1.

CZOWIEK ISTOT SPOECZN

Jan Turowski, Socjologia. Mae struktury spoeczne, Lublin, 19993, ss. 7-15

20.02.2009 Czowiek istot spoeczn koncepcje (przypomnienie pierwszego wykady z psychologii spoecznej): teologiczna czowiek z natury wyposaony jest w przymioty ludzkie; socjologiczna czowiek dopiero staje si ludzki poprzez ycie spoeczne, ycie wrd ludzi. Dowodem [pozornym] na to s przykady ycia poza spoeczestwem, przypadki tzw. dzikich dzieci.

Przypadki dzikich ludzi:

Kaspar Hauser urodzony w 1812 roku na Wgrzech, wiziony przez 16 lat, nigdy nie widzia ludzkiej twarzy, nawet osoby podajcej mu jedzenie. Po tym okresie z trudem chodzi, nie umia mwi, nie by wiadomy obyczajw spoecznych. Chopiec Heski schwytany w 1314 roku w Hesji, ucieka na czworakach razem z wilkami przed myliwymi, nie mg si przyzwyczai do cywilizowanego ycia, wkrtce po odnalezieniu zmar. Chopiec Islandzki znaleziony wrd owiec, mia rysy zwierzce, becza jak owce, w stosunku do ludzi by niechtny i dziki. Chopcy Litewscy znalezieni w XVI wieku wrd niedwiedzi, jadali surowe miso i jarzyny, sypiali zwinici w kbek, z trudem nauczono ich chodzi w pozycji pionowej i mwi jzykiem artykuowanym. Klemens z Overdyke chopiec, ktry chowa si wrd wi, ktre pas, pozbawiony wszelkich kontaktw z ludmi, nauczy si ssa krow, je traw i chodzi na czworakach. Jean de Liege zagin jako 5-letnie dziecko i 16 lat y w lesie. Dziki z Aveyron zachowywa si jak zwierz, poddany wychowaniu niewiele nauczy si mwi. Anna i Izabela znalezione w 1938 roku w Stanach Zjednoczonych, trzymane od urodzenia w cakowitym odosobnieniu, nie potrafiy mwi, skupi uwagi, rozpoznawa twarzy, po wielu latach nauczyy si mwi i pisa

Ko z berliskiego cyrku, zwany Sprytnym Hansem. Zwierz to najwyraniej rozumiao mow swojego tresera von Ostena i umiao odpowiada na pytania arytmetyczne, stukajc kopytem tyle razy, ile wynosi wynik zadania. Ko tupa kopytem, bo jego pan tego oczekiwa. Robi to tak dugo, jak dugo czowiek mia na twarzy wyraz oczekiwania.

Dzikie dzieci, cho naladuj styl ycia zwierzt, przywrcone rodowisku ludzkiemu rozwijaj w sobie waciwoci czowieka. O tym, e czowiek rodzi si ludzki, wiadczy umiejtno posugiwania si dzikich ludzi narzdziami oraz uywanie dwikw dla okrelenia rzeczy lub sytuacji, ktre mona uwaa za prby stworzenia jzyka w naturze ludzkiej jest wic dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Innym dowodem na to, e czowiek rodzi si ludzki jest tzw. dowd Kellogw Lelli i Winthropa, ktrzy adoptowali mod szympansic Gu, zamierzajc wychowywa j rwnolegle ze swoim wasnym dzieckiem, bdcym w tym samym wieku. Poddali ich tym 1 SOCJOLOGIA GRUP SPOECZNYCH - WYKADY

1. CZOWIEK ISTOT SPOECZN

Jan Turowski, Socjologia. Mae struktury spoeczne, Lublin, 19993, ss. 7-15

samym procesom socjalizacyjnym (wychowanie wiedz). Szympansica pocztkowo rozwijaa si lepiej pod wzgldem ruchowym (nauczya si szybciej je yk, otwiera drzwi, etc.). Nigdy jednak nie opanowaa zdolnoci kojarzenia i abstrakcyjnego mylenia, nie nauczya si mwi, ani rozumnie myle. Przypadki dzikich dzieci wskazuj, e czowiek rodzi si ludzki i przez ycie zbiorowe rozwija swoje czowieczestwo. A zatem obie koncepcje, socjologiczna i teologiczna, s suszne i uzupeniaj si nawzajem. Ludzie yj spoecznie, poniewa skania ich do tego natura. Teza, e czowiek jest istot spoeczn zostaa sformuowana przez Arystotelesa i bya rozwijana przez w. Tomasza, ktry wskaza na 3 rodzaje potrzeb ludzkich: moralne, intelektualne, fizyczne adna z nich nie moe by zaspokojona poza spoeczestwem. Teza goszca, e czowiek jest istot spoeczn, to podstawowe zaoenie ontologiczne, na ktrym wspiera si socjologia. Pawe Rybicki wyrnia trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej: abstrakcjonistyczna wystpuje w tzw. szkole formalnej socjologii (twrca Georg Simmel), przyjmuje, e jednostka ludzka jest podmiotem dziaa i zachowa i analizuje rne formy, w jakich ycie tych jednostek wystpuje (stosunki spoeczne, grupy spoeczne, procesy spoeczne); naturalistyczna ujmuje jednostk jako przedstawiciela gatunku, indywiduum biologiczne ukonstytuowane i rozwijajce si jak kady organizm, ktry reaguje na bodce zewntrzne poprzez odpowiednie zachowania; takie koncepcje byy podstawowym zaoeniem niektrych kierunkw socjologii (organicyzm, teorie instynktu, behawioryzm); realistyczna zakada, e jednostka jest istot spoeczn; najpeniej wyrazi j Arystoteles w okreleniu czowieka jako zoon politikoon koncepcja ta ma 3 znaczenia: czowiek nie mgby rozwin swych ludzkich cech, gdyby znajdowa si poza rodowiskiem spoecznym; czowiek nie jest czym danym, gotowym, jest istot, ktra staje si i urzeczywistnia pod wpywem oddziaywania spoeczestwa i kultury oraz ksztatuje sw osobowo (postawy, denia, systemy, wartoci); czowiek tworzy rne rodzaje i formy ycia zbiorowego, jest podmiotem ycia spoecznego, spoecznoci za istniej poprzez relacje czce jednostki; czowiek jest aktorem ycia spoecznego.

2 SOCJOLOGIA GRUP SPOECZNYCH - WYKADY