You are on page 1of 18

16.07.

2012

KONU2 MERKEZ E L M LLER


Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 1

MERKEZ ELM LLER


ANALTK ORTALAMALAR Bir rneklemde mevcut olan tm veriler hesaba katlr. Aritmetik ortalama Arlkl ortalama Geometrik ortalama Harmonik ortalama ANALTK OLMAYAN MERKEZ ELM LLER Bir rneklemdeki verilerin bir ksm dikkate alnr. **Medyan(median) **Mod(mode)

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

ANAL T K ORTALAMALAR

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

1-)ARTMETK ORTALAMA(aritmetic mean)


Ham datalar iin aritmetik ortalama hesaplanrken tm veri deerleri toplanr ve veri saysna oranlanr. Elde edilen deer tm datalarn aritmetik ortalamasdr.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

Tekrarlanan Gzlemler iin;


Ayn forml ile aritmetik ortalama mmkn iken daha ksa ilem yapmak iin aadaki formlde kullanlabilir:

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

ZELLKLER...
Bir rneklimdeki datalar iin aritmetik ortalama tekdir. Herbir veri deerinin aritmetik ortalamadan sapmalar(aralarndaki farklar) toplamlar daima sfrdr.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

RNEK:
5 kiilik bir gruptaki ocuklarn yalar srasyla 5,8,3,7,4 olduuna gre grubun ya ortalamasn bulunuz.
X = (5+8+3+7+4) / 5 =27 / 5 = 5,4 5,4)+(3-5,4)+(7-5,4)+(4-5,4) = 0 (5-5,4)+(8-

20 kiilik bir snfta istatistik dersinden geen rencilerin notu srasyla 5,5,5,5,5,6,6,6,7,7,8,8,8,9,9,9,10,10,10,10 ise bu snfn istatistik dersinin aritmetik not ortalamas nedir?
X = [(5*5)+(3*6)+(2*7)+(3*8)+(3*9)+(4*10)] / 20=7,4
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 7

dezavantajlar...
Aritmetik ortalama veriler iindeki ok yksek / ok dk deerli verilerden olduka kolay etkilenebilmektedir. Bu ise aritmetik ortalamann o veri seti iin merkezi eilim ls olarak kullanlamamasn beraberinde getirmektedir. Ak snf aralkl frekans dalm tablolar iin aritmetik ortalama hesab yaplamamaktadr.
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 8

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

2-)AIRLIKLI ORTALAMA (weighted mean)


Aritmetik ortalamaya benzer bir yaklam ifade etmektedir. Fakat aritmetik ortalamada herbir verinin eit neme sahip olduu dncesi var iken, arlkl ortalamada herbir veri iin kendi sahip olduu neme (verinin arl) gre ilem yaplr.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

RNEK:
1) niversitelerde ders geme notlar ve kredi karlklar ile ortalamalarn hasaplanmas 2) Sarar normal perakende sat fiyat ($400) zerinden 95 adet Kl marka gmlek satmtr. Bahar indirimi srasnda ayn gmlekleri $200 dan 126 adet, yaz indiriminde ise $100 dan 76 adet satmtr. Buna gre bu gmleklerin arlkl ortalama fiyatn bulunuz. Sarar maazas tanesi $200 dan bu gmlekleri aldna gre sattaki kazan durumu ne olmutur?
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 10

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

11

3-) GEOMETRK ORTALAMA(geometric mean)


Geometrik ortalama genel olarak Verilerin deiimleri yzde, oransal, vb. ekillerde verildii zaman deiim oranlarnn hesaplanmasnda Belirli bir sreteki retim/sat art miktarnn ortalamasn hesaplamada kullanlr. UYARI: Eer veri deerlerinden herhangi biri sfr veya negatif
deer ald ise geometrik ortalama yerine logaritmik geometrik ortalama hesaplanr.ayrca veri saysnn ok fazla olduu durumlarda da kullanlabilir.
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 12

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

.......
Geometrik ortalama;

Logaritmik geometrik ortalama;

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

13

.......
Sre (periyot/aralk) sz konusu iken geometrik ortalama;

rnein; belirli yllar ierisinde nfus deimleri


Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 14

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

Geometrik ortalama veri setindeki ok byk/kk deerlerden artimetik ortalamaya gre daha az etkilenmekte ve bu sebeple daha tutarl sonular vermektedir.
Geometrik Ortalama =< Aritmetik Ortalama

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

15

RNEK:
Bir inaat irketinin drt projedeki ortalama kar yzdeleri 3,2,4,6 dr. Bu irketin ortalama kar nedir?

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

16

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

4-)HARMONK ORTALAMA(harmonic mean)


Deikenlerden biri sabit dierleri deiken ise Hz, fiyat, verimlilik, vb oransal olarak belirtilebilen deikenlerin ortalamalarnn hesaplanmasnda harmonik ortalama kullanlr.

NOT: Sfr deerli ya da farkl iaretli deikenler mevcut olduunda kullanlamaz. Prof.Dr.A.KARACABEY
Do.Dr.F.GKGZ

17

RNEK:
ki kasaba arasndaki mesafe gidite 75km/saat, dnte ise 50km/saat ise ortalama hz nedir?
Kasabalar arasndaki mesafenin 150km olduu varsaym ile gidi 150/75=2 saat, dn ise 150/50=3 saat srmtr.
( Mesafe sabit, sre ise deiken olduundan harmonik ortalama kullanlmtr.)
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 18

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16.07.2012

ANAL T K OLMAYAN MERKEZ E L M LLER

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

19

A-)MEDYAN (ortanca)
Veri setinde ok byk/kk deerli verilerin olduu durumlarda aritmetik ortalamann zelilkle raporlama aamas iin tutarl olmayan sonular verdiini biliyoruz. Bu durumda medyan deeri bulunarak rnein merkezi eilimi llebilir.
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 20

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

10

16.07.2012

MEDYAN DEER BULUNURKEN; veri seti bykten ke (ya da kkten bye) sralanr. Daha sonra setin tam ortasndaki deer medyan deeri olarak alnr. Eer veri dzenlenmemi formda ise n toplam veri saysn gstermek zere medyan deerinin yeri= (n+1)/2

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

21

ZELLKLER...
Aritmetik ortalamaya kyasla daha tutarl bir sonu elde edilir. Ak snf aralkl veri setlerinde merkezi eilim ls olarak kullanlabilir. Her bir veri seti iin bir tek medyan sz konusudur.
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 22

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

11

16.07.2012

RNEK:
(1)VER SAYISI FT SE:Bir klinikte pansuman iin

denen fiyatlar 65,29,30,25,32,35 ytl olarak verilmektedir. Medyan fiyat bulunuz. 25 29 30 32 35 65 medyan=(30+32) / 2 =31ytl (2) VER SAYISI TEK SE:enlik evlerindeki kira fiyatlar 120,100,110,115,125 ytl ise ortalama kira fiyat nedir? 100 110 115 120 125 Medyan deeri=115 ytl
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 23

B-) MOD
Tm veri deerlerini gz nnde bulundurmad iin tutarl olmayan bir merkezi eilim lsdr. Bir veri setinde en ok olarak karmza kan deer mod deeri olarak alnr. rnein; 4,6,5,4,7,5.5,4,6.5,7,8,4,6,4,5,4,4 veri setinde yedi tane 4,iki tane 5,bir tane 5.5,iki tane 6,bir tane 6.5,iki tane 7 ve bir tane 8 deeri vardr. O halde MOD=4
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 24

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

12

16.07.2012

GRUPLANMI VERLERDE ARTMETK ORTALAMA, MEDYAN, MOD


Ham datann yerini gruplanm verilere brakt durumlarda aritmetik ortalama, medyan ve mod frekans dalm tablolar kullanlarak hesaplanabilir. Hesaplanan deerler ham veriler kullanlarak bulunan sonulardan fakllk gsterebilir.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

25

ARTMETK ORTALAMANIN FREKANS DAILIMININ HESAPLANI I:

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

26

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

13

16.07.2012

rnek **:
NET GELR
(MLYON $) THALATI SAYISI

2-5 5-8 8-11 11-14 14-17

1 4 10 3 2

net gelirin aritmetik ortalamasn hasaplaynz.


Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 27

.......

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

28

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

14

16.07.2012

MEDYANIN FREKANS DAILIMI LE HESAPLANMASI: L: medyan snfn alt snr N: toplam frekans deeri CF: medyan snfndan nceki snflarn frekans deerlerinin toplam f: medyan snfnn frekans i: medyan snfnn aral

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

29

rnek **'daki veriler ile;

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

30

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

15

16.07.2012

MODUN FREKANS DAILIMI KULLANILARAK HESAPLANMASI:

Gruplanm verilerde frekans says en fazla olan snfn orta nokta deeri mod olarak alnr.
BMODAL DAILIM: Frekans dalmnda 2 snfn

maximum frekansa sahip olduu durumlardr.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

31

rnek:
Bir rnn sat fiyatna ait frekans dalm tablosu aada verilmitir. Buna gre medyan ve mod deerlerini hesaplaynz. 40 frekans says ile maksimum frekansa snf 7-10 halde bu noktas
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

sahip snfdr. O snfn orta mod= 8.5


32

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

16

16.07.2012

Bir Frekans Dalm Grafiinde Aritmetik Ortalama, Medyan ve Modun Karlatrlmas


SMETRK FREKANS DAILIM GRAFKLER: Simetrik dalm gsteren frekanslarda orta noktadaki deer aritmetik ortalama, mod ve medyan deerini vermektedir. Yani bu ekildeki dalmlarda her merkezi eilim ls de kullanlabilir.
Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ 33

......
NEGATF ASMETRL FREKANS DAILIMLARI: Bu ekildeki frekans dalmlar iin arit. ort. < medyan < mod eitsizlii sz konusudur. (grafik saa yatk)

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

34

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

17

16.07.2012

......
POZTF ASMETRL FREKANS DAILIMLARI: Bu tarz eriler iin (sola yatk) mod < medyan < arit. ort. eitsizlii sz konusudur.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

35

.......
NOT: Tek modlu ve asimetrisi ok fazla olmayan verilerde
arit. ort. - mod = 3(arit. ort. - medyan) eitlii kullanlabilir.

Prof.Dr.A.KARACABEY Do.Dr.F.GKGZ

36

Yrd. Do. Dr. Fazl GKGZ - statistik

18

You might also like