You are on page 1of 11

ZADANIA Z EGZAMINÓW MATURALNYCH – Oddziaływania

elektrostatyczne, PRĄD ELEKTRYCZNY

1. Zadanie 24. (3 pkt)


Metale oraz półprzewodniki przewodzą prąd elektryczny. Wpisz do tabelki zamieszczonej
poniżej charakterystyczne cechy związane z przewodnictwem elektrycznym metali
i półprzewodników.

2. Zadanie 15. Przewodnictwo elektryczne (2 pkt)


Metale są dobrymi przewodnikami prądu elektrycznego. Przewodnictwo zależy jednak od
temperatury.
15.1 (1 pkt)
Wybierz i zaznacz rodzaj nośnika, który odpowiada za przewodzenia prądu elektrycznego
w metalach.
tylko dziury i jony dodatnie i jony dodatnie i
elektrony elektrony elektrony ujemne
15.2 (1 pkt)
Zapisz jak przewodnictwo elektryczne metali zależy od temperatury.
3. Zadanie 3. (1 pkt)
Rysunek przedstawia linie pola elektrostatycznego układu dwóch punktowych ładunków.
Analiza rysunku pozwala stwierdzić, że ładunki są
A. jednoimienne i |qA| > |qB|
B. jednoimienne i |qA| < |qB|
C. różnoimienne i |qA| > |qB|
D. różnoimienne i |qA| < |qB|

4. Zadanie 4. (1 pkt)
Na ekranie pracującego telewizora (z lampą kineskopową), osadza się kurz. Zjawisko to
spowodowane jest
A. elektryzowaniem.
B. magnesowaniem.
C. przewodnictwem.
D. promieniowaniem.

5. Zadanie 19. Drukarka atramentowa (2 pkt)


Mała, naelektryzowana porcja tuszu w drukarce zostaje wyrzucona za pomocą pola
kN
elektrycznego w kierunku papieru. Oblicz siłę działającą w polu o natężeniu E = 670 na
C
kroplę obdarzoną ładunkiem Q = 3 ⋅ 10-13 C.

1
6. Zadanie 24. Żaróweczki (11 pkt)
W celu oświetlenia gabloty zmontowano zestaw składający się ze 100 żaróweczek
połączonych szeregowo. Za pomocą miernika uniwersalnego zmierzono:
• omomierzem opór całego układu – 160 Ω,
• woltomierzem napięcie w gniazdku sieci elektrycznej – 230 V,
• miliamperomierzem natężenie prądu w zestawie lampek podłączonym
do gniazdka – 180 mA.

24.1 (1 pkt)
Zapisz, jak należy podłączyć amperomierz w celu pomiaru natężenia prądu w zestawie
oświetleniowym.
24.2 (1 pkt)
Oblicz opór jednej żarówki wynikający z pomiaru omomierzem.
24.3 (2 pkt)
Oblicz opór jednej żarówki w czasie świecenia.
24.4 (2 pkt)
Oblicz stosunek wartości oporu podczas świecenia i otrzymanej z pomiaru omomierzem.
Wyjaśnij, dlaczego wartości tych oporów nie są równe.
24.5 (2 pkt)
Jedna żaróweczka przepaliła się. Oblicz, jakie napięcie nominalne powinna mieć nowa
żarówka. W sprzedaży dostępne były jedynie żaróweczki z napisami: 3 V oraz 0,21 W. Oblicz
opór zakupionej żaróweczki świecącej w warunkach zgodnych z podanymi na niej
informacjami.
24.6 (3 pkt)
Nową żaróweczkę zamontowano do zestawu. Zapisz, jaki będzie wpływ nowej żarówki na
jasność świecenia pozostałych żarówek. Uzasadnij swoje przewidywania dotyczące działania
żaróweczki po podłączeniu zestawu oświetleniowego do gniazdka (przepali się czy będzie
świeciła normalnie?).

8. Zadanie 24. TERMOMETR OPOROWY (10 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów oporu elektrycznego zwojnicy miedzianej


przy różnych temperaturach jej otoczenia.

Pomiarów dokonano z dokładnością: ∆t = ±1°C, ∆R = ±1Ω.

a) (4 pkt) Wykorzystując dane zamieszczone w tabeli i korzystając z umieszczonej niżej


siatki, sporządź wykres zależności oporu elektrycznego zwojnicy od jej temperatury,
równej temperaturze otoczenia. Nanieś na wykres niepewności wyznaczenia temperatury i
oporu.
Uwaga: przed rozpoczęciem skalowania wykresu przeczytaj dokładnie całe zadanie.
b) (1 pkt) Na podstawie wykresu wyznacz opór elektryczny zwojnicy w temperaturze 0°C.
c) (3 pkt) Ogólne równanie prostej na wykresie ma postać Rt = R0(1+αt). Na podstawie

2
wykresu wyznacz wartość współczynnika α.
d) (2 pkt) Zwojnicę opisaną w zadaniu zanurzono do wody i wyznaczono jej opór - wynosił
on wtedy 105Ω. Wyznacz temperaturę wody.

9. Zadanie 27. Obwód elektryczny (12 pkt)


W obwodzie elektrycznym, przedstawionym na rysunku, E =12 V, R =18 Ω,
R1=30 Ω,
R2=20 Ω

27.1 (3 pkt)
Oblicz opór zastępczy układu oporników. Przedstaw poszczególne etapy
przekształcania
obwodu i obliczeń.
27.2 (4 pkt)
Oblicz natężenia prądów: I, I1, I2.
27.3 (1 pkt)
Oblicz moce wydzielane w poszczególnych opornikach.
27.4 (4 pkt)
Wykaż, że jeżeli założymy, że R = R1 = R2 , to w oporniku R będzie
wydzielała się największa
moc i wylicz, ile razy będzie ona większa od mocy wydzielanej w R1.

10. Zadanie 23. Ogrzewacz wody (13 pkt)


Turystyczny ogrzewacz wody zasilany jest z akumulatora samochodowego. Element grzejny
wykonano na bocznej powierzchni szklanego naczynia mającego kształt walca. Element
grzejny tworzy kilka zwojów przewodzącego materiału w postaci paska o szerokości 4 mm
i grubości 0,1 mm. Całkowita długość elementu grzejnego wynosi 0,628 m. Opór elektryczny
elementu grzejnego jest równy 0,60 Ω. Siła elektromotoryczna akumulatora wynosi 12,6 V,
a jego opór wewnętrzny jest równy 0,03 Ω.
23.1 (3 pkt)
Oblicz moc elementu grzejnego wykorzystywanego w ogrzewaczu w sytuacji opisanej
w treści zadania.
23.2 (2 pkt)
Wykaż, że opór właściwy elementu grzejnego ma wartość około 3,8·10-7Ω·m.
23.3 (3 pkt)
Oszacuj, ile razy wydłuży się czas potrzebny do zagotowania wody, jeżeli napięcie na
zaciskach elementu grzejnego zmaleje o 20%. Załóż, że opór elektryczny elementu grzejnego
jest stały, a straty ciepła w obu sytuacjach są pomijalne.
23.4 (2 pkt)
Ogrzewacz może być zasilany ze źródła prądu przemiennego poprzez układ prostowniczy.
Do zacisków A i B układu doprowadzono z transformatora napięcie przemienne. Narysuj na
schemacie, w miejscach zaznaczonych prostokątami, brakujące elementy półprzewodnikowe

3
tak, aby przez grzałkę płynął prąd wyprostowany dwupołówkowo*). Oznacz na schemacie za
pomocą strzałki kierunek przepływu prądu przez grzałkę.
*) wyprostowany dwupołówkowo – prąd płynie przez grzałkę w obu
półokresach

23.5 (1pkt)
Zaznacz poprawną odpowiedź: za przewodzenie prądu w metalach (np.miedzi) odpowiadają:

tylko elektrony tylko dziury jony dodatnie i jony dodatnie i jony


elektrony ujemne
23.6 (1pkt)
Wyjaśnij, dlaczego transformatory działają jedynie przy dołączeniu do źródła napięcia
przemiennego
23.7 (1pkt)
Zapisz, jak zależy opór elektryczny metali od temperatury

11. Zadanie 3. Potencjometr suwakowy (12 pkt)


Potencjometr suwakowy to opornik z możliwością regulacji wartości oporu elektrycznego
przez użytkownika. Regulacji tej dokonuje się poprzez zmianę położenia styku
suwaka/ślizgacza. Potencjometr wykonuje się z np. z drutu oporowego nawijając go
równomiernie na walcu z izolatora. Dwa skrajne wyprowadzenia oznaczono przez A i B,
trzecie C środkowe jest połączone ze suwakiem/ślizgaczem.
Potencjometr działa jak dzielnik napięcia. Typowym zastosowaniem potencjometrów jest
regulacja napięcia w urządzeniach elektrycznych lub w układach elektronicznych
odbiorników radiowych i telewizyjnych. Poniżej przedstawiono zdjęcie potencjometru
suwakowego i jego schemat elektryczny.

3.1 (3 pkt)
W pewnym doświadczeniu z wykorzystaniem potencjometru napięcie na zaciskach A i B
wynosiło 12 V, a natężenie prądu płynącego przez potencjometr miało wartość 0,12 A.
Oblicz długość użytego do wykonania potencjometru drutu oporowego, wiedząc, że
wykonano go z drutu chromonikielinowego o polu przekroju poprzecznego 0,5 mm2 a opór
właściwy chromonikieliny jest równy 1⋅10-6 Ω·m.
3.2 (3 pkt)
Oblicz opór wewnętrzny akumulatora dołączonego do zacisków A i B. Przyjmij, ze
całkowity

4
opór potencjometru, dołączonego do akumulatora o sile elektromotorycznej 12,6 V, wynosił
100 Ω, a natężenie prądu płynącego w obwodzie wynosiło 0,12 A.
3.3 (3 pkt)
Oblicz, w jakim stosunku są długości obu odcinków potencjometru (AC/CB).
W obliczeniach przyjmij, że gdy między zaciskami A i B napięcie wynosiło 12 V woltomierz
dołączony do zacisków A i C wskazywał napięcie 8 V. Przyjmij, że drut oporowy nawinięto
ρl
na walcu równomiernie oraz skorzystaj z zależności R=
S

3.4 (3 pkt)
W celu zbadania własności elektrycznych włókna żarówki zbudowano układ pomiarowy
zawierający akumulator, woltomierz, amperomierz, potencjometr, żarówkę i przewody
połączeniowe, który umożliwia zmianę napięcia na zaciskach żarówki od 0 V do wartości
maksymalnej (a przez to zmianę jasności jej świecenia).
Narysuj schemat tego obwodu elektrycznego. Uwzględnij w schemacie woltomierz oraz
amperomierz włączone tak, aby umożliwiały pomiar napięcia na zaciskach żarówki
i natężenia prądu płynącego przez żarówkę.

12. Zadanie 25. Akumulator (10 pkt)


Typowy akumulator kwasowo-żelowy stosowany w zasilaczach awaryjnych (tzw. UPS-ach)
dla pojedynczych stanowisk komputerowych posiada pojemność 7 Ah. Oznacza to, że po
pełnym naładowaniu może on dostarczać prądu stałego o natężeniu 7 A w czasie 1 godziny.
Po rozładowaniu akumulator wymaga ponownego naładowania.
25.1 (2 pkt)
Oblicz ładunek elektryczny, jaki przepłynie w obwodzie podczas rozładowywania całkowicie
naładowanego akumulatora. Wynik podaj w kulombach.
25.2 (2 pkt)
Po zaniku napięcia w sieci energetycznej zasilacz awaryjny rozpoczął zasilanie stanowiska
komputerowego pobierającego moc 180 W. Oblicz czas pracy zasilacza awaryjnego. Załóż,
że akumulator jest całkowicie naładowany, napięcie na zaciskach akumulatora jest stałe
i wynosi 12 V oraz przyjmij 100 % sprawność układu zasilającego.
25.3 (4 pkt)
Podczas badania właściwości wyeksploatowanego akumulatora zastosowano układ
pomiarowy przedstawiony na poniższym rysunku.

5
Sporządź wykres zależności napięcia, jakie wskazuje woltomierz, od natężenia czerpanego
z akumulatora prądu. Zaznacz niepewności pomiarowe.
25.4 (2 pkt)
Korzystając z wykresu:
a) wyznacz i zapisz wartość SEM,
b) oblicz opór wewnętrzny akumulatora.

14. Zadanie 22. Cząstka w polu elektrycznym (2 pkt)


Czy tor naładowanej cząstki, poruszającej się w jednorodnym polu
elektrycznym, jest zawsze
równoległy do kierunku linii sił pola elektrycznego? Odpowiedź uzasadnij,
wykonując
rysunek.

15. Zadanie 16. Metalowa puszka (2 pkt)


Do pustej metalowej puszki po napoju, położonej tak, że może się toczyć
po poziomej uziemionej
metalowej płycie, zbliżamy z boku na niewielką odległość dodatnio
naelektryzowaną pałeczkę.
Wyjaśnij, dlaczego puszka zaczyna się toczyć. Określ, w którą stronę
będzie toczyć się
puszka.

2008
16. Zadanie 4. Żarówka (12 pkt)
Opór elektryczny włókna pewnej żarówki w temperaturze 0oC wynosi 88,1
Ω. Żarówkę
dołączono do źródła prądu przemiennego o napięciu skutecznym 230 V.
Podczas świecenia
przez żarówkę płynął prąd o natężeniu skutecznym 261 mA, a opór włókna
żarówki wskutek
wzrostu temperatury wzrósł dziesięciokrotnie.
Opór elektryczny włókna zmienia się wraz ze wzrostem temperatury
zgodnie z zależnością
R = Ro( 1 +α·ΔT )
gdzie: Ro – opór w temperaturze 0oC,
α – temperaturowy współczynnik wzrostu oporu, dla włókna tej
żarówki jest równy
5·10-3 K-1,
ΔT – przyrost temperatury włókna żarówki.

Zadanie 4.1 (2 pkt)


Oblicz moc pobieraną przez świecącą żarówkę.

6
Zadanie 4.2 (2 pkt)
Oblicz natężenie skuteczne prądu w żarówce podczas włączania zasilania,
gdy temperatura
włókna wynosi 0oC.
Zadanie 4.3 (2 pkt)
Oblicz przyrost temperatury włókna żarówki po włączeniu żarówki i
rozgrzaniu się włókna.
Zadanie 4.4 (2 pkt)
Do włókna świecącej żarówki zbliżono biegun N silnego magnesu.
Zapisz, jak zachowa się włókno żarówki po zbliżeniu magnesu, gdy
żarówka jest zasilana
napięciem przemiennym, a jak, gdy jest zasilana napięciem stałym.
Zadanie 4.5 (2 pkt)
Oblicz długość drutu wolframowego, z którego wykonano włókno żarówki,
jeśli wiadomo, że
pole powierzchni przekroju poprzecznego drutu wynosi 8·10 -11 m2, a opór
właściwy wolframu w temperaturze 0oC jest równy 5⋅10 -8 Ω⋅m.
Zadanie 4.6 (2 pkt)
Wyjaśnij, dlaczego temperaturowy współczynnik wzrostu oporu α dla
metali ma wartość
dodatnią, a dla półprzewodników ma wartość ujemną.

17. Zadanie 3. Akcelerator (14 pkt)


W elektrostatycznym liniowym akceleratorze Van de Graffa przyspieszano
protony do energii
5 MeV. Podczas przyspieszania w jednorodnym polu elektrycznym na
drodze 25 m protony
uzyskiwały prędkość końcową o wartości 3·107 m/s. Natężenie prądu
elektrycznego wiązki
protonów, opuszczających ten akcelerator i kierowanych na tarczę
pomiarową, wynosiło 40 μA. W obliczeniach potraktuj przyspieszane
protony nierelatywistycznie, pomiń ich początkową energię kinetyczną,
oraz przyjmij, że wszystkie przyspieszone protony zostają pochłonięte
przez tarczę pomiarową.
3.1 (3 pkt)
Oblicz wartość natężenia pola elektrycznego przyspieszającego protony.
3.2 (2 pkt)
Oblicz czas przyspieszania protonów w akceleratorze.
3.3 (4 pkt)
Oblicz wartość siły, z jaką wiązka protonów działa na tarczę pomiarową.
3.4 (5 pkt)
Oblicz, z jaką szybkością należałoby odprowadzać ciepło z tarczy
pomiarowej, na którą
skierowano wiązkę protonów, aby temperatura tarczy nie ulegała zmianie.

18. Zadanie 4. Własności elektryczne ciał stałych (10 pkt)


Wartość oporu elektrycznego metali, dla temperatur powyżej
kilkudziesięciu kelwinów,

7
zależy liniowo od temperatury i można ją przedstawić za pomocą poniższej
zależności:
R = Ro( 1 +α·ΔT )
gdzie: R- opór w pewnej temeraturze
Ro – opór w temperaturze (To = 273 K)
α – temperaturowy współczynnik wzrostu oporu,
ΔT – przyrost temperatury

4.1 (1 pkt)
W tabeli poniżej podano wartości oporu właściwego dla różnych rodzajów
materiałów
(metal, półprzewodnik, izolator). Uzupełnij tabelę, wpisując w
odpowiednich miejscach
właściwe nazwy materiałów.
nazwa materiału wartość oporu właściwego
1017 Ω·m
104 Ω·m
10-7 Ω·m

4.2 (3 pkt)
Wyjaśnij, odwołując się do mikroskopowych własności materii, na czym
polega zjawisko
przewodnictwa elektrycznego w metalach oraz uzasadnij, dlaczego wraz
ze wzrostem
temperatury opór elektryczny metali rośnie.
4.3 (1 pkt)
Zapisz, jak zmienia się opór elektryczny półprzewodników podczas ich
ogrzewania.
4.4 (2 pkt)
Na wykresie poniżej przedstawiono zależność oporu elektrycznego od
temperatury dla
opornika wykonanego z drutu wolframowego.

Oblicz wartość temperaturowego współczynnika oporu α dla wolframu.


4.5 (3 pkt)

8
Dysponujesz obwodem elektrycznym zbudowanym ze źródła napięcia
stałego, woltomierza,
amperomierza i opornika wykonanego z drutu wolframowego.
Wyprowadź zależność matematyczną pozwalającą wyznaczać zmiany
temperatury drutu,
korzystając tylko z mierzonych wartości napięcia i natężenia prądu
w tym obwodzie.
Przyjmij, że znana jest również wartość współczynnika α oraz opór R0.

2009
19. Zadanie 15. Waga (5 pkt)
Metalowe szalki wagi zawieszono na nieprzewodzących niciach tak, że
waga jest
w równowadze. Prawą szalkę naelektryzowano ładunkiem dodatnim,
umieszczając
równocześnie pod nią na izolacyjnej płycie identyczną metalową szalkę
naelektryzowaną
ujemnie ładunkiem tej samej wielkości. Aby zachować stan równowagi
wagi, należało lewą
szalkę obciążyć odważnikiem o masie 5 g.
W obliczeniach przyjmij, że wartość przyspieszenia ziemskiego wynosi 10
m/s2.

Zadanie 15.1 (1 pkt)


Narysuj linie pola elektrostatycznego między naelektryzowanymi szalkami
i zaznacz ich
zwrot.
Zadanie 15.2 (2 pkt)
Podaj wartość siły elektrostatycznej działającej na dodatnio
naelektryzowaną szalkę.
Odpowiedź uzasadnij.
Zadanie 15.3 (2 pkt)
Oceń, czy jeżeli górną szalkę pozostawimy nadal naładowaną, a dolną
uziemimy, to do
zrównoważenia wagi trzeba będzie lewą szalkę również obciążyć
odważnikiem. Odpowiedź
uzasadnij.

20. Zadanie 20. Licznik energii elektrycznej (5 pkt)


Tarcza licznika energii elektrycznej odmierzając 1 kWh pobranej energii
elektrycznej,

9
wykonuje 375 obrotów. W mieszkaniu włączono oświetlenie składające się
z 5 jednakowych
żarówek zasilanych napięciem 230 V, które świeciły przez 2 godziny. Każda
żarówka miała
moc 40 W. Inne urządzenia elektryczne w mieszkaniu były wyłączone.
Podczas świecenia
żarówek jeden obrót tarczy licznika trwał 48 sekund.
Zadanie 20.1 (2 pkt)
Oblicz częstotliwość obrotu tarczy licznika podczas świecenia żarówek.
Zadanie 20.2 (1 pkt)
Oblicz natężenie prądu płynącego przez jedną żarówkę.
Zadanie 20.3 (2 pkt)
Oblicz liczbę obrotów tarczy licznika podczas świecenia żarówek.

21. Zadanie 2. Lampa oscyloskopowa (12 pkt)


Lampa oscyloskopowa to urządzenie, w którym strumień elektronów,
emitowany
w próżni przez katodę, uformowany w wąską wiązkę i przyspieszony, trafia
w ekran pokryty
substancją świecącą pod wpływem uderzających w nią elektronów. Do
elektrostatycznego
odchylenia wiązki tak, aby mogła ona trafić w dowolny punkt ekranu, służą
dwie pary płytek
odchylających. Jedna para płytek odchyla wiązkę w płaszczyźnie pionowej,
a druga para
płytek odchyla wiązkę w płaszczyźnie poziomej.
G – grzejnik katody
K – katoda
A1 - A3 – anody
X – płytki odchylania poziomego
Y – płytki odchylania pionowego
E – świecący ekran
O – osłona szklana

Zadanie 2.1 (2 pkt)


Oblicz wartość prędkości końcowej elektronu przyspieszonego napięciem
15 kV. Efekty
relatywistyczne pomiń.
Zadanie 2.2 (3 pkt)
Oceny dopuszczalności nierelatywistycznego traktowania elektronu w
lampie oscyloskopowej można dokonać, obliczając stosunek p/po, gdzie po i
p to wartości pędu uzyskane za pomocą odpowiednio wzoru klasycznego i
relatywistycznego. Oblicz wartość p/po, przyjmując, że prędkość końcowa
elektronu ma wartość 7·107 m/s. Skomentuj otrzymany wynik.
Zadanie 2.3 (1 pkt)

10
Wyjaśnij, dlaczego emisja elektronów w lampie oscyloskopowej jest
możliwa dopiero
po rozgrzaniu katody.
Zadanie 2.4 (3 pkt)
Oblicz liczbę fotonów wysyłanych przez świecący ekran w ciągu 1 sekundy.
Przyjmij, że każdy z padających elektronów wyzwala jeden foton, oraz, że
natężenie prądu
w wiązce wynosi 25 μA.
Zadanie 2.5 (3 pkt)
W niektórych lampach wiązka elektronów odchylana jest odpowiednio
zmieniającym się
polem magnetycznym.
Zapisz, wzdłuż której z osi (X, Y, Z) i w którą stronę powinien być
skierowany wektor
indukcji magnetycznej pola wytworzonego przez zespół cewek
odchylających, aby wiązka
elektronów uległa odchyleniu pionowo w dół. Odpowiedź uzasadnij,
odwołując się do
odpowiedniej reguły i podając jej treść.

11

You might also like