16.07.

2012

Risk ve Getiri Konsepti Prof. Dr. Argun KARACABEY Do. Dr. Fazl GKGZ

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

Yatrm sreci be temel aamadan olumaktadr: 1.Yatrm Politikasnn belirlenmesi, 2.Menkul kymet analizinin yaplmas, 3.Portfy oluturulmas, 4.Portfyn deitirilmesi (yenilenmesi), ve 5.Portfy performansnn deerlendirilmesi.

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

16.07.2012

Portfy performansnn llmesi en basit ekliyle 2 boyuta sahiptir: 1.Getirilerin llmesi 2.Riskin llmesi

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

Hangi yaklama ve hangi ynteme gre portfy performans llrse llsn getirinin llme yntemleri, riskin doas ve llme yntemleri zerinde tam bir aklk salanmas, retilecek sonularn salkll asndan ok nemlidir. a) Getirinin llmesi Yatrmlardan elde edilen getirileri lmenin ve bir yzde olarak ortaya koymann yatrm seeneklerini birbirleri ile karlatrabilmek bakmndan byk bir nemi vardr. En basit ekliyle bir menkul kymetin ya da portfyn getirisini deerlendirme dnemi sonundaki deeri ile dnem ba deerinin farknn, deerlendirme dnemi bandaki deerine oran olarak lebiliriz Buna gre; rp = (Vt - Vt-1) / Vt-1
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 4

16.07.2012

Dnem ii nakit giri ve klarn da gz nnde bulundurarak getiriyi hesaplamak iin kullanlan iki temel yntem vardr. Bunlardan birincisi Getiri Oran diye bilinen yntemdir. Bu yntemin formlasyonu u ekildedir:

Vt 1 =

C1 C2 Cn VT + + ... + + (1 + r) (1 + r)2 (1 + r)n (1 + n)n +1

(C=nakit hareketlerini ifade eder)

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 5

kinci yntem ise Zaman Arlkl Getiri Oran (Time Weighted Rate Of Return) diye bilinir.

( rp = {(1+rp1)(1+rp2 )...1+rpn)}1
Baz durumlarda bu iki yntem birbirlerinden olduka farkl sonular retebilmektedir. Bu gibi durumlarda, i getiri oran yerine zaman arlkl getiri orannn kullanlmas daha uygundur nk i getiri oran ynteminde, getiri yneticinin kontrol altnda olmayan nakit aklarnn hacim ve zamanlamasndan ok fazla etkilenmektedir
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 6

16.07.2012

b) Riskin llmesi En bilinen tanmyla risk, gerekleen getirilerin beklenen getirilerden sapmasdr. Bir finansal varln getirisini dnem sonu fiyat ile dnem ba fiyatnn farknn, dnem ba fiyatna oran eklinde hesapladmzdan, bir menkul kymet iin riskin temel kayna gelecek fiyatnn belirsizlii yani beklenenden sapmasdr

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

Bir menkul kymetin rettii nakit akmlarndaki dalgalanmalara neden olabilecek etkenleri, irket ynetiminin kontrol altnda olan ve olmayan etkenler olarak ikiye ayrmak olanakldr. Bu, irketin kendisi ile ilgili etkenlerin neden olduu riske sistematik olmayan (unsystematic) risk ad verilmektedir. Sistematik olmayan risk her irket iin farkl koullardan doup farkl seviyelerde ortaya ktndan, bir portfydeki menkul kymet says arttrldka portfyn sistematik olmayan riski azalacaktr. Buna eitlendirme ad verilir. Sistematik olmayan risk yerine eitlendirilebilir risk, piyasayla ilikisiz risk vb. terimlerde kullanlmaktadr.
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 8

16.07.2012

Ynetimin kontrol altnda olmayan etkenlerden bazlar, ekonominin byme oran, tketici talep seviyesi, dviz kurlar, vergi ve faiz oranlar olarak saylabilir. Sistematik riskin iki temel nedeni vardr: 1.firma nakit akmlarnn genel ekonomik faaliyet seviyesine ve dier makro ekonomik faktrlere duyarll, ve 2.sabit maliyetlerin deiken maliyetlere oran.
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 9

Bir menkul kymetin toplam riskinin lt, getirilerinin varyans ya da varyansn kare kk olan standart sapmasdr. 2 = ( rp - arp ) / n - 1 Burada: 2 = portfy varyans, rp = portfy getirisi arp = ortalama getiri n = gzlem saysn ifade etmektedir.
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 10

16.07.2012

Sistematik riskin lt ise Beta Katsays olarak adlandrlan, ve menkul kymet ile piyasann getirilerinin kovaryansnn, piyasa getirilerinin varyansna oran eklinde ifade edilen lttr. Buna gre bir menkul kymetin betas u ekilde hesaplanacaktr: I = im / m2

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

11

Bir risk lt olarak betann yorumlanmas pazar modeline (the market model) ve bu modelin ampirik olarak geerliliine dayanr. ri = I + I rm + I ri = belirli bir zaman dneminde i menkul kymetinin getirisi rm = ayn dnemde pazarn getirisi I = kesiim noktas I = eim katsays I = rastsal hata terimi
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 12

16.07.2012

Pazar modeline gre, i menkul kymetinin toplam riski (I2) varyans ile llr ve iki bileenden meydana gelir :i)sistematik risk ve ii)sistematik olmayan risk. I2 =I m2 + I2 Burada, I2 pazar getirisinin varyansn, I m2 I menkul kymetinin sistematik riskini ve I2 rastsal hata teriminin varyans ile llen I menkul kymetinin sistematik olmayan riskini temsil eder.
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 13

Yukarda tek bir menkul kymet iin ele alnan risk lm portfy riskinin belirlenmesi iin gelitirilebilir. Eer I menkul kymetinin p portfyndeki arlna xi denilirse, bu portfyn getirisi u ekilde elde edilebilir: rp = xi ri rp = xi (I + I rm + I ) rp = xi I + ( xi I ) rm + xi I rp = p + p rm + p
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 14

16.07.2012

Burada; p = xi I p = xi I p = xi I

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

15

Yukardaki denklemlere gre bir portfyn dikey kesiim noktas (p), betas (p ) ve rastsal hata terimi (p ), portfydeki menkul kymetlerin sz konusu deerlerinin arlkl ortalamalardr. Tek bir menkul kymet de olduu gibi, getirilerinin varyans ile ltmz portfy performansnn (p2) 2 bileenden olutuunu syleyebiliriz.

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

16

16.07.2012

p2 = p2 m2 + p2 burada; p2 = (xi I )2 p2 = xi2 I2 (menkul kymet getirilerinin rastsal hata terimlerinin arasnda korrelasyon olmad varsaylmaktadr)

Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ

17

Portfyn betas (p) ierdii menkul kymetlerin betalarnn arlkl ortalamasna eit olduundan, eitlendirme ile portfyn sistematik riskinin azaltlabilmesi olanakl deildir. Dier yandan eitlendirmenin portfyn sistematik olmayan riskini azaltaca nceden belirtilmitir. Bu nermenin saysal olarak dorulanmas u ekilde gerekleecektir; portfyde yer alan menkul kymetlere yaplan yatrm miktarlarnn ayn (x1 = x2 = .... = xN , xN = 1/N, xi =1) ve menkul kymet getirilerinin rastsal hata terimlerinin arasnda korrelasyon olmad varsaylrsa : p2 =(1/N)2 I2 p2 = 1/N { (12 + 22 + . . . + N2 ) / N}
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 18

16.07.2012

Portfy artk getirisi, portfy getirisi ile risksiz faiz oran arasndaki farktr. Bu durumda varyans hesaplamak iin kullandmz denklem u ekli alacaktr: 2 = ( erp - aerp) / n-1 erp = rp - rf aerp = (rp) / n
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 19

Burada; erp = portfy artk getirisi rf = risksiz faiz oran aerp= portfy ortalama artk getirisidir. ster portfy getirisi ister portfy artk getirisi kullanlsn, hesaplanan portfy varyans (ve standart sapmas) birbirine ok yakn sonular reteceklerdir. Portfyn sistematik riskini temsil eden betasn da artk getiriler kullanarak hesaplamak olanakldr. Buna gre; p = {(n erm erp ) - ( erp erm)}/ { (nerm2) - (erm)2 } burada; erm = pazar portfynn artk getirisi yani rm - rf dir.
Prof. Dr. KARACABEY-Do. Dr. GKGZ 20

10