T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

PAZARLAMA VE PERAKENDE

AMBALAJLAMA

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.AMBALAJLAMA ................................................................................................................ 3 1.1.evreci Ambalaj ............................................................................................................ 5 1.1.1. Yenilenebilir Kaynak............................................................................................. 6 1.2.Ambalaj Tanm ve Kapsam ......................................................................................... 6 1.3.Ambalajn Fonksiyonlar................................................................................................ 8 1.3.1.Ambalajn Koruyuculuk Fonksiyonu ..................................................................... 8 1.3.2.Ambalajn Kolaylk Fonksiyonu............................................................................. 9 1.3.3.Ambalajn Tutundurma Fonksiyonu....................................................................... 9 1.3.4.Ambalajn Fiyat Ayarlama Fonksiyonu.................................................................. 9 1.3.5.Ambalajn Anlamazlklar nleme Fonksiyonu ................................................... 9 1.4. Ambalajlama lkeleri................................................................................................... 10 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 12 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14 2.AMBALAJ GELTRME ................................................................................................. 14 2.1. Dizaynn nemi .......................................................................................................... 15 2.1.2.Marka Olmak ........................................................................................................ 15 2.1.3.Hedef .................................................................................................................... 15 2.1.4.Btn rnlerin Mutlaka Bir Ambalaja Gereksinimi Vardr ............................... 16 2.1.5. Ambalaj Grafii ................................................................................................... 16 2.1.6.Ambalajn Biimi ................................................................................................. 17 2.2. Ambalajlama Materyalleri .......................................................................................... 19 2.2.1. Cam Esasl Ambalaj Materyalleri........................................................................ 20 2.2.2. Kat Esasl Ambalaj Materyalleri ...................................................................... 24 2.2.3. Metal Esasl Ambalaj Materyalleri ...................................................................... 27 2.2.4.Plastik Esasl Ambalaj Malzemeleri..................................................................... 30 2.2.5. St Ve St rnlerinin Ambalajlanmas ............................................................. 31 2.3. Gda Ambalaj Atklar Ve Geri Dnm .................................................................. 34 2.3.1.Gda Ambalaj Atklar .......................................................................................... 34 2.3.2. Ambalaj Materyallerinin Geri Dnm ........................................................... 34 2.3.3.Kark Halde Bulunan Atk erisindeki Farkl Materyallerin Ayrlmas: .......... 34 2.4. Trkiyedeki Kanuni Dzenlemeler ............................................................................. 35 2.4.1.Ynetmeliin Amac............................................................................................. 35 2.4.2.Ynetmelie Gre Grev ve Yetkiler................................................................... 36 2.4.3. Ambalaj Atklarnn Kaynanda Ayr Toplanmas............................................. 37 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 47 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 49 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 51 3.AMBALAJLAMA KARARI LKELER ........................................................................... 51 3.1.Ambalaj Tasarm......................................................................................................... 53 3.1.1 Ambalajn erii .................................................................................................. 53 3.1.2.Ambalajn Formu (biimi).................................................................................... 53

3.2.Ambalajlamada aretleme........................................................................................... 53 3.3. Ambalajdan Beklentiler .............................................................................................. 55 3.3.1.Tketicinin Ambalajdan Beklentileri.................................................................... 55 3.3.2.Ticarette Ambalajdan Beklentiler:........................................................................ 56 3.3.3.reticinin veya Ambalajlayann Ambalajdan Beklentileri:.................................. 57 3.4.Ambalaj Maliyetleri ve Hasar Kontrol le Karlatrma ........................................... 57 UYGULAMA FAALYET................................................................................................... 59 LME VE DEERLENDRME......................................................................................... 60 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 63 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 66 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 68 KAYNAKA ......................................................................................................................... 69

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 341TP0007 Pazarlama ve Perakende Sat Eleman Ambalajlama Maln korunmas amac ile ambalajlama kurallarna ve atklarndan yararlanmaya ait temel bilgi ve becerilerin kazandrld retim materyalidir. 40/32 rn ambalaj yapmak Genel Ama Maln korunmas amac ile ambalajlama kurallarn ve atklarnn deerlendirilmesini uygulayabileceksiniz. Amalar 1. yerinde ve yaamda ambalajlamann nemini aktarabileceksiniz. 2. yerinde ve alverilerinizde ambalaj malzemeleri ve yan rnlerinden ve atklarn deerlendirmeden yararlanabileceksiniz. 3. yerinde ambalajlama yntemlerini, tasarm, iaretleri uygulayabileceksiniz.

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Tam donanml snf ortam Tetrapak madde, ambalaj fuar takvimi, ambalaj rnekleri, cam, kt, metal, plastik ambalajlar, kt eitleri, gdalar iin ambalaj maddeleri, ambalajlama iaretleri ve internetten yararlanabilirsiniz. Her renme faaliyeti sonunda modlde verilen lme aralar ile ulatnz bilgi dzeyinizi kendi kendinize deerlendirebileceksiniz. Modl sonunda ise, kazandnz bilgi ve becerileri belirlemek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanacak bir lme aracyla deerlendirileceksiniz.

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GR
Sevgili renciler; Ambalaj rnn kimliidir. rn uzun sre tayan, ona yakan, tketiciye rn anlatan, rn bozulmadan muhafaza eden, kolay kullanlan, bazen az yer igal etmesi gereken bir kimlik... zellikle son yllarda gelien ambalaj sanayi ile daha az miktarda rn satn alnmasn salayacak ve daha uzun sre dayanabilecek zellikte ambalaj malzemelerinin yaplmas mmkn hale gelmitir. Bu da ister istemez hayatmzdaki ambalaj maddelerini dolaysyla oluan ambalaj atklarnn miktarn her geen gn daha da arttrmaktadr. Bu sebeple bilinli tketim yaplarak kat atklar iindeki ekonomik deere sahip ambalaj materyallerinin (kt, cam, metal, plastik) geri kazanlmas gerekmektedir. eitli ambalaj malzemelerinin evreye sorumsuzca atlmas sonucu, irkin grnn yannda, bunlarn doada uzun sre bozunmamalar sebebiyle evre kirlenmektedir. Doaya braklan bir kt mendil 3 ayda, bir elma p 6 ayda, kola kutusu 10 ylda, cam ie 4000 ylda yok olabilmektedir. Ambalaj atklarnn geri kazanlmasyla; Doal kaynaklarmz korunur, Enerji tasarrufu salanr, Atk miktar azalr, Geri dnm gelecee ve ekonomiye yatrm demektir.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
yerinde ve yaamda ambalajlamann nemini aktarabileceksiniz.

ARATIRMA
Sevgili renci, bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Doada bulunan kendinden ambalajl meyve-sebzelerden rnekler bularak arkadalarnzla snfta inceleyiniz, kabuklarn hangi ilevleri var, aratrn. Tetra pak, alfa laval, interpack hakknda bilgi edininiz ve rapor halinde snfa sununuz. Konteynrlar tamacl nasl etkiler? Bu konuyla ilgili bir proje hazrlaynz. 5584 sayl Posta Kanununda koliler, ambalajlamay ilgilendiren koullar yer alr. Bu Kanunda ilgili maddeleri bularak snfta sunu eklinde aklayn. Aratrma ilemleri iin internet ortam ve tketici pazarlarn, piyasay, yeni rnleri, aratrp gzlemlemeniz gerekmektedir.

1.AMBALAJLAMA
Ambalaj, insanln ve tabiatn rn yaratmnda ki en nemli yanlarndan biridir. Tabiattaki olaylar gzlemlemek ambalaj anlamamza yardmc olur. Tabiattaki rn ve ambalaj ilikisinde gerekleen biyolojik yaplar bize ambalajn ncelikli koruma fonksiyonuna sahip olduunu gsterir, rnein kabuklarn iindeki fndk, bezelye kabuundaki bezelye, portakal kabuundaki portakalda olduu gibi. Tabiatta bulunan meyvelerden, hindistancevizi, ananas, yerfst, muz gibi meyvelerinde benzer zellik de ambalaja sahip olduu gzlemlenebilir. Tabiatta kendini hayran brakan bir baka form yumurta ve yumurta kabuudur. Yumurta kabuu geometrisi gerei koruma fonksiyonuna sahip olmas yan sra, ekonomik, gzel ve dayankl formu bakmndan da sanatlarn ve tasarmclarn eserlerine ilham verir.

Resim: 1.1. doadaki kendinden ambalajl rnler

Ambalajlar almak iindir. Grsel kimlie sahip olmas, iletiim ve etkileyici renk olgusu iyi bir ambalajda olmas gereken deerlerdir. Ambalajn belirgin zelliklerinden biri tketiciye ilk kullanm garantisini vermesidir. rnn tm zelliklerini kendinde korumas ve kullancya kendini sunmas bakmndan heyecan vericidir. Kullanc ambalaja olan saygsndan dolay yava yava aar ve atmayarak tekrar kullanr. Ambalaj, rnlerin maliyetlerini etkileyen ve satlar arttrmada rol ok byk olan nemli bir btnleyicidir. ada ekonomilerde ambalaj bir zorunluluktur. Ambalajn ayrca fiyat artrm ve indirimlerinde talep elde etmede nemi byktr. rnein: di macunu rn ambalajn byterek ayn fiyata imdi (+%20) daha ok eklinde promosyon yapabilir. Ambalajlama, depolama, stoklama, tama gibi fiziksel datm faaliyetlerini kolaylatrr, toplum saln korumaya yardmc olur. retici, toptanc, perakendecilerin mallarnn satlarna, kullanclarn saklamasna, eski rnler iin yeni pazarlar gelitirilmesine, yeni rn gelitirmeye ve ihracatn artna yardmc olur, bu ynleriyle lke ekonomisine katk salar. Ambalajlamann nem kazanmas; Modern Pazar kavramnn, Self servis ynteminin, Spermarketlerin gelimesi, alan kadn saysnn artmas, Tketici gelir ve refahnn art, Ambalajlama endstri ve teknolojisinin geliimi (tetra pak kutu), retimin eitlenmesi gibi ekonomik faktrlerden kaynaklanmtr.
Resim 1.2. tetra pak ambalaj

Ambalajlama ile ilgili yasal dzenleme, 1931 tarihli3517 sayl yazl ve basl ktlarn kese kd olarak kullanlmamas hakknda Kanun dur. Trkiyede dnya apnda kaliteli rnler reten ambalajlama tekniklerinden el demeden paketleme yapan Tetra-Pak ve Alfa Laval gibi dnya firmalar retimlerini srdrmektedir.

Resim 1.3.Tetra pak ambalajn yaam dngs

1.1.evreci Ambalaj
Tetra Pak kartonlar pek ok adan "evreci sfatn hakketmektedir. Tetra Pak kartonlar, yzde 100 geri dntrlebilen malzemelerden retilir. Kullanlm Tetra Pak kartonlar genel olarak iki temel yntemle geri dntrlr. Bunlardan ilki kat geri kazanm yntemidir ve Tetra Pak karton ambalajlarn ierisindeki kat elyafnn geri kazanlarak deiik kat rnleri elde edilmesi anlamna gelir. kinci yntem ise yonga levha yntemidir. Bu yntemde kullanlm Tetra Pak kartonlar kk paralara ayrlarak s ve basn altnda preslenir ve eitli kullanm alanlar olan yonga levhalar retilir. Bo Tetra Pak kartonlar doluma rulo halinde sevk edilir. rnein 200 ml'lik Tetra Pak iecek kartonlarnn bir rulosunda 20.000 paket vardr. Bu nedenle, bir kamyonla rulo halindeki bu ambalajlardan 1 milyon adedini tamak mmkndr. Oysa ayn miktarda hazr ie tr ambalaj bo olarak sevk edildiinde yaklak 58 kamyon gerekmektedir. Tetra Pak iecek kartonlar dolu olarak sevk edildiklerinde arlk olarak yzde 97'si rn ve sadece yzde 3' ambalaj malzemesidir. ise tr ambalajlarda ambalajn ierisindeki rne oranla arl yzde 60'a kadar kabilmektedir. Benzer ekilde, kullanlm Tetra Pak iecek kartonlar kulaklar alp yass hale getirilerek normal hacimlerinin altda biri kadar yer kaplayabilmektedir. Baka bir deyile, Tetra Pak ambalajlarnn bo, dolu veya kullanlm olarak sevk edilmesi fosil yakt kullanm, egzoz gazlarnn emisyonu ve sera etkisi gibi evreyi olumsuz etkileyen unsurlar en aza indirir.

1.1.1. Yenilenebilir Kaynak Doada srdrlebilirliin temelinde yenilenebilirlik yatar. Faaliyetlerimizde kullandmz kaynaklar yeniden kullanabildiimiz; bunlarn yerine yenilerini, en az tkettiimiz hzla geri koyabildiimiz lde evremiz ile uyum iinde yaarz. Bu bakmdan, retimde yenilenebilir kaynaklar kullanmak evre ve doal kaynaklar asndan en doru tercihtir. Tetra Pak, ambalajlarnn tasarmnda en az miktarda malzeme kullanarak, evre zerinde en az etkiyi yapmay hedefler. Ama, ambalajn yaam dngs boyunca olabilecek en az miktarda kaynak tketmektir. Her rnn tasarmndan, retilip mterilere ulatrlmasna kadar olan tm aamalarda, hammadde, enerji ve evre de korunur. Tetra Pak iecek kartonlar, hafif olduklar iin daha fazla rnn daha az yakt harcanarak tanmasn salar, bylece atmosfere salnan zararl gaz miktar azalr. retimde kullanlan kaynaklarn yenilenebilir olmasnn yannda, elde edilen rnn kullanmdan sonra geri kazanlmas da son derece nemlidir. Tetra Pak iecek kartonlarnn en nemli zelliklerinden biri de, kullanldktan sonra yzde yz geri dntrlebilir olmalardr. Birok sektrn hammaddesini geri dntrlen Tetra Pak iecek kartonlarndan salamas, doal kaynaklarmzn srtndaki yk de hafifletir. Yenilenebilir kaynaklar, bunlarn etkin ve evreyi en az dzeyde etkileyecek ekilde kullanlmalar ve kullanmdan sonra geri kazanlabilen rnler Tetra Pak retiminin vazgeilmez unsurlardr. Her yl Mays aynda Dseldorfda yaplan dnyann en byk ambalaj fuarna (nterpack) Trkiyede katlmakta, baarlarn her geen gn arttrmaktadr.

Resim 1.6. interpack fuar

1.2.Ambalaj Tanm ve Kapsam

Ambalajlama, sattan sonra mal tama srasndaki hasarlara kar korumak iin yaplan ilevdir. Ambalajlama, tamann maaza veya mteri tarafndan yaplmasna gre farkl olur.

Ambalajlama yntemleri genellikle trldr. Sat eleman tarafndan yaplan ambalajlama zel ambalajlama eleman Merkezi ambalajlama Kk maazalarda ambalajlama genellikle sat elemanlar tarafndan yaplr. Byk maazalarda da ambalajlama sat elemanlar tarafndan yrtlmesi tercih edilmektedir. Bunun nedeni mteri ile sat eleman arasndaki sk ilikinin srdrlmesidir. Baz kurulularda ambalajlama ilevleri kasiyerler veya kasiyerin hemen yannda bulunan ve yalnz ambalajlama ile grevli elemanlar tarafndan yrtlr. Her reyon iin ayr bir ambalajlama masas vardr. Evlere teslim edilecek mallarn ambalaj iin mallar torba, kasa, kutu iinde aralarla merkezi bir ambalajlama nitesine gnderilir. Bu merkezde mallar tamaya uygun ambalajlama yaplarak ilgili teslimat elemanna verilir. Mteriler tarafndan tanacak mallarn ou nceden imalatlar tarafndan ambalajlanmaktadr. Satlar sat alanndaki rnekler zerinden, teslimatta stoktaki nceden ambalajlanm mallardan yaplr. Ambalajlama deiik katmandan oluur.

Birincil ambalaj, rn iine alan ilk, asl ambalajdr. rnein, di macunun

tp, kolonyann iesi, ilacn blisteri Bir rnn bir sat birimini ieren ambalaj perakende ambalajdr. Tketici ambalaj, i ambalajda denir. Dkme ad verilen biimde satlan rnler, ambalajsz olup uval gibi geni ambalajlara konulur. rnein imento, ak temizlik malzemeleri

 kincil ambalaj, birincil ambalaj koruyan ve kullanlmak iin alan, atlan ambalajdr. rnein, ilacn, di macununun iine koyulduu karton kutu D ambalaj, ykleme, tama, nakliye, depolama ve tanma iin gereklidir. Perakende ambalajlarn iine koyulduu, kutu, koli, kasa, konteynerdir. rnein, ila kolileri, ielerin konulduu plastik kasa, uzak yerlere gnderilen birok kutuyu iine alan konteynerler gibi Konteynr: Uluslararas tama kurallarna uygun olarak, uluslararas standartlar rgtnce kabul edilmi boyutlarda ve tipte her trl tamacla elverili, birok eyay ayn anda tanmasna olanak salayan, bir aratan dier araca aktarlabilen, birok defa kullanlabilmek iin metal aksamdan yaplm, ykleme ve boaltmaya uygun dikdrtgen prizma biiminde tasarlanan tama kaplardr. Ayn zamanda ambalajlama, depolama, zaman, sigorta giderlerinden tasarruf salar.

1.3.Ambalajn Fonksiyonlar
Ambalajn temel fonksiyonlar aadaki gibi saylabilir:

rn mteriye ulancaya kadar korumak rn hakknda mteri satn almadan nce bilgi aktarmak rnn mteri tarafndan, dier benzer rnlerden en ksa srede ayrtrlabilmesini salamak rnn, dier irket rnleri ile ayn aileden olduu izlenimini oluturmak rnn mteri tarafndan saklanmasn kolaylatrmak rnn ait olduu irkete ait kurumsal kimliini yanstmak, mteri tarafndaki kalite algsn glendirmek Mteri tarafndan satn alma kararnn verilmesini kolaylatrmak Gnmz ambalajnn 5 ana fonksiyonu vardr: Koruyuculuk Kolaylk Tutundurma Fiyat ayarlama Anlamazlklar nleme 1.3.1.Ambalajn Koruyuculuk Fonksiyonu Koruyuculuk, rn, alnmasn, ambalajla temasa geen kiiyi korumay ierir. Ambalaj, rn, rnn kabn, kiileri korur. Ambalaj, kurutma, nemlenme, istiflenme, basma, drme, darbe, titreim test ve deneyleri ile koruyuculuk dereceleri belirlenir.5584 sayl Posta Kanununda koliler, ambalajlamay ilgilendiren koullar yer alr.

 Ambalajn hrszlk ve Vandalizmi nleyen fonksiyonu da vardr. Ambalaj tm pazarlama aamalarnda (datm, tama, sat )tketiciler tarafndan alnmasn nler. Bu riske kar rnn kapaklarna ilk kullanma garantisi olarak ilk kullanm band yaptrlmaktadr. 1.3.2.Ambalajn Kolaylk Fonksiyonu Kolaylk, tama, depolama ve kullanm yakndan ilgilendirir. Bu fonksiyon tketicinin elinde sona erer. rnein kutu stler ilk ktnda makasla kesmek gerekiyordu, sonra yrtnz ibaresi konuldu, imdi kutunun zerinde kk kolay alan kapaklar yerletirildi ve bazlarna da rahat pipetle iilmesi iin kolay yrtlan delik yerleri yaplmtr. 1.3.3.Ambalajn Tutundurma Fonksiyonu Tutundurma, rnn tekrar satn alnmas iin zendirmeyi ierir. Ambalaj sunu ile zdetir. rnn miktar ve kalite deitirilmeden ambalaj deiikliine gidilmesi tutundurma eklidir ve iki amala yaplr. Ambalaj eskimesi: zamanla ambalajlar yzlerini eskitir. Ambalaj yorgunluu dediimiz bu olayda deiim yaplrken eski sadk mterilerin nostaljik duygularna dikkat etmek gerekir. Ani fiyat drmelerinde bayilerin zarar grmemesi: satlarda durgunluk olduu dnemlerde, bayilerin elinde yksek fiyatl ok fazla stok kalmsa onlarn zarar grmemesi iin alnan tedbirdir. 1.3.4.Ambalajn Fiyat Ayarlama Fonksiyonu Fiyat ambalaj aracl ile u ekillerde fiyatlandrlabilir: Ambalaj deitirmeksizin ii azaltlarak Ambalaj byltp birim fiyat arttrlarak Ambalaj kltlp birim fiyat arttrlarak Ambalaj byltp birim fiyat azaltlarak Ambalaj byltlp iindeki miktar azaltlarak Ambalaj, miktar ve fiyat drlerek

1.3.5.Ambalajn Anlamazlklar nleme Fonksiyonu Ambalajsz mallar satcya kar gvensizlik yaratr. Ambalaj self servise olanak tanr ve tketici ile satcnn anlamazln en aza indirir.

1.4. Ambalajlama lkeleri

Ambalajlama iin kullanlan malzemelerden en iyi ekilde yararlanmak iin u ilkeler geerlidir: rnn korunmas Gereksiz giderlerden kanma Malzemelerin amalara uygun kullanlmas aknn salanmas Sat ve tketicinin kullanmn kolaylatrma Deneyim ve gelimelerden yararlanma

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Ambalaj iyi anlamak iin, doadaki kendinden ambalajl rnleri aratrnz.

neriler
renme faaliyetinde yer alan ambalajlama baln inceleyiniz. Bunu bir rapor halinde dzenleyerek ifade ediniz. Ambalajn konularn ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki tketicilerden yararlannz, ve arkadalarnzla paylanz. evreci ambalaj ve konularn ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki iletmelerden yararlannz. Bu program retmeninize sunduktan sonra onun grlerini alnz. Yenilenebilir kaynaklarn evreye katklarn dikkatlice okuyunuz. Faktrleri ilgili alma grubunuza iletiniz.

Ambalajn nemini sralaynz.

evre ve ambalajn ilikilerini belirleyiniz.

Yenilenebilir kaynaklarn evreye katklarn aratrnz.

Ambalajn tanmn, kapsamn, yntemlerini syleyiniz.

Ambalaj tanmn, kapsamn,

yntemlerini rnekleriyle beraber inceleyiniz. Aamalarnn neler olduunu saptaynz.

Ambalajn fonksiyonlar konusunu inceledikten sonra bu blm ile ilgili Ambalajn fonksiyonlarn karlatrnz. maddeleri bularak arkadalarnzla paylanz.

11

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A.OBJEKTF TEST Aadaki cmlelerin noktal yerlerine uygun kelimeleri yerletiriniz. 1. Biyolojik yaplar ambalajn ncelikle . fonksiyonuna sahip olduunu gsterir. 2. 3. ada ekonomilerde zorunluluktur. Ambalaj ile ilgili yasal dzenleme ...

Kanunudur. 4. .... rnlerde el demeden paketleme teknii kullanlr. 5. 6. 7. 8. Tetrapak kartonlar .... geri dntrlen malzemelerden retilir. . rn iine alan ilk ve asl ambalajdr. Ambalajsz mallar satcya kar yaratr. ..., rnn tekrar satn alnmas iin zendirmeyi ierir.

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

12

B- UYGULAMALI TEST Bu faaliyet ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
Ambalajn nemi 1.Doadaki kendinden ambalajl rnleri karlatrdnz m? 2.Ambalajn nemini sraladnz m? 3. evre ve ambalaj ilikilerini elirlediniz mi? 4. Ambalaj katmanlarnn zelliklerini sraladnz m? 5. Konteynr kavradnz m? 6.Ambalaj fonksiyonlarn saydnz m? 7.Ambalaj ilkelerini dizdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

13

RENME FAALYET2
1

RENME FAALYET2
AMA
yerinde ve alverilerinizde ambalaj malzemeleri ve yan rnlerinden ve atklarn deerlendirmeden yararlanabileceksiniz.

ARATIRMA
Sevgili renci, bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr: Alminyum ve Alminyum Folyonun ambalajlamadaki yeri hakknda bilgi toplayarak arkadalarnzla paylanz. Deiik marka, grafik, biim ve dizaynda bulunan ambalajlardan rnekler bularak snfa getiriniz ve inceleyerek bir rapor hazrlayn, sizde rnek marka, grafik, biim dizaynda ambalajlar yapmaya aln. Sokak toplayclarnn olumlu ve olumsuz ynlerini ve sisteme nasl dahil edilmesi gerektiini, ambalaj atklarnn getirecei katklar snfta tartarak sonuca varmaya aln. Sterilize etmek ve pastrizasyonun ne anlama geldiini yazl olarak aratrnz. Ambalaj atklarn geri dnmn ve ilgili ynemelikleri bularak snfta inceleyiniz. Tanma ilemleri iin internet ortam, atk ambalaj materyelleri, rnek ambalajlamalar, deiik ambalaj malzemeleri ve sokak toplayclar ile grerek hakknda bilgi toplayn. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada gurubunuz ile paylanz.

2.AMBALAJ GELTRME
Ambalaj, rnn giysisi gibidir. Tketiciyi satn alma eylemine hazrlamas iin gerekli tm gzellikleri zerinde bulundurmas gerekir. rnn piyasada tutunabilmesi, doru ve etkili bir ambalaj malzemesinin seimine bal olduu kadar, ambalajn tasarmna da baldr. rnn yapsna uygun seilen renklerle, uyumlu yaz ve biimlerle tasarlanm, ekici, gzel grnml bir ambalaj, tketiciyi olumlu ynden etkiler. Ambalaj; rnleri d etkilerden koruyan, onlar bir arada tutarak, tama, depolama, datm, tantm ve pazarlama ilemlerini kolaylatran, metal, kat, karton, cam, plastik, v.b. malzemelerden yaplm d rtlerdir. Ksaca ambalaj; ierisinde rn bulunan koruyucudur. rn, arpma, slanma, zedelenme gibi fiziksel etkilerden korur. Ambalaj rnn tketiciye en ekonomik yolla ulamasn salar, depolama kolayl yaratr, nemli bir grevi de tad bilgilerle tketiciye seim ve kullanm kolayl salamasdr. zerinde

14

yazl olan arlk, fiyat, retim tarihi, son kullanm tarihi, rnn ierii, retici firmann ad, kullanm aklamas, TSEli olup olmad gibi tm bilgiler, tketiciye ve sat yapana byk kolaylklar salar.

2.1. Dizaynn nemi

Ambalajn grafik tasarm, dier tantm konular gibi, grafik sanatsnn sorumluluundadr. rn, tketiciye sunulduu zaman bulunduu yerde her konumda ekici gcn, etkisini gstermelidir. Satclar rnleri yan yana dizerken her zaman ambalajn geni yzeyini tketicinin grebilecei ekilde yerletirmeyebilir. Ambalajn yan ve st yzeyleri de rnn tantm asndan nemlidir. rn ambalajnzn, farkl kurulularn rnleriyle yan yana geldiinde ekiciliini korumas gerekir. Bu durum, vitrinde yada market raflarnda olduu kadar, tketici elinde de ona verdii gven ynnden nemlidir. 2.1.2.Marka Olmak Markalamak globalleen dnyada, rekabet koullarna uyum gstermek iin vazgeilmez bir pazarlama stratejisi. Uzmanlar markalamada kaliteli rn- ambalajretim sonras destek - reklam kombinasyonlarnn nemini vurguluyorlar. Markamza net bir konum belirleyip tutarl bir iletiim dili yakalayamazsak bugnn rekabet ortamnda baarl olmamz ok zor. Maalesef marka olmann altn bir kural yok. Bu nedenle pek ok unsuru bir arada dnmek gerekiyor, bilgi mimarlar ve ekonomistler irket hedeflerini ve kullanc davranlarn iyi anlamak gerektiini belirtiyorlar. 2.1.3.Hedef Kaliteli, yenilikler ieren, albenisi ve yararll yksek mamul retmek. Albenisi yksek, irket markasn tantmaya ve daha iyi pazarlamaya ynelik ambalaj ile sunmak. Etkili bir sat stratejisi belirlemek, en uygun fiyat bulmak 2.1.3.1.Tasarm aamasnda rnn markas arpc ve aklda kalc olmal.. (rnein pek Kadn rn Selpak gibi; bir dnn sorarken Selpak var m ?, diye soruyorsunuz. rn markanz gnlk dile yerletirebildiiniz lde markalamsnz demektir.) Hedef kullanc tanmlamas zenle yaplmal, tketici beklentilerine gre ergonomik, basit ancak etkili yeni fonksiyonlar eklenmeli. Elimizde ki teknoloji ile "rn modelini" oluturup, en uygun ambalaj malzemesi ile reklam fonksiyonunu gz ard etmeden, ambalajn rnn kartviziti olduu grnden hareketle grsellii n planda tutarak, kullanclarn tketim hedefine uygun bilgilerle donatarak rn Pazar takibiyle , hzl teslimat organize etmek. Tketicinin rn kullanrken kendini zel hissetmesini salamak Son aamada ise "rn modeli"ni kullancnn tekrar tercih etmesi iin neden yaratmak.

15

2.1.4.Btn rnlerin Mutlaka Bir Ambalaja Gereksinimi Vardr Endstri tarafndan retilen her endstriyel rn bir ekilde ambalajlanarak tketicisine ular. Bu nedenle ambalajn temel fonksiyonu iinde tad rn muhafaza etmek ve korumaktr. Ancak ambalaj rnn perakende alannda tketiciyle iletiim kurmasnda arac rol oynar. Tketicilerin spermarketlerde kendi rnlerini kendilerinin semeye balamasndan bu yana ambalajn rol rekabet ortamnn bir paras olma ynnde deimitir. Artk tartlarak satlan meyve ve sebzeler bile ambalajlar iinde paket halinde satlmaktadr. Bir spermarkette ya da hipermarkette binlerce rn bir arada alclara sunulurken, her yl binlerce rnde bu piyasada yerini almaktadr. Alc alaca rne karar verirken rnn ambalajnn fiyat ile olan uyumu, pazarlamay ve tasarm yakndan ilgilendiren nemli bir zelliidir. nsanlar ambalajlardan fark etmeden etkilenirler. 2.1.4.1.Tketiciler Toplumlarn yaam stillerinin teknolojiye bal olarak deimesi ambalaj tasarmn da yakndan etkilemektedir. Derin dondurucular ve mikrodalga frnlar yiyeceklerin donmu olarak satlmasn zorunlu klmaktadr. Bu da yeni donmu rnleri ve yeni ambalajlar gerekli klmaktadr. Hzl yaam koullar, kadnlarn daha fazla i hayatna atlmalar, alverie ayrlan zamann kstll, rnlerin kk hazr paketler halinde satlmasn ve hzl alverie olanak salayacak ambalajlarda yer almasn gerektirmektedir. Toplumda drt eit tketiciye hitabeden ambalaj trlerine yer verilmesi gerekmektedir: Her eyin ucuzunu almaya gayret eden tketiciler iin ambalajn da rnn ucuzluunu yanstmas gerekmektedir. Kaliteyi her eyin zerinde tutan tketiciler iin ambalajn ve satlma eklinin zerinde rol vardr. rn kaliteliyse ambalaj da onu yanstr. evreye ve toplumsal sorumlulua nem veren tketiciler vardr. Nike ocuk iileri retimlerinde altrd iin, birok tketici Nike rnlerini protesto etmek iin almamaktadr. Ekolojik olarak baarl rnleri pahal da olsa almaya ynelen birok tketici vardr. Bir de srf zevk olsun diye alveri edenler vardr. Bu kiilerin neyi tercih ettikleri neye yneldikleri bir soru iaretidir. Gzel ve deiik rnler bu kiileri cezp edebilir. 2.1.5. Ambalaj Grafii Ambalajn biimi ve kimlii ile ou kez rne kimlik verilebilir. rn hzl bir bakla dierlerinden ayrt edebilmek ok nemlidir. Ambalaj grafii bir rn rakipleri arasnda ayrmaya yardm eder. Lacivert zerine beyaz ile ya da beyaz zerine lacivert puntolarla yazl Nivea rnlerini dier rnlerden ayrt etmemek mmkn deildir. Bu nedenle ambalaj grafiinin hem zgn hem de farkl olmas gerekir. Grafikler yardmyla rnn avantajlar daha iyi aktarlabilir.

16

Grafikler rn konusunda bilgi verdii gibi, estetik bir haz da yaratabilir. Grafiin marka kimliini, rn adn, rnn tanmn, rnn eit zelliklerini, salayaca yararlar, iindekileri, promosyon mesajlarn, baka rnlere atflar, yiyeceklerde beslenme deerlerini, ilalarda uyarlar bulunan rnn boyut ya da arlk birim bilgilerini iermelidir. Yerlemi marka kimlii rn konusunda tketiciye dier karde rnleri hatrlatr. Basit harflerden firma logolarna, stilize harflere, firma adnn ksaltmalarna, temsili sembollere, soyut sembollere ya da sembol imza birleimlerine kadar birok ey ambalaj zerinde kullanlabilir.
Resim 2.1. Marka kimlii dier karde rn hatrlatr

Ambalaj zerinde yer alan metinlerin kritik bir nemi vardr. Metinlerin ksa, basit, nemli konular aklayan ve rnn ieriini boyut, arlk vb ile veren bir nitelii olmas gerekir. Kukusuz renklerin de ambalaj tasarmnda nemli rol vardr. Firma logolar ve renkleri ambalajn belirleyicileridir. Grafikle ilgili tasarm almalarnda tketicinin algsal, duygusal her trl psikolojik davranlarnn gz nne alnmas gerekir. 2.1.6.Ambalajn Biimi Ambalajn biimi zerinde grafik olmadan dahi onun hangi rnn ambalaj olduunu belirtebilmelidir. Bir Coca-Cola iesini tanmamak mmkn deildir. Ambalajn biiminin iinde bulunan rne uygun olmas gibi bir kan vardr. Bu konu uzun yllar birok rn iin deimeyen ambalaj ekillerinin kullanlmasna yol amtr. Ambalajn biimi onun sat eklini de etkileyebilmektedir. Bir kerelik kullanm iin kremler, fondtenler ambalajn tasarmnn perakende sektrne etkileri arasndadr. rnn biimi firma kimliini ve de marka kimliinin yanstacak ekilde dnlmelidir. 2.1.6.1.Malzemeler Ve rn Teknikleri Ambalaj kullanlma yerine ve amacna gre eitli malzemelerden yaplr. Metal sac levhalar cam, oluklu mukavva en eski ambalaj malzemeleridir. Yeni malzemeler olarak plastik uzun zamandr kullanlmaktadr. Plastik teknolojisindeki gelimeler yepyeni ambalaj malzemelerini ortaya karmaktadr. Kt ve metal filmler, yeni bask teknikleri ambalaj

17

tasarmn kkten deitirmektedir. Artk malzemenin rn kaliteli ya da kalitesiz gstermesi gibi tabular da krlmaktadr. Bugn yle kaliteli plastikler retilmektedir ki, en pahal parfm ieleri ve onlarn ambalajlar bu malzemelerle yaplabilmektedir. Gazl iecekler iin alminyum kutu tasarmnn bulunmas btn iecek firmalarn etkilemitir. Yeni ambalaj tasarmlar ve yeni baka malzemeler n ak olan bu alanda tasarmn ne kadar nemli olduunu ortaya koymaktadr. 2.1.6.2.Tketici Aratrmalar Ambalaj tasarm iin mutlaka tketici aratrmalarnn yaplmasna gerek vardr. Bu konu tasarmclar olduu kadar pazarlamaclar ve reklmclar ilgilendirmektedir. Bu aratrmalarn tasarm stratejisini belirlemede ve tketicinin grd olumsuzluklar kefetmekte yararlar olur. Rakip rnlerin grsel ynleri, Tketicinin alkanlklar, tketicinin rnlerle etkileimi, beenileri, ambalajn tanmas, vb konular tketici aratrmalarnda yer alr. Bu konularda birok teknikten yararlanlabilir. Tasarm ncesi ve tasarm sonrasnda farkl tketici aratrmalar yaplabilir. Her zaman tasarmn bir aamas olarak model ile alp, hatta tketiciye gsterilerek tasarmn beenilme, ayrt edilme, holanlma vb psikolojik niteliklerinin aratrmas yaplabilir. Ambalaj tketici hedef kitlesi ok farkl olabilir. Ona gre bir hedef kitle aratrmas yaplr. Tasarmlarnda bu hedef kitlenin talepleri dorultusunda olmas gerekir. ocuklar genler, kadnlar, yallar, sporcular, vb farkl isteklere, zevke sahiptir. Tketici segmentlerinin de taleplerinin gz nne alnmas gerekir. Her kitlenin talepleri farkl yndedir. 2.1.6.3.Ambalaj Tasarm Bir Btndr Ambalaj yalnz grafik tasarm olarak grmek ok hatal bir davran olur. Gerek malzemesi gerekse biimi ile ambalaj bir endstriyel tasarm konusudur. Grafik tasarmclar, pazarlamaclar ve reklmclarn ynetim ile bir ekip halinde bir arada almalar gerekir. Ambalaj tasarm konusunda endstriyel tasarm ile ilikili olarak akademik almalarn, tezlerin, aratrma projelerinin yaplmas mmkndr.

2.1.6.4.Rekabette Ambalaj Fark Rekabetin her geen gn artt gnmzde tasarmn nemide artmakta ve hayatmzda nemli bir rol oynamaktadr. evremize baktmzda her rnde bir tasarmc imzas grebiliyoruz. Bir rn alacamz zaman ilk dikkatimizi eken tabiki rnn giysisi

18

yani ambalaj oluyor, zellikle hzl tketim mallarn alrken saatlerce dnemiyoruz hemen karar vermek zorunda kalyoruz bu karar verirken ilk dikkatimizi ambalaj tasarm farkl olan rnler ekiyor, ayn rn katagorisinde o kadar ok seenek varken firmalar, fark ambalaj tasarm ile salamaya alyorlar, bu aamada tasarmn ve tasarmcnn nemi bir kez daha n plana kyor. Farkllk, orijinallik, rne uygunluk, hasara, bozulmaya ve kirlenmeye kar koruma, rnn yerine sorunsuz teslimini salamas, dayankllk ve kalite, retilebilirlik, kullanlan malzemenin sala uygunluu, dikkat ekicilii ve bilgilendiricilii, geri dnm, kolay depolanabilirlii bir tasarmda olmas nemli kriterlerdir. Bir rnn ambalaj, reticiden tketiciye ynelen rnlerin saklanmas, rnn kullanm ekli, saklanma koullar, rnn korunmas, tketiciyi bilgilendirmesi gibi amalarnn yannda tasarmndaki fark ile tketicinin seimine yardmc olmakta ve rnn satnda byk rol oynamaktadr. Reklam yaplmasa dahi ambalajndan dolay satlan bir ok rn var, bir bakma tasarm, reklamn bir adm nne geiyor. Ambalaj tasarm lkemizde yeni yeni kendini gstermeye balamakta, yeni yeni nem kazanmaktadr. retici firmalarn bunu fark etmeleriyle birlikte raflarda birbirinden farkl rnler boy gstermeye balamaktadr. Gzmzde artk bu konuda eitli fuarlar dzenlenmektedir, TYAP Fuarclk Yapm A.. ve (ASD) Ambalaj Sanayicileri Dernei ibirlii ve Etiket Sanayicileri Dernei, Teneke Ambalaj Sanayicileri ve adamlar Dernei, Oluklu Mukavva Sanayicileri Dernei, Kat - Karton Ambalaj Sanayicileri Dernei destei ile dzenlenen STANBUL AMBALAJ fuarda bunlardan biri, Ambalaj Endstrisi Fuarnda yerli yabanc reticilerin bir araya geldii ve farkl tasarmlarmlar ve yeni teknolojileri bulabileceimiz bir organizasyon gerekletiriyor. Ambalaj Endstrisi Fuarna 33 lkeden 865 firma ve 23.680 kii tarafndan ziyaret edilmitir. Bu rakamn her geen sene daha da artaca bir gerektir.

2.2. Ambalajlama Materyalleri

yi bir ambalaj materyali u zelliklere sahip olmaldr;

rn temiz tutmal, kirlilik ve dier maddelerin bulamasna engel olmaldr. Besin kayplarn en alt seviyede tutmaldr. Ambalajn dizayn; tama, datm ve rafta tutulmas srasnda koruyucu olmal ve elle rahatlkla tutulabilir ekilde olmaldr. Ambalajn ekli, bykl ve arl nemlidir.rnn orijinal eklini, bykln ve arln muhafaza etmelidir. Ambalaj materyali rn kimyasal ve fiziksel tehlikelere kar korumaldr (rnein oksidasyon, k, mekaniksel darbe). Ambalaj materyalinin zerinde rnn ierii, en uygun kullanm ve saklama koullarn belirten bir etiket bulunmaldr.

19

Ambalaj materyali albeniyi arttrc biimde, rn en iyi ekilde temsil edecek ekilde tasarlanmal ve kullanm kolay olmaldr. Ambalajlama materyalleri genel olarak 4 gruba ayrlr.;

Cam esasl ambalaj materyalleri, Kt esasl ambalaj materyaller, Metal esasl ambalaj materyalleri, Plastik esasl ambalaj materyalleri, Bunun dnda dokumalar, pamuktan, kenevirden ve tahtadan yaplm materyaller de vardr.

Dokumalar: eker, un, tuz vb., Pamuktan yaplm materyaller: hububat, kahve taneleri vb., Kenevirden yaplm materyaller: sert kabuklu meyveler vb., Tahtadan yaplm materyaller: meyveler, sebzeler, ay ambalajlanmasnda kullanlr.

vb.,

rnlerin

2.2.1. Cam Esasl Ambalaj Materyalleri Cam ambalajn balca olumlu zellikleri unlardr:

Cam, kimyasal adan inert bir maddedir, gda ile herhangi bir tepkimeye girmesi ve korozyona uramas sz konusu deildir. Cam, iini gsterdii iin, tketici nasl bir mal almakta olduunu grebilir. Ayn nedenle retici, iyi bir snflandrma, doldurma vs. gibi nlemlerle maln adeta dekore ederek satabilme ansna sahiptir. Gaz geirmez, UV geirmez. Ancak, normal yeil camn UV geirdii unutulmamaldr. Gda maddesinde oluan bir bozulma kolaylkla grldnden, reticinin bunlar ayrdktan sonra piyasaya verme, tketicinin ise byle konserveleri satn almama ans vardr. Buna karn teneke kutulardaki gdalarda bozulma olup olmad, sadece kutuda bombaj olumasyla anlalabilmektedir. Kavanozlar, genelde tm cam kaplar, defalarca kullanlabilmektedir.

Cam kaplarn olumsuz zelliklerinin bazlar ise aada verilmitir: ini gsterdiinden, reticinin ayklama, snflandrma ve doldurma gibi ilemlerde ok titiz davranmas gerekmektedir. Bu phesiz reticiyi zorlayc bir faktrdr. Camn ar oluu tamada daima sorunlar oluturmaktadr. Darbe, termal ok ve ar i basn gibi etkilerle kolaylkla krlmas,camn kullanlmasn olduka snrlamaktadr.Gerekten camn abucak krlmas retim, tama, depolama ve satta sorunlar oluturmaktadr. Konserve retimi srasndaki

20

krlmalar, bazen ilenmekte olan gda iine cam krklarnn karma olasl gibi nemli sorunlar domasna neden olmaktadr. Kavanozlarn sterilizasyonunda, birok kapak tipleri, olumu ar i basnc yenemediklerinden, kavanozlar krlabilmektedir. Bu durum, kavanozlara sterilizasyon uygulamasn zorlatrc bir faktrdr. Camn k geirmesi ise, ierdii gdann renginin bozulmasna neden olmaktadr.

Resim 2.2.1.cam ambalaj materyelleri

2.2.1.2. Cam ambalaj materyallerinin kullanm ile ilgili kurallar yledir:

Cam kapaklarn ani scaklk deiimine dayanm dereceleri en az 42C olmaldr. Cam ambalajn iindeki rne bal olarak meydana gelebilecek basn dikkate alnarak ambalajn iinde bir ksm boluk braklmaldr. eitli rn gruplar iin braklmas gereken tepe boluu miktarlar yledir: rn Tepe Boluu(%) Su ve benzeri iecek 3-5 Alkoll iecekler 3-8 Uucu organik svlar 10 veya daha fazla Vakumlu kapatlm gdalar 6-12 Karbonatl iecekler 4-7
ekil 2.2.1.cam ambalajlarn tepe boluklar

Cam kapaklarn azna konulan madeni kapaklar ve mantar tpalar bir kere kullanlmaldr. Mantarlarn yaptrlmasnda, suda znmeyen ve toksik olmayan yaptrclar kullanlmaldr.

21

2.2.1.3. Geri Kazanlabilir Cam ve Cam Mamulleri

Kavanozlar Bardaklar

Ayr biriktirme srasnda camdan olmayan ksmlar cam toplama kaplarna atlmamaldr. Atlan cam malzemelerin ii bo olmaldr. Yoksa iindeki kalntlar rr, kokuur ve hijyenik sorunlar yaratabilir. Etiketler nemli deildir. Cam eritilirken, tamamen yok olurlar. Cam toplama kumbaralarna ieleri atarken dikkatli olmak zorundayz, ki ilerde renklerine (yeil, kahverengi, renksiz ) gre ayrm yaparken zorluk kmasn. 2.2.1.4. Geri Kazanlmayan Cam ve Mamulleri

Ampl ve florosans lambalar Pencere camlar, cam yap malzemesi Aynalar Optik camlar, sya dayankl camlar Telli camlar ielerle veya cam kaplarla al veri yaplmal, kullan at tketim davran terk edilmelidir.

ekil 2.2.2.camn dngs

22

2.2.1.5. Cam Ambalajlarn Geri Dnm Camlar genellikle elle ayrma yntemi ile plastik ve katlardan ayrlrlar. Elle ayrma yntemi ile camlar renklerine gre de ayrlr . Krlmam olarak ayrlan veya depozitolu ieler salam olduklar iin ait olduklar firmalara geri gnderilirler ve buralarda ieler ykanp, kurutulduktan sonra tekrar kullanlrlar. Yeniden kullanm mmkn olmayan renksiz camlar ykanp tldkten sonra cam fabrikalarnda tekrar ilem grerek yeni rn haline gelir . Krk cam paralar ise yol yapmnda, binalarn yapmnda kullanlan tulalarda, izolasyonuda camdan-yn denilen ekli ile kullanlr. ie-Cam Grubu, bayileri kanal ile her yl yaklak 65-70 bin ton atk cam ileyerek tekrar geri kazanyor. Cam ie kazanm oran %36.

ekil 2.2.3. Cam Ambalajlarn Geri Dnm

23

2.2.2. Kat Esasl Ambalaj Materyalleri Ambalajlamada kullanlan kat ve levhalarn ou odun bazldr. Geri dnml kattan yaplan levhalar da vardr, fakat gda ile direk temasta bulunmazlar. Kat hamuru, odundan mekanik bir ilem ile elde edilir. Bu elde edilen hamur alkalin zeltisi ile ilem grrse SLFAT hamuru; asit zeltisi ile ilem grrse SLFT hamuru elde edilir. Slfat hamurundan elde edilen kat, slfit hamurundan elde edilen kada gre daha sert ve dayankldr. 2.2.2.1.Ambalajlama ilemlerinde en ok kullanlan ambalaj katlar Kraft kad: Mekanik dayankll iyi olan genel amal bir paketleme kaddr. Genellikle un, eker, sebze ve meyvelerde kullanlr. Slfit kad:Kraft kadar dayankl olmayan bir genel paketleme kaddr. Sebze meyve paketlemede ve biskvi ambalajlarnda i kat olarak kullanlr. Ya geirmez kat: sk bir yapya sahip olmas iin ciddi mekanik ilemlerden geirilir. Et, balk ve st rnleri paketlemesinde kullanlr. Bitkisel parmen: gzeneklilii azaltr ve ya direncini artrr. Ya geirmez kattan daha iyi bir nem direncine sahiptir. nce kat: Ak yapl bir kattr. Hassas yapdaki rnlere destekleyici bir koruma salamak iin kullanlr. r: Meyve, sebze v.b. Neme dayankl katlar: Hamura reine katlarak elde edilir. Dier katlara gre, slakken dayanklln korur. Kaplanm katlar: En yaygn grlen eitleri unlardr:

Mumlanm kat: Is geirmez; suya ve su buharna kar orta dzeyde bir diren salar. Plastik kaplanm kat: Kullanlan plastie gre farkl karakter gsterir. Su buharna, gazlara, uuculara, yalara vb. diren salar. 2.2.2.2.Kat Levhalar (Katlanabilir Kutu Levhalar) En fazla 0.30 mm kalnlndadr. ana eidi vardr: Zayf levha: Geri dnml kattan elde edilir. Bulank gri bir renge sahiptir ve mekanik olarak zayftr. ok seyrek olarak dorudan gdayla temas eden yzeyde bulunur. Daha ok nceden paketlenmi bir gday korumak iin kullanlr. r: Kahvalt gevrekleri. Dubleks levha: Kullanlm kat ve saf hamur karmndan oluur. Baz dondurulmu gdalar, biskviler, kekler ve benzeri rnler iin kullanlr. Kat beyaz levha: Tm tamamen alm kimyasal hamurdan elde edilir. Baz donmu gdalar ve zel koruma isteyen dier gdalar iin kullanlr. En sk kullanlan kat levha eidi kartondur.

24

ekil verilmi kaplar: Suyla ilem grm kat hamuruna, basnla veya vakumla ekil vererek ve kurutarak elde edilir. Koruyucu zellikleri iyidir ve kap iinde hareketi en aza indirger. r: Yumurta kaplar, kat sepetler , meyve kutular ve cam ieler iin kutular. Oluklu mukavva: Bir veya daha fazla katman, dz kat levha arasna oluklanm materyalden oluur. Kullanlan mukavvann yaps, gereken sertlie ve destee baldr. Mukavvalar genellikle nceden ambalajlanm rnler iin kullanlr. r: konservelenmi, ielenmi veya kartonlanm rnler; tereya, meyve, sebze ve yumurta gibi gdalar. Gelimi Ambalajlar: Gelimi ambalajlar, genellikle birka ambalaj eidinin birleiminden oluur. r: Silindirik kat levhadan oluan bir gvde,ve metal ya da plastikten oluan bir taban gibi tuz ambalajlar, ikolata, dondurma, meyve suyu vs. 2.2.2.3. Kat Ambalajn Geri Kazanm Kullanlm katlarn geri dnm ilemi iin dzgn bir program yaplmaldr. nk kullanlm katlar toplama ve tama en byk maliyeti oluturur. Program doru ve salkl yaplmazsa geri dnm maliyeti ok yksek olur. ehrin belirli yerlerinde oluturulacak merkezlerde katlar kaynaktan mmknse motorsuz aralarla toplanmaldr.

25

Katlar geri kazanma oranlar aada verilmitir. Geri kazanma orannn en yksek olduu lkeler Almanya, Avusturya, Norve, Finlandiya ve svetir.

lkeler Kullanma (%) Geri Kazanma (%) Almanya 60 71 Hong Kong 100 61 sve 17 52 A.B.D 39 45 Kanada 24 43 ngiltere 69 40 Finlandiya 6 34 Arjantin 44 31 in 37 28 srail 78 24
ekil 2.2.4.eitli lkelerde Atk Kat Toplama ve Tekrar Kullanma Oran

26

2.2.3. Metal Esasl Ambalaj Materyalleri Metal ambalajlar bir ok gdada ok sk olarak kullanlmaktadr. Bugn konserve, reel, hayvan mamalar, tatllar, aylar, kahveler, merubatlar ve spreyler gibi birok rnn saklanmasnda metal ambalajlar kullanlmaktadr. Geri dnml olduklarndan tekrar deerlendirilebilirler. Metal esasl ambalaj materyallerinin kullanm hakknda Trk Gda Kodeksinde (Madde 22) eitli tanmlamalar yaplmtr ve ambalaj retiminde bu tanmlamalara uyulmas gerekmektedir. Madde 22- Metal esasl ambalaj materyallerinin kullanm ile ilgili kurallar: Gda maddelerinin konulduu paslanmaz elik dndaki metal esasl ambalajlar gdann zelliine gre kalay, krom, kromoksit, alminyum folyo, lak veya plastik ile kaplanm olmaldr. Kaplama maddeleri kaplanlan tm yzeylere homojen bi ekilde dalmaldr. Kaplama maddelerinin bileiminde, antimon, kadmiyum ve arsenik miktar % 0,02 den, kurun miktar % 0,5 den fazla olmamaldr. Alminyum folyo ve tplerde alminyum miktar en az % 95 olmaldr. Metal kaplarn kalaylanmasnda kullanlan kalayda arsenik bulunmamaldr. Metal ambalaj kapaklarnda kullanlacak contalar, kapak kenarna homojen bir ekilde dalmal, kopma olmamal, sl ilemlerden zarar grmemelidir. Contalarn zellikleri de plastik maddelerin teknik zellikleri blmne uygun olmaldr. Asitli gdalarn ve ikilerin inko ve inko ile galvanize edilmi kaplarla temas yasaktr. 2.2.3.1.Metal Esasl Ambalaj Materyallerinin zellikleri SAC: elik endstrisinde retilmi elik bloklar, valsler arasndan geirilken tavlanarak inceltilirler. 0.2-0.3 mm kalnlnda veya daha ince sac haline getirilirler. Bobin haline getirilen sac ya ergimi kalaya daldrlarak yada elektrolitik yolla kalayla kaplanr. Kalayla kaplama nedeni dayankllk kazandrmaktr. KALAYSIZ TENEKE: TFS (Tin Free Steel) iaretiyle tannan teneke, kalayl tenekenin tm zelliklerinin tar, sadece kalayla kaplanmamtr. Yzey kalay yerine ok ince bir krom veya krom oksit tabakasyla kaplanmaktadr.

27

ALMNYUM: Gda endstrisinde genelde en yaygn kullanlan ambalaj materyallerinden birisidir.ounlukla kalayl tenekeye gre daha pahaldr. Hafif ve yumuaktr, kolay ekil verilebilmektedir. Alminyum, erit halinde yrtlarak kolaylkla alabilen kutu kapa retiminde yaygn kullanm alan bulmutur. Kullanlan kabn gaz, buhar ve benzer formdaki maddeleri ayrca mikroorganizmalar geirmemesi gerekir. 2.2.3.2. Metal Ambalajn Geri Kazanm Alminyum ambalaj atklar gnlk hayatmzda sigara paketi yaldz, uzun mrl st ambalaj, eitli ikolata, hazr gda, vb paketlenmi rnlerin kullanm sonunda "p" kutularnda birikir. Ambalaj atklar iki yol ile ekonomiye geri kazandrlabilir: Geri Dnm (recycling), Enerji kayna olarak kullanmak. Geri Dnm, sert ve yar-sert alminyum ambalaj atklarnn (merubat kutusu, kaplar vb.) geri kazanlmasnda kullanlyor. Esnek (flexible) ambalajlar ise, "yakt" olarak ekonomiye geri kazandrlyor. Alminyumun kolay okside olmas "inkenerasyon" ilemi sonucunda yksek enerji eldesi salamaktadr.

ekil 2.2.5. Metal Ambalajlarn Geri Dnm

28

Kullanlm alminyum ambalajlar kat atk deil, deerli bir malzemedir. Tekrar kazanlmas gerekli en nemli maddelerden biridir. Tm ambalaj malzemeleri zerinde geri kazanma iareti olmal ve geri kazanldnda getirdii avantajlar belirtilmelidir. Ambalaj atklarnn geri kazanlmas bir proje olarak yrtlmektedir.ecek ve gda rnlerini piyasaya srenler ambalaj malzemeleri zerine mutlaka gerekli her trl bilgiyi aka belirtmelidirler. Alminyum iecek kutular su ile alkalanp ii temizlendikten sonra ezilerek mavi renkli geri kazanma kutusuna veya torbasna konur. Ezilmeden konursa geri dnm kabnda byk yer igal eder. Ta, kat ve sigara gibi yabanc maddeler alminyum kutu iine atlmamaldr. Bu gibi maddeler geri kazanma ilemini ve maliyetini zorlatrr ve artrr. Bu maddelerin ayklanmas olduka zaman alcdr. Gda ambalaj atklarnn en fazla olutuu yerler, insan trafiinin youn olduu apartmanlar, siteler, stadyumlar, yzme havuzlar, lokantalar, hazr yemek tesisleri, okullar, parklar, elence merkezleri, oyun salonlar, oteller, bfeler, i hanlar, otogarlar, kamu ve zel kurum binalar, yurtlar ve okul kampslerinin olduu yerler alminyum kutularnn ve dier ambalaj atklarnn en fazla olutuu yerlerdir. Bu gibi yerlerde uygun noktalara konacak geri kazanma kumbaras veya tamalk ile ambalaj atklar ve kullanlm alminyum birlikte ayr toplanabilir. Gelimi lkelerde alminyum kutularn ve malzemelerin geri dnm metotla yaplmaktadr. Bunlar; Market, alveri merkezi, okul gibi yerlerde alminyumlu iecekler depozite bedelli olarak satlmaktadr. Bo alminyum kutularn geri getiren kiilere depozite bedelinin geri denir, toplama ilemi verimlidir, fakat maliyeti ok yksektir. Geri de Toplama Mekanizmas birok lkede ok poplerdir. yeri, okul, site, apartman, lokanta, restoran, otel ve bfe gibi yerlerde tketicilerin veya ileticilerin ambalaj atklarn torbalara koyarak o blgede oluturulan toplama programna gre haftada veya on be gnde bir lisansl firma tarafndan toplanmaktadr. Tketicilerin evlerde veya iyerlerinde ayr toplad ambalaj atklarn ehrin muhtelif yerlerine yerletirilen kumbaralara atmas ve lisansl firmann bunlar toplamas ile bu ilem gerekletirilmektedir. Ambalaj atklarnn kaynakta ayrlmas, lke iin ekonomik toplama sisteminin belirlenmesi, tanmas, ayrtrma tesislerinin kurulmas, iletilmesi ve tketicilerin eitimi ile ilgili gerekli altyap hizmetleri belediyelerin koordinasyonunda yetkilendirilmi kurulular tarafndan yaplmaldr.

29

2.2.4.Plastik Esasl Ambalaj Malzemeleri Plastikler, petrol veya petrol trevlerinden elde edilir. Plastik ambalajlar son derece hafif ve kolay ekil verilebilme zelliklerinden tr giderek daha yaygn ekilde kullanlmaktadr. Plastik ambalajlarn deiik trleri vardr. Bu trlerin balcalar; PET (Polietilentetraftalat), PVC (Polivinilklorr), PP (Polipropilen), PS (Polistren) , PE (Polietilen) dir. Bu isimler, ambalajlarn deiik kimyasal yaplarndan kaynaklanmaktadr. Polietilen (PE): Evlerimizde en ok kullandmz plastik trdr. amar suyu, deterjan ve ampuan ieleri, motor ya ieleri, p torbalar gibi birok kullanm alan vardr. Geri dntrlm PE den deterjan ieleri, p kutular ve benzeri rnler retilebilir.
Resim 2.2.2.deterjan ieleri

Polivinilklorr (PVC): Su ve sv deterjanlarn, baz kimyasal maddelerin, salk ve kozmetik rnlerinin ambalajlarnda kullanlr. Kullanlm PVC ambalajlarndan kirli su borular, marley ve eitli dolgu malzemeleri retilir.
Resim 2.2.3. su isesi

Polipropilen (PP): Polipropilenden deterjan kutularnn kapaklar, margarin kaplar gibi ambalaj malzemeleri retilir. Ayrca dayankl olmas ve geri dntrlebilirlii nedeniyle otomotiv sektrnde de nemli bir kullanm alan bulmaktadr. Geri dntrlm PP den sentetik hal taban, eitli plastik oyuncak ve krtasiye malzemeleri retilir.
Resim 2.2.4. ampuan ieleri

Polistren (PS): Evlerden kaynaklanan ambalaj atklar ierisinde en az rastlanan ambalaj trdr. Yourt ve margarin kaplarnda youn olarak kullanlan polistrenin geri kazanm, PE ve PP de olduu gibi yaygn bir ekilde yaplmaktadr.
Resim 2.2.5.margarin kab

30

 Polietilentetraftalat (PET): PET genellikle su, merubat ve ya ielerinin ambalajlanmasnda kullanlr. Hafif ve dayankl olmas nedeniyle kullanm alan giderek genilemektedir. Atk PET ler, sentetik elyaf ve dolgu malzemesi olarak deerlendirilebilir.
Resim 2.2.6.ya ieleri

2.2.5. St Ve St rnlerinin Ambalajlanmas ok eski zamanlarda st bakr kaplarda evden eve tanrd ve kap nlerine braklm olan kaplara kepelerle doldurulurdu. Geri dnl cam ielerin bulunmasyla rnn daha iyi korunduu anlalm ve bu sebeple cam ieler seilmitir. Ancak ielerin byk oluu marketlerde satna uygun deildir. nk cam ieler ar, kolaylkla krlabilir ve tam olarak kapatlamayan materyallerdir. Ambalajlamada kullanlan Tetrapak kutular ise 6 tabakal olup: 3 kat polietilen, 1 kat karton, 1 kat bask filmi tabakas ve 1 kat alminyumdan olumu olup rne iyi bir koruma salarlar. Krlma olaslklarnn olmamas, hafif olmalar ve ocuklarn kullanmna olanak salamalar tercih edilmelerine neden olmaktadr. Bulundurduu tabakalar sayesinde rn ktan korunup kutuya salamlk verilmektedir. 2.2.5.1. me Stnn Ambalajlanmas me st iletmeyi terk etmeden nce kullanm amacna gre deiik materyallere, deiik hacimlerde ambalajlanr. Ambalajlama materyali ime stnn pastrize veya sterilize oluuna gre deiiklik gsterir. Sterilize stlerin raf mr ok uzun olduu iin ambalajlama materyalinin zel olmas ve ambalajlamann aseptik koullarda yaplmas arttr. Oysa raf mr ksa olan pastrize rnler iin aseptik ambalajlamaya gerek yoktur. Kullanlan ambalaj malzemesi hangi materyalden yaplrsa yaplsn, tamas gereken baz zellikler vardr. Bunlar: Her eyden nce st rutubet, yabanc maddeler ve k gibi d etkilerden korumaldr. rn kaybna izin vermemelidir. Kapakl olan ambalajlarn kapaklarnn yeniden kullanlmayacak ekilde yaplmas nemlidir. Aksi takdirde st, kapan yeniden kullanlmas durumunda kontamine olabilir. Salk asndan hibir risk tamamaldr. rnle hibir kimyasal tepkimeye girmemeli, zehirli madde iermemeli, yabanc tat ve koku olmamaldr. Ucuz, kullanlmas kolay, tekrar kullanlan bir malzeme ise kolay temizlenebilecek ve evreyi kirletmeyecek zellikte olmaldr.

31

2.2.5.2. Pastrize me Stnn Ambalajlanmas Cam ielere Ambalajlama: Tketici tarafndan iindeki rnn grlebilmesi, stle hibir kimyasal tepkimeye girmemesi, geirgen olmamas ve 2030 defa kullanlabildii iin ekonomik olmas asndan cam ieler zellikle pastrize st ambalajlanmasnda geni bir kullanm alanna sahiptir. me stnn cam ielere ambalajlanmas, ie doldurma ve kapama makinalar ile gerekletirilir. Geri dnsz materyallere ambalajlama: kullanldktan sonra atlan yani fabrikaya geri dnmeyen; Bir kere

Plastik esasl torba Plastik esasl ie Karton esasl kutu ime st ambalajlanmasnda geni bir kullanm alan bulmutur.
Resim 2.2.7.karton esasl kutu

2.2.5.3. Peynirlerin Ambalajlanmas Peynirler 2 biimde ambalajlanmaktadrlar: Kalp Ambalajlama Dilim Ambalajlama 2.2.5.4.Yourtlarn Ambalajlanmas Yourtlarn ambalajlanmasnda tip materyal kullanlmaktadr. Bunlar: Kat materyaller: Cam kaplar bu grubu kapsarlar ve rn cam kase eklindeki kaplara doldurulduktan sonra plastik kapaklar ile azlar kapatlr. Yar-kat materyaller: Plastik filmler bu grup ierisindedir. Esnek materyaller: Bunlar da polietilenden yapl plastik materyallerdir. Daha ok homojenize edilmi yourtlarn paketlenmesinde kullanlmaktadr. 2.2.5.5. Et Ve Et rnlerinin Ambalajlanmas Et rnleri kapsamna krmz et, tavuk, balk ve bunlarn rnleri girmektedir. Taze Krmz Et Krmz et sata sunulmadan nce 2 tipte paketlenir: Btn olarak reticiye ve satcya giderken, Paralanm olarak tketiciye giderken. Btn krmz etin ambalaj, tanm ve depolama iin yeterli raf mrn salamaldr.

Resim 2.2.8.et rnleri

32

 Taze Tavuk Eti Tavuk eti iin mikrobiyal kirlenmenin engellenmesi ve uzun bir raf mr gereklidir. Dier nemli ihtiyalar; damlama kontrol ve effaflktr. Tavuk eti, krmz et gibi renk deiimlerine hassas deildir. Taze tavuu bozan en nemli etken mikrobiyolojik bozunmadr. Taze Balk Ve Deniz rnleri Taze balk, kimyasal ve mikrobiyal deiimlerle kolayca bozulabilir. Ksa raf mr, yakalandktan hemen sonra tanmasn gerektirmektedir. Hatta stakoz gibi deniz rnlerinin raf mrleri o kadar ksadr ki, canl olarak tanrlar. En nemli ambalaj ihtiyalar; mikrobiyal kirlenmenin engellenmesi ve rnn bir arada salam tutulmasdr. Dondurulmu Et rnleri Donmu etlerin tazesinden en nemli fark, mikrobiyal bozunmann nemini yitirmesidir. Donmu gdalar scakla ve ambalajn sunduu korumaya gre aylarca saklanabilir. Balk, krmz et ve tavua gre daha ksa bir raf mrne sahiptir.Dondurulmu et rnlerinde grlen 2 nemli bozulma sebebi unlardr: Kuruma Yanma lenmi Et rnleri lenmi et rnlerine; ttslenmi, konservelenmi ve kurutulmu et rnleri dahildir. Tamamen veya para olarak ilemek, bu rnleri mikroorganizma oalmalarndan korur. Konservelenmi ve kurutulmu etler oda scaklnda aylarca saklanabilir. Ttslenmi etler daha dayankszdr, buzdolabnda saklanrlar. Ekmeklerin Ambalajlanmas Ekmek %45 su ieren bir rndr, bayatlamaya abuk urarlar. rnn ortam scaklklarndaki denge nemi korunmaldr. Ksa raf mr nedeniyle su buhar geirgenlii az olan polietilen film torbalar, polietilen kapl katlar kullanlr. Hububatlarn Ambalajlanmas Dnyadaki gda rnlerinin byk bir ksm pirin, buday, msr, yulaf gibi tahl rnlerinden olumaktadr. Birok tahl rn aclamaya sebep olabilecek ya ierirler. Su ve havann varl tahllar biyokimyasal bozulmalara daha yatkn hale getirir. zellikle yn halindeki tahllar bceklerin ve kemirgenlerin tehdidi altndadrlar. lenmi tahl rnleri un gibi, biraz daha fazla nem ieriine sahip olduklarndan zel bir paketlemeye gerek duymazlar. Un iin genelde dokuma kuma torbalar, kraft kat torbalar, polietilen torbalar kullanlr.

33

2.2.5.6. Taze Meyve Ve Sebzelerin Ambalajlanmas Vakum Paketleme: Temizlenip, dilimlenen meyve ve sebzeler poleofin torbalar veya filmler ile paketlenirler. Paketleme ncesi ortamdaki hava vakumla alnr. nce Kat: Taze meyve ve sebze paketlemede kullanlan ak yapl kattr. Mumlu Kat: Suya ve su buharna kar orta dzeyde bir diren salar. Kat ve A Torbalar: A torbalar daha yaygn kullanlr. Ik gemesini ve kontaminasyonun nlenmesini az miktarda salar. zellikle soanlar iin kullanldr. Kat Plastik Kaplar: Genellikle kiraz, ilek gibi kk, yumuak meyveler ve mantar iin kullanlr. Tahta Sandk: Sert meyve ve sebzeler iin yaygn olarak kullanlrlar. Tahta Sepet: Tahta kaplamal sepetler taze meyve ve sebze tamak iin kullanlmaktadr.

2.3. Gda Ambalaj Atklar Ve Geri Dnm

2.3.1.Gda Ambalaj Atklar Hangi halde olursa olsun; ister evlerden direk toplanan pler, ister geri dnme girmeyen malzemeler, ister yaklm kat atklar olsun, hepsinin sonu kat atk atm (disposal) merkezleridir. Buralar, mhendisler tarafndan sadece kat atklar iin hazrlanm alanlardr. Topraa ve topluma herhangi bir zarar vermeyecek ekilde, rnein fare ve bceklerin reyemeyecei, yer alt sularn karlmayacak biimde tasarlanmlardr. 2.3.2. Ambalaj Materyallerinin Geri Dnm Ambalaj materyallerinin geri dnm denildii zaman atk ktlardan yeni kt yapm, krk camlardan yeni cam ielerin retimi, metallerin ve plastiklerin baz sreten geirilerek yeniden kazanlmas akla gelmektedir. Belediyeler ve zel toplama irketleri tarafndan atk ambalaj materyalleri toplanr ve ilenecei yerlere gnderilir. En byk atk ambalaj kaynaklar spermarketler, restoranlar ve ofis binalardr. 2.3.3.Kark Halde Bulunan Atk erisindeki Farkl Materyallerin Ayrlmas: erisinde katlarn, cam malzemelerin, metal kutularn ve plastiklerin bulunduu pler bir yere boaltlr. Burada kattan yaplm materyaller elle ayrma yntemi ile metal ve plastiklerden ayrlr. Daha sonra metal ve plastikler tayc kaya doru srklenirler be burada magnetik ayrma ile plastik ve camlardan ayrr. En son olarak da younluk fark ve elle ayrma yntemi ile cam malzemeler plastiklerden ayrlr . Bu kark halde bulunan malzemeler ayrldktan sonra ilenip tekrar kullanmlarnn salanaca yerlere gnderilir ve belirli sreten getikten sonra tekrar kullanlrlar. Ancak son zamanlarda kat ve cam ambalaj materyallerinin kolaylk geri kazanlmas iin zel

34

toplama kutular sokaklara yerletirilmi ve kat atklarn katlar iin ayrlan kutuya, cam atklarn da camlar iin ayrlan kutulara atlmas salanmtr. Bylece bu malzemeler dierlerinden ayrlmak zorunda kalmadan kolaylkla ayrt edilebilmitir. Bu yntem daha ekonomik olmutur. Plastikler:Plastik materyallerin geri dnm iin yntem kullanlmaktadr. Bunlardan birincisi paralanm halde bulunan plastiklerin yeniden ilenmesidir kinci yntem ise Plastik malzemenin fiziksel olarak temizlenmesi ile geri kullanmdr. nc yntemde de polimerlerin kimyasal yaplar deitirilmektedir. rnek; pet ielerdir.

Tablo 2.3.1.Geri Dnml Materyallerin Ayrlmas

2.4. Trkiyedeki Kanuni Dzenlemeler

Ambalaj ve ambalaj atklarnn kontrol ynetmelii, 2872 sayl evre Kanununun 1, 3, 8, 11 ve 12 nci maddeleri ile 4856 sayl evre ve Orman Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 1, 2 ve 9 uncu maddelerine dayanlarak hazrlanmtr. 2.4.1.Ynetmeliin Amac evresel adan belirli kriter, temel koul ve zelliklere sahip ambalajlarn retilmesini, Ambalaj atklarnn evreye zarar verecek ekilde dorudan ve dolayl bir ekilde ortama verilmesinin nlenmesini,

35

2.4.2.Ynetmelie Gre Grev ve Yetkiler Bakanln grev ve yetkileri Ambalaj atklarnn toplanmas, tekrar kullanm, geri dnm, geri kazanm ve bertarafna ilikin program saptamak, bu Ynetmeliin uygulanmasna ynelik ibirlii ve koordinasyonu salamak, idari tedbirler almak, gerekirse tebliler yaymlamak ve gerekli denetimleri yapmakla,

Geri kazanlm rnlerin kullanmn zendirmekle, ykmldr.

Mlki amirlerin grev ve yetkileri Mahallin en byk mlki amiri; Ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas iin belediyeler, ekonomik iletmeler veya yetkilendirilmi kurulular arasnda koordinasyonu salamakla, Kurulacak geri kazanm tesisleri ile ilgili bavurular Bakanla gndermekle, Ekonomik iletmeler veya yetkilendirilmi kurulularla birlikte geri kazanlm rnlerin kullanmn zendirmekle, ykmldr.

Belediyelerin grev ve yetkileri Belediyeler; Ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas iin ekonomik iletmeler veya yetkilendirilmi kurulular ile birlikte, ambalaj atklar ynetim plann hazrlamak ve/veya hazrlatmak ve bu amala oluturulacak planlar onaylamakla, Ambalaj atklarn ekonomik iletmeler veya yetkilendirilmi kurulular ile birlikte kaynanda ayr toplamak veya toplatmakla, almalar desteklemekle, Kaynanda ayr toplanan ambalaj atklarnn ayrlmasn salayacak tesisleri kurmak, kurulmasn salamak veya bu amala kurulmu tesislerden yararlanmakla, Ambalaj atklarnn evsel atk toplama aralarna alnmamasna ynelik tedbirleri almak, ilgili mevzuat hkmleri dorultusunda yaptrm uygulamak ve/veya uygulanmasn salamakla, Ambalaj atklarn dzenli depolama sahalarna kabul etmemek ve bununla ilgili nlemleri almakla, Ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas konusunda halkn eitimi ve bilinlendirilmesine ynelik almalar yapmak ve bu almalara katkda bulunmakla, ykmldrler.

36

2.4.3. Ambalaj Atklarnn Kaynanda Ayr Toplanmas Nakliye ambalajlarnn ayr toplanmas Nakliye ambalajlarn kullanmdan sonra geri almak ve yeni bir kullanma veya malzemenin yeniden deerlendirilmesine imkn vermek zere, ayr olarak toplamak zorundadr. Endstriyel ambalajlarn ayr toplanmas Her trl malzemeden yaplm endstriyel ambalajlar reticileri veya piyasaya srenler tarafndan evsel ve ticari kaynakl ambalajlarn toplama sisteminin dnda toplanr, tekrar kullanlr veya geri kazanlmas salanr. Toplanan ambalaj atklarnn geri kazanlmas Doal kaynaklarn korunmas, srdrlebilir retim, depolanacak atk miktarnn azaltlmas ve ekonomik deer yaratlmas amacyla ambalaj atklarnn geri kazanlmas ve yeniden retim srecine sokulmas zorunludur. Tketicileri bilgilendirme Bu Ynetmelik ile sorumluluk verilen ekonomik iletmeler ve yetkilendirilmi kurulular, tketicileri, ambalaj atklarnn iade, toplanma ve geri kazanm sistemleri; bu atklarn kaynanda ayr toplanmas, yeniden kullanm, geri kazanm ve geri dnm konularndaki rolleri ile piyasada mevcut ambalaj malzemeleri zerindeki iaretlemelerin anlamlar bata olmak zere; ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas konusunda bilgilendirmekle ykmldrler. Eitim Bakanlk, mahallin mlki amiri, belediyeler ile ekonomik iletmeler ve yetkilendirilmi kurulular, ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas, yeniden kullanlmas, geri dntrlmesi ve geri kazanlmas ile buna ynelik olarak uygulanan sistemler hakknda tketicileri ve kamuoyunu bilgilendirmek ve duyarll gelitirmek zere eitim almalar yrtmek, koordine etmek veya bu amala yaplan almalara katlmak ve katkda bulunmak zorundadrlar.

37

Karton ambalaj yapmak iin rnekler

38

39

40

41

42

43

44

45

46

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar Ambalaj ve ambalaj gelitirme niin nemlidir ve hangi konular ierir, aratrnz. neriler renme faaliyetinde yer alan ambalaj gelitirme konusunu inceleyiniz. Bunun neden nemli olduunu aratrnz. Dizaynn nemi, marka olmak, hedef, ambalaj grafii, ambalaj biimi ve tasarm balnn altnda yer alan konuyu inceleyerek yararlannz ve arkadalarnzla paylanz. Ambalajlama materyelleri konu baln ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki konu ile ilgili kurululardan yararlannz. Bu program retmeninize sunduktan sonra onun grlerini alnz.

Dizayn, marka, hedef, grafik, biim, tasarmda dikkat edilmesi geren noktalar sralaynz.

yi bir ambalaj materyelinin zelliklerini yaznz.

Cam esasl ambalaj materyellerinin olumlu Cam esasl ambalaj materyelleri ve olumsuz zelliklerini karlatrnz. konusunu dikkatlice okuyunuz. Camn kullanlm ile ilgili kurallar alma grubunuza iletiniz. Ambalaj ilemlerinde kullanlan kt trlerini saynz. Metal esasl ambalaj materyellerinin zelliklerini belirtiniz. Plastik esasl materyellerin kullanm alanlarn aktarnz. Kt esasl ambalaj materyelleri rneklerini retmeninizle ve snfla paylanz. Metal esasl ambalaj metaryelleri rnekleriyle beraber inceleyiniz. Plastik esasl materyeller konusunu inceledikten sonra evre Kanununun bu blmyle ilgili maddeleri bularak arkadalarnzla paylanz.

Cam, kt, metal, plastik ambalajlarn geri Cam, kt, metal, plastik konusunu dnmn, ekonomiye katksn inceleyin ve ekonomiye katksn aratrnz. renerek snfa aktarn.

47

 Ambalajla ilgili Trkiyedeki kanuni dzenlemeleri ve ilgili Kurullarn grevlerini aratrnz.

Trkiyedeki kanuni dzenlemeleri ve Kurumlarla ile ilgili bilgi toplayn, snfta tartn.

48

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A.OBJEKTF TEST Aadaki sorulara doru (D),yanl (Y) olarak cevap veriniz: 1.Ambalaj ierisinde rn bulunan koruyudur. 2.Ambalajn st ve yanlar tantmda nem arzetmez. 3. Marka rekabet iin nemsizdir. 4.Btn rnlerin mutlaka bir ambalaja gereksinimleri vardr. 5.Ambalajn grafii rn rakiplerinden ayrd eder. 6.Ambalaj tasarmnda renklerin fonksiyonu yoktur. 7.Amabalaj tasarmnda tketicilerin dnceleri dikkate alnmaz. 8.Reklm yaplmasada ambalajndan dolay satn alnan rnler vardr. 9. Camn k geirmesi, iindeki gday etkilemez. 10.Cam ambalajda tepe boluu brakmak nemlidir. 11.Cam kavanoz, bardan geri kazanlmas mmkn deildir. 12.Camlar elle plastik ve ktlardan ayrtrlr. 13. Ya geirmez ktla meyve sebze ambalajlanr. 14.Trk Gda Kodeksi 22.mad.metal esasl ambalaj maddeleri hakkndadr. 15.Aleminyum ambalaj iki yolla ekonomiye kazandrlr. 16.Sterilize stlerin raf mr ksadr. 17.Tavuk eti krmz et gibi renk deiimine hassastr. 18.Taze balk kimyasal ve mikrobiyel deiimle kolayca bozulur. 19.Ttslenmi etler dayankszdr. 20.Ekmek %45 su ierir. 21.Ambalaj ve atklarnn kontrol evre Kanunu ile salanr. Doru Yanl

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. DEERLENDRME

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

49

B- UYGULAMALI TEST Bu faaliyet ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
Ambalaj gelitirme 1.Ambalaj ve gelitirmeyi aratrdnz m? 2.Dizayn ve markann nemini kavradnz m? 3.Hedefin aamalarn karlatrdnz m? 4. Ambalaj grafiinde hangi bilgiler bulunur, sraladnz m? 5. Ambalaj biimini ve tasarmn karlatrdnz m? 6.yi bir ambalajn zelliklerini aratrdnz m? 7.Cam esasl malzemelrin olumlu ve olumsuz zelliklerini karlatrdnz m? 8.Ambalaj ktlarnn eitlerini saydnz m? 9.Metal ambalajn zelliklerini saptadnz m? 10. Plastik ambalajlarn eitlerini kavradnz m? 11. Satn alrken gdalarn ambalaj zelliklerini karlatryor musunuz? 12.Trkiyedeki kanuni dzenlemeleri dikkatlice okudunuz mu? 13.lgili kurumlarn grev ve yetkilerini incelediniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

50

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA

yerinde ambalajlama yntemlerini, tasarm, iaretleri uygulayabileceksiniz

ARATIRMA
Sevgili renci, bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr; Ambalaj iaretlerinin neden gerektiini aratrnz. Anlamlarn bularak snfa getiriniz, bu konuyla ilgili sunu hazrlaynz. Yurt ii kargo tamacl kullanlan zel iaretlerin salad avantajlar nelerdir? rnekler bularak snfta inceleyeniz. Ambalajdan beklentiler nelerdir, bilgi toplaynz, snfa sununuz. Lojistik sistemlerde malzeme aktarm hangi aralarla, nasl gerekleiyor. Aratrnz. Bu konular ieren iyerlerini, maazalar gezerek burada ki uygulamalar, gelimeleri takip ediniz. evrenizde ki kargo irketlerinden bilgi sahibi olunuz. Ambalajlama iaretleri hakknda internetten n bilgi sahibi olabilirsiniz. Topladnz verileri not ediniz. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada grubunuz ile paylanz.

3.AMBALAJLAMA KARARI LKELER

Fiziksel datmda koruyucu ambalajlama tm faaliyet merkezlerini ilgilendirir. Ama mallarn datm kanallarnda przsz, zamanl akn, hareketini salar. Hasardan korunma ve satlar arttrmak bakmndan da nemli rol oynar. Tepe yneticilerinin ambalajlama faaliyetlerine aktif bir ekilde katlmalarnda yarar vardr. Ambalajlama iini yrtenlere de yetkiler devredilir. Ynetim ambalajlama alannda uzun vadeli planlamaya gider. Ambalaj gelitirme program iki ekilde yrtlr. Ambalajlama ynetimi tek kiiye verilir, egdm salar, firma d kaynaklarla iliki kurar, teknik bilgi salar. Sorumluluk bir komiteye verilir. Ambalaj gelitirme nemli retim faaliyetlerinden biridir. Belli bir mal iin koruma, kolaylk ve motivasyon gibi temel fonksiyonlar ierir.

51

Ambalaj gelitirmede dikkate alnan faktrler; Mamuln ierii Tr (gda, kozmetik, giyim) Mamuln ekli (likit, kalnlk, kuruluk, toz, kat) Mamuln zellikleri (paslanabilir, patlayc, krlr, a duyarl) Koruma(hasar, nem, s, bcek, hrszlk) Mamuln datm Depolama ekli Tketiciler Pazarlama dnceleri (hedef pazar, perakende sat noktalar) Ambalaj alanndaki yasak ve kstlamalar Yasal dzenlemeler (etiket, marka tescili) Ambalaj gelitirme program; Mevcut ambalajl mallar iin gelitirilir Yeni bir mal iin ambalaj gelitirilir Daha nce hi ambalajlanmam mal iin yaplabilir. Programn iki temel konusu; Mamuln korunmas, doldurulmas, kapatlmas, kolaylk zellikleri, teknik zellikleri Pazarlama ve motivasyon iin garfik dahil olmak zere yzey dizayndr. Bazen yeni bir maln pazarlanmasndaki en byk engellerden biri uygun bir ambalajn bulunmaydr. Bazen mamul dizaynnda kk bir deiiklik, pahal ve gereksiz ambalajlamay ortadan kaldrr. Ambalaj aratrmas, ambalaj gelitirmeden nce balar ve piyasaya mamul sunuluncaya kadar devam eder. Aratrma ve testler, iletmenin kendi tesislerinden, tedarik kaynaklarndan, iletme d kurululardan yararlanlarak yaplr.

52

3.1.Ambalaj Tasarm
Ambalaj tasarm ambalaj gelitirme ve retim programlaryla ezamanldr. Tasarm birbiriyle ilikili iki aamadan oluur. Ambalajn ierii Ambalajn formu 3.1.1 Ambalajn erii Ambalaj ierii denilince, ambalajn yapld malzeme ve bunun seimi nemlidir. Ambalaj malzemelerinin yaps: kimyasal, fiziksel zellikleri ile malzemelerin kullanabilirlik ve ilenebilirlik konularn kapsar. Kimyasal zellikler i ve d reaksiyonlara kar mamul koruma (paslanma, koku, lezzeti koruma), fiziksel zellikler mekanik, optik ve termik olarak e ayrlr. Ambalaj malzemesinin yaps ve teknik zellikleri yannda malzeme seiminde ekonomik dncelerde sz konusudur. Yeterli kalite ve miktarda ambalaj malzemesinin tedariki, nereden alnaca, ambalajn maliyetini drp, sata artracak malzeme seimi, retim kolayl gibi konular kapsar. Malzemenin arl, malzemenin tedarik ve iletme giderleri nemli aktrdr. 3.1.2.Ambalajn Formu (biimi) Ambalaj yaplan mamln ekli ve karakteri, ambalaj malzemelerinin zellikleri, ambalajn yzey dizayn ile ilgili iki nemli konu; ambalajn boyutlar ve eklidir.

Ambalajn ekli denilince, ambalaj malzemesinin snrlandrlarak iine mamul konulacak hale getirilmesidir. eklin tketiciye uygunluuda nemlidir.
yi bir ambalaj tasarmnda nemli olan; Ambalaj potansiyel mterinin dikkatini ekmeli Belli mesafelere iletilebilmeli Mamul sata hazrlamal Mal fiilen mteriye aldrmal Satn alma arzusu uyandrmaldr.

3.2.Ambalajlamada aretleme
D ambalajlamada etiketleme, promosyon ve iaretleme ok nemlidir. Birok koli beyaz renkli olup, beyaz olmayanlarn zerlerinde perakende ambalajlarda olduu gibi kaliteli grafik, resim ve yazlar bulunmaktadr. hracat ambalajlarnda ISO standartlarna uyma zorunluluu bulunmaktadr.

53

II

III

IV

VI
I. kuru muhafaza ediniz II. bu taraf yukar II. sdan uzak tutunuz IV. Donmaktan koruyunuz

VII

VIII
V. Dikkat krlacak eya VI. Kanca kullanmaynz VII. arlk merkezi VIII. Buradan asnz

ekil 3.1.ihracat ambalajlama ve iaretlenmesinde ISO satandartlar

Yurt ii kargo tamalarndada kargo irketleri iin zel iaretler hazrlanmtr. Bu maddeler gruplara ayrlmtr:
Patlayclar Gazlar Yanc svlar Yanc katlar Oksitleyiciler Zehirli maddeler Radyoaktif maddeler Andrclar

54


Alevlenebilir zararldr pe atmayn lavabo, kanalizasyona dkmeyin

I I.evre iin tehlikeli II. Oksitleyici III. Kolay parlar

II

III IV. Zararl V. Patlayc VI. ok zehirli

IV

VI

3.3. Ambalajdan Beklentiler

Ambalajlamadan beklentiler aadaki gruplara gore deiir. 3.3.1.Tketicinin Ambalajdan Beklentileri rn sat yerlerinde kolaylkla tannabilmelidir:

Ambalajn ekli ve rengi Aranan rn iin tipik olmas reticinin belirgin markas (logo)

Ambalaj zerinde rne ilikin bilgiler ve kolay okunabilir olmaldr:

Miktar En az dayanma sresi (raf mr, muhafaza sresi) Fiyat

effaf olmaldr.

rn ambalaj aracl ile tannabilmelidir

55

Kapa zgn olmaldr.

Deimeyen miktar (porsiyon) Kaliteyi koruyucu rn muhafaza Ellenmeye kar gvence

ekli uygun olmaldr. Elle kolay tutulabilir, kalml (stabil), arpmalara dayankl, krlmaya kar gvenli st ste dzgn yn oluturabilme (satn almada ve evde) Kolay alp tekrar kapanabilmelidir.

zel bir g ve ara gerektirmeksizin byk hacimli olanlar tekrar kapatlabilir. Hilesiz olma ve gereinden fazla kullanlmama.

Ambalaj malzemesi gerektii kadar kullanlmaldr.

evreye uygun olmaldr.

Tamamen boaltlabilir Ykanp durulanabilir. Ambalaj materyalinin kimliini belirten iaretleme Tekrar kullanlabilir veya yeniden deerlendirilebilir p kaplarnda az yer kaplama

3.3.2.Ticarette Ambalajdan Beklentiler: Boyutlar standartlatrlm olmaldr

Paketlemeye ve yklenmeye uygun, az yer kaplama Kolay ve dzgn istiflenebilir Yksek nemli koullarda da Deien scaklklarda da Etkin ve youn aydnlk koullarda da Sergileyici (teir edici) olarak Montajlanabilir tabla, tepsi vb olarak Kalite kayb olmamas Fire tehlikesi bulunmamas Yasal kural ve kstlamalara uygun olmas 56

rnde kalite kayb olmakszn depolanabilir olmaldr.

Depoda kolaylkla ayrt edilebilir niteliklerde olmaldr. Koli ambalaj da reklam etkili kullanlabilmelidir.

Porsiyon ambalajlarn fiyatlarn etiketlere basma, iaretleme mmkn olmaldr. rnn zelliklerine uygun doru ambalajlama yaplmaldr.

 zgnln gvence altna almal, korumaldr.

indeki rne her hangi bir olumsuz ilem uygulanmas olanaksz Porsiyonda deiiklik yok (arlk, nicelik )

Geri alma yada geri vermede sorun olmamaldr. 3.3.3.reticinin veya Ambalajlayann Ambalajdan Beklentileri: Ambalaj fizyolojik bakmdan kusursuz ve tehlikesiz olmaldr.

Ambalaj malzemesi yasal kurallara uygun Ambalaj malzemesi rne uygun

Ambalajlanan rne ve ambalajlama ilemine uygun zgn zellikler iermelidir.

Fiziksel kimyasal inert (etkisiz) Mikrobiyolojik kusursuz Havas alnabilir, gazlama ilemi yaplabilir. Dondurulabilir Pastrize veya sterilize edilebilir, kaynatlabilir. Iktan koruyucu, a dayankl.

3.4.Ambalaj Maliyetleri ve Hasar Kontrol le Karlatrma

Ambalajlama maliyetleri ambalaj maddesinin tr, tama, genel giderler ve hasar oranna gre deiir. Bazen sat ve karlar artrabilmek iin ambalaj maliyetini artrmak gerekebilir. rnein aerosol kutular, aleminyum kutulardaki merubatlar Tamaclkta ambalajn arl azaltlarak, maliyet drlebilir. Ambalaj hacminde, boyutlarnda yaplacak deiiklikler, mamullerin ulam aralar ve depolara etkin yerlemesini salayarak tasarrufu artrabilir. Depolama, tama, sergileme ve sat alanlarnda mallarn urayac hasarlarda ambalajlama yoluyla azaltlarak tasarruf salanabilir. Ar koruma maliyetleri arttrd gibi, yetersiz ambalajlama da maliyetleri arttrr. Ambalaj retme maliyeti,kayp maliyeti (hasar,zarar) ile dengelenmelidir.Bu denge en ekonomik ambalaj verir.Hasar oranlar ambalaj eitlerine gre deiir.rnein,mukavva kutu imaltnda kabul edilebilir hasar oran en ok %5-6 dr.Bu oran alrsa retim durdurulabilir. Tanacak yk iin hasar, ykn deerine gre deiir. Deerli yklerde hasar olumusa hasar maliyeti artar. Sfr kusurlu hasar ancak uzay programlar iin geerlidir. letme ambalajn seerken, ambalaj alaca firma bu konuda bilgi verir. leme maln zelliklerine gre ambalaj nerir. rnein mukavvalarn tayabilecei maksimum arlklar: ince dalga(B) 5 kg, iri dalga(A) 1012 kg, ift dalga (A+B) 25 kg.

57

3.3.1.Malzeme Aktarm Malzeme aktarm asl olarak stoklarn fiziksel transferi ile ilgilidir. Bu transferler genellikle elle ve otomatik sistemlerle yaplr. rnlerin datm kanallarnda el deitirmeleri ne kadar az olursa, tasarruf salanr.

Lojistik sistemlerde malzeme aktarm daha ok depolama tesislerinde ve tama srasnda gerekleir. Depolama tesislerinde temel grup aktarm sz konusudur:
Teslim alma: boaltma, indirme, istifleme leme: snflandrma, dereceleme, toplama, olgunlatrma Ykleme: sevk ve gnderme Tama aralarnda istiflemenin nemi byktr. rnein, kt ham maddesi ile plastik yan yana konulmaz. Bu kurallara uyulmazsa sigorta irketleriyle sorunlar yaanr.

Hacimli mallarda genellikle koruyucu paketlere ambalaj yaplmaz ve sv, kat, gaz maddeler iin ykleme boaltma iin zel aygtlar kullanlr.
Malzeme aktarm sisteminin yararlar: Depolarn kullanabilir kapasitesini arttrr Depolarn ekinliini arttrr alma koullarn dzeltir gvenliine katkda bulunur Lojistik hizmeti gelitirir.

Malzeme aktarm sistemleri iki grup donanmda toplanr:

Hareket ile ilgili donatmlar: forklift kamyonlar, atall, istif arabalar, konveyr, el arabalar Destekleyici donatmlar: paletler, raflar, asklar, konteynrlar.

Malzeme aktarmnda temel sorun prodktiviteyi arttrmaktr.

Resim3.1. forklift, el arabas, atall, palet

58

UYGULAMA UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Ambalaj gelitirme programn kimlerin yrttn ve dikkate alnan faktrleri aratrnz. Ambalaj tasarmnn aamalarn sralaynz.

FAALYET
neriler
renme faaliyetinde yer alan ambaljlama karar ilkelerinini inceleyiniz. Bunun neden nemli olduunu aratrnz. Ambalaj tasarm balnn altnda yer alan konuyu inceleyerek yararlannz ve arkadalarnzla paylanz. Ambalajlamada iaretleme baln ieren modl bilgilerinden veya evrenizde ki konu ile ilgili iletmelerden yararlannz. Bu program retmeninize sunduktan sonra onun grlerini alnz. Ambalajlamadan beklentileri dikkatlice okuyunuz. Tketici, retici ve ticari adan beklentilerini oluturduunuz alma grubunuza iletiniz. Ambalaj maliyetleri ve hasar kontrol ile karlatrma rneklerini retmeninizle ve snfla paylanz.

Ambalaj iaretlerinin ne anlam ifade ettiklerini aratrnz.

Tketici, retici ve ticari adan ambalajdan beklentileri karlatrnz.

Ambalaj maliyetlerinin sat ve karlla etkisini aratrnz.

59

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

A.OBJEKTF TEST Aadaki oklu seeneklerden doru cevaplar bulunuz. 1. Hangisi ambalaj gelitirme kapsamnda deildir? A. Mevcut ambalajl mallar B.konteynr C.yeni mal iin ambalaj D.hi ambalajlanmam mal iin ambalaj Ambalaj tasarmnda fonksiyonu olmayan hangisidir? A.sata hazrlamal B.satn alma arzusu yaratmal C.tamaya dayanksz olmal D.mal aldrmal bu simge neyi ifade eder? A.Kuru muhafaza ediniz C. Bu taraf yukar 4. A. B.Dikkat krlacak eya D.Isdan uzak tutunuz

2.

3.

Hangisi donmaktan koruyunuz anlamndadr? B. C. D.

5. A.

Lavoba ve kanalizasyona dkmeyiniz iareti hangisidir? B. C. D.

6. A.zararl 7.

bu simge neyi ifade eder? B. evre iin tehlike C. Kolay parlar D.ok zehirli

Tketici ambalajdan hangi seenei beklemez? A.depoda kolayca ayredilmeli B. rn sat yerlerinde kolaylkla tannabilmeli C. Kapa zgn olmal D. Kolay alp tekrar kapanabilmeli ift dalga mukavva ambalaj ka kiloya kadar tar? A5 B 25 C 17 D.10 Hangisi depolama tesislerinde ki aktarm sistemlerinden deildir? A teslim alma B ileme C temizlik kontrol D ykleme

8.

9.

Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. 60

DEERLENDRME Cevaplarnz modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

61

B- UYGULAMALI TEST Bu faaliyet ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri
Ambalajlama ilkeleri 1.Ambalaj gelitirme kararlarn aratrdnz m? 2.Ambalaj gelitirmedeki faktrleri sraladnz m? 3.Ambalaj tasarm aamalarn sraladnz m? 4. Ambalajlamada ki iaretlemeleri aratrdnz m? 5. Kargolarda kullanlan iaretleri rendiniz mi? 6.Ambalajlamadan beklentileri her adan aratrdnz m? 7.Ambalaj maliyetlerinin sat ve karlla etkisini saptadnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME Tm sorulara doru cevap verdiyseniz modl deerlendirmeye geiniz.

62

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

A.OBJEKTF TEST

Aadaki Cmleleri (D),(Y) Olarak Deerlendiriniz

1. Biyolojik yaplar bize ambalajn ncelikli koruma fonksiyonuna sahip olduunu gsterir. 2. Ambalajlar almak iindir. 3. Ambalajlama ile ilgili yasal dzenleme, 1981 tarihli3517 sayl kanundur. 4. Koruyuculuk, rn, alnmasn, ambalajla temasa geen kiiyi korumay ierir. 5. Kolaylk, tama, depolama ve kullanm yakndan ilgilendirmez. 6.. Ambalaj, rnn giysisi gibidir. 7. Yerlemi marka kimlii rn konusunda tketiciye dier karde rnleri hatrlatr. 8. Ambalaj zerinde yer alan metinlerin bir nemi yoktur. 9. Camn k geirmesi ise, ierdii gdann renginin bozulmamasna neden olmaktadr. 10. Cam kapaklarn ani scaklk deiimine dayanm dereceleri en az 42C olmaldr. 11. Etiketler nemli deildir. Cam eritilirken, tamamen yok olurlar. 12. Ambalaj gelitirme nemli tketim faaliyetlerinden biridir 13. D ambalajlamada etiketleme, promosyon ve iaretleme ok nemlidir. 14. Ambalaj zerinde rne ilikin bilgiler ve kolay okunamaz. 15. Ambalaj malzemesi gerektii kadar kullanlmamaldr. 16. rnde kalite kayb olmakszn depolanabilir olmaldr. 17. Tama aralarnda istiflemenin nemi yoktur. 18. Malzeme aktarmnda temel sorun prodktiviteyi azaltmaktr.

Doru

Yanl

63

B-UYGULAMALI TEST
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
Ambalajn nemi 1.Doadaki kendinden ambalajl rnleri karlatrdnz m? 2.Ambalajn nemini sraladnz m? 3. evre ve ambalaj ilikilerini elirlediniz mi? 4. Ambalaj katmanlarnn zelliklerini sraladnz m? 5. Konteynr kavradnz m? 6.Ambalaj fonksiyonlarn saydnz m? 7.Ambalaj ilkelerini dizdiniz mi?

Evet

Hayr

Ambalaj gelitirme
1.Ambalaj ve gelitirmeyi aratrdnz m? 2.Dizayn ve markann nemini kavradnz m? 3.Hedefin aamalarn karlatrdnz m? 4. Ambalaj grafiinde hangi bilgiler bulunur, sraladnz m? 5. Ambalaj biimini ve tasarmn karlatrdnz m? 6.yi bir ambalajn zelliklerini aratrdnz m? 7.Cam esasl malzemelrin olumlu ve olumsuz zelliklerini karlatrdnz m? 8.Ambalaj ktlarnn eitlerini saydnz m? 9.Metal ambalajn zelliklerini saptadnz m? 10. Plastik ambalajlarn eitlerini kavradnz m? 11. Satn alrken gdalarn ambalaj zelliklerini karlatryor musunuz? 12.Trkiyedeki kanuni dzenlemeleri dikkatlice okudunuz mu? 13.lgili kurumlarn grev ve yetkilerini incelediniz mi? Ambalajlama ilkeleri 1.Ambalaj gelitirme kararlarn aratrdnz m? 2.Ambalaj gelitirmedeki faktrleri sraladnz m? 3.Ambalaj tasarm aamalarn sraladnz m? 4. Ambalajlamada ki iaretlemeleri aratrdnz m? 5. Kargolarda kullanlan iaretleri rendiniz mi? 6.Ambalajlamadan beklentileri her adan aratrdnz m? 7.Ambalaj maliyetlerinin sat ve karlla etkisini saptadnz m?

64

Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl baar ile tamamladnz. Tebrik ederiz. Kullandnz bilgi ve beceri lme aralarndan elde ettiiniz sonular ile retmeninize bavurunuz. retmeninizin hazrlayp uygulayaca lme arac ile gerek baar dzeyiniz belirlenecektir. Bu uygulama sonucunda bir st modle geip gemeyeceinize retmeniniz karar verecektir.

65

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI

Sorular
12345678-

Cevaplar
Koruma Ambalaj Yazl ve Basl Ktlarn Kese Tetrapak %100 Birincil Ambalaj Gvensizlik Tutundurma

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI 123456789101112131415161718192021D Y Y D D Y Y D Y D Y D Y Y D Y Y D D D D

66

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI Sorular 123456789Cevaplar B C C A B D A B C

MODLN DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

Sorular 123456789101112131415161718Cevaplar D D Y D Y D D Y Y D D Y D Y Y D Y Y

Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz.

67

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Tm letme-ktisat fakltelerinde yaynlanm ve okutulan kitaplar nternetteki ambalajlama siteleri evre Bakanl

68

KAYNAKA KAYNAKA
Do.Dr.Baybars TEK Perakende Pazarlama Ynetimi el Yaymclk 1984 zmir

Pehlivan,E 1995 Geri Kazanlabilir Maddelerin Potansiyelinin Aratrlmas, Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi stanbul
Ambalaj Blteni (Eyll- Ekim-Temmuz-Austos 2004) evko (evre koruma ve ambalaj atklar deerlendirme vakf) (2005) http://www.cevko.org.tr/ambalajlar evre ve Dayanma Dernei, 2004 Ambalaj Atklar http://www.cigdemim.org.tr/konular/kati Gda Sanayi Dergisi Cilt 6 say 5-6-38 T.C evre ve Orman Bakanl 2005, Kullanlm Alminyum Malzemeleri Geri Kazanm Prof. Dr. Mustafa ztrk, (http://www.cevreorman.gov.tr) Camsiad (Cam geri dnm sanayicileri ve i adamalar dernei) 2005

http://www.camsiad.org.tr
zen Cam Sanayii Cam Geri Dnm Sreci, 2005

http://www.ozencammozaik.com/cam_tesis.html
ztrk, M 2001 Plastikler ve Geri Kazanlmas, Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm stanbul Pehlivan. E, nal. S, Polimer leme ve Geri Kazanm Sempozyumu Bildiri kitab 28 Kaynak: Dnya Gazetesi Kaynak: www.ambalajtasarimi.com Kaynak: www.tasarima.com/filizyasa.htm

69