T.C.

MLL ETM BAKANLII

ALE VE TKETC HZMETLER

AMBALAJ MALZEMELER
840UH0037

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2 1.AMBALAJ ............................................................................................................................ 2 1.1. Ambalajn Tanm ve nemi ......................................................................................... 2 1.2. Tketicinin Satn Alma Davrannda Ambalajn Rol ................................................ 4 1.3. Ambalajn Fonksiyonlar............................................................................................... 6 1.3.1. Koruma Fonksiyonu .............................................................................................. 7 1.3.2. Sat Fonksiyonu.................................................................................................... 8 1.3.3. letiim Fonksiyonu ............................................................................................... 9 1.3.4. Kolaylk Fonksiyonu ........................................................................................... 10 1.3.5. Bilgi Verme Fonksiyonu...................................................................................... 13 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 15 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 17 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 18 2. AMBALAJ TRLER VE MALZEMELER ................................................................... 18 2.1. Ambalaj ................................................................................................................... 18 2.1.1. Tutundurma Grevi ............................................................................................. 19 2.1.2. Koruma Grevi .................................................................................................... 19 2.2. D Ambalaj ................................................................................................................ 20 2.3. Ambalaj Malzemeleri .................................................................................................. 20 2.3.1. Tahta .................................................................................................................... 21 2.3.2. Kat-Karton ........................................................................................................ 22 2.3.3. Cam...................................................................................................................... 23 2.3.4. Teneke ................................................................................................................. 24 2.3.5. Plastik .................................................................................................................. 25 2.3.6. Alminyum .......................................................................................................... 26 2.3.7. Dier Ambalaj Malzemeleri ................................................................................ 27 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 29 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 32 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 34 KAYNAKA ......................................................................................................................... 35

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 840UH0037 Aile ve Tketici Hizmetleri Tketici Hizmetleri Ambalaj Malzemeleri Ambalaj fonksiyonlarn dikkate alarak, rnlerin zelliklerine gre ambalaj malzemelerini belirlemeyi reten renme materyalidir. 40/24

MODLN TANIMI

SRE NKOUL YETERLK

Ambalaj malzemelerini belirlemek Genel Ama Uygun ortam ve koullar salandnda; ambalaj fonksiyonlarn dikkate alarak rnlerin zelliklerine gre ambalaj malzemelerini belirleyebileceksiniz. Amalar

MODLN AMACI

1. rn ambalajn fonksiyonlar deerlendirebileceksiniz.

asndan

2. Ambalaj trlerini ve malzemelerini rne ve ambalajn fonksiyonlarna uygun inceleyebileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam: Tam donanml snf ortam Donanm: Mal ve hizmet sektrnn olduu yerler, ambalajlamada kullanlan materyaller, parekende sektr. Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir. ii

LME VE DEERLENDRME

GR GR
Sevgili renci, Ambalaj, gnmzde ok hzl deiiklik gsteren ve nemle zerinde durulan bir konudur. Ambalaj sektrnde yaanan srekli deiim ve geliim nedeniyle reticilerin bu deiimlere kar uyumlu olarak hareket etmesi onlara byk lde rekabet avantaj kazandrmaktadr. Bu amala tketici profilindeki deiimlerin reticiler tarafndan deerlendirilmesi gereklidir. Tketicilerin ambalaja ilikin tutumlarnda meydana gelen deiimler, onlarn ambalaj kullanmn etkilemektedir. Ambalajn iindeki rn sunmadaki baars, tketicinin kullanmna ynelik salad faydalar tketici tarafndan deerlendirilmektedir. Bu nedenle ambalaj konusunda en son karar tketiciye aittir. rnn baar salamasnda nemli olan kstas tketicinin ambalaj onaylamas, ambalajdan memnun kalmasdr. Bu nedenle reticilerin, tketicilerin ambalaja ve ambalajn fonksiyonlarna ilikin tutumlarn, ambalajn iindeki rn kullanm ve satn alma alkanlklarn, sosyodemografik ve ekonomik zelliklerini iyi tespit etmeleri gerekmektedir. Ancak bu dorultuda belirlenen ambalaj kararlar baarl olacaktr. Bu modlde, ambalaj trlerini ve malzemelerini, ambalajn fonksiyonlarn tketicinin satn alma davranndaki roln renecek ve ambalajlama ilemlerinde rendiiniz bu bilgileri kullanma ansna sahip olabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyette kazandrlacak bilgiler dorultusunda; ambalaj fonksiyonlarn dikkate alarak rnlerin zelliklerine gre ambalaj malzemelerini belirleyebileceksiniz.

ARATIRMA
Ambalajn nemini ailenizdeki ve evrenizdeki insanlara sorarak aratrnz. evrenizdeki ambalaj firmalarn aratrnz. Ambalajn tketicilerin satn alma davranndaki etkilerini aratrnz. Edindiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

1.AMBALAJ
Ambalaj, maln iine konulduu bir kap ya da rtdr. Tketiciyi satn alma eylemine hazrlamas iin gerekli tm zelliklere sahip olmas gerekir.

1.1. Ambalajn Tanm ve nemi

Ambalaj, rnleri d etkilerden koruyan, onlar bir arada tutarak; tama, depolama, datm, tantm ve pazarlama ilemlerini kolaylatran, metal, kt, plastik, cam, karton vb. malzemelerden yaplm d rtlerdir. Ksaca ambalaj, iinde rn bulunan koruyucudur. rn arpma, snma, zedelenme gibi fiziksel etkilerden korur. Teknik anlamda ambalaj; depolama ve tama zellikleri de dikkate alnarak, en elverili malzemenin seilmesi ve belirli ekil verilmesi suretiyle en ucuza ve tketici ihtiyalarn en iyi karlayacak ekilde paketlenmesi sarlmas ilemidir. Bu tanmda bir yandan ambalaj ve ambalaj malzemelerinin teknik zelliklerine deinilirken, bir yandan da ucuz olmas zerinde durularak olayn ekonomik boyutu ele alnmtr. Ambalaj, rnn tketiciye en ekonomik yolla ulamasn ve depolama kolayl salar. nemli bir grevi de tad bilgilerle tketiciye seim ve kullanm kolayl salamasdr. zerinde yazl olan arlk, fiyat, retim tarihi, son kullanm tarihi, rnn ierii, retici firmann ad, kullanmnn aklamas, TSEli olup olmad gibi tm bilgiler, tketiciye ve sat yapana byk kolaylklar salar. Tketicinin sorma ans olmayabilir, bu nedenle ambalajn rnle ilgili tm bilgilerinin zerinde olmasnda fayda vardr.

Ambalajn bir pazarlama arac olarak nem kazanmas, modern pazarlama anlaynn, self servis ynteminin ve spermarketlerin geliimi, alan kadn saysnda art, tketici gelir dzeyindeki art, ambalajlama teknolojisindeki gelimeler, retimin eitlenmesi ve ekonomik kalknma gibi faktrlerden kaynaklanmtr. Bunlarn yannda ithalat ve ihracatn gelimesiyle ve bunlara paralel olarak rekabet ortamnn olumasyla da ambalajn nemi her geen gn artmaktadr. Bir markete girdiinde tketici eline ald rn yerine koymadan alveri antasna atabiliyorsa, bunda ambalajn nemli etkisi vardr. phesiz ne tek bana gzel bir ambalaj kt bir rnle, ne de tek bana kaliteli bir rn kt bir ambalajla satn artrabilir. rnn piyasada tutunabilmesi; uygun ve etkili bir ambalaj malzemesinin seimine bal olduu kadar, ambalajn tasarmna da baldr. rnn yapsna uygun seilen renklerle, uyumlu yaz ve biimlerle tasarlanm, ekici, gzel grnml bir ambalaj, tketiciyi olumlu etkiler.

Resim 1.1: yi bir ambalajn tketicinin ilgisini ekmesi

Dnyada ambalaj teknolojisi rn politikasnn bir paras haline gelmitir. Bu politika mteriyi kazanma asndan firmalar iin byk nem tar. Bazlar iin ise ambalaj kolaylk salayan, yrtlp atlan bir ara olarak grlr. Bu yanltr. Gerekte ambalaj salaml, biimi, bykl, arl, malzemesi, rengi ve grafiker tarafndan yaplan grafik dzenlemeleri, tketiciyi etkileyecek ve kullanl olacak bir biimde seilmelidir. Gnmzn rekabet ortamnda mteriler spermarketleri her ziyaret ettiklerinde rnlerin zerindeki binlerce mesajla karlarlar. Etkili bir ambalaj rnn reklmn yapabilecek zelliklere sahipse, plansz alverilerde rnlerle ba baa olan tketicilerin rn tercih etme olasl fazla olmaktadr.

Ambalaja sessiz sat eleman denilmesinin nedeni, rnn satna katkda bulunmasdr. Ambalajn tketicinin dikkatini ekme ve ilgi uyandrma zerindeki etkisi byktr.

Resim 1.2: Canl renklerle tasarlanm ambalajlar

Bir rnn rekabet avantaj kazanmas iin ambalajlarda olmas gereken hususlar: inde ne olduu hakknda bilgi, Raf mr ve hangi koullarda saklanmas gerektii hakknda bilgi, letiim iin gerekli logo, ekil ve yazlar, Marka bilgisi, Kullanm talimatlar, Optimum kullanm bilgileri, rnde kullanlan malzemelerin neler olduu, Miktar bulunmaldr.

1.2. Tketicinin Satn Alma Davrannda Ambalajn Rol

Gnmzde ambalaj, retici isletme ile tketici arasnda iletiimi salamaktadr. Fiyat-kalite deerlendirmesinde birok faktrn etkisi altnda kalan tketici, alveri srasnda ok sayda mal ve markayla karslamaktadr. Ambalaj ise byle bir tketiciyi karar vermede ynlendirmektedir.

Gelimi lkelerde olduu gibi Trkiyede de kii basna dsen ambalaj tketim pay hzla art gstermektedir. Ambalajn nemli ilevleri olup reklam unsuru olmadan bile bunu gerekletirebilmektedir. rnein, tamada kolaylk salamas asndan ambalaja eklenen bir kulp, kapan baka bir materyal gerektirmeden almas, aldktan sonra rn ierisinde muhafaza edebilmesi gibi zelliklerin gelitirilmesi rnn rakiplerinden ayrlmasn salar. Bu konuda plastik iesine bir kulp takan x firmas reklam ve sat gelitirme abalarna gerek duymakszn satlarn byk lde artrmtr. Ambalajn tketicinin dikkatini ekme ve ilgi uyandrma konusunda etkisi byktr. Tketicinin rn deerlendirmesi ambalaj zerinde yer alan bilgiler sayesinde olmaktadr. rnn satn alnp denenmesinden sonra benimsenmesinde fiyat ve kalite gibi rne ait zellikler daha etkili olmaktadr. Spermarket raflarnda yaklak 25 bin rn tketicilere sunulmaktadr. Buna karlk tketiciler spermarketlerde ortalama 30 dakika geirirken, her bir rn iin sadece 2-6 saniye harcamaktadrlar. rnn tketiciyi bu 2 ile 6 saniyede etkilemesi gerekmektedir. Bunu yapacak olan ise rn ambalajdr. Burada ambalajn sata etkisi devreye girmektedir yllardr mteriyi elde tutmann nihai srrnn, en kaliteli rn en ucuza satmak olduu dnlrken, bugn rekabet biraz daha karmak bir hal alm durumdadr. Artk tketiciyle kurulan duygusal ban da olduka nemli olduu bilinmektedir. Ambalajn gze hitap etmesi ve dokunma istei uyandracak biimde olmas duygusal ba kurmada etkili olabilmektedir. Bu durumu baz ekonomistler tketicilerin ya da alanlarn duygularyla karar vermesi olarak tanmlamaktadr. Ambalajn nemi tketicinin rafta btnyle kendi kendisiyle ba baa kald karar annda ortaya kmaktadr. rnle ilgili yaplan tm reklam, pazarlama, halkla ilikiler faaliyetleri geride kalrken, tketici rnle ba baa kalmaktadr. Tketiciyi o anda o rn almaya ya da almamaya ikna edebilecek ey rnn ambalajdr. Bu noktada marka ise ambalajn fiziksel ve grafik albenisiyle son kozunu oynamaktadr. Tketicilerin satn alma srecinde rn miktarnn artrlmas ve rnden birka tanesinin bir arada olmasn salayan ekonomik ambalajlarn yaplmas, ambalajn indirim, tama ve hediye vermesi gibi avantajlar fiyat asndan ambalajn salad faydalardr. St paketlerinin kendi ambalajna ilave olarak altl ekilde ambalajlanmas, deterjanlarn konsantresinin sata sunulmas rnek olarak verilebilir. levsellik asndan ambalajn tama, saklama ve kullanmdaki kolayl tketiciler tarafndan gz nne alnmaktadr. Gnlk yasamda zamann artan nemi tketiciler iin ilerini kolaylatran ambalajl rnlerin tercih edilmesini salamaktadr. Baz sala firmalar rettii salalar kk ambalajl ve bir kez kullanm miktarna sahip olmasndan dolay, alan kadnlarn ve yalnz yaayanlarn tercihleri arasndadr. Estetik anlayna sahip ambalajlar, yaam standardnn yksek olmas ile yakndan balantldr. Bu konuda en belirgin rnek parfm ieleridir. Son zamanlarda zeytinya ielerinde bile estetik adan gze hitap etmesi ve tercih edilmesi asndan k ve ekilli ambalajlar kullanlmaktadr. Ambalajda kullanlan materyallerin genellikle bilinaltnda tketicilerin duygularn etkiledii bilinmektedir. rnein; metal ambalaj, daha dayankllk ve soukluk hissi uyandrrken, plastik ambalaj, yenilik, hafiflik ve temizlik duygular yaratmaktadr. Kadife, krk gibi yumuak materyaller ise kadnsl artrmakta kullanlmaktadr.

Gnmzde spermarketlerin ve hipermarketlerin saysnda meydana gelen artlar nedeniyle, tketiciler herhangi bir rn satn alrken sat eleman ile deil rnn ambalaj ile kar karya gelmektedir. Ambalajn nemi bu noktada ortaya kmakta tketiciye ulatrlmak istenen mesaj tamakta, tketicinin ilgisini ekerek rn bilgisi ve zelliklerini tantarak sessiz sat eleman grevini yapmaktadr. Doru ve etkin bir ekilde uygulandnda ambalajlama, tm reklam aralar arasnda en etkili tutundurma ve gelitirme arac grevini yapabilmektedir. Ambalaj gze hitap eden, ele alnan, tutulan, saklanan, rn boaltmak iin kullanlan, evde, rafta veya masa zerinde defalarca baklan ve grlen bir malzemedir. Ambalaj kullancnn yaamna giren, nerede ise bir arkada gibi tanyabileceimiz bir varlktr. Gnmzde modern pazarlama ve iletiim yaklamlar ile birlikte rn ambalajna ynelik alglar deimi ve farkl beklentiler ortaya kmtr. rn ambalaj sadece bir kutu ve kap olmann tesinde gnmz iletmelerinde retilen rnlerin satlarn artrarak, krllk ve talep yaratmada nemli bir etkendir. rn satan ambalajdr. dncesi artk bir slogan olmaktan km, reticilerin temel pazarlama stratejilerinden biri olmutur. Ambalajlama rnn rakip rnlerden ayrlmasn salayan, rn koruyan, dayanklln artran, rnn tanma ve depolanmasn kolaylatrarak tketiciye cazip ve dikkat ekici ekilde sunulan, rnn ekiciliini artrarak sat artrc etki yapan bir deer yaratma ilevidir. Son zamanlarda ambalaj, kuvvetli bir pazarlama arac olmutur. yi dzenlenmi bir ambalaj mteriler iin kullanm deeri, reticiler iinde tutundurmaya ynelik deerli bir ara olarak dnlebilir. Pek ok pazarlamac ambalaj; fiyat, rn, datm ve sat abalar (tutundurma) ile birlikte pazarlamann beinci P si olarak adlandrmaktadr. Bununla beraber ou pazarlamac da ambalaj, rn stratejisinin bir eleman olarak ele alr. Bu adan bakldnda ambalaj pazarlamann ayrlmaz bir eleman olup, pazarlama karmasna ait dier elemanlar etkiler ve bunlardan etkilenir.

1.3. Ambalajn Fonksiyonlar

Sat anlaynn olduu dnemlerde ambalajdan beklenen temel fonksiyon rn korumasyd. Ancak gnmzde hem reticiler hem tketiciler ambalajdan farkl faydalar beklemektedirler. Ambalaj bugn de rnlerin korumasn salamakla birlikte farkl pek ok fonksiyonu da yerine getirmek zorundadr. Gnmzde rnler arasndaki rekabet nemli lde ambalajlar arasnda da srmektedir. Dolaysyla reticiler ambalajn belirli fonksiyonlar yerine getirmesini salamaldrlar. Aksi halde rnlerin pazarda rekabet edebilme ans azalr. Ambalajn fonksiyonlar eitli kaynaklarda farkl saylarda ele alnmakla birlikte genel olarak u fonksiyonlardan bahsedilmektedir:

1.3.1. Koruma Fonksiyonu

Ambalajn koruma fonksiyonu ambalajn iindeki rn kimyasal zellikleri deimeden ve d etkilere maruz kalmadan korumay amalar. Ambalajn koruma fonksiyonu fiziki koruma ve kimyasal koruma olmak zere iki balk altnda incelenebilir: Fiziki koruma

rnn arpma, slanma, zedelenme gibi durumlara kar fiziki bakmdan korunmasn salar. Btn datm sistemi iinde ayn ekilde kalmasn salar. reticiden toptancya, oradan perakendeciye, perakendeciden de nihai tketiciye ulancaya kadar ilk retildii andaki zelliklerini sakl tutmasn salar. Fiziki koruma, nihai tketicinin satn ald yerden kullanm alanna gelinceye kadar ve kullanm sresince olan korumay da kapsamaktadr.

Resim 1.3: Fiziki koruma salayan ambalaj rnekleri

Ambalajn koruma fonksiyonu farkl bir boyutu da kapsamaktadr. rnein, rnn pek ok kiinin dokunmasna kar korunmas, ocuklardan uzak tutulmas gereken rnleri korumas da ambalajn yerine getirmesi gereken koruma fonksiyonu kapsam altndadr. rnein, ekmeklerin poetlenmesi ile ekmee elle temas nlenmi ve bylece tketiciye salkl bir ekilde ulamas salanm olur. Baz zararl olabilecek rnlerin, rnein, ilalarn kapaklar da ocuklarn aamayaca ekilde yaplmaktadr.

Ambalajn koruma fonksiyonunu yerine getirebilmesi iin ambalajn zerinde koruma ile ilgili bilgiler yer almaldr. Ambalajn zerine gerekli yaz veya resimler mutlaka konmaldr. Aksi takdirde iinde ne olduu bilinmeyen ambalajlarn koruma fonksiyonunu tam olarak yerine getirmesi beklenemez. Ambalajn tanmas, depolanmas srasnda bunlar dikkate alnarak davranlrsa ambalajn koruma fonksiyonunu yerine getirmesi engellenmemi olur. rnein, iinde cam rn olan ambalajlarn zerinde cam bardak resmi bulunmaktadr. Bu resim ambalajn iindeki rnn krlabilir olduunu ifade etmektedir. Kimyasal koruma

rnn kalitesinin bozulmamasn salar, ekime, bozulma, rme gibi etkilerden korur. yi bir ambalaj rnn raf mrn uzatr, belirli bir kullanm sresince korur.

Resim 1.4: St ambalajlarnn kimyasal koruma da salamas

1.3.2. Sat Fonksiyonu

Ambalaj rn, tketicilerin dikkatini ekerek, rn koruyarak ve rn kullanl hle getirerek sattrr. Ambalajn nemli zellii mterinin satn alma kararn etkiler. Bu zellikler: Ambalajn rengi, ekli, boyutu gibi grsel zellikler, ambalajn zerindeki bilgiler ve ambalajn retiminde kullanlan teknolojidir. Ambalajn rnn markasnn tketicilerin aklnda kalmasnda nemli bir rol oynad belirlenmitir. Sonuta ambalaj tketicileri satn almaya ve kullanmaya motive etmeye yardmc olmaktadr.

Resim 1.5: Dikkat ekici ambalajlar

1.3.3. letiim Fonksiyonu

Tketici ile ambalaj yaplan rn arasnda bir ba kurabilmek ancak ambalajn bilgi verme fonksiyonu sayesinde mmkndr. Bu iliki dardan grnmeyi salad lde camdan ya da effaf malzemeden yaplan ambalajda en iyi ekilde gerekleir.

Resim 1.6: letiimi salayan ambalajlar

1.3.4. Kolaylk Fonksiyonu

Ambalajn kolaylk fonksiyonu tketici iin yksek bir nem derecesine sahiptir. Tketici rn kullanrken ambalajn kendisine kolaylk salamasn ister, kullanm rahat olan ambalajlar tercih eder. Tketici ambalajn salad rahatlk iin fazla para demeye bile raz olacaktr. rnein, iinde fazla miktarda aspirin bulunan plastik ieler daha ekonomik olabilir ama tketici yannda tamas kolay olan, ihtiya duyduunda bir tane aspirini kolayca alabilecei 10-12 tabletlik ambalajlar tercih edecektir. Bu dorultuda, ambalajn kolaylk fonksiyonunun nemi daha iyi ortaya kmaktadr. ecek reticileri ambalajda kolaylk ile uzun sre ilgilenmilerdir. Yllarca kapak aaca gerektiren cam ie ambalajlar kullanmlardr. 1950`lerde alminyum ambalajlar kmtr. Bu ambalajlar hafif, krlmaz ve geri dndrlemezdi, ama bu ambalajlar amak iin de bir alet gerekiyordu. 1960`larda pop-top denilen, kapaklar olan, alet gerektirmeden alan ambalajlar ortaya kt. Bu yeni ambalaja gei yapamayan iecek reticileri pazardaki paylarn kaybetmeye baladlar. Ambalaj rnler iin tama, depolama ve kullanmla ilgili kolaylklar salar. 1.3.4.1. Tama Kolayl Tama fonksiyonu rnn retim noktasndan nihai tketiciye ulamasn salar. rnein, nihai tketici sk tkettii bir rn ambalaj ile birlikte yannda tayabilmeye uygun olmasn isteyebilir, cebe veya antaya sabilen ambalajlarn tanmas kolay olduundan tketiciler tarafndan tercih edilecektir.

Resim 1.7: Tama kolayl olan bir ambalaj

10

Tama kolayl ile ilgili nemli olan baz ambalaj zellikleri vardr. Bunlar: Ambalajn bykl, Ambalajn arl, Ambalajn elde tanmaya uygun olmas, Ambalajn tanmasn kolaylatracak baz unsurlara sahip olmasdr.

1.3.4.2. Depolama Kolayl Ambalaj depolama srasnda kolaylk salayacak arlk, ekil ve boyutta olmaldr. Ambalajl rnn st ste konmaya arlk, ekil ve boyut bakmndan uygun olmas hem retici, hem perakendeci hem de nihai tketici asndan nemlidir.

Resim 1.8: Depolanmaya uygun ambalajlanm rn

Depolama, her eyden nce bir maliyettir. Bu personel ve yardmc aralardan (vin, palet vs.), deponun kiras ve bakm masraflarndan kaynaklanmaktadr. Depodan yararlanma ambalajn ekline ve malzemesine baldr. st ste konulabilmesi malzemenin paslanabilir oluu, arl, ekli gibi zelliklerine baldr. rnein, paslanabilir malzemeden yaplan bir ambalaj farkl bir depolama ortamnda saklamak gerekir. abuk ezilebilecek bir kttan yaplan ambalajlar st ste depolamak uygun olmayacaktr, buna uygun zmlerin bulunmas gerekir. 1.3.4.3. Kullanm Kolayl Ambalajn kolay alp kapanmas, tekrar kullanlabilir olmas, kolay kavranmas, malzemesinin salam olmas, gvenli olmas, ambalajn iindeki rn tamamen tketebilecek ekilde olmas tketicinin kullanmn kolaylatrmaktadr. rnein, tketici makasla kesilerek alan karton st kutusunu ya da krlmas kolay olan cam kavanozu kullanm zorluu nedeniyle tercih etmeyebilir. Bunun yerine kapakl st ambalajlarn tercih edecektir. Ayn ekilde, kapak aaca gerektiren bir iecek ambalaj yerine, elle kolay alabilen bir iecek ambalajn tercih edecektir. 11

Resim 1.9: Tekrar kullanlabilir ambalaj

Ambalaj ap, iinden mamul alma ve tekrar kapama ile ilgili kolaylklar tketici asndan nemlidir. Ambalaj almas ok basit fakat emniyetli olacak ekilde yaplmaldr. Ama sistemi ve imknlar ambalajlamada kullanlan ambalaj malzemesinin cinsine baldr. Camdan ve tenekeden yaplan ambalajlarn almas ile kt ve kartondan yaplan ambalajlarn almalarnn ok farkl olduu gnlk tecrbelerden bilinmektedir. Ayrca alan ambalajn iindekinin kolayca ve temiz bir ekilde alnmasn salayacak bir ambalaj olmas gerekmektedir. Bir defada boaltlmayan, tketilemeyen rnlerin ambalajlanmasnda, ambalajn yeniden kapanmasn salayacak teknik bir dzene sahip olmas tketiciye kolaylk salar. Yeniden kapanp alma sistemi, ambalajn basit, elde tanabilir ve temiz olmasna, salk kurallarna uymasna yardmc bir unsurdur. Ambalajn iindeki rn tketildikten sonra baka yerlerde de kullanlabilmesi bazen tketiciler tarafndan istenen bir zellik olabilmektedir. Ambalajn salad kullanm kolayl nedeniyle tketici ambalaj atmayp farkl amalarla kullanmay tercih edecektir. Ambalajn arl, ekli ve boyutu kullanm kolayl asndan da nemlidir. Elle kavranmas kolay olan kk bir ambalaj, elle kavranmas zor olan byklkteki bir ambalaja tercih edilecektir. ekli elle kavranmaya daha uygun olan bir ambalaj da tketici iin daha cazip olacaktr. rnein, bir jle ambalajnda tketicinin bir eliyle jleyi alrken bir eliyle de ambalajn kavramas gerekecei iin buna uygun byklkte ve ekilde ambalaj kullanmas gerekecektir. Aksi takdirde jle ambalaja ve ellere bulaaca iin istenmeyen bir durum ortaya km olacaktr. 12

1.3.5. Bilgi Verme Fonksiyonu

Bu fonksiyonda ambalaj ve etiketleme ayr dnlemez. Baz rnlerde rnle ilgili bilgiler direk ambalaj zerinde bulunurken, bazen de ambalaja ayrca bir etiket yaptrlarak tketiciye gerekli bilgiler verilmektedir. 1.3.5.1. Etiketleme Etiket, ambalajn zerinde bulunan yazl bilgiler veya resimlerdir. Ambalajlarn etiketlenmesi, ambalajn ierdii rnn zellikleriyle ilgili bilgilerin ambalajdan ayr, stne yaptrlan, balanan veya tutturulan etiketler zerinde okunakl ve bozulmayacak ekilde bulunan yaz ve iaretlerle gsterilmesi ilemidir. Etiket ambalaja sonradan tutturulduu gibi ambalajn bir paras da olabilir

Resim 1.10: D ambalaj rn etiketleri

Trk Gda Kodeksine Uygun Etiket rnei (Teblii Olan Gdalar in)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Gda Maddesinin Ad indekiler Net Miktar Son Tketim Tarihi : : : :

retici ve Paketleyici Firmann Ad : retici ve Paketleyici Firmann Adresi : retici ve Paketleyici Firmann Tescilli Markas: Parti Numaras : Orijin lke :

10. Muhafaza artlar

13

Tarm ve Kyileri Bakanlnn tarih sayl izni ile retilmitir. Trk Gda Kodeksi tebliine uygun olarak retilmitir. yeri Yetkilisi Ad-Soyad mza Sorumlu Ynetici Ad-Soyad mza

Resim1.11: rn etiket rnei

Etiketin Tamas Gereken zellikler: Aklayc olmas, Kolayca tannmas, Ambalajn iindeki rn hakknda bilgi vermesi, Besin deerleri hakknda bilgi vermesidir.

Ambalaj Etiketi zerinde Bulunmas Gereken Bilgiler rnn ismi, reticinin ad ve adresi, Kullanlan hammaddeler hakknda bilgi, retim tarihi / son kullanma tarihi, Ambalajn iindeki miktar, Ambalaj iindeki mamuln kullanl tarifesi (kullanm talimat), Hukuki ve tbbi mevzuatn gerektirdii aklamalar, Giysilerde ve dokumalarda etiket zerinde bulunmas gereken kullanm ve bakm sembolleri, rnein, t iaretinin zerine x konulmas mamuln tlenmeyeceini, ykama iareti zerinde 30 varsa 30 de ykanabileceini ifade eder.

UYGULAMA FAALYET 14

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Herhangi bir rn ambalaj seerek, tketiciler zerindeki etkilerini, iindeki ki rn iin gerekliliini, hangi fonksiyonlara sahip olduunu belirten bir aratrma yaparak, elde ettiiniz bilgileri dzenleyip snf arkadalarnzla paylanz. lem Basamaklar Konuyla ilgili genel bir aratrma yapnz. Herhangi bir rn ambalaj seiniz. Setiiniz ambalajn evrenizdeki tketiciler zerindeki etkilerini aratrnz. Aldnz cevaplar sralaynz. neriler Yazl ve grsel basn yaynlarndan ve ambalajl rn satan iletmelerden faydalanabilirsiniz. Evinizde kullanlm olan bir rn ambalajn da seebilirsiniz. Yakn evrenizi kullanabilirsiniz. Not almaya zen gsterebilirsiniz.

Setiiniz ambalaj hangi tip rnler iin Yazl ve grsel basn yaynlar ve uygundur, listeleyiniz. internetten faydalanabilirsiniz. Setiiniz ambalajn hangi fonksiyonlara Yazl ve grsel basn yaynlar ve sahip olduunu aratrnz. internetten faydalanabilirsiniz. Ulatnz bilgileri nem srasna gre sralaynz. Konuyla ilgili grsel bilgileri aratrnz. Elde ettiiniz bilgileri dzenleyiniz. Dzenlediiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz. Panonuza asnz. Bunun iin grafik ve izelgelerden faydalanabilirsiniz. Grsel basn yaynlarndan ve internetten faydalanabilirsiniz. Grafik, izelge, ema vb. kullanabilirsiniz. Snftaki arkadalarnzn da fikirlerini alabilirsiniz. Herkes tarafndan rahatlkla fark edilecek bir yer seebilirsiniz.

15

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. Ne tr rnlerin ambalajlarn aratracanz belirlediniz mi? Bu rnlerin isimlerini listelediniz mi? Aratrma yapacanz rn sat noktasn belirlediniz mi? rn sat noktasna aratrmanz yapmak zere gittiniz mi? Ambalajn incelemek istediiniz rnleri rn sat noktasnda buldunuz mu? 6. Bu rnlerde kullanlan ambalaj tiplerini ilgili kiilere de danarak not aldnz m? 7. 8. 9. Aratrmanz sonucu elde ettiiniz sonular not ettiniz mi? Aratrmanz sonucu elde ettiiniz bilgileri dzenlediniz mi? Dzenlediiniz bilgileri arkadalarnzla paylatnz m? Evet Hayr

10. Herkesin grmesini salayacak biimde snf panosuna astnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME
16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. 2. 3. Ambalaj, iinde .. bulunan koruyucudur. Dnyada ambalaj teknolojisi rn politikasnn bir . haline gelmitir. Sat anlaynn olduu dnemlerde ambalajdan beklenen temel rn korumasyd. 4. 5. Ambalajn zerine gerekli .. veya mutlaka konmaldr. Tketici ile ambalaj yaplan rn arasnda bir ba kurabilmek ancak ambalajn . verme fonksiyonu sayesinde mmkndr. 6. 7. Tketici rn kullanrken .. kendisine kolaylk salamasn ister. Ambalaj depolama srasnda kolaylk salayacak arlk, ekil ve olmaldr. 8. 9. 10. Tama fonksiyonu rnn .. noktasndan nihai tketiciye ulamasn salar. Etiket , ambalajn zerinde bulunan veya resimlerdir. Ambalaj, tketicilerin dikkatini ekerek ve tasarm ile rn kullanl hale getirerek ..

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

17

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyette kazandrlacak bilgiler dorultusunda ambalaj trlerini ve malzemelerini rne ve ambalajn fonksiyonlarna uygun inceleyebileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizdeki ambalaj malzemeleri reten ve satan firmalar aratrnz. Bir rn listesi oluturarak, bu rnler iin uygun olan ambalaj malzemelerini aratrnz. Edindiiniz bilgilerle ve grsel materyallerle uyarc pano hazrlaynz.

2. AMBALAJ TRLER VE MALZEMELER

Gnmzde pek ok yeni ambalaj malzemesinin ve ambalaja deiik biimler uygulanmasna olanak veren teknolojinin bulunmas da ambalajn gelimesini ve neminin artmasn salamaktadr. rnein, klasik cam ya da karton ambalajlar yannda artk eitli malzemelerden yaplan plastik ambalajlar da kullanlmaktadr. Klasik drt ke, yuvarlak, silindir gibi ekiller yerine farkl geometrik ekillerde ambalajlar da retilebilmektedir.

2.1. Ambalaj
ambalaj rn ilk evreleyen ve koruyan, genellikle tketiciye rnle birlikte sunulan ve bu nedenle de, tketicinin rn satn almasn dorudan etkileyebilen bir unsurdur. ambalajn, koruma ve tutundurma olmak zere iki temel grevi vardr.

Resim 2.1: Baz rnlerin i ambalajlar

18

2.1.1. Tutundurma Grevi

Tketicilerin yaam standartlarnn artmas ile ambalajn tutundurma etkisi gitgide artmaktadr. ambalajn tutundurma grevini etkili bir ekilde yerine getirebilmesi iin u zelliklere dikkat edilmesi gerekir. Ambalajn ekici bir grnm olmaldr. Ancak ambalajn ekicilii hitap edilecek pazardan pazara farkllk gsterebilir. Ambalajlar, tketicilerin alveri alkanlklarna ve gelir dzeylerine uygun olmaldr. rnein, gelirin dk olduu pazarlarda ucuz ambalajlar tercih edilmektedir. Ambalajn boyu, ekli ve dayankll belirlenirken toptanc ve perakendecilerin tama, depolama, sergileme imknlar ve yntemleri de dikkate alnmaldr. Ambalaj, rnn kullanm ve kalitesi hakknda bilgi vermeli, kolay tanmasn, saklanmasn ve kullanlmasn salamaldr.

2.1.2. Koruma Grevi

ambalajn tutundurma grevini yerine getirmesi iin yaplacak dzenlemelerin yannda i ambalaj, rnn bozulmasna, ezilmesine, dklmesine engel olacak ekilde dier bir ifade ile d etkenlerden zarar grmesine engel olacak ekilde tasarlanmaldr. rnein, st gibi dayanksz rnlerin pazarlanmas srasnda rnn bozulmasn ve d etkenlerden etkilenmesini nlemek iin ambalajn nemi daha da artmaktadr.

Resim 2.2: Baz rnler iin i ambalajn byk nem arz etmesi

19

2.2. D Ambalaj
D ambalajn temel amac paketlenmi rnn toplu sevkini salamak ve sevk srasnda meydana gelebilecek d etkenlerden korumaktr. Ayrca dsatmda kullanlacak ambalaj uluslararas normlara ve hedef pazardaki yasal dzenlemelere gre iaretlenmeli ve etiketlendirilmelidir. Aksi hlde rn zarar grebilir, gidecei yere ulamayabilir veya gmrklerden geri evrilebilir. Ama ulatrma srasnda en az firenin verilmesi olmaldr. Ambalaj teknolojisi mteri ihtiyalarnn tatmin edilmesi dorultusunda geliim gstermektedir. Ambalaj teknolojisindeki gelimelerin dk maliyetli olacak, daha uzun raf mr ve maksimum gda gvenlii ve hijyeni salayacak ve evre dostu olacak ekilde geliim gstermesi gerekmektedir.

Resim 2.3: D ambalaj

2.3. Ambalaj Malzemeleri

Malzeme, ekil ve dizayn ile birlikte ambalaj iin nemli bir etkendir. Tketici tarafndan kullanm ve grnts asndan deerlendirilir. Ambalajn salam bir malzemeden yaplmas kullanm asndan ok nemlidir. rnein, cam ambalajlarn krlmas plastik ambalajla karlatrldnda ok daha kolaydr. Plastik ambalaj da kendi ierisinde sert veya yumuak (esnek) malzemeden yaplm olmasna gre farkllk gsterir. Sert plastik malzemeden yaplan ambalaj yumuak plastikten yaplana gre daha kolay krlacaktr. Malzemenin grnts de tketici iin nemlidir. rnein, baz ambalajlarda effaflk tercih edilirken, baz ambalajlarda renkli olmas tercih edilmektedir. Bu da tketicilerin zevklerine gre farkllk gstermektedir. Ambalajn amaca uygun olma ilkesinin esas en elverili materyalin en doru ve uygun yerde kullanlmasnn salanmasdr. Hafif ve ucuz bir ambalaj malzemesinin ekonomik olduu iin kullanlmas yanl bir tutum olur. Ambalaj malzemesi retim teknikleri srekli gelime gstermektedir. Tamamen yeni ambalaj retmek, gl ama daha hafif ambalaj iin daha hafif malzeme gelitirmek, daha az malzeme ile daha kaliteli ambalaj yapabilmek iin daha iyi retim teknikleri gelitirilmektedir. 20

Ambalaj malzemeleri kimyasal ve fiziki zellikleri nedeniyle nemlidir. Kimyevi zellikler ambalajn i ve d reaksiyonlara kar rn korumasdr. reaksiyonlara kar korumasna rnek olarak rnn kokusunu korumas, d reaksiyonlara kar korumasna rnek olarak da paslanmay nlemesini verebiliriz. Fiziki zellikler ise mekanik, optik ve termik olmak zere kategoriye ayrlabilir: Mekanik zellikler: Ambalaj malzemesinin rn buhara ve baz svlara rnein, sirkeye kar korumasn bir taraftan da ambalaj malzemesinin arpma vb. durumlara dayankll dorultusunda rn krlma ve atlamalara kar korumasn ifade eder. Optik zellikler: Ambalaj malzemesinin renk tutma ve gsteri zellii ile rnn kalitesini nlara, rnein, ultraviyole nlarna kar muhafaza etmesi anlalmaktadr. Fiziki termik zellik: Ambalaj malzemesinin scak ve soua kar mukavemetidir.

Seilen malzemeye gre ambalaj ar veya hafif olmakta, bu ise seilen ambalajn ekli, rnein, silindir, kre, kp veya dikdrtgen formlar ile birlikte depolama ve tama imkn ve masraflarna etki etmektedir. Hemen hemen her ambalaj malzemesi belirli lde kokuya sahiptir. Asl sorun bu kokuyu rnn tayp tayamayacadr. rnein, kt ve kartondan ambalajda renk, yaptrma maddeleri koku verdikleri hlde; naylon ve plastikten ambalaj malzemeleri yksek s karsnda koku salmakta ve rn etkilemektedirler. Bu sebepten tr rnn zelliine uygun ambalaj malzemesinden yaplm ambalajlar kullanlmaldr. Ambalajn yapmnda kullanlm olan ambalaj malzemelerinin rnle temas srasnda, koku ,tat vb. zelliklerinin rne gemeyecek nitelikte olmas gerekmektedir.

2.3.1. Tahta
Kullanm daralm olan bir ambalaj malzemesidir. Makineler ve elektrikli ev aletleri gibi rnlerin tanmasnda kullanlr. Tahtaya kartonun zerinde olduu iin d ambalaj da denilebilir.

Resim 2.4: Tahta ambalajlar

21

2.3.2. Kat-Karton
Kullanm alan olduka geni bir ambalaj malzemesidir. Bu kullanm alanlarn rnekler verilecek olursa, bunlar; eitli gda maddelerini (rnein; makarna, ikolata, peynir vb.) bir araya getiren toptanc ve perakendecilere naklinde kullanlan kutular olarak, eitli tekstil rnlerinin perakende satnda, elde tamay kolaylatran karton antalar olarak, Ayakkab sanayinde gnderme kutular olarak, Metalden yaplm eitli kk rnler, pense, tornavida ve eitli elektrikli ev aletleri, buzdolab, televizyon vb.de ikincil ambalaj olarak kullanlr.

Resim 2.5: Deiik ekil ve ebatlardaki karton ve kat ambalajlar

Ambalaj malzemesi olarak kt ve kartonun tercih edilmesinin sebepleri: Maliyetinin dk olmas nedeniyle, Gnmzn byk problemlerinden olan p ve atklarn yok edilmesine de yardmc olduundan tercih edilmektedir. nk yaklarak ve eritilerek zararsz hle getirilebilir. Az yer tutmas nedeniyle, Depolama ve tama masraflarnn dk olmas nedeniyle tercih edilir.

22

2.3.3. Cam
zellikle sv ve yar sv rnlerin ambalajlamasnda kullanlmaktadr. Kozmetik Sanayi kimya ve ecza sanayinde kullanlmaktadr. Doldurma ve tama esnasnda fazla kayp vermesi ve arl nedeniyle tama masraflarnn yksek oluu cam ambalajn dezavantajlar olarak gze arpmaktadr. Avantaj ise parlak ve i ac olmasdr. Ayrca hafif camlarn piyasaya kmas alveri yapanlar etkilemitir. Cam ie gven vericidir. ok nemli bir zellii de rnn tat ve lezzetini etkilememesidir. zellikle gda sektrnde salkl olmasndan dolay kullanmna nem verilmelidir. Cam ambalajlar geri dnebilir nitelikte olduklarndan ayn zamanda evre dostudurlar. Cam ambalaj kullanmann avantajlar: Camn, gda ile herhangi bir tepkimeye girmesi ve korozyona uramas sz konusu deildir. Cam, iini gsterdii iin, tketici nasl bir mal almakta olduunu grebilir. Ayn nedenle retici, iyi bir snflandrma, doldurma vs. gibi nlemlerle maln adeta dekore ederek satabilme ansna sahiptir. Gaz geirmez, UV geirmez. Ancak, normal yeil camn UV geirdii unutulmamaldr. Gda maddesinde oluan bir bozulma kolaylkla grldnden, reticinin bunlar ayrdktan sonra piyasaya verme, tketicinin ise byle konserveleri satn almama ans vardr. Buna karn teneke kutulardaki gdalarda bozulma olup olmad, sadece kutuda bombaj olumasyla anlalabilmektedir. Kavanozlar, genelde tm cam kaplar, defalarca kullanlabilmektedir. Geri dnm mmkn evre dostu ambalajdr.

Resim 2.6: Cam ambalaj rnekleri

23

Cam kaplarn dezavantajlar: ini gsterdiinden, reticinin ayklama, snflandrma ve doldurma gibi ilemlerde ok titiz davranmas gerekmektedir. Bu phesiz reticiyi zorlayc bir faktrdr. Camn ar oluu tamada daima sorunlar oluturmaktadr. Darbe, termal ok ve ar i basn gibi etkilerle kolaylkla krlmas, camn kullanlmasn olduka azaltmtr.

2.3.4. Teneke
rn nem ve ktan koruyan bir ambalajdr. Olduka hafif olmasna ramen rn d tesirlere, zellikle arpmalara kar iyi korur. zerine renkli yaz ve ekil yapma mmkn olduundan reklm yapma zellii tar. Yeni kapak sistemlerinin gelimesiyle ek aacak ve anahtarlara ihtiya duyulmadndan kullanm alan artmaktadr. Btn bu avantajlara ramen en byk dezavantaj iinin grnmemesidir.

Resim 2.8: Farkl rnler iin tasarlanm teneke ambalajlar

24

Kullanm alanlar: Ecza ve kimya sanayinde rnn zelliine gre deien kutular olarak, Parfm, sinek ilac ve sa spreyi gibi rnlerde pskrtmeli kutular olarak,

Gda maddeleri ve ikilerde silindir ekli verilmi kutular olarak, eitli kovalar halinde zellikle kimya sanayinde ve madeni yalarda 1025 60120 litrelik kova ve variller olarak, Sardalye, balk konserveleriyle et ve et rnleri vb. ambalajnda kullanlr. Konservelerin ambalajlanmasnda yaygn olarak kullanlr.

2.3.5. Plastik
Plastik hafif olmas yannda istenilen eklin verilebilmesi dolaysyla gze arpan bir ambalaj malzemesidir. Sat tevik, tketiciye salad kolaylklar, koruma, tama, depolama gibi ambalajn asl grevleri bakmndan incelendiinde malzeme olarak kullanlabilir. Et ve et rnlerinin plastik tabaklar iinde zeri jeltin ile rtl olarak mteriye sunulmas maaza ve mteri iin bir kolaylktr. Fakat zellikle konserve bata olmak zere gda maddeleri zerinde bozucu etkisi bulunduundan bu alanda az kullanlr. evre bakmndan incelendiinde naylonlar ve yumuak PVCden yaplan ambalajlarn yok edilmesi kolaydr. Yaklarak eritilerek yok edilebilir.

Resim 2.9: Plastik ambalajla kaplanm rnler

Plastik ambalajlarn dezavantajlar: Bu tr malzeme ile tketilen 70-90 derece scaklndaki iecek, iinde bulunduu polimer (plastik) malzemeyi s etkisi ile zerek, monomerlerine (kk bir molekl) ayrmaktadr. Bu monomerler ise tehlikeli kanserojen malzemelerdir. Yurtdnda soukscak her trl ieceklerin perakende sat kat bardak ile yaplmaktadr. lkemizde ise plastik malzemeler halen youn olarak kullanlmakta ve evre kirliliine sebep olmaktadr. Geri dnsz (iade edilmeyen) plastik kap ve ieler polietilen (PET) ve polivinilklorr (PVC) olarak bilinen polimerlerden; iadeli plastik kaplar ise Polikarbonat ad 25

verilen polimerik malzemeler kullanlarak retilmi damacanalardan olumaktadr. Bu polimerler retilirken salk asndan ok riskli hammaddeler ile yola klr. Hatta polikarbonatn retimindeki hammaddelerden biri de ok tehlikeli olan fosgendir (fosgen, en ok bilinen kimyasal silahtr). Suyla etkileimi minimal derecede olacak ekilde retilse de yumuak (memba) suyu her zaman iyi bir zgendir, asitli ieceklerde ise zc karakter daha da baskndr. Byle olunca da tketicilerin uzun sre polimerik malzemeli ambalajda beklemi iecekleri tercih etmemeleri nerilir. Polimerin znmesi ile ortaya kan monomer haricinde, polimerin retilmesi srasnda polimerik yapya hapsolmu safszlk ve katalizr denilen kimyasallarn da iecee gemesi, dolays ile tketicilerin olduka tehlikeli kimyasallara maruz kalmas olasdr.

2.3.6. Alminyum
Kaliteli ve gsterili rnn sdan, ktan etkilenmesine kar koruyucu bir ambalaj malzemesidir. Hijyen salad iin uzmanlar tarafndan tavsiye edilir. Ambalajn tozlanmas halinde silme ve ykanma olana salar. Kolayca alp kapanmas mteriye kolaylk salar. lenmesi kolay ve basit ekilde olduundan ve bask olana sunduundan dolay reklm yapma olana salar. nce yapldnda yok edilmesi olduka basit olduundan p sorunu yaratmaz. 2.3.6.1. Kullanm Alanlar Konserve kutular olarak, ecek kutular olarak, Deodorant, antibiyotik, sa spreyi, araba parlatcs vb. kutular olarak, Kimya ve ila sanayinde ie ve damacana olarak, nce torbalar haricinde kahve ve baharat ambalaj olarak kullanlr.

Resim 2.10: Alminyum ambalaj

26

2.3.7. Dier Ambalaj Malzemeleri

Teknolojinin gelimesi ile birlikte ambalaj malzemelerinde de deimeler ve gelimeler olmaktadr. Bu geliime paralel olarak farkl zelliklerde ambalaj malzemeleri retilmektedir. 2.3.7.1. Yenilebilir Film ve Yenilebilir Kaplama Gdalar korumak, raf mrlerini uzatmak amacyla bir gdann yzeyi zerinde oluturulmu ince tabakal gdayla birlikte yenilebilen sentetik olmayp, doal kaynaklardan elde edilen maddelerdir. Tarmsal kkenli bu ambalajlar, cam, teneke, polimer gibi ticari ambalajlama materyallerine seenek olarak gelitirilmitir. Bu ambalajlara brnm meyve ve sebzelerde solunum yavaladndan olgunlama da gecikmektedir. Bu tekniin en nemli ilevlerinde biri de su buharna kar gsterdii direntir. Bu sayede gda maddelerinin arlk kayplar azaltlabilmektedir. Dolaysyla daha ok bitkisel ve hayvansal gdalar korumak amacyla kullanlmaktadr.

Resim 2.11: Gdalarn ambalajlanm ve ambalajlanmam grntleri

nemli fonksiyonlarndan biri de gdalarda oluan kansorojen riskini ortadan kaldrmasdr. Bu tr ambalaj malzemeleri kullanlmasyla atk sorunu ortadan kalkmaktadr. Yenilebilir Ambalajlamada Kullanlan Bileenler

Yenebilir filmlerle oluturulan ambalajlarn hazrlanmasnda kullanlan bileenler gurupta toplanabilir: Polisakkaritlerden ve proteinlerden oluan hidrokolloidler, Lipitler(yalar), reineler, Hidrokolloidlerle lipit karmlarndan oluan karmlardr. 27

2.3.7.2. Kompozit Ambalajlar Kompozit ambalaj farkl malzemelerden yaplm, elle birbirinden ayrlmas mmkn olmayan ambalajlardr. Kompozit ambalaj malzemeleri en az iki farkl malzemenin tam yzeylerinin birletirilmesi ile elde edilir. Farkl malzemelerin birlikte kullanmndaki ama dayankll arttrmak, esneklii arttrmak ve malzemelerin kendilerine zg zelliklerini birletirmektir. Kullanlan malzemelere gre u ekilde adlandrlrlar: Plastik-alminyum kompozit ambalajlar, Karton-polietilen kompozit ambalajlar, Kt-polietilen kompozit ambalajlar, Plastik-kt-alminyum kompozit ambalajlar, Kt-alminyum kompozit ambalajlardr.

Resim 2.12: Kompozit ambalajlar

Bu ambalajlar, genelde evlerimizde kullandmz hazr orbalarda, meyve sularnda sk sk karmza kar. Bu kutularn en byk avantaj metalden daha ucuz ve hafif olmalardr. Ayrca ok eitli kapak kullanmna uygun olmalardr. Metaller kadar neme dayankl ambalajlar deillerdir.

28

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

evrenizde rn sat yapan iletmelerdeki ambalaj tasarmlarn gzlemleyerek kendiniz farkl ambalaj biimleri tasarlaynz. lem Basamaklar Ambalaj tasarm niin nemlidir aratrnz. Farkl ambalaj tasarmlarn inceleyiniz. Herhangi bir rn seerek bu rne uygun ambalaj tasarlaynz. Ambalaj tasarmnz resim ara ve gerelerini kullanarak iziniz. Tasarmnz yaratmak iin gerekli ara ve gereleri hazrlaynz. Tasarmnz gerekletiriniz. Tasarmnz snf arkadalarnzla paylanz. lgili resim vb. snf panosuna asnz. neriler Yazl ve grsel basn yaynlarndan ve ambalajl rn satan iletmelerden faydalanabilirsiniz. Evde ve okulda tkettiiniz ve kullandnz rnlerden faydalanabilirsiniz. Okulunuzdaki resim, grafik gibi blmlerdeki arkadalarnz dan ve retmenlerinizden yardm isteyebilirsiniz. Resim katlar, boyalar, kalemler vb. kullanlabilir. Kat, karton, teneke, plastik, vb. ambalaj malzemelerini kullanabilirsiniz. evrenizdeki ambalaj reten firmalardan, evdeki atk ambalajlardan faydalanabilirsiniz. Tasarmnz nasl hazrladnz arkadalarnza anlatabilirsiniz. Herkesin fark edebilecei bir yere asabilirsiniz.

29

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Konuyla ilgili genel bir aratrma yaptnz m? Farkl zelliklere sahip rnler setiniz mi? Setiiniz rnlerin i ve d ambalajlarn belirlediniz mi? rnlerin i ambalajl fotoraflarn ektiniz mi? rnlerin d ambalajl fotoraflarn ektiniz mi? Grntleri dzenlediniz mi? rnlerle ilgili yazl ve grsel verileri hazrladnz m? Yaptnz almay snf arkadalarnzla paylatnz m? Albmdeki baz fotoraflar snf panosuna astnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

30

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. 2. ambalajn, ve tutundurma olmak zere iki temel grevi vardr. Ambalaj, .. kullanm ve kalitesi hakknda bilgi vermeli kolay tanmasn, saklanmasn ve kullanlmasn salamaldr. Malzemenin grnts de . iin nemlidir. Ambalaj malzemesinin fiziki termik zellii malzemenin ..ve . kar mukavemetidir. Tahtaya kartonun zerinde olduu iin . ambalaj da denilebilir. Ayakkab sanayinde gnderme kutular olarak .. ambalaj malzemesi kullanlr. Tahta kullanm . olan bir ambalaj malzemesidir. Sardalya, balk konserveleriyle et ve et rnleri ambalajnda kullanlr. Yenebilir filmlerle oluturulan ambalajlarn hazrlanmasnda kullanlan bileenler guruba ayrlr. Kompozit ambalaj malzemeleri en az .. farkl malzemenin tam yzeylerinin birletirilmesi ile elde edilir.

3. 4.

5. 6.

7. 8. 9.

10.

Not: Cevap anahtarnz modln sonundadr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

31

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Ambalajn tanmn yapabildiniz mi? Ambalajn rn satna katklarn biliyor musunuz? Ambalaj tasarm yaparken ambalajn zerinde bulunmas gerekenleri biliyor musunuz? Ambalajn fonksiyonlarn biliyor musunuz? Koruma fonksiyonu ile ilgili bilgi edindiniz mi? Ambalajn iletiim fonksiyonunu biliyor musunuz? Ambalajn kolaylk fonksiyonun tketici iin nemini rendiniz mi? Ambalajn tama kolayl hakknda bilgi edindiniz mi? Ambalajn depolama kolayl salamas hakknda bilgi edindiniz mi? Ambalajn kullanm kolayl hakknda bilgi edindiniz mi? Etiketin tanmn yapabildiniz mi? Etikette bulunmas gereken zellikleri biliyor musunuz? Ambalaj etiketi zerinde bulunmas gereken bilgileri biliyor musunuz? Ambalaj trlerini biliyor musunuz? Cam ambalaj kullanmann avantajlarn biliyor musunuz? Ambalaj malzemelerinin kullanm alanlarn biliyor musunuz? Yenebilir ambalajlamada kullanlan bileenleri biliyor musunuz? Kompozit ambalajn tanm yapabildiniz mi?

Evet

Hayr

32

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

33

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 rn Paras Fonksiyon Yaz Resimler Bilgi Ambalajn Byklkte retim Yazl bilgiler Sattrr

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Koruma rnn Tketici Scak Souk D Kat Karton Daralm Teneke ki

34

KAYNAKA KAYNAKA
AYAR Sebile, Ambalaj Tercihlerinde Ambalajn Fonksiyonlarna likin Tketici Tutumlarnn Belirlenmesi, Sa Jlesi zerine Bir Pilot Aratrma, stanbul, 2008. Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii Resmi Gazete, 26562, 24 Haziran 2007. .,MEGEP- Pazarlama ve Parekende Alan, Ambalajlama Modl. GKALP Fsun, Gda rnleri Satn Alma Davrannda Ambalajn Rol, Ege Akademik Bak 7 (1), sayfa:79-80-81-97. 2007. RC E., Sava TAVANCI, Gda rnlerinde Tketicinin Satn Alma Eilimini Etkileyen Faktrler ve Ambalajlama, Mula niversitesi, SBE Dergisi, say:3, Bahar 2001. ZKAYA H., Gda Ambalajlama ve Depolama, Ankara niversitesi, 1995. TURHAN Nazan, Yenebilir Ambalajlar, Bilim ve Teknik Dergisi,Sayfa:3031-32. Aralk 2006. NC M. Gdalarn Ambalajlanmas, Ege niversitesi, Basmevi, 2000.

35