Professional Documents
Culture Documents
4. AIK ANAH1AI KI
`
II1OGIAFYA
4.1. A:k AnaLtar KrIto SIstenIere CIrIs
Simoiyo kaoai gio gmz kiiplo sislomloioo gnooiici vo alici laiafinoan
c
kapama
fonksiyonu Loliiloniyoiou.
`
Iki islom iinoo ayni anahlai kullaniloi ginoan gn-
ooiici vo alicinin anahlai alisvoiisinoo Lii Laska sahsin anahlaii oloo olmomosi
iin Lyk zon gsloimoloii goiokii. Klasik kiiplo sislomloioo anahlai ynolimi
on nomli soiunlaioan Liiioii. ino gin, lolofon halli voya o-moklup giLi gvonli ol-
mayan kanallaioan anahlai alisvoiisi yapmak mmkn oo giloii. Kuiyo ilo anahlai
alisvoiisi gvonli Lii yoloui fakal zaman alaLilii. Askoii vo oiplomalik ilolisim-
loioo kuiyoloiin kullanilmasi mmknoi, fakal Lu yol hom ok pahali homoo
pialik oo giloii. Gnmzoo Lilgisayailaiin Lii ok alanoa olou gu giLi ilolisim
alaninoa oa olkili Lii sokiloo kullanilmasi askoii vo oiplomalik haLoilosmonin yani
siia Lankacilik, licaii vL. giLi ilolisimloi iin oo gvonli haLoilosmo ihliyaci oo gui-
muslui vo Luialaioa kuiyo sislominin kullanilma olasili gi yoklui. Klasik kiiplo
sislomloioo Luna ok anahlai ynolimi soiunlaii oa vaioii. Nolwoik zoiinoon Lii
giup insanin LiiLiiiylo gvonli Lii ilolisim yapmak islooikloiini osnolim. Giup-
laki hoi insan ifli iin faikli Lii anahlai Loliilonmolioii. inok olaiak, giupla 10
kullanicinin olou gunu osnisok,
= 4 anahlai
kullaniliikon, aik anahlai kiiplosislomoo 10 2 = 20 lano anahlai kullanilmis
olui.
A sahsina aik yazi gnooimok isloyon hoihangi Liii, Lu sahsin ilan olli gi ka-
pama anahlaiini kullanaiak aik yaziyioan kapali yaziyi oloo ooip kanal zoiinoon
gnooiii. A sahsi gizli lullu gu ama anahlaiini kullanaiak konoisino golon kapali
yazioan aik yaziyi oloo oooi.
82
Aik anahlai kiiplo sislomloioo kapama anahlaii oolayisiyla kapama molo-
ounun Lilinmosi amaya imkan sa glamamalioii.
ot : Kapama vo amanin oo giu alismasi iin hoihangi Lii r aik yazisi iin
1(1(r)) = r saili sa glanmalioii.
Kapama fonksiyonu hoikos laiafinoan Lilinoco ginoon hoihangi Liii islooi gi kaoai
kapali yazi oloo oooLilii. Yani, Lylo Lii sislom kapali yazi vo kaisilik golon aik yazi
Lilinoiok yapilan alaklaia kaisi oayanikli olmalioii. Ayni zamanoa pialik kullanim
iin kapama vo ama fonksiyonlaii hizli Lii sokiloo hosaplanaLilmolioii. Gvonlik
aisinoan, hoihangi Liiisi iin 1 kapama fonksiyonunoan 1 ama fonksi-yonunu
hosaplamasi mmkn olmamalioii.
1ooiik olaiak, Lii aik anahlai kiiplo sislom lok ynl fonksiyonunun zol Lii
ouiumu olan liapoooi lok ynl fonksiyonu kullanilaiak olusluiulaLilii.
Tan:n 4.1.1. {Tek ynI IonksIyon)
) : A 1 Liio-Lii fonksiyon olsun. L goi, ) fonksiyonu asa gioaki zollikloii
goiokliyoisa ) yo lok ynl (ono way) fonksiyon oonii.
(1) r A iin )(r) i hosaplamak kolay (Lilgisayai kullanaiak Lii algoiilma
ilo makul Lii zamanoa hosaplanaLilii)
(2) = )(r) olmak zoio, voiiloi ginoo r i hosaplamak zoi (Lilgisayai kul-
lanaiak Lilinon algoiilmalaila makul Lii zamanoa hosaplamak imkansiz).
88
Tan:n 4.1.2. {Tradoor tek ynI IonksIyon)
) : A 1 Lii lok ynl fonksiyon olsun.
Lk Lii Lilgi (liapoooi) kullanilaiak, = )(r) olmak zoio voiiloi ginoo r i
hosaplamak kolay oluyoisa ) fonksiyonuna liapoooi lok ynl fonksiyon oonii.
1anim 4.1.1. oo goon kolay vo zoi kaviamlaiinin aksiyomalik lanimi ol-
maoi ginoan hoihangi Lii fonksiyonun lok ynl Lii fonksiyon olou gunun ispal-
lanmasi mmkn oo giloii.
rnek 4.1.1.
j vo asal sayilai olmak zoio )(j. ) = j = ` fonksiyonunu osnolim. j vo
voiiloi ginoo ` = )(j. ) oo goiini hosaplamak kolayoii. Fakal o goi j vo asallaiini
yoloiinco Lyk sooisok Lilinon moloolaila ` Liliniikon j vo yu makul Lii siooo
hosaplanamaz. Yani, j vo asallaii uygun soiliiso )
/ (moo j)
kongiansinoa c . / vo j Liliniikon 0 r j2 olacak sokilooki r lamsayisini
Lulma pioLlomino
(moo j)
oo goiloiini hosaplayip laLlo halino goliimoklii. Fakal, o goi j asali Lyk soiliiso
(Llm 8) Lu yolla DLI yi makul zamanoa zmok mmkn oo giloii. DLI yi
zmok iin Laska algoiilmalaioa movcullui. ISH ( Iohlip-Silvoi-Hollman) algo-
iilmasi o goi j1 kk asal Llonloio sahipso DLI pioLlomini makul Lii zamanoa
zoLilmoklooii.
Gonol olaiak, o goi j asali oikkalli soiliiso DLI nin zoi olou gu kaLul ooilii.
DLI iin polinom zamanli gonol Lii algoiilma movcul oo giloii. Lilinon alaklaii
ongollomok iin j asali on az 10 Lasamakli olmalioii vo j1 Lyk Lii asal Llono
sahip olmalioii. DLI nin zoi olmasina kaisilik, c. r vo j Liliniikon / lamsayisi
makul Lii zamanoa moo : oo s alma (Llm 8) algoiilmasi ilo hosaplanaLilii.
Yani, uygun asallai iin moo j oo s alma lok ynl Lii fonksiyon olou gunoan
kiiplogialk amala kullanilaLilii.
4.2. AnaLtar AI:s-YerIsI {Key-ExcLange)
Klasik kiiplo sislomloiooki anahlai alis voiisi soiununoan Lahsolmislik. Lu
soiunun slosinoon golmok iin Dimo vo Hollman asa gioaki anahlai alis-voiisi pio-
lokoln noimisloioii:
8
A vo L sahislaiinin gizli Lii anahlai Loliilomok islooikloiini osnolim. A vo
L sahislaii Lii j asali vo
ooviili
aipimsal Lii giup olou gunoan q
vo q hoikos laiafinoan
LilinoLilii. Anahlai alis-voiisi piolokol asa gioaki giLioii.
(1) A sahsi, 0 < c < j 2 olacak sokiloo iasgolo Lii c sayisi sooi, sonia
n = q
(moo j)
ifaoosini hosaplai vo A sahsina gnooiii.
(8) L sahsi n
(q
(moo j)
(q
(moo j)
/ sayisini / := q
(moo j) = / =