Henryk Pawowski

Prociej ju si nie da
Zadania i szczegowe rozwizania

Obowizkowa matura z matematyki

Nie przejmuj si, jeeli masz problemy z matematyk. Zapewniam Ci, e ja mam jeszcze wiksze. Albert Einstein

Oficyna Wydawnicza Tutor 2010 r.

Henryk Pawowski

Prociej ju si nie da.

Obowizkowa matura z matematyki. Zadania i szczegowe rozwizania

Redaktor wydania:

Zdzisaw Gowacki
Redakcja i korekta merytoryczna:

Joanna Karowska-Pik
Redakcja techniczna oraz przygotowanie do druku:

Tomasz Pik
Ilustracja na okadce:

Magdalena Wgrzyn
Projekt okadki:

Mirosaw Godkowski, Zdzisaw Gowacki

Copyright by Oficyna Wydawnicza Tutor

Wydanie I. Toru 2010 r.

Oficyna Wydawnicza Tutor

87-100 Toru, ul. Warszawska 14/2, tel. 0-56/65-999-55 e-mail: tutor@tutor.torun.pl Internetowa Ksigarnia Wysykowa: www.tutor.edu.pl

Druk i oprawa: Toruskie Zakady Graficzne Zapolex Sp. z o.o.

ISBN 978-83-89563-46-0

Spis treci

Obowizkowa matura z matematyki

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Liczby rzeczywiste........................................................................ 5 Wyraenia algebraiczne............................................................. 15 Rwnania i nierwnoci............................................................ 24 Funkcje.......................................................................................... 35 Cigi liczbowe............................................................................. 49 Trygonometria............................................................................. 59 Planimetria................................................................................... 73 Geometria na paszczynie kartezjaskiej.............................. 85 Stereometria................................................................................. 95

10. Elementy statystyki opisowej, teoria prawdopodobiestwa i kombinatoryka..................... 112

Drodzy Maturzyci!
Po wielu latach szkolnych zmaga z problemami matematycznymi wkrtce przystpicie do obowizkowego egzaminu maturalnego z matematyki. Matematyka tym si rni od wielu innych przedmiotw, e nie mona nauczy si jej na skrty. Rozwizanie kadego, nawet najprostszego problemu wymaga wykorzystania wiedzy, ktr zdobywalicie przez kilkanacie lat. Matematyki nie mona si te wyuczy, przyswajajc wiele suchych faktw, tak jak jest to w przypadku innych dyscyplin. Matematyk trzeba zrozumie, a to wymaga wielu wicze. Zrozumie trzeba nie tylko prawa matematyki, ale take schematy wykorzystania tych praw do rozwizywania typowych problemw matematycznych. Niniejszy zbir przeznaczony jest dla tych Maturzystw, ktrzy w krtkim czasie przed egzaminem maturalnym chcieliby odwiey swoj ca wiedz matematyczn i utrwali praktyczne umiejtnoci rozwizywania typowych zada maturalnych. Ma on te uatwi Wam zrozumienie podstawowych praw matematycznych i pokaza, jak je wykorzysta do rozwizania zada. Ksika zbir zada Prociej ju si nie da. Obowizkowa matura z matematyki. Zadania i szczegowe rozwizania to efekt wieloletniej pracy autora ksiki Henryka Pawowskiego z uczniami klas maturalnych. Autor w sposb niezwykle szczegowy i staranny krok po kroku przedstawia rozwizania najbardziej typowych zada maturalnych, z jakimi moe si spotka ucze podczas obowizkowego egzaminu maturalnego z matematyki. Zadania dotycz wszystkich dziaw matematyki ujtych w standardach wymaga egzaminacyjnych. W kadym dziale wystpuj zadania zamknite i zadania otwarte wymagajce krtkiej bd rozszerzonej odpowiedzi w takich proporcjach, w jakich mog znale si w arkuszu egzaminacyjnym. Jestemy przekonani, e analiza tych zada i ich rozwiza pozwoli kademu Maturzycie na uzyskanie zadowalajcego wyniku z obowizkowego egzaminu maturalnego z matematyki. yczymy Wam poamania pir na egzaminach maturalnych! W imieniu redakcji Oficyny Wydawniczej Tutor dr in. Zdzisaw Gowacki

Rozdzia 1.

Liczby rzeczywiste

6 1.1. Zadania zamknite

24 642 jest: 43 C. 2,

Liczby rzeczywiste

Zadanie 1. Wartoci uamka 1 1 A. , B. , 2 4 Rozwizanie

D. 1.

Korzystamy z praw dziaa na potgach: (am )n = amn , am an = am+n , am : an = amn .

Wystpujce w tym uamku potgi sprowadzamy do potg o tej samej podstawie (moliwie najniszej): 24 642 24 26 = 43 (22 )3 =
2

24 212 24 26(2) = = 26 22(3)

28 1 24+(12) = 6 = 28(6) = 28+6 = 22 = . 6 2 2 4 1 . 4 1 3 1 1 4 1 1 5 1 , 7 1 1 6 1 1 7 wynosi: D. 6 . 7

Odpowied: Wartoci uamka jest Zadanie 2. Iloczyn A. 1, Rozwizanie 1 1 2 1 , 2 1

B.

C.

Wykonujemy odejmowanie w kadym z nawiasw: 1 1 1 1 = , 2 2 1 1 2 = , 3 3 1 1 1 3 = , 4 4 1 6 = . 7 7

1 4 1 5 = , 1 = , 5 5 6 6 Wobec tego podany iloczyn przybiera posta: 1 2 3 4 5 6 . 2 3 4 5 6 7 Pojawiajce si tu uamki skracamy:

1 / / / / / 2 3 4 5 6 1 = . / / / / / 7 2 3 4 5 6 7

Liczby rzeczywiste

Odpowied: Podany iloczyn wynosi Zadanie 3. Liczba 11 + A. 13, Rozwizanie 1 2

1

1 . 7 1 3
1

1 4

1 5

jest rwna: D. 16.

B. 14,

C. 15,

Korzystamy z denicji potgi: 1 a

1

= a.

Obliczamy wystpujce tutaj potgi: 11 = 1, 1 2

1

= 2,

1 3

= 3,

1 4

= 4,

1 5

= 5.

Dodajemy otrzymane liczby: 1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15. Odpowied: Dana liczba to 15. 192 75 ma warto: Zadanie 4. Wyraenie 3 A. 3, B. 3, C. 1, Rozwizanie Podane pod znakiem pierwiastka liczby rozkadamy na czynniki: 192 = 64 3, Korzystamy z prawa dziaa na pierwiastkach: a b = a b. Pierwiastkujemy otrzymane iloczyny: 192 = 64 3 = 64 3 = 8 3, 75 = 25 3 = 25 3 = 5 3. 75 = 25 3.

D. 3 3.

8
Wykonujemy odejmowanie i skracamy: 192 3 75 8 35 3 3 3 = = = 3. 3 3

Liczby rzeczywiste

Odpowied: Podane wyraenie ma warto 3. Zadanie 5. Liczba 40 to p% liczby 500. Wobec tego: A. p = 20, B. p = 8, C. p = 40, Rozwizanie

D. p = 50.

1% pewnej wielkoci to

1 p tej wielkoci, wic p% to tej wielkoci. 100 100

Skoro p% liczby 500 wynosi 40, to

p 500 = 40, czyli 5p = 40, skd p = 8. 100

Odpowied: p = 8. Zadanie 6. Zapisujc wyraenie A. 3 9 , Rozwizanie

1 3

3 3 3 w postaci potgi liczby 3, otrzymamy: C. 3 9 ,

4

B. 3 9 ,

D. 3 6 .

Korzystamy z rwnoci: n a = an ,
1

am an = am+n ,

an

p q

= an

m p q

Zamieniamy symbol wewntrznego pierwiastka szeciennego na potg o wykadniku 3 Przeksztacamy iloczyn 3 3 3: 1 1 4 3 3 3 = 31 3 3 = 31+ 3 = 3 3 . 3 = 33 .
1

1 : 3

Liczby rzeczywiste
Zamieniamy symbol zewntrznego pierwiastka szeciennego na potg o wykadniku
3

9
1 3

3 3 3=

33 = 33

1 3

= 333 = 39 .

4 1

Odpowied: Otrzymamy 3 9 . Zadanie 7. Liczb dwucyfrow, ktrej cyfr dziesitek jest a, za cyfra jednoci jest o 3 mniejsza od cyfry dziesitek, mona zapisa w postaci: A. 11a 3, B. 7a, C. 11a 30, D. 10a 3. Rozwizanie Wyraamy cyfr jednoci b w liczbie dwucyfrowej w zalenoci od cyfry dziesitek a: b = a 3. Liczb dwucyfrow xy o cyfrze dziesitek x i cyfrze jednoci y moemy zapisa w postaci 10x + y, np. 27 = 2 10 + 7.

Zapisujemy liczb dwucyfrow o cyfrze dziesitek a i cyfrze jednoci b = a 3: 10a + b = 10a + a 3 = 11a 3. Odpowied: 11a 3. Zadanie 8. Obliczajc warto wyraenia 4 log 2 2 log 4, otrzymamy: A. log 2, B. 1, C. log 4, Rozwizanie

D. 0.

Korzystamy z wzoru: loga b = loga b. Przeksztacamy wyraenie 2 log 4: 2 log 4 = 2 log 22 = 2 2 log 2 = 4 log 2. Obliczamy rnic 4 log 2 2 log 4: 4 log 2 2 log 4 = 4 log 2 4 log 2 = 0.

10

Liczby rzeczywiste

Odpowied: Otrzymamy 0. Zadanie 9. jest: A. 25, Rozwizanie Poniewa cyfr dziesitek i cyfr jednoci moe by kada cyfra nieparzysta, a tych jest pi i cyfry mog si powtarza, wic wszystkich liczb dwucyfrowych o takich cyfrach jest 5 5 = 25. Odpowied: Wszystkich liczb dwucyfrowych o obu cyfrach nieparzystych jest 25. Wszystkich dwucyfrowych liczb naturalnych, ktrych obie cyfry s nieparzyste, B. 20, C. 16, D. 24.

1.2.

Zadania otwarte krtkiej odpowiedzi

Zadanie 1. Oblicz warto wyraenia 25log5 10 1 . Rozwizanie

Skorzystamy z wasnoci loga a = 1 i praw: loga (bc) = loga b + loga c, aloga b = b, (am )n = amn .

Przeksztacamy wyraenie log5 10 1: log5 10 1 = log5 (2 5) 1 = log5 2 + log5 5 1 = log5 2 + 1 1 = log5 2. Obliczamy warto wyraenia danego w zadaniu: 25log5 101 = 25log5 2 = 52
log5 2

= 52(log5 2) = 5(log5 2)2 = 5log5 2

= 22 = 4.

Odpowied: Wartoci wyraenia jest 4. Zadanie 2. Napeniony wod po brzegi pojemnik way 5 kg, a napeniony do poowy 3, 25 kg. Oblicz, ile way pusty pojemnik, a ile woda znajdujca si w napenionym cakowicie pojemniku.

Liczby rzeczywiste
Rozwizanie

11

Zauwamy, e wylewajc z pojemnika wod, nie zmieniamy wagi pustego pojemnika, a zmieniamy tylko wag mieszczcej si w nim wody. Wobec tego rnica 5 kg 3, 25 kg = 1, 75 kg to waga poowy iloci wody w tym pojemniku. Obliczamy wag wody, ktra cakowicie wypeni pojemnik: 2 1, 75 kg = 3, 5 kg. Obliczamy wag pustego pojemnika: 5 kg 3, 5 kg = 1, 5 kg. Odpowied: Pusty pojemnik way 1, 5 kg, a woda, ktr go napeniono, 3, 5 kg. Zadanie 3. Udowodnij, e jeeli rne od zera liczby a i b speniaj warunek a+ to s rwne. Rozwizanie Sprowadzamy wyraenia po obu stronach danej rwnoci do wsplnego mianownika: a+ b+ a b2 a a b2 a2 b2 a2 + b2 b2 = + = + = + = , a 1 a 1 a a a a a a2 b a2 b b a2 b2 a2 b2 + a2 = + = + = + = . b 1 b 1 b b b b b a2 b2 =b+ , a b

Zapisujemy dan rwno w postaci b2 + a2 a2 + b2 = . a b Zauwamy, e a2 + b2 = 0, o ile a = 0 lub b = 0. Dzielimy obie strony rwnoci przez a2 + b2 1 1 i otrzymujemy = , skd wynika, e a = b. a b Obie strony rwnoci wolno podzieli przez to samo wyraenie rne od 0. Uwaga! Z rwnoci x = x wynika, e y = z tylko wtedy, gdy x = 0. Gdyby y z bowiem x = 0 to, oczywicie 0 = 0 , za 3 = 2. 3 2

12
Zadanie 4. Oblicz warto wyraenia 3 log72 2 + 2 log72 3. Rozwizanie

Liczby rzeczywiste

Korzystamy ze wzorw loga b = loga b , i wasnoci loga a = 1. Skadniki 3 log72 2 i 2 log72 3 sprowadzamy do logarytmw o tej samej podstawie 72: 3 log72 2 = log72 23 = log72 8, 2 log72 3 = log72 32 = log72 9. Sumujemy otrzymane wyraenia: log72 8 + log72 9 = log72 8 9 = log72 72 = 1. Odpowied: Wartoci wyraenia jest 1. loga b + loga c = loga (b c)

1.3.

Zadania otwarte rozszerzonej odpowiedzi

5 4

Zadanie 1. Wyznacz x z rwnania 2x3 2x2 2 (4x5 )4 Rozwizanie Przedstawiamy najpierw lew stron tego rwnania w najprostszej postaci. W tym celu wykonujemy wskazane dziaania na potgach. 2x3 2x2 2 (4x5 )4
5 4

= 27.

(2)5 x3 24 x2 25 x35 24 x24 = = 2 44 (x5 )4 2 (22 )4 x54 25 24 x15 x8 25+4 x15+8 = 1 8 20 = = 21 224 x20 2 2 x 9 x23 29 x23 2 = 1+8 20 = 9 20 = x2320 = x3 . 2 x 2 x