TAJNE KOMPLETY

CZAS PRZEOMU

CZASOPISMO STUDENCKIE 2/09

KOO NAUKOWE HISTORYKW STUDENTW ORAZ KOO NAUKOWE FILOLOGW KLASYCZNYCH

Redakcja: Krzysztof Olszak Karolina Kurzawa Krzysztof Michaowicz Pawe uczak

Korekta i opieka naukowa: dr Marceli Tureczek

Wydawnictwo: Koo Naukowe Historykw Studentw UZ Koo Naukowe Filologw Klasycznych UG

Wszelkie prawa autorskie s zastrzeone. Kopiowanie, modyfikowanie oraz transmitowanie elektronicznie lub w inny sposb, powielanie, wykorzystywanie i dystrybucja zawartych tu materiaw dozwolona jest wycznie za zgod redakcji. Korzystanie z informacji dostpnych w Tajnych Kompletach moe si odbywa wycznie w sposb zgodny z prawem.

WSTP

Ubiegy rok akademicki upyn dla Koa Naukowego Historykw Studentw pod znakiem wielu nowoci i zmian. Struktura Koa ulega diametralnej zmianie. Przede wszystkim powstay sekcje, w ktrych studenci naszej Alma Mater mog dyskutowa na rne, interesujce ich zagadnienia oraz zreaktywowano nasze czasopismo studenckie Tajne Komplety. Zainicjowalimy take cykl konferencji studenckich, powiconych historii Europy Wschodniej i rodkowej, ktrej pierwsza sesja dotyczya historii Rosji. Materiay pokonferencyjne opublikowalimy w naszym pierwszym numerze wraz z rozszerzajcym je wywiadem prof. Marii B. Piechowiak-Topolskiej. Na Festiwalu Nauk czonkowie Koa zaprezentowali wiele unikatowych przedmiotw z najnowszej historii powszechnej i regionalnej. Studenci rozmawiali na, czsto kontrowersyjne, problemy historyczne. Zainicjowalimy tym samym now tradycj spotka z mieszkacami miasta, w ktrym studiujemy. Wypada zada jednak kam plotkom, roznoszonym przez niektre rodowiska, na temat kryzysu w Kole. Wyglda na to, e kryzysowanie jest ostatnio bardzo popularne. Sowo kryzys wciska si w nasze ycie na kadym, naszym kroku, wychodzc poza ramy gospodarcze. Nasze Koo nigdy nie czuo si tak silne i zjednoczone pod kierunkiem wsplnoty wszystkich czonkw. W aktualnym numerze Tajnych Kompletw prezentujemy znane postacie

zielonogrskie wraz z krtkimi o nich notkami informacyjnymi. Na Festiwalu Nauk mieszkacy miasta chtnie uczestniczyli w zorganizowanym przez nas konkursie z nagrodami, w ktrym odgadywali ze zdj tosamo sawnych Zielonogrzan, a tym samym poznajc nieco swojej historii. Umieszczamy rwnie sprawozdanie z naszej obecnoci na Oglnopolskiej Konferencji Studentw Historii w Olsztynie. Warto zapozna si take z krtkim artykuem dlaczego warto pisa u nas eseje historyczne oraz jak stanowi to atwo i przyjemno. W dobie minimalizacji czasu studiw historycznych Tajne Komplety wychodz naprzeciw studentom, umoliwajc wiczenie pisania tekstw naukowych. Artyku ten suy pomoc, jak napisa esej historyczny, ktry rozgrzaby dyskusj w rodowisku studenckim. Jednake pamitamy rwnie o okrgych rocznicach niezwykle wanych i, jak mielimy okazj si przekona, take kontrowersyjnych wydarzeniach XX wieku: wybuchu II wojny wiatowej 1 wrzenia 39 oraz upadku Polski Rzeczpospolitej Ludowej 89 roku. W

zwizku z tym publikujemy szczegow analiz zapomnianego, wstrzsajcego i niezwykle wanego filmu, ktrym jest sprawozdanie amerykaskiego dowdztwa z hitlerowskich obozw zagady w strefach alianckich. Zwaszcza wnioski kocowe tego artykuu zmuszaj do zastanowienia si na wspczesn sytuacj spoeczno-polityczn. Nie brak rwnie naszych komentarzy dotyczcych wspczesnej polityki. Komunizm wci jest bardzo popularnym, ale i kontrowersyjnym tematem dyskusji, ktre czsto przeradzaj si w zwyke ktnie. W artykule temu powiconym wyjaniam na czym tak naprawd polega komunizm, a przy okazji prezentuj sprzecznoci prawne, jakie uchwalaj nasi rodzimi politycy. Rwnie redakcja portalu historycznego historia.org.pl, z ktrym wsppracujemy, podja dyskusj o problemie kontrowersyjnoci komunizmu. Publikujemy rwnie analiz innego filmu, tym razem niemieckiego, z lat 40. XX wieku, dotyczcego zbrodni katyskiej. Kwesti katysk komentuje student historii Pawe uczak. Wypowiedzi pracownika naukowego UZ, docenta dra Roberta Skobelskiego zmuszaj do gbokich refleksji nad konsekwencjami roku 1939 i 1989 w niezwykle interesujcym wywiadzie przeprowadzonym przez nas. Rozpoczlimy jednoczenie wspprac z Koem Naukowym Filologw Klasycznych Uniwersytetu Gdaskiego, ktrzy bd publikowa u nas swoje artykuy. Istnieje szansa, e nasze czasopismo w formie papierowej bdzie rozprowadzane w Gdasku staraniem czonkw gdaskiego Koa. Bardzo si z tego powodu cieszymy. Chcielibymy jednak nie tylko dla Pastwa pisa, ale rwnie dyskutowa z Pastwem na zagadnienia poruszone przez autorw artykuw. Przesyajcie drog elektroniczn Wasze komentarze, jeli bd merytoryczne, zostan opublikowane w kolejnym numerze. Redakcja jednak zastrzega sobie ewentualn korekt stylistyczn, gramatyczn bd ortograficzn i interpunkcyjn.

Redakcyjny e-mail: tajnekomplety.zgora@gmail.com

Przyjemnoci w lekturze yczy red. nacz. Krzysztof Olszak

Dlaczego i jak warto pisa w Tajnych Kompletach? Kilka sw o eseju historycznym

Najprostsz i najbardziej wszechstronn chyba form pisarsk na studiach historycznych jest esej. Publikacje naukowe wi si z przestrzeganiem wysokich standardw. Nie chodzi tu bynajmniej o przestrzeganie zasad edytorskich, ktre rwnie s istotne. Tutaj przyjmuje si zwykle czcionk Times New Roman o rozmiarze 12, interlini 1,5, bibliografi przedmiotu i podmiotu, umotywowan przypisami do treci. Rwnie stawia si wikszy nacisk na jako a nie ilo jednostek bibliograficznych, chocia nie zawsze i nie wszdzie. Na studiach historycznych powinnimy umie pisa teksty naukowe, chocia nie rzadko jest to jeden z powaniejszych problemw. Mona wyrni wiele rodzajw publikacji naukowych, ale, myl, uszereguj je w trzech grupach: 1. Wykad teksty naukowe, w ktrych prezentujemy aktualny stan wiedzy wraz z wynikami bada bez wikszego polemizowania. 2. Sprawozdanie przedstawiamy wyniki naszych, wasnych bada historycznych. 3. Dyskusja typ tekstw, do ktrych zaliczam take esej historyczny, w ktrych forma wykadu aktualnego stanu wiedzy i bada nie odgrywa zasadniczej roli, a akcent kadzie si na polemik z wykadem jakich treci. Z wszystkich rodzajw esej historyczny jest zgoa najatwiejsz form pisarsk z powodu dowolnoci autorskiej. Rzecz jasna, rwnie i tutaj naley przestrzega podstawowych zasad, ktre dotycz tekstw naukowych. Nie mniej esej historyczny moe poczy rne elementy z wszystkich trzech typw jednoczenie. Istniej rne modele esejw, ktre s bardzo popularne na Wyspach Brytyjskich, we Francji i w Niemczech. Osobicie preferuj pisa eseje typu mieszanego z wanie tych trzech rejonw Europy, poniewa wol typy tekstw naukowych Sprawozdanie i Dyskusja. Bazuj one na tylko i wycznie zasadach esejw angielskich, niemieckich i francuskich. Kady tekst skada si z trzech czci. W Polsce znane s one pod nazw wstpu, rozwinicia i zakoczenia, jednake w tyme eseju historycznym ta nomenklatura nie bardzo jest odpowiedni. Przyjem wic podzia bardzo prosty na cz pierwsz, drug i trzeci. Na pocztku, co jest niezwykle wane, ustalamy temat naszego eseju. Moe wyraa on ekspresyjno poruszanego problemu, na przykad w formie postawionego pytania, na ktre poszukujemy odpowied. Moe by rwnie zdaniem oznajmujcym lub hasem, okrelajcym, o czym bdzie tekst. Najlepiej, aby temat by krtki i mg zainteresowa czytelnika do dalszej lektury. Nie rzadko zdarza si, na przykad podczas lektury gazety

codziennej, e czytamy tematy i czci wstpne, ktre s wytuszczone, a reszt tekstu pomijamy. Sztuk jest tak skonstruowa temat i cz pierwsz, aby czytelnik nie znudzi si ju na pocztku i przeszed do lektury waciwego tekstu. Kiedy ju skonstruowalimy temat, wypada zbudowa plan eseju. Te nie lubi tego sowa, poniewa kojarzy mi si zwykle z szko i masowym pisaniem szkolnych wypracowa na ocen. Jednake nie jest to wbrew pozorom takie trudne. Musimy w jaki sposb zobaczy caoksztat naszej pracy. Jak chcemy, aby wygldaa, co chcemy tam umieci, nasze pomysy, uwagi, komentarze, itp. itd. Inn zalet planu jest zabezpieczenie si przed chaosem, ktry lubi si wkrada otwartymi tylnymi drzwiami. Porzdkujemy zatem struktur naszego tekstu. W dalszym etapie zbieramy materiay. Dla historyka tymi materiaami bdzie literatura przedmiotu i podmiotu, a wic rda historyczne i opracowania / publikacje naukowe. Dla historykw kultury materialnej ponadto bd to take zabytki archeologiczne. Najwygodniej kad pozycj bibliograficzn zapisywa alfabetycznie do konkretnych punktw

sporzdzonego uprzednio planu pracy. Sprawi to, e nie pogubimy si w przytaczajcej iloci materiaw, zachowamy porzdek i uatwimy zadanie, kiedy bdziemy konstruowa wasn narracj, opatrzon przypisami, czyli odnonikami do konkretnej literatury. Inn zalet jest skoncentrowanie si na konkretnej literaturze w konkretnym punkcie planu. Kolejno teraz przy zapoznawaniu si z materiaami, wypisujemy cytaty, ktrych przesania mog suy nam jako odwoania do naszego waciwego tekstu. Najlepiej byoby w ogle tworzy fiszki, ale jest to czasochonna i dodatkowa praca. Kiedy ju esej jest zbiorem cytatw od pocztku do koca, winnimy raz jeszcze przeczyta. Dziki temu w naszej wyobrani zbudowa si pewien obraz zagadnienia poruszanego w temacie. Pomoe to nam w skonstruowaniu wasnej narracji historycznej, a cytaty (ktre odpowiednio odznaczylimy stosownymi przypisami, gdzie je szuka) w opatrywaniu jej przypisami. Cz pierwsza w eseju historycznym powinna by krtkim przedstawieniem aktualnego stanu wiedzy historycznej na dany problem. Dotyczy to treci, z ktr bymy nie polemizowali, ale jednoczenie nie zdradzamy za wiele. Rysujemy nasz obraz dotyczcy tematu i reklamujemy si, aby czytelnik czyta dalej. Cz drug stanowi nasza polemika z pisarzami (historyk te jest pisarzem!), ktrych wczeniej w planie pracy zebralimy cytaty, podpierajc si odpowiednimi fragmentami rde historycznych. Jednoczenie wprowadzamy dodatkowe elementy, jak my postrzegamy poruszany wtek. Moemy si z czyim stanowiskiem zgadza lub te nie, ale naley to w jaki sposb uargumentowa. Argumentacje powinny by dobrze przemylane; w kocu chcemy przekona do wasnego stanowiska naszego czytelnika. Jako autorzy tekstu mamy

przewag nad innymi pisarzami, poniewa moemy si posuy ca gam rodkw jzykowych. Ostatni czci jest wnioskowanie, czyli to co wyszo nam z konfrontacji naszej analizy i interpretacji rde z historiografi. Zwykle podsumowujemy nasze rozwaania. Nie jest to jednak ju koniec, poniewa jeszcze umieszczamy na kocu spis bibliograficzny, a wic literatur, z ktrej korzystalimy w trakcie pisania eseju historycznego. Takim minimum, wydaje mi si, jeli chodzi o ilo bibliograficzn, jest jedno rdo historyczne i cztery jego dotyczce publikacje naukowe. Naprawd jednak wszystko zaley od tematu eseju, nie powinnimy przywizywa znacznej wagi do pojemnoci naszej bibliografii. Jak widzimy, pisanie tekstw naukowych nie jest tak trudne, jakby si mogo wydawa, a umiejtno ta jest wysoko ceniona. Studia historyczne s doskona okazj do doskonalenia i szkolenia tej umiejtnoci. Tajne Komplety umoliwiaj sprawdzenie si i poddanie swojego tekstu pod ocen czytelnikw. Zapraszam do zmierzenia si z swoimi zdolnociami pisarskimi i pisania w naszym czasopimie! Przykadem godnej naladowania narracji historycznej moe stanowi Kronika Sowian Witolda Chrzanowskiego. Koniec kocw zreszt historyk bdzie dopiero wtedy mistrzem w swoim fachu, kiedy zyska uznanie wanie czytelnikw. Wystarczy teraz przesa na nasz redakcyjny e-mail swj artyku, aby znalaz si w kolejnym numerze Tajnych Kompletw!

Krzysztof Olszak

Wielcy Zielonej Gry Notka informacyjna o zasuonych, wybranych mieszkacach Winnego Grodu

Na Festiwalu Nauk Koo Naukowe Historykw Studentw zorganizowao dla mieszkacw konkurs o zasuonych, nie zawsze sawnych i niesusznie zapomnianych, Zielonogrzanach. Wychodzc naprzeciw redakcja publikuje notki informacyjne przy fotografiach, ktre byy w konkursie.

Otto Julius Bierbaum (1865-1910), poeta, prozaik i krytyk literacki. Urodzi si w Grnbergu, ale zmar w Drenie.

Micha Kaziw (1925-2001), literat i dziennikarz radiowy, niedaleko dworca znajduje si rondo pod jego patronatem.

Maryla Rodowicz (1945-), polska piosenkarka i ikona polskiego popu.

ks. Kazimierz Michalski (1895-1975), ksidz, pierwszy, polski powojenny proboszcz w Zielonej Grze, dziekan zielonogrski, jeden z gwnych uczestnikw Wydarze Zielonogrskich.

Kazimierz Lisowski (1865-1935), prezes Towarzystwa Rzemielnikw Polskich w Grnbergu. Jego portret znajduje si w Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Grze.

Stanisaw Cynarski (1913-1970), wspzaoyciel i dugoletni aktor Teatru Lubuskiego.

Wadysaw Korcz (1913-1970), zielonogrski historyk.

Grzegorz Zarugiewicz (1884-1956), pionier zielonogrski i specjalista od uprawy winnej latoroli, dyrektor techniczny Lubuskiej Wytwrni Win i nauczyciel w Technikum Sdowniczo-Winiarskim w Zielonej Grze. Jest patronem dawnej ulicy Ceglanej.

Hanna Kirszke-Lubicz (1906-1991), aktorka i spoeczniczka.

Klem Felchnerowski (1928-1980), artysta, malarz i dziaacz spoeczny.

Urszula Dudziak (1943-), polska wokalistka jazzowa i kompozytorka, oprcz jazzu piewa utwory J.S. Bacha, F. Chopina czy I. Paderewskiego.

Bogusaw Stawski (NN-NN), pionier zielonogrski i jeden z pierwszych powojennych fotografw, jego firma rodzinna istnieje do dzisiaj. Redakcji nie udao si odnale wicej informacji, ktokolwiek jest w stanie uzupeni brakujce dane, proszony jest o kontakt per email.

Sportem narodowym w Zielonej Grze jest uel, ktry ma dug tradycj. W roku 2009 w spektakularnym finale pokonali zielonogrscy ulowcy toruskich, zdobywajc tytu mistrzw kraju.

ulowcy: (od lewej) Skierski, Glinka, Spawski, Jaworek, Skonecki.

ulowcy: (od lewej) Huszcza, Malinowski, Pawlak, Jaworek.

Linki: http://www.zielona-gora.pl/umzg/index.php?id=193&lng=pl, przegl. 08.12.2009 12:17. http://www.dziedzictwo.ormianie.pl/Grzegorz_Zarugiewicz_1884-1956, przegl. 08.12.2009, 12:17. http://www.ziemialubuska.pl/2047,1982,,.html, przegl. 08.12.2009 12:17. http://pl.wikipedia.org/wiki/Urszula_Dudziak, przegl. 08.12.2009 12:17.

Oglnopolski Zjazd Historykw Studentw w Olsztynie 2009 Wyjtki z relacji naocznego wiadka

W roku akademickim 2009/2010 na tegoroczny Oglnopolski Zjazd Historykw Studentw w Olsztynie wybraa si niewielka delegacja Koa, liczca trzy osoby.

foto: Od lewej Mateusz, Marta, Krzysztof

Pierwszy raz uczestniczyem w tak duej imprezie naukowej dla studentw historii z caego kraju. To byo niesamowite wraenie!

Zamek Olsztyski, foto Krzysztof Olszak

Odkryem studia historyczne cakiem z nowej perspektywy. Jako, e wczeniej zmierzyem si z podobn form spotka kulturalno-naukowych w Krakowie, konferencje studenckie nie byy mi ju obce.

Wiea Zamku Olsztyskiego, foto Mateusz Pazgan

Po wyjciu z wagonu pocigu i wydostaniu si z dworca Olsztyn okaza si nowoczesnym miastem. Nie oddychao si cikim powietrzem historii, jakie mam szczcie lub nieszczcie spotyka w Krakowie. Romantyczne widoki sprawi mi zamek olsztyski; poczuem si wtedy, jak na redniowiecznym zamku krzyackim. O ironio, droga do miejsca spotkania z organizatorami i innymi uczestnikami Zjazdu okazaa si nadwyraz dusza ni

wydawao si na pierwszy rzut oka. Zakwaterowanie odbyo si bez problemw. Organizatorom udao si mnie zauroczy specjalnym wystpem wieczornym na spotkaniu inauguracyjnym.

Krzysztof Olszak, foto Marta Turzyska

Uczestnictwo w Zjedzie Olsztyskim przekonao mnie jednak, e musz wci doskonali moje techniki autoprezentacji siebie i wasnych rozwaa.

Audytorium UWM, foto Mateusz Pazgan

Byo miejsce na refleksje i na umiechy. Jednak siedzc w rzdach poznawaem innych studentw z rnych zaktkw kraju. Wielu znajomych studentw dostrzegem wrd tumw, ktrych poznaem podczas krakowskich, studenckich sesji mediewistycznych. Studenci olsztyscy udowodnili, zapraszajc na wieczorne tace wszystkich w tym take mnie, e potrafi si bawi, jak na prawdziwych akw przystao.

Mazurski wiatrak w skansenie, foto Mateusz Pazgan

W Olsztynie (mimo, e aura historii nie bya tak silna jak ta krakowska) czuem, jakbym cofn si w czasie, kiedy panowali tutaj Krzyacy. Miasto byo wypenianie kocioami, a w jego starej czci kiedy stao si w zachowanej bramie prowadzcej na rynek, zdawao mi si jakby zaraz mia wyj rycerz by pobra myto.

Koci olsztyski, foto Mateusz Pazgan

W midzyczasie zabaw i zwiedzania trwaa jednoczenie intensywna praca umysowa na obradach w poszczeglnych sekcjach.

Marta Turzyska, foto Mateusz Pazgan

Marta Turzyska braa udzia w sekcji historii redniowiecznej Polski, prezentujc wyniki swoich bada historycznych z wasnej pracy dyplomowej.

Mateusz Pazgan, foto Marta Turzyska

Mateusz Pazgan bra udzia w obradach sekcji powiconej historii najnowszej, Polski Rzeczpospolitej Ludowej. Ja postanowiem tym razem wzi udzia w dyskusjach dotyczcych meta-historii, metodologii i innych nauk historycznych.

Audytorium UWM, foto Marta Turzyska

Zjazd tradycyjnie zakoczy si Sejmikiem wszystkich delegacji k naukowych z kraju. Niestety w tym roku frekwencja na sejmiku bya bardzo niska. W do dziwaczny sposb, arbitralnie, za kulisami, podjto decyzje. Nie do, e my, uczestnicy Zjazdu, zachowalimy si wbrew ideaom spoeczestwa obywatelskiego, to na dodatek porzucono procedury

demokratyczne w imi myli Machiavelliego. Ostatecznie organizatorzy olsztyscy wesp z delegacj szczecisk i redaktorem portalu historycznego Histmagu ustalili autorytarnie, e nastpny Zjazd odbdzie si w Szczecinie. I tak, w kwietniu 2010 roku spotykamy si znowu, tym razem w Szczecinie!

Mazurska chata, foto Mateusz Pazgan

Wiejska drka, foto Mateusz Pazgan

Mazurska chata z tradycyjn pasiek, foto Mateusz Pazgan

Organizatorzy jednak nie poprzestali tylko na tym i przygotowali dla uczestnikw Zjazdw szereg atrakcji na zakoczenie spotkania krajowego studentw historii. Umoliwili zwiedzenie mazurskich wsi w skansenach i miasta olsztyskiego. Mateusz i Marta postanowili przyjrze si kulturze ludowej, ja zwrciem uwag na olsztyskie kocioy, ktre bardzo mnie zachwyciy. Zawsze w redniowiecznych wityniach oczarowuj mnie kolorowe witrae i nawet tu, w Olsztynie, mogem je podziwia.

Koci olsztyski, foto Krzysztof Olszak

Kolorowy witra, foto Krzysztof Olszak

Otarz z niezwykymi figurkami, foto Marta Turzyska

W Olsztynie wiele si nauczyem o moich kolegach i koleankach z innych zaktkw kraju, ale take nabyem sporo dowiadczenia w kontaktach z ludmi. Poznawaem swoje moliwoci i rne, efektywniejsze sposoby autoprezentacji i wygaszania referatw. Odkryem wiele interesujcych historii z zakresu mazurskiej etnografii i historii spoecznej. Mazury i Warmia rzeczywicie s niezwykle interesujcym regionem historycznym, ktry warto bez koca zwiedza. Niestety, wszystko co dobre kiedy si koczy i musiaem przerwa ten pasjonujcy fragment mojego ycia. Organizatorom Olsztyskiego Zjazdu nale si jak najwiksze gratulacje. Ich praca powinna sta si wzorem godnym naladowania dla innych orodkw w organizowaniu tego typu imprez. Po Olsztynie zosta mi apetyt na kolejny zjazd, tym razem ju w Szczecinie. Mam nadziej, e szczeciscy organizatorzy rwnie sprawi, e zachwyc si ich miastem.

relacjonowa Krzysztof Olszak fotografie: Marta Turzyska Mateusz Pazgan Krzysztof Olszak

KOMUNIZM z czym to si je? Pojcie, znaczenie i aktualno komunizmu

na podstawie analizy Manifestu Partii Komunistycznej K. Marksa i F. Engelsa

Od lewej: Fryderyk Engels, Karol Marks

Komunizm dzisiaj budzi w wielu dyskusjach wci ywe kontrowersje. Nie rzadko przywouje si przeciwko tej ideologii wiele absurdalnych argumentw, ktre s wynikiem niechlujstwa merytorycznego i bazowania na frazesach jego przeciwnikw politycznych. Zwykle przytacza si przeciwko komunizmowi, e pozbawia ludzi wszelkiej wasnoci, odbiera indywidualno, spychajc jednostk ludzk w odmty mas proletariackich czy rysuje si obraz nacjonalizacji jako polityk NEP-u okresu Rosji Radzieckiej. Postrzeganie tej ideologii i caego wiatowego ruchu komunistycznego przez pryzmat ZSRR jest zbdnym anachronizmem. W okresie Polski Rzeczpospolitej Ludowej wydawano mnstwo wielkich tomisk powiconych marksizmowi-leninizmowi. Nie trzeba ich studiowa, by wiedzie czym naprawd jest komunizm. Naley wyrzuci ponadto do kosza ksiki Wokogonowa, Pipesa i im podobnych, ktrzy odrzucajc obiektywizm historyczny, staraj si przedstawi komunizm w jak najczarniejszych barwach. Su oni konkretnej doktrynie politycznej, ktra w swoich podstawach kieruje si polityk antykomunistyczn. W tym tonie utrzymuje si take Czarna Ksiga Komunizmu, ktra przytacza kosmiczne, wyjte z nieznanej nam kieszeni liczby ofiar. Polityka Czarnej Ksigi Komunizmu chce powiedzie nam, e komunizm by gorszy od nazizmu i faszyzmu. Problem tylko w tym, e w przeciwiestwie do ideologii Hitlera, ideologia komunistyczna nie ywi nienawici tylko z powodu rnic narodowociowych, etnicznych, religijnych czy wiatopogldowych. Tak!

Rwnie wiatopogldowych! Nie pisz tu o ZSRR, ale o komunizmie. Musimy wreszcie przesta stawia znak rwnoci midzy ZSRR a komunizmem, a co gorsza stawia go midzy faszyzmem a komunizmem. Aby odpowiedzie sobie, czym jest komunizm, wystarczy tylko maa 161-letnia broszurka, ktr wyda Zwizek Komunistw w Londynie w roku 1848, roku Wiosny Ludw. Ju sama jej tre tumaczy precyzyjnie, o co chodzi w komunizmie. Przeanalizuj kolejne fragmenty Manifestu Komunistycznego Karola Marksa i Fryderyka Engelsa i wyjani wiele nieporozumie i mitw, ktre narosy wok komunizmu. Posikujc si przykadami dnia dzisiejszego, udowodni rwnie, e idee zawarte w tej broszurce s nadal aktualne, take w Polsce i mimo nagonki antykomunistycznej warto walczy [warto walczy, tu: komunici i proletariusze, K.O.] o te idee. Nastpnie przedstawi przypadek, jak w zalepieniu nienawici do komunizmu uchwala si prawo, ktre samo sobie zaprzecza. Chodzi tutaj o niedawno przyjt nowelizacj kodeksu karnego, a cilej o paragraf 23 artykuu 256 teje ustawy. Manifest rozpoczyna si od znamiennych sw: Widmo kry po Europie - widmo komunizmu. Wszystkie potgi starej Europy poczyy si dla witej nagonki przeciw temu widmu...1. W dalszej czci wywodu zobaczymy, e idee, o ktre w myl tego tekstu komunici walcz, to cele i pragnienia ludzi pracy. A wic widmo komunizmu kry po Europie. Ruch komunistyczny nie wymar mierci naturaln, jakby chcieli jego przeciwnicy. Wci istniej partie komunistyczne, ktrych czonkowie dziaaj, by cele Manifestu zostay zrealizowane. Trwa jednak nieprzerwanie od 1848 polityka antykomunistyczna. Od czasw Metternicha po dzisiaj. Mielimy okazj przekona si, czytajc Wokogonowa, Pipesa czy Czarn Ksig Komunizmu oraz jestemy wiadkami butnej nienawici do komunizmu w dzisiejszej Polsce. Manifest w swoim zaoeniu by i jest obron przeciwko tej nagonce: Czas ju wreszcie, aby komunici wyoyli otwarcie wobec caego wiata swj system pogldw, swoje cele, swoje denia i bajce o widmie komunizmu przeciwstawili manifest samej partii2. Wszyscy przeciwnicy komunizmu przeciwko niemu, paradoksalnie uznaj jego potg. Czy nie gosz, e odnis tryumf po II wojnie wiatowej, e ten konflikt zbrojny zakoczy si w 1989 i wietuj upadek komunizmu? Czy nie gosz, kosmiczne liczby ofiar

K. Marks, Fr. Engels: Manifest Partii Komunistycznej, przegl. http://www.marxists.org/polski/marksengels/1848/manifest.htm, 08.12.2009, 12:49, wprowadzenie. 2 Ibidem, wprowadzenie.

komunizmu, przekraczajce limity potwornoci ponad potwornoci nazizmu i faszyzmu? Czytamy: Komunizm jest ju przez wszystkie potgi europejskie uznany za potg.3 W pierwszym rozdziale Manifestu autorzy prezentuj histori wyksztacenia si dwch zwalczajcych si klas: buruazji i proletariatu. Dowodz, e historia napitnowana jest walk midzy ucinionymi a uciskajcymi4. Wnioskuj dalej, e buruazja, uciskajcy uciskanych, jest wytworem procesu dziejowego, jak rwnie systemy polityczne5. Wyjaniaj przy okazji czym jest pastwo, w oficjalnie przyjtym rozumowaniu. Wadza pastwowa to tylko komitet, ktry zarzdza wsplnymi interesami buruazji6. Nie ma w niej miejsca dla proletariuszy, a wic dla uciskanych. W kolejnych akapitach zarzuca si buruazji zerwanie tradycyjnych form koogzystencji systemu feudalnego i zudze religijnych i wyobraeniowych. Zawody, na ktre spoglda si z czci, np. lekarza, prawnika, nauczyciela, ksidza, poet, uczonego, zamienia w najemnych robotnikw. Zerwaa dalej sentymentaln zason z rodziny i sprowadzia do nagiego stosunku pieninego7. Wadza polityczna jest w konsekwencji zorganizowan przemoc jednej klasy spoecznej w celu ucisku innych. Zjednoczony proletariat w walce z buruazj, poprzez rewolucj przejmujc wadz, znosi przemoc (rewolucj) dawne stosunki produkcji i wraz z nimi take przeciwiestwa klasowe, klasy a w konsekwencji wasne panowanie jako klasy panujcej. Powstaje wtedy nowe spoeczestwo, ktre w odrnieniu od starego, jest rozumianie jako zrzeszenie8. Charakteryzuj dalej t warstw spoeczn. Buruazj cechuje nieustanne

rewolucjonizowanie narzdzi produkcji, ktre s rozumiane jako stosunki produkcji a w konsekwencji caoksztat stosunkw spoecznych. Cigy przewrt w produkcji, bezustanne wstrzsanie wszystkimi stosunkami spoecznymi, wieczna niepewno i wieczny ruch9 : to charakteryzuje buruazj. W czym przejawia si dzisiaj ten stary cytat? W teorii konsumpcjonizmu, ktra ma swj pocztek od 1945. Rzd amerykaski pragn zwikszy dochody w kraju, aby zapobiec kryzysowi. Wymyli wic metod oszukiwania swoich obywateli i wyudzania od nich dodatkowo pienidzy. Konsumpcjonizm podchwyciy korporacje i firmy, rozwijajc go do granic absurdu. Reklamy i mnstwo tanich i drogich towarw towarzysz nam na kadym, naszym kroku w yciu codziennym. Najdobitniej
3 4

Ibidem, wprowadzenie. Ibidem, rozdzia 1. 5 Ibidem. 6 Ibidem. 7 Ibidem. 8 Ibidem: Manifest..., rozdzia 2. 9 Ibidem: Manifest..., rozdzia 1.

konsumpcjonizm wyraa si w tzw. galeriach handlowych, tworzc now, typow dla XXI wieku, jako kapitalistyczn. Jednoczenie, co ekolodzy i spoecznicy naganiaj: Potrzeba coraz szerszego zbytu dla swych produktw gna buruazj po caej kuli ziemskiej. Wszdzie musi si ona zagniedzi, wszdzie ugruntowa, wszdzie zadzierzgn stosunki.10. Poruszany jest wci aktualny problem, e jeli gospodarka i konsumpcjonizm bd si dalej rozwija w takim tempie, dla ludnoci tylko Stanw Zjednoczonych Ameryki Pnocnej bdzie potrzebna druga planeta. Korporacje i firmy szukaj nowych rynkw zbytu i wykorzystywania ich do cna dla wasnych, partykularnych interesw. Na przykad wspczesna polityka Rosji i Chin w Afryce. W kolejnym akapicie autorzy Manifestu zwracaj uwag na, powiedzielibymy dzisiaj, negatywne skutki globalizacji, niszczc tradycyjne stosunki spoeczne narodw. Jake prorocze byy to sowa: Przez eksploatacj rynku wiatowego buruazja nadaa produkcji i spoyciu wszystkich krajw charakter kosmopolityczny. Ku wielkiemu alowi reakcjonistw usuna spod ng przemysu podstaw narodow. Odwieczne narodowe gazie przemysu ulegy zniszczeniu i ulegaj mu codziennie w dalszym cigu. Zostaj one wyparte przez nowe gazie przemysu, ktrych wprowadzenie staje si kwesti ycia dla wszystkich narodw cywilizowanych, przez gazie przemysu, ktre przerabiaj ju nie miejscowe, lecz sprowadzane z najodleglejszych stref surowce i ktrych fabrykaty spoywane s nie tylko w danym kraju, lecz take we wszystkich czciach wiata. Miejsce dawnych potrzeb, zaspokajanych przez wyroby krajowe, zajmuj nowe, wymagajce dla swego zaspokojenia produktw najodleglejszych krajw i klimatw. Dawna miejscowa i narodowa

samowystarczalno i zasklepienie ustpuj miejsca wszechstronnym stosunkom wzajemnym i wszechstronnej wspzalenoci narodw. I podobnie jak w produkcji materialnej, dzieje si w produkcji duchowej. Wytwory duchowe poszczeglnych narodw staj si oglnym dorobkiem. Jednostronno i ograniczono narodowa staje si rzecz coraz bardziej niemoliw, i z wielu literatur narodowych i miejscowych powstaje jedna literatura wiatowa.11. I dzisiaj rwnie obserwujemy ten stan rzeczy. Mimo przepiknej idei zjednoczonej Europy, maj te problemy swj wyraz w Unii Europejskiej, ktra w swoim finalnym rezultacie usunie tosamo narodw europejskich zastpujc pojciem jednego cia narodowego. Warto zwrci uwag na nonsenowno zarzutu, e komunizm znosi wszelk indywidualno. W fragmencie czytamy: Miejsce dawnego spoeczestwa buruazyjnego z jego klasami i przeciwiestwami klasowymi zajmuje zrzeszenie, w ktrym swobodny rozwj
10 11

Ibidem. Ibidem.

kadej jednostki jest warunkiem swobodnego rozwoju wszystkich12. Od swobodnego rozwoju indywidualnego czowieka zaley swobodny rozwj wszystkich zrzeszonych w jedno stowarzyszenie na zasadach rwnoci spoecznej bez przeciwiestw klasowych. Dziki szybkiemu doskonaleniu wszelkich narzdzi produkcji, dziki niezwykemu uatwieniu komunikacji, buruazja wciga w prd cywilizacji wszystkie, nawet najbardziej barbarzyskie narody. Tanio jej towarw jest t cik artyleri, za pomoc ktrej burzy ona wszystkie mury chiskie, zmusza do kapitulacji najbardziej zaciek nienawi barbarzycw do cudzoziemcw. Pod grob zagady, zniewala ona wszystkie narody do przyswojenia sobie buruazyjnego sposobu produkcji, zniewala je do wprowadzenia u siebie tzw. cywilizacji, tj. do stania si burua. Sowem, stwarza sobie wiat na obraz i podobiestwo swoje13. Pamitajmy jednak, e Manifest precyzyjnie opisywa problemy wiata XIX-wiecznego, nie mniej w interpretacji tego tekstu moemy dostrzec rwnie analogie do wiata nam wspczesnego. Tanio towarw, a w konskwencji jej masowo, jest wytworem erujcym na nieszczciu innych. Jakim cudem moe kosztowa mae radyjko za 10 zotych? Tyle nawet nie kosztuje jego miejsce na pce w sklepie! Tanio spowodowana jest jeszcze innym zjawiskiem: najdrosze towary s najbardziej podane [wpyw reklam, K.O.], ale co zrobi kiedy nie mamy wystarczajcej iloci pienidzy? Zastpujemy je substytutami, tymi tanimi produktami. W kadym bd razie, bogac si na naszej naiwnoci, naszych potrzebach korporacje i firmy. Nie pisz tu o drobnych firmach, ale o znacznie wikszych jednostkach gospodarczych, ktre s rdami ostatecznymi pobierania naszych pienidzy. W kolejnym akapicie autorzy Manifestu poruszaj problem urbanizacji miast, ktre poeraj wsie, niszczc cae spoeczestwa wiejskie. W swoich strukturach tworz now jako marginesu spoecznego w tzw. slumsach14. W Polsce ten problem rwnie nadal istnieje, ale nie do wyranie. Najwyraiciej wida go w miastach indyjskich. W kolejnym fragmencie czytamy: Buruazja znosi coraz bardziej rozdrobnienie rodkw produkcji, posiadania i ludnoci. Skupia ona ludno, scentralizowaa rodki produkcji i skoncentrowaa wasno w niewielu rkach. Nieuniknionym tego nastpstwem bya centralizacja polityczna. Niezawise, zaledwie sprzymierzone z sob prowincje o odrbnych interesach, ustawach, rzdach i cach zostay zespolone w jeden nard, jeden rzd, jedno ustawodawstwo, jeden narodowy interes klasowy, jedn lini celn. Jest to kolejny wywd na negatywny skutek pastwa buruazyjnego (o ktrym pisaem wczeniej), zbudowanym na

12 13

Ibidem: Manifest..., rozdzia 2. Ibidem: Manifest..., rozdzia 1. 14 Mike Davis: Planeta Slumsw, Warszawa 2009.

wykorzystywaniu do cna proletariuszy. Dalej pisz o rodkach, ktre dla realizacji swoich partykularnych celw stosuje buruazja: (...) buruazja stworzya siy wytwrcze bardziej masowe i potne, ni wszystkie pokolenia poprzednie razem wzite. Ujarzmienie si przyrody, rozpowszechnienie maszyn, zastosowanie chemii w przemyle i rolnictwie, egluga parowa, koleje elazne, telegrafy elektryczne, przysposobienie pod upraw caych czci wiata, uspawnienie rzek, cae jakby spod ziemi wyczarowane masy ludnoci (...)15. To ma miejsce rwnie i dzisiaj w niszczeniu caych ekosystemw, zanieczyszczaniu i oporw do prowadzenia ekologicznej dziaalnoci gospodarczej. W USA i Rosji do dzisiaj jeszcze nie uregulowano limitw CO2. W UE trwaj spory rzdw (najgoniej Polska) by mie wiksze limity... a tym czas atmosfera naszej planety umiera w wyniku coraz wikszej emisji gazw cieplarnianych. Wycina si lasy puszczy amazoskiej, do artykuw spoywczych w fabrykach stosuje si trujce toksyny, ktre s wyrzucane na gry mieci16. Dlaczego? Dla wikszej iloci pienidzy, ktre pragn prezesi korporacji i wielkich firm. Ale jednoczenie, na co zwracaj uwag autorzy Manifestu, buruazja stosuje rodki, ktre mog j take zniszczy. To ona wytworzya warstw nowoczesnych robotnikw, ktrzy tymi rodkami pokieruj do zniszczenia buruazji. Stanowi oni mas rozdrobnion przez konkurencj, wytworzon przez buruazj. Masowe zespolenie robotnikw jest jednak wynikiem zjednoczenia buruazji, ktra dla osignicia wasnych celw wprawia w ruch cay proletariat17. Mimo tego wraz z wzrostem poziomu gospodarczego, masy proletariatu powikszaj si i jego sia ronie. Mielimy przykady wrzenia spoecznego. To czasy rewolucji francuskiej 1789, rosyjskiej 1917 i niemieckiej 1918 roku, a take hiszpaskiej lat 30. XX wieku. Wydarzenia roku 1989 rwnie mogy sta si przyczynkiem do rewolucji komunistycznej. Inne warstwy spoeczne w procesie dziejowym umieraj, tzw. rednie, jak handlowcy, rzemielnicy i chopi zwalczaj buruazj, aby ocali siebie od zniszczenia. Nie s zatem, jak proletariat rewolucyjne, a konserwatywne. Autorzy Manifestu okrelaj te warstwy jako Lumpenproletariat. Oznacza bierny wytwr gnicia najniszych warstw starego spoeczestwa, ktra tu i wdzie bywa wczany w rewolucj proletariack. Mimo tego jednak, chtniej sprzedaje si jako narzdzie knowa reakcyjnych18. Mamy zatem precyzyjnie wyjanione, kim s proletariusze, buruazja i lumpenproletariusze. Obalam zatem mit powielany cay czas, e komunici dziel spoeczestwo na buruazj i proletariat, ktry w swojej prostocie jest niekompletny. Warto nadmieni, e komunici nie walcz przeciwko
15 16

Ibidem: Manifest..., rozdzia 1. Anne Leonard: Story of Stuff, http://www.storyofstuff.com/, 08.12.2009, 12:49. 17 Ibidem: Manifest..., rozdzia 1. 18 Ibidem.

lumpenproletariatowi, take w ich imieniu, jednake jedyn warstw spoeczn zdoln do rewolucji komunistycznej jest proletariat. W drugim rozdziale autorzy Manifestu przedstawiaj stosunki komunistw do proletariuszy. Komunici nie stanowi odrbnej partii do innych robotniczych, nie maj adnych odrbnych interesw i celw, ktre ma proletariat. Nie maj i wtaczaj adnych odrbnych zasad w ruch proletariacki. Z jednej strony walcz o wsplne interesy caego proletariatu, a z drugiej strony reprezentuj stae interesy caego ruchu, a wic w myleniu globalnego proletariatu19. Celem komunistw jest obalenie wadzy buruazji, zdobycie przez proletariuszy wadzy politycznej i sformuowanie proletariuszy w klas, W.I.Lenin tumaczc rol partii, widzi tu parti. Partia Komunistyczna w ujciu marksistowsko-leninowskim nie jest parti w rozumieniu buruazyjnym. Jest, upraszczajc, organizacj proletariuszy pod kierunkiem komunistw. Dlaczego ich? Autorzy Manifestu wyjaniaj: W praktyce wic komunici s najbardziej zdecydowan, porywajc naprzd czci partii robotniczych wszystkich krajw; w teorii wyprzedzaj oni pozosta mas proletariatu zrozumieniem warunkw, przebiegu i oglnych wynikw ruchu proletariackiego20. Ich twierdzenia teoretyczne nie opieraj si w odrnieniu od innych teorii, na ideach, na zasadach wymylonych lub odkrytych przez tego czy owego reformatora wiata21, ale wyraaj rzeczywiste stosunki istniejcej walki klas (...) Zniesienie dotychczasowych stosunkw wasnoci nie jest wcale cech specyficzn komunizmu22. Doda naley, przypominajc, e jest to cecha ujarzmionych, a wic proletariatu. Dalej dla uatwienia i aby unikn zbdnych powtrze, przyjmuj nomenklatur autorw Manifestu, np. przy okrelaniu buruazyjnej wasnoci czy buruazyjnego pastwa. Te przymiotniki s hasami pojmowania pewnej grupy spoecznej i jej cech, rodkw i warunkw, ktrymi si posuguje, uciskajc inne warstwy spoeczne. W dalszej czci Manifestu poruszony jest problem wasnoci prywatnej: Tym, co wyrnia komunizm, jest nie zniesienie wasnoci w ogle, lecz zniesienie wasnoci buruazyjnej. Ale wspczesna buruazyjna wasno prywatna jest ostatnim i najpeniejszym wyrazem takiego wytwarzania i przywaszczania produktw, ktre oparte jest na przeciwiestwach klasowych i na wyzysku jednych ludzi przez drugich.

W tym sensie mog komunici zawrze sw teori w jednym zdaniu: zniesienie wasnoci prywatnej. Zarzucano nam, komunistom, jakobymy chcieli znie wasno osobicie nabyt,
19 20

Beverly J. Silver: Globalny Proletariat, Warszawa 2009. Ibidem: Manifest..., rozdzia 2. 21 Ibidem. 22 Ibidem.

osobicie zapracowan; wasno, ktra jakoby tworzy podstaw wszelkiej osobistej wolnoci, dziaalnoci i samodzielnoci. Zapracowana, nabyta, osobicie zarobiona wasno! Czy mwicie o drobnomieszczaskiej, drobnochopskiej wasnoci, poprzedniczce wasnoci buruazyjnej? Nie mamy potrzeby jej znosi, znis j i znosi j codziennie rozwj przemysu. Komunici nie domagaj si odebrania kademu czowiekowi jego wasnoci, ktr rozumiej jako buruazyjn lub drobnomieszczask (wczeniej zniesion). Nie s zodziejami ani porywaczami. Proletariusze jednak posiadaj wasno, ktr tworzy kapita. W dalszym fragmencie precyzyjnie wyjaniaj t zoon zagadk: Czy jednak praca najemna, praca proletariusza stwarza mu wasno? Bynajmniej. Stwarza ona kapita, czyli wasno, ktra wyzyskuje prac najemn, wasno, ktra moe pomnaa si jedynie pod warunkiem, e wytwarza now prac najemn, by j na nowo wyzyskiwa. Wasno w dzisiejszej swej postaci porusza si w przeciwiestwie pomidzy kapitaem i prac najemn. Rozpatrzmy obie strony tego przeciwiestwa. By kapitalist - oznacza zajmowa nie tylko czysto osobiste, ale i spoeczne stanowisko w produkcji. Kapita jest wytworem zbiorowym i moe by uruchomiony tylko przez zbiorow dziaalno wielu czonkw spoeczestwa, co wicej, w ostatniej instancji - jedynie przez zbiorow dziaalno wszystkich czonkw spoeczestwa. Kapita nie jest wic potg osobist, lecz spoeczn. A zatem, skoro przeksztaci kapita we wasno zbiorow, nalec do wszystkich czonkw spoeczestwa, nie bdzie to przeksztaceniem wasnoci osobistej we wasno spoeczn. Przeksztaceniu ulega jedynie spoeczny charakter wasnoci. Traci ona swj charakter klasowy. Przejdmy do pracy najemnej. Przecitn cen pracy najemnej jest minimum pacy zarobkowej, tj. suma rodkw ywnoci niezbdnych do utrzymania przy yciu robotnika, jako robotnika. To wic, co robotnik najemny przywaszcza sobie przez sw dziaalno, wystarcza jedynie do odtworzenia jego bytu. Nie zamierzamy bynajmniej znosi tego osobistego przywaszczania produktw pracy, sucego bezporednio do odtwarzania ycia, przywaszczania, nie pozostawiajcego adnego czystego dochodu, ktry by mg da wadz nad cudz prac. Chcemy znie jedynie ndzny charakter tego przywaszczania, przy ktrym robotnik yje tylko po to, eby pomnaa kapita i tylko o tyle, o ile wymaga tego interes klasy panujcej23. Wasno, ktr posiada pracownik / robotnik, jest t, ktra pozwala mu przey w ukadzie kapitalistycznym (w ktrym rol pierwszorzdn odgrywa kapita). Wasno buruazyjna to taka, ktr jest wicej ni potrzeba nam do przeycia. Musimy zatem zrelatwizowa nasze bdne wyobraenia o zniesieniu wasnoci prywatnej przez rewolucj

23

Ibidem.

komunistyczn, ktra de facto rozwizuje wszystkie problemy ludzkoci, poprzez zniesienie ukadu kapitalistycznego. Czym jest praca najemna? Przecitn cen pracy najemnej jest minimum pacy zarobkowej, tj. suma rodkw ywnoci niezbdnych do utrzymania przy yciu robotnika, jako robotnika. To wic, co robotnik najemny przywaszcza sobie przez sw dziaalno, wystarcza jedynie do odtworzenia jego bytu. Nie zamierzamy bynajmniej znosi tego osobistego przywaszczania produktw pracy, sucego bezporednio do odtwarzania ycia, przywaszczania, nie pozostawiajcego adnego czystego dochodu, ktry by mg da wadz nad cudz prac. Chcemy znie jedynie ndzny charakter tego przywaszczania, przy ktrym robotnik yje tylko po to, eby pomnaa kapita i tylko o tyle, o ile wymaga tego interes klasy panujcej24. A wic suszne jest stwierdzenie: W spoeczestwie buruazyjnym przeszo panuje zatem nad teraniejszoci, w spoeczestwie komunistycznym - teraniejszo nad przeszoci. W spoeczestwie buruazyjnym kapita posiada samodzielno i

indywidualno, podczas gdy pracujca jednostka jest pozbawiona samodzielnoci i indywidualnoci25. Rwnie praca jest dzi le zrozumiana: W spoeczestwie buruazyjnym praca ywa jest tylko rodkiem do pomnaania pracy nagromadzonej. W spoeczestwie komunistycznym praca nagromadzona jest tylko rodkiem do rozszerzania, bogacenia, polepszenia procesu yciowego robotnikw26. Buruazja nazywa zniesienie tego stosunku zniesieniem indywidualnoci i wolnoci, z czym autorzy Manifestu si zgadzaj zreszt, ale wyjaniajc, e to jest tylko buruazyjna indywidualno, samodzielno i wolno. Pamitajmy, e obecne ukady spoeczno-gospodarcze pracuj tylko dla realizacji partykularnych celw buruazji, a nie dla wszystkich ludzi. Wolno rozumie si tu jako wolno handlow i rynkow. Problem w tym, e ta wolno jest skrpowana przez buruazj, podczas gdy wolno w ujciu komunistycznym jest czym odwrotnie gdy znosi stosunki buruazyjne w gospodarce i spoeczestwie. Wykorzystuje si nagminnie tradycj do olepienia spoeczestwa, aby nie dojrzao innych perspektyw przyszoci i aby utrzyma nad nim kontrol. Prosz zauway, e w mass-mediach w Polsce gwnymi tematami dnia czsto s kontrowersyjne wtki historyczne, nie wspomina si przy tym o nieszczciach innych ludzi, grocym im godzie, yciu w ubstwie, ktre to zjawiska s efektem ekspensywnej gospodarki krajw zamonych. Ktra z wielkich stacji telewizyjnych postawiaby na temat dnia wtek o umierajcych w Kenii z godu dzieciach?

24 25

Ibidem. Ibidem. 26 Ibidem.

Kim jest robotnik? Najpeniejsz odpowied udziela ten fragment: Robotnik staje si prostym dodatkiem do -maszyny, od ktrego wymagane s tylko czynnoci najprostsze, najbardziej jednostajne, do wyuczenia si najatwiejsze. Wydatki na robotnika ograniczaj si zatem niemal wycznie do rodkw ywnoci, niezbdnych do jego utrzymania i przeduenia jego gatunku. Ale cena wszelkiego towaru, a wic rwnie pracy i, rwna si kosztom jego produkcji27. Przeciwnicy komunizmu oburzaj si, e komunici chc znie wasno prywatn. Tylko, e ich wasno prywatna jest wyczona dla czonkw spoecznoci i funkcjonuje tylko dlatego, e ludzi jej nie ma. Czy przecitny robotnik czerpie korzyci jak waciciel fabryki na tym samym poziomie? I jeden z waniejszych cytatw: Komunizm nie odbiera nikomu wadzy przywaszczania sobie produktw spoecznych, odbiera jedynie wadz ujarzmiania cudzej pracy za pomoc tego przywaszczania28 !! Zarzuca si rwnie komunizmowi, e z ustaniem wszelkiej prywatnej wasnoci ustanie wszelka dziaalno i zapanuje prniactwo. Autorzy ripostuj, e spoeczestwo buruazyjne powinno w takim razie umrze mierci naturaln, gdy ci ktrzy pracuj nie dorabiaj si niczego, a ci, ktrzy si dorabiaj, nie pracuj. Tego typu rozumowanie koczy si na tautologii, e jak nie bdzie pracy najemnej, to nie bdzie kapitau. Przenosi si ten paradoksalny zarzut rwnie na wytwory pracy duchowej. Jakoby likwidacja wyksztacenia klasowego oznacza likwidacj wszelkiego wyksztacenia, ale oznacza to tylko usunicie roli suebnej inteligencji, ktra miaa suy jako maszyna do pomnaania majtkw dla buruazji. Innym zarzutem jest zniesienie rodziny i e niby to komunici propaguj poligami. Odpowiem sarkastycznym cytatem: Na czym opiera si wspczesna rodzina, rodzina buruazyjna? Na kapitale, na dorobku prywatnym. Cakowicie rozwinita, istnieje ona tylko dla buruazji; ale jej uzupenieniem jest przymusowy brak rodziny u proletariuszy, oraz prostytucja publiczna. Rodzina buruazyjna zaniknie naturalnie wraz z zanikiem tego jej uzupenienia, a jedno i drugie przestanie istnie wraz z zanikiem kapitau. Zarzucacie nam, e chcemy znie wyzysk dzieci przez rodzicw? Przyznajemy si do tej zbrodni29. I dalej w kwestii wychowania spoecznego, a wic szk pubicznych: Ale - powiadacie - najtkliwsze stosunki skazujemy na zagad, gdy wychowanie domowe zastpujemy przez spoeczne. A czy i o waszym wychowaniu nie decyduje spoeczestwo? Przez stosunki spoeczne, w ktrych si wasze wychowanie odbywa, przez mniej lub bardziej porednie czy bezporednie wtrcanie

27 28

Ibidem. Ibidem. 29 Ibidem.

si spoeczestwa, za pomoc szkoy itd.? Komunici nie wymylili oddziaywania spoeczestwa na wychowanie; zmieniaj oni tylko charakter tego oddziaywania, wyrywaj wychowanie spod wpywu klasy panujcej30. Wypadaoby tutaj zaprezentowa studia nad edukacj szkoln, ale jest to zbyt obszerny problem. Zwrc tylko uwag na pewn sprzeczno w wychowywaniu dzieci i modziey. Z jednej strony propaguje si postaw anty-konsumpcjonistyczn, ale z drugiej strony tumaczy si uczniom, e aby przetrwa musz kupowa. Zarzuca si komunizmowi, e wprowadzi wsplno on. Komunici nie maj powodu do likwidacji maestwa, bo tak naprawd ono nie istnieje. Czy nie jest tak, e kobiety, przymuszone cik sytuacj finansow, oferuj usugi seksualne bogatym mczyznom? Czy nie mwi si o wspczesnym niewolnictwie wyraajcym si w prostytucji, pornografii, prostytucji dziecicej i handlu ludmi? W spoeczestwie buruazyjnym przedstawiciele buruazji nie widz interesu w znoszeniu tego haniebnego procederu. Wyrzucaj swoje dze seksualne za pienidze na wielu kobietach, mimo e yj w szczliwych zwizkach maeskich. Ustrj komunistyczny natomiast znosi ten haniebny proceder handlu wasnym ciaem, by mc przey i niewolnictwo, ktre jest form ucisku jednej klasy przez drug. Czytamy: Nie ma zreszt nic mieszniejszego, ni wysoce moralne oburzenie naszych burua, z powodu rzekomej oficjalnej wsplnoci on u komunistw. Komunici nie maj potrzeby wprowadza wsplnoci on, istniaa ona niemal zawsze. Nasi burua, nie zadowalajc si tym, e maj do rozporzdzenia ony i crki swych robotnikw, nie mwic ju o prostytucji oficjalnej, - znajduj specjaln przyjemno we wzajemnym uwodzeniu swoich maonek. Maestwo buruazyjne jest w rzeczywistoci wsplnoci on. Komunistom mona by zarzuci co najwyej, e na miejsce obudnie zamaskowanej wsplnoci on, chcieliby wprowadzi oficjaln, otwart. Rozumie si zreszt samo przez si, e ze zniesieniem obecnych stosunkw produkcji zniknie rwnie wynikajca z niej wsplno kobiet, tj. prostytucja oficjalna i nieoficjalna31. Kobiety w systemie panowania buruazyjnego s zwykymi narzdziami produkcji. Co jaki czas dzisiaj w mediach mona usysze o doniesieniach o wykorzystywaniu seksualnym dziewczt i kobiet w klubach nocnych; obejrze wstrzsajce filmy dokumentalne o prostytucji w Rosji buruazyjnej XXI wieku, spotka pornografi klasyczn i dziecic (nie jest to tylko powszechny proceder w Azji, ale take w cywilizowanej Zjednoczonej Europie). W innym fragmencie autorzy Manifestu tumacz, e w chwili zniknicia wyzysku czowieka przez czowieka zniknie tym samym wyzysk jednego narodu przez drugi.
30 31

Ibidem. Ibidem.

Nieprawd zatem jest, e komunici s anty-narodowi. To prawda, e proletariusze nie maj swojej ojczyzny, ale stanowi oni cz spoeczestwa oglnoludzkiego, zoonego z wielu narodw. Proletariusze w ustroju panowania buruazyjnego nie maj ojczyzny, komunici nie maj wic powodu znoszenia ojczyznu i narodu, bo nie mona odebra proletariuszom tego, czego nie maj. Czytamy: Zarzucano jeszcze komunistom, jakoby chcieli znie ojczyzn, narodowo. Robotnicy nie maj ojczyzny. Nie mona im odebra tego, czego nie maj. Wobec tego, e proletariat musi przede wszystkim zdoby sobie wadz polityczn, podnie si do pooenia klasy narodowej, ukonstytuowa si jako nard, - jest sam jeszcze narodowym, aczkolwiek bynajmniej nie w znaczeniu buruazyjnym. Odgraniczenia i przeciwiestwa narodowe pomidzy ludami znikaj coraz bardziej jeli wraz z rozwojem buruazji, wolnoci handlu, rynkiem wiatowym, jednostajnoci produkcji przemysowej i odpowiadajcych jej warunkw bytu32. Nie mniej, jak przekonywa w okresie midzywojennym wybitny komunista Adolf Warski33, naley w celach ksztatowania wiadomoci spoecznej proletariatu n.t. jego praw, walce i idei komunistycznych wykorzystywa rodki dostpne w pastwie buruazyjnym. Na przykad poprzez dziaalno poselsk (pamitajc, jak zaznacza Adolf Warski, e nie jest to jednak wyraz walki o lepszy wiat, bo takim jest walka proletariatu, zorganizowanego w klas, tj. w Parti Komunistyczn). Kwestia wolnoci sumienia i wyznania stanowi tutaj pretekst do najgoniejszych oskare przeciwko komunizmowi. Obecnie istnieje stereotyp, e jeli kto jest komunist to musi by ateist i nie ma adnej alternatywy, obok jeszcze innego, e komunici przeladuj kocioy i religie. Komunici nie maj potrzeby zwalcza / przeladowa religie i kocioy, ktre jako wyrazy rnych form wiadomoci spoecznej, same w ustroju komunistycznym zanikn. Postrzegaj histori spoeczestw w toku przeciwiestw klasowych, ktre przybieray rne formy. Std wiadomo spoeczna, pomimo rnorodnoci, przemieszcza si w pewnych wsplnych formach, ktre zanikn wwczas gdy zniknie przeciwiestwo klasowe. A komunizm znosi w przeciwiestwa klasowe. Rewolucja komunistyczna jest najradykalniejszym, moliwym sposobem zerwania z przekazanymi nam przez pokolenia stosunkami wasnoci, a wraz z nimi take idei. Nie chodzi tutaj o wieczyste prawdy, jak np. dobro czy pikno, ale o ich nadbudow filozoficzn, ktra wytworzya si w wyniku przeciwiestw klasowych. Religia zaspokoja tsknoty do lepszego wiata dla ludzi, tworzc wyobraenia np. o raju czy o zbawieniu po mierci. Przejawiaa si i przejawia rnie w
32 33

Ibidem. Adolf Warski: Referat z okazji 5-lecia istnienia KPRP, w: Dokumenty II Zjazdu KPP, Warszawa 1968.

postaci rnych religii, kociow czy teorii. Rewolucja komunistyczna ma za zadanie wywalczenie demokracji34. Teoretycznie osignito dzisiaj demokracj polityczn, mimo dalszych zabiegw buruazji o jej zniszczenie. Jednake w sferze gospodarki panuje hybryda kapitalistyczno-feudalna, ktra poera ruch proletariacki w swoim imperialistycznym godzie kapitau35. Tak, chodzi tutaj o korporacje i wielkie firmy-molochy w gospodarce wiatowej. Autorzy Manifestu przedstawiaj rwnie rozwizania ekonomiczne w pastwie postrewolucyjnym, ktre mog si wydawa z punktu widzenia gospodarki buruazyjnej za nonsensowne. W historii mielimy ju przypadki wprowadzania w rzeczywisto tyche rozwiza. Pierwszym by wczesny okres rewolucji francuskiej (przed totalnym terrorem jakobiskim). Drugim przypadkiem Komuna Paryska roku 1871, ktra nie zdya si rozwin, poniewa wojska pruskie do szybko zdobyy Pary. Trzecim rewolucja rosyjska przed dyktatur J. Stalina (ktrego nie uwaam za komunist, a za bezwzgldnego tyrana, despot i terroryst). Czwartym rewolucja berliska z swoimi komitetami i radami oniersko-robotniczymi (dziki ktrej te wybucho powstanie wielkopolskie). Przywoajmy dziesi punktw programu komunistw z Manifestu: 1. Wywaszczenie wasnoci ziemskiej i uycie renty gruntowej na wydatki pastwowe. 2. Wysoki podatek progresywny. 3. Zniesienie prawa dziedziczenia. 4. Konfiskata wasnoci wszystkich emigrantw i buntownikw. 5. Centralizacja kredytw w rkach pastwa za pomoc banku narodowego o kapitale pastwowym i o wycznym monopolu. 6. Centralizacja rodkw transportu w rkach pastwa. 7. Zwikszenie liczby fabryk pastwowych, narzdzi produkcji, wzicie pod upraw i ulepszenie gruntw wedug jednolitego planu. 8. Jednaki przymus pracy dla wszystkich, utworzenie armii przemysowych, zwaszcza w rolnictwie. 9. Zespolenie rolnictwa z przemysem, dziaanie w kierunku stopniowego usunicia przeciwiestw klasowych pomiedzy miastem a wsi. 10. Spoeczne, bezpatne wychowanie wszystkich dzieci. Zniesienie pracy fabrycznej dzieci w jej dzisiejszej postaci. Poczenie wychowania z produkcj materialn, itd.36

34 35

Ibidem: Manifest, rozdzia 2. Ladislau Dowbor: Demokracja ekonomiczna, Warszawa 2009. 36 Ibidem: Manifest..., rozdzia 2.

W punkcie sidmym mamy oczywicie fabryki, ale naley je rozumie szerzej jako przedsibiorstwa i firmy. yjemy w XXI wieku, a Manifest powsta ponad sto lat temu. W punkcie dziewitym poprzez usunicie nie naley rozumie przeladowania czy mordowania ludzi. W punkcie dziesitym, mimo e yjemy w XXI wieku wci dzieci pracuj czy s wykorzystywane w haniebnym procederze jako niewolnicy, zwaszcza seksualnym. Najwicej amania praw dziecka dochodzi w Azji i Afryce, gdzie s najwiksze skale ubstwa. Te dziesi punktw byo realizowanych w ZSRR, a wic w toku procesu historycznego po II wojnie wiatowej take w Polsce. Problem zrodzi si tylko z pomieszaniem ideologii komunistycznej z rewizjonizmem stalinowskim, przez co dodano jeszcze terror i utrzymano pastwo w rozumieniu buruazyjnym. Nie mniej mimo tych uomnoci PRL, a take ZSRR, byy pastwami socjalistycznymi. Uwaam, e wydarzenia roku 1989 mogy znie te uomnoci, moe nawet po mierci J. Stalina podczas tzw. odwily post-stalinowskiej. Dlaczego tak si nie stao? W nastpnych akapitach odpowiadam na to pytanie. W rozdziale trzecim Manifestu zaprezentowane s rne nurty socjalizmu i wyjanienie, e mimo zbienoci niektrych pogldw, komunizm jest zupenie czym innym. Zestawia si socjalizm feudalny, tzw. niemiecki, konserwatywny / buruazyjny, krytyczno-utopijny, klasyczny i wreszcie komunizm37. W rozdziale czwartym przedstawiony jest stosunek komunistw do rnych partii, nazwanych opozycyjnymi. Chodzi tu o partie proletariackie, socjalistyczne i

socjaldemokratyczne. Komunici walcz o osignicie najbliszych celw i interesw klasy robotniczej, ale w ruchu teraniejszym reprezentuj jednoczenie przyszo ruchu38. Komunici walcz wesp z buruazyjnymi partiami demokratycznymi w celu osignicia doranych, wsplnych celw w walce z klasami reakcyjnymi, aby po osigniciu odpowiednich warunkw spoecznych i politycznych walczy przeciwko buruazji w odwiecznej walce klas. Niezmiennie przy tym pracuj nad ksztatowaniem wiadomoci spoecznej wrd proletariuszy, e s wykorzystywani do cna przez buruazj i powinni walczy o swoje prawa. Komunici popieraj wszelki ruch rewolucyjny, ktry jest przeciwko istniejcym stosunkom spoecznym i politycznym. Gdzie indziej podjem dyskusj, e niezastosowaniem si do tych wytycznych autorw Manifestu przez polskich komunistw w roku 1989 spowodowao, e ruch rewolucyjny Solidarnoci przeistoczy si w kontrrewolucj, niszczc le funkcjonujce, ale jednak, pastwo socjalistyczne, jakim bya
37 38

Ibidem: Manifest..., rozdzia 3. Ibidem: Manifest..., rozdzia 4.

Polska Rzeczpospolita Ludowa, przywracajc w wikszej mierze ukady tradycji systemu politycznego Drugiej Rzeczpospolitej. We wszystkich tych ruchach komunici wysuwaj jako podstawowe zagadnienie ruchu, zagadnienie wasnoci, bez wzgldu na to, czy przybrao ono bardziej lub mniej rozwinit form39. To jest bardzo istotny cytat, poniewa komunici mimo kooperacji z partiami demokratycznymi, nie zapominaj i walcz o idee, ktre Manifest prezentuje40: Komunici uwaaj za niegodne ukrywanie swych pogldw i zamiarw. Owiadczaj oni otwarcie, e cele ich mog by osignite jedynie przez obalenie przemoc caego dotychczasowego ustroju spoecznego41. Nie jest tak, e komunici s terrorystami i zdrajcami narodw, do ktrych przynale, te s patriotami, cho oczywicie nie w ujciu buruazyjnym, o czym wiadczy take i ten fragment: Wreszcie, komunici dziaaj wszdzie na rzecz cznoci i porozumienia partii demokratycznych wszystkich krajw42. W toku analizy Manifestu uznaj, e bdem jest twierdzi, jakoby komunizm by totalitaryzmem, nawoujcym do nienawici narodowociowej, etnicznej czy

wiatopogldowej. Walka z buruazj nie jest nienawici wobec samej buruazji, ale przeciwstawieniem si przeciwko niesprawiedliwoci, jakie wynikaj z jej statusu jako klasy panujcej. Manifest precyzyjnie wyjania czym jest komunizm, ruch komunistyczny, jakie s cele, pragnienia i program polityczny komunistw. Partia Komunistyczna rozumiana jest jako klasa spoeczna proletariuszy, a idc dalej zorganizowanym, zjednoczonym zrzeszeniem w ustawicznej walce klas. Nie ma w nim nic, co byoby sprzeczne z prawami czowieka i obywatela uchwalonymi zaraz po II wojnie wiatowej, mimo e okrela [Manifest] kade prawo buruazyjne za fikcyjne i w rzeczywistoci suce interesom buruazji43. Przyjrzenie si bliej rozwaaniom teoretycznym czonkw Ruchu Komunistycznego, sprawi, e komunici d do realizacji marze proletariatu poprzez wszystkie moliwe rodki, take te dostpne w pastwie buruazyjnym (patrz: Adolf Warski, przyp. K.O.). We wrzeniu 2009 roku sejm i senat III Rzeczpospolitej uchwali jednak nowelizacj kodeksu karnego 5 listopada 2009 roku. adnie brzmicy peny tytu to: Ustawa o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postpowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektrych ustaw. Brzmi jak prawny

39 40

Ibidem. Ibidem. 41 Ibidem. 42 Ibidem. 43 Ibidem: Manifest..., rozdzia 2.

Eintopf. Niezwykle kontrowersyjny jest jednak paragraf 2 artykuu 256 tego Eintopfu, ktrego przytaczam tutaj w caoci: 2. Tej samej karze podlega, kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesya druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierajce tre okrelon w 1 albo bdce nonikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej.

3. Nie popenia przestpstwa sprawca czynu zabronionego okrelonego w 2, jeeli dopuci si tego czynu w ramach dziaalnoci artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej lub naukowej. Jakiej karze? Tej samej karze.. a wic musimy cofn si o par sw wstecz do artykuu 212, gdzie napisane jest podlega grzywnie lub ograniczenia wolnoci. Nie mona zatem posiada adnego nonika zawierajcego tre komunistyczn. Dlaczego wyselekcjonowaem wanie ten przymiotnik? To jest zwizane z istnieniem partii politycznych i tu wanie jest problem. Istnieje w Polsce cakowicie legalnie polska partia polityczna Polskiego Ruchu Komunistycznego pod nazw Komunistyczna Partia Polski na mocy ustawy o partiach politycznych. Prosz zwrci tutaj uwag na artyku 1 i 4. Jeeli w nieszczsny paragraf 2 wejdzie w ycie, organy wadzy publicznej zobowizane bd do rwnego traktowania wszystkich partii, a wic bd musiay zakaza symbolik wszystkich partii politycznych! (jako e komunistyczna partia posuguje si symbolik komunistyczn!). Kto powie: no tak, ale jakim cudem komunici maj legaln parti? Partia komunistyczna odegnuje si od totalitarnych metod i praktyk w myl artykuu 1 teje ustawy, zostaa ponadto wpisana w ewidencj partii politycznych przez niezawisy sd powszechny. Tym samym posiada osobowo prawn (art. 16) oraz jej nazwa, skrt i symbol graficzny korzystaj z ochrony prawnej przewidzianej dla dbr osobistych (art. 17). To nie wszystko. Jeszcze mamy Konstytucj Rzeczpospolitej.. Rozdzia 2, artyku 31: 1. Wolno czowieka podlega ochronie prawnej. 2. Kady jest obowizany szanowa wolnoci i prawa innych. Nikogo nie wolno zmusza do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Rozdzia 2, artyku 32: 1. Wszyscy s wobec prawa rwni. Wszyscy maj prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne. 2. Nikt nie moe by dyskryminowany w yciu politycznym, spoecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

Wykorzystywanie symboliki swoich pogldw politycznych, bycie aktywnym w yciu politycznym, nawet jeli te pogldy polityczne to komunistyczne, przy istnieniu legalnej partii komunistycznej jest zagwarantowane w tych cytowanych przepisach prawnych, a wic mamy sprzeczno z paragfem 2 art. 256 nowelizacji kodeksu karnego. Rozdzia 2, artyku 54: 1. Kademu zapewnia si wolno wyraania swoich pogldw oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Tu chyba wida bardzo wyranie sprzeczno z paragrafem 2 art. 256 nowelizacji kodeksu karnego i nie wymaga to chyba komentarza. Oczywicie w oficjalnej, pastwowej ideologii antykomunistycznej wadze

ustawodawcze i wykonawcze mog tak si porozumie by zmieni obowizujce prawo pod w paragraf 2 art. 256 nowelizacji kodeksu karnego lub (co jest niewyobraalne) zastosowa do wszystkich obywateli, aktywnych w yciu politycznym i partii politycznych. Moje pytanie jest nastpujce: Czy jestemy pastwem faszystowskim, walczcym z przekonaniami, ktre si nie podobaj czy pastwem prawa, bdcym w Unii Europejskiej. Dodam, e w Niemczech Niemiecka Partia Komunistyczna funkcjonuje jak kada inna i nikt nie widzi tutaj adnych problemw czy nie ma powodw do dyskryminacji politycznej komunistw. Wg mnie jak na razie nasi, rodzimi politycy odpowiadaj, e jestemy pastwem faszystowskim.

Krzysztof Olszak

Fragmenty artykuu ukazay si rwnie na portalu spoecznociowym Moje Miasto Zielona Gra: http://www.mmzielonagora.pl/ . Cay artyku ukae si rwnie w czasopimie Brzask.

Bibliografia:
Manifest Komunistyczny, http://www.marxists.org/polski/marks-engels/1848/manifest.htm, 08.12.2009, 12:49. L. Dowbor: Demokracja ekonomiczna, Warszawa 2009. B. J. Silver: Globalny proletariat, Warszawa 2009. Anne Leonard: Story of Stuff, http://www.storyofstuff.com, 08.12.2009, 12:49. M. Davis: Planeta Slumsw, Warszawa 2009. Konstytucja III RP: http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm, 08.12.2009 18:32. Ustawa o partiach politycznych: http://www.sejm.gov.pl/prawo/partiepol/partiepol.htm, 08.12.2009 18:32. Nowelizacja kodeksu karnego: http://orka.sejm.gov.pl/opinie6.nsf/nazwa/1021_u/$file/1021_u.pdf, 08.12.2009 18:32.

Czy w Polsce jest moliwa rzetelna dyskusja o komunizmie i PRL-u?

Dyskusja redakcji portalu historycznego historia.org.pl

Narya: Nauka historyczna winna prowadzi na kade tematy rzeczowe, merytoryczne dyskusje bez nienawici czy zawici. Rwnie wrd polskich historykw i rnych innych autorytetw, na ktre si niejednokrotnie powoujemy, dochodzi do... po prostu ktni. Czy w Polsce jest moliwa spokojna, rzeczowa i merytoryczna dyskusja n.t. komunizmu, ktry zosta skonstruowany przez Marksa i Engelsa (i rozwijany przez kolejnych jak Lenin, Trocki, Mao, Stalin czy Althusser)?

FSO: Zaley przez kogo. Starzy [w sensie wieku - powyej 30- tki] historycy [w sensie: osoby si ni zajmujce] w duej czci traktuj komunizm jako co strasznego, zupelnie nie rozdzielajc idei jako pewnego pogldu czy wyobraenia o wiecie [nie wnikajc w jego sensowno i spjno] oraz ludzi ktrzy robili bardzo rne rzeczy uzasadniajc swe dziaania wanie komunizmem [patrz: walka klas dla przykadu]. By moe takie chodne podejcie bdzie miao dopiero pokolenie dzisiejszych kilkulatkw - dziesiciolatkw, dla ktrych wszystkie PRL-e i inne podobne wymysy bd bajk o elaznym wilku, przez co spojrz na t ide jak na kad inn istniejc kiedy w wiecie [kapitalizm, liberalizm, papizm i co jeszcze z izmw czek wymyli...].

Narya: Tak, faktycznie, ale modzi ludzie podaj raczej odmienn wizj tak, jak ich rodzice, co wydua czas do jeszcze nienarodzonych.

Don Pedrosso: Problem jest w tym, e wielu ludzi, w szczeglnoci tych, ktrych dotkn PRL, nie potrafi spojrze szerzej na problematyk komunizmu. Wszystko ograniczaj oni do swoich dowiadcze, lub swoich bliskich. Do tego dochodzi IPN, ktry swj patyczek do ogniska te wrzuci.

Narya: Tak, tylko, e wielu ludzi ktrzy wychowali si w PRL i na propagandzie tego kraju, bdc wtedy gorcymi jego zwolennikami, dzisiaj s jego gorcymi przeciwnikami. Odnonie PRL-u: dzisiaj naucza si i prowadzi dyskusj o tej historii w obrazie mniej wicej

takim: 45, 56, 68 (koniecznie: "wadze przeladoway ydw", ale: "ydokomuna" wci aktualna), 70, 80, 81, 89. Czyli obraz walki spoeczestwa z wadz. Puste pki. Itp. A przecie gdyby przez 50 lat byy puste pki z lat 80. to by ludzie w Polsce umarliby z godu, albo ju w latach 50. podnieliby bunt na skal Solidarnoci! A gdzie zwyke ycie obywateli? Gdzie ta historia ktra daaby nam prawdziw opowie z tamtych czasw o yciu a nie tylko "sb, sb, sb...". Zaraz si okae, e PRL to jeden wielki SB. Nie stoj w obronie niczego, ani niczego nie zwalczam, ale wyjaskrawiam pewne tendencje, ktrym naley si przeciwstawi. Owszem trzeba mwi co byo zego, ale oprcz tego byo co jeszcze. Nazywanie PRL-em komun to wynik propagandy, o zgrozo, wanie Polski Ludowej (kiedy powtarzano, e to pastwo socjalistyczne z kierunkiem na komunizm etc) i ludzie myleli e yli w komunizmie (Marks przewrciby si w grobie na widok takiego komunizmu jak PRL).

FSO: Jest jeszcze jedna sprawa, wedug mnie bardzo wana, lecz pomijana. Piszc czy mwic o komunizmie, wziej - okresie PRL-u, piszemy o nim jako kraju, ktry nie mia gospodarki, kraju ktry nijak nie mia zwizkw ze wiatem zewntrznym, cieszc si [jak dzieci], e by to najweselszy barak... Przecie albo - albo. Nie widzc [nie chcc widzie] zwizkw z gospodark oglnowiatow, tym co si dziao w niej i tym jak wpywao to na PRL z jego ekonomi socjalistyczn, zachowujemy si troszk jak general odrzucajcy plan oglny skupiajcy si na wskim odcinku frontu... Dyskusja trwa i dochodzi do problemw, na ktre wewntrz nie znajdujemy wyjanie. Dochodzi do spraw na ktre patrzy si tylko przez pryzmat polityki: [wadza pacyfikowaa, zakazywaa, mwia...] nie widzc tego jak wplywao to na gospodark kraju, nie chcc widzie jak wyglday umowy [n.p.] licencyjne. Do zupenej paranoi dochodzi, kiedy omawiamy to czy strajki byy czy nie byy zagroeniem dla systemu [legalnej wladzy]. Kali kra dobrze, Kalemu - le. Niestety, aby takie rozmowy byly konieczne, potrzebna jest wiedza nie tylko z dziedziny czci politycznej, czy zacicie polityczne, lecz take znajomo ekonomii, pewnych zasad z ni zwizanych. Wie si to niestety z marginalizowaniem [inaczej: zmniejszeniem] roli "S" jak ona odegraa w czasie przemian a to ju jest zamach na wszystko co najcenniejsze... To tylko pierwszy krok, ktry by udowodni, e tradycyjne "polityczne" [take w sensie "jedynie suszne"] podejcie jest bdne, e cay niemal gmach zbudowany przez oficjaln historiografi w tej czci naley zburzy i odbudowa. Od nowa. A to oznacza bldy a kto lubi do si przyznawa?

Narya: Czy wyczuwam tu zarzut do nauczycieli historii oraz polskiego systemu szkolnej edukacji historycznej i tej organizowanej przez media i politykw w kwestii postrzegania komunizmu oraz [na warunki polskie] do PRL-u?

FSO: Dobrze wyczuwasz. Czy w nauce historii, czy w tym z czego korzysta si w dyskusjach mona usysze o Urbanie, M.F. Rakowskim, Gierku, Kuroniu i caej masie innych osb [patrz: cala seria wydawnictwa BGW], pozycjach z cyklu "Wspomnienia inynierw / architektw / o Nowej Hucie..." gdzie s opisane czasy takimi jakie ci ludzie pamitali, tak jak je odczuwali, tak jak widzieli? Znakomita wikszo z tych autorw s to osoby z wyszym wyksztaceniem, oczytane, inteligentne, ktre dochodzily do swych przemyle dug drog "bdw i wypacze"... Nie... Podrcznikiem wzorcowym jest Andrzej Albert, vel Roszkowski, o ktrym mj historyk [prawicowiec, po. l. 90-tych] mwi, e jest antykomunistyczny... Czy uczymy w szkole rozronia idee od ludzi? Odrnia, e sztandary na wietrze to zupenie co innego ni ludzie z leninwk na gowie gotowi zabi "goymi rcami" kadego biaego? Nie... Czy uczymy w szkole spojrzenia z dwch stron na kade wydarzenie, tzn. opozycyjnej i "rzdowej", prby oceny tamtych warunkach, z tamtej perpektywy [bo przecie m.in. na tym polega praca historyka....] Nie... Uczymy za to z ksiek pisanych przez osoby ksztatujce polityk historyczn kolejnej R.P., bazujemy na wypowiedziach skrajnych, uproszczonych do granic niemal absurdu hasami i skojarzeniami, za pomoc sowa kluczy: zapa gospodarcza to wina komunistw, a wlaciwie to ydokomuny, bo tam duo ydw byo, ino utajonych, a ich symbolem by "sierp i mot". A w ogle czerwoni to gorsza zaraza jak nazici... Dopki nie zmienimy tego to co jest, na to co ma by, nie bdzie tak jak trzeba, dopki uczc historii nie bdziemy uczyli ekonomii [podstaw] nie zrozumiemy czemu tak byo, dopki nie bdziemy traktowali naszego kraju jako jednego z wielu na wiecie, ktry ma na niego wpyw - bdzie jak jest. Za moich [bardzo] szczenicych lat metod jak obecnie uczy si w szkole potrafiono w gronie takich szczyli, jakimi bylimy wwczas udowodni wszystko. Na przykad takie skojarzenie:

klucz wiolinowy -> piciolinia -> nuty -> muzyka klasyczna -> mazurek -> Chopin -> wdka

Mora z tej bajki by taki e klucz wiolinowy to przecie wdka... Tym, e jedno z drugim tak naprawd nie jest w ogle powizane nikt si wwczas nie przejmowa. Grunt, e mona byo udowodni kad bzdur..

Bruno Wtpliwy: Tak, za 50 lat. W chwili obecnej ton w dyskusji nadaje pokolenie 40latkw, ktrzy z lat modoci (schyku systemu z lat 80-tych) pamitaj, e pili piwo na pohybel komunie (a niektrzy czasem przenieli paczk ulotek), a wiat oceniali radykalni radykalnoci modoci. Oraz pokolenie 10-20 latkw, czyli dzieci wyej wymienionych, dziedziczce opinie i uprzedzenia. Starsze pokolenia, ktre pamitaj wicej (i maj skal porwnawcz), albo powoli wymieraj siedz cicho, aby ich nikt nie uzna za komunistw, czy kolaborantw, albo s zainteresowani w jednostronnym spojrzeniu (aby uzyska i utrzyma status bohaterw). Do tego dochodzi oficjalna propaganda pastwowa, lejca si ze wszystkich stron. "Solidarno" ma robi za Pisudskiego i Legiony z propagandy okresu midzywojennego, a jej dzieo (i zwycistwo) ma mie wymiar oglnowiatowej wiktorii nad komunizmem (ktry by oczywicie zjawiskiem constans od Stalina po Jaruzelskiego). Lansuje si mit, ktry ma z zaoenia postawi niecnych jego krytykantw w bardzo niezrcznej sytuacji. Za 50. lat min emocje, bdzie nowa skala porwnawcza i ocena stanie si bardziej obiektywna. A moe nawet wahado wychyli si niebezpiecznie w drug stron i negacj PRL zastpi afirmacja. Kto doyje, zobaczy.

Narya: Dlaczego akurat za 50 lat? Chodzi mi o optymistyczn wersj, e nie za tak dugo. Historycy twierdz, e o wydarzeniach z lat 80. to mona za 100 lat spokojnie porozmawia, wic to mnie bardzo tutaj zainteresowao. Problem w tym, e idee komunistyczne maj lat (od 1848) przeszo 161 lat, z czego ZSRR (od 1917) to 108 lat, a PRL (od 1945) - 64! To jest oczywicie due uproszczenie - w zaoeniu liczc od pocztku, jeli za od upadku (czyli np. rozamie za Marksa Midzynarodwki na komunistw, anarchistw i socjaldemokratw, gdzie w latach 80. XIX wieku, ZSRR od 1993, a PRL od 1989, to mamy lat minionych kolejno 129, 16 oraz 20). Co tu uderza? e po przeszo 100 latach Marksa traktuje si jak trdowatego (a raczej jego idee) i kojarzy z ZSRR (komunizm etc). Podczas gdy w latach 50. XX wieku francuski komunista (pniej marksista, kiedy odszed z FPK jak mu si nie udaa destalinizacja) L. Althusser przywrci do ycia filozofi Marksa w pierwotnej postaci, oddzielajc od niego Lenina, Stalina i Trockiego. Co do przechylenia wahada oceny w jedn czy drug stron: Posu si przykadem. Od upadku II RP mino 70 lat. Dyskusja jest ju na poziomie (oglnie rzecz biorc, szczegy jak np. kwestia Pisudskiego, zamachu stanu, etc, w to nie wnikam). Czy w takim razie analogicznie z tego wydedukowae 50 lat? Czy z tego, e wiadkowie lat 80. XX wieku wymr i przyjdzie nowe pokolenie, nowych czasw?

FSO: Niezupenie. Zaloenie jest proste [przynajmniej w chwili obecnej]: PRL to ten najgorszy bkart Historii, II R.P. - wrcz przeciwnie. Dla wielu osb na niedostatki tego co byo w PRL-u, kiedy zbyt wiele nie zaleao ode mnie jako jednostki, II R.P. bya antidotum, cudownym obrazem przodkw, wspomaganym przez opowieci jak to piknie i licznie.. Dla moich dzieci urodzonych w XXI wieku, oba te systemy bd bajkami o elaznym wilku, tak samo jak opowieci, e ssiad we wsi kupi sobie pierwszy traktor, "zdobywanie" tego czy mego. Dla nich wiat bdzie prosty - pracujesz - masz, mylisz, zakadasz wasny biznes i walczysz... Pracujesz wydajnie - to ok, nie to do widzenia... Dla nich nie bdzie rnicy pomidzy jedn a drug ideologi. Wycieczki osobiste nauczyciela bd traktowali ze miechem, bo bd spogldali na to co si dziao z dystansem, ktrego obecnie nie mamy.

Bruno Wtpliwy: 50 lat to oczywicie termin umowny. A wynika z prostego (i skdind smutnego) zaoenia, e nie bdzie ju wwczas (np. w organach decyzyjnych, rodowiskach naukowych, politycznych itp.) osb zainteresowanych osobicie wynikiem dyskusji (a nawet istotnej czci ich dzieci). Chyba, e medycyna zacznie sprawia cuda.

Redakcja portalu historycznego historia.org.pl zastrzega sobie prawo do autoryzacji wyej prezentowanych wypowiedzi.

Dyskusja redakcyjna ukazaa si rwnie na portalu historia.org.pl.

Analiza niemieckiego filmu propagandowego W lesie katyskim

W czasie II wojny wiatowej hitlerowcy postanowili wykorzysta zbrodni katysk dokonan przez NKWD na rozkaz J. Stalina na polskich oficerach i inteligencji. Chcieli rozbi przede wszystkim sojusz swoich wrogw, grajc na uczuciach Polakw. Ironicznym faktem jest, aby mwi o tragedii pomordowanych w lesie katyskim, podczas mordowania milionw cywilw w obozach koncentracyjnych w caej Europie. Nie dziwi wic reakcja aliantw zachodnich i Sowietw, ktrzy zaprzeczyli ogoszonym rewelacjom przez hitlerowcw. Prawda nie miaa wtedy tu znaczenia. Liczyo si przede wszystkim zwycistwo w tej wojnie. Wszyscy wykorzystywali kad, nawet najmniejsz, plotk, aby odnie sukces. Czowiek by tylko marionetk, zrcznie sterowan przez rzdzcych, a jego uniwersalne prawa nie istniay. Omiominutowy film, nakrcony przez hitlerowcw jeszcze w lesie katyskim, jest jednym z przykadw do studiw politologicznych nad zjawiskiem propagandy i demagogii. Sama muzyka, ktra towarzyszy narratorowi, jest rodkiem psychologicznym, majcym wywoa okrelone emocje. Ukierunkowuje widza na ogrom tragedii i barbarzystwo sowieckie, stawiajc w korzystnym wietle tych, ktrzy odnaleli katyskie groby, tj. hitlerowcw. Film w zasadzie jest modelem tych reportay dziennikarskich, ktre chc przekona jak najwiksze grono odbiorcw do swoich tez. Zaczyna si melancholijnie i szczliwie, poprzez ukazanie piknych krajobrazw biaoruskich, kawaka puszczy, rwcej rzeki i kilku chaup. Ma to wywoa oczywicie nastrj spokoju, ktry zosta zakcony przez barbarzyskich Sowietw, a ktrych zwalczaj dzielni onierze Wehrmachtu.

Krajobrazy katyskie.

Nastpnie, przy cigym komentarzu narratora, zostan pokazane otwarte groby wraz z ciaami pomordowanych. Urywki filmw wskazuj, e trwaj nadal wnikliwe badania naukowo - ledcze, ktre maj wiadczy o dobrej woli hitlerowcw przy jednoczesnym obrazowym opowiadaniu jak Sowieci rozprawiali si z swoimi wrogami.

Zdjcia prac badawczo-ledczych.

Szczeglnym fragmentem filmu bya opowie o odebraniu wszelkich kosztownoci pomordowanych przez oprawcw z zastrzeeniem, e pozostawiono ofiarom fotografie ich bliskich. Kamera przyglda si bliej prezentowanym przez badacza zdjciom bliskim. Chce przekona, e dziki temu odkryciu w lesie katyskim rodziny pomordowanych mog wreszcie dowiedzie co si stao z ich ukochanymi osobami. Podkrela si pokrewiestwo i wywouje emocje rodzinne poprzez wymawianie w okrelonym czasie sw ojciec, brat, syn. Oczywiste jest, e wrogiem nr 1 s ci, ktrzy dokonali takich potwornoci, tj. Sowieci, za przyjacimi ci, ktrzy ujawnili t prawd, tj. hitlerowcy. By to cel propagandzistw Trzeciej Rzeszy, aby Polacy stanli obok Wehrmachtu w walce przeciwko Sowietom. Podobny cel przywieca Niemcom podczas I wojny wiatowej. Taktyka ta bya ju znana Niemcom i wtedy skuteczna. Hitlerowcy chcieli powtrzy jej sukces w latach 40. XX wieku.

Dokumenty, zdjcia bliskich wywouj silne emocje wrd widzw i krewnych.

Pokaz, w jaki sposb Sowieci zabijali: strzaem w ty dolnej czci gowy. Wymierzanie ma pokaza, e wszystko byo doskonale wypracowane.

Kolejne czci filmu s pokazaniem rnych delegacji europejskich rzdw oraz Szwajcarskiego Czerwonego Krzya. Ma to wywoa przeczucie, e spoeczno midzynarodowa potpia jednoznacznie sowieck zbrodni w Katyniu. Jeli jednak wsuchamy si w tekst narratora, usyszymy, e byy to delegacje pastw osi, ich sojusznikw i marionetkowych rzdw. Reszta spoecznoci midzynarodowej nie przyja zaproszenia hitlerowcw do lasw katyskich. To naturalne, poniewa prowadzia wojn z Trzeci Rzesz. Delegacje spaceruj wrd zwok ofiar katyskich, rozmawiaj, wyraaj smutek. Kamera uchwycia okolicznych mieszkacw, a na koniec take polskiego ksidza oddajcego ostatni przysug pomordowanym. Przy delegacjach obecni s hitlerowcy.

Wywouje to wraenie, e spoeczno midzynarodowa jednoznacznie potpia Sowietw i wyraa solidarno i smutek z rodzinami ofiar katyskich. Rwnie to, e nard polski, wyraony w osobie polskiego ksidza zgadza si z hitlerowcami.

Propagandowy film hitlerowcw o zbrodni katyskiej jest bardzo dobrym przykadem w jaki sposb odbiorcy mass-mediw s dzisiaj manipulowani. Techniki i metody nie zmieniy si od tamtych czasw, jedynie znalazy nowy wyraz w postpie technologicznym. Porwnanie tego filmu z reportaami niektrych dziennikarzy daje nam skal w jaki sposb jestemy manipulowani. Musz jednak podkreli, e w moim odczuciu zbrodni katysk popenio NKWD na rozkaz J. Stalina, ale film ten jest rozpaczliw prb odegnania groby cakowitej klski poprzez skcenie wrogw. Std te w peni rozumiem reakcje aliantw zachodnich i Sowietw na ten akt demagogii. Rwnie Polacy, mimo e dowiedzieli si o mordzie katyskim, nie stanli obok hitlerowcw w walce z Armi Czerwon. Ta rozpaczliwa prba zakoczya si fiaskiem pod tym wzgldem, ale zdradzia tajemnic lasw katyskich i w przyszoci, o czym si wkrtce przekonalimy, wywoa wiele problemw spoecznopolitycznych. I tak jak napisaem na wstpie czy ten film nie jest dowodem na ironiczny fakt, wiadczcy o hitlerowcach? Z jednej strony wyraaj smutek i solidarno w kwestii zbrodni katyskiej, ale z drugiej morduj miliony w obozach koncentracyjnych. Dlatego te uznaem za stosowne obok tej analizy zestawi inn filmu, tym razem amerykaskiego, o skutkach masowych mordw hitlerowskich w Europie. Niesuszne jest dalej postawienie znaku rwnoci przez Pana Prezydenta Lecha Kaczyskiego, podczas uroczystoci 90. rocznicy wybuchu II wojny wiatowej w Gdasku, midzy zbrodni katysk a Holokaustem. Jak si przekada ilo ofiar tych dwch zbrodni na siebie? W moim przekonaniu naley stanowczo zaprzeczy temu porwnaniu w szacunku dla ofiar nazizmu niemieckiego.

opracowa Krzysztof Olszak

na podstawie niemieckiego filmu propagandowego z roku 1943 W lesie katyskim prezentujcego zbrodni katysk dokonan przez NKWD na rozkaz J. Stalina

Komentarz historyczny
O filmach niemieckim i rosyjskim oraz o zbrodni katyskiej

Film jest tendencyjny a treci w nim ukazane wrcz przeraaj perfidi propagandy. Jednake jest w nim rwnie zawarta cenna prawda o mordzie w Katyniu, o tym kto i w jaki sposb dokona tej zbrodni. Jednake akcent, ktry cigle jest widoczny, nieco zamazuje nam obraz caoci filmu. Z jednej strony film ukazuje zbrodni na narodzie polskim, dokonan przez bolszewickich oprawcw, jak podaje narrator. Z drugiej zaznacza si, i onierz niemiecki swoj bohatersk postaw ochrania nasz kontynent przed bolszewick zaraz mierteln. A jak nas ochrania, to wiemy dzisiaj ponad wszelk wtpliwo (AuschwitzBirkenau, Majdanek czy Treblinka). Kolejny aspekt to ukazanie dobrodusznoci niemieckich wadz i wykazaniu ich chci w badaniu tej straszliwej zbrodni. Mowa jest tutaj o pozwoleniu na penienie egzekwii nad otwartymi grobami masowymi przez ks. kanonika Jasiskiego i o rozrzuceniu nad grobami pomordowanych symbolicznej garstki ziemi, ktra nie pochodzia z Polski, lecz z terenw Generalnego Gubernatorstwa, co ju samo przez si powinno odstrasza od traktowania powanie caoci materiau filmowego. Film ten jak i pniejszy film radziecki s w zasadzie identyczne. Zgadza si faktografia mordu prcz rzecz jasna daty, a take przedstawiony materia dowodowy obu stron. Rnica tylko polega zatem na przeniesieniu rodka cikoci propagandy z faszystowskiej na komunistyczn. Moim zdaniem z obu filmw mona wycign wiele informacji stricte dotyczcych przebiegu zbrodni, liczby ofiar (podanej w przyblieniu rzecz jasna) gdy ani Hitlerowcom ani Sowietom w rzeczywistoci nie zaleao na dogbnym zbadaniu sprawy. Tak te oba filmy winne by puszczane razem a nie oddzielnie, aby odbiorca mia peen obraz propagandowego faszu i cynizmu obu stron a jednoczenie mg wycign z materiau prawdziw faktografi ktra jest zarwno w nazistowskim nagraniu jak i w tym radzieckim. Problem zbrodni katyskiej czy te mordu katyskiego (w zasadzie jakkolwiek mona byoby nazwa ten akt cierpienia zadanego Polsce i narodowi polskiemu) przymiewa i nadal bdzie przymiewa wzajemne stosunki midzy niegdy Zwizkiem Radzieckim, a w konsekwencji dzisiaj Rosj, oraz Polsk. Intensyfikacja wzajemnych stosunkw midzy

obydwoma krajami wtedy jak i teraz bya, i jest rna, i to dalece rna. Uwarunkowania polityczne jakie znalimy jeszcze z przed kilkunastu lat miny bezpowrotnie. Stosunki dobrossiedzkie midzy ZSRR a PRL, zwane wizami przyjani niegdy zadekretowane

dzi pozostaj w gestii wycznie dobrej woli sfer rzdzcych, zarwno w Polsce jak i samej Rosji. Polityka midzy obydwoma krajami w duym stopniu warunkuje si wanie poprzez pryzmat sprawy Katynia a w szczeglnoci tego, jak t spraw postrzegaj w Polsce. Rosjanie w zasadzie maj jedn utart ju lini obrony w tej sprawie, zorientowan na powtarzaniu frazy, e adnej zbrodni nie byo. Byo jedynie pospolite morderstwo o charakterze politycznym. I wanie o to jedno w zasadzie sformuowanie toczy si caa dyskusja. Strona polska reprezentowana obecnie przez dziesi rodzin zwanych katyskimi domaga si jedynie uznania tej zbrodni przez Rosjan jako zbrodni przeciwko ludzkoci, czego wadze rosyjskie skutecznie odmawiaj, tumaczc si prawem federalnym o zbrodniach stalinowskich oraz przepisami dotyczcymi rehabilitacji poszkodowanych. Na to wszystko nakadaj nam si dokumenty ktrymi posikuje si prokuratura w Moskwie ukazujce, i jecy polscy byli wrogo nastawieni do rzdu Radzieckiego i Radzieckiej Wadzy. Inn spraw jest samo podejcie Polakw do sprawy katyskiej. Polacy (gwnie starsze pokolenie) uwaaj, a raczej yj w cigym przewiadczeniu czego wyrazem jest min. stanowisko niektrych krgw politycznych, i bya to kolejna zbrodnia na narodzie polskim dokonana przez nieucywilizowany nard rosyjski, oraz e Rosja we wzajemnych relacjach z Polsk musi cigle korzy si za swoje zbrodnie i cigle za nie przeprasza. To jest dua niesprawiedliwo ju choby w wietle samej historii i faktw z niej wypywajcych. Najlepszym tego przykadem jest chyba wypowied polskiego prezydenta Lecha Kaczyskiego na uroczystych obchodach upamitniajcych rozpoczcie II wojny wiatowej tj. 1 wrzenia br. w Gdasku, gdzie to wypowiedzia znamienne sowa, by o sprawie Katynia mwi codziennie przy kadej okazji. Z innej strony mamy wypowied pani prof. Natalii Liebiediewej z Akademii Nauk Federacji Rosyjskiej, ktra niedawno bya gociem Uniwersytetu Zielonogrskiego i prowadzia cykl wykadw na temat wanie zbrodni katyskiej i 17 wrzenia. Pani profesor wyranie zaznaczya e zbrodnia katyska bya wyrazem podjtych dziaa i wczeniejszej inicjatywy awrientija Berii (minister ds. wewntrznych) i Jzefa Stalina. Ponad to Pani Profesor zaznacza, i samo okrelanie jako zbrodni nic nie mwi o jej samym charakterze. Najwaniejszym akcentem wyraanym przez pani profesor Lebiediew byo to, e Rosjanie nie bd cigle i na kadym kroku korzy si za t zbrodni. Jest to chyba najtrzewiejszy ogld na ta spraw. O tyle zbrodnia katyska moga by by uznana za zbrodni przeciwko ludzkoci, o ile zakadaa by aspekt planowanej eksterminacji caego bd powanej czci danego narodu czy grupy etnicznej z czym przecie nie mamy w tej kwestii do czynienia, a nade wszystko wanym jest by pamita e w samych latach 37/38 w wyniku podjtych dziaa represyjnych wobec obywateli radzieckich

do niewoli trafio ok. 7 mln ludzi z czego prawie 2 mln stracio ycie. Przy czym naley pamita e tylko czoowe postaci z pord aresztowanych zostay osdzone, caa reszta bya bezprawnie wiziona bd rozstrzeliwana bez wyroku, dlatego te nasze 22 tys. zamordowanych przez wojska NKWD wydaj si ma liczb nie ukazujc ogromu zbrodni. Naleao by chyba wstrzyma si od podejmowania jednoznacznych sdw w tej sprawie, gdy wszelkie stawianie sprawy na ostrzu noa moe powodowa dalsze antagonizowanie wzajemnych relacji.

Pawe uczak

Raport Naczelnego Dowdztwa wojsk Aliantw dla Trybunau Norymberskiego O hitlerowskich obozach koncentracyjnych Analiza urzdowego filmu dokumentalnego jako rda historycznego

UWAGA! MATERIA ZAWIERA ZDJCIA DRASTYCZNE!

Jeden z najlepszych filmw dokumentalnych w historii XX wieku opowiada o zbrodniach nazistw niemieckich, jakie miay miejsce w obozach koncentracyjnych. Dzisiaj, mimo digitalizacji i cyfryzacji starych filmw na tamach z celulozy, nakrcony w 1945 roku raport jest z trzeszczcymi si i zamazanymi obrazami, nierzadko te nawietlonymi. Wci jednak obraz tego filmu jest przeraajcy, ale takie byo jego zadanie. Okraszony jest przez swoich twrcw odpowiednimi dokumentami, wiadczcymi o randze dokumentu jako rodka dowodowego w procesie norymberskim. Gwn funkcj raportu miao by wywoanie okrelonych emocji i uczu, a przez to wskazanie winnych tych zbrodni na hitlerowcw. By jednym z gwnych rodkw dowodowych, ktre wykorzystaa prokuratura. Narrator oprowadza po obozach koncentracyjnych kolejno w: Breendonck, Leipzig, Ohrdrut, Hannoverze, Arnstadtcie, Nordhausen, Mauthausen, Buchenwaldzie, Dachau i w Belsen. Film przepeniony jest makabrycznymi scenami cia ofiar, odartych z szacunku i godnoci ludzkiej. Prezentowane s naprzemiennie ycie i mier. Uczestnikom procesu w Norymberdze przedstawiono ocalonych winiw, nierzadko okaleczonych, wychudzonych, chorych i wygodniaych. Aby mc okaza w peni potwornoci Upadku czowieczestwa i potpi zbrodnie nazistowskie, ocaleni zwykle byli prezentowani bez koszul lub w ogle jako nadzy. Jako, e jest to dokument, ukazano rwnie inspekcje specjalne naczelnego dowdztwa wojsk amerykaskich i sojuszniczych w wyzwolonych obozach. Twrcy filmu zwrcili uwag na ogromne problemy ycia i porzdkowania po wyzwoleniu. W pierwszej kolejnoci naleao zorganizowa pomoc medyczn, poprzez postawienie waciwej diagnozy i okrelenia odpowiedniego leczenia. Nastpnie przewie ciko chorych do szpitali wojskowych, a innym zapewni wikt i opierunek. Naleao take rozpocz proces czyszczenia ocalonych winiw, ktrym hitlerowcy nie zapewnili take i warunkw do utrzymania higieny osobistej. Najpowaniejszym jednak problemem byy stosy martwych i rozkadajcych si cia. Trzeba byo jak najszybciej uprztn tereny obozw, aby nie wybucha zaraza. Wykopywano ogromne doy, ktre posuyy jako zbiorowe mogiy. Z pomoc onierzy, winiw i spychaczy transportowano martwe, wychudzone i nagie zwoki do tych grobw, by je pniej zakopa. Dlatego dzisiaj nierzadko si mwi, e po II wojnie wiatowej

hitlerowskie obozy koncentracyjne stay si cmentarzami (nie wspominam ju o prochach, ktre rozsypywali hitlerowcy w czasie mordowania i niszczenia w obozach milionw ludzi). Dlatego te zwiedzajc obozy koncentracyjne, naley odnosi si tam z szacunkiem. Pokazano uczestnikom procesu norymberskiego funkcjonowanie fabryki mierci i sposoby tortur i poniania winiw. Wymownymi s wypowiedzi wiadkw, jak na przykad ocalonego onierza amerykaskiego czy niemieckiej pielgniarki. Mechanizm filmu jest prosty w kolejnych prezentowanych obozach obrazy s coraz straszniejsze. W moim przekonaniu raport ten jest, jeli mona si tak wyrazi, najlepszym horrorem. Dlaczego? Po pierwsze, zwykle w horrorach scenariusz jest konfabulacj lub fantazj, a tutaj mamy do czynienia z prawdziw histori. Po drugie, oddanie horroru w tym filmie stanowi zaledwie uamek potwornoci, jakie dowiadczyli winiowie hitlerowskich obozw koncentracyjnych podczas II wojny wiatowej, ktrych w peni nie pokae adne wspczesne medium. Po prezentacji dokumentw narrator zaczyna swoj opowie o historii hitlerowskich obozw koncentracyjnych w latach 1939-1945 od pokazania skali zasigu tego procederu. Nie ma adnego ta muzycznego (gdy ma by to raport a nie film fabularny).

Trudno jest dzisiaj odczyta nazwy KL, ale mapa jest uyteczna, gdy pokazuje skal zasigu zbrodni hitlerowskich w Europie.

Przy kooperacji z pokazywaniem porozrzucanych zwok konstruuje obraz cakowitego nieporzdku i chaosu w obozach, ktre daway przedsmak wielu problemw, z jakimi zmagali si ich wyzwoliciele.

Ten przykad by widokiem powszechnym w chwili wyzwalania KL.

Sfotografowano rwnie nieszczliwe prby ucieczki z KL. Jak wida, hitlerowcy nie kwapili si do usuwania zwok z potw z drutw kolczastych, ktre suyy im jako straszaki dla innych, woajce: Patrzcie, co was czeka, jeli sprbujecie uciec!

To nie s lalki, zapltane w drutach kolczastych, mimo e na pierwszym zdjciu tak si moe wydawa.

Zastyge w ruchu ciaa s pomnikami ostatnich emocji w chwili mierci tych nieszcznikw.

Nawet w obliczu mierci czowiek wyraa przywizanie do bliskich mu osb.

Po wyzwoleniu ocaleni spacerujc po KL spotykali swoich, martwych towarzyszy niedoli.

ycie i mier sploty si bardzo mocno w takich miejscach jak hitlerowskie obozy koncentracyjne. Tutaj na pierwszym zdjciu spotkanie onierzy-wyzwolicieli z ocalonymi winiami. Na drugim stosy martwych cia w jednym z barakw.

Trwaj jednak inspekcje wojskowe.

Spaceroway wrd martwych cia i ywych gapiw onierzy i winiw.

Suba medyczna prowadzi badania statystyczne, ale przede wszystkim pomaga ocalonym.

Zademonstrowano

rwnie

rne metody tortur,

poniania i

mordowania

ludzi.

Podstawowymi narzdziami by kij, na ktrym zawinito drut kolczasty oraz paka. Aby wymordowa masy ludzi, posugiwano si kamstwami i spdzano do ani, w ktrych z prysznicw zamiast wody spywa gaz trujcy. Zwoki palono w specjalnych piecach. Poza tym stosowano rozmaite metody tortur, jak na przykad obwizywanie, zwizywanie liniami, ciskanie imadem i rozupywanie tym samym koci i krgosupa, bicia po nogach, przekuwanie igami, narzdziami jak motki czy rubokrty, intymnych czci ciaa.

Kij okolony drutem kolczastym i jego zastosowanie.

Obwizywanie, kopanie i miadenie koci za pomoc acuchw i lin.

Popularne i podstawowe narzdzie tortur: paka i jego skutki.

W Hanowerze ukazano realia wyzwolonych obozw. Wygodzonych winiw poddawano okrelonym dietom ywieniowym, ktre pozwalay przywrci im sprawno do normalnego ycia pozaobozowego. Mimo wyzwolenia KL, obozy nadal funkcjonoway, w ktrych yo si i mieszkao. Byy to tzw. okresy przejciowe, w ktrych obowizyway programy przywracania ludzi do normalnego ycia.

Zdjcia z wyzwolonego KL w Hanowerze.

Fotografowano ludzi i ich fatalny stan zdrowia, aby tym lepiej zobrazowa dla sdziw Trybunau Norymberskiego. Tutaj nawet jeden z fotografw da si uj na jednym zdjciu z winiami.

Zdjcia z wyzwolonego KL w Arnstadt.

Od uj w Nordhausen dominuj obrazy stosw cia porozrzucanych po caym obozie i w wielkich masowych doach grobowych.

Winiowie nierzadko kryli ogromn rado, prbowali dalej y, korzystali z pomocy i suchali si polece. onierze pomagali i szukali siedzcych w ktach ludzi pord caego baaganu i stosw cia. Szukano ycia pord mierci.

Przeprowadzono wywiad z amerykaskim onierzem, ktry trafi do KL Mathausen. Rwnie tutaj postanowiono pokaza ogrom tragedii, poprzez ukazanie panoramy obozu. Wyzwoliciele-onierze byli take naocznymi wiadkami zbrodni hitlerowskich; ich skutkw. Poprzez to, e widzieli stosy porozrzucanych po caym obozie martwych cia.

Panorama KL Mathausen.

Mimo tego, wszyscy pracowali, aby uporzdkowa KL i wrci do normalnego ycia.

Zastyge w mierci twarze ludzi i ich emocje.

Przykad fatalnego stanu fizycznego winia KL. Upiorne widoki towarzyszyy im na kadym kroku.

Mimo tych upiornych widokw wielu przetrwao, aby mc o tym opowiedzie. Zdjcia z Buchenwaldu.

W Buchenwaldzie pokazano gdzie i jak palono ciaa pomordowanych..

Krematoria i szcztki ludzi, ktrych nie udao si usun przed wyzwoleniem KL.

W Dachau rwnie postanowiono pokaza ujcia panoramiczne obozu oraz metod zabijania ludzi za pomoc prysznicw.

Panorama KL Dachau oraz zdjcia ocalonych i warunkw ycia w okresach przejciowych.

anie, w ktrych dokonywano morderstw.

Na pierwszym zdjciu widzimy rury, ktrym pyn miercionony gaz, na drugim panel sterowania, a na trzecim korba do regulowania poziomu gazu w aniach.

Na pierwszym zdjciu widzimy puszk po trujcym gazie, a na drugim piwnice.

Stan fizyczny ocalonych winiw daje wyobraenia o mkach, jakie przeywali.

W KL Belsen dowdca skada raport, w ktrym informuje o dziaaniach, jakie podj, oraz o problemach (ktre byy charakterystyczne dla kadego KL w Europie). Rwnie tutaj twrcy filmu prezentuj wywiad z niemieck pielgniark, ktra powiadcza (bya jednym z wiadkw w procesie norymberskim) o dokonywanych w KL zbrodniach. Widzom pokazane s wyprowadzane straniczki obozowe, ktre okrutnie zncay si nad winiami. Wizyta w Belsenie bya ostatnim przykadem makabrycznego widoku, koczc si scenami porzdkowania z cia obozu i spychania ich mas do dow przez spychacz. Film zostaje opatrzony dokumentami (pamitajmy, e to jest raport amerykaskiego dowdztwa).

wiadkowie, z ktrymi przeprowadzono wywiad. Na pierwszym zdjciu dowdca w Belsen, na drugim niemiecka pielgniarka, a na trzecim oficer.

Porzdkowanie obozu.

eskie kapo teraz musiao przenosi ciaa swoich ofiar do wielkich dow.

Sprztanie na miejscu wielkich dow odbywao si za pomoc spychacza, gdy w masie cia, nie dao si inaczej. Kierowca musia chustk zatyka nos i usta z powodu wszechogarniajcego smrodu rozkadajcych si cia.

Film ten pokazuje tylko uamek dramatw ludzkich, jakie rozgryway si w Europie podczas II wojny wiatowej oraz to, co pozostao po klsce Trzeciej Rzeszy. Po roku 1945 powtarzano z uporem Nigdy wicej!. Uznano polityk appeasementu, tj. jej elementy dotyczce ustpstw dla zbrodniarzy, aby zachowa za wszelk cen pokj. Omiel si sparafrazowa wypowied polskiego ministra spraw zagranicznych w 1939 roku, Jzefa Becka: Pokj jest rzecz wan, ale my w Polsce nie znamy pokoju za wszelk cen, gdy jest w yciu ludzi, narodw i pastw rzecz cenniejsza. T rzecz jest HONOR!. Politycy w pustych sowach potpiaj nazizm / faszyzm i nienawi jednego czowieka do drugiego, ale mimo tego nie wycignli, a w lad za nimi my sami, nauki z dowiadcze II wojny wiatowej. Dokonano rzezi w Rwandzie

(oraz jej rezonans np. w Kongo). Przeladuje si ludzi ze wzgldu na to, kim s w Darfurze. Istniej chiskie i pnocnokoreaskie obozy koncentracyjne. Odbiera si dziecistwo i nawet czowieczestwo dzieciom i kobietom na caym wiecie. Nierzadko wykorzystuje si dzieci jako onierzy, co miao miejsce np. w Sierra Leone, amanie podstawowych praw czowieka poprzez Izrael w stosunku do Palestyczykw, powszechny problem prostytucji w Rosji. Mona wymienia w nieskoczono wiele przykadw w historii tzw. powojennej. Czy nie mona postawi ultimatum dla tych, ktrzy powtarzaj (w innej formie rzecz jasna) zbrodnie z okresu lat 1939-1945, zamiast pobaliwoci i ustpstw na rzecz pokoju?

opracowa Krzysztof Olszak

na podstawie nakrconego w 1945 roku raportu naczelnego dowdztwa wojsk amerykaskich i sprzymierzonych pod dowdztwem gen. D. Eisenhowera jako dowd rzeczowy w procesie norymberskim

ROZMOWA Z HISTORYKIEM
Dr Robertem Skobelskim, pracownikiem naukowym UZ

Jak ocen wystawiby Pan polskiej i zagranicznej historiografii zajmujcej si histori PRLu i dlaczego? To jest do skomplikowana sprawa, poniewa dobrze opracowano histori powojenn do roku 1956. Jeli mona posuy si metafor, okres stalinowski pod tym wzgldem zosta wyeksploatowany naukowo. Natomiast lata 1956-1980, okrelane jako rodkowy PRL, s opracowane bardzo sabo. Dopiero od niedawna powstaje szereg monografii, ktre wci jednak s niekompletne, uzupeniajcy te braki polskiej historiografii. Lata 70. XX wieku s do sabo opracowane, mimo pojawianiu si kolejnych artykuw czy ksiek. Stopniowo historycy uzupeniaj nasz wiedz historyczn. Na przykad dopiero po 30 latach, jako pierwsza od 1976, powstaa monografia, traktujca o wydarzeniach w Radomiu, Ursusie i Pocku! Komitet Obrony Robotnikw jednak wasnej si jeszcze nie doczeka, nie liczc wznawianej przez IPN ksiki z roku 1983 Jana Jzefa Lickiego. I to raczej jest ksika parawspomnieniowa, poniewa Licki zakada KOR. Dlaczego najwiksza opozycyjna organizacja nie ma wasnej monografii? Gwnie z powodu autocenzury wrd historykw. Ludzie, ktrzy tworzyli KOR, dzisiaj zajmuj bardzo wane stanowiska pastwowe. To powoduje, e historycy nie podejmuj tego tematu. Znam takiego, ktry zajmowa si histori KOR-u przez dwa lata, opublikowa kilka artykuw i od razu pojawiy si sygnay ze strony rodowiska politycznego: to nie tak, tak nie powinno by.. Dawne rodowisko korowskie jest po prostu skcone ze sob. Tymczasem inna organizacja, Ruch Obrony Praw Czowieka i Obywatela, take nie doczeka si wasnej monografii. Przypuszczam, e z podobnych powodw. Ludzie, ktrzy tworzyli ROPCIO, zeszli ze sceny politycznej, np. Moczurski. Jeli chodzi natomiast o lata 80. XX wieku, to jest znacznie lepiej. Powstao sporo ksiek dotyczcych stanu wojennego (zwaszcza prof. Paczkowskiego), Solidarnoci oraz jej historii w podziemiu. Niedawno wydrukowano prac zbiorow pod redakcj prof. Andrzeja Friszke o Solidarnoci podziemnej w rnych regionach Polski.. A Trzecia Rzeczpospolita nie naley ju do historii, a raczej do nauk politycznych.

Czy historia PRL-u znalaza zainteresowanie wrd historykw w innych krajach? Szczerze mwic, znikome. Co najwyej znajduje si w kontekcie bloku wschodniego. Pojawiaj si refleksje nad pewnymi wtkami historii PRL-u, zwaszcza niektrymi inicjatywami rzdu polskiego. Dostrzeono te wydarzenia i gruntownie przebadano. Dobrym

przykadem

jest

tutaj

plan

Rapackiego,

ktry

doczeka

si

kilku

opracowa

zachodnioeuropejskiej historiografii. Wysza kilka lat temu niemiecka ksika o planie Rapackiego Ernsta Labora Analiza planu Rapackiego, take w kontekcie stosunkw polskoenerdowskich. A po angielsku w latach 90. profesora Landycza pojawi si spory artyku Dyplomacja. Historia PRL nie jest popularna ani nie stanowi gwnego wtku bada historycznych na Zachodzie Europy, oprcz kilku wtkw, zwaszcza dotyczcych Solidarnoci i roku 1989. Np. ksika Tima Asha Polska, Rewolucja, Solidarno.

Jaki obraz tej czci historii ksztatuje si w wiadomoci spoeczestwa poprzez dziaalno mediw oraz politykw i czy te dziaania s godne pochway? Co jest takiego magicznego w PRL-u, co sprawio, e ludzie wspominaj tamte czasy czsto partem, czsto z sentymentem? Starsi, ktrzy dyskutuj o historii PRL-u, sigaj po ksiki historyczne. Z modszym

pokoleniem jest duo gorzej. PRL kojarzy im si raczej z opowieci rodzicw lub dziadkw. Niektrzy studenci historii stwierdzili, e w latach 80. by tylko ocet a brakowao papieru toaletowego. Skojarzenia o PRL-u s odrealnione. Dla nich to psychodemia. Mentalnie i biologiczne yj w innej rzeczywistoci. Historia, rwnie PRL-u, bardzo czsto jest wykorzystywana politycznie. Tylko, e te spory polityczne s na tak enujcym poziomie, e lepiej jest je przemilcze.. Co jest magicznego w PRL-u, co ludzie wspominaj z sentymentem. Np. lata 70. kiedy nasi rodzice przeywali swoj modo. Pojawi si wtedy odzew konsumpcyjny. Co prawda Polacy nie yli w biedzie, ale przez wier wieku od zakoczenia wojny na bardzo skromnym poziomie. Za czasw polityki Edwarda Gierka wprowadzono artykuy powszechnego uytku, ktre wczeniej nie byy znane: Marlboro, Coca-cola, May Kwiat; otwarto Pewex-y, mona byo obraca walutami itd. Rzeczywisto w czerwonym krawacie. Modo redniego pokolenia to kolorowe i dyskotekowe lata 70. W wspominaniu panuje taka regua, e przykre dowiadczenia s wymazywane, a przywoywane w opowieciach tylko te przyjemne.

Czy dzisiaj w Polsce jest moliwa merytoryczna bez nienawici ideologicznej i gorcych emocji dyskusja nad komunizmem i PRL-em? Dzisiaj czsto spotykam si z "murem" z wieloma dyskutantami w rozmowach nad komunizmem, ktrzy uwaaj, czsto bez argumentacji, e komunizm to zo wcielone i tyle. Przede wszystkim trzeba byoby najpierw rozrni ideologi od systemu wadzy totalitarnej. To s dwa rne pojcia. Dopiero pniej mona mwi o dyskusji.

Jak ocenia Pan rosyjski film dokumentalny "Sekrety Tajnych Protokow" oraz w tym kontekcie rosyjsk i polsk polityk historyczn na tle ostatnich wydarze rocznicowych? Nie ogldam telewizji. Filmy historyczne oglnie mnie nudz.

Le Monde Diplomatique Polska z okazji rocznicy wybuchu II wojny wiatowej opublikowa artyku, w ktrym jego autor zarzuca politykom i mediom odejcie od stanowiska antyfaszystowskiego, moe nawet wrcz "ugaskania" faszyzmu, a uderzenia w ruch komunistyczny (i take robotniczy, socjalistyczny itp). Chodzi mi tutaj o art. "We wstecznym lusterku" Krzysztofa T. Toeplitza. Czy zgadza si z Pan z tym stwierdzeniem? Moe nie wybielanie faszyzmu, ale musimy pamita, e Niemcy w zasadzie do wszystkiego si przyznaj. Z jednej strony uznaj swoje winy, ale z drugiej niektre rodowiska prowadz polityk rozkadania odpowiedzialnoci za wybuch II wojny wiatowej na innych, przede wszystkim na Rosj, jako gwnego dziedzica Zwizku Sowieckiego. Tymczasem Rosjanie yj troszk w takiej schizofrenii. Do 1943 byli gwnymi sojusznikami Trzeciej Rzeszy, ktr pniej jako jedni z waniejszych przeciwnikw pokonali. Zajcie okrelonego stanowiska w takiej sytuacji nie jest wic takie proste. I w pierwszym, i w drugim przypadku im si opacao. Odrzucajc ktrkolwiek cz swojej historii okresu II wojny wiatowej, wyrzekliby si wasnej racji stanu. Teraz w Niemczech trwa proces Demaniuka. Po raz kolejny pojawi si bd polskie obozy koncentracyjne. Albo to bd, albo celowe dziaanie. W kadym bd razie moe to by zjawisko wyparcia si. Spoeczestwo amerykaskie ju w ogle posiada fatalny stan wiedzy o Polsce. Lepiej jest z spoeczestwami europejskimi. W Polsce tymczasem przedstawia si ten bd, jako celowe dziaanie. Wkrtce dojdzie do absurdalnej sytuacji, e to Zwizek Sowiecki wywoa II wojn wiatow, a jej wybuch bdziemy obchodzi nie pierwszego, a siedemnastego wrzenia, a przynajmniej w Polsce.

Profesor Joachim Benyskiewicz w przedmowie do jednej z swoich ksiek wyrazi zdanie, e po roku 1989 zmienia si tylko opcja z lewicowej na prawicow w polskiej historiografii. Zgadza si Pan z tym? Pojawiaj si gosy (w toku dyskusji z zaj metodologicznych), e historiografia doby III RP cofa si w czasie w odrnieniu od czasw Jerzego Topolskiego, zgadza si Pan z takim pogldem na polsk nauk historyczn? Czy Polska potrafi pogodzi si z swoj histori i dlaczego? A Rosja? Tak, ma racj. W polskiej historiografii po roku 1989 odreagowywano po tych wszystkich ogranicze, ktre zostay narzucone na histori narodow. Nie wolno byo pisa na wiele spraw, zwaszcza dotyczcych negatywnych stosunkw polsko-radzieckich, jak atak 17

wrzenia, ukad Ribbentrop-Mootow, zbrodnia katyska. Wszyscy o nich wiedzieli, ale nie mona byo pisa. Przypuszczam jednak, e wikszo tych problemw poruszali profesorowie na swoich wykadach. Nawet tutaj na WSP w Zielonej Grze w latach 70. opowiadano o nich. Nie wolno byo tylko pisa.

Moja nauczycielka opowiadaa, e po jej opowieci o zbrodni katyskiej moe ju wicej si nie spotka z swoimi uczniami na nastpnej lekcji. To jest bardzo dobry przykad, jak nauczyciele przemycali nawet w szkole podstawowej zakazane wtki na lekcje historii.

Robert Skobelski pracownik naukowy Uniwersytetu Zielonogrskiego, autor monografii Ziemie Zachodnie i Pnocne Polski w okresie realizacji planu szecioletniego 1950-1955 i wspredaktor periodyku Pogranicze lubusko-brandenburskie po II wojnie wiatowej, Rocznika lubuskiego; czonek Zarzdu Oddziau Polskiego Towarzystwa Historycznego w Zielonej Grze. Prowadzi badania historyczne nad histori PRL w zakresie polityki, spoeczestwa, gospodarki. Regionalista.

rozmawia Krzysztof Michaowicz

STALIN
Technologia wadzy

Dokonujc swoistego skoku mylowego w przyszo, czstokro posugujemy si przeszoci badamy j i analizujemy pod wieloma aspektami, politycznymi, geograficznymi, religijnymi itd.. Skutki naszego badania nie zawsze wydaj si wszystkim rwnie obiektywne jak nam samym. Podobnie istota rzeczy odnosi si do stalinizmu. Ilekro badamy to zjawisko, czy okres, jak by tego nie nazwa, rodzi si nam coraz wicej pyta. Prostych i tych bardziej zoonych. Jeszcze wicej wtpliwoci nasuwa si gdy chcemy co na ten temat napisa. Wymaga to od nas nie maa wielu godzin czstokro mudnej pracy. Napisanie choby krtkiego biogramu wymaga od historyka niejednokrotnie zbadania wielu artykuw, prac naukowych, popularnonaukowych rwnie (dla spolaryzowania wizji historycznej). Tak te wracajc do sprawy Stalina i stalinizmu jakoby uczymy si na nowo postrzegania i ukazywania w taki czy inny sposb tej niewygodnej prawdy, gorzkiej i bolesnej niejednokrotnie. Czstokro usysze mona argumenty i nadmierne rozdmuchiwanie zbrodni i kultu jednostki Stalina, ukazywaniu caoci aspektw jego kryminalnej w istocie dziaalnoci zasania nam obraz obiektywnej prawdy historycznej. Po pierwsze zada naley pytanie co jest t obiektywn prawd historyczn a po drugie czy wspominanie o zbrodniach

rzeczywicie przysania nam obraz prawd rzdzcych histori? Czy rzeczywicie przez takie postrzeganie ycia i dziaalnoci Jzefa Stalina ucieka nam dziaalno klas i mas w dziejach? Jednym realnym i zarazem najmniej stronniczym wyjanieniem caej sprzecznoci jest fakt e proces dziki ktremu ZSRR stao si midzynarodowym mocarstwem by i pozostaje nadal zasug samego Stalina, jednake drug prawd jest e to nikt inny jak wanie osoba Stalina doprowadzia do tzw. odstpstw od ideaw socjalizmu, wyjaawiania ich44. Stalin by jednoczenie najbardziej znienawidzonym i najbardziej kochanym wodzem w historii caej ludzkoci; mona wyrazi si nawet i otaczany by przez boski szacunek i cze oraz jednoczenie przez skrywan pogard i odraz. Stworzy pastwo w ktrym jego osoba nie moga by obojtna dla nikogo, kojarzona bya zarwno z wszechogarniajcym terrorem jak i z nadziej na lepsze jutro. Posiada niemal tyle samo entuzjastw co zatwardziaych przeciwnikw. Naszkicowanie jego portretu psychologicznego wic wydaje si bez maa karkoomnym zadaniem i wrcz niewykonalnym,
44

A. Bowin, Wodzowie i masy, [w:] Aleksandr B. [prac. zbior.], Fenomen Stalina, 1988.

szczeglnie ze wzgldu na ywioowo podejcia do jego osoby nawet po dzie dzisiejszy. Tak te aby mc cho troch obiektywnie spojrze na jego osob musiao by min 100-200 lat perspektywy czasw. Moe wtedy wyda by si nam jako posta bardziej historyczna ni realna, dlatego te nie naley umiecha si na twierdzenie e Stalin yje... gdy powyszy przykad ukazuje e w naszej pamici on trwa i jest bardzo ywy, wci wywouje tyle samo emocji co kiedy. Niezaprzeczalnym jest e Stalin by organizatorem, naleao by powiedzie bezporednim inicjatorem organizowania prawdziwych pogromw czarownic i

bezprzykadnej tyranii. Nie posiada przy tym ani daru wymowy, ani teoretyki czy nadzwyczajnej wiedzy. Prawd jest ponad wszelk wtpliwo e nie dy do szczcia ludzkoci ale do zaspokojenia wasnych ambicji dyktatorskich. W marszu do wadzy absolutnej przymi samego Lenina, przezwyciy Trockiego, wyeliminowa Zinowiew, Bucharina, Kamieniewa i Rykowa, zdemontowa wewntrzn spjno komunistyczn KC i caej partii na rzecz strachu przed represjami. Dokona tego wszystkiego w ramach funkcjonujcego systemu prawnego zarwno w partii jak i w pastwie. Naley pamita e w ZSRR Stalina nigdy nic nie dziao si bez uzasadnienia i poparcia obowizujcego prawa i administracji. Po mierci Lenina (tj. 21 stycznia 1924 roku) wielu jego towarzyszu uwaao e naturalnym nastpc wodza rewolucji bdzie wczesny komisarz ds. wojskowych Lew Trocki a nie Stalin. mier Lenina bya jednak niewymown okazj dla samego Stalina na ktr ten najwyraniej czeka, czujc ju napicie jakie si wytworzyo midzy nim a Leninem, majc na wzgldzie kilka wczeniejszych spraw. Stalin mia teraz otwart drog aby rozpocz szerok kampani do cakowitego przejcia wadzy w Partii. Pierwszym bardzo wanym aspektem rzutujcym na pniejsze sukcesy propagandowe Stalina byo ustawienie si go w roli najwyszego kapana nowego kultu Lenina, wiatowej religii jak mia w przyszoci sta si komunizm. Stalin ju wtedy rozumia jakie konsekwencje moe mie podsycanie, wzmaganie kultu Lenina. Podczas tego mudnego procesu propagandowego w istocie, Stalin nie odpuszcza na paszczynie personalnej, cigle rozglda si i wybiera prawdziwych i domniemanych wrogw w partii komunistycznej. Jego najwikszym rywalem by Lew Trocki, uwaany zreszt przez samego Lenina za najzdolniejszego czowieka w caej Partii. Naturaln rzecz byo wic to e musia odej. Trocki posiada jednak wiele cech przywdczych ktrych Stalinowi brakowao, min. charyzm co uwidaczniao si podczas jego publicznych wystpie. Trocki potrafi wspaniale mwi i sugestywnie przemawia publicznie. Jego sztuka oratorska bya na bardzo wysokim

poziomie, przy czym Stalin wypada bardzo sabo, jednake geniusz ktry przejawia Stalin przewysza wszystkie inne atuty swoich konkurentw, w tym samego Trockiego. Stalin posiada niesamowite zdolnoci wykorzystywania jednej grupy ludzi do zniszczenia drugiej. Wszystko zaczo si od zwrcenia czonkw politbiura przeciwko Trockiemu. Stalin rkami czonkw politbiura najpierw w roku 1925 odebra Trockiemu stanowisko komisarza obrony a nastpnie w roku 1926 wydali go z samego biura politycznego. Nastpnie zosta usunity z WKP(b) 14 listopada 1927 na wsplnym posiedzeniu KC i Kolegium Partyjnego Centralnej Komisji Kontroli (uchwaa ta zostaa ostatecznie zatwierdzona na XV Zjedzie WKP(b) w dniu 18 grudnia 1927r) i internowany w Ama Acie w Kazachstanie. W styczniu 1929 sam Stalin zadecydowa o deportacji Trockiego wraz z ona i synem do tureckiego Stambuu. Kocowym epizodem byo wrczenie Trockiemu 18 stycznia dokumentu stwierdzajcego e planowa on stworzenie nowej opozycyjnej partii w ZSRR ktrej celem byo obalenie systemu radzieckiego w ZSRR. 12 lutego rodzina Trockich zostaa odstawiona na statek o imieniu Ilicz w Odessie a 13 lutego znajdowali si ju w stolicy Turcji. Sam aspekt przebiegu upadku Trockiego, faktografii nie jest jednak a tak wany. Pragn zwrci uwag na co znacznie bardziej ciekawszego i zastanawiajcego, wymagajcego refleksji, mam tu na myli spraw jak Stalin doprowadzi do upadku Trockiego, jakich uy forteli i sojuszw, kto musia zapaci najwysz cen za triumf tego mciwego Gruzina. Naley powrci do roku 1922 a nawet wczeniej, gdy to Stalin dopiero budowa swoje zaplecze polityczne, kiedy to Lenin uczyni go jeszcze wtedy mao znaczcym w Partii sekretarzem generalnym. Z przemwienia Lenina wygoszonego w kwietniu 1920 roku do Wszechrosyjskiego Zjazdu Grnikw jasno wynika e partia winna by silnym stalowym monolitem, dyktatura proletariatu jest i bdzie cechowana elazn dyscyplin,

bezwzgldnoci i tward wadz robotnikw. Stalin w tym czasie robi karier jako nietuzinkowy komisarz ludowy organizujcy bardzo sprawnie zaplecze na wszystkich najciszych odcinkach frontu, ratujcy sytuacj swoj bezwzgldnoci i powiceniu wszystkiego sprawie. Podczas przygotowa do rewolucji padziernikowej do samego przewrotu Stalin odgrywa co prawda cigle jeszcze wycznie drugoplanowe role ktre nie pozwalay wznie si ponad przecitno. Jednake zauwaenia i podkrelenia wymaga ju sam fakt e Stalin jego osoba bya cigle obecna w yciu Partii. Zakres pracy konspiracyjnej, penienie roli wykonawcy woli Lenina i Partii, cznika midzy prowincjonaln rewolucj a t wielk w Piotrogrodzie byo asumptem do pniejszej wielkoci Stalina do wzrostu jego popularnoci. Mona pokusi si o stwierdzenie e Partia, najblisi towarzysze i zreszt sam Lenin widzieli w Stalinie starego bolszewika i godnego

zaufania towarzysza. Wanie takiej osoby potrzebowa Lenin w budowaniu monolitu partii komunistycznej, dlatego te na XI zjedzie RKP(b) ta nazwa zostaa zmieniona w 1925 na WKP(b), w marcu 1922r. postanowiono o koniecznoci utworzenia nowego stanowiska w Partii (stanowiska sekretarza generalnego) ktre bdzie miao na celu wewntrzn konsolidacj personaln. 3 kwietnia 1922r. Plenum KC RKP(b) postanowio przekaza to stanowisko Jzefowi Stalinowi. I tu naley si zatrzyma... Wniosek o przyznanie Stalinowi teje funkcji zgosi Lew Kamieniew. Co ciekawe we wspomnieniach Borysa Baanowa ktry to w latach 1923-28 peni funkcj sekretarza Stalina widnieje zapiska e sam pomys zgosi wczeniej Zinowiew, wszystko rzecz jasna przy aprobacie Lenina. Wybr Stalina na stanowisko generalnego sekretarza otworzy mu drog do wybierania ludzi mu ulegych i oddanych a eliminowania (jeszcze nie fizycznie) ludzi mu przeciwnych bd potencjalnych wrogw ktrych Stalin ba si najbardziej. Dodatkowym atutem Stalina sta si fakt e jednoczenie bdc sekretarzem generalnym zyska stanowisko w Biurze Organizacyjnym ktre decydowao o przetasowaniach personalnych w Partii. 25 maj 1922 roku nieoczekiwanie Lenin dozna wylewu i uleg czciowemu sparaliowaniu, co skrztnie wykorzysta Stalin. Po powrocie Lenina na Kreml w padzierniku 1922 roku zauway on e aparat partyjny staje si zbyt scentralizowany wok osoby Stalina a sam Stalin uzalenia wiele niegdy kolektywnie podejmowanych decyzji od wasnej. By to zaledwie wstp do pniejszej ju po mierci wodza rewolucji bezpardonowej walki Stalina o najwyszy urzd w pastwie. Po drodze mamy choby spraw testamentu Lenina czy te wczeniejsz kwesti dotyczc rozmowy Lenina z Trockim i innymi czonkami KC o ograniczeniu wpyww Stalina i Biura Organizacyjnego (jest to przeom padziernika i grudnia 1922r.) i wreszcie fakt z 18 grudnia 1922 roku gdy to na wniosek Stalina plenum RKP(b) przyznao mu funkcj opiekuna zdrowia Lenina. 21 stycznia 1924 roku zmar Lenin. Stalin jednak nawet w takim momencie jeszcze niewiele znaczy. Stanowisko sekretarza generalnego nie odznaczao si jeszcze a tak bardzo z biurokratycznej machiny Partii. Aby zyska peni wadzy musia usun ze swojego otoczenia ludzi

charyzmatycznych i ambitnych, wierzcych w ideay komunizmu, innymi sowy star leninowska gwardi, a pozostawi przy sobie najwierniejszych, marnych aparatczykw takich jak np. Klimient Woroszyow. Nastpnym krokiem do zdobycia cakowitej kontroli byo podporzdkowanie sobie armii poprzez usunicie z jej szeregw dowdcw odznaczajcych si samodzielnoci, mowa tutaj o Michaile Frunze, bohaterze wojny domowej. Zmar on w

1925 r. podczas zdawao by si prostej operacji odka na ktr nie chcia si zgodzi a do ktrej zosta zmuszony decyzj Partii za ktr sta Stalin. Podwczas sojusznikiem Stalina by Feliks Dzieryski szef utworzonego w miejsce WCzK (1922) OGPU (Zjednoczony Pastwowy Zarzd Polityczny), jednak dla Stalina byo jasne e Dzieryski nigdy nie przystanie na pomys likwidacji starych bolszewikw. Dzieryski zmar w wyniku ataku serca 20 lipca 1926r., jego mier bya wybitnie na rk Stalinowi, mg teraz dobra odpowiedni osob na stanowisko szefa aparatu bezpieczestwa, najwaniejszego chyba urzdu w ZSRR zaraz po generalnym sekretarzu. Nastpc Dzieryskiego by Wiaczesaw Mienyski cakowicie oddany Stalinowi i popierajcy jego linie postpowania, jednake w wyniku dugotrwaej choroby zmar na atak serca w 1934r. Wracajmy jednak do tego co si wydarzyo zaraz po mierci Lenina, tj. 23 maja 1924 roku na XIII zjedzie RKP(b), mianowicie kilka dni wczeniej na rce Kamieniewa (przypomnijmy e zwolennika Stalina) Nadzieda Krupska, ona Lenina oddaa list do zjazdu, tj. testament Lenina ktry odczytany publicznie na zjedzie doprowadzi by do upadku Stalina. Jednake list nigdy nie zosta publicznie odczytany na zjedzie, komisja w skadzie Kamieniew, Zinowiew, Smirnow, Kalinin, Stalin zadecydowaa o odczytaniu jego treci tylko czonkom KC. Na spotkaniu KC list odczyta Kamieniew, po czym zabra gos Zinowiew, uznajc e cao listu Lenina jest dla komunistw prawem, jednake punkt dotyczcy towarzysza Stalina jest ju nieaktualny gdy dziaalno towarzysza Stalina w ostatnim czasie jednoznacznie udowodnia e zasuguje on najbardziej na stanowisko sekretarza generalnego. Wystpienie Zinowiewa zakoczone zostao swoist agitacj Kamieniewa za pozostawieniem Stalina na stanowisku, oraz ogoszeniem gosowania w tej sprawie. Wynik gosowania by jasny i wyrazisty, za gosowali praktycznie wszyscy, prcz niewielkiej grupy Trockiego. Stalin dziki aktywnemu dziaaniu Zinowiewa i Kamieniewa pozosta na stanowisku. Testament mia by przedstawiony rwnie reszcie zjazdu, do czego zobowiza si nie kto inny jak wanie Zinowiew, Kamieniew i Stalin, na przemian wychodzili do poszczeglnych delegacji zjazdu i odczytywali testament rwnie gosujc w sprawie pozostawienia Stalina na stanowisku, wszystkie delegacje popary Stalina. Zinowiew i Kamieniew mieli wkrtce gorzko aowa pomocy udzielonej Stalinowi. Stao si to ju w roku 1925. Zinowiew uznawa Stalina za sabego teoretyka i miernego stratega Partii, za tak osob uznawa si on sam stojc po mierci Lenina na czele Midzynarodwki Komunistycznej. Najwiksz paszczyzn nieporozumie miedzy Stalinem a Zinowiewem z jednej i Kamieniewem z drugiej strony bya stalinowska koncepcja budowy pastwa socjalistycznego w jednym kraju, na co dwaj byli sojusznicy Stalina si nie zgadzali i

na kadym niemal kroku podajc teoretyczno-ideologiczne fakty

wykazywali bdno

takiego mylenia. Naley jednak t kwesti traktowa z czciowym przymrueniem oka gdy jak wiadomo Stalin nie odznacza si wielkimi zdolnociami oratorskimi i teoretycznymi, formuowa on co prawda tezy jednake bardzo czsto nie potrafi poddawa ich logicznej krytyce choby cenzurze biecych faktw jak miao to miejsce przy dacie 22 czerwca 1941 roku tj. ataku faszystowskich Niemiec na ZSRR. Stalin formuowa tezy i nimi si posugiwa niczym zakltymi formuami o charakterze nienaruszalnoci i w takich kategoriach ten czowiek rozumowa, dlatego te nie naley przecenia konfliktu Zinowiew Stalina na paszczynie teoretycznej. Dla samego Stalina by to prawdopodobnie konflikt czysto praktyczny, albo Zinowiew si zgadza albo nie, jeli nie to trzeba zrobi tak eby go wyeliminowa a najpierw pozostaje oczywicie kwestia upokorzenia wroga w sytuacji gdy to sam oskarony publicznie wyznaje swoje winy. Tak te w wielkim skrcie mona by zdefiniowa ten konflikt. Po padziernikowym XIV zjedzie RKP(b) w 1925r. prasa radziecka wszcza kampani przeciwko nowej opozycji jak nazywano podwczas grup zinowjewoskokamieniewowsk. 18 grudnia 1927 roku wraz z Trockim z WKP(b) usunito rwnie Zinowiewa. Po XV zjedzie w 1927r. opozycja wobec Stalina skadaa ju tylko samokrytyk i wykazywaa bdno swoich racji. W styczniu 1928r. uczynili to rwnie Zinowiew i Kamieniew. Stalin jednak pamita urazy i nie tak atwo je darowa, w 1935 roku Zinowiew zosta aresztowany i skazany na kar mierci pod zarzutem spiskowania przeciwko Stalinowi. Lew Kamieniew aresztowany zosta w 1934 roku za spiskowanie w grupie tzw. trockistowsko-zinowjewoskiej ktrej celem byo zabicie Stalina i unicestwienie zdobyczy rewolucji, Kamieniew podobnie jak Zinowiew zosta skazany na mier. Geneza wadztwa Stalina ley jednak u progu roku 1927, gdy to na jego danie rozpoczto realizacj pierwszego radzieckiego planu picioletniego. Celem strategicznym planu byo

przyspieszenie ekonomiczne pastwa ktre Stalin widzia w szeroko zakrojonej industrializacji. Aby jednak wykona tak wielki plan gospodarczy naleao zapewni odpowiedni system aprowizacji ywnoci oparty na staych i pewnych dostawach. By to pierwszy wany problem z ktrym zetkn si Stalin. Szybko okazao si i dostawy s znacznie mniejsze ni przewidywano w sprawozdaniach, Stalin win obarczy wie na ktrej wg niego panoway jeszcze feudalno buruazyjne stosunki wasnoci. Podjto wic decyzj o bezwzgldnej i cakowitej kolektywizacji wsi radzieckiej. Dziki przymusowej kolektywizacji ziemi odebrano milionom chopw przekazujc j nastpnie nowo utworzonym olbrzymim kombinatom rolniczym kochozom. Skutki kolektywizacji byy

bardziej ni opakane, mimo wszechogarniajcej propagandy nie dao si ukry takich katastrof jak wielki gd na Ukrainie czy mier z godu ponad 1mln ludnoci na Pnocnym Kaukazie. Dla Stalina nie miao to adnego znaczenia, uwaa e polityka kolektywizacji podobnie jak szybkiej industrializacji jest ideologicznie a wic i praktycznie uzasadniona. Szukano wic winny takiego stanu rzeczy. Stalin wskaza na tych ktrzy kolektywizacji sprzeciwiali si najbardziej, tj. na bogatych chopw tzw. kuakw. Rozpocza si zakrojona na szerok skal kampania represyjna. Stalin rkami drobnego chopstwa i przy uyciu sub bezpieczestwa zlikwidowa ten problem. W skutek tak prowadzonych dziaa zgino ponad 5 mln ludzi. Dziki tak prowadzonej polityce na pocztku lat 30-tych Jzef Stalin sprawowa ju wadze niemal absolutn. By to jednoczenie pocztek najbardziej krwawego okresu jego panowania. Prawdopodobnie z biegiem czasu gdy Stalin zdobywa sobie coraz szerszy zakres wadzy ogarniaa go swoista paranoja potgowana przez paranoiczne lki przed wrogami. Mona powiedzie i okres terroru rozpocz si od zjazdu Partii w 1934 roku. Stalin spodziewa si e jego ponowny wybr na stanowisko sekretarza generalnego Partii bdzie czysto formalnym wydarzeniem. Przeciwko kandydaturze Stalina opowiedziao si jednak podwczas a 270 delegatw. W zwizku z tym Stalin zbudowa w sobie przekonanie i w Partii znajduje si frakcja ktra zmierza do jego eliminacji. W grudniu 1934 roku zosta zamordowany Siergiej Kirow, bardzo popularny podwczas sekretarz leningrackiego komitetu obwodowego Partii. Z obecnych na zjedzie delegatw zamordowanych zostao 1018, ponad to czystki objy sam Komitet Centralny z ktrego usunito i skazano na mier 98 czonkw na 139 czonkw. Na polecenie Stalina ciao Kirowa pospiesznie skremowano a z pogrzebu na Placu Czerwonym uczyniono wielotysiczn demonstracj. Stalin potrzebowa takiego pokazu aby wyolbrzymi strat jak doznaa Partia, dla uwolnienia nowej fali terroru. Od tej pory kady wiedzia e jeli nie udowodni swego oddania i lojalnoci wobec Stalina moe zosta rozstrzelany czy zesany. Spoeczestwo musiao uwierzy e w ZSRR, na wszystkich szczeblach administracji pastwa i Partii ukryy si dziesitki, setki tysice wrogw i spiskowcw chccych wymordowa dziaaczy partyjnych i przywdcw pastwa. Stalinowska suba

bezpieczestwa miaa otwart drog, rozpocza si niewypowiedziana orgia zbrodni i terroru, cae narody paciy teraz za swoj ufno wobec osoby ktra nigdy nikomu nie ufaa. Wadza i zaszczyty nie daj spokoju, a przeciwnie, rodz niepokj i strach. Zaszczyty s pozornym dobrodziejstwem, a niesawa pozornym zem. dlatego zamiast obiecywanego raju na ziemi Stalin stworzy tylko gigantyczny i nieustajcy czyciec, w ktrym

odpuszczenia grzechw dostpuje si po dzi dzie jedynie w formie pomiertnej rehabilitacji. Kiedy za przyprowadzi pod bramy tego czyca wasnych apostow, ci wrzucili tam jego samego45.

Pawe uczak
Artyku zosta wygoszony w formie referatu na wrocawskiej konferencji studenckiej Ludzie, ktrzy zmienili bieg historii

45

A. Awtorchanow, Zagadka mierci Stalina spisek Berii, Warszawa 2002, s. 170.

Bibliografia:
Opracowania: Aleksandr B. [prac. zbior.], Fenomen Stalina, 1988 Aleksandrow J. [prac. zbior.], Jzef Stalin. Krtki yciorys, 1950 Awtorchanow A., Zagadka mierci Stalina. Spisek Berii, 2002 Baanow B., Byem sekretarzem Stalina, 1985 Bullock A., Hitler i Stalin, t. I, 1997 Corin Ch., Fiehn T., Communist Russia under Lenin and Stalin, 2002 Historia Wszechzwizkowej Komunistycznej Partii (bolszewikw) krtki kurs, 1950 Lenin W., Dziea wszystkie, t. 40,45, 1988 Mikeln M., Stalin, 1990 Montefiore S. S., Stalin dwr czerwonego cara, 2004 Montefiore S. S., Young Stalin, 2007 Radziski E., Stalin, 1996 Rayfield D., Stalin i jego oprawcy. Szefowie stalinowskiej bezpieki, 2009 Service R., Stalin: biografia, 2006 Stalin J., Zagadnienia leninizmu, 1949 Trocki L., Moje ycie, 1990 Wilk M., Gruzin na Kremlu, 1995 Williams B., Lenin, 2002 Wokogonow D., Trocki niewolnik idei, ideolog zbrodni, 2008 Wokogonow D., Stalin wirtuoz kamstwa, dyktator myli, 2006

Strony internetowe: www.answers.com www.bbc.co.uk www.britanica.com www.gendercide.org www.historyworld.net www.loc.gov www.marxists.org www.skmrf.ru

GEORGES FRANOIS AUGUSTE DEFFONTAINE Niezwyke odkrycie w wojewdztwie lubuskim

Gen. G.F.A. Deffontaine (?) w mundurze

14 grudnia 2009 roku dokonano niezwykego odkrycia w gminie Skpe, ktre zakoczyo poszukiwania od roku 2006. Znaleziono i ekshumowano szcztki generaa G. F. A. Deffontainea, ktre teraz s w drodze powrotnej po 69 latach do ojczyzny. Niestety! Echo tego zdarzenia odbio si w Polsce niedosyszalnie, a sama posta Deffontainea nadal jest mao znana. Przykad demaskuje przeraajc prawd o polskiej historiografii, penej ksenofobizmu i nacjonalizmu. Czy nie jest tak, e w zainteresowaniach gwnymi wtkami jest historia Polski oraz od czasu do czasu Europy rodkowej i Wschodniej? Nie jest to bolczka tylko polskiej nauki historycznej. Kada inna historiografia interesuje si gwnie histori swojego kraju. Zakrawa to na ironiczny fakt, gdy przypomni si o Zjednoczonej Europie! Dla polskiego historyka lepszym interesem jest wydanie wasnej ksiki ni tumaczenie ju gotowych. I tak wiele ksiek na arcyciekawe tematy po francusku, niemiecku, angielsku i chociaby hiszpasku nie pojawi si na rynku polskim przetumaczone. Wci historycy polscy nie widz w historii Europy Zachodniej rwnie interesujcych tematw co w historii Wschodu, zwaszcza w kontekcie ZSRR i jego pastw satelickich. Po czci winnymi s tutaj mass-media. Nawet na najwikszym polskim portalu encyklopedycznym (wikipedia) nie ma adnej informacji o generale. Zagldaem do rnych zaukw w internecie, ale poza artykuami z Gazety Lubuskiej, notek na stronach gminy, notki z Radia Zachd, nie mogem znale jakiej fotografii czy czegokolwiek n.t. Deffontainea, by mc sobie go wyobrazi. W kocu jednak znalazem jedn na jakiej stronie belgijskiej (link w bibliografii). Z jej opisu wynikaoby, e to wanie poszukiwany przeze mnie belgijski genera, ale pewnoci nie mam. Strona

widnieje w jzyku francuskim / belgijskim, ktrego w ogle nie znam. Studiujc jakkolwiek biografi, zawsze zaczynam, gdy to jest moliwe, od znalezienia portretu bd fotografii. Na szczcie w przypadku generaa, tak znalazem. Chciabym uporzdkowa tych par informacji, ktre zebraem z rnych zaktkw internetu w niniejszym artykule, ktry ma rwnie za zadanie spotgowa promocj historii Deffontainea w Polsce. W tym miejscu rwnie serdecznie dzikuj, e reporterzy Gazety Lubuskiej oraz Radia Zachd sprawili, emy si dowiedzieli o tym niezwykym wydarzeniu i o samym generale. Jeli kto posiadaby wicej informacji, abym mg uzupeni notk biograficzn, prosz o kontakt. Za wszelkie informacje serdecznie dzikuj.

Notka biograficzna: Urodzi si w 21 maja 1882 roku i zasuy si na froncie zachodnim I wojny wiatowej jako genera armii belgijskiej. W roku 1940 zosta dowdc VII Korpusu i zastpc naczelnego wodza, ale ju na wiosn dosta si do niewoli niemieckiej pod Namur. Wraz z reszt jecw wywieziono go do obozu w Tiborlager, dzi: Cibrz, w lipcu, gdzie jego stan zdrowia pogarsza si z dnia na dzie, by 24 wrzenia 1940 roku umrze. Pochowano generaa na cmentarzu ewangelickim w lesie za Midzylesiem, gdzie spocz pniej take lekarz obozowy Eggner (zmary w sierpniu tego samego roku). Okolicznoci mierci generaa nie s znane.

Stara fotografia, dziki ktrej odnaleziono szcztki generaa

Ekshumowane szcztki generaa foto Mariusz Kapaa, Gazeta Lubuska

Kalendarz poszukiwa: W tym miejscu chciabym, jako historyk, podzikowa wszystkim poszukiwaczom szcztkw generaa, ktrzy przyczynili si do rozpoczcia poszukiwa. Polska, i zarazem wiatowa, nauka historyczna jest (tak sdz) Wam wdziczna! Skonstruowaem minikalendarz tyche poszukiwa, ktry dedykuj wanie wszystkim poszukiwaczom szcztkw generaa. Mora z niego na przyszo jest taki, e wystarczy tylko troch dobrej woli, by mc dokona odkrycia historycznego. Historia tyche poszukiwa jest jeszcze dowodem na integracj europejsk i bardzo dobr wspprac belgijsko-polsk. Kalendarz przedstawiem w do nietypowy sposb, bo w postaci trzech krokw. Jednoczenie moe by niekompletny, poniewa skleiem swoje dane z rnych rde. Jeli naley co uzupeni, poprawi, prosz o kontakt na redakcyjny e-mail.

Krok 1: 5 wrzenia 2006 roku do Urzdu Gminy Skpe zadzwoni Pierwszy Sekretarz Wydziau Ekonomicznego Ambasady RP w Brukseli Maciej Bittner i poprosi o rozmow z wjtem gminy Skpe Zbigniewem Wochem. Poprosi o pomoc w poszukiwaniu zaginionego miejsca pochwka generaa. Z M. Bittnerem skontaktowa si belgijski historyk Jacques Vandenbroucke, ktry jest autorem jednej z prac powiconych walkom na ufortyfikowanym froncie w Namur w latach 1914 i 1940. W czasie poszukiwa Jacques pozna crk i wnuka generaa, ktrzy ci poprosili o pomoc w odnalezieniu grobu, aby speni ostatni wol zmarej ony generaa. Chciaa ona zoy szcztki ma w rodzinnym grobowcu w Liege. Po 1945 w wyniku stacjonowania wojsk sowieckich w Polsce ze strony belgijskiej byo niemoliwe wszczcie

poszukiwa. Jacques nie zna jzyka polskiego i dlatego skierowa si do ambasady RP. M. Bittner poszukiwa informacji o Mitwalde / Midzylesie w internecie i natrafi na stron powicon twrczoci Pana Sergiusza Jackowskiego w opowiadaniu Dzieje nad strumykiem dziki czemu odnalaz dzisiejszy Cibrz i Skpe. Krok 2: Wjt Zbigniew Woch szuka po okolicy na podstawie zdjcia grobu z dwoma brzozami, ktre otrzyma od rodziny generaa. Punktem orientacyjnym byy te dwa drzewa. Kiedy udao mu si znale, okazao si byy tam dwa groby. Midzyleskim cmentarzem zaopiekowaa si modzie szkolna pod kierunkiem sotysa Jzefa Dziay. Oczyszczono wszystkie groby, postawiono brzozowe krzye. Krok 3: W 2009 roku zapada decyzja o ekshumacji i przewiezieniu szcztkw do Liege w Belgii. 14 grudnia pracownicy z Radoszyna ostronie ekshumuj midzy innymi pod okiem wjta, ambasadora belgijskiego Jana Luykx i reporterw Gazety Lubuskiej. Piotr Godlewski z Warszawskiej Agencji Funeralnej (ktra zaja si przetransportowaniem szcztkw) zauwaa po czaszce, e przeprowadzono wczeniej sekcj zwok. Zbigniew Woch wnioskuje, e potraktowano go jak Niemca. Wykopano nastpnie insygnia wojskowe: naramiennik z guzikiem i trzema gwiazdkami. Kilka telefonw i jest potwierdzenie, e to generalskie, a cilej: Lieutnant-General (belg. genera-porucznik).

pozbiera z rnych ktw internetowych Krzysztof Olszak

Bibliografia:
http://www.skape.pl/index.php?id=632&lng=pl , Notka informacyjna na stronie gminy Skpe, 14.12.09 13:44 http://www.zachod.pl/articles/view/bedzie-ekshumacja-generala , Artyku Radia Zachd: Sawomir Kordyjalik, 14.12.09 13:42 http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20091208/POWIAT13/572564921 , Artyku Gazety Lubuskiej: Eugeniusz Kurzawa, Mariusz Kapaa, 14.12.09 13:42 http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20091208/POWIAT13/723740004 , Artyku Gazety Lubuskiej: Eugeniusz Kurzawa, Mariusz Kapaa, 14.12.09 13:37 http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20091212/POWIAT13/544117575 , Artyku Gazety Lubuskiej: Eugeniusz Kurzawa, Mariusz Kapaa , 14.12.09, 13:37 Fotografia: http://www.actu24.be/article/namur_5000_le_general_deffontaine_rentre_au_pays/383294.aspx 18.12.09 11:52

Redakcja Tajnych Kompletw yczy

WESOYCH WIT BOEGO NARODZENIA SERDECZNYCH SPOTKA W KRGU RODZINY UMIECHW OD UCHA DO UCHA ZDROWIA BEZTABLETKOWEGO NIESKAZANIA SI NA SAMOTNO I UDANEJ IMPREZY SYLWESTROWEJ I SZCZLIWEGO NOWEGO ROKU (SPENIENIA POSTANOWIE NOWOROCZNYCH)

PARTNERZY