 M25 : Para Skma. paras nasl balanm olursa olsun ayna enelerini, : Para Brakma. paras nasl balanm olursa olsun ayna enelerini, paray skacak ekilde hareket ettiren komuttur. paray braktracak ekilde hareket ettiren komuttur. paras iki ekilde balanabilmektedir. : Soutma Svsn Kapatma. M07 ve M08 komutlarn iptal eder. : Takm Deitirme. Takm numaras ile verilmelidir. nk programda : Kar Punta leri. Punta pinolnn ileri hareketini salayan komuttur. : Kar Punta Geri. Punta pinolnn geri ekilmesi iin kullanlacak olan M

M16 komutu verilmise taret bu takm sadece saa dnerek deitirecektir.

52

Bu balant ekilleri kumanda panelindeki bir anahtarl butonla seilmektedir. Seilen i paras balama ekli ne olursa olsun M24 komutu hep paray sktrrken, M25 komutu da hep braktrr. M30 M40 : Program Sonu. Para programn bitirip yeniden baa dndren komuttur. : Prob Kolu Aa. TSA Otomatik takm lme sisteminde. Probu tayan

kolu aaya indirmek iin kullanlan komuttur. Bu komutla kolun hareket ettirilebilmesi iin tezgah referans noktasnda ve i paras bal olmamaldr. M41 M45 M46 M47 : Prob Kolu Yukar TSA iin M40 komutunun iptali olup, kolun yukar : ubuk Srme. ubuk srme aksesuar olan tezgahlarda ubuk srme : ubuk Ykleme Sonu. ubuk srmeli tezgahlarda yeni ubuk ykleme : ubuk Ykleme. ubuk srmeli tezgahlarda yeni ubuk ykleme iin kaldrlmas iin kullanlr. ilemini yaptran komuttur. komutunun bitirilmesi iin kullanlmtr. kullanlan komuttur. * : Bu komutta tek bana bir anlam ifade etmeyip, ubuk srme iin hazrlanm olan zel program dzeninde kullanlmaldr. M86 komutudur. M87 M96 M97 : Tala Konveyr Durdurma. M86 ile verilen tala konveyr ileri : mili dnmeden eksenlerin G01 komutu ile hareketini salayan komuttur. : M96 komutunun iptali iin kullanlr. hareketini durdurma komutudur. Bu komut varken mesaj sayfasnda da Dikkat M96 fonksiyonu aktif mesaj grlecektir. : Tala Konveyr leri. Tala konveyrn ileri doru altrma

53

PROGRAM O Program balang harfi. N Program satr numaras. G G kodlar. X X ekseni. G16 ile birlikte yazldnda yarap. G 4 ile birlikte yazldnda bekleme zaman. Y Y ekseni. G16 ile birlikte yazldnda a. Z Z ekseni. H Z eksenindeki takm boyu. F ilerleme deeri. R G2 ve G3 ile birlikte yazldnda radius. evrim programlarnda emniyetli durma mesafesi. M M kodlar. S i milli devir says. M19 ile birlikte yazldnda a. T takm cep numaras. D takm yarap. K G3 ve G2 ile birlikte yazldnda Z eksenindeki yarap. evrim programlarnda evrimin olduu yerde tekrar says. J G2 ve G3 ile birlikte yazldnda Y eksenindeki yarap. I G2 ve G3 ile birlikte yazldnda X eksenindeki yarap. L makro programlarda deiken. Q evrim programlarnda merkeze ulama mesafesi. evrim programlarnda her defasnda girilecek derinlik. Makro programlarda deiken. P M98 ile birlikte tekrar says. Makro programlarda deiken.