INFORMACJE O AUTORZE

Urodzony: i
Spis treści
Oslo, Norwegia 1923 j
1
Wykształcenie i rok ukończenia: ;
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Matura (Norwegia) '19-12
Nauczyciel sportu (Niemcy) 1945 > Ortopedyczna treapia manualna dla fizjoterapeutów
Fizjoterapeuta (Norwegia) 1949
Medycyna ortopedyczna, Cyriax (Londyn) 1954
Chiropraktyk (FAC/Hamm 1958) i OMT lvaltenborn-Evjenth-Konzept ® . . . . . . . . . . 15
Terapia manualna (MT 11, Norwegia) 1959
Osteopatia (Londyn) 1962 j
Terapia ortopedyczno-manipulacyjna (ISOMT) 1973 CZIJŚĆ OGÓLNA

Działalność: i . 1. Powierzch.ue stawowe . . . . . . . . . . . . . . . 17

Praktyka prywa tn a w Oslo 1950-1982 i 2. Poleczenia kości • • - . . . . . . . . . ' . . . . . 18

Nauczyciel medycyny1 ortopedycznej (Cyriax) od 1955 2.1. Podział koń v/encjonalny . . . . . . . . . . . . . . . 18
Nauczyciel chiroterapii dla lekarzy, Niemcy: 2.2. Podział wg McConaiila . . . . . . . . . . . . . . . 20
;
DGMM", FAC/Hamm 1963-1982
| j DGMM, MWE/Neutrauchburg 1974-1975 3. Pozycje kości i stawów . . . . . . . . . . . . . . . 20
Nauczyciel osteopatii (Stoddard) od 1971 • 3.1. Pozycją zerowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
OMT - instruktor (międzynarodowy) fizjoterapeutów od 1973 3.2. Pozycja spoczynkowa . . . . . . . . . . . . . . . 21
Przewodniczący IFOMT Stanjdard-Committee 1974-1980 3.2.1. Aktualna pozycja spoczynkowa . . . . . . . . . . . . 21
Konsultant IFOMT norm zawodowych 1982-1990 3.3. Pozycja zaryglowana . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Profesor biomechaniki ijila lekarzy osteopatów, Michigan State Uriiversity USA 1977-1984
Profesor terapii fizykalnej dla fizjoterapeutów (Oakland University MI/USA) od 1984 4. Płaszczyzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Naucz yciel OMT, Ce n tr u m kształcenia, Mainz od 1984 4.1. Płaszczyzny anatomiczne . . . . . . . . . . . . . . 23
4.1.1. Płaszczyzny strzałkowe . . . . . . . . . . . . . . . 23
Członkostwo honorowe: , • , 4.1.2. Płaszczyzny czołowe . . . . . . . . . . . . . . . . 23
4.1.3. Płaszczyzny poprzeczne (horyzontalne) . . . . . . . . . . 23
Nor\veski i Chilijski Związek Fizjoterapii ( 4.2. Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej . . . . . . . . . 24
Niemieckie, Fińskie, Norweskie i Szwedzkie Towarzystwo OMT
Szwedzkie Towarzystwo Le kars kie Medycyny Manualnej 5. Osie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5.1. Osie anatomiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Pozostałe: j 5.1.1. Oś czołowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
5.1.2. Os" strzałkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Specjalista MT- NFF (terapii mamulnej Norweskiego Związku Fizjoterapii) 1991 5.1.3. Oś pionowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
IFOMT - Nagroda (Vait, USA) 1992 |
6. Ruchy kości i stawów . . . . . . . . . . . . . . . 26
6.1. Rotacja kości — toczenie z poślizgiem w stawie . . . . . . . 26
6.1.1. Rotacja kości . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
6.1.1.1. Anatomiczne ruchy kości . . . . . . . . . . . . . . 27
6.1.1.2. Fizjologiczne ruchy kości . . . . . . . . . . . . . . 28
6.1.1.3. Podstawowe typy ruchów kości wg McConailla: „spin" i „swing" . . 28
6.1.2. Toczenie z poślizgiem w stawie . . . . . . . . . . . . 30
6.1.2.1. Toczenie . . . . . . . . . . . . ' . . . . . . . . 30
6.1.2.2. Ślizg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
6.1.2.3. Toczenie i ślizg - w którym kierunku w stawie? . . . . . . . 31
6.2. Translacją kości - gra stawowa \v stawie . . . . . . . . . 34
6.2.1. Translacja kości . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
6.2.2 Gra stawowa w stawie
. „Slack" (swoboda ruchu)
6.2.3
. Trakcja w terapiiimanualncj stawów Kierunek
trakcji . . . . . . . . .
7. Stopnie trakcji . . j . Trójwymiarowe
7.1. ustawienie trakcji Trakcja w (aktualnej) pozycji
7.2. spoczynkowej Trakcja poza pozycją spoczynkową
7.3.
7.3.1 Ślizg w terapii manualnej stawów . . . ' . . . . .
. Kierunek ślizgu . . . . . . . . . . . . . .
7.3.2 Ślizg: stopnie i trójwymiarowe ustawienie . . . . . . .
. Ustalenie kierunku, w którym ograniczony jest ślizg w stawie
8.1. Test ślizgu stawowego : . . . - . . . . i. . . . .
8.2. Reguła wklęsło-wypukła . . . . . . . . . . . . .
S.3. Przykłady reguły ^wklęsło-wypukłej . . . . . . . .
S.3.1.
Badanie ruchu \\\ stawie . . . . . . . . . .
9. Ilość ruchu (zakrejs ruchu) . . . . . . . . . 42
9.1. Pomiar goniornetrem w stopniach ' , . . ' . . . Wzorzec 42
9.1.1. torebkowy . . . . . . . . . . . . 42
9.1.1.1 Przykurcz mięśnia .j. . . . . . . ! . . . 42
. Manualny test ruchomości w skali od O do 6 Jakość 43
9.1.1.2 ruchu . ; . . ' . . . . . . . |. 43
. Jakość ruchu od jego rozpoczęcia do pierwszego oporu Luk 44
9.1.2. bolesny . • . • ' • • - • • • • '• • • 44
9.2. Jakość r u c h u od pierwszego oporu do oporu końcowego („Endgefiihl") 44
9.2.1. 45
9.2.1.1 Fizjologiczny opór końcowy . . . . . . . . . . . . . 45
. Patologiczny opójr końcowy . . . . . i.. . . . . . . . . 45
9.2.2.
9.2.2.1 Test oporowy . j .. i . . . . . . . . . . . . . . . . 46
. Różnicowanie bólu w synergiach mięśniowych,' . . . . . . . 46
9 -> Testowanie drugiej wyizolowanej funkcji w t y m samym st awi e Testowanie 47
2.2 drugiej funkjcji w stawie sąsiednim1 . . . . . . . 47
Testowanie z jednoczesnym hamowaniem . :|. . . . . . . . 47
10.
10.1 Ogólny schemat badanija . . . . . . i. . . . . . . . . 48
10.1.1 Wywiad . . . . j. . . . . . . , ; . . . . . . . . 48
10.1.2. Stan ogólny . • . . j . . . . . . . L . . . . . . . 50
10.1.3. 50
50
L Oglądanie . ' . . l . II. 50
Badanie ruchu . . 51
Ruch)' rotacyjne . . . . . . 52
Ruchy translatoryczne (postępowe) 52
III. 52
52
11.3. 53
53

Ruchy przeciw oporowi

12. Zasady leczenia Stawy śródręcza . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
. . . . . . . . . . . . . . . . . Stawy ręki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Stawy przedramienia . . . . . . . . . . . . . . . . 92
Staw łokciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
53
Staw ramienny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
12.1. Pozycja wyjściowa pacjenta . . . . . . . . . . . . . .
Stawy obręczy barkowej . . . . . . . . . . . . . . . 119
Stawy palców stóp . . . . . . . . . . . . . . . . 130
54 Stawy śródstopia . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
12.2. Pozycja wyjściowa terapeuty . . . . . . . . . . . . . Stawy stepu j staw skokowy . . . . . . . . . . . . . . 140
Stawy podudzia . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
54 Staw kolanowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
12.3. Ręka stabilizująca . . . . . . . . . . . . . . . . . Staw biodrowy . . . . ' . . . . . . . . . . . . . . 174
Staw skroniowo-żuchwowy . . . . . . . . . . . . . . . 182
54 Objaśnienia do tabel . . . . . . . . . . . . . . . . 187
12.4 Ręka mobilizująca Tabela mięśni i stawów:
. . . . . . . . . . . . . . . . . Kończyny górnej . . . . . . . . . . . . 188
Kończyny dolnej . . . . . . . . . . . . 190
54
12.5. Kierunek leczenia . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tabela wklęsłych i wypukłych powierzchni stawowych dystaln ych członów stawu
54 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
12.6. Wskazania i wykonanie odnośnie trakcji oraz ślizgu . . . . . .
Literatura uzupełniająca 19;
55
12.6.1. Leczenie w celu złagodzenia bólu . . . . . . . . . . . .

55
12.6.2. Leczenie mobilizacyjne hypomobilnych stawów . . . . . . .

56
12.7. Testowanie w manualnej mobilizacji stawów . . . . . . . .

57
12.8. Cel manualnej mobilizacji stawów . . . . . . . . . . .

57

CZĘŚĆ SPECJALNA

Uwagi wstępne
. . . . . . . . . . . . . . . . . .

58
Objaśnienia oznaczeń
. . . . . . . . . . . . . . . .

59
Stawy palców ręki
. . . . . . . . . . . . . . . . .

60

WPROWADZENIE
Mobilizacja manualna jest częścią Ortopedycznej Terapii Manu-
alnej (OMT), k t ó r a zajmuje się dysfunkcjami somatycznymi (zabu-
rzenia w układzie kostno-mięśniowyrn), a jednocześnie jest kierun-
kiem specjalizacji zawodowej wewnątrz1 fizjoterapii. Schemat
przedstawiony na stronie 6 pokazuje miejsce manualnej mobilizacji w
OMT (Ortopedycznej Terapii Manualnej)!
W przypadku dysfunkcji stawu możemy rhieć do czynienia ograni
czeniem ruchomości (hypomobihiość) lub jej zwiększeniem (hypermo-
bilność). i element ślizgu będzie zaburzon y, to normalne r u c h y czynne i
W przypadku hypomobilności stawu jako jrodzaj leczenia stosowa
na będzie mobilizacja. j leczenia mogą wywoływać w s t a wi e kompresję. W t a kim przypadku
Jeśli przypuszczamy, że przyczyna ograniczenia ruchomości
tkwi w stawi e, to korzystamy z mobilizacji st awu , jeżeli w leżą
cych wokół t k a n k a c h miękkich, to mobilizację tkanek miękkich.
W t ym p o d r ę c zn i k u opisane został y podstjawowe techniki mobili
zacyjne dla s t a w ó w kończyn (leczenie zmniejszonej ruchomości,
której przyczyna tkwi poza stawem bądź leiczenie polepszające sta
bilizację w przypadku hypennobilności ppisane będzie w osob
nych podręczn ikach) . Opisane j e s t również badanie pojedynczych
s t a w ó w ze szczególn ym uwzględnieniem'oceny biomechanicznej
i funkcjonalnej st awu . Trakcyjne techniki diagnostyczne przy za
chow ani u zasad leczenia (Rozdział 12) mogją być zastosowane rów
nież w celu łagodzenia bólu. ' muszą oni bardzo uważać aby uniknąć ja kiejkolw ie k kompresji,
Podstawowym wskazaniem do stosowania mobilizacji w mniema
niu wielu autorów jest hypomobilność odwracalna. Ja proponuję sto
sować mobilizację stawów także: i ściami bólowymi. Ból ten zazwyczaj zostaje zredukowany poprzez
1) dla utrz ymania obecnego stanu ruchorijości stawu
2) dla spowolnienia postępującej sztywności stawu. Aby ocenić, czy
ograniczenie ruchomości'jest spowodowane zaburzeniem w stawie, czy
też w innych strukturach tkankowych, opisane będą całościowe badania
s t a w ó w oraz specjalny schemat badania dla każdego z nich. W c elu
sz ybkiego rozpoznania przyczyny będziemy
posługiwać się między innymi ba-
daniem gry stawowej (ang. joint-
play), która powinna występować
we wszystkich prawidłowo
ukształtowanych stawach. Myślę, że
badanie gry stawowej jest równie
ważne j ak badanie czynnego lub
biernego ruchu, bądź wykonywanie;
testów oporowych.
Gra stawowa i leczenie zostały
zilustrowane za pomocą powy-
ższych rysunków. Rysunek A przedstawia r u ch wklęsłej powierzchni
stawowej, a rysunek B - wypukłej. Strzałki w s k a z u j ą kierunki
badania i leczenia. Ruchy te będą przeze mnie opisane j a ko
translatoryczne (postępowe) ruchy bierne. Należą do nich TRAKCJA
(łac. separation), ŚLIZG (przesunięcie prostoliniowe) oraz
KOMPRESJA. Trakcja i ślizg mogą być zastoso wane j a k o test
diagnostyczny lub jako sposób leczenia. KOMPRESJA (docisk)
może być użyta tylko jako test diagnostyczny.
Podczas ruchu czynnego i odpowiadającego mu r u c h u biernego
pomfędzy powierzchniami stawowymi odbywa się p a r a - leliiy ruch
ślizgowy (równolegle do powierzchni stawowych). Jeśli ten
odpowiadające im ruchy bierne stosowane podczas badania i
także bierny, paralelny ślizg stawowy stosowany jako test lub
jako element leczenia, może prowadzić do p ow yż sz e go zjawi ska.
Tak więc podcz as b a d a n i a o r az podcz as m obi lizacji s t a w ów ślizg
s t a w o w y będzie p r o w a d z o n y z a s a d n i czo prostoliniowo, a nie
paralelnie w stosunku do powierzchni stawowych.
Ten prostoliniowy ślizg może być w niektórych stawach bardzo
krótki, ale zaws/.e jest obecny.
W sta wa ch u prawie przystających, łukowatych powierzchniach
sta wo wyt.n np. w stawie biodrowym lub łokciowym, doświadczeni
terapeuci_mogą także przeprowadzić bardzo krótki
prostolinijny ślizg równoległy do płaszczyzny leczniczej. Jednakże
szczególnie wtedy, gdy test. kompresyjny jest bolesny.
Ograniczenie ruchomości w stawie często łączy się z dolegliwo-
zwiększenie ruchomości, co można osiągnąć w wyniku zastosowania
mobilizacji stawu. W dziale fizjoterapii mamy bogaty zasób technik
leczniczych, które w różny sposób wprawiają poszczególne s t a w y w
ruch. Dzieje się t a k np. przy czynno-dynamicznyin torow a n i u i
następującym po nim rozluźnieniu mięśni, ro z c ią g a n iu mięśni lub
ich treningu itp. W ty c h przypadkach musimy założyć, że w stawach
odbywa się prawidłowy ślizg stawowy. W p rz e c i w nym razie nasze
techniki lecznicze b ę d ą uszkadzały sta w. Myślę, że racjonalniej
będzie przywracać ślizg stawowy za pomocą mobilizacji przed
zastosowaniem wyżej wymienionych tec hnik niż przypuszczać, że
techniki te w jednakowym czasie d o p r o w a d z ą do normalizacji
ślizgu. Opanowanie mobilizacji sta wów jest więc głównym
zadaniem dla wszystkich fizjoterapeutów. Dlatego też techniki
podstawowe powinny być ujęte w procesie na ucza nia we wszystkich
współczesnych szkołach fizjoterapii.
 Techniki lecznicze oraz zasady terapii opisane w tej książce rozwijały
się częściowo w rezultacie następujących obserwacji:
Ograniczenie ruchu czynnego kończyny wolnej można zobaczyć i
zmierzyć, natomiast stopień i rodzaj zmiany gry stawowej w określonym
stawie można tylko wyczuć. Po wprowadzeniu do terapii biernych
ruchów translatorycznych otrzymamy polepszenie biernej gry stawowej i
co za tym idzie - ruchów czynnych. Myślę, że mechaniczną przyczyną Ortopedyczna terapia
ograniczenia ruchomości stawu jest najczęściej zmieniona proporcja manualna dla fizjoterapeutów
pomiędzy ruchem toczenia i ślizgu. Techniki mobilizacyjne, które
przedstawione są w tej książce w głównej mierze polegają na tym, ;by
OMT KĄLTENBORN - EYJENTH - KONZEPT ®
przywrócić prawidłpwy ślizg stawowy. Dalsze dociekanie w tyn\ temacie
jest jednak potrzebne, aby w pełni odkryć przyczynę ograniczenia ślizgu I. Ocena stanu ogólnego (ocena biomechaniczna i funkcjonalna) II.
w stawach hypomobilnych.
Leczenie '

A. Środki łagodzące ból

1. Unieruchomienie
a - ogólne - leżenie w łóżku itp.
b — miejscowe - gorsety, plastry, opatrunki gipsowe itp.
2. Terapia ciepłem, hydroterapia, elektroterapia
3. Postępowanie specjalne
a - trakcja w trójwymiarowo ustawionym stawie b -
wibracje, oscylacje itp.

B. Środki zwiększające ruchomość w stawach fizjologicznych =

mobilizacja hypomobilności
1. Mobilizacja tkanek miękkich
a - masaże (różne metody), masaż funkcyjny i poprzeczny b -
czynne rozluźnianie mięśni, „Hołd - Relax" z PNF, po-
izometryczna relaksacja c - bierne rozciąganie
przykurczonych mięśni (struktury
łącznotkankowe)
2. Mobilizacja stawów (kostne człony stawowe, struktury we-
wnątrzstawowe, torebki stawowe, więzadła)

;ą - pfip^bijliziącjąjtawów w pozycji spoczynkowej

::
:;Ąi:/,zawarfpść tej książki '^:^fVE •"•••' i •.-. '•• •••• •:

b - mobilizacja stawów poza pozycją spoczynkową c -

translatoryczne chwyty mobilizacyjne z szybkim pobudzeniem
3. Mobilizacja tkanki nerwowej (opony twardej, korzeni
nerwowych i nerwów)
4. Ćwiczenia wspomagające lub utrzymujące ruchomość tkanek
miękkich i stawów

15
 C. Środki zmniejszające ruchomość =.stabilizacja hypermobilnosci
1. Środki bierne takie j a k - pasek OMT, plaster itp.
2. Czynne ćwiczenia stabilizujące
D. Informacja - instrukcja - trening
1. Ćwiczenia'siły mięśniowej, koordynacji, szybkości i wytrzy-
małości = rehabilitacja: medyczny trening terapeutyczny auto
mobilizacja, autostabilizacja, autostretching,
2. Postępowanie profilaktyczne i wyuczenie prawidłowej
postawy w c i ą g u dnia (aktywność w życiu codziennym)
np. szkoła pleców. ; Żadna powierzchnia stawowa nie jest w pełni płaska, cylindryczna,
I I I . Prace naukowo-badawcze
Kliniczne próby efektywności technik 'leczniczych stosowanych
jednostkowo i kompleksowo.:
CZĘŚĆ OGÓLNA
Część ogólna pomaga zrozumieć teorię terapii manualnej stawów. Dla
szczegółowego objaśnienia przedstawianego materiału każdorazowo
podawane będą fachowe pozycje książkowe.
1. Powierzchnie stawowe
czy też stożkowatą lub kulista. McConaill mówi, że określenie powierzchni
stawowych jako ^płaskie" lub „kuliste" nie jest w pełni właściwe. W
rzeczywistości, wszystkie powierzchnie stawowe posiadają pewien
stopień krzywizny, który nie jest jednostajny, ale zmieniający się od jednego
punktu do drugiego, McConaill klasyfikuje lub opisuje powierzchnie
stawowe jako OYOID (jajowate) albo SELLAR (siodełkowe). Jajowate
powierzchnie stawowe (patrz ryć. A) są albo wypukłe (np. głowa kości
udowej), albo. wklęsłe (np. panewka stawu biodrowego) we wszystkich
kierunkach, dzięki czemu przypominają swym kształtem skorupkę jajka
patrząc od dołu lub od góry.
Siodełkowe powierzchnie stawowe (patrz ryć. B) posiadają krzy-
wiznę wklęsłą oraz wypukłą, które ustawione są względem siebie pod
kątem prostym.
A B
2. Połączenia kości Ad. 3. Diarthroses są stawami rzeczywistymi (z kompletną prze-
biegającą między członami szparą stawową) lub półstawami (z nie-
W rozdziale tym przedstawiono konwencjonalny podział stawów kompletną szparą stawową) np. symphysis (łac.).
oraz podział według klasyfikacji McConailla. We wskazówkach ana Ad. 4. Stawy rzeczywiste = articulationes (łac.) będą określane jako
tomicznych dla poszczególnych stawów będą wymieniane obok sie amphiarthroses, jeśli zakres ruchu będzie mniejszy niż 10°.
Ad. 5. Stawy rzeczywiste zostaną podzielone na anatomiczne i
bie oba podziały. : :
mechaniczne, proste albo złożone.
Ad. 6. Staw prosty, mechaniczny ma jedną, dwie albo tr zy osie,
2.1. Podział konwencjonalny które ustawione są względem siebie pod kątem prostym.
l ,

a) jednoosiowy: staw zawiasowy (łac. ginglymus) oraz staw

Połączenia stawowe1 zostaną podzielone konwencjonalnie pod
obrotowy -(łac. trochoidea)
względem ich morfologii. W dalszej kolejności znajduje się klasyfikacja b) dwuosiowy: staw elipsoidalny (łac. ellipsoidea), staw
mechaniczna stawów maziowych. ! siodełkowy (łac. sellaris)
Niniejszy schemat obrazuje wspomnianą wyżej klasyfikację. c) trzyosiowy: staw kulisty (łac. spheroidea) Ad. 7. Staw
•i i prosty, anatomiczny posiada tylko jedną jamę stawową. Ad. 8. Staw
złożony, mechaniczny posiada więcej niż trzy osie, lub
syndesmosis} osie, które nie są położone względem siebie pod kątem prostym, albo
(łac.więzozróst) jest to staw prawie płaski (piana) bez zwykłych osi (patrz strona 17). Ad.
synarthroses ; (łac. 9. Staw złożony/anatomiczny posiada więcej niż jedną jamę
połączenia śjcisłe) i stawową bądź może być podzielony przez łąkotkę (łac. meniscus) lub
b: l krążek (łac. discus).
synchondrosis
(łac. chrząstkozrost)

c:
synostosis ; a: jednoosiowy
mechaniczny b: dwuosiowy
[ (łac.kościozrost) c: trzyosiowy

a: articulationes a: : staw
prosty anatomiczny 7 { tylko jedna jama stawowa
(łac. stawy)
a:
staw rzeczywisty 4 j -> mechaniczny B /wieloosiowy nie pod kątem prostym,
b: [więcej niż jeden staw lub piaski
arnphiarthroses b;
diarthroses ; \ 3 staw złożony f więcej niż jedna jama stawowa, 1
(łac. połączenia wolne anatomiczny g
podzielony (discus, meniscus)
- stawy) ; j b: [
półstaw

Ad. 1. Połączenia kości dzielą się na połączenia ścisłe - synarthro

ses or az s taw y, czyli połączenia wolne -'diarthroses (juncturae syno-
viales łac. połączenia maziowe). j
Ad. 2. Synarthroses ze względu na tkankę łączącą zostały podzielone na:
a) więzozrosty >
b) chrząstkozrosty
c) kościozros'ty.
 Staw anatomiczny = dwa kostne człony stawowe z torebką stawową,
więzadłami oraz tkanką śródstawową.
Staw fizjologiczn y = staw anatomiczny i leżące wokół, należące
do niego tkanki miękkie oraz ukrwienie i unerwienie.
2.2. Podział wedjtug McConailla: Jeśli mamy do czynienia z przy kurczem i na przykład ruchomość w
stawie pozwala tylko na wykonanie pełnego ruchu zgięcia, to obie
McConaill opisał cztery strukturalne typy stawów, które wydzielił cyfry określające zakres ruchu znajdą się z lewej strony zera: np.
na podstawie różnych rodzajów ruchu oraz na podstawie ilości stopni 3 0 - 1 0 - 0 . W rozdziałach opisujących poszczególne stawy pozycja
zerowa została dokładnie określona.
swobody w pojedynczym stawie.
W poniższym zestawieniu tych czterech typów stawów w nawiasach
podano oznaczenia: łacińskie, potem /zwyczajowe określenie typu 3.2. Pozycja spoczynkowa
stawu, stopnie sjwobody (liczba osi) oraz przykłady:
Pozycja spoczynkowa = status perlaxus (lać.) („maximally loose -
1. Niezmieniony ovo,id: i packed position") to takie ustawienie stawu, w którym torebka sta
(tac. articulalio spheroidea), staw kujisty, trzyosiowy. wowa jest maksymalnie rozluźniona dając dużą przestrzeń śródsta-
Przykład: staw biodrowy, staw ramienny. wową. Powierzchnie stawowe obu członów stawu mają ze sobą naj
mniejszy kontakt, a gra stawowa jest największa. :
2. Zmieniony ovoid:j i , Powierzchnie stawowe mają ze sobą mało kontaktu także w innych
(łac. articulatio ellipsoidea), staw elipsoidalny (jajowaty), pozycjach (status laxus) - z wyjątkiem pozycji zaryglowanej (3.3) -
dwuosiowy. ' dzięki czemu gra stawowa jest wówczas również możliwa. Jest ona
Przykład: stawy śiódręczno-paliczkowe II - V (MCP). jednak mniejsza wraz z oddaleniem od pozycji spoczynkowej.
Ważne jest by znać pozycje spoczynkowe wszystkich stawów, po-
3. Niezmieniony siodełkowy (sellar): , nieważ badanie i leczenie w terapii manualnej przy ograniczonej ru-
(łac. articulatio sellaris), staw siodełkowy, dwuosiowy. chomości- stawu będzie wpierw wykonywane właśnie w takim usta-
Przykład: staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka. wieniu. Jeśli to możliwe pozycje spoczynkowe stosuje się również po to,
4. Zmieniony siodełkowy: .( aby zapobiec późniejszym uszkodzeniom stawu podczas okresów
(łac. articulalio ginglymus), staw za\viaso\vy, jednoosiowy. długiego unieruchomienia np. przy zastosowaniu opatrunków gipso-
Przykład: s t aw y międzypaliczkowe,| wych bądź aparatów szynowych.
Pozycje spoczynkowe dla każdego stawu w przybliżeniu podane
W w ie lu miejscach powierzchnie stawkowe nie są w pełni przystaj ąc e zostały w rozdziałach dotyczących tych stawów.
do siebie (nie p a s u j ą do siebie). To njieprzystawanie powierzchni
stawowych ma s w o j ą przyczynę w różnym kształcie krzywizn członów 3.2.1. Aktualna pozycja spoczynkowa
stawowych - człon stawowy o wypukłej powierzchni stawowej jest
bardziej zaokrąglony (krz ywizna o mniejszym promieniu) od członu o Aktualna pozycja spoczynkowa - to pozycja spoczynkowa, któr a
uległa zmianie w wyniku działania patologicznych czynników zew-
powierzchni stawowej wklęsłej.!
nątrz lub wewnątrzstawowych.
W tak zmienionej pozycji spoczynkowej staw jest w danym czasie
„najluźniejszy" i posiada największą grę stawową.
Z aktualnej pozycji spoczynkowej będziemy korzystać podczas
3. Pozycje kości i stawów j badania i leczenia wtedy, gdy niemożliwe będzie ustawienie stawu we
l właściwej pozycji spoczynkowej. Szczególnie dotyczy to trakcji
stosowanej w leczeniu przeciwbólowym (12.6.1.).
3.1. Pozycja zerowa j
P o z y c j a z e r o w a , określana w międzynarodowym nazewnictwie
n e u t ra l n a zerową p o z y c j ą w yj ści o wą , została opisana po raz pier-
wsz y w 1936 ro ku p rz e z Cave'a i Robertsa. Potem opisywali ją jeszcze
w 1957 r. - Chapchal, a w 1966 r. - Djebrunner.
Od p o z y c j i zerowej mierzy się zakres'ruchu kości.
Po mi a r s t a w o w y ( N e u t r a l - O - Methbde) według Debrunnera:
Po mi a r u dokonujemy go ni o metrem w obie strony od pozycji zerowej
(zero stopni) i t a k np., kiedy zakres'ruchu w stronę zgięcia wynosi 30",a
w st ron ę w y p r o s t u 10", sytuacje t a k ą zapisujemy: 30 - O - 10.
3.3. Pozycja zaryglowana ; 4. Płaszczyzny
Pozycja zaryglowana = status rigidus (łac.) („close'- packed position") została
określona przez JvIcConailla przy zastosowaniu następujących kryteriów:
a) mała, wklęsła powierzchnia stawowa posiada pełen kontakt
z częścią większej/[wypukłej powierżchi i stawowej (A). W wa
runkach prawidłojwych kontakt tei), we wszystkich ustawie
niach jest bardzo mały (B). ,,
b) torebka stawowa oraz więzadła są mocno napięte
c) stosując trakcję - j ed en człon stawu odchodzi od drugiego tylko
w niewielkim stopniu. Translatoryczny ślizg stawowy dalej
w kierunku pozycji zaryglowanej jest upośledzony. W kierunku
przeciwnym jest on możliwy. ! zwana płaszczyzną pośrodkową (łac. planum medianum). Wszystkie
Z dwóch powodów ważne jest, by znać wszystkie pozycje zaryglowane. Po
pierwsze, w tej pozycji nie prowadzi się leczenia (mobilizacji). Po
drugie, pozycja ta może być stosowana do zmiany ruchu w stawie np.
przy leczeniu st awu sąsiedniego.\ Nazywa się to zaryglowaniem, tzn.
zatrzymaniem dalszego ruchu w określonym kierunku.
Pozycje zaryglowane opisano w rozdziałach dotyczących poszczegól-
nych stawów.
B
4.1. Płaszczyzny anatomiczne
Tradycyjnie ciało zostało podzielone za pomocą trzech głównych
płaszczyzn, które są ułożone względem siebie pod kątem prostym.
Płaszczyzny te będą nam służyć do opisu oraz pomiaru anatomicznego
ruchu kości.
4.1.1. Płaszczyzny strzałkowe (łac. piana sagittalia) przebiegają pionowo
Płaszczyzna/ która dzieli ciało na prawą i lewą połowę, będzie na-
płaszczyzny, które przebiegają paralelnie do płaszczyzny pośrodko-wej,
będą nazywane płaszczyznami strzałkowymi. W przypadku kończyn
oznacza się je jako: płaszczyznę grzbietowo-brzuszną, grzbietowo-
dłoniową lub grzbietowo-podeszwową.
4.1.2. Płaszczyzny czołowe (łac. piana frontalia) przebiegają pionowo
Są to płaszczyzny, które dzielą ciało na część przednią (anterior,
yentral) oraz tylną (posterior, dorsal).
W przypadku kończyn oznacza się je jako: płaszczyznę przyśrod-
kowo-boczną, promieniowo-łokciową bądź piszczelowo-strzałkową.
4.1.3. Płaszczyzny poprzeczne (łac. piana transversalia s. horizontalia)
przebiegają horyzontalnie
Są to płaszczyzny, które dzielą ciało na część górną (czaszkową -łac.
cranial) i dolną (ogonową - caudal).
4.2. Płaszczyzna lecznicza w terapii manualnej
Płaszczyzna lecznicza w terapii manijalnej przebiega poprzez
małą powierzchnię styczną dwóch członów stawu. Jest ona ustawio
na poci kątem pro st ym do linii/ która przepiega od osi rotacyjnej do
środka tej płaszczyzny stycznej. j Osie anatomiczne leżą w miejscu przecięcia się dwóch anatomicz-
Praktycznie można to sobie wyobrazić w ten sposób, że płaszczyzna ta
leży na wk lęsłej powierzchni stawo\yej to znaczy:
A. płaszczyzna lecznicza przemieszcza się wraz z członem sta-
wowym o wklęsłej powierzchni stawowej, j
B. płaszczyzna lecznicza stoi nieruchomo gdy człon stawu o wypukłej
powierzchni stawowej porusza się względem nieruchomego członu
stawowego o wklęsłej powierzchni stawowej!.
A nieustannie
Uwaga! Podczas b a d a n i a gry stawowe} oraz podczas
mobilizacji stawów kos'ci należ y B mechaniczną, zachodzą w nim ciągle ruchy przetaczania i ślizgu (patrz
przemieszczać paral elnie l u b prostopadl e do płaszczyzny
leczniczej.
5. Osie
5.1. Osie anatomiczne
nych płaszczyzn.
Wokół tych o;; odbywają się anatomiczne ruchy kości.
5.1.1. Oś czołowa leży w płaszczyźnie czołowej oraz poprzecznej
przebiegając od sirony prawej do lewej.
W przypadku kończyn (A) będzie ona oznaczona jako oś: poprze-
czna, przyśrodkowo-boczna, promieniowo-łokciowa bądź pisz.czelo-
wo-strzałkowa. .
5.1.2. Oś strzałkowa leży w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej,
przebiegając od strony grzbietowej do brzusznej.
W przypadku kończyn (B) będzie ona oznaczona jako oś: gr/bieto-
wo-brzuszna, grzbietowo-dłoniowa bądź grzbietowo-podcszwowa.
5.1.3. Oś pionowa (podłużna) leży w płaszczyźnie strzałkowej i czo-
łowej przebiegając od strony czaszkowej do ogonowej.
W przypadku kończyn (C) będzie ona oznaczana jako oś podłużna.
•Kir
cfc
Podczas
wykonywania ruchu
czynnego lub
biernego oś r u c h u
się
przemieszcza, tzn. nie jest stacjonarna. Jest to spowodowane
zmieniającą się krzywizną powierzchni stawowych oraz b r a kiem
kongruencji członów stawu. Aby staw mógł zachować funkcję
str. 30). By zaakcentować przesuwanie się osi ruchu będą one określane
j ak o o..ie rotacyjne chwilowe (ang.: IAR = Instantaneous Axis of
Rotation). Przy ich pomocy zostanie opisany w określonej chwili
punkt o b r.. iu ruchu. VV przypadku prawidłowej funkcji r u chowej oś
chwilowa będzie leżeć zawsze po stronie stawu o wypukłej powierzchni
staw Ovvej.
6. Ruchy kości i stawów i 6.1.1.1. Anatomiczne ruchy kości
Nauka o ruchach ciała człowieka (kinematyka) została podzielona
na kinematykę kości oraz kinematykę stawów.
KINEMATYKA KOŚCI opisuje ruchy łcości w przestrzeni.
KINEMATYKA STAWÓW opisuje zachowanie się dwóch sąsiednich
powierzchni stawowych podczas ruchu kości.
W niniejszym rozdziale, jak również w! rozdziale 7 oraz 8 zajmie
my się mechaniką. Jej zasady stosować będziemy w naszym studium
dotyczącym ruchów kości i stawów. j się z pozycji zgięciowej do pozycji
W mechanice wyróżniamy dwa rodzaje ruchu:
1. Rotacja - ruch obrotowy :'
2. Translacja - ruch postępowy : Prostowanie, z pozycji zerowej
Pojęcia te wykorzystamy do opisu ruchu kości wtedy, gdy.mówić
będziemy o ruchach w stawie określanych jako toczenie z poślizgiem
lub gra stawowa. Wyjaśnienie tych rodzajów ruchu zawarte jest pod
nagłówkami:
ROTACJA kości - TOCZENIE Z POŚLIZGIEM w stawie (6.1.); oraz
TRANSLACJA kości - GRA STAWOWA w stawie (6.2.).
6.1. Rotacja kości - toczenie z poślizgiem w stawie
Rotacja kości (6.1.1.) powoduje w stawie toczenie z poślizgiem
(6.1.2.) j . ; Ruchy w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej:
i i
6.1.1. Rotacja kości ' wej albo strzałkowej w kierunku bocznym.
Rotacja to ruch i obrotowy wokół jakiejkolwiek osi leżącej wewnątrz
lub na zewnątrz ciała; wszystkie punkty ciała zakreślają pewną orbitę.
Wszystkie ruchy kości, które w sposób czynny lub bierny odby
wają się wokół osi, są rotacjami. W języku medycznym w celu opisa
nia ruchu kości użjywa się wielu oznaczeń. I tak na przykład aby opi
sać ruch kończyny górWj lub dolnej powodujący zwiększenie lub
zmniejszenie kąta'pomiędzy graniczącymi ze sobą kośćmi, używa się
określenia „ruch kątowy". ''_
Jeśli chcemy opisać ruch kości (nie stawów), powinniśmy jednak
używać tak specyficznych oznaczeń jak: odwodzenie, przywodzenie,
zginanie, prostowanie itp.
My podzielimy ruchy kości na:
— ruchy kości .anatomiczne
— ruchy koścLfizjologiczne
— podstawowi^ typy r u c h ó w kości według McConailla
Anatomiczne ruchy kości - to rotćicje (czynne lub bierne) wokół
zdefiniowanych wcześniej osi. Ruchy te rozpoczynają się z pozycji
zerowej i odbywają się w płaszczyznach anatomicznych. Będziemy je
wykorzystywać przy opisywaniu i mierzeniu zakresów ruchu pacjenta.
Ruchy w płaszczyźnie strzałkowej wokół osi czołowej:
Zginanie - ruch rozpoczynający się z pozycji zerowej przy pomocy
mięśni zginaczy. O = ZERO
Prostowanie - ruch rozpoczynający
zerowej wykonany przy pomocy
mięśni prostowników.
-ruch rozpoczynający się z pozycji ze-
rowej wykonywany przy pomocy
mięśni prostowników (lać. hyperex-
tensio).
Zginanie do pozycji zerowej - ruch
rozpoczynający się z maksymalnej pozycji wyprostnej do pozycji zerowej
wykonany przy pomocy mięśni zginaczy.
W przypadku kończyn w celu określenia kierunku ruchu w stawie
nadgarstkowym będziemy.się posługiwać wyrażeniami: zginanie DŁO-
NIOWE i GRZBIETOWE, a w stawie skokowym: zginanie PODE-
SZWOWE i GRZBIETOWE.
Zginanie doboczne - skłon boczny tułowia.
Odwodzenie - ruch kończyny lub jej części od płaszczyzny pośrodko-
Przywodzenie - ruch kończyny lub jej części z powrotem do płaszczyzny
pośrodkowej.
Gdy ręka zostanie odwiedzona albo przywiedzona w płaszczyźnie
powierzchni dłoni, to mamy do czynienia z odwodzeniem promieniowym
lub łokciowym.
Odwodzenie i przywodzenie palców rąk i stóp odbywa się w kie-
runku do i od płaszczyzny strzałkowej, która w przypadku ręki prze-
chodzi przez III kość śródręcza, a w przypadku stopy przez II kość
śródstopia.
Ruchy w płaszczyźnie poprzecznej wokół osi pionowej:
Pojęcie „rotacja" może zostać użyte do opisania ruchu kości wokół jej
osi podłużnej bądź osi równoległej do niej. Podobny ruch o nazwie „torsja"
(łac. torsio) stanowi określenie ruchu kości wokół osi, która nie jest
równoległa do osi podłużnej np. supinacja i pronacja przedramienia.
Rotacja w prawo i w lewo obrazuje ruchy ciała, które odbywają się w
płaszczyźnie poprzecznej.
Rotacja do wewnątrz i na zewnątrz obrazuje ruchy kończyn, które
odbywają się wokół osi podłużnej kości.
77
 6.1.1.2. Fizjologiczne ruchy kości Swing - to określenie dla pozostałych ruchów z wyjątkiem czystego
ruchu „spin".
Niewiele ruchów;z naszej codziennej akfywności odbywa się wo Wyróżniamy 2 typy ruchu „swing".
kół stacjonarnych (stałych;) osi anatomicznych. Większość z nich od a) Wahanie zawiasowe"- „swing zawiasowy":
bywa się równocześnie wokół wielu poruszających się osi. Dzieje się Kość waha się bez udziału ruchu „spin". Z jednego do innego usta-
tak dlatego, że najwięcej naturalnych ruchów, które wykonujemy od wienia porusza się ona po możliwie najkrótszej drodze (patrz ryć.
bywa się po skosie lub po przekątnych. Nid są więc one ograniczone A), to znaczy pozostaje w jednej płaszczyźnie ruchu.
poprzez jedną płaszczyznę anatomiczną. I tak na przykład, jeśli jeden b) Wahanie p.„ iuku - „swing po łuku":
kręg w kręgosłupie tyędzio się jednocześnie totował i pochylał do bo Kość waha się z udziałem ruchu „spin". Z jednego do innego
ku, to ruch, j a k i się odbywa wokół osi pionowej lub strzałkowej, nie ustawienia nie- porusza się ona po możliwie najkrótszej drodze
jest wyizolowany. !\ (patrz ryć. B), co oznacza, że nie pozostaje w jednej płaszczyźnie
i ,' . ruchu.
6.1.1.3. Podstawowe typy ruchów kości wg McConailla: „spin" i „swing" Wahanie
Oś mechaniczna McConailla z grubsza odpowiada osi podłużnej kości,
Kinematyka kości ogranicza się u McCcjnailla do studium ruchu
tych mechanicznych osi. w: przestrzeni. j
Według McConailla istnieją jedynie dwa podstawowe typy ru
chów kości: „spin" i „swing". i
Spin - to określenie ruchu wokół osi mechanicznej.
Poniższe figury ilustrują trzy jedyne przypadki czystego ruchu lego
rodzaju w stawach kończyn.
Ustawienie głowy kości udowej, głowy kości ramiennej i promie-
niowej w s t o su n k u do osi podłużnej, przechodzącej przez trzon każdej
z tych kości powoduje powstanie pewnego określonego kąta.
W t ych t rzech przypadkach oś mechaniczna według McConailla
przechodzi p r z e z proksymalną (przystawoWą) część kości oraz po
przez staw (to znaczy przez szyjkę, a nie podłużnie poprzez trzon ko według
ści). .,i McConailla

Wszystkie anatomiczne i fizjologiczne ruchy kości, które zostały

opisane w punkcie 6.1.1. (od strony 26) odbywają się wokół osi i z punktu
widzenia mechaniki są ROTACJAMI.
Do ROTACJI zaliczamy:
Spin zginanie - prostowanie
według zginanie doboczne
McConailla odwodzenie - przywodzenie
rotację wewnętrzną - rotację zewnętrzną
y/spin" - „swing"

Podczas wykonywania wszystkich wyżej wymienionych ruchów

rotacyjnych w sU.vvie odbywa się TOCZENIE Z POŚLIZGIEM 6.1.2.
6.1.2. Toczenie z poślizgiem w stawie j.
Toczenie z pośli.zgienji - to określenie ruchu/ na który składa się
ruch ślizgu i ruch toczenia. Występuje ono pomiędzy dwiema nie-
przystającymi powierzchniami stawowymi podczas wykonywania
wszystkich czynnych i biejrnych ruchów rotacyjnych.
Aby lepiej zrozumieć! znaczenie pojęcia TOCZENIE Z POŚLIZ-
GIEM, poniżej zamieszczamy definicje ślizgu oraz toczenia.
6.1.2.2. Ślizg
Jeśli pomiędzy dwoma ciałami jeden punkt jednego ciała wchodzi w
kontakt z ciągle nowymi punktami drugiego ciała, to mamy do czynienia z
ruchem ślizgowym. Czysty ślizg to jedynie taki rodzaj ruchu, który odbywa
się między powierzchniami przystającymi. Powierzchnie te mogą być
płaskie (rycina pierwsza) jak i łukowate (rycina druga).

6.1.2.1. Toczenie Translacja ciała.

Liniowy ślizg pomiędzy ciałami.
Jeśli pomiędzy dwiema powierzchniami!stawowymi nowe punkty Rotacja ciała.
jednej powierzchni .wchodzą w kontakt z iciągle nowymi punktami
Ślizg.miedzy ciałami po łuku.
drugiej powierzchni/ to mamy do czynierjia z toczeniem. Toczenie
może występować tylko pomiędzy powierzchniami nieprzystający
mi/ to znaczy między powierzchniami o rożnym promieniu krzywi
zny. Jak to pokazano poniżej/ wypukła powierzchnia stawowa może
się toczyć po wklęsłej, bądź odwrotnie - wklęsła powierzchnia sta
wowa może toczyć się po wypukłej. i

Wypukła powierzchnia Podczas ruchów czynnych czysty ruch ślizgowy w stawach nie
stawowa: toczenie. występuje, ponieważ żaden staw nie posiada w pełni przystających
powierzchni stawowych (zarówno płaskich/ j a k i łukowatych), ale
tylko takie, które są przystające częściowo. Wszystkie stawy posiadają
pewne nierówności, co powoduje, że ślizg po łuku stanowi jedynie
komponentę ślizgową podczas odbywającego się tu ruchu toczenia z
poślizgiem.

6.1.2.3. Toczenie i ślizg - w którym kierunku w stawie?

Wklęsła powierzchnia
stawowa: toczenie. Toczenie z poślizgiem (toczenie i ślizg) może wystąpić tylko po-
między nieprzystającymi, łukowatymi powierzchniami stawowymi.
Można sobie wyobrazić, że
Toczenie z poślizgiem vyystępuje wtedy, gdy wklęsła powierzchnia
gdyby w możliwościach stawowa porusza się w stosunku do nieruchomej wypukłej powierzchni
ruchowych naszych stawów
występowało tylko'toczenie, to po
jednej stronie powierzchni
st aw ow yc h doszłoby do
kompresji, a po drugiej do oddzie-
lenia. Do kompresji doszłoby po
stronie, 'w którą porusza się kość, a do oddzielenia - po stronie, z
której ruch kości się rozpoczyna.

Toczenie z poślizgiem
stawowej lub odwrotnie.
 Stawy człowieka nie są w pełni przystające z tego powodu, iż
wklęsłe i wypukłe powierzchnie stawovye zawsze posiadają krzywizny
o różnym promieniu. Jeśli więc jkość będzie rotowana, to w sta wie
zawsze występować będzie ruch toczenia z poślizgiem.
Jeśli powierzchnie stawowe są bardziej1 przystające, to podczas ru
chu będziemy mieć więcej ślizgu, jeśli mniej przystające, to więcej to
czenia. Z tego powodu w przypadku dwóch bardzo przystających
powierzchni stawowych ruchomość przyj upośledzonym ślizgu jest
bardziej ograniczona niż w przypadku nieprzystających powierzchni
stawowych. '
Kierunek ruchu ślizgu i toczenia podbzas toczenia z poślizgiem
zależy od tego, czy poruszająca się powierzchnia stawowa jest
wklęsła, czy też wypukła. Wyjaśnienie zachowania się tych dwóch
komponent ruchu pomiędzy dwiema powierzchniami stawowymi
zamieszczamy poniżej. j
Kierunek ruchu TOCZENIA w stawie
Komponenta toczenia podczas toczenia z poślizgiem odbywa się
zawsze w tym samym kierunku co ruch kości. Reguła ta obowiązuje
zarówno wtedy, gdy poruszająca się powierzchnia stawowa jest wklęsła,
jak również wtedy gdy jest wypukła (patrz ryciny).
Strzałka pojedyncza, =
kierunek komponenty
toczenia.
Strzałka podwójna ! =
kierunek ruchu kości.
Ruch kości i toczenie w tym 'samym kierunku.
Toczenie nie może występować w stawie bez ruchu ślizgowego,
poni e wa ż doprowadziłoby to do kompresji lub podwichnięcia. Dl a
tego też podczas mobilizacji sta wu komponenty toczenia należy
unikać. ;i
Kierunek ruchu ŚLIZGU w stawie
Kierunek komponenty ślizgu zależny jest od tego, czy poruszająca się
powierzchnia stawowa jest wypukła, czy też wklęsła'
Jeśli porusza się wklęsła powierzchnia stawowa, to ruch ślizgu (po-
jedyncza strzałka) oraz ruch kości (strzałka podwójna) odbywają się W
TYM SAMYM KIERUNKU. Poruszająca się kość oraz jej wklęsła po-
wierzchnia stawowa znajdują się PO TEJ SAMEJ STRONIE osi ruchu.
WKLĘSŁA POWIERZCHNIA
STAWOWA
ślizg w tym samym
kierunku co ruch kości.
Jeśli porusza się wypukła powierzchnia stawowa, to ruch ślizgu w
stawie (strzałka pojedyncza) oraz ruch kości (strzałka podwójna)
odbywają się W KIERUNKACH PRZECIWNYCH. W tym przypadku
kość (poza torebką stawową) oraz poruszająca się powierzchnia stawowa
znajdują się PO PRZECIWNYCH STRONACH osi ruchu.
WYPUKŁA POWIERZCHNIA
STAWOWA
Ślizg w kierunku p1 ;.eciw-nym
do ruchu kość;.
Hypomobilność stawu likwidowana będzie poprzez wykonywanie
translatorycznego ruchu kości, tzn. za pomocą ślizgu stawowego-
Szczególną uwagę należy zwrócić na kierunek ślizgu ( p at r z roz-
dział 8.3. Ustalenie kierunku, w którym ograniczony jest ślizg sta-
wowy).
6.2. TRANSLAdjA kbści - GRA STAWOWA w stawie 6.2.3. „SLACK" - (ang. swoboda ruchu, luz)
Mówiąc o translacji i grze stawowej będziemy również używać
Translacja lub r uc h translatoryczny to [prostoliniowe przesunięcie
terminu „wybrać slack"., W żargonie marynarzy „slack" oznacza zwi-
ciała/ tak że wszystkie punkty ciała poruszają się wzdłuż linii prostej o tę
sanie liny, np. od statku do murów nabrzeża. Jeśli lina jest napięta, to
samą odległość, z tjiką samą prędkością i w tym samym kierunku. Nie slack jest zniesiony (wybrany).
jest to więc ruch! wokół osi, j a k w przypadku rotacji.
Mniejsze ciało na rycinje A wykonuje „prostopadłą" translację w stosunku
do ciała większego. Porydędzy obu ciałami dochodzi do oddzielenia:

„Prostopadła" translacja ciała.

Oddzielenie miedzy 'ciałami -

separacja.

Mniejsze ciało na rycinie B wykonuje translację „paralelną" w sto-

sunku do ciała większego. Dochodzi wtecfy do prostolinijnego ślizgu
pomiędzy płaski mi przystającymi powierzchniami.

„Paralelną" translacja ciała.

Prostolinio wy ślizg pomiędzy B

ciałami.

6.2.1. Translacja kości l Wszystkie stawy przed napięciem leżących wokół nich tkanek
W przypadku translacji prostopadłej prostoliniowy (translatoryczny) miękkich posiadają określoną grę stawową. Ten luz („slack") torebki
ruch kości będzie oznaczony jako trakcja, a w przypadku translacji stawowej i więzadeł jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania
paralelnej jako paralelne przesunięcie, j stawu.
Translację można wykonać t ylk o biernie (pasywnie), nie jest możliwe Zmiana długości struktur tkankowych może więc wpływać na ru-
wykonanie j ej siłą własnych mięśni.! chomość stawów, np. ich skrócenie może prowadzić do hypomobil-
i ności, a wydłużenie do hypermobilności. Będziemy też mówić o pew-
6.2.2. Gr a stawowa w stawie nym „aktualnym luzie".
Siłę trakcji, która likwiduje swobodę ruchu (luz) w stawie oznacza
G r a stawowa obejmuje separację (oddzielenie) oraz prostoliniowy się jako „II stopień trakcji" (patrz 7.2.). Będziemy z niego korzystać
(translatoryczny) ślizg. ' zanim przeprowadzimy mobilizację trakcyjną.
Separacja będzie mia ła miejsce podczas wykonywania trakcji kości. Zanim przeprowadzona zostanie mobilizacja ślizgowa, podczas której
W terapii manualnej będzie ona oznaczona ja ko TRAKCJA. kość poruszana jest paralelnie do płaszczyzny leczniczej w kierunku ogra-
Translatoryczny ślizg wystąpi podczas przesunięcia paralelnego kości. niczonego ruchu ślizgowego, to najpierw należy zlikwidować rozluźnienie
W terapii manualnej będzie on oznaczony jako ŚLIZG lub POŚLIZG. leżących wokół tkanek. Działanie to oznaczać będziemy „II stopniem
G r a stawowa podczas ba da nia i leczenia będzie opisana w nastę ślizgu" (patrz 8.2.).
pujących rozdziałach: j Największa swoboda ruchu występuje w pozycji spoczynkowej,
dlatego też podczas badania i leczenia najlepiej poruszać stawem w tej
7. Trakcja w te rapii manualnej stawów oraz właśnie pozycji.
S. Ślizg w terapii m a nu al n ej stawów
7. Trakcja w terapii manualnej $tawów 7.2. Stopnie trakcji
NAPINANIE
.i ROZLUŹNIENIE f
\V t er a pii manualnej stawów wyrażenie t r a k c j a oznacza bierne
działanie translatoryczne, które w wyniku! ciągu prowadzi do oddalenia
II
SWOBODA
jednej kości od drugiej (separacji). '
RUCHU
Jeśli trakcja nic jest prowadzona prostopadle do płaszczyzny lecz-
niczej i nie dochodzi do separacji (oddzielenia) powinno się używać
innego wyrażenia np. ciąg. Wyrażenie „separacja" może być używane
wymiennie z jego synonimem „trakcja". Stopień I: Bez widocznej separacji. Używa się przy tym takiej siły tra-
Trakcja wykonywana jako test (badanie) stanowi część gry stawowej kcyjnej aby jedynie wyrównać ciśnienie wewnątrzstawowe wy
wołane przez tonus mięśniowy, bądź przykurczone struktury z
(6.2.2.). ciśnieniem atmosferycznym. Niweluje się więc siły
Trakcja ciała. i kompresyjne, które powodują zwarcie stawu. Staw jest
Separacja pomiędzy ciałami. rozluźniony,
I stopień trakcji wykorzystuje się podczas wykonywa-
nin testów trakcyjnych, wszystkich testów ślizgowych,
wszystkich mobilizacji ślizgowych oraz w celu zmniej-
szt>nia bolesności (12.6.).
; i
Stopień II: Swoboda ruchu jest zniesiona, tkanki miękkie wokół stawu są
napięte.
7.1. Kierunek trakcji II stopień trakcji wykorzystuje się podczas wykony-
wania testów trakcyjnych oraz w celu zmniejszenia bo-
lesności (12.6.1.).
[ Stopień III: Po tym, j ak aktualna swoboda ruchu jest zniesiona,
używa się większej siły trakcyjnej, co powoduje roz-
W t e r a p i i manualnej stawów t r ak cj ę przeprowadza się prosto ciągnięcie napiętych struktur.
padle do płaszczyzny leczniczej. ; III stopień trakcji wykorzystuje się podczas wykony-
Trakcja kości. ; wania testów oraz mobilizacji (12.6.2.).
Separacja w stawie.;

7.3. Trójwymiarowe ustawienie trakcji

albo ustawienie stawu przed wykonaniem trakcji

Podczas ustawiania stawu do wykonania trakcji bierze się pod uwagę

wszystkie płaszczyzny anatomiczne (strzałkową, czołową i poprzeczną).
Oznacza to, że staw jednoosiowy będzie ustawiany w jednej
płaszczyźnie, dwuosiowy w dwóch płaszczyznach, a trzyosio-vvy w
trzech. Z tego też powodu w opisie trakcji używa się sformułowania
„trójwymiarowe ustawienie trakcji".
Ustawienie stawu, tzn. pozycja wyjściowa s t a w u przed wykonaniem
trakcji ma szczególne znaczenie ze względu na prawidłowość jej
wykonania oraz ze względu na wskazania.
7.3.1. Trakcja w (aktualnej) pozycji spoczynkowej 8.1. Kierunek ślizgu
To ustawienie stawu jest uzależnione od aktualnego stanu stawu. W terapii manualnej stawów ślizg będzie wykonywany zawsze
W tej pozycji można wykonać: j paralelnie (równolegle) do płaszczyzny leczniczej.
» trakcję jako grę stawową w stopniu I, Ijl i III (opór końcowy) »
trakcje w celu zmniejszenia bolesności \y stopniu I oraz II, a także »
trakcję j ako mobilizację (techniki podstawowe) w stopniu III. (Podczas Paralelne
szkolenia podstawowego badanie i leczenie będziemy przesunięcie kości.
wykonywać z pozycji spoczynkowej). \ Translatoryczny
i ślizg stawowy.
7.3.2. Trakcja poza pożyć j ii spoczynkowa |
W przedstawionym powyżej
i działaniu należy rozróżnić test
Ustawienie to będzie uzależnione od aktualnego stanu badanych i leczo- ślizgowy oraz mobilizację ślizgowa.
nych struktur. W ustawieniach poza pozycją spoczynkową można wykonać: Często zamiast prawidłowego wyrażenia „ślizg translatoryczny"
» trakcję jako grę stawową w stopniu l, II i III (opór końcowy) używać będziemy skrótu, pomijając wyraz „translatoryczny", ewentualnie
» trakcję jako mobilizację (techniki dla zaawansowanych) w stopniu III. jednym słowem określać będziemy kierunek ruchu ślizgowego.
(Mobilizacje poza pozycją spoczynkową stawu będą przedstawio Np. zamiast wyrażenia „translatoryczny ślizg dłoniowy" określają-
ne w dalszym szkoleniu) : cego translatoryczny ślizg w kierunku dłoniowym w stawie w wyniku
ii biernego przesunięcia kości używać będziemy zwrotu „ślizg dłoniowy".

8. Ślizg w terapii manualnej stawów

i 8.2. Ślizg - stopnie i trójwymiarowe ustawienie
Wyrażenie „ślizg" w terapii manualnej stawów jest określeniem
biernego, translatorycznego = prostoliniowego, paralelnego przesu-
nięcia kości, które prowadzi do prostoliniowego ślizgu pomiędzy po-
wierzchniami stawowymi.
Ślizg wykonywany jako .test stanowi część gry stawowej (6.2.2.)
Ten prostoliniowy ślizg możliwy jest na krótkim odcinku we wszystkich stawach
człowieka ponieważ łukowate powierzchnie stawowe nie są w pełni przystające.
Na poniższej rycinie ślizg zaznaczony został dwiema dużymi
strzałkami. Ruch ślizgowy powinien być wykonywany zawsze przy
użyciu małej trakcji (mała strzałka).
Translatoryczne paralelne
przesunięcie ciała.
Translatoryczny ślizg pomiędzy
ciała mi.
Podział ślizgu na stopnie wynika z zasad trakcji (patrz 7.2. str. 37).
I stopień ślizgu — następuje poprzez bardzo mały impuls skiero-
wany równolegle do płaszczyzny leczniczej, będący
wibracją lub oscylacją przebiegającą bez wido-
cznego ruchu ślizgowego w stawie.
II stopień ślizgu — następuje poprzez równoległy do płaszczyzny
leczniczej ruch kości powodujący napięcie tkanek
miękkich w kierunku leczniczym (zniesienie swo-
body ruchu).
III stopień ślizgu — jest kontynuacją stopnia drugiego w celu rozciąg-
nięcia tkanek miękkich w kierunku leczniczym.
Trójwymiarowe ustawienie stawu przed wykonaniem ślizgu wy-
nika z zasad trakcji (patrz 7.3. str. 37):
1. w aktualnej pozycji spoczynkowej podczas wykonania testu oraz
mobilizacji, a także w celu zmniejszenia bolesności (w szkoleniu pod-
stawowym).
2. poza pozycją spoczynkową w przypadku testu i mobilizacji (w
dalszym kształceniu).
8.3. Ustalenie kierunku, w którym ograniczony jest ślizg w Przykłady reguły wklęsło-wypukłej
stawie
W podanych poniżej przykładach stabilizowany jest lewy człon
Mobilizację hypomobilnego stawu przy pomocy ruchu ślizgowego stawowy (STAB.) poruszany zaś człon dystalny, prawy (MOBIL.).
wykonuje się w kierunku ograniczenia tego Hichu. Kierunek leczenia jest zgodny z kierunkiem, w którym ograniczony
Ważne jest więc wyznaczenie lego kierunku. Można to uczynić na jest ruch ślizgu (na rysunkach oznaczono go małą łukowatą strzałką).
dwa sposoby: i:
1. za pomocą testu ślizgowego !
2. /a pomocą re-.;ulv wklęslo-wvpukłej. ;: Przykład l
jest tylko ruchomość "kości w k i e r u n k u
S.3.1. Te«-t illicu ^t.iwowtpgo ' do góry (długa łukowata s t r z a ł ka ) , to
B adani e ?Uzgu \v starte - to zabieg manualny pol e gaj ąc y na prze- mobilizacja ślizgowa będzie w yk o n a n a
prowadzeniu ruchów tnfinslatorycznych we wszystkich możliwych w kierunku do dołu (duże strzałki).
kierunkach badanego stajwi.
Translatoryczne ruchy! ślizgowe (testy ślizgowe) są przedstawione w
ogólnym schemacie badania w rozdziale ;ll.2.II.4, natomiast opisane są w
szczegółowych schematach badania dotyczących poszczególnych

8.3.2. Reguła wklęslo-wypukla

Reguła wklęsło-wy pukla może być użyta do ustalenia, w którym
kierunku j e st ograniczony ruch ślizgow y \v przypadku takich s yt u acji,
gdy:
— pacjent ma duże dolegliwości bólowe
— staw posiada tylko bardzo mały zakres ruchu (amphiarthroses) Przykład 2
— staw jest bardzo usztywniony '
— badając}' nabiera doświadczenia w wyczuwaniu ruchów ślizgowych. Prawy człon stawowy posiada \vklesłq
powierzchnię stawową, np. kość pisz-
Bad aj ąc y przeprowadza wpierw czynite i bierne testy ruchowe, czelowa, kość łokciowa lub paliczki. Jeśli
któ re opisane zostały w rozdziale dotyczącym ogólnego schematu
ograniczona jest t yl k o ruchomość kości
b ad an ia w podrozdziałach 11.1. oraz 11.2., jnotując obecne ogranicze
nia ruchów. i w kierunku do góry (d łu ga łukowata
Zależnie od tego czy chodzi o wklęsłą, czy też wypukłą powierzchnię strzałka), to mobilizacja śliz gowa będzie
btawową, której ruchy uległy ograniczeniu, badający może za pomocą wykonana również w k i e r u n k u do góry
reguły wklęsło-wypukłej ustalić kierunek ograniczenia ślizgu. (duże strzałki).
Reguła ta bazuj e na zasadach biomechanicznych, które zostały
w yj aśnione na stronie 33. Przykłady podano na stronie następnej.
Reguła:
Terapeuta k i er u je kość o powierzchni stawowej wypukłej w kie-
runku przeciwnym, a o powierzchni stawowej wklęsłej w t y m samym
kierunku co upośledzony ruch kości.
Na stronie I V: zamieściliśmy tabelę wklęsłych i wypukłych po-w i
e r z c ł u i i s t LI w o \ .• v c h d y s t a l n y c h c z ł o n ó w s t a \ v o \ v y c h.
 9.1.1.2. Przykurcz mięśnia
9. Badanie ruchu v stawie
Hypomobilność stawu może być spowodowana przykurczeni mięśnia.
Aby to sprawdzić należy maksymalnie oddalić od siebie przyczep
Jeśli badamy ruch w stawie, to zwracamy uwagę na jego ilość i jakość. początkowy i końcowy mięśnia, przy czym trzeba wziąć pod uwagę nie
Badający winien pytać pacjenta o to, czy .podczas ruchu pojawiają się
dolegliwości bólowe. Po\yinien też ustalić czy bóle te wpływają na zakres tylko jego funkcję główną, ale wszystkie funkcje poboczne we wszystkich
(ilość) lub jakość ruchu. ' ' stawach/ na które oddziaływuje.
Dla przykładu niech to będzie m. extensor carpi radialis longus, który
i i ' zgina dłoń w kierunku grzbietowo-promieniowym, lekko supinuje
9.1. Ilość ruchu i i przedramię i zgina staw łokciowy. Aby sprawdzić długość tego mięśnia,
należy przy nawróconym przedramieniu ustawić dłoń w zgięciu dłonio-
Ilość ruchu (zakres ruchu) można: j
1. zmierzyć gomometrem w stopniach (9.1.1.) lub wo-łokciowym, a potem wyprostować staw łokciowy. Jeśli nie można z tej
2. manualnie sprawdzić ruchomość w stawie i wyrazić ją w skali pozycji wyprostować stawu łokciowego, który posiadał przed chwilą pełną
od O do 6 (9.112.) : ruchompść, to mamy do czynienia z przykurczeni mięśnia, który należy
rozciągnąć.
9.1.1. Pomiar gonibmetrem w stopniach . Podczas rozciągania mięśni należy zachować kilka podstawowych
zasad.
Zakres ruchów ^anatomicznych, odbywających się wokół wyznaczo Po pierwsze:
nych osi mierzony będzie z pozycji zerowej. Stabilizując jeden człon sta Przed rozciąganiem zbadać stawy ponad którymi dany mięsień przebiega,
wowy badający sprawdza ruchy:czynne i bierne. Rezultat badań należy aby wykluczyć ich ewentualną patologię. Zbadać czy w stawach tych występuje
porównać z norma, dla danego stawu oraz ze stroną przeciwną ciała. prawidłowa gra stawowa. Jeśli przykurczony mięsień przebiega ponad stawem,
Odchylenia od normy ok'reślamy jako dysfunkcje stawowe i tak np. gdy który nie posiada prawidłowej zdolności ślizgowej, to wyniku rozciągania
ruchomość jest za mała, mówimy o hypomobilności, a gdy za duża, to o mięśnia staw ten może zostać uszkodzony.
hypermobilności. j ; i Po drugie:
Przy pomocy tego biadania można również rozpozanć „wzorzec Jeśli rozciągamy mięsień, który przebiega nad kilkoma stawami, to
czynimy to zawsze jak najdelikatniej albo poprzez duże stawy.
torebkowy" lub przykurcz mięśnia. ! Po trzecie:
i ^ Każde rozciąganie danego mięśnia będzie poprzedzone jego skurczem.
9.1.1.1. Wzorzec tprebkowy i Dzięki temu osiągniemy rozluźnienie i ogrzanie tego mięśnia, co jest
konieczne dla uniknięcia jego naderwania.
Jeśli torebka stawowcjt jest w całości obkurczona, to według Cyriaxa Proponujemy czytelnikom książkę Olafa Evjentha i Jerna Hamberga „Rozciąganie
mamy do czynienia ze „wzorcem torebkowym" (ang. capsular pattern). mięśni -jak i dlaczego?" („Muskeldehnung - warum und wie?").
Dochodzi wtedy do charakterystycznych, proporcjonalnych ograniczeń
określonych zakresów ruchu. Procentowe zestawienie ograniczeń tych ru- 9.1.2. Manualny test ruchomości w skali od O do 6.
,chów dla poszczególnych stawów przedstawimy w ten sposób, że na po W niektórych małych stawach, w amphiarthrosach oraz w pojedyn-
czątku wymienimy mchy najbardziej ograniczone, a po nich mniej ogra czych stawach kręgosłupę, pomiar zakresu ruchu goniometrem jest nie-
niczone. '| możliwy, dlatego też w zakresie terapii manualnej ruchomość w stawie
l tak np. „wzorzec torebkowy" dla stawu, ramiennego opisujemy: trzeba będzie wyczuć, a wynik wyrazić w skali stopniowej:
rotacja zewnętrzna - odwodzenie - rotacja wewnętrzna
natomiast dla stawu biodrowego: •] 0=brak ruchomości — ankyloza l=ruchomość
rotacja wewnętrzna - prostowanie - odwodzenie - rotacja zewnętrzna. Hypomobilność bardzo ograniczona 2=ruchomość mało
W rozdziałach dotyczących poszczególnych stawów „wzorce to- ograniczona 3=ruchomość prawidłowa
rebkowe" zostały również uwzględnione..i Stan prawidłowy 4=ruchomość trochę nadmierna, bez bólu
Takie proporcjonalne ograniczenie występuje zawsze wtedy, gdy 5=ruchomość nadmierna z bólem 6=pelna
zajęta jest cała torebka, jak np. w przypadku arthrosis (łac.). Hypermobilnosć niestabilność
Jeśli tylko cześć torebki jest bolesna lub obkurczona, np. w wy-
n i k u urazu, to bolesność oraz ograniczenie pojawiają się tylko wtedy,
gdy w ł a ś n i e ta cześć torebki j e s t roz ci ą g an a.
 Podczas badania gr y stawowej (translatorycznego ślizgu oraz se-
paracji) można korzystać z tej samej skali. :
9.2. Jakość ruchu
Zdolność obserwacji i wyczuwania różnorodnej jakości ruchu
w stawie ma w terapii ma analnej bardzo duże znaczenie diagnosty
czne, ponieważ często niewielkie odchylenia od stanu prawidłowego
mogą być j e d y n ą wskazówką dla prawidłowego ustalenia rozpozna
nia (diagnoz}7). ,'
Badający rejestruje jakość ruchu w dwóch fazach:
1. Jakość ruchu od jego rozpoczęcia do pierwszego oporu oraz
2. Jakość ruchu 'od pierwszego oporu do oporu końcowego
(niem. En d g c i uh l - ring. end feel - wyczuwanie oporu końco
wego). . .
i l WYCZUWANIE
: i OPORU
, l
i KOŃCOWEGO
PIERWSZY OPÓR
POCZĄTEK OPÓR KOŃCOWY
RUCHU
9.2.1. Jakość ruchu o'd jego rozpoczęcia do pierwszego oporu
Jako ść ruchu do'pierwszego wyczuwalnego oporu badamy naj-
pierw czynnie, a potem biernie.
1. Podczas ruchu czynnego z pozycji zerqvvej badaj ąc y obserwuje
wyprowadzenie ruchu.
2. Podczas ruchu ;biern'ego z pozycji zerowej badający wyczuwa
zmiany, np. opór przed wystąpieniem;.pierwszego zatrzymania.
Odchylenia od normy można często wykryć już podczas chwytania
kończyny lub na ; samym początku ruchu1.
Zarówno czynny jak i bierny test ruchomości niezależnie od szyb-
kości wykonania powinien przebiegać równomiernie i w sposób wolny
od ograniczeń. VV razie potrzeby test można powtórzyć. Zakłócenia jakości
ruchu mogą być spowodowane uszkodzeniem stawu bądź leżących wokół tkanek
miękkich - mogą też one wskazywać na luk bolesny.
l
).2.1.1. Lu k bolesny l j
W p r z y p a d k u ból u, któr y ujawnia się w jakimkolwiek przedziale za-
krc.*>ii ruciiu podc/as w yk o n yw a n i a ruchu czynnego lub biernego, a który
z ani ka po prz ej ściu obszaru bolesnego, wg;Cyriaxa mamy cło czynie-
nia z tzw. łukiem bolesnym (ang. painful arc). Łuk bolesny świadczy o
tym, że delikatna tkanka ściskana jest poprzez tkanki twarde. Odchylenia od
prawidłowego toru konkretnego ruchu mogą być spowodowane próbą
ominięcia strefy bólu przez pacjenta. Dlatego też ważne jest, aby badający
zauważył takie odchylenie i wykrył przyczynę tego stanu.
9.2.2. Jakość ruchu od pierwszego oporu do oporu końcowego =
wyczuwanie oporu końcowego (niem. Endgefiihl)
Wyczuwanie oporu końcowego - to bierny ruch od pierwszego
zatrzymania do zatrzymania końcowego (opór końcowy), będący
kontynuacją biernego testu jakości ruchu. Należy rozróżnić fizjologiczny
oraz patologiczny opór końcowy.
9.2.2.1. Fizjologiczny opór końcowy
Każdy staw zgodnie ze swoją budową posiada we wszystkich kierun-
kach ruchu charakterystyczny, fizjologiczny opór końcowy. Opór ten
sprawdzamy w taki sposób, że po pierwszym zatrzymaniu ruchu dalej
biernie forsujemy ruch w stawie z odpowiednim dozowaniem siły rozcią-
gającej. W ten spt/sób dochodzimy do elastycznego i bezbolesnego, końco-
wego zatrzymania, które można podzielić na miękkie, mocne i twarde.
Miękki, elastyczny opór końcowy jest wynikiem elastyczności tkanek
miękkich, którą możemy stwierdzić np. przy zbliżeniu mięśni (zginanie w
stawie kolanowym) albo ich rozciąganiu (zginanie grzbietowe w stawie
skokowym),
Mocny, elastyczny opór końcowy wyczuwamy wtedy, gdy dalszy
ruch ograniczony jest w wyniku napięcia torebki stawowej.i więzadel
np. w przypadku rotacji wewnętrznej lub zewnętrznej kości udowej albo
kości ramiennej.
Twardy, elastyczny opór końcowy występuje wtedy, gdy chrząstka
napiera na kość np. prostowanie w stawie łokciowym.
9.2.2.2. Patologiczny opór końcowy
Jeśli opór końcowy odbiega od stanu fizjologicznego, to marny do
czynienia z patologicznym oporem końcowym. Może on wystąpić na
torze ruchu w innym miejscu ewentualnie zmieni się jakość oporu
końcowego testowanego stawu. W miejsce mocno-elastycznego oporu
końcowego możemy tra fić na opór bardziej miękki lub bardziej
twardy. Może zmienić się elastyczność stawu, może również wystąpić
ból. W podobny sposób miękki - elastyczny opór końcowy może się
zmienić w opór twardy - elastyczny.
Przykłady:
Tkanka bliznowata daje opór mocniejszy, ale mało elastyczny.
Zwiększony tonus mięśniowy powoduje opór bardziej elastyczny ale
mniej miękki. Skrócona tkanka łączna (w mięśniach, torebce stawo-
•w e j i więzadłach) daje opór mocniejszy, mniej elastyczny od prawid-
łowego. Takie zmiany oporu końcowego są podstawowymi wskaza-
niami do mobilizacji. Opór końcowy będzie poddawany kontroli
podczas każdego leczenia (testy kontrolne 12.7), dzięki czemu będzie on
wyznaczać dalsze postępowanie terapeutyczne. Mogą się nam
przytrafić takie sytuacje, w których pacjent nie dopuści do wykonania
ruchu do pierwszego zatrzymania, co daje nam zerowy, a więc żaden
opór końcowy. Może to wystąpić W przypadku silnego bólu (wysięk,
złamanie, zapalenie stawu), w przypadku poważnych stanów zapalnych
oraz;z powodów psychicznych.
Opór końcowy został także opisany w rozdziale dotyczącym
translatorycznego testu ślizgowego (strona 52).
l ' <
10. Test oporovyy . Jeśli w przypadku testowania z oporem mięśni zginaczy stawu
Za pomocą testu! oporowego sprawdzamy siłę mięśnia bądź pro-
wokujemy powstanie w njm, albo w miejscach jego przyczepów dole-
gliwości bólowych. <Według Cyriaxa test oporowy musi wywoływać
maksymalny skurcz! mięśnia, przy czym ustawienie stawu musi być
zbliżone do pośredniej pozycji spoczynkowej. Jeśli podczas testowania
mięśni nie powodujemy ruchu w stawie, to wszystkie powstałe przy tym
dolegliwości bólowe mają swoje źródło poza stawem; musimy jednak
pamiętać, że riie do uniknięcia jest pewien stopień kompresji przy
wykonywaniu:takiego testu. Aby rozpoznać, czy powstały ból jest
wynikiem zaistniałej kompresji w stawie można przed wykonaniem
testu oporowego wykonać bierny test kompresji (patrz „ogólny schemat
badania'17 II.3. str. 51). '
Cyriax interpretuje test oporowy w następujący sposób: » bolesność +
duża siła; = małe uszkodzenie ścięgnowo-mięśniowe » bolesność + mała
siłai= duże uszkodzenie ścięgnowo-mięśniowe » bezbolesność + mała
piła = uszkodzenie neurologiczne >> bezbolesność + duża siła = stan
prawidłowy, tzn. bez oceny W celu pomiaru siły mięśniowej oprócz
manualnej metody oceny tej siły w stopniach od 0 - 5 używa się też
rożnych przyrządów mierniczych (patrz literatura specjalistyczna).
W przypadku wystąpienia bólu w obrębie synergii mięśniowych
stosuje się następujące różnicowanie:
i 10.1.
Różnicowanie bólu w synergiach niięśniowych
Aby wykonać ruch, większość mięśni pracuje zazwyczaj synergisty-cznie.
Jeśli test oporowy wywołuje dolegliwości bólowe, to należy rozstrzygnąć,
który mięsień w danej synergii jest! uszkodzony. Diagnostyka różnicowa
często zależy od zdolności badającego, który może w specjalny sposób
wywołać lub zahamować skurcz jednego lub wielu mięśni. Elektro-
miograficzne studia wykazały, że zmiana ustawienia stawu nie ma
wpływu na czynność mięśnia tzn. wszystkie mięśnie, które zazwyczaj
pracują w synergiach, kurczą się niezależnie od ustawienia stawu. Z tej
przyczyny, konwencjonalne testy mięśniowe nie mogą być używane do
rpzróżnienia dolegliwości bólowych.
Po dokładnych przemyśleniach anatomiczno-fizjologicznych można
korzystać z następujących sposobów:
10.1.1. Testowanie drugiej wyizolowanej funkcji w tym samym stawie
Jeśli mięsień posiada jeszcze inną dodatkową funkcję w tym sa-
mym stawie, z której poprzednie mięśnie synergistyczne są wyłączone,
to należy tę funkcję sprawdzić.
Przykład: .
kolanowego wystąpią dolegliwości bólowe, to następny test należy
wykonać na rotatorach zewnętrznych i wewnętrznych podudzi a.
Jeśli ból wystąpi w trakcie rotacji zewnętrznej, to prawdopodobnie
chodzi o m. biceps femoris, a nie dotyczy to pozostałych zginaczy
stawu kolanowego, które są jednocześnie rotatorami wewnętrznymi
podudzia.
W szczegółowych schematach badania przy testach oporowych
podane zostały wskazówki dotyczące różnych funkcji poszczegól-
nych mięśni zatytułowane „inne funkcje".
10.1.2. Testowanie drugiej funkcji w stawie sąsiednim
Mięsień (ścięgno) może zostać zróżnicowany, jeśli jako jedyny z
danej synergii oddziaływuje również na inny staw. Ta dodatkowa
funkcja musi być sprawdzona przy zastosowaniu testu oporowego.
Przykład:
Zginanie ramienia do przodu przeciw oporowi jest bolesne. M. bi-
ceps brachii jest jednym z tych mięśni, które pracują przy wykonywaniu
tego ruchu. Jeśli chodzi o ten mięsień, to diagnozę można po-
twierdzić poprzez wykonanie z oporem ruchu zginania w stawie ło-
kciowym. Żaden mięsień ze wcześniejszej synergii nie bierze tu
udziału poza m. biceps brachii.
10.1.3. Testowanie z jednoczesnym hamowaniem
Selektywne rozluźnienie jednego mięśnia synergistycznego również
ułatwia przeprowadzenie diagnostyki różnicującej. Służy do tego
„jednoczesne hamowanie", tzn. mięśniom antagonistycznym do tych,
które chcemy wyłączyć stawia się opór, dając jednoczesny opór
mięśniom wykonującym badany ruch.
47
 Przykład: j
Zginanie grzbietowe nadgarstka z oporpm jest bolesne. W tej sy- I. Dolegliwości teraźniejsze (1. część wywiadu dotyczącego przy-
padku)
nergii biorą udział zarówno prostowniki nadgarstka, jak i prostowniki
palców. Można je zróżnicować w następujący sposób: 1. Co boli i/albo jaka czynność jest zaburzona? (lokalizacja)
Aby sprawdzić prostowniki nadgarstka, należy wyłączyć z synergii 2. Kiedy (od kiedy) utrzymuje się ból i/albo zaburzenie czynności?
prostowniki palców. W celu hamowania prostowników palców badający (czas zaburzenia)
stawia opór zginaczom palców oraz jednocześnie operuje przeciw 3. Jaki to ból i/albo zaburzenie czynności? (charakter zaburzenia)
prostownikom nadgarstka. Izolując w ten sposób prostowniki nadgarstka 4. Przez co jest wywoływany ból i/albo zaburzenie czynności?
od prostowników palców sprawdza się czy powstają dolegliwości (czynniki wywołania oraz zmiany)
bólowe. 5. Z czyjn połączony jest ból i/albo zaburzenie czynności?
Aby s p ra w d z i ć p r o s t o w n i k i palców, należy wyłączyć z synergii (zjawiska pomocnicze)
p ro st o wn i k i n a d g a r s t k a . W t y m celu dla jednoczesnego hamowania II. Dotychczasowy przebieg (stan ogólny) (inne schorzenia w tym •
p ro st o wn i k ó w n a d g a r s t k a badający st a wi a opór zginaczom nadgars t k a czasie) (2 cz<>ć wywiadu dotyczącego przypadku)
o ra z oporuje p rz ec i w prostownikom palców. 1. Czym byi(n) leczony(a)? (lekarstwa)
2. Co spowodowało polepszenie/zrnianę?
3. Jak jest z czynnościami życiowymi? (jedzenie, picie, siedzenie,
11. Ogólny schemat badania mycie, spanie, życie seksualne)
4. Kiedy wcześniej występowały dolegliwości kręgosłupa i stawów?
Z ab u r zen ie w a p a r a c i e ruchu (układzie! kostno-mięśniowym) jest 5. Jakie inne schorzenia (zaburzenia) pacjent posiada?
oznaczone w USA j a k o „somatic d ysfun ction ". Jest ono podzielone III. Wywiad socjalny (l część wywiadu osobistego)
w następując}' sposób: j : 1. Zawód (uczący się/wyuczony/inne zajęcia)
2. Sport i hobby
Dysfunkcje somatyczne: ' 3. Wypadki (praca/śport/komunikacja), które doprowadziły do
zmiany sprawności.
1. Bóle i a) hypomobilność 4. Operacje (na kręgosłupie i stawach/pozostałych narządach),
2. Dysfunkcje stawów , b) hypermobilność które doprowadziły do zmiany sprawności.
5. Sytuacja mieszkaniowa i rodzinna
3. Zmiany tkank^jwe ''< \ IV. Rozwój zdrowotny (wcześniejsze choroby) pozostałych
narządów (2 część wywiadu osobistego)
1. Podbrzusze (ginekologicznie/urologicznie - badania prewencyjne)
Bóle, dysfunkcje;stawów oraz zmiany tkankowe często występują 2. Narządy.jarny brzusznej (żołądek, jelita)
razem, a muszą być leczone różnymi technikami. W tym celu, aby nie 3. Narządy klatki piersiowej (serce, płuca, drogi oddechowe)
przeoczyć podczas b ad a n i a żadnej oceny,, poleca się postępowanie 4. Głowa (oczy, uszy, zęby, układ nerwowy ośrodkowy)
według "schematycznie ułożonej kolejności; którą należy przeprowa 5. Psychika
dzić w całości. \: V. Wywiad rodzinny
Taki schemat badania zawierający pięć punktów z pięcioma podpunktami 1. Wiek i przyczyna śmierci rodziców
(schemat 5-5)został opracowany przez Herberta Frischa. VV książce tej 2. Chroniczne schorzenia rodziców
przedstawiony będzie tylko zarys procesu badawczego. Szczegółowe opisy 3. Chroniczne schorzenia rodzeństwa
prosimy oclszuać w jego książce „Programmierte Untersuchung des 4. Pierwsze schorzenia dzieci
Bewegungsappartes ,/Chirodiagnoh'tik/". ! 5. Choroby dziedziczne /pozostałe choroby (szczególnie nowo-
p osób twory, schorzenia reumatyczne, cukrzyca)
i in e spontaniczny.
11.1, Wywiad : Zależnie od Co pacjent myśli o przyczynie swojej choroby?
potrzeby
Pacj ent opowiada w s u z u p e ł n i a się lub
poprzez pytania celow< : o gr ani cz a j ego
wiedzi. wypo-
 11.2. Stan ogólny
L OGLĄDANIE
1.1. Ruchy podczas dnia - chodzenie, siadanie, wstawanie, roz-
bieranie i ubieranie itp,.
1.2. Postawa ciała 4 nawyki postawy, postawa chwilowa itp.
1.3. Kształt - zmiany prawidłowych konturów (wrodzone - nabyte)
np. hypertrofia (obrzęki, wysięki itp.), hypotrofia (atrofia), deformacje
(nieprawidłowe ustawienie, przykurczę itp.)
1.4. Skóra - kolor (zaburzenia ukrwienia), blizny, modzele, egzemy,
znamiona, strefy lącznotkankowe,
1.5. Środki pomocnicze - kule itp. aparaty podpierające, gorsety,
protezy itp. '|. •
n. "BADANIE RUCHU \ jest przeprowadzenie ruchów fizjologicznych.
Według Cyria'xa struktury anatomiczne można podzielić na dwie
grupy: s tr uk tu ry ; kurczące się i struktury niekurczliwe. Do struktur
niekurczliwych zjaliczamy: kości, torebki stawowe, więzadła, kaletki,
po\vięzie, oponę 'twardą i korzenie nerwowe. Strukturami kurczliwymi
są tylko mięśnie, jednakże ze względów diagnostycznych będziemy do
nich również zaliczać ścięgna oraz miejsca ich przyczepów.
Ruchy rota cyjne wi celu sprawdzenia stawów i mięśni (z pozycji
zerowej) : kierunkach przeciwnych, to wskazuje to na uszkodzenie struktur
W przypadku: dwóch pierwszych sposobów badawnia: II.1. - ruchy
czynne oraz 11.2. - ruchy bierne, ruchy te są identyczne. Odbywają się
one w płaszczyznach anatomicznych wokół wyznaczonych osi. Podczas
ruchu u' stawie odbywa się toczenie z poślizgiem. Zakresy ruchów
czynnycjh dla poszczególnych stawów zostały opisane w szczegółowych
sche-matach badania.
11.1. Ruchy c zy nne - dzięki nim można sprawdzić wszystkie stru
ktury anatomiczne oraz psychologiczną gotowość pacjenta. Należy
przy tym zwracać uwagę zarówno na zakres ruchu, na jego wykona
nie (np. ruchy zastępcze) j a k również n!a nienormalne odgłosy (np.
krepitacje - strzelania)! Pytać się o dolegliwości bólowe (np. o lokali
zację lub łuk bolesny itp.). , wowów (gra stawowa w pozycji spoczynkowej)
Ruchy anatomiczne z!godnie z budową stawu będą sprawdzane w jednej,
dwóch lub trlzech płaszczyznach (wokół przynależnych do nich osi).
Średnie wartości zakresu ruchu są podane w stopniach w szczegółowych
schematach badania. ',
11.2. Ruchy bierne - ; dzięki nim możnajsprawdzić wszystkie struktury
niekurczliwe. Ruchy, te są identyczne z ruchami czynnymi. Podczas ich
wykonania w stawie odbywa się toczenie z poślizgiem. Zakres ruchu
biernego j e s t nieco większy od zakresu ruchu czynnego i może on być
mierzony zarówno goniornetrem (9.1.1.), j ak i manualnie \\ r skali 0 - 6
(9.1.2.). Aby stwierdzić czy staw jest hypo — czy też hy-permobilny lub
czy mamy do czynienia z wzorcem torebkowym
(9.1,1.1.) albo z przykurczeni mięśnia (9.1.1.2.), na l eż y porównać
otrzymane w wyniku badania dane z wartościami prawidłowymi.
Można to.uczynić porównując obie strony sprawdzając przy t y m jakość
ruchu oraz opór końcowy (9.2.2.). Rozciąganie nerwów oraz test na
stabilność (więzadłowy) przeprowadzać w oparciu o anatomiczny
przebieg tych struktur. Pytać przy tym o występowanie bólu.
Podczas wykonywania czynnych i biernych testów ruchomości
można się posłużyć następującymi wskazówkami:
W trakcia pytań o dolegliwości bólowe pacjenta badający winien od-•
znacząc się dokładnością. Pacjent winien być poproszony o dokładne opisanie
uczucia bólu oraz jego rozszerzanie się, a także o to, czy w trakcie ruchu ból
ulega zmianie. Jeśli badający, wykonując jakiś szczególny ruch wywoła u
pacjenta te same dolegliwości bólowe, na które się on uskarża podczas
codziennych czynności, to powinien zwrócić na to baczną uwagę! Jeśli nie
zdołamy wywołać bólu poprzez ruchy anatomiczne stawów, to konieczne
W celu przeprowadzenia diagnostyki różnicowej Cyriax proponuje po-
równać ze sobą ruchy czynne i bierne:
a) Jeśli ruchy czynne i bierne są ograniczone oraz/albo bolesne w
tym samym kierunku, to wskazuje to na uszkodzenie struktur
niekurczliwych. Stan ten można potwierdzić poprzez wykonanie
JI.3. Trakcji oraz II.4. Ślizgu.
b) Jeśli ruchy czynne i bierne są ograniczone oraz/albo bolesne w
kurczliwych. Stan ten można potwierdzić testem oporowym
II.5.
Aby można było porównać ze sobą zakresy ruchów czynnych i bier-
nych, w praktyce muszą one być wykonywane w każdym kierunku bez-
pośrednio po sobie. Najpierw pacjent wykonuje z pozycji zerowej do
pierwszego oporu ruch czynny, po czym badający biernie kontynuuje
ten ruch (zazwyczaj trochę większy);— (9.1.) test ilościowy.
Potem należy doprowadzić staw z powrotem do pozycji zerowej i z
tej pozycji biernie tym samym torem ruchu dotrzeć do pierwszego
oporu i potem dalej do oporu końcowego - test jakościowy (9.2.).
Ruchy translato.ryczne (prostoliniowe) - w celu sprawdzenia sta-
Za pomocą II.3. oraz II.4. sprawdza się stawy z tkanką śródstawową
(struktury niekurczliwe) włącznie. Testy przeprowadza się przy
rozluźnionych mięśniach. Celem testu jest sprawdzenie bolesności oraz
ruchomości (O - 6; 9.1.2.). W szczegółowych schematach, badania kon-
kretne techniki wymieniane będą razem z numerem odpowiedniej fo-
tografii.
11.3. Trakcja - kompresja - odbywa się prostoliniowo i zarazem
prostopadle w stosunku do płaszczyzny leczniczej. W przypadku
uszkodzenia stawu wykonywanie trakcji zasadniczo prowadzi do
złagodzenia bólu, a wykonanie kompresji do jego zaostrzenia.
Trakcja została opisana w „Części szczegółowej". W przypadku kom 11.3. Podsumowanie
presji odpowiednie powierzchnie stawowe będą na krótko do siebie do
ciskane. 'j A. Ocena stanu ogólnego (łącznie z wywiadem)
11.4. Ślizg - odbywa się poprzez paralelne (równoległe) przesunięcie B. Czy stawy posiadają prawidłowy, bezbolesny zakres ruchu oraz
jednego członu stawowego w stosunku do płaszczyzny leczniczej. odpowiednią stabilność? Jeśli podsumujemy wyniki badania, to
Wykonując ten test można ustalić czy ślizg stawowy obecny jest we przyczyna dolegliwości może mieć podłoże stawowe, neuromięśnio-we,
wszystkich możliwych kierunkach anatomicznych. Jeśli jest to możliwe, naczyniowe, wegetatywne, psychogenne czy też jest ona kombinacją
to test ślizgu wykonywać w połączeniu z I stopniem trakcji. wyżej wymienionych?
Ruchy przeciw oporowi - w przypadku testów mięśniowych. C. Czy m>ożliwe jest wyjaśnienie dolegliwości pacjenta w wyniku •
11.5. Test oporowy („resisted movemeiU"j) - służy do sprawdzenia siły obiektywnej oceny stanu ogólnego?
oraz bolesności s t r uk t u r kurczliwych, inaczej mówiąc do odróżnienia bólu D. Jakie leczenie jest konieczne?
mięśniowego od bólu stawowego. W; tym celu badający podczas
wykonywania testu próbuje unikać ruchu' w stawie. Skurcz mięśnia 11.4. Diagnoza i próba leczenia
przyczynia się do powstania kompresji w stawie dlatego też bóle kompres
yjne należy wykluczyć wcześniej (11.3.).!
Wyniki wszystkich przeprowadzonych do tej pory badań pozwalają
Jeśli podczas wykonywania testu oporowego w synergii mięśniowej
na postawu-rde diagnozy tymczasowej.
p o j a w i się ból, to możliwe j e st przeprowadzenie różnicowania tego
Wykonane więc zostanie leczenie próbne.
bólu wewnątrz tej synergii (Rozdział 10.1);.
Jeśli mamy cło czynienia z odwracalną hypomobilnością stawu i nie
Przy podejrzeniu oslabienia mięśni należy przeprowadzić odpowied
ma żadnych przeciwwskazań (podobnie jak do innych terapii fizykal-
nie badanie siły mięśniowej. j
! nych) to możemy wykonać leczenie próbne stosując mobilizację trakcyjną.
III. PALPAĆJA
W przypadku bardzo dużych dolegliwości bólowych nawet trakcja
111.1. Sk ó ra i t k a n k a podskórna - badjanie f a ł d u Kiblera, badanie
przeciwbólowa może być postawiona poci znakiem zapytania.
temperatury, przeczulica, niedoczulica i
Wskazania oraz wykonanie obu wyżej wymienionych terapii tra-
111.2. Mięśnie i ścięgna - przejście mięśnia w ścięgno i przyczep
kcyjnych łącznie z testami kontrolnymi opisano w rozdziałach 12.6.
ścięgna do kości, przesuwalność, bolesność w pozycji spoczynkowej i
oraz 12.7. Próby leczenia każdego stawu zostały podane w szczegóło-
przy maksymalnym rozciągnięciu. |
wym schemacie badania. W zasadzie po dwóch dniach porównuje się
111.3. Pochewki ścięgien i k al e tk i maziowe - zgrubienia lub ob-
reakcję po leczeniu próbnym ze wstępnymi wynikami badań. Można w
rzęki, krepitacje i bolesność
ten sposób potwierdzić diagnozę tymczasową albo ją obalić. Po-
111.4. Stawy (anatomiczne) z kośćmi, torebkami, więzadlami —
twierdzenie wstępnych wyników badań pozwala na postawienie
zmian}' k s zt a ł tu albo nieprawidłowe ustawienie członów stawowych,
diagnozy aktualnej.
bolesność, wysięk. |
111.5. Nerwy i naczynia. i:
IV. TESTY NEUROLOGICZNE

|
12. Zasady leczenia
IV.1. Mięśnie wskaźnikowe i odruchy \
IV.2. Cz uc ie i
Celem terapii manualnej jest nie tylko powrót do zdrowia pacjenta,
IV.3. Motoryka j ale także możliwie racjonalny, oszczędny sposób pracy terapeuty. Do
IV.4. Koordynacja | prowadzenia terapii nieodzowne są stoły o regulowanej wysokości, pasy
IV.5. Badanie nerwów czaszkowych stabilizacyjne, woreczki z piaskiem, kliny gumowe.
V. BADANIA DODATKOWE Translatoryczne testy stawowe trakcji - kompresji oraz ślizgu będą
V.l. R a d i o g r a f i a - z d j ę c i a rentgenowskie oraz rencgenokinematografia wykonywane według tych samych zasad, które zostały opisane w
V.2. Badania laboratoryjne czterech pierwszych zamieszczonych poniżej punktach dotyczących
V.3. Funkcje, p o b r a n i e próbek itp. leczenia. Podczas wykonywania testu przy ruchach krótkotrwałych bez
V.4. Elektrodiagnostyka - EEG, EMG, chronaksymetria użycia dużej siły rezygnujemy z używania pasów stabilizac yjnych
V.5. B a d a n i e n a r z ą d ó w wewnętrznych - przez lekarzy (gineko oraz klinów. Zamiast stabilizować poszczególne stawy na stole
log, urolog, internista, neurolog, psychiatra ilci.)szczególnie przy wy
:
stępowaniu bólu przeniesionego.
 terapeutycznym podkładając klin terapeuta własną ręką czyni to
przy swoim ciele. !
Należy zwrócić uwagę na następujące osiem zasad terapeutycznych:

12.1. Pozycja wyjściowa pacjenta (P -;skrót od pacjent)

P układany będzie w jakiej pozycji, która zapewni mu maksymal
ne rozluźnienie. Po'dczasj terapii należy unikać jakichkolwiek działań
powodujących zaburzenia napięcia mięśniowego. Do leczenia sta
wów stosuje się pozycje spoczynkowe lubjaktualne pozycje spoczyn
kowe, przy czym człon Istawowy stabilizowany (najczęściej proksy-
malny) spoczywa na twardym podłożu (stół, klin gumowy, worek
;
z piaskiem, ciało terapeuty). :
i ;
12.2: Pozycja wyjściowa terapeuty (T - skrót od terapeuta)
i i i
T winien przyjmować, przy pracy pozycję racjonalną, opartą na za-
sadach ergonomii. Aby mieć dużą płaszczyznę podparcia winien on
stawać w szerokim; rozkroku j a k najbliżej, pacjenta oraz używać do
pomocy swojego ciężaru ciała. Terapeuta ;nie może ustawiać swego
ciała w skrajnych pozycjach, aby nie obciążać zbytnio swoich sta-
wów.

i i.
Jedna ręka T (bądź pas) stabilizuje na twardym podłożu jeden on
stawowy. Stabilizacja powinna mieć miejsce możliwie j a k naj-
12.3.Ręka stabilizująca
człon
bliżej szpa ry stawowej oiraz powinna być zupełnie bezbolesna.
i 'i
12.4. Ręka mobilizująca ;
Druga ręka T (obie ręce, gdy stabilizacja pasem) — mobilizująca
(poruszająca) obejmuje poruszający się człon stawowy również mo
żliwie jak najbliżej szpary stawowej. W niektórych przypadkach, aby
uniknąć bólu konieczne jest przesunięcie do boku delikatnych tkanek
miękkich (np. ścięgien). i

12.5. Kierunek leczenia

Obie techniki translatoryczne stosowane podczas terapii przebiegają w
stosunku do płaszczyzny leczniczej prostopadłe lub równolegle.
Jeśli będziemy działać prostopadle do 'płaszczyzny leczniczej, to
stosujemy trakcje przeciwbólowa (terapia przeciwbólowa) lub mobi-
l iz ac ję t r a k c yj n a (w przypadku hypomobilności stawu).
 Jeśli będziemy działać równolegle do płaszczyzny leczniczej, to stosujemy
mobilizację ślizgową w kierunku upośledzonego ślizgu. Kierunek ten
wyznaczamy posługując się testem ślizgowym lub regułą wklęsło-wy-pukłą
opisaną w rozdziale 8.3.
Trakcję przeciwbólową wykonujemy w aktualnej pozycji spoczyn-
kowej (3.2.1.).
Jeśli w. aktualnej pozycji spoczynkowej terapia trakcyjna jest bolesna,
to powodem takiego stanu może być błędne ustawienie w stawie. W
takim przypadku należy wpierw spróbować poprawić to błędne
ustawienie .poprzez zastosowanie mobilizacji ślizgowej.
Mobilizacja trakcyjna oraz mobilizacja ślizgowa powinny być
wykonywane bezboleśnie. Mając to na uwadze każda hypomobilność
będzie najpierw leczona mobilizacją trakcyjną (z ewentualnym
wcześniejszym zastosowaniem środków łagodzących ból). Jeśli po
pierwszym leczeniu mobilizacją trakcyjną reakcja w stawie jest pozy-
tywna, to przy następnej wizycie (jeden, dwa dni później) należy roz-
począć mobilizację ślizgową w kierunkach ograniczonych zakresów
ruchu.
Mobilizacja ślizgowa w kierunku upośledzonego ślizgu w przypadku
stawu o dużym ograniczeniu zakresu ruchu (l stopień w rozdziale 9.1.2.)
może być bolesna. Należy wtedy prowadzić dalszą terapię mobilizacjami
trakcyjnymi oraz/lub mobilizacjami ślizgowymi w kierunkach nieboles-
nych. Terapię tę należy stosować tak długo, aż zakres ruchu będzie mniej
ograniczony (stopień 2) oraz/lub ślizg w kierunku ograniczenia nie będzie już
bolesny.

12.6. Wskazania i wykonanie odnośnie trakcji oraz ślizgu

Trakcja w wymienionych poniżej stopniach będzie wykonywana jako:

1. Gra stawowa - stopień I, II oraz III

2. Terapia przeciwbólowa - stopień I oraz wewnątrz stopnia II.
3. Mobilizacja trakcyjna - stopień III
4. Podczas testu ślizgowego i mobilizacji ślizgowej - stopień I.
Ślizg w wymienionych poniżej stopniach będzie wykonywany jako:

1. Gra stawowa - stopień l, II oraz III

2. Terapia przeciwbólowa - stopień l oraz wewnątrz stopnia II,
3. Mobilizacja ślizgowa - stopień III
W punkcie 1. oraz 3. jednocześnie stosuje się trakcję w stopniu I.

12.6.1. Leczenie w celu złagodzenia bólu

Spośród zasobu różnych środków przeciwbólowych (patrz strona 15,
II. A) będziemy korz ystać również z przerywanej (pulsacyjnej) trakcji
wykonywanej w aktualnej pozycji spoczynkowej, oznaczonej przez nas
„przeciwbólową trakcją trójwymiarową".
 Trakcja taka odbywa się w I oraz II stopniu i nigdy nie przekracza
stopnia II, to znaczy nigdy nie przekraczał granicy swobody ruchu.
Zakres trakcji oraz prędkość jej wykonania mogą się bardzo zmieniać u
różnych pacjentóvv. Powierzchnie stawovve można od siebie odciągać
wolno, wykorzystując; dalekie wychylenie i równie wolno powrócić do
pozycji spoczynkovyej. Można też zastosować wibracje manualne
(oscylacje) - tzn. iszybtye ruchy o małym wychyleniu. W praktyce
wykazano, iż do terapii przeciwbólowej oraz do rozluźnienia tkanek
miękkich można stosować również sprzęt wibracyjny.
W celu złagodzenia bólu można też zastosować ślizg w stopniu I
(wibracje, oscylacje). i'
12.6.2. Le cz eni e m o bi l i z a c yj n e hypomobilnych stawów
i :''
j raz starannie przeprowadzić badania potwierdzające diagnozę.
W praktyce mobilizacje często rozpoczyna się używając środków
przeciwbólowych (patrz str. 15.II.A.) i jeślij to konieczne, prowadzi się
mobilizację tkanek miękkich (str. 15.113.L). Mobilizacja stawów musi
się odbywać p r z y rozluźnionych mięśniiach np. po czynnej fazie
skurczu mięśni ograniczających zakres ruchu.
Staw musi być ogrzany, a nie oziębiony, i
W manualnej mobilizacji stawów rozróżnia się mobilizację z uży-
ciem trakcji oraz mobilizacje z użyciem ślizgu. Za pomocą obu tych
te chn ik próbuje się przywrócić upośledzony ślizg w stawie. W t ym
celu zarówno w przypadku trakcji j ak i ślizgu przekracza się aktualną
swobodę r u c h u , tzn. dochodzi do przekroczenia II stopnia powod u j ą c
rozciąganie w stopniu III. Częstotliwość wykonania tych technik
zależ y od tego, czy w stawie upośledzony jest tylko ślizg stawowy, czy
też dodatkowo występuje skrócenie leżących wkoło tkanek. Sam ślizg
można leczyć stosując krótkie, przerywane mobilizacje trakcyjne oraz
ślizgowe. W przypadku skrócenia s t r u k t u r tkankowych bardzo ważne
jest, by przy ich rozciąganiu działać w dłuższym czasie (minimalnie 7
sekund, a maksymalnie - zależnie od tolerancji pacjen ta), jeśli to
możliwe, to pomiędzy kolejnymi mobilizacjami n ie powracać do
pozycji spoczynkowej, ale pozostać w osiągniętym położeniu i po
w ykonaniu izometrycznego skurczu mięśni w czasie fazy
rozluźnienia kontynuować ruchy mobilizacyjne.
Aby podczas mobilizacji ślizgowej zlikwidować napięcie powodu-
j ą c e prz yleganie do siebie powierzchni stawowych oraz aby wyklu-
czyć powstanie kompresji w stawie, zawsze'równocześnie wykonuje się
(również podczas testu) I stopień trakcji. ,
W p r z yp a d k u s t a w ó w o d u ż ym ograniczeniu zakresu ruchu z po
wodu skróconych s t r u k t u r tkankowych (które w ywi eraj ą efekt kom
pr e s j i w s t a w i e ) M la i s t o p n i u t r a k c j i musi b yć odpowiednio powię
:
kszona.
12.7. Testowanie w manualnej mobilizacji stawów
Testowanie w mobilizacji stawów odgrywa dużą rolę nie tylko przed
rozpoczęciem leczenia, ale również w trakcie (powtarzane testy
kontrolne) oraz po leczeniu.
Wynik testu jest wyznacznikiem kierunku prowadzenia mobilizacji.
Zazwyczaj leczenie próbne rozpoczyna się od mobilizacji trakcyjnej.
Podczas pierwszej wizyty poleca się przeprowadzenie nie więcej niż 10
mobilizacji trakcyjnych, które przeplata się testami kontrolny-. mi.
Reakcja pacjenta po jednym wolnym od terapii dniu wykaże (zakres
ruchu i opór końcowy oraz/albo złagodzenie — w żadnym wy-
padku.spotęgowanie bólu) czy leczenie kontynuować w ten sam sposób,
czy też dodać do tego mobilizacje ślizgowe.
W żadnym wypadku terapia nie powinna powodować dolegliwości
bólowych. W przeciwnym razie przed dalszym leczeniem należy jeszcze
Zasada skrupulatnego badania po przeprowadzeniu kilku mobilizacji
dotyczy ka/.Jego zabiegu. Jeśli w toku postępowania leczniczego widać
choć n...la poprawę, to mobilizację można kontynuować. Jeśli podczas
testu stwierdzimy wyraźną, obiektywną poprawę, to dalsze leczenie
odkładamy do dnia następnego. Jeśli w porównaniu z poprzednim
testem nie stwierdza się żadnej poprawy oznacza to, że leczenie stawu
w danym dniu musi zostać zawieszone.
12.8. Cel manualnej mobilizacji stawów
Bierne, translatoryczne mobilizacje stawów (trakcja i ślizg) pomagają
przywrócić ślizg stawowy, i co za tym idzie toczenie z poślizgiem,
będące warunkiem wykonania ruchów czynnych. Mobilizacje czynią
to tak szybko i sprawnie jak to jest tylko możliwe.
Terapię mobilizacyjną stosuje się tak długo, aż pacjent będzie mógł
samodzielnie (czynnie) wykonać ruch w prawidłowym, możliwym do
osiągnięcia zakresie ruchu.
W celu podtrzymania efektu mobilizacji stawu od samego początku
terapii pacjent otrzymuje zalecenia wykonywania określonych ćwiczeń
domowych. Pacjent często zobowiązany jest do wykonywania tych
ćwiczeń również po zakończeniu leczenia. Głównym tego powodem
jest zapobieganie nawrotom choroby.
 CZĘŚĆ SPECJALNA b) podłoże do stabilizacji (często po myślniku), np. przy (na) swoim ciele lub
na stole. Klin gumowy, który widać na ilustracjach w tekście nie będzie
specjalnie uwzględniany. Zastosowanie pasów stabilizacyjnych lub pałąków
Uwagi wstępne stabilizacyjnych jest zaznaczone.
4. Wykonanie:
Część ta podzielona jest na rozdziały, jw których opisane zostały a) Ustawienie poruszającej się dłoni T.
pojedyncze stawy lub grupy stawów kończyn górnych i dolnych oraz W przypadku stabilizacji pasami T może do poruszania członu stawo-
stawy żuchwy. Każdy rozdział rozpoczyna się od krótkich wskazówek wego używać obu rąk.
anatomicznych (Spalteholz - Spanner) z uwzględnieniem informacji o b) Kierunek wykonania testu lub mobilizacji.
tym, któr y człon stawu posiada powierzchnię wklęsłą, a który wypukłą. 5. Uwagi:
W „uwagach", najpierw umieszczone jest zastosowanie opisanej techniki
Oprócz tego znajdują się w nim wiadomości odnośnie pozycji zerowej, w.przypadku badania (test) lub leczenia, a w następnej kolejności
pozycji spoczynkowej, pozycji zaryglowanej oraz wzorca torebkowego. skrótowo opisana technika z prawej ilustracji.
Po wskazówkach anatomicznych umieszczony jest „Szczegółowy Specjalne wskazania zamieszczone są z adnotacją np. „w przypadku
schemat ba da ni a" albo jego skrót. Zasadniczo obejmuje on badanie ograniczonego zginania", „w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku
poszczególnych ruchów. Pozostałe punkty badania zawarte są grzbietowym", itp.
w ,,Ogólnym schemacie biadania". ; Na wszystkich ilustracjach pokazana oraz opisana jest prawa kończyna
W celu przedstawienia technik diagnostycznych oraz terapeutycz pacjenta. Jeśli będziemy zajmować się lewą jego kończyną, to chwyt terapeuty
nych w schematach badania posługiwać się będziemy numerami rycin będzie odpowiednio odwrotny.
Jeśli pewne nazwy łacińskie będą spolszczone, to będą one pisane z
(a nie numerami stron). ' dużej litery. Jednocześnie pomijać będziemy słowo „os" - (lać.) kość np.
W przypadku dwóch' rycin na jednej stronie z reguły opisywana zamiast „os lunatum" będziemy pisać „Lunatum".
będzie rycina lewa. Komentarz odnośnie ryciny prawej umieszczony Dodadkowo ze względów praktycznych zastosowano także pewne
będzie w „Uwagach". j > uproszczenia gramatyczne, np. dla nazw łacińskich odmiennych przez
Tekst przy rycinach \{y stęp uje w formie skrótów i z przyczyn dy- przypadki użyto rodzaj oraz odmianę będącego w domyśle odpowiednika
daktycznych rozmieszczony jest zawsze w 'takim samym układzie. polskiego.
Za numerem ryciny umieszczone zostało oznaczenie „Test" (gdy chodzi Spośród dużej liczby możliwych do zastosowania technik leczniczych
o postępowanie ;cliagnostyczne) lub „Mobilizacja" (gdy chodzi o po- będą przedstawione jedynie te, które można zastosować jako test oraz jako
stępowanie terapeutyczne), np. Ryć. l.a. Test oraz Ryć. l.b. Mobilizacja. specyficzną mobilizację.
Tekst wraz z ryciną stanowi pewną całość. Jest to pożyteczne z tego powodu, że
1. Oznaczenia przy ilustracjach: ': każda technika może być opracowana oraz przećwiczona oddzielnie. Poza tym
Treść oznaczeń będzie przedstawiona zasadniczo w j ę z yk u łacińskim terapeuta dla szybkiego przypomnienia zawsze może w miarę szybko i w
w następującej kolejności: sposób kompletny odnaleźć wszystkie szczegóły dotyczące określonej techniki.
n) staw (artic.j gdy jest ich kilka: artt.), Jeśli ktoś czyta jedynie tekst umieszczony obok ryciny (np. przy powtarzaniu
b) poruszający się człon stawu j materiału), to może mieć duże problemy w zrozumieniu całości.
c) kierunek ruchu (w jeż. polskim) ; Przykład: „Artic|.
humeri. Caput humeri: dogrzbietowo" Objaśnienia oznaczeń:
2. Pozycja wyjściowa: ;
a) pozycja albo postawa pacjenta (skrót: P) wraz z ustawieniem y[ stabilizacja
leczonego stawu w pozycji spoczynkowej oraz ze stabiliza
cja członu (stawowego na twardym podłożu (klin gumowy, wo -mr-te- kierunek ruchu z przyłożeniem siły
reczek z piaskiem itp.) ' i kierunek ruchu z przyłożeniem siły
b) pozycja albo postawa terapeuty (Sjkrót: T)
3. Stabilizacja: ' ' '• kierunek ruchu podczas wykonywania testu
.a) ustawienie'ręki Stabilizującej T :
komponentna trakcji (stopień I) współruch, bez
przyłożenia siły
 ; l

Stawy palców ręki Szczegółowy schemat badania: stawy palców ręki

Stawy palców (artt. distales et proximales interphalangeae -w skrócie WYWIAD* STAN
DIP oraz PIP) to anatomiczne i mechaniczne proste (jednoosiowe) stawy OGÓLNY
zawiasowej (ginglymus) = zmienione siodełkowe. Każdy Phałanx I. Oglądanie* .
posiada:koniec dystalny - głowę (caput) z wypukłą powierzchnią II. Badanie funkcji stawu
stawową, część środkową - trzon (corpus) oraz koniec proksymalny -
podstawę (basis) z wklęsłą powierzchnią stawową. Bloczek (trochlea) 1. Ruchy czynne
głowyi (caput) posiada bruzdę prowadzącą (sul-cus), w której ślizga DIP zginanie 45° - 60°
się prowadnica umieszczona po stronie podstawy (basis). Oś PIP zginanie 100°
poprzeczna, wokół której odbywają się ruchy zginania i prostowania, MCP zginanie'90°
przechodzi poprzez głowę (caput). prostowanie z pozycji zerowej (II - V) 10°- 30°
Stawy śródręczno-pnliczkowe (artt. metacarpophalangeae - skrót MCP) odwodzenie (II + III -t- IV + V) w sumie 90°
palców od II do V to Jinatoniiczne i mechaniczne proste (dwuosiowe) stawy 2. Ruchy bieiTu- --jak w II. 1. oraz test na stabilność
kłykciowe (condylaris) != zmienione, jajowate. Glqwy stawowe umieszczone są na 3. Trakcja (ryć. la) - Kompresja
dystalnych końcach! kości jśródręcza, natomiast panewki stawowe znajdują się na 4. Ślizg
podstawach paliczków'bliższych. W przypadku zaciśniętej pięści szpary stawowe dłoniowo-grzbietowy (ryć. 2a)
pomiędzy kośćmi osiągają rozpiętość do l cm. Powierzchnie prowadzące promieniowo-łokciowy (ryć. 3a)
(prowadnice) głów kości śródręcza są tak ustawione, że gdy poszczególne palce 5. Testy oporowe Uwagi
zginamy pojedynczo^ to ich opuszki skierowane są do środka dłoni. Zginanie:
Oś poprzeczna d l a ruchów zginania oraz prostowania, a także oś m. flexor digitorum superficialis
grzbietowo-dłoniowa.dla ruchów odwodzenia i przywodzenia przechodzą m. flexor digitorum profundus
poprzez głowę kości śri5dręcza. Ruchy odwodzenia oraz przywodzenia mm. lumbricales MCP: zgiń.; DIP + PIP: prostow.
palców oznaczają ruchy zarówno od, jak 'i do palca trzeciego, który min. flexores poliicis MCP: brcvis; IP: longus
przyjmować będziemy jako; środek dłoni. Rucfr palca trzeciego wokół osi Prostowanie:
grzbietowo-dłoniowej można oznaczyć jako odwodzenie promieniowe m. extensor digitorum DIP + PIP DIP + PIP DIP
lub łokciowe. Oś podłużna .w przypadku biernych ruchów rotacyjnych m. extensor digiti minimi + PIP MCP: brevis; IP:
przechodzi przez Phalanx. m. extensor indicis longus
Staw śródr^czno-paliczkowy kciuka (artic. metacarpophalange poliicis) to mm. extensores poliicis
anatomiczny i mechaniczny prosty (jednoosiowy) staw zawiasowy (ginglymus) Odwodzenie: MCP
= zmieniony siodełkowy, który posiada jedną luźną torebkę stawową. mm. interossei dorsales MCP
Oś poprzeczna d l a ruchów zginania i prostowania przebiega po m. abductor digiti minimi
przez głowę (caput). i Przywodzenie:
Więzadła: ligg. coliateralia mm. interossei palmares
Trzeszczki (ossa sesamoidea): dwie przy MCP l, jedna przy IP l (skrót: 1P
I - interphalangeae poliicis) oraz po jednej przy MCP II oraz MCP V. III. Palpacja*
P o z y c j a zerowa: Oś p o d ł u ż n a kości śródręcza wraz z osiami pod- IV. Testy neurologiczne*
ł użnymi przynależących do tych kości paliczków tworzą linię prostą. V. Badania dodatkowe*
Pozycja spoczynkowa: lekkie zgięcie 'we wszystkich stawach (przy
MCP dodatkowo odwiedzenie łokciowe) OCENA PODSUMOWUJĄCA*
P oz yc j a zar yglowana: DIP + PIP + MCP I; = maksymalny wyprost PRÓBA LECZENIA: Ryć. ib
MCP II - V = maksymalne zgięcie . j
Wzorzec torebkowy: ograniczenie ruchomości we wszystkich kie-
runkach (najbard/iej upośledzone zginanie).!

„Ogólny schemat badania" str. 48.

 Ryć. 2 a. Test. Ryć. 2 b. Mobilizacja.
Ryć. l a.Test. Rycj. l b. Mobilizacja.
Artt. MCP, PIP, et DIP. Phalanx: dodłoniowo - dogrzbietowo.
Ar tt. MCP, PIP et DIP. Phalanx: dystalnie (trakcja).

Ryć. la. Ryć. 2a.

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego dłoń zwrócona jest stroną dłoniową do dołu, a stro P siedzi. Jego dłoń zwrócona jest stroną dłoniową do dołu, a stroną łokciową oparta
ną łokciową opar ta o ciało T. Leczony staw znajduje się w pozycji o ciało terapeuty. Leczony staw znajduje się w pozycji spoczynkowej. T stoi lub
spoczynkowej. ;i siedzi zwrócony w kierunku brzegu łokciowego dłoni P.
T siedzi lub stoi zwrócony w kierunku strony łokciowej dłoni P. Stabilizacja;
Stabilizacja: ! ;
Lewa dłoń kciukiem (qd strony grzbietowej) oraz palcem wskazu- Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym
jącym (od strony dłoniow:ej) chwyta dłoń P proksymalnie od szpary (od strony dłoniowej) chwyta dłoń P proksymalnie od szpary stawowej, sta-
stawowej, stabilizując ją przy swoim ciele. ' bilizując ją przy ciele.
Wykonanie: j : Wykonanie:
Prawy kciuk (od strony grzbietowej) oraz palec wskazujący (od Prawy kciuk (ocl strony grzbietowej) oraz palec wskazujący (od
strony dłoniowej) obejmują palec P dystalnie od szpary stawowej. strony dłoniowej) obejmują palec P dystalnie od szpary stawowej.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja) ; Kierunek ruchu: dodłoniowo oraz dogrzbietowo.
Uwagi: ; ; | Uwagi:
Zastosowanie: jako test, ! Zastosowanie: jako test.
Ryć. Ib. ilustruje |erapię „Phalanx: dystalnie (trakcja)". Ryć. 2b. ilustruje terapię „Phalanx: dodłoniowo". Dłoń P stroną
Dłoń P stroną grzbietową spoczywa na stole terapeutycznym. dłoniową spoczywa na stole terapeutycznym. Lewa dłoń stabilizuje
Prawa dłoń kłębem kciuka stabilizuje proksymalnie od szpary sta proksymalnie od szpary stawowej. Prawy kłąb kciuka (od strony
wowej, i grzbietowej), a palec wskazujący (od strony dłoniowej) chwytają
Lewa dłoń chwyta palec P dystalnie od szpary stawowej. dystalnie od szpary stawowej. Kierunek ruchu: dodłoniowo.
Kierunek ruchu: dystalnie. • ' Zastosowanie przy ograniczonym zginaniu.
W przypadku terapii „Phalanx: dogrzbietowo" dłoń P jest odwrócona.
Zastosowanie przy ograniczonym prostowaniu.
 Ryć. 3 a. Test. Ryć. 3 b. Mobilizacja.
Artt. MCP, PIP,et DIP Artt. MCP, PIP et DIP.
Phalanx: Phalanx:
dopromieniowo — dopromieniowo —
dolokciowo. dolokciowo.

Pozycja wyjściowa: ' Pozycja wyjściowa:

P siedzi, jego dł-oń s t r o n ą promieniową zwrócona jest do dołu, P siedzi. Jego dłoń stroną promieniową spoczywa na stole te ra -
a stroną dłoniową oparta 6 ciało T. .' peutycznym. Leczony staw znajduje się w pozycji spoczynkowej.
T siedzi lub stoi zWrócpny w kierunku strony dłoniowej ręki P. T stoi albo siedzi zwrócony w kierunku strony dłoniowej ręki P.
Stabilizacja: ; Stabilizacja:
Lewa dłoń kciukiem (od strony łokciowej) oraz palcem wskazują Lewa dłoń kciukiem (od strony łokciowej) oraz palcem wskazują-
cym (od strony promieniowej) chwyta dłoń P proksymalnie oci szpa cym (od strony promieniowej) obejmuje palec P proksymalnie od
ry stawowej, stabilizując ją przy ciele. ; szpary stawowej - i stabilizuje go w ten sposób na stole.
Wykonanie: Wykonanie:
Prawy kciuk (od strony łokciowej) oraz palec wskazujący (od strony Prawy kłąb kciuka (od strony łokciowej) oraz palec wskazujący (od
promieniowej) obejmują palec P dystalnie od szpary stawowej. Kierunek strony promieniowej) obejmują palec P dystalnie od szpary stawowej.
ruchu: dopromieniowo oraz dołokciowo. Kierunek ruchu: dopromieniowo
Uwagi: j l ' Uwagi:
Zastosowanie: jak,o test'. !' W przypadku terapii „Phalanx: dołokciowo" dłoń P b ędzie od-
wrócona.
Zastosowanie terapii „Phalanx: dopromieniowo" oraz „Phalanx:
dołokciowo":
a) w przypadku ograniczonego zginania oraz prostowania w sta-
wach: MCP, PIP i DIP, a także
b) w przypadku ograniczonego odwodzenia i p r z ywo d ze n i a w
stawach MCP.
 S!tawy śródręcza Odwiedzony kciuk znajduje się w: ——— opozycji - gdy
ii i równocześnie wykonamy zgięcie oraz
— repozycji - gdy równocześnie wykonamy wyprost z pozycji zerowej.
., Więzadła: wzmacniają torebkę stawową ze wszystkich stron.
Śródręcze (metaćarpus) składa się z pię'ciu kości śródręcza; (ossa Pozycja zerowa:
metacarpalia), jedna kość śródręcza do jednego palca. Każda kość Staw CM I; I kość śródręcza pośrednio między maksymalnym odwiedzeniem
śródręcza posiada koniec idystalny - głowę (caput) z wypukłą powie- i przywiedzeniem oraz między zgięciem i wyprostem z pozycji zerowej.
rzchnią stawową/ trzon (corpus) oraz koniec proksymalny - podstawę Stawy CM II - Y; nie są opisane ;
(basis) z wklęsłą powierzchnią stawową; Pozycja spoczynkowa:
Leżące na końcach dystalnych głowy kości śródręcza II - V są ze sobą Staw CM I: I koś£ śródręcza pośrednio między maksymalnym odwiedzeniem i
połączone nie stawowo, lecz poprzez więzadła :(ligg. metacarpea transversa przywiedzeruem oraz pomiędzy zgięciem i wyprostem z pozycji zerowej. Stawy
profunda). Podstawy (leżące proksymalnie) kości śródręcza II - V płaskimi CM II - y: nie są opisane
powierzchniami stawowymi1 połączone są stawdwo z graniczącym obok sze
regiem dalszym kośc,i nadgarstka (stawy nacłgarstkowo-śródręczne artt. Pozycja zaryglowana: Staw CM I: maksymalna opozycja
carpometacarpeae - wi skrócie: CM). Płaskie powierzchnie stawowe znajdują Wzorzec torebkowy: Staw CM I: odwodzenie-wyprost Stawy'CM II
się także pomiędzy ppszczególnymi podstawami kości śródręcza (artt. inter- - V: jednakowe ograniczenie we wszystkich kierunkach.
metacarpeae). ii
Wymienione powyżej stawy są anatomicznymi prostymi oraz me- Sszczegółowy schemat badania (skrócony) - stawy śródręcza
chanicznymi złożonymi AJmphiarthrosami (patrz ryć. 13b.).
Podane powyżej stawy;„płaskie" posiadają co prawda małą krzywi STAN OGÓLNY
znę/ ale nie trzeba na to zwracać szczególnej uwagi ponieważ terapię II. Badanie funkcji stawu
przeprowadzać będziemy tylko w oparciu o trakcję oraz ślizg grzbietowo- 1. Ruchy czynne: k.
brzuszny. . śródręcza I:
Stawy miedzyśródręcznd (artt. intermetacarpeae) oraz stawy nadgarstko- zginanie + prostowanie z pozycji zerowej w
wo-śródręczne (artt. carpometacarpeae) razem z dystalnymi stawami ręki (za sumie 50° dwodzenie + przywodzenie w
sumie 40° bardzo mała ruchomość
wyjątkiem stawu kości grocl[iowatej oraz stawu hadgarstkowo-śródręcznego
kciuka) posiadają jedną wspólną torebkę stawo\Vą. Z tego powodu często oz- k. śródręcza II - V:
nacza się je jako ,/wielki staw nadgarstkowo-śródręczny". 2. Ruchy bierne jak w II.l.
Wypukły od strony grzbietowej l u k utworzony przez kości śród- Wygięcie w łuk wklęsły i wypukły (Ryć. 4a oraz b)
ręcza zmienia się wraz z ruchem palców. 3. Trakcja - Kompresja
Więzadła: ligg metacarpea dorsalia/ inf-erossea et palmaria, oraz k. śródręcza I: (Ryć. 7a) k.
ligg. carpometncarpea dorsqlia et palmaria śródręcza II - V: (Ryć. 5)
Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (//mały staw nadgarstkowo- 4. Ślizg
śródręczny" - artic. carpometacarpea pollicis) utworzony przez Metacarpale I k. śródręcza I: dołokciowo-dopromieniowo (Ryć. 7c)
oraz Trapezami jest stawem anatomicznym' i mechanicznym prostym dogrzbietowo-dodłoniowo (Ryć. 7e)
(dwuosiowym) siodełkowym (sellar). Choć z powodu luźnej torebki stawowej dogrzbietowo - dodłoniowo (Ryć. 6a oraz b)
staw ten funkcjonalnie zachowuje się jak (trzyosiowy) staw kulisty k. śródręcza II - V: 5. Testy
(sphaeroid), to terapię tego stawu przeprowadza! się tak jak przy stawach sio- oporowe k. śródręcza I:
odwodzenie:
dełkowych. Powierzchnie stawowe Trapezium nie są ustawione paralelnie w m. abductor pollicis longus
stosunku do pozostałych dystalnych kości nadgarstka ponieważ os trape-zium m. abductor pollicis brevis
przywodzenie:
jest trochę skręcona w stronę powierzchniidłoniowej ręki. W przypadku m. adductor pollicis m.
opozycja:
opisywania osi będziemy przyjmować/ że skręcenie to wynosi 90°. W takim k. śródręcza V: opponen pollicis m.
opozycja:
ustawieniu kciuk wykonuje odwodzenie orfiz przywodzenie dłoniowe. III. Palpacja* PRÓBA opponens digiti minimi
Podstawa I kości śródręcza swoją wypukłą povyierzchnią stawową porusza się LECZENIA: k. śródręcza I: Ryć. 7b k.
przy tych ruchach wokół osi promienie w o-łoUkciowej (poprzez podstawę). śródręcza II - V: ryć. 5
Zginanie i prostowanie z pozycji zerowej dokąnuje się wokół osi dłoniowo-
grzbietowej (poprzez Trapezium). Ruch wykonuje tutaj wklęsła powierzchnia sta-
wowa. Oś podłużna dla ruchów biernej rotacji przebiega poprzez Metacarpale I.
Patrz „Ogólny schemat badania " str. 48.
 Ryć. 5.
Test+ Mobilizacja | Artt.
carpomelacarpeae.
Metacarpale: dystalnie
(trakcja).

Ryć. 4 a. Test+Mobilizacja Ryć. 4 b. Test+Mobilizacja.

'M aetacarpu s: arcus concaye - convex.

Ryć. 4a Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego ręka skierowana stroną dłoniową cło dołu, a stroną
Pozycja wyjściowa; ' łokciową do T spoczywa na stole terapeutycznym lub przy ciele T.
P siedzi. Ręka stroni dłoniową spoczywa na stole terapeutycznym. T siedzi zwrócony w kierunku strony łokciowej dłoni P.
T siedzi zwrócony U' stronę dłoni. '• Stabilizacja:
Stabilizacja: '•• > Lewa dłoń palcami III - V chwyta od strony promieniowej clystal-ną
Obie dłonie (je dna,od strony łokciowej, druga od strony promie część przedramienia oraz nadgarstek P; kciukiem (od strony
nio w e j ) obejmują dłoń P chwytając kciujcami obok siebie na grzbieto grzbietowej) oraz palcem wskazującym (od strony dłoniowej) chwyta
wej stronie kości ś r ódręc za III. j kość ustawioną proksymalnie od szpary stawowej (na ryć. 5 - Capita-
Wykonanie: , tum) i stabilizuje ją na stole terapeutycznym lub przy ciele.
Palce wska zuj ąc e obejmują śródręczu od strony dłoniowej, a kciuki Wykonanie:
od s t r o n y grz b ie tow e j wyginając, je na ksz ta łt łuku wklęsłego od Prawa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu-
strony grzbietowej. jącym (oci strony dłoniowej) obejmują aktualnie poruszaną kość śród-
ręcza (na Ryć. 5 - Metacarpale 111).
Ryć. 4b p o k a z u j e , j a k k ci uk i obu dłoni obejmują rękę P od strony Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja).
promieniowej oraz łokciowej (palce wskazujące s t yk a j ą się od strony Uwagi:
dłoniowej) w ygi naj ąc ją w łuk w yp ukł y od strony grzbietowej, Zastosowanie: jako test oraz terapia.
Uwagi: |
Zastosowanie jako test oraz j ako mobilizacja ogólna.
 Ryć. 6 a. Test+Mobilizacja Ryci. 6 b. Test+Mobilizacja
Metac arpale: dodłoniowo ~ dogrzbietowo.
l
Ryć. 6a. Więzozrost dystnlny (mobilizacja)
Po zyc ja wyjściowa: l
P siedzi. R e. k a stroną dłoniową spoczywa na stole terapeutycz
nym. |
T siedzi z bocznej strony ramienia pacjeinta i zwrócony jest w kie
runku strony grzbietowej jego dłoni. j
Stabilizacja: j
Lewa dłoń chwyta dłoń P od strony promieniowej w ten sposób, że kłąb
kciuka znajduje się. na grzbietowej powierzchni głowy k. śródręcza III, a
pozostałe palce po stronie dłoniowej ręki - stabilizując ją na stole.
:
Wykonanie:
Prawa dłoń chwyta dłoń P tak samo jak ręka stabilizująca, tyle że
od strony łokciowej i wkoło k. śródręcza IV>.
Kierunek ruchu: dodłoniowo oraz dogrzbietowo.
Uwagi:
W ten sposób wykonuje się ruch pomiędzy II i 1}1 albo IV i V kością śródręcza.

Ryć. 6b. obrazuje chwyt kłębem kciuka za podstawy kości śródręcza.

Wykorzystuje się go iw terapii (proksymalnych) stawów między-
śródrecznych. Stawy nadejarstkowo-śródręcźne również się poruszają.
Techniki te s t o s u j e m y w t e r a pi i w przypadku każdej hypomo-
bilności kości śródręcza. jeśli dodatkowo występuje ograniczenie
r u ch om oś ci s t a w ó w p al có w to t e r a p i ę st a wów śródręcz a wykonu-
j em y w pierwszej kolejności.
Za s t o s o w an i e w.j ak o test: c h w y t opuszkami palców.
 Ryć. 7 a. Test. Ryć. 7 b. Mobilizacja.
Artic. carpometacarpea pollicis. Metacarpale 1: dystalnie (trakcja).

Ryć. 7a.

Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego ręka stroną łokciową skierowana do dołu, a stroną
grzbietową przy ciele T.
T siedzi lub stoi zwrócony w kierunku grzbietowej strony ręki P.
Stabilizacja:
Lewa ręka kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu-
jącym (od strony dłoniowej) chwyta Trapeziurh stabilizując ją przy
ciele.
Wykonanie:
Prawym kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym
(od strony dłoniowej) chwycić dystalnie od szpary stawowej I kość
śródręcza P.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja)
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.

Ryć. 7b. obrazuje terapię „Metacarpale I: dystalnie (trakcja)".

Ręka P stroną łokciową spoczywa na stole terapeutycznym.
Prawa dłoń T stabilizuje Trapezium.
Lewy kłąb kciuka (od strony grzbietowej) oraz palce II - Y (od strony
dłoniowej) obejmują I kość śródręcza P. Kierunek ruchu: dystalnie.
 Ryć. 7 c. Test. ; Ryć. 7 d. Mobilizacja. Ryć. 7 e. Test. Ryć. 7 f. Mobilizacja.
Artic. carpometacarpea pollicis. Metacarpale I: dółokciowo - doprornieniowo. Artic. carpornetararpea pollicis. Metac arpale I: dogrzbietowo - dodioniowo.

Ryć. 7c. ' | Ryć. 7e.

Pozycja wyjs'ciowa: ! j Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego ręka s t r o n ą łokciową skierowana jest do dołu, a stro P siedzi. Jego ręka stroną dłoniową skierowana do dołu, a stroną
ną grzbietową przylega do ciała T. ; łokciową przylega do ciała T.
T stoi zwrócony w k i e r u n k u stron y grzbietowej ręki P. T stoi zwrócony w kierunku strony łokciowej ręki P.
S tabi li za cj a: | Stabilizacja:
Lewa d ł o ń kciukiem (od strony grzbietowej) i palcem wskazującym (od Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym
stron)' dłoniowej) obejmuje Trapezium stabilizując ją przy ciele. (od strony dłoniowej) obejmuje Trapezium i stabilizuje ją przy ciele.
Wykonanie: i Wykonanie:
Prawy kciuk (od strony grzbietowej) oraz palec wskazujący (od strony Prawa dłoń kciukiem (od strony przyśrodkowej) oraz palcem wskazującym
dłonio wej) obejmują Metacarpale l dystalnie od szpary stawowej. (od strony bocznej) obejmuje Metacarpale I pacjenta dystalnie od szpary stawowej.
Kierunek ruchu: dołokciowo oraz doprojmieniowo. Kierunek ruchu: dogrzbietowo i dodłoniowo.
Uwagi: j Uwagi:
Zastosowanie: j a k o test. Zastosowanie: jako test.

Ryć. 7d. o b r a / u j e t er a pi ę „Metacarpale I: cjołokciowo"
Męka P strona ł o k ci o wą spocz ywa na stole! terapeutycznym.
P rawa dłoń T stabilizuj e Trapezium. • Lewa ręka T stabilizuje Trapezium.
Lewy k ł ą b k c i u k a (oci st ron y grzbietowej), a palce II - V (od strony
dłoniowej) obejmują .Metacarpale l pacjenta. Kierunek ruchu: dołokciowo.
Zastosowani e p r / y ogr ani cz on ym z g i n a n i u (reguła wklęsło-wypukła).
Ryć. li. obrazuje terapię „Metacarpale I: dogrzbietowo".
Ręka P s t r o n ą grzbietową spoczywa na stole terapeutycznym.
Prawy kłąb kciuka (od st rony bocznej) oraz palce II - V obejmują
Metacarpale l pacjenta.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego odwodzenia (reguła wkłęsło-wypukła).
W przypadku terapii „Metacarpale i: dodłoniowo" rękę P układamy stroną dłoniową
do dołu.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego przywodzenia.
 Ryć. 7 g. Mobilizacja.
Artic. carpometacarpea
pollicis. Metacarpale I:
dopromieniowo,
(-dołokciowo).

Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego ręka stroną grzbietową prz ylega do ciała T. Palce
ustawione w kierunku do góry.
T stoi zwrócony w kierunku grzbietowej stron y przedramienia.
Stabilizacja: j
Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym
(od strony dłoniowej) obejmuje Trapezium - stabilizując ją przy ciele.
Wykonanie: i
Prawy kłębik palca małego (od strony przyśrodkowej) oraz palce II
- V (od strony bocznej) obejmują dystalnie od szpary stawowej
Metacarpale I. • [
Kierunek ruchu: dopromieniowo. ,;
i
Uwagi: j
Zastosowanie w przypadku ograniczonego prostowania.
W przypadku „Metacarpale: dołokcipwo" ruch wykonujemy
w kierunku dołokciowym. j
Ręce T tak zmieniają swoje ustawienie, ;że ruch wykonywany jest
zawsze ręką górną. ":
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania.
W przypadku ograniczonego odwodzenia oraz przywodzenia ręka P
będzie odwrócona w ten sposób, aby strona łokciowa przylegała do ciała
T.
Kierunek ruchu: .dogrzbietowo (przy ograniczonym odwodzeniu)
dodłoniowo (przy ograniczonym przywodzeniu).
 Stawy ręki
Stawy ręki (artt. manus) utworzone są poprzez: kości nadgarstka (w
dwóch rzędach), kość łokciową razem z krążkiem stawowym oraz kość
promieniową (patrz Ryć. 13b.).
Kości nadgarstka: ;
—> W pierwszym szeregu (proksymalnym) rozpoczynając od stro
ny promieniowej: i •
łódeozkowata (os Scaphoideum), księżycowata (os lunatum),
trójgraniasta (os triąuetrum) oraz grochowata (ós pisiforme);
— w drugim szeregu (dystalnym) rozpoczynając od strony pro-
-mieniowej: czworoboczna większa (os trapezium), czworobo-
czna mniejsza (os trapezoideum), główkowata (os capitatum)
oraz haczykowata (os hamatum). :
Stawy ręki podzielone zostaną na trzy stawy:
1. Staw bliższy ręki (artic. radiocarpea - staw promieniowo-nadgar-
stkowy) - to anatomiczny oraz mechaniczny prosty (dwuosiowy) staw
jajowaty (elipsoidalny). Wypukła powierzchnia stawowa utworzona jest
przez Scaphoideum, Lunatum, Triąuetrum oraz poprzez leżące pomiędzy
nimi więzadła, które często wykazują zwapnienia. Te trzy kości stanowią
więc jedną powierzchnię stawową. Ruchomość pomiędzy nimi jest mała.
Scaphoideum oraz promieniowa część Lunatum łączą się stawowo z kością
promieniową, Triąuetrum oraz łokciowa część Lunatum łączą się stawowo
z krążkiem stawowym. Panewka stawowa utworzona jest przez Radius
oraz krążek stawowy (discus articularis), który przylega do dystalnego
końca kości łokciowej.
Więzadła: ligg. collateralia capri (radiale et ulnare)
lig. ulriocarpeurn palmare oraz
ligg. radiocarpea (dorsale et palmare)
2. Staw dalszy ręki (artic. intercarpea lub mediocarpea - staw śród-
nadgarstkowy) - składa się z anatomicznych prostych oraz mechanicznych
złożonych mocno napiętych stawów (amphiarthroses) utworzonych
pomiędzy szeregiem bliższym oraz dalszym kości nadgarstka.
Scaphoideum w części dystalnej jest wypukła i łączy się stawowo z
Trapezium oraz Trapezoideum, które razem tworzą nieomal jedną
wklęsłą powierzchnię stawową.
Część dystalno-łokciowa Scaphoideum wraz z Lunatum i Triąuetrum
tworzą dystalnie jakby jedną, wspólną, wklęsłą powierzchnię stawową
dla połączenia z Capitatum i Hamatum, które w podobny sposób tworzą
jedną, wspólną, wypukłą powierzchnię stawową.
Więzadła: ligg. intercarpea dorsalia et interossea oraz lig.
carpi radiatum
3. Staw kości grochowej (artic. ossis pisiformis) jest anatomicznym
prostym, mechanicznym złożonym stawem płaskim. Pisiforme
 jest trzeszczką w ścięgnie m. flexor carpi ulnaris. Dystalne przedłu- Pozycja zaryglowana: maksymalne zgięcie grzbietowe Wzorzec
żenie tego ścięgna \V postaci ligg. pisoham'atum et pisometacarpeum torebkowy: jednakowe ograniczenie ruchomości wszystkich we
zmienia ślizg kości g r och o \vatej w kierunku przyśrodkowym. Na kości kierunkach.
grochowatej znajduje ;się przyczep m. abductor digiti minimi.
Wszystkie kości ^nadgarstka oraz ręki mogą być poruszane wzglę Szczegółowy schemat badania nadgarstka i ręki
dem siebie zupełnie oddzielnie. (Patrz Ryć.-13a. Test.) Propozycja ko
lejności przeprowadzania testów w przypadku kości nadgarstka i rę WYWIAD* STAN
ki znajduje się na stronie jS5. ; OGÓLNY
Wspólruchy: i i 1. 'Oglądą/iie*. II. Badanie
• Ruch)' zginania, grzbietowego i dłoniowego ręki wykonywane z pozycji funkcji stawu 1. Ruchy
zerowej w stawie bliższym ręki (stawie promieniowo-nad- czynne "
garstkowym) odbywają 'się wokół osi pjoprzecznej przechodzącej przez zginanie dłoniowe 60°
Lunatum, zaś \v stawie dalszym ręki (stawie śródnadgarstko-wym) zginanie grzbietowe 50°
\vokół osi poprzecznej przechodzącej; przez Capitatum.
Przy wykonywaniu zginania grzbietowego ręki proksymalna :
część Cap itatum porusza się w stosunku!do Lunatum w kierunku ' odwodzenie promieniowe 20"
dłoniowym (około połowy tego ruchu). Tatc samo zachowuje się Lu odwodzenie łokciowe 30°
natum w stosunku do kości promieniowej '(pozostała połowa ruchu). 2. Ruchy bierne -jak II.1. oraz ruchy skrętne (torsje)
Część proksymalna Scaphoideum porusza, się w stosunku do kości 3. Trakcja (ryć. 8) - kompresja
promieniowej w kie ru nku dłoniowym. Część dystalna Scaphoideum 4. Ślizg
porusza się w stosunku do Trapezium i T,rapezoideum w kierunku dodłoniowo (ryć. 9.), clogrzbietowo (ryć. 10.},
dłoniowym, ta k że obie kości ślizgają się po Scaphoideum w kierun dopromieniowo (ryć. 11.) oraz dołokciowo (ryć. 12.).
ku grzbietowym. i Pojedyncze kości (ryć. 13a. oraz b.)
W przypadku zginania dłoniowego ruchy te mają kierunek odwrotny. 5. Testy oporowe:
W prz yp a dku odwodzenia łokciowego! główny ruch odbywa się w Zginanie dłoniowe Inne funkcje
stawie bliższym ręki wokół osi grzbieto\yo-dłonio\vej / przechodzącej m. flexor carpi radialis
prze? Capitatum. Szereg bliższych kcj>ści nadgarstka ślizga się w m. flexor carpi ulnaris odwodzenie promieniowe
st os un ku do kości promieniowej w kierunku dopromieniowym. Ślizg ten m. palmaiis longus odwodzenie łokciowe
umożliwiają luźne więzadła po s t ironie promieniowej. Zginanie grzbietowe
\V przypadku odwodzenia promieniowego główny ruch odbywa się mm. extci.sores carpi radiales
także w stawie bliższym ręki wokół wymienionej powyżej osi. Ślizg szeregu m. extensor carpi ulnaris
bliższego kości nadgarstka w kierunku :dolokciowym jest mniejszy ni ż odwodzenie promieniowe
Odwodzenie promieniowe odwodzenie łokciowe
ślizg cłopromieniowy (przy odwodzeniu' łokciowym) z powodu napiętych m. flexor uarpi radialis
więzadeł po stronie łokciowej. Aby wykonać pełne odwodzenie mm. extensores carpi radialis
promieniowe to niezbędne jest zmniejszenie odstępu pomiędzy .kością zginanie dłoniowe
Odwodzenie łokciowe zginanie grzbietowe
promieniową, a obu kościami czworobocznymi. Dzięki temu obie kości m. flexor capri ulnaris
czworoboczne ślizgają się po grzbietowej stronie Scaphoideum - co zo- rn. ex tensor capri ulnaris
stało wyjaśnione przy opisie zginania grzbietowego. zginanie dłoniowe
III. Palpacja*. zginanie grzbietowe
Kr ążek stawowy bierze udział we wszystkich ruchach w bliższym
IV. Testy neurologiczne*.
stawie ręki oraz przy ruchach supinacji i prjonacji przedramienia.
P o z yc j a zerowa: oś podłużna kości promieniowej oraz Matacarpa- V. Badania dodatkowe OCENA
kj 111 leżą w jednej linii. j PODSUMOWUJĄCA* PRÓBA
P o z y c j a s p o c z y n k o w a : t a k j a k p r z y pozycji zerowej, ale w lekkim LECZENIA - ryć. 8b.
o d w i e d z e n i u ł o k c i o w y m , pośrednio miedzy maksymalnym o dwi e -
dzeniem łokciowym, a prornic-niowYm.

Patrz „Ogólny schemat badania" slr. 48.

 Ryć. 9. Mobilizacja.
Artt. radiocarpea et
intercarpea. Carpus:
dodłoniowo.

Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
Przedramię P stroną
dłoniową oparte o stół
terapeutyczny. Dłoń
wystaje poza krawędź
stołu.
T stoi zwrócony w
kierunku strony
łokciowej dłoni P.
Stabilizacja:
Ryć. S a. Test. 'Ryć. 8 b.Moblilizacja Lewa dłoń obejmuje dystalną część przedramienia P od strony
Artt. radiocarpea etintercarpea. Carpuą: dystalnie (trakcja). grzbietowej (ewentualnie również szereg bliższy kości nadgarstka)
stabilizując je na stole.
Ryć. 8a. ! '. Wykonanie:
i . i Prawa dłoń od strony grzbietowej obejmuje kości śródręcza oraz
Pozycja wyjściowa: wszystkie kości nadgarstka P (ewentualnie tylko szereg dalszy kości
P siedzi. Jego ramię odwiedzone. i nadgarstka).
T stoi zwrócony w kierunku strony łokciowej ręki P. Kierunek ruchu: dodłoniowo.
Stabilizacja: , , Uwagi:
Lewa dłoń obejmują dystklną część przedramienia P od strony grzbietowej Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego.
(ewentualnie także szereg bliższych kości nadgarstka) - stabilizując je przy ciele. W opisanym powyżej uchwycie dłoni ruch będzie zachodził pomiędzy
Wykonanie: ; ' i kością promieniową, a szeregiem bliższym kości nadgarstka, albo
Prawa dłoń obejmuje od strony grzbietowej kości śródręcza oraz wszy- pomiędzy szeregiem bliższym, a szeregiem dalszym kości nadgarstka.
stkie kości nadgarstka P (ewentualnie tylko szereg dalszy kości nadgarstka).
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja). T odvvodzi przy tym swoje ramię.
Uwagi: ' > , . .
Zastosowanie: jako test.
; l j '

Ryć. 8b. ilustruje terapię „Carpus: dystalnie (trakcja)".

Przedramię oparte o stół stroną dłoniowej.
Lewa dłoń kłębem kciuka stabilizuje przedramię proksymalnie od szpary stawowej.
Prawa dłoń dystalnie od szpary stawowej obejmuje dłoń P.
;
Kierunek ruchu: ciystalpie.
W podanym chwycie ruch będzie zachodził pomiędzy kością promieniową,
a szeregiem bliższym kości nadgarstka albo pomiędzy szeregiem bliższym, a
szeregiem dalszym kości nadgarstka.Ten sam chwyt będziemy wykorzystywać
do testowania mchów zarówno w kierunku dłoniowym jak i grzbietowym oraz
promieniowym i łokcio\vym. W zależności od stanu ogólnego terapię
prowadzić będziemy według ryć. 9, 10, ii albo 12.
 Ryć. 10.Mobilizacja.
Artt. radiocarpea et Ryć. 11. Moblilizacja.
intercarpea. Carpus: Artic. radiocarpea.
dogrzbietowo. Carpus: ;
dopromieniowo.

Pozycja \vyjsciovva: •
P siedzi. Jego przedramię stron ą grzbietową spoczywa na stole Pozycja wyjściowa:
terapeutycznym. Dłoń P'w ys taje poza krawędź stołu. P siedzi. Dłoń stroną promieniową spoczywa na stole terapeut ycznym
T stoi zwrócony w kierunku strony łokcjiowej dłoni P. !• wystaje poza jego krawędź.
Stabilizacja: • i T stoi zwrócony w kierunku strony dłoniowej dłoni P.
Pra\va dłoń od strony brzusznej obejmuje dystalną część przedra Stabilizacja:
mieni a P (ewentualnie również szereg bliższy kości nadgarstka) - Lewa dłoń chwyta od strony łokciowej dystalną część przedramienia
i stabilizuje je na stole. ! P i stabilizuje je na stole.
Wykonanie: j Wykonanie:
Lewa dłoń obejmuje od strony dłoniowej kości śródręcza oraz Prawa dłoń cłw/yta od strony łokciowej kości śródręcza oraz
wszystkie kości nadgarstka P (ewentualni^ tylko szereg dalszy kości wszystkie kości nadgarstka P.
nadgarstka). ! Kierunek ruchu: dopromieniowo.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo. ' Uwagi:
Uwagi: j Zastosowanie w przypadku ograniczonego odwodzenia łokciowego.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania dłoniowego.
W opisanym powyżej chwycie ruch będzie zachodził pomiędzy
kością promieniową, a szeregiem bliższym kości nadgarstka albo po-
między szeregiem bliższym, a szeregiem dalszym kości nadgarstka.
 Ryć. 12. Moblilizacja. Ryć. 13 a. Test.
Artic. radiocarpea. Artt. radiocarpea
Carpus: dołokciowo. et intercarpea.

Pozycja wyjściowa:' Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego przedramię s t r o n ą łokcjową spoczywa na stole tera- P siedzi. Ramię jest wysunięte do przodu. T
peutycznym. Dłoń wysjtaje poza krawędź stołu. stoi zwrócony w stronę dłoni P.
T stoi zwrócony w kierunku strony grzbietowej dłoni P. Stabilizacja:
Stabilizacja: \ ' \ Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu-
Le\va dłoń chwyta od strony promieniowej d ys ta ln ą część przed- jącym (od strony dłoniowej) obejmuje kość promieniową P od strony
ramienia pacjenta! i stabilizuje je na stole.i łokciowej i stabilizuje ją w tej pozycji.
Wykonanie: i : ! Wykonanie:
Prawa dłoń chwyta* od strony promieniowej kości śródręcza oraz Prawa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) i palcem wskazującym
wszystkie kości nadgarstka P. (od strony dłoniowej) obejmuje od strony promieniowej Lunatum pacjenta.
Kierunek ruchu: dolpkciowo. : Kierunek ruchu: dogrzbietowo i dodłoniowo.
Uwagi: , '•• Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Zastosowanie '\\r przypadku ograniczonego odwodzenia promie-
W ten sam sposób mogą być badane wszystkie połączenia kostne w
nio\vego (patrz również Ryć. 15.). obrębie nadgarstka (zarówno pomiędzy przedramieniem i kośćmi
nadgarstka jak i pomiędzy poszczególnymi kośćmi nadgarstka). Jedna
kość (człon stawu) będzie stabilizowana, a druga prostoliniowo
poruszana w kierunku grzbietowo-dłoniowym.
Ryć. 13a. ilustruje stabilizację proksymalną tzn. stabilizowane są kości pro-
ksymalne, a poruszane dystałne. W ten sposób można poruszać Trapezium i
Trapezoideum względem Scaphoideum oraz Scaphoideurn względem Ra-
dius. W przypadku stabilizacji dystalnej stabilizowane będą kości dys-
talne, a poruszane proksymałne. W ten sposób można poruszać Luna-tum
względem Capitatum oraz Scaphoideum względem Capitatum.
Jeśli sprawdzamy stronę promieniową, to obie dłonie T mogą chwycić dłoń od
strony promieniowej. Ryć. 16a. ilustruje badanie po stronie łokciowej.
W przypadku wszystkich testów w celu ułatwienia ruchu członów
stawu stosuje się jednocześnie trakcję w stopniu I.
Na stronie 85 znajduje się propozycja do przeprowadzenia testów w
określonej kolejności.
 Propozycja przeprowadzenia testów pomiędzy
kośćmi nadgarstka w następującej kolejności:
Ruchy wokół Capitatum prawej dłoni: <

A: Lewą dłonią ustabilizuj Capitatum, a prawą dłonią poruszaj

- (stabilizacja dystalna przedstawiona jest w uwagach przy
ryć, 13a.):
(1) Trapezpideum
(2) Scaphoideum ' • •
(3) (Lunatum)
B: Prawą dłonią ustabilizuj Capitatum, a lewą dłonią poruszaj:
(4) Hąmatum (jak na Ryć. 13a.)
.Ruchy po stronie promieniowej:
C: Ustabilizuj Scaphoideum i poruszaj:
(5) Trapezium oraz Trapezoideum (Ryć. 15a.)

Ruchy w stawie promieniowo-nadgarstkowym:

D: Ustabilizuj Radius i poruszaj:

(6) Scaphoideum (Ryć. 15a.)
(7) Lunatum (Ryć. 15a.)

Ruchy po stronie łokciowej:

E: Ustabilizuj Ulna (łącznie z krążkiem stawowym) i poruszaj:

(8) Triqm trum (Ryć. 16a.) F:
Ustabilizuj Triąuetrum i poruszaj:
(9) Hań - ium (Ryć. 16a)
(10) Pisitorme (dłoń P w zgięciu dłoniowym)
W ten sam sposób można sprawdzić ruchomość pomiędzy Trique-
trum/Lunatum, Lunatum/Scaphoideum oraz pomiędzy Trapezium
/Trapezoideurn.
Ryć. 13b. Ossa c a r p i P= os p is i fo r me • T j =
|

(str ona gr z b i e to w a prawu] dłoni). os triqu etru m L- os

lu n a t u m S= os
scaphoideum 'H= os
hamaturn O- os
c a p i t a t u m T T - os
t r np ez oi deum T-j= os
t r ap ezi u m
 Ryć. 14 a. Mobilizacja. Ryć. 14 b. Mobilizacja.
Artt. lunatum -radius Artt. lunatum - radius.
(capitatum - luntum). (capitatum - lunatum).
Lunatum: Ciodłoniowo Lunatum:
(-capitatum: dogrzbietowo
dociłoniowo). (-capitatum:
dogrzbietowo).

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego przedramię stroną brzuszną spoczywa na stole tera-
peutycznym. Dłoiv wystaje poza krawędź stołu.
T stoi zwrócony w stronę ręki P.
!
Stabilizacja:
< Wykonanie:
Do stabilizacji kości ^promieniowej służy krawędź stołu oraz gu
mowy klin. .;'•
Wykonanie: • \
Prawa dłoń u k ł a d a j ą c kc i u k (od strony grzbietowej) oraz palec
wsk a z u ją c y (od strony dłoniowej) na Lunatum obejmuje dłoń P od
strony promieniowej i wykonuje l stopień'trakcji.
Lewy kłębik palca małego ułożony jest'na prawym kciuku T.
Kierunek ruchu: dodjoniowo (tzn. Lunatum porusza się w stosunku
do Radius w kierunku dłoniowym). ;
Uwagi: i ' i W przypadku „Capitatum: dogrzbietowo" na klinie stabilizowana
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego,
gdy ograniczenie to występuje pomiędzy Lunatum i Radius.
W p r z y p a d k u JCapitatum: dodloniowę" na klinie ustabilizowana
będzie Lunatum, a|poru$za Capitatum.
Zastosowanie w przypadku 'ograniczonego zginania grzbietowego,
g cl y ograniczenie to występuje pomiędzy Capitatum i Lunatum.
, F siedzi. Jego przedramię stroną grzbietową spoczywa na stole
terapeutycznym. Dłoń wystaje poza krawędź stołu.
T stoi zwrócony w stronę ręki P.
Stabilizacja:
PO stabilizacji kości promieniowej służy krawędź stołu oraz gumowy
klin.
Lewa dłoń układając kciuk (od strony dłoniowej) oraz palec wska-
zujący (od strony grzbietowej) na Lunatum obejmuje od strony pro-
mieniowej dłoń P i wykonuje trakcję w I stopniu.
Prawy kłębik palca małego spoczywa na lewym kciuku T.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo (tzn. Lunatum porusza się w sto-
sunku do Radius w kierunku dogrzbietowym)
Uwagi:
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania dłoniowego,
gdy ograniczenie to występuje pomiędzy Lunatum i Radius.
będzie Lunaturn, a poruszana Capitatum.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania dłoniowego,
gdy ograniczenie to występuje pomiędzy Capitatum i Lunatum.
 Ryć. 15 a. Mobilizacja. Ryć. 15 b. Mobilizacja.
Artt. scaphoideum — Artt. trapezii —
radius (trapezii— scaphoideum
Scaphoideum). (scaphoideum —
Scaphoideum: radius). Trapezii:
doclloniowo (-trapezii: dogrzbietowo
dodłoniowo). (-scaphoideum:
Poz yc ja dogrzbietowo).
wyjściowa: .j
P siedzi. Jego Pozycja
przedramię stroną wyjściowa:
brzuszną spoczywa na P siedzi. Jego
stole terapeutycznym. przedramię stroną
Dłoń w y s t a j e poza grzbietową
krawędź siołu. spoczywa na stole
T stoi zwrócony terapeutycznym. Dłoń wystaje poza krawędź stołu.
w kierunku T stoi zwrócony w stronę ręki P.
strony łokciowej ręki P. Stabilizacja:
Stabilizacja: i Do stabilizacji Scaphoideum służy krawędź stołu oraz gumowy klin.
Lewa dłoń chwyta od strony grzbietowej dystalną część kości pro- Wykonanie:
mieniowej pacjenta i stabilizuje ja. na stole, i Lewa dłoń układając kciuk (od strony dłoniowej) i palec wskazu-
Wykonanie: jący (od strony grzbietowej) na Trapezii obejmuje ocl strony promie-
Prawa dłoń u k ł a d a j ą c k ł ą b kciuka (pd strony grzbietowej) na niowej dłoń P wykonując przy tym trakcję w stopniu I. Prawy kłębik
S ca ph oi de um obejmuje od s t r o n y promieniowej dłoń P. palca małego ułożony jest na lewym kciuku T.
Kierunek ruchu: dodłoniowo (tzn. Scaphoideum porusza się w Kierunek ruchu: dogrzbietowo (tzn. Trapezii przesuwają się w
s tosunku cło Radius w kierunku dłoniowym). stosunku do Scaphoideum w kierunku grzbietowym).
Uwagi: ' Uwagi:
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego oraz
oraz od wo d zen ia promieniowego, gdy ograniczenie to występuje po- odwodzenia promieniowego, gdy ograniczenie to występuje pomiędzy
między Scaphoideum o raz Radius (reguła wklęsło-wypukła). Trapezii, a Scaphoideum (reguła wklęsło-wypukła).
W przypadku „Trapezii:'dodłoniowo" na podłożu stabilizowana bę- W przypadku „Scaphoideum - dogrzbietowo" na klinie stabilizo-
dzie Scaphoideum, a poruszane Trapezii (Trapezium i Trapezoideum). wana będzie Radius, a poruszana Scaphoideum.
Zastosowanie \v przypadku ograniczonego zginania dłoniowego Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania dłoniowego
oraz odwodzenia łokciowego, gdy ograniczenie to występuje pomiędzy oraz odwodzenia łokciowego, gdy ograniczenie to występuje pomiędzy
Trapezii i Scaphoideum (reguła wklęsło-wypukła). Scaphoideum, a Radius (reguła wklęsło-wypukła).
 Ryć. 16 a. Test. Ryć. 16 b. Mobilizacja.
Artt. triquetrum - ulna Artt. triquetrum - ulna
(hamatum- triąuetum). (hamatum- triąuetrum).
Triąuetrum: Triąuetrum: dodłoniowo
dogrzbietowo — (-dogrzbietowo)
dodłoniowo. (Hamatum: dodłoniowo
(Hamatum: — dogrzbietowo).
grzbietowo
— dodłoniowo).

Pozycja wyjściowa: : Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Ramię wysun ięte do przodu. ' P siedzi. Jego przedramię stroną brzuszną spoczywa na stole tera-
T stoi z boku P zwrócony w kierunku strony promieniowej jego ręki. peutycznym. Dłoń wystaje poza krawędź stołu.
Stabilizacja: ', ', T stoi zwrócony w stronę ręki P.
Prawa dłoń kciukiem ;(od strony grzbietowej) oraz palcem wska Stabilizacja:
zującym (od strony ^rzusznej) obejmuje od strony łokciowej kość ło Do stabilizacji kości łokciowej służy krawędź stołu oraz gumowy
kciową P i stabilizuje ją przy ciele. \ klin.
Wykonanie: ; Wykonanie:
Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu Lewa dłoń układając kciuk (od strony grzbietowej) oraz palec
jącym (od strony dłoniowej) chwyta od strony łokciowej Triąuetrum wskazujący (od strony dłoniowej) na Triąuetrum obejmuje od strony
oraz Pisiforme pacjenta. j j łokciowej dłoń P wykonując przy tym trakcję w stopniu I.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo oraz dodłoniowo. Prawy kłębik palca małego ułożony jest na lewym kciuku T.
Uwagi: : Kierunek ruchu: dodłoniowo (tzn. Triąuetrum porusza się w sto-
Zastosowanie: jako tesjt. i sunku do Ulna w kierunku dłoniowym).
W przypadku badania ruchu pomiędzy Hamatum i Triąuetrum' Uwagi:
stabilizowana będzie Triąuetrum,; a poruszana Hamatum. Zastosowanie w przypadku ograniczonej ruchomości w stawie
promieniowo-nadgąrstkowym gdy ograniczenie to ma miejsce po-
między Triąuetrum a Ulna.
Technika ta stosowana będzie także w przypadku zablokowania
krążka stawowego, który może powodować ograniczenie ruchomości
stawu promieniowo-nadgarstkowego oraz/lub przedramienia (pronacja
-supinacja).
W przypadku „Hamatum - dodłoniowo" na klinie stabilizowana
będzie Triąuetrum, a poruszana Hamatum.
Zastosowanie w przypadku ograniczonej ruchomości pomiędzy Hama-
tum, a Triąuetrum.
W przypadku „Triąuetrum: dogrzbietowo" oraz „Hamatum: dogrzbie-
towo" ręka będzie odwrócona.
91
 Stawy przedramienia Wzorzec torebkowy: tylko wtedy gdy w stawie łokciowym występuje
Przedramię (antebrachium) składa się z kości promieniowej (ra- duże ograniczenie zgięcia i wyprostu z jednoczesnym ograniczeniem
dius) oraz kości lokciowjej (ulna) połączonych błoną międzykostną zakresu ruchu pronacji i supinacji.
(membrana intrerossea antebrachii). Poszerzony, dystalny koniec
kości promieniowej jest głównym nośnikiem dłoni, zaś pogrubiały,
proksymalny koniec kojści łokciowej stanowi główne połączenie Szczegółowy schemat badania (skrócony);
z kością ramienną. '• i stawy przedramienia
Na przedramieniu można wyróżnić trzy!połączenia kostne:
1. Staw promieniowo-łokciowy dalszy (artic. radio - ulnaris di- STAN OGÓLNY
stalis) to anatomiczny oraz mechaniczny prost y (dwuosiowy) staw II. Badanie funkcji stawu
obrotowy (artic. trochoidea) = zmieniony jajowaty. 1. Ruchy czynne:
Circumferentia articularis ulnaris ślizga się we wcięciu łokciowym Prbnacją 30"
kości promieniowej. l Supinacja 9.0"
2. Więzozrost promieniowo-łokciowy rozciąga się na całej długo 2. Ruchy bierne jak w II.1. (Ryć. 17a oraz b) •
ści pomiędzy ostrymi brzegami kości łokciowej i promieniowej (mar
4. Ślizg
gines interosseae) ui postaci błony międzykostnej (membrana interos-
sea antebrachii). j ' a. staw dalszy: dogrzbietowo - dobrzusznie (Ryć. 18a)
{
3. Staw promieniowo-łokciowy bliższy partie, radio - ulnaris proxi- b. staw bliższy: dogrzbietowo - dobrzusznie (Ryć. 19a)
malis) anatomicznie* przynależy do stawu łokciowego (patrz str. 102). c. staw ramienno-promieniowy: dogrzbietowo - dobrzusznie (Ryć. 21a)
Staw ten jest (dwuosiowym) stawem obrotowym (artic. trochoidea) = 5. Testy oporowe
zmienionym jajowatym. '. i: Uwagi Inne funkcje
Więzadła: lig. anulare|radii (w kształcie lejka zwężonego dystal-nie) Pronacja
przytwierdzone jest tylko" do kości łokciowej zape wniają c m. pronator teres zginanie
swobodny ślizg główce kości promieniowej. m.pronator ąuadratus
Kość promieniowa obtaca się wokół prawie nieruchomej kości ło m. brachioradialis ze supinacji zginanie
kciowej. Powoduje to skrelcenie przedramienia nazywane ruchem supi do pozycji pośredniej Supinacja
nacji i pronacji. Oś ruchu przebiega poprzezj przedramię skośnie, przez m. supinator prostowanie
caput radii oraz caput'uln'ae. Ruch pronacji kończy się wtedy, gcly kość
promieniowa zetknie się z kością łokciową (twarde - elastyczne zatrzy m. biceps brachii zginanie
manie). ' m. brachioradialis z pronacji zginanie
Zatrzymanie supinacji spowodowane jest rozciąganiem tkanek do pozycji
miękkich, szczególnie więzadeł (mocne -- elastyczne zatrzymanie). pośredniej
Staw ramienno-promieniowy: patrz str. 102. Podczas ruchu su-
pinacji oraz pronacji w ys t ę p u j ą w nim współruchy.
P o z y c j a z e r o w a - Ramię u s t a w i o n e r ów nol egle w s tos unku do III. Palpacja* patrz także ryć. 20 (ustawienie i ruchomość caput radii).
t uł ow i a, s t a w łokciow y z gi ę t y do k ą t a 90"/ s taw promieniowo- nad- PRÓBA LECZENIA: staw dalszy (Ryć. 18)
g ar stkowy w pozycji zerowej z dł on i ą w płaszczyźnie strzałkowej. staw bliższy (Ryć. 19b) staw ramienno-
Pozycja spoczynkowa: stawy przedramienia nigdy jednocześnie promieniowy (Ryć. 21b)
nie z n a j d u j ą się w pozycji spoczynkowej, j
Staw promieniowo-łokciowy dalszy: około "J.O" supinacji;
staw promieniowo-łokciowy bliższy: około'35° supinacji + 70° zgięcia
w stawie łokciowym. j
(Staw ramienno-promieniowy: maksymalny wyprost + supinacja)
Pozycja zaryglowana: p r z y około 5° supinacji większa część błony
międzykostnej najc/ęsciej jest napięta. * Patrz „Ogólny schemat badania" slr ;18.
 Ryć. 18 a.Test. Ryć. 18 b. Mobilizacja.
Artic. radio - ulnaris distalis. RacUus: dogrzbietowo - dobrzusznie.

Ryc.iSa.

Pozycja wyjściowa:
Ryć. 17a P siedzi. Jego przedramię w pozycji spoczynkowej leży na stole tera-
peutycznym. (Im większe jest odwiedzenie w stawie barkowym tym bar-
Pozycja wyjściowa: ' ',. dziej zmienia się ustawienie dłoni z płaszczyzny strzałkowej do horyzon-
P siedzi. Jego raniiię wyciągnięte do przodu. Przedramię i staw ło- talnej; pozycja spoczynkową przedramienia pozostaje niezmieniona).
kciowy znajdują się \y pozycji spoczynkowej,. T stoi zwrócony w stronę ręki P. .
T stoi zwrócony \ł stronę ręki P.
Stabilizacja:
Stabilizacja: i ; \
Prawa dłoń (leżąc na stole) chwyta od strony łokciowej dystalną
Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietovyej) oraz palcem wskazu
jącym (od st ro n y brzusznej) obejmuje dystabną część kości łokciowej część kości łokciowej P i stabilizuje ją na stole.
P i stabilizuje ją w tej. pozycji. ' Wykonanie:
Wykonanie: ; j ; Lewa dłoń chwyta od strony promieniowej dystalną część kości pro-
Pr a \ v a dłoń w ten sam' sposób c h w y t a d y s t a l n ą część kości pro mieniowej pacjenta. Kciuk (od strony brzusznej) oraz palec wskazujący (od
mieniowej P i poru sza nią! t a k daleko, aż przedramię osiągnie p e ł n ą strony grzbietowej) są ułożone po łokciowej stronie kości promieniowej.
pronacje. '< Kierunek ruchu: dogrzbietowo - dodłoniowo.
Uwagi: , ,j Uwagi:
Zastosowanie: jako test w przypadku pronacji. Zastosowanie: jako test.
Ryć. 18b. ilustruje terapię „Radius: dogrzbietowo".
Ryć. 17b. ilustruje'wykonanie testu \v przypadku supinacji. Do stabilizacji oraz wykonania T wykorzystuje zamiast kciuka
Prawa dłoń (kciukiem od strony brzusznej) stabilizuje kość łokciową, kłąb kciuka.
lewa dłoń w ten sam sposób chwyta kość promieniową i porusza n i ą Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu dogrzbietowego
t ak daleko, aż przedramię osiągnie pełną isupinację.
tzn. supinacji (reguła wklęsło-wypukła).
W przypadku „Radius: dobrzusznie" T stoi zwrócony w kierunku
grzbietowej strony ręki P.
Zastosowanie w p r z y p a d k u ograniczonego ślizgu dobrzusznego
tzn. pron acj i (reguła wklęsł ych powierzchni s t a w o w yc h ) .

95
 Ryć. 19 a. Test. Ryć. 19 b. Mobilizacja.
Artic. radio - u l n a r i s proxinu;ilis. C a p u t radii: dobrzusznie - dogrzbietowo.
l '
i ,
l
Ryć. 19a. '!

Pozycja wyjściowa:
P siedzi. Jego przedramię stroną łokciową! spoczywa na stole tera
peutycznym. S ta w łokciowy w zgięciu około 170", przedramię w supi-
nacji ok. 35° supinacji. ;j
T stoi zwrócony w kierunku strony grzbietowej przedramienia P.
Stabilizacja: !
Lewa dłoń obejmuje proksymalną część kości łokciowej P i stabili
zuje ją na stole. i
Wykonanie: !
Pra\va dłoń kciukiem (od strony grzbietdwej) oraz palcem wska-
z u j ą c ym (od stron y brzusznej) obejmuje caput radii.
Kierunek ruchu: dobrzusznie - dogrzbietowo.
Uwagi: ; j
Zastosowanie: jako test. !
•i
i
Ryć. 1% ob r azu j e terapię „Caput radii: dogrzbietowo" w stawie
promieniowo-lokciowym bliższym. •
T stoi z\ vrócon y w ki erunku strony brzusznej przedramienia P.
Lewa dłoń T stabilizuje kość łokciową na stole.
Prawa dłoń o b ej mu j e cześć proksymalną kości promieniowej i po-
rusza ni ą w kierunku grzbietowym.
Zastosowanie w prz ypa dku ograniczonego ślizgu dogrzbieto-wego
tzn. pr on a cj i ( r e gu ł a wklęslo-wypukła).
 Ryć. 20.
Caput i
Pozycja wyjściowa: (
Uwagi:
W. przypadku ;
„Caput radii: ;
P stoi. Oba ramiona Zastosowanie: j a k o test
dobrzusznie" (patrz w celu sprawdzenia ustawienia
ryć. poniżej) T stoi wyciągnięte są do przodu.
T stoi zwrócony \v stronę P. oraz ruchomości caput ra d ii (w
zwrócony w kierunku sto sunku do capitul;um
grzbietowej strony humeri).
przedramienia P. [
;
Stabili zacj a: j
Prawa dłoń i
stabilizuje kość
Obie dłonie obejmują ód
łokciową, zaś lewa
strony promieniowej
dłoń porusza kością proksymalną część
promieniową. Działać przedramion P. Opuszki
w płaszczyźnie palców wskazujących
leczniczej aby ułożone są tuż ponad szparą
uniknąć kompresji! stawową pomiędzy caput
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu dobrzusznego tzn. radii oraz capitulum humeri.
supinacji (reguła wklęsło-wypukła). T stabilizuje ręce' P przy
swoim ciele. P i musi
rozluźnić ramiona-
aby tkanki miękkie
rozpostarte ponad szparą
stawową były również
rozluźnione. • 'i
Wykonanie:

;
Palce wskazujące
sprajwdzają palpacyjnie po
obu stronach odle
głości pomiędzy caput radii
oraz capitulum humeri.
Obmacywanie
rozpoczynać od strony
grzbietowej, poprzeliz boczną
do strony brzu
sznej (test ustawienia). <

.:
Podczas biernego .zginania
i prostowania stawów
łokciowych P (test
ruchomości) palce wskazujące
sprawdzają palpacyjnie z
każdej strony
wymienioną powyżej szparę
stawową.
 strony brzusznej) oraz palcem
wskazującym (od strony
grzbietowej) obejmuje od strony
promieniowej caput radii.
Kierunek ruchu:
dobrzusznie -
dogrzbietowo.
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Ryć. 21b. ilustruje terapię
stawu ramienno-
promieniowego: „Caput radii:
dogrzbietowo".
Lewa dłoń T kłębem
kciuka (od strony brzusznej)
Ryć. 21 a. Test. oraz palcami II - V (od strony
grzbietowej) obejmuje
Ryć. 21 b. Mobilizacja. proksymalną część kości
Artic. humeroradialis. promieniowej i porusza nią w
Caput radii: kierunku grzbietowym.
dobrzusznie - Zastosowanie w przypadku
dogrzbietowo. ograniczonego ślizgu caput
radii w stosunku do capitulum
humeri, w kierunku
Ryć. 21a grzbietowym, tzn. w przypad-
ku ograniczonego prostowania
Pozycja wyjściowa: (reguła wklęsło-wypukła), gdy
P siedzi. Jego ramię jest ograniczenie to występuje
wyciągnięte do przodu, a pomiędzy Humerus oraz
przedramię w supinacji. Radius.
T stoi zwrócony w stronę W przypadku „Caput radii:
ramienia P. dobrzusznie" P układamy
Stabilizacja: odwrotnie.
Prawa dłoń obejmuje od strony Zastosowanie w przypadku
grzbietowej dystalną część ograniczonego ślizgu w
ramienia P i stabilizuje je na kierunku brzusznym, tzn.
stole. Wykonanie: zginania (reguła wklęsło-
Lewa dłoń kciukiem (od wypukła).
oo
 Ryć. 22. Mobilizacja. Ryć. 23. Moblilizacja.
Antebrachium. Antebrachium. Radius:
Radius: dystalnie. proksymalnie.

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P siedzi (bądź leży na plecach). Grzbietowa strona ramienia przy P leży na plecach. Ramię stroną grzbietową spoczywa na stole
lega do stołu terapeutycznego. Przedramię.!! staw łokciowy znajdują terapeutycznym, staw łokciowy zgięty.
się. w pozycji spoczynkowej. ; T stoi albo siedzi zwrócony w kierunku strony łokciowej przedra-
T stoi zwrócony w stronę ramienia P. i
mienia pacjenta.
Stabilizacja: i
Stabilizacja:
Prawa dłoń od s t r on y brzusznej chwyta idystalną część ramienia P Lewa dłoń od strony bocznej obejmuje dystalną część ramienia P
st abil izu ją c ją na stole, przez co pośrednio stabilizowana jest kość ło- (kciuk ułożony n.\ szparze stawowej pomiędzy caput radii, a capitulum
kciowa. Palec wskazujący może palpacyjniej sprawdzać szparę stawową humeri) i stabilizuje je na stole. Kość łokciowa jest dzięki temu
pomiędzy c ap u t radii a capitulu m humeri. również ustabilizowana.
Wykonanie: ! Wykonanie:
Lewa dłoń od strony promieniowej obejmuje dystalną część Radius P. Prawa dłoń trzyma (kłąb kciuka P przylega do kłębu kciuka T) kość
Kierunek ruchu: d ys t a l n ie . T wykonuje przy tym minimalny obrót promieniową oraz dłoń P przy prawym barku T.
ciała w lewą stronę. •; Kierunek ruchu: proksymalnie, wykorzystując przy tym ciężar ciała
Uwagi: \ T.
Zastosowanie w przypadku ograniczonej ruchomości Radius Uwagi:
o r a z / l u b przy proksyrnalnym ustawieniii Radius w stosunku do Zastosowanie w przypadku ograniczonej ruchomości Radius oraz/lub
Ulna. (Pozycja u s t a w i e n i a jest w y c z u w a l n a palpacyjn ie pomiędzy przy dystalnym ustawieniu Radius w stosunku do Ulna. (Ustawienie to
c a p i t u l u m rumień, a c a p u t radii). ! jest wyczuwalne palpacyjnie pomiędzy capitulum humeri, a caput
radii.)
W przypadku leczenia dzieci T lewą dłonią chwyta zgięty staw łokciowy
P, a prawą dłonią chwyta dłoń P - tak jak przy podaniu sobie ręki.
Kierunek ruchu: proksymalnie ze supinacją przedramienia P.
 S ta w łokciowy Pozycja spoczynkowa:
Staw ramienno-łokciowy: około 70° zgięcia oraz około 10°supinacji.
Staw łokciowy (artic. cubiti) jest staw'em anatomicznym prostym Staw.ramienno-promieniowy: maksymalny wyprost i supinacją.
oraz mechanicznym złożonym. Dzieli się go na trzy stawy: Pozycja zaryglowana:
1. Staw ramienno-łokciowy (artic. hum^ro - ulnaris) jest niezmienio Staw ramienno-promieniowy 90°zgięcia + 5°supinacji.
nym (dwuosiowym) stawem siodełkowym. Pogrubiona część proksymal- Staw ramienno-łokciowy: max. wyprost + supinacją.
na kości łokciowej swym półokrągłym wcięciem bloczkowym (incisura Wzorzec torebkowy: zginanie - prostowanie. Proporcje ograniczenia
trochlearis) tak jak klucz maszynowy obejmuje bloczek kości ramiennej są takie, że przy ograniczeniu zginania do około 90° ograniczenie
(trochlea humeri). : wyprostu wynosi tylko 10°.
Trochlea humeri razem z osią podłużną ikości ramiennej tworzą kąt
skierowany w stronę boczną. Z tego povvodu oś poprzeczna dla ruchów
zginania i prostowania (przechodząca przez trochlea humeri) jest Szczegółowy schemat badania (skrócony):
ustawiona w stosunku do osi podłużnej kości ramiennej lekko skośnie. staw łokciowy
Powoduje to koślawe ustawieniej przedramienia. Kąt tej ko-ślawości
może się zmieniać w granicach 7°!- 20". STAN OGÓLNY
Przy zgiętym stawie łokciowym możliwy j:est w tym siodełkowym sta II. Badanie funkcji stawu
wie lekki r u c h odwodzenia i przywodzenia kości łokciowej wokół osi
1. Ruchy czynne
grzbietowo-brzusznej przechodzącej przez proksymalną część kości zginanie 150°
łokciowej. •; 2. Ruchy bierne jak w II.1. oraz test na stabilność stawu
Czynny r u c h z g i n a n i a hamowany j e st od strony brzusznej kości ramiennej 3. Trakcja (Ryć. 24a) - kompresja
p o p r z e z t k a n k i mi ękk ie , a w przypadku osób miastenicz-n yc h p o p r z e z 4. Ślizg
o p ó r kostn y, wywoływany zderzeniem w y r o s t k a dzio-biastego kości dołokciowo - dopromieniowo (Ryć. 26)
łokciowej z fossa coronoidea.
Inne funkcje
Ruch wyprostu zahamowany j e s t pr ze z opór kostny spowodowany
5. Testy oporowe
uderzeniem wyrostka łokciowego (olecranon) kości łokciowej z fos
Zginanie m. biceps
sa olecranii humeri. W przypadku dzieci'oraz wielu kobiet możliwe brachii m. brachialis supinacją
j e st prostowanie w tymi stawie od 5° - 15" od pozycji zerowej (prze- m. brachioradialis
pr ost) co spowodowane j est mniejszymi rozmiarami wyrostka ło
Prostowanie m. triceps
kciowego. ; . i brachii
Więzadła: lig. collaterale ulnare. i Staw barkowy: przywodzenie oraz
2. Staw rarnierino-promieniowy (artic1. humeroradialis) jest (trzy- prostowanie (głowa długa)
osiowym) sta\vem kulistym = niezmienionym jajowatym. Wypukłą
powierzchnię stawową stanowi capitulum humeri, zaś powierzchnię
stawową wklęsłą ;- uformowana \v kształcie talerza proksymalną cześć m.anconeus III. Palpacja*
kości promieniowej - caput radii. ; PRÓBA LECZENIA: Ryć. 25a
W przypadku zginania i prostowania w staivie łokciowym staw ramien-
no-promienio\vy również się porusza. Test oraz terapia tego stawu zo-
stały opisane w rozdziale „Stawy przedramienia" (Ryć. 21 a oraz b).
Więzadła: lig. cbllaterale radiaie. ;
3. Staw promieriiowp-lokciowy bliższy (artic. radio - ulnaris pro-
\imalis) ana tomic znie p r zy na leży do staw u łokciowego, funkcjonal
nie zaś do przedramienia (strona 92). i
Pozycja zerowa:'ramię-i przedramię, ustawione w płaszczyźnie czołowej z
pełną supinacją przedramienia i wyprostowanym stawem łokciowym.

* Patrz „Ogólny schemat badania" str 48.

 p! i •

Ryć. 24 a. Test. Ryć. 24 b. Mobilizacja. Ryć. 25 a. Test. Ryć. 25 b. Mobilizacja.

Artic. cubiti. Ulna: dystalnitj (trakcja). Artic. cubiti. Ulna: dystalnie (trakcja).

Ryć. 24a. j Ryć. 25a.

Pozycja wyjściowa: j Pozycja wyjściowa:

P siedzi. Jego ramię wyciągnięte do przodu i oparte grzbietem dłoni P leży na stole terapeutycznym na plecach. Jego staw łokciowy
na klatce piersiowej T. Staw łokciowy w pozycji spoczynkowej. jest zgięty.
T stoi zwrócony w kierunku strony grzbietowej przedramienia P. T stoi z boku P. Lewy bark T zwrócony jest w kierunku grzbietowej
Stabilizacja: ; strony przedramienia pacjenta. T pochyla się do przodu. Im wyższy
Lewa dłoń c h w v t a od s tr ony grzbietovyej dystalną część ramienia stół, tym mniejsze pochylenie..
P i stabilizuje je w tej pozycji. i Stabilizacja:
Wykonanie: , Ramię P stabilizowane jest na stole pasem stabilizacyjnym. Strona
Prawa dł oń ułożona jest s t r o n ą łokciową na kości łokciowej P dys grzbietowa dystalnej części przedramienia oraz dłoń P spoczywają na
talnie od szpar}' stawowej . | lewym barku T.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja), tzn. prawie prostopadle cło Dodatkową stabilizację można uzyskać dzięki umieszczonemu poci
p rzed ra mi eni a ponieważ płaszczyzna '.lecznicza przebiega w stosunku pachą P pałąkowi, patrz Ryć. 25b.
do niego prawie równolegle. Wykonanie:
Uwagi: Obie dłonie (jedna od strony łokciowej, druga od strony promie-
Zastosowanie: jako test. niowej) ułożone jedna na drugiej obejmują od strony brzusznej pro-
ksyrnalną część przedramienia P.
Ryć. 24b. ilustruje turapię „Ulna: dystalnie (trakcja)". P leż\', jego ramie Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja)/ tzn. prawie prostopadle1 do
jest ustabilizowane na stole pasem stabilizacyjnym. T obejmuje obiema przedramienia.
dłońmi od strony brzuszno-łokciowej kość łokciową pa c je nt a i Uwagi:
utrzymuje jego przedramię przy swoim ciele. Kierunek ruchu: Ryć. 25b. ilustruje terapię „Ulna: dystalnie (trakcja)" z zastosowa-J
dystalnie, izn. prostopadle do przedramienia P. T ugina przy t y m swoje niem pasa trakcyjnego.
stawy kol.anovve. Technika a l t e r n a t y w n a przedstawiona jest na Ryć. 25a
oraz b.
 Ryć. 27 a.Test. Ryć. 27 b. Mobilizacja.
Ryć. 26 a. Test. ;• Ryć. 26 b. Mobilizacja.
i Artic. cubiti. Ulna: cłołokciowo
Artic. ćubiti. Ulnn: doprorriieniowo.

Ryć. 26a. ! i Ryć. 27a.

Pozycja wyjściowa: ,
Pozycja wyjściowa:
P leży na plecach. Ramię w lekkim odwiedzeniu. Grzbietowa stro
na dłoni oparta na klatce piersiowej T. Staw łokciowy w pozycji spo P siedzi. Jego ramię wyciągnięte do przodu i stroną grzbietową dłoni
czynkowej, i'; oparte na klatce piersiowej T. Staw łokciowy znajduje się w pozycji spo-
T stoi zwrócony,w kierunku strony grzbietowej przedramienia P. czynkowej.
Stabilizacja: | | \ T stoi zwrócony w kierunku strony grzbietowej przedramienia P.
Lewa dłoń (kciukiem od strony brzusznej) obejmuje od strony bocznej Stabilizacja:
dystalną część ramienia P ^stabilizuje je w tej pozycji. Prawa 4łoń (kciukiem od strony brzusznej) obejmuje od strony
Wykonanie: i \ przyśrodkowej dystalną część ramienia P i stabilizuje je w tej pozycji.
Prawa dłoń (kciukiem! od strony brzusznej) obejmuje od strony ło- Wykonanie:
kciowej proksymalną część przedramienia P. Lewa dłoń (kciukiem od strony brzusznej) obejmuje od strony
Kierunek ruchu:'dopromieniowo. '
promieniowej proksymalną część przedramienia P. Kierunek ruchu:
Uwagi:
dołokciowo. Uwagi: Zastosowanie: jako test.
Zastosowanie: jako test. ',
1
l . ;
Ryć. 27b. obrazuje terapię „Ulna: dołokciowo". P leży. Jego ramię
Ryć. 26b. obrazuje terapię „Ulna: dopromieniowo". ustabilizowane jest pasem stabilizacyjnym do stołu. Przedramię ustawione
P leży na prawym b^ku. Ramię j e s t stabilizowane na podłożu. stroną promieniową do góry w y s t a j e poza krawędź stołu
Przedramię stroną i łokciową skierowane: do góry wystaje poza terapeutycznego. Staw łokciowy znajduje się w pozycji
krawędź stołu terapeutycznego. Staw łokciowy znajduje się w pozycji
spoczynkowej.
spoczynkowej. i,!
T obiema dłońmi obejmuje od strony promieniowej przedramię P i
T obejmuje obiema dłońmi przedramię! P od strony łokciowej i
utrzymuje je przy swoim piele. "'• przytrzymuje je przy swoim ciele.
Kierunek ruchu: dołokciowo. T ugina przy tym swoje stawy kolanowe.
Kierunek ruchu: dopromieniowo. T ugina przy tym swoje stawy kolanowe.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania i prostowania.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania oraz prosto
wania, l;
107
 Staw ramienny Szczegółowy schemat badania:
Staw ramienny (artic.i humeri) jest anatomicznym i mechanicz
staw ramienny
nym prostym (trzyoisiowym) stawem kulistym (spheroid) = niezmie
WYWIAD* STAN
nionym jajowatym. Wypukła po wierzchnia! stawowa głowy kości ra-
OGÓLNY
miennej (caput humeri) tworzy staw z wklęsłą powierzchnią stawo
I. Oglądanie*
wą łopatki (cavitas glenoidalis). ' :
Więzadła: ' ; II. Badanie funcii stawu
l, Ruchy czynne (T musi
ligg. glenohiimeralia (superius, mediale et inferius) oraz
lig. corącohumerale. ; ustabilizować łopatkę)
„Rytm łopatkowo-ramienny" został opisany na str. 122 w rozdziale ; * ' _ •
wokół osi poprzecznej
„Stawy obręczy ba rkow(ej" - współruchy.; Zginanie - 65°
Pozycja zerowa: j Ramię ustawione równolegle do tułowia. Staw Prostowanie z pozycji
łokciowy w pozycji wyprostnej. Kciuk skierowany do przodu. zerowej - 35 wokół osi grzbietowo-brzusznej
Odwodzenie - 90°#
Pozycja spoczynkowa; Ramię odwiedzone do około 55° i zgięte
Przywodzenie - 8°
horyzontalnie około 30° (na przedłużeniu spina scapulae). Przedramię
znajduje się w płaszczyźnie horyzontalnej. Staw łokciowy zgięty. # 120° z-rotacją zewnętrzną
Pozycja zaryglowana: maksymalne odwiedzenie i rotacja zewnętrzna.
Wzorzec torebkowy: rotacja zewnętrzna - odwodzenie - rotacja Rotacja wewnętrzna - 90° wokół osi podłużnej
wewnętrzna. Rotacja zewnętrzna - 60°

2. Ruchy bierne - jak II.1.

3. Trakcją (dobpcznie) (Ryć. 28.) - kompresja
4. Ślizg
dogrzbietowo (Ryć. 35.)
doogonowo (Ryć. 30.)
dobrzusznie (Ryć. 33.)
5. Testy oporowe
Patrz strona następna
III. Palpacja*
IV. Testy neurologiczne*
V. Badania dodatkowe* OCENA
PODSUMOWUJĄCA PRÓBA
LECZENIA: ryć. 29.

Patrz „Ogólny schemat badania" str 48.

 Ryć. 28. Test. Artic.
Do szczegółowego scheiri;atu badania humeri. Caput humeri:
Uwagi / inne'funkcje dobocznie (trakcja).
5. Testy oporowe '
— zginanie horyzontalne: część przednia
— prostowanie horyzontalne: część tylna
Odwodzenie m. — nie posiada! wyżej podanych funkcji ! Pozycja wyjściowa:
deltoicleus ' — prostowanie, rotacja zewnętrzna P siedzi. Staw
— prostowanie, rotacja wewnętrzna ramienny P w pozycji
m. supraspinatus — obręcz barkowa; doogonowo spoczynkowej. Dłoń i
Przy\voc1zenie m. teres — prostowanie, rotacja wewnętrzna nadgarstek
minor m. latissimus — obręcz barkowa: nie ściąga doogonowo
dorsi spoczywają na
— naciskanie obu dłoni prawym
m. teres major przedramieniu T.
— przywodzenie T siedzi zwrócony
i. i- • w kierunku bocznej strony ramienia P.
m. pectoralis major
— patrz powyżej Stabilizacja:
Zginanie
m. caracobrachialis m. — patrz powyżej Lewa dłoń kciukiem (na łopatce od strony grzbietowej) i palcem
deltoideus m. wskazującym (na wyrostku barkowym od strony brzusznej) stabilizuje
— patrz powyżej
pectoralis major obręcz barkową od strony czaszkowej.
— patrz powyżej
Prostowanie m. Wykonanie:
latissimus dorsi m. — patrz powyżej
Prawa dłoń (kciukiem od strony bocznej) chwyta od strony przy-
teres major m.
deltoideus — przywodzenie środkowej bliższą część ramienia P.
Rotacja zewnętrzna m. — ani odwodzenie ani przywodzenie Kierunek ruchu - dobocznie (dystrakcja).
teres minor m. — odwodzenie; l Uwagi:
infraspinatus m. — ani odwodzenie ani przywodzenie Zastosowanie: jako test.
supraspinatus — zginanie horyzontalne
Ro t a c j a wewnętrzna m. — przywodzenie, obręcz barkowa: doogo
subscapularis m. nowo !
pectoralis major m. — przywodzenie
latissimus dorsi
m. teres major Zginanie — głowa długa'może boleć przy ruchach
st. łokciowego m. biceps rotacji j
brachii i i
— może boleć przy przywodzeniu i
Prostowanie st. lokcioweg prostowaniu
m. triceps brachii
111
 Ryć. 29. Mobilizacja.
Ryć. 30. Test.
Artic. humeri. Caput
Artic. humeri.
humeri: dobocznie
Caput humeri:
(trakcja).
doogónowo.

P o z yc j a w yj ści owa: Pozycja wyjściowa:

P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw ramienny i ło
P siedzi. Staw ramienny P znajduje się w pozycji spoczynkowej.
kciowy Pw /gięciu. ' Dłoń i przedramię spoczywają na prawym przedramieniu T.
l -;.^ ^ \ N u \ k : v k ; : v > :wi t\\v,",v w k i e r u n k u Kv.7.nei stroin 1 ramienia P. T siedzi zwrócony w kierunku bocznej strony ramienia P.
Stabilizacja:
Stabilizacja:
Łopatka jest stabilizowana na klatce piersiowej dzięki utrzymują
Klatka piersiowa P (razem 2 łopatką) ustabilizowana jest pasem cym ją mięśniom. .
stabilizacyjnym do stołu. i Wykonanie:
Wykonanie: ;! Prawa dłoń chwyta od strony przyśrodkowej ramię P.
Prawa dłoń chwyta oci stron)1 brzusznej staw łokciowy P. Lewa dłoń kciukiem i palcem wskazującym (od strony bocznej)
Lewa dłoń (palce od strony przyśrodkowej) chwyta od strony ułożona jest dystalnie od szpary stawowej na ramieniu P.
brzusznej bli/szą cześć ramienia P. Kierunek ruchu: doogónowo.
Pas stabilizacyjn y (na lewej dłoni T) łączy T z bliższą częścią ra- Uwagi:
mienia P.
Zastosowani.-: jako test.
Kierunek ruchu: dobocznie (dystrakcja).
Pas oraz dłonie T przesuwają się równocześnie w kierunku dobo-
cznym poprzez wychylenie do tyłu.

11 ">
 Ryć. 33. Test.
Artic. humeri.
Caput humeri:
dobrzusznie.

Pozycja
wyjściowa:
P siedzi. Staw
ramienny P znajduje
się w pozycji
spoczynkowej. Dłoń i
przedramię P
spoczywają na
prawym
przedramieniu T.
T siedzi zwrócony
w kierunku
bocznej strony
ramienia P.
Ryć. 31. Moblilizacja. Ryć. 32. Mobilizacja.
-t Kyc.jz.ivu; Stabilizacja:
Artic. humeri. C a p u t humeri: doogonowo. Prawa dłoń chwytając od strony brzusznej (palcem wskazującym
Ryć. 31. | nad wyrostkiem barkowym łopatki) stabilizuje łopatkę.
Wykonanie:
Pozycja wyjściowa: ; Lewa dłoń (kciukiem na głowie kości ramiennej od strony czasz-
P leży na stole terapeutycznym na plecach. kowej) chwyta od strony grzbietowej dystalnie od szpary stawowej
T stoi w wykroku po prawej stronie li. głowę kości ramiennej.
Stabilizacja: ' Kierunek ruchu: dobrzusznie.
Jeden pas stabiliza cyjny wraz z pałaniem umieszczony pod pachą Uwagi:
p ac je nt a przymocowany j e s t cło s t o ł u s ta bi li zu ją c łopatkę. Drugi pas Zastosowanie: jako test.
s t ab il iz a cy jn y obejmujący stół i k l a t k ę pi.ersiową pacjenta stanowi do
datkową stabilizację łopatki. ;
Wykonanie: l
Obie dłonie chwytają dalszą część ramienia P.
Lewe ramię T stabilizuje prawe przedramię P (stabilizacja przy
ciele T). 'j
Kierunek ruchu: doogonowo, poprzez wychylenie T do tylu.
Uwagi: j
Zastosowanie przy ograniczonym odwodzeniu i przy proksymal-
nyrn ustawieniu Caput humeri. W ostatnjm przypadku ten sposób po-
stępowania będzie zastosowany przed wykonaniem trakcji (ryć. 29).
Ryć. 32. obrazuje technikę alternatywną dla;„Caput humeri: doogonowo".
Prawa dłoń T chwyta od strony przyśródkowej ramię pacjenta i stabi-
lizuje je przy ciele. Przedramię pacjenta spoczywa na przedramieniu T.
Lewa dłoń (kciukie m od strony brzusznej) chwyta od strony bocznej
d y st a l n i e od sz p a r y stawowej głowę kości ramiennej.
Kierunek ruchu: doogonowo, poprzez współruch T.
 Ryć. 34. Mobilizacja. Ryć. 35. Test.
Aitic. humeri. Caput Artic. humeri.
humeri: dobrzusznie. Caput humeri:
dogrzebietowo.

Pozycja \vyjscio\va: . Pozycja wyjściowa:

P leży na stole terapeutycznym na brzuchu. Ramię w lekkim od- P siedzi. Staw. ramienny P znajduje się w pozycji spoczynkowej.
wiedzeniu wystaje poza brzeg stołu. Dłoń oraz staw nadgarstkowy P spoczywają na prawym przedramieniu
T stoi z boku P i zwrócony jest w kierunku strony przyśrodkowej T.
jego ramienia. .: T siedzi zwrócony w kierunku bocznej strony ramienia P.
Stabilizacja: i Stabilizacja:
Dla stabilizacji ł o pat ki pod processus córacoideus podłożyć mały Lewa dłoń kciukiem (na łopatce od strony grzbietowej) oraz palcem
woreczek z piaskiem. wskazującym (przy wyrostku barkowym od strony brzusznej) chwyta od
Wykonanie: '• , ' strony czaszkowej obręcz barkową stabilizując ją w tej pozycji.
Prawa dłoń chwyta od strony bocznej dystalną część ramienia P i Wykonanie:
utrzymuje je przy ciele T.' Prawa dłoń (kciukiem od strony bocznej) chwyta od strony przy-
Lewa dłoń (brzegiem łokciowym przy wyrostku barkowym łopatki) środkowej bliższą część ramienia P.
chwyta od strony' grzbietowej proksymalną część ramienia P. Kierunek ruchu: dogrzbietowo.
Kierunek ruchu: iclobrźusznie. T ugina przy tym swoje nogi w sta Uwagi:
:
wach kolanowych, i : Zastosowanie: jako test.
Uwagi: ; ' '
Zastosowanie przy ograniczonym prostowaniu ramienia (z pozycji
zerowej) oraz przy ograniczonej rotacji zewnętrznej.

1T7
 Ryć. 36. Moblilizacja.
Artic. humeri. Cap u t
humeri: dogrzbietowo.
Pozycja
wyjściowa: |
P leż y na stole
t e r a p e u t yc z n ym na
plecach. Ramię jest w
odwie
dzeniu i w ystaje
poza brzeg stołu.
> 3. margo lateralis (najgrubszy brzeg)
T stoi m i e d z y
r a m ie n ie m, a teralis (razem z cavitas glenoidialis)
t u ło w ie m 'pacjenta,
zwrócony w kierunku
przyśrodkowej s t r o n y
ramienia. '
Stabilizacja: i
W leżeniu na plecach ł opa tk a (często z podłożonym pod nią wore-
czkiem z piaskiem) jest ustabilizowana samoistnie.
Wykonanie: i
Lewa dłoń chwyta od strony grzbietowej staw 1'okciowy i przedra
mię P przytrzymując je przy ciele T. j powierzchnia stawowa barkowa (do połączenia z Acromionem).
Prawa dłoń (brzegiem łokciowym przy wyrostku barkowym ło-
patki) chwyta od strony brzusznej proksyrnalną część ramienia P.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo. T ugina przy tym swoje stawy ko-
lanowe.
Uwagi:
Zastosowanie przy ograniczonym zginaniu i rotacji wewnętrznej.
Stawy obręczy barkowej
Do obręczy kończyny górnej (cingułum membri superioris) zalicza
się łopatkę (scapula), obojczyk (chwicula) oraz jego połączenie z
tułowiem (manubrium sterni z jego wcięciem stawowym — incisura
clayicularis sterni).
A. Łopatka jest trójkątnie uformowaną kością o konstrukcji ramowej.
Występują na niej 3 brzegi:
1. margo superior (z wcięciem łopatki - incisura scapulae i le-
żącym nad nim lig. transversum scapulae)
2. margo medialis (najdłuższy brzeg) .
Te trzy brzegi tworzą trzy kąty: angulus superior, inferior oraz la-
Od strony grzbietowej łopatka posiada wyniosłość zwaną spina sca-
pulae, która od strony bocznej przechodzi w Acromion. Acromion od
strony czaszkowej zakończony jest powierzchnią stawową dla połą-
czenia z obojczykiem (facies articularis acromii), a od strony ogonowej
tworzy angulus acromialis (kąt barkowy). Lig. coraco - acromiale tworzy
jakby dach stawu.
B. Obojczyk - od strony przyśrodkowej (extremitas sternalis)
znajduje się powierzchnia stawowa mostkowa (do połączenia z ręko-
jeścią mostka), a od strony bocznej (extremitas acromialis) znajduje się
Obojczyk utrzymuje łopatkę w określonej odległości od klatki piersiowej.
Kości obręczy barkowej tworzą dwa stawy:
A. „Staw obojczykowy wewnętrzny" (artic. sternoclavicularis -staw
mostkowo-obojczykowy)
To anatomiczny złożony, zaś mechaniczny prosty (dwuosiowy) staw
siodełkowy (sellaris) = niezmieniony siodełkowy. Krążek stawowy
dzieli jamę stawową na dwie komory. Staw ten będzie leczony jako
staw siodełkowy, chociaż luźna torebka stawowa oraz zdolność for-
mowania się krążka stawowego funkcjonalnie czynią z niego staw
(trzyosiowy) kulisty (spheroid).
Aby to lepiej zrozumieć, można sobie wyobrazić, że Ckwicula po-
rusza się w stosunku do nieruchomego Manubrium sterni wokół trzech
osi. A mianowicie wokół:
1. osi strzałkowej przechodzącej przez przyśrodkowy koniec
obojczyka, którego wypukła powierzchnia stawowa \varunkuje
ruchy w kierunku doczaszkowym i doogonowym.
2. osi pionowej, przechodzącej podłużnie poprzez ciało oraz
Manubrium sterni, którego wklęsła powierzchnia stawowa wraz z
krążkiem stawowym warunkują ruchy w kierunku dobrzusz-nym i
dogrzbietowym.
 3. osi podłużnej przechodzącej przez Claj/icula, wokół której za W zależności od tych ruchów cavitas glenoidalis scapulae będzie
chodzą ruchy obrotowe. Brzeg przedni1 obojczyka podczas ru skierowane bardziej w kierunku czaszkowym bądź ogonowym. 2. osi
chu elewacji połączonego z ruchem zginania ramienia przemie pionowej, która jest zarazem osią podłużną ciała. : Patrząc od strony
szcza się w kierunku doczaszkowym, zaś przy prostowaniu czaszki Ryć. 38a pokazuje kąt C - SH (kąt Clavi-cula - Scapula -
z pozycji zerowej - w kierunku doogonowym.) Horizontal), który w warunkach prawidłowych powinien wynosić
Patrz „Szczegółowy schemat badania" na str. 123. około 60° (patrz strona 122).
Więzadła: ligg. sternociavicularia (anterii|is et posterius), Czarny punkt na Ryć. 38b. to oś, wokół której porusza się Scapula.
lig. interclaviculare oraz i Jeśli margo medialis scapulae porusza się od klatki piersiowej w
lig. costoclaviculare. i kierunku grzbietowym (= odwodzenie) to kąt - C - SH będzie większy
B. „Staw obojczykowy zewnętrzny" (artjic. acromioclavicularis - (Ryć. 38b). Tworzy się wtedy łopatka odstająca (scapula alata). Jeśli
staw barkowo-obojczykowy) to - anatomiczny prosty, albo - gdy margo medialis scapulae porusza się po klatce piersiowej w kierunku
obecny jest krążek stawowy - anatomiczny zjałożony staw płaski. Jest przyśrodkowym (= przywodzenie) to kąt C - SH będzie mniejszy, W
też stawem mechanicznym złożonym. Dzięki luźnej torebce stawowej zależności od tych ruchów cavitas glenoidalis scapulae będzie
oraz dzięki często obecnemu krążkowi stawowemu, któr y może po skierowane bardziej w kierunku brzusznym, bądź bardziej w kierunku
części zmieniać swój kształt staw ten funkcjonalnie jest stawem trzy- grzbietowym.
osiowym = niezmienionym jajowatym. i
Dla lepszego zrozumienia można sobie wyobrazić, że Scapula, która
równocześnie ślizga się po klatce piersiowej ;w tzw. ,,stawie mięśnio
wym" porusza się w stosunku do unieruchomionego obojczyka wo
:
kół trzech osi. A mianowicie wokół:
1. osi strzałkowej; l
P a t r z ą c od strony brzusznej na ryć. 37a został przedstawiony kąt -
Clayicula - Scapula - Yertical (k ąt C - SV) -i- kąt łopatkowo-obojczy-
kowy, który w warunkach prawidłowych pójwinien wynosić ok. 90°,
Czarny punkt na ryć. 37b. obrazuje oś, wokół'; której porusza się łopat
ka. Jeśli kąt dolny łopatki porusza się w kierunku bocznym (= odwo
dzenie), to kąt C - SY będzie większy (Ryć. 37b). Jeśli kąt dolny łopat
ki porusza się w k i eru nk u przyśrodkowym (,= przywodzenie), to kąt
C-SYr będzie mniejszy. ;'
i -<—— płaszczyzna pośrodkowa

Ryć. 38.

3. osi podłużnej obojczyka.

Podczas ruchu wokół tej osi następuje rotacja łopatki, która ślizga
się po klatce piersiowej. Angulus interior scapulae por us za się teraz
w kierunku boczno-brzusznym (= rotacja zewnętrzna) lub
przyśrodkowo-grzbietowym (= rotacja wewnętrzna). W zależności od
tych ruchów cavitas glenoidalis scapulae będzie skierowane bardziej
w kierunku czaszkowo-brzusznym, bądź ogonowo-grzbie-towym.
Więzadła: lig. acromioclayiculare oraz lig.
c'oracoclaviculare (IMżem z pars
trapezoides et conoides).
b
 Współruchy: j S !
Wyraz elewacja jbędzje używany przy opisie ruchu ramienia
Szczegółowy schemat badania (skrócony):
ponad poziom. i'' ; stawy obręczy barkowej
Ruchy obręczy barkowej pozwalają na wykpnanie takich ruchów ra
mienia jak odwodzenie z elewacją oraz zginanie 2 elewacją = „Rytm ARTIC. STERNOCLAYICULARIS
łopatkowo-ramienny". ; STAN OGÓLNY: II.l. Ruchy czynne
Około dwie trzecie tych ruchów zachodzi w stawie ramiennym, re Obręcz barkowa:
szta zaś w stawach obręczy barkowej. : doczasz*kowo — 45°
Zazwyczaj zarówno ruch zginania z elewacją jak i odwodzenia z ele- doogonowo —7" wokół osi strzałkowej (ruch między
wacją rozpoczynają się w istawie ramiennym, potem zaś w stosunku obojczykiem, a krążkiem stawowym)
2:1 przenoszą się na stawy; obręczy barkowej. dobrzusznie — 30° wokół osi pionowej (ruch między
Jeśli ramię zostanie odwiedzone do kąta|90u, to tuberculum majus dogrzbietowo — 30° mostkiem, a krążkiem stawowym)
humeri zbliży się do lig. coraco -- acromiale i zostanie zatrzymany.
Aby wykonać dalszy ruch w tym kierunkuj' kość ramienna musi zostać •Clavicula:
tak zrotowana,'aby ;tuberculum majus mógł się prześlizgnąć, w rotacja zewnętrzna —10° rotacja
kierunku grzbietowym pod acromion. .; wokół osi podłużnej
wewnętrzna — 10C (przez clćwicula)
Pełna elewacja wymaga jednocześnie:
— odwiedzenia i rotacji zewnętrznej łopatki w stawie barkowo- 3. Trakcja (Ryć. 39a) — kompresja
obojczykowym. j ,' 4. Ślizg (Ryć. 39c oraz d)
— ruchów obojczyka j w stawie mostkówo-obojczykowym, jak 5. Testy oporowe
!
również i j Obręcz barkowa: doczaszkowo (elevatio) m. doogonowo (depressio)
— zmniejszenia kyfozy piersiowej .;
trapezius m.levator m. trapezius
Pozycja zerowa pokrywa się z pozycja spoczynkowa. W przypadku
scapulae m.serratus anterior
obręczy barkowej zazwyczaj mówi się o ustawieniu fizjologicznym.
Ustawienie fizjologiczne: • dobrzusznie (protractio) m. latissimus dorsi
A. Łopatka u ludzi umięśnionych ustawiona jest bardziej doczasz- m. pectoralis major m. subclavius
kowo i przylega do klatki piersiowej, zaś uj ludzi szczupłych (słabo m. serratus anterior dogrzbietowo (retractio)
umięśnionych) bardziej doogonowo (scapula alta). Wypośrodkowu-j ą c m. pectoralis minor rn. trapezius mm.
pomiędzy tymi skrajnymi usta\vieniami angulus superior położony jest rhomboidei m.
zazwyczaj na wysokości 2 żebra, angulus inferior na wysokości 7 żebra, a PRÓBA LECZENIA: Ryć. 39b. latissimus dorsi
margo medialis około 5 cm od wyrostków kolczystych. Angulus
acromialis jest miejscem pomiaru .w przypadku zwichnięć stawów
ramiennych oraz złamań kości ramitinnych.
B. Clavicula — leży w przybliżeniu w płaszczyźnie horyzontalnej i
tworzy z płaszczyzną pośrodkową kąt około;60°. (Ryć. 38a). Margo superior
scapularis jest ró\vnież usta\viony prawie w płaszczyźnie horyzontalnej
tworząc z płaszczyzną pośrodkową podobny kąt około 60". Kąt C - SH
(kat Ckwicula - Scapula Horizontal) wynosi więc także ok. 60° ponieważ
mamy do czynienia z trójkątem równobocznym.
Pozycja zaryglowana: j
staw rnostkowo-obojczykowy: ijamię w pełnej elewacji
staw barkowo-obojczykowy: rajnię odwiedzone do 90°.

123
ARTIC. ACROMIOCLAYICULARIS
STAN OGÓLNY:
II.1. Ruchy czynne
Angulus interior:
odwodzenie — 5°
przywodzenie — 5°
Margo medialis:
odwodzenie —10"
p rz y w o d z e n i e — 10 C
Scapuła:
rotacja zewnętrzna-25'
rotaqa wewnętrzna-2y
4.Ślizg (Ryć. 42)
5. Testy oporo\\ r e
Scapuła: rotacja zewnętrzna m.
trapezius m. serratus
anterior
PRÓBA LECZENIA: ryć. 40b - 42
124
j
j
;
j
l j
( wokół: osi strzałkowej (Ryć. 37)
wokół osi pionowej (Ryć. 38)
!
l wokół osi podłużnej przechodzącej
j pr2ez o bojczyk:(B.3. str. 121) Ryć. 39 a. Test. Ryć. 39 b. Mobilizacja.
Artic. sternoclavicularis. Clavicula: dobocznie (trakcja).
rotatjju wewnętrzna mm. Ryć. 39a
rhomboiclei \T\.
levator scapulae Pozycja wyjściowa:
P siedzi.
T stoi z tyłu P.
Stabilizacja:
Lewa dłoń palcami II - V leży od strony brzusznej na manubrium
sterni stabilizując go w tej pozycji.
Wykonanie:
Prawa dłoń kciukiem (od strony czaszkowej) i palcem wskazującym
(od strony ogonowej) chwyta obojczyk.
Kierunek ruchu: dobocznie (dystrakcja)
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Ryć. 39b obrazuje terapię „Clavicula: dobocznie (trakcja)".
Prawe ramię T jest ułożone pod prawym ramieniem P.
Podczas ruchu obojczyka porusza się również kość ramienna i ło-
patka P.
W przypadku ruchu łopatki (Ryć. 42) porusza się również staw
mostkowo-obojczykowy.
 Ryć. 40 a.Test. Ryć. 40 b. Mobilizacja.

Ryć. 39 c. Test. JRyc. 39 d. Mobilizacja.

Artic. strnoclavicularis. Clavicula: doczaszkowo-doogonówo (dogrzbietowo-dobrzusznie) Artic. acromioclavicularis. Clavicula: dobrzusznie - dogrzbietowo

Ryć. 39c. \ Ryć. 40a.

Pozycja wyjściowa: j Pozycja wyjściowa:
P leży na stole terapeutycznym na plecach.
T stoi po pra\vej stronie P zwrócony w kierunku jego głowy.
Stabilizacja: • Stabilizacja:
W-t ym położeniu mostek jest j u ż anatomicznie ustabilizowany na
klatce piersiowej. j
Wykonanie:
Prawy palec wskazujący T leży na szparze stawowej. Lewa dłoń
kciukiem (od stron)' ogonowej)oraz palcem wskazującym (od strony
czaszkowej) chwyta obojczyk.
Kierunek ruchu: doczaszkowo i doogonowo; kierunek dogrzbieto-
wo i dobrzusznie testuje się przy użyciu tego samego chwytu.
Uwagi:
Zastosowanie: jako test. i
Ryć. 39d. ilustruje terapię „Clavicula: dogrzbietowo".
T używa przy tym prawego klębika palca małego.
W przypadku „Clavicula: dobrzusznie" i „Clayicula: doogonowo" T
obejmuje obojczyk.
W przypadku „Clavicula: doczaszkowo'' prawy palec wskazujący
położyć na ogonowej stronie obojczyka.
Staw mostkowo--obojqzykowy porusza się również w przypadku
„Scapula: doczaszkowo i doogonowo" (Ryć, 42).
P siedzi. Przedramię i dłoń P spoczywają rozluźnione na jego udzie.
T stoi zwrócony w kierunku grzbietowej strony obręczy barkowej.
Prawa dłoń (palcem wskazującym od strony brzusznej) chwyta
wyrostek barkowy łopatki od strony bocznej stabilizując go w tej po-
zycji.
Wykonanie:
Położyć lewy kciuk od strony grzbietowej na bocznej części oboj-
czyka P.
Kierunek ruchu: dobrzusznie i dogrzbietowo.
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Ryć. 40b. ilustruje terapię „CIavicula: dobrzusznie".
P leży na brzuchu. Pod wyrostek barkowy łopatki włożyć klin (nie
pod obojczyk).
Lewy kciuk ułożony na obojczyku wspomagany jest przez prawy
kłębik palca małego.
Staw barkowo-obojczykowy porusza się również podczas ruchu
łopatki (Ryć. 42).

127
 Ryć. 41. Mobilizacja. Ryć. 42.
Scapula: doogonowo. Test+Mobilizacja.
Scapula:
doczaszkowo,
doogonowo,
przyśrodkowo,
dobocznie.

Pozycja wyjściowa: Pozycja wyjściowa:

P leży na stole terapeutycznym na brzuchu. P leży na stole terapeutycznym na lewym boku. Prawe ramię P
T stoi z b o k u p r z y p r a w y m biodrze P zwrócony w kierunku jego spoczywa na lewym przedramieniu T.
głowy. 'i T stoi przodem do P.
Stabilizacja: j , Stabilizacja:
Lewa dłoń (palcem wskazującym przy kącie dolnym łopatki) ułożona Klatka piersiowa P jest j u ż ustabilizowana w położeniu na boku.
jest na klatce piersiowej P stabilizując w! ten sposób łopatkę. Wykonanie:
Wykonanie: !
Lewa dłoń chwyta kąt dolny łopatki. Prawa dłoń T chwyta łopatkę P
Prawa dłoń c h w y t a wyrostek barkowy łopatki P od strony brzusznej. od strony czaszkowej.
Przedramię. T, na k tó r ym spoczywa ramie. P ułożone jest na stole. Kierunek ruchu: doczaszkowo, doogonowo/ przyśrodkowo i do-
Kierunek ruchu: i bocznie.
doogonowo (jak wskazuje strzałka) Wykonuje się również rotację wewnętrzną i zewnętrzną (wokół
oraz doogonowo-przyśrodkowo (na Ryć. w kierunku - X) osi podłużnej przechodzącej przez obojczyk) tak j a k w przypadku
Uwagi: i „Scapula: dogrzbu Iowo".
Zastosowanie jako mobilizacja w przypadku bardzo ograniczone Uwagi:
go ruchu łopatki. ; Zastosowanie: jako test oraz mobilizacja.
Jeśli l u d a się wej ść palcem wskazującyrn poci kąt dolny łopatki, Ruchy mogą być wspomagane poprzez użycie ciężaru ciała T, który
to można zastosować mobilizację używając 'techniki przedstawionej opiera się klatką piersiową na stawie barkowym P.
na Rvc. 42. 'i W przypadku tej techniki poruszane są również stawy: mostko-wo-
obojczykowy oraz barkowo-obojczykowy.
 l Stawy palców stóp Szczegółowy schemat badania (skrócony):
i , ' .. v stawy palców stóp
Stawy palców stóp (attt. distales et proximales interphalangeae ^
w skrócie DIP i Pil?) oraz stawy śródstopno-paliczkowe (artt. meta- STAN OGÓLNY
tarsophalangeae - w skrócie MTP) mają podobne kształty jak stawy '
palców rąk. ' i, ;
Każdy paliczek posiada na końcu dystalnym wypukłą powierzch II. 1. Ruchy czynne
nię stawową (caput), a nja końcu proksymalnym wklęsłą powierzch
nie stawową (basis), :
i i
Osie ruchu są takie same, j a k przy opisie stawów palców rąk. Od PIP zginanie 55°
wodzenie i przywodzenie palców wokół osi grzbietowe- podeszwo-
wej oznacza ruch do i ocj palca drugiego, k'tory-uważany jest za pro ;
mień środkowy stopy. ; [\ ' ' ; PIP zginanie 40P
Pozycja zerowa: osie podłużne kości śródstopia oraz osie podłużne -
przynależących do nich palców tworzą linie proste. ,
P o z yc j a spoczynkowa: DIP + PIP w lekkim zgięciu, MTP około • ; MTP zginanie 40r : :
1CT wyprostu z pozycji zerowej. i ;: i • > • • prostowanie z pozycji
P o z yc j a zaryglowana: DIP + PIP + MTP I: maksymalny wyprost. zerowej 40" ; Uwagi ;
MTP II do V: maksymalne zgięcie. i ; i odwodzenie :
Wzorzec torebkowy: ograniczenie ruchomości we wszystkich kie 2..Ruchy bierne jak w II.1. oraz PIP: brevis, DIP: longus
runkach (najbardziej zginania). ..j testy na stabilność stawów MTP: brevis, IP: longus
3. Trakcja (Ry,c, 43) - kompresja MTP
MTP: zginanie, DIP + PIP: prostowanie

DIP + PIP
MTP: brevis, IP: longus

MTP
MTP
MTP
;
4. Ślizg . ' •:.., /•'.' •:',, . • :; .'• • . :•:•: . • .

l
dopodeszwdwo (Ryć. 44a) ;
dogrzbietowo (Ryć. 45a)
przyśrodkowo - dobocznie (Ryć. 46)
5. Testy oporowe
Zginanie
mm. flexores digitorum mm.
flexores hallucis m. flexor
digiti minimi brevis mm.
lumbricales
Prostowanie
 mm. extensores digitorum mm. Ryć. 43 a.Test. Ryć. 44 a. Test.
extensores hallucis
Odwodzenie mm. interossei dorsales
Ryć. 43 b. Ryć. 44 b.
m. abductor digiti minimi m. abductor
hallucis Mobilizacja. Mobilizacja.
Przywodzenie m. adductor hallucis Artt. MTP, PIP ot A r t t . MTP, PIP
mm. interossei plantares D1P. Phalanx: et D1P.
dystalnie Phalanx:
PRÓBA LECZENIA: Ryć. 43b. (trakcja). dopodeszwowo.
 Ryć. 43a. Kierunek ruchu: dystalnie. Ryć. 44a.
Dla wzmocnienia c h w y t u można
Pozycja wyjściowa: przyłożyć do palca szpatułę ? plastrem
Pozycja wyjściowa:
P leży na st ol e t e r a p e u t yc z n y m na lub t y l k o sam plaster. P leży na stole terapeutycznym
plecach. MTP I znajduje się na plecach. Leczony staw
w 10'' wyproście z pozycji zerowej. znajduje się w pozycji
spoczynkowej.
i T siedzi z boku P zwrócony w
T siedzi z boku P zwrócony w stronę jego stopy.
k i e r u n k a bocznej stron y jego stopy. Stabilizacja:
Stabilizacja: Lewa dłoń kciukiem (od strony
grzbietowej) oraz palcem wskazu-
j jącym (od strony podeszwowej)
Lewa d ł o ń k c i u k i e m (od s t r o n y obejmuje proksymalnie od szpary
gr z bi e t owe j ) oraz palcem wskazuj ą c y m stawowej stopę pacjenta i
(od stron)' podeszwowej) obejmuje stabilizuje ją przy ciele.
proksymalnie od szpary s t a w o w e j stopę
Wykonanie:
P s t a b i l i z u j ą c ją przy ciele. , Prawy kciuk (od strony
Wykonanie: grzbietowej) oraz palec
wskazujący (od strony
podeszwowej) obejmują palec P
<
dystalnie od szpary stawowej.
Prawy kciuk (od strony
Kierunek ruchu:
gr z b ie to w e j ) p r a ż palec wskazujący (od
dopodeszwowo.
strony podeszwowej) obejmują
Uwagi:
palec P dysta lnie od szpary stawowej.
Zastosowanie: jako test.
Kierunek ruchu: dystalnie
(dystrakcja). j Ryć. 44b. ilustruje terapię
Uwagi: „Phalanx: dopodeszwowo".
Stopa P ustawiona na klinie.
:j Metatarsale l podparta. Palce
Zastosowanie: jako test. wystają poza krawędź klina.
Lewa dłoń stabilizuje
| proksymalnie od szpary
stawowej.
Ryć. 43b i l u s t r u j e te r ap ie „Prmlanx: Prawa dłoń kłębem kciuka
d ys ta ln ie (trakcja)" . chwyta dystalnie od szpary stawowej
Stopa P u s ta w io n a jest na klinie, palec P. Kierunek ruchu:
dopodeszwowo.
; Zastosowanie w przypadku
Lewa dłoń k łęb e m kciuka ograniczonego zginania.
s t a b i l i z u j e pro ks yma ln ie od szpary
stawowej,
P r a w a d ł o ń d y s t a l n i e od s z p a r y
s t a w o w e j obejmuje palec P.
 Ryć. 46.
Test+Mobilizacja.
Artt. MTP PIP. et DIP.
Phalanax:
przyśrodkowo
(-dobocznie).

Pozycja
wyjściowa:
P leży na stole
terapeutycznym na
boku.
T stoi z boku P
zwrócony w stronę
jego stopy.
Stabilizacja:
Lewa dłoń
kciukiem (od strony
Ryć. 45 a. Test. jRyc. 45 b. Mobilizacja. podeszwowej) oraz palcem wskazującym (od strony grzbietowej) obejmuje
A r t t . MTP, PIP et DIP. Phalanx: dpgrzbietowo. stopę P proksymalnie od szpary stawowej i stabilizuje ją na stole.
Wykonanie:
Prawy kciuk (od strony bocznej) oraz palec wskazujący (od strony
Ryć. 45a. j
przyśrodkowej) obejmują.palec P dystalnie od szpary stawowej.
Kierunek ruchu: przyśrodkowo (= dopiszczelowo).
Pozycja wyjściowa: j
Uwagi:
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Leczony staw znajduje
się w pozycji spoczynkowej. j W przypadku „Phalanx: dobocznie (= dostrzałkowo)" kciuk będzie
T siedzi z boku P zwrócony w stronę jego stopy. ułożony na przyśrodkowej stronie palca.
Stabilizacja: ' Zastosowanie „Phalanx: przyśrodkowo" oraz „Phalanx: dobocznie":
Lewa dtoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu- a) w przypadku ograniczonego zginania lub prostowania w stawach -
j ą c y m (od strony podeszwowej) obejmują stopę P proksymalnie od MTP, PIP oraz DIP, a także
szpary stawowej i stabilizuje ją przy ciele, j b) w przypadku ograniczonego odwodzenia lub przywodzenia w
Wykonanie: stawach MTP
Prawy kciuk (od strony grzbietowej) oraz .palec wskazujący (od strony c) przy wykonywaniu testu: chwyt opuszkami palców.
podeszwowej) obejmują palec P dystalnie od szpary stawowej.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo. i
Uwagi: ;!
Zastosowanie: jako test. j
l
Ryć. 45b. ilustruje terapię „Phalanx: dogrzbietowo". P leż)' na stole
t e r a p e u t yc z n ym na brzuchu. Stopa leży na klinie. Leczony paliczek
w ystaje poza klin.
Prawa d ł o ń s t a b i l i z u j e p ro ks yma l n i e od szpary stawowej.
Lewa dłoń kłębem kciuka chwyta dystalnie od szpary stawowej palec P.
Ki eru nek ruchu: dogrzbietowo.
Zas t o s ow an i e w p r z y p a d k u ograniczonego prostowania.

135
 Stawy śródstopia
Śródstopie (metafcarsus) składa się z pięciu kości śródstopia (ossa
metatarsałia). Jedna ikość'śródstopia do jednego palca. Każda kość
śródstopia posiada lionieq dystalny - głowę (caput) z wypukłą po
wierzchnią stawową,; trzon oraz koniec prok;symalny - podstawę (ba-
sis) z wklęsłą powierzchnią stawową. ;
Leżące na końcach dystalnych głowy koąci śródstopia są połączo
ne ze sobą tylko zat pontocą więzadeł (ligg. metatarsea transversa
profunda). ; j . •.. '
Leżące proksymalnie podstawy kości śródstopia posiadają płaskie
powierzchnie stawowe cjla kości stepu (artt, tarso-metatarseae).
Oprócz tego podstawy kośjci śródstopia II - V łączą się ze sobą stawo-
wo poprzez płaskie powierzchnie stawowe! (artt. intemetatarseae -
stawy międzyśródstopne).' '•
S t a w y ś r ó d s t o p i a są anatomicznymi prostymi oraz mechaniczny Ryć. 47 a. Test+Mobilizacja. Ryć. 47 b.Test+Mobilizacja.
mi złożonymi, płaskimi Amphiarthrosami == zmienionymi siodełko Metatarsale: dopodeszwowo - dogrzbietowo.
;
wymi. j.
Ryć. 50. pokazuje, że kości śródstopia l, II oraz III łączą się stawo- Ryć. 47a. Więzozrost dystalny (mobilizacja)
\vo z poszczególnymi kośćmi klinowatymi (ossa cuneiformia), zaś kości
śródstopia IV oraz V wspólnie łączą się s;tawowo z Cuboideum. Pozycja wyjściowa:
Podczas ruchów stopy dochodzi do nieznacznych ruchów ślizgo P stawia swoją stopę na stole terapeutycznym.
wych kości śródstopia. ; T stoi z boku P zwrócony vv kierunku strony grzbietowej jego stopy.
Więzadła: ligg. metatarsea dorsalia, inrerossea et plantaria Stabilizacja:
ligg. tarsometatarsea plantaria ;et dorsalia oraz lig. Lewa dłoń obejmuje od strony przyśrodkowej śródstopie P - przy
cuneometatarseum interosseum. czym kłąb kciuka leży na głowie Metatarsale III stabilizując ją na stole.
Wykonanie:
Prawa dłoń od strony bocznej chwyta śródstopie i Metatarsale IV w
Szczegółowy schemat badania (skrócony): ten sam sposób co ręka stabilizująca.
stawy śródstopia Kierunek ruchu: dopodeszwowo oraz dogrzbietowo.
Uwagi:
STAN OGÓLNY: W ten sam sposób można prowadzić terapię pomiędzy Metatarsale II
II.4. Ślizg l oraz I, między II oraz III, a także między IV oraz V.
dogrzbieto\vo - dopodeszwowo (Ryć. 47a. oraz 48a.)
Ryć. 47b. ilustruje chwyt kłębem kciuka za podstawę kości śród-
P R Ó B A LECZENIA: j a k Ryć. 5. (śródręcze). ' stopia w przypadku terapii stawów międzyśródstopnych (proksy-
malnych).
W stawach stępowo-śródstopnych odbywają się współruchy.
Zastosowanie tej techniki jako terapii wykonuje się w przypadku
każdej hypomobilności śródstopia. Jeśli ograniczenie dotyczy także
stawów palców, to najpierw przeprowadzamy terapię śródstopia.
Zastosowani-;- jako test: chwyt opuszkami palców.
 Ryć. 49. Mobilizacja.
Artt. tarsometatarseae.
Metatarsale:
dopodeszwowo.

Ryć. 48 a. Test. ; Ryć. 48 b. Mobilizacja.

Artt. tarscmetatarseae. Me'tatarsale: I: dopodeszwowo - dogrzbietowo.

Ryć. 4Sa. '

i i
Pozycja wyjściowa: ' !
P leży na stole terapeutycznym na plecach.
T siedzi z boku P zwrócony w kierunku bocznej strony jego stopy.
Stabilizacja: ' j
Lewa dłoń kciukiern (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym
(od strony podeszwowej) obejmuje od strony przyśrodkowej
Cuneiforme I pacjenta i'stabilizuje ją przy-ciele.
Wykonanie: j j :
Prawa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wska-
zującym (od strony podeszwowoej) obejmuje od strony przyśrodkowej
proksymalną czesjć Metatarsale I pacjenta.
Kierunek ruchu: dppodeszwowo oraz dogrzbietowo.
Uwagi: • ' i,
Zastos\vanie: jako jtest. ' i
Ryć. 48b. ilustruje terapję „Metatarsale I: dopodeszwowo".
Stopa stoi na klinie/który; podpiera Cuneiforme 1. Metatarsale I wystaje
!
poza krawędź klina.
Lewa dłoń stabilizuje prbksymalnie od szpary stawowej.
Prawa dłoń palcem wskazjującym i II kością śródręcza (od strony grzbie
towej) obejmuje od strony przyśrodkowej Metatarsale I, a kciukiem (od stro
ny bocznej) chwyta przodostopie P. '
Kierunek ruchu: dopodeszwowo. j
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu \V kierunku podeszwowym.
W p r z yp a d k u „Metatarsale I: dogrzbietowo" P leży na brzuchu.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgujw kierunku grzbietowym.
 Pozycja wyjściowa: Prawa dłoń (kciukiem od strony grzbietowej na proksymalnej części
P siedzi lub leży na stole terapeutycznym na plecach. Stopa oparta na Metatarsale l, II albo III) obejmuje przodostopie P i wykonuje trakcję w
klinie. Ossa cuneiformia leżą na powierzchni klina/ ossa metatar-salia stopniu I.
zaś wystają poza jego krawędź. Lewa dłoń (kłębikiem palca małego) ułożona jest na prawym kciuku.
T stoi zwrócony w stronę stopy P. Kierunek ruchu: dopodeszwowo.
Stabilizacja: Uwagi:
Ossa cuneiformia stabilizowane są na klinie. Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku
Wykonanie: podeszwowym,
TU)
 Stawy stepu i staw skokowy jajowaty utworzony przez kość skokową oraz więzozrost piszczelo-
wo-strzałkowy (widełki kostne). Bloczek kości skokowej (trochlea tali)
Stęp (tarsus) składa się z siedmiu kości stepu (patrz Ryć. 50.). jest szerszy z przodu, dlatego też przy zginaniu grzbietowym stopy
Staw skokowy górny (artic. talocruralis j utworzony jest przez Ta- kość skokowa będzie odpychać od siebie kość piszczelową oraz
lus oraz dystalną część Tibia i Fibula. Do kości stepu należą: tr z y ko strzałkową.
ści kli nowa te (ossa cuneifromia I, II oraz III), kość sześcienna (os cu- Kość skokowa będzie więc przy tym ruchu dodatkowo hamowana,
boideum), kość lódkowata (os mwiculare), kość skokowa (talus) oraz a w pozycji końcowej unieruchomiona.
kość piętowa (calcaneus). i Więzadła: lig. deltoideum (przyśrodkowo) oraz .
Biorąc pod uwagę, sposób badania oraz Jęczenia wyżej wymienio- lig. calcaneofibulare (bocznie)
nych stawów, zost ał y one podzielone w następujący sposób: Propozycja kolejności przeprowadzania testów w obrębie stopy
I. Stawy stepu: j została przedstawiona na stronie 144. • Osie ruchu przedstawione są na
A. Staw klinowo-łócłkowy (artic. cuneonaviqularis) jest Amphiarthrosą Ryć. 50. na stronie 143.
utworzoną pomiędzy trzema powierzchniami stawowymi kości łódkowa 1. Zginanie grzbietowe i podeszwowe stopy odbywa się w stawie
tej oraz trzema powierzchniami kości klinowatych (pomiędzy sąsiednimi skokowym gór,nym.
kośćmi klinowatymi znajdują się płaskie Amphiarthrosy). Więzadła: ligg. 2. Ewersją (eversion = pronacja, odwiedzenie i zgięcie grzbietowe)
cuneonavicularia plantarja et dorsalia oraz
oraz inwersja (inversion = supinacja, przywiedzenie i zgięcie pode-
ligg. intercuneiformia plantaria et dorsalia.
szwowe) odbywają się w stawie skokowym dolnym.
B. Cuboideum od strony przyśrodko\vej Iłaczy się z Cuneiforme III
oraz z Naviculare tworząc płaską Amphiartjuosę. 3. Pronacja i supinacja odbywają się (najczęściej biernie) w przodostopiu.
Więzadła: lig. tarsi interosseum, ! Pozycja zerowa: Boczny brzeg stopy powinien być ustawiony prostopadle
ligg. CLiboideonavicularia (plantare et dorsale) oraz do osi podłużnej podudzia. Linia wychodząca ze spina iliaca anterior superior
ligg. cuneocuboidea (plantareJet dorsale). powinna przechodzić przez rzepkę do drugiego palca stopy.
C. Staw piętowo-sześcienny (artic. calcaneocuboidea) jest Amp- Pozycja spoczynkowa: około 10° zgięcia podeszwowego oraz
h i a r t h r o są o si ode łkow ych powierzchniach stawowych. Więzadła: ustawienie pośrednie pomiędzy maksymalną ewersją, a maksymalną
lig. calcaneocuboideum (boczna część lig. bifurcatum) oraz lig. inwersją.
plantare longum. D. Staw skokowy dolny pomiędzy Talus oraz Pozycja zaryglowana: stęp w maksymalnej inwersji; staw skokowy
Calcaneus i Naviculare: górny w maksymalnym zgięciu grzbietowym.
1. Przednia komora st aw u — staw skókowo-piętowo-łódkowy Wzorzec torebkowy: zgięcie podeszwowe - zgięcie grzbietowe.
składa się z dwóch części: ;
a. artic. talonavicularis. z więzadłem o tej samej nazwie oraz
b. artic. talocalcanearis (facies articularis talaris anterior et media
na kości p i ę t o w ej i; odpowiadające im powierzchnie stawowe
na kości skokowej) razem z więzadłem o tej samej nazwie.
:
Więzadła: ;
lig. calcaneonaviculare (przyśrodkowa część lig. bifurcatum).
2. Tylna komora stawu — staw skokowo-piętowy jest stawem
stożkowym, którego wkłęsła cylindryczna' powierzchnia stawowa
umieszczona ocl t y ł u na kości skokowej (facies articularis calcenea
posterior) odpowiada wypukłej powierzchni stawowej umieszczonej
z tyłu kości piętowej. > '''
Więzadła: ligg. tąlocalcanea (laterale, interosseum et mediale).
II. Staw skokowyigórny (artic. talocruralis) to anatomiczny i mecha-
niczny prost y (jednoosiow y) st aw zawiasowy (ginglymus) = zmieniony
 Szczegółowy schemat badania
(skrócony) - stawy stepu i staw skokowy
Cl= os cuneiforme mediale
STAWY STEPU I STAW SKOKOWY DOLNY C2= os cuneiforme intermedium
STAN OGÓLNY wokół psi ewersyjno-
C3= os cuneiforme laterale i
Il.l. Ruchy czynne inwersyjnej >
Cu= os cuboideum
ewersja 20° inwersja N= os naviculare
wokół osi !
40° pronacyjno-supinacyjrjej T= talus
Ca= calcaneus
pronacja 10° 2. Ruchy bierne j a k w Il.l. olaz test na
Artt. tarsometatarseae Linea
supinacja 20° stabilność stawu.
amputationis Lisfranci
3. Trakcja (str. 144) - kompresja
4. Ślizg (str. 144) ' , j Artic. tarsi transversa Linea
5. Testy oporowe ; amputationis Choparti
Ewersja j i Inwersja i
mm. peroneii i m. tibialis posterior
IILPalpacja* i ; Axis flexionis
PRÓBA LECZENIA: jak w II.3. lub II.4 ; Axis eversionis et inyersionis

Axis pronationis et supinationis

STAW SKOKOWY-GÓRNY
Ryć. 50.
Ossa tarsi
STAN OGÓLNY | |
Il.l. Ruchy czynne j et axes
;
zginanie podeszwowe 40° wokół osi
zginanie grzbietowe 20° zgięciowej

2. Ruchy bierne jak w Il.l. oraz test na stabilność stawu.

3. Trakcja (Ryć. 56a.) -kompresja '
4. Ślizg: dogrzbietowo;- dobrzusznie (Ryć. 57.:)
5. Testy oporowe: •, 'i
zginanie podeszwowe j
m. triceps surae j
m. flexor hallucis,longus
zginanie grzbietowe m. tibialis
m. flexor digitorum longus III. anterior m. extensor hallucis
Palpacja* PRÓBA LECZENIA: Ryć. longus m. extensor digitorum
56 b. longus

* Patrz „Ogólny schemat badania", s. -18.

 Propozycja kolejności wykonywania
testów w obrębie stopy
Ruchy po stronie przyśrodkowej: •
1. Stabilizować talus, a poruszać:

;
l
Naviculare (Ryć. 52a.) '
2. Stabilizować Naviculare, a poruszać: '
Cuneiformia I, II oraz III (Ryć. 52a.) \
3. Stabilizować Cuneiforme I, a poruszać ;
Metatarsale I (Ryć. 48a.)

;
R u c h y w części środkowej stopy: j Ryć. 51 a.Test. Ryć. 51 b. Mobilizacja.
-i. Stabilizować Cuneiforme II, a poruszać) Artt. tarsometatarsea. Metatarsalia IV + V: dogrzbietowo - dopodeszwowo
;
Metatarsale II
5. Stabilizować Cuneiforme 111, a poruszać.:
Metatarsale III. j Ryć. 51a.
Testy te można ta k ż e wykonywać \vi odwrotnej kolejności
( o d 5 do 1). ' . Pozycja wyjściowa:
R u c h y po st roni e b o c z n e j wokół Cuboideum: P leży na stole terapeutycznym na plecach.
6. Stabilizować Cuboideum, a poruszać: { T siedzi zwrócony w kierunku strony pocieszwowej stopy P.
Metatarsalia IV oraz V (Ryć. 51a.) Stabilizacja:
Lewa dłoń kciukiem (od strony podeszwowej) oraz palcami II—V(od
] strony grzbietowej) obejmuje od strony bocznej Cuboideum pacjenta i
7. Stabilizo\vać Naviculare oraz Cuneiforme III, a poruszać stabilizuje ją w te j pozycji.
Cuboideum (Ryć. 51c.) ' Wykonanie:
8. Stabilizować calcaneus, a poruszać: ! Prawa dtoń (kciukiem od strony podeszwowej) obejmuje podstawy
Cuboideun\ (Ryć. 51e.) Metatarsalia IV oraz V.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo oraz dopodeszwowo.
;
Uwagi:
Ruch pomiędzy Talus oraz Calcaneus: ! Zastosowanie: jako test
9. Stabilizować Talus, a poruszać
Ryć. 51b. ilustruje terapię „Metatarsalia IV oraz V: dopodeszwowo".
: Stopa stoi na klinie. Cuboideum podparta. Metatarsalia IV oraz V wystają
Calcaneus (Ryć. 54.) poza klin.
Prawa dłoń stabilizuje proksymalnie od szpary stawowej.
•! Lewa dłoń kłębem kciuka (od strony grzbietowej) oraz palcami II - V (od
R u c h w stawie skokowym górnym: strony podeszwowej) obejmuje od strony bocznej Metatarsalia IV oraz V.
Kierunek ruchu: dopodeszwowo.
j Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku podeszwowym
10. Stabilizować podudzie, a poruszać Talus (ryć. 56a) albo stabili- „Metatarsalia IV oraz V: dogrzbietowo" P leży na brzuchu.
zować Talus, a poruszać podudziem (ryć. 57); Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku grzbietowym.
Można także sprawdzić ruchomość pomiędzy trzema kośćmi kli
nowatymi, i
 Ryć. 51 c. Test. Ryć. 51 d. Mobilizacja. Ryć. 51 e. Test. Ryć. 51 f. Mobilizacja.
Artt cuboideiirn - na\riaiL:ux;/cxinljifbnne III. Cuboideum: dpgizbietowo- dopodeszwowo. Artic. calcaneocuboideum. Cuboideum: dopodeszwowo - dogrzbietowo.
Ryć. 51e.
Ryć. 51c. i .; Pozycja wyjściowa:
Pozycja wyjściowa: :' P leży na stole terapeutycznym na plecach.
P leży na stole terapeutycznym na plecach. T siedzi zwrócony w kierunku strony podeszwowej stopy P.
T siedzi zwrócony w kierunku strony podeszwowej stopy P. Stabilizacja:
Stabilizacja: ;
i Prawa dłoń kciukiem (od strony przyśrodkowej) oraz palcami II—V
Prawa dłoń kciukiem (od strony podeszwowej)'oraz palcami II—V (od strony (od strony bocznej) chwyta od strony grzbietowej Calcaneus pacjenta.
grzbietowej) chusta od strony przyśrodkowej Naviculare oraz Cuneiforme KI pa- Wykonanie:
cjenta. Lewa dłoń kciukiem (od strony podeszwowej) oraz palcami II—V
Wykonanie: i (od strony grzbietowej) chwyta od strony bocznej Cuboideum pacjenta.
Lewa dłoń kciukiem (od strony podeszwowej) oraz palcami II—V Kierunek ruchu: dogrzbietowo oraz dopodeszwowo.
(od strony grzbietowej) obejmuje od strony bocznej Cuboideum pa Uwagi:
cjenta. Kierunek ruchu: dogrzbietowo oraz dopodeszwowo. Zastosowanie: jako test.
Uwagi: j
Zastosowanie: jako test. i Ryć. 51 f. ilustruje terapię „Cuboideum: dopodeszwowo".
Stopa ustawiona na klinie. Calcaneus podparta. Cuboideum wystaje poza klin.
Ryć. 5ld. obrazuje terapię „Cuboideum: dopodeszwowo". Calcaneus jest stabilizowana za pomocą klina.
Stopa ustawiona na klinie. Naviculare or,az Cuneiforme III są pod- Lewa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcami (od strony
parte. Cuboideum wystaje poza klin. . j podeszwowej) obejmuje od strony bocznej Cuboideum i wykonuje trakcję w
Prawa dłoń stabilizuje od strony przyśrodkowej zaraz za szparą stawową. stopniu I.
Lewa dłoń kłębem kciuka (od strony grzbietowej) oraz palcami II - V Prawa dłoń (kłębikiem palca małego) ułożona na lewym kciuku.
(od strony podeszwowej) obejmuje od strony bocznej Cuboideum. Kierunek ruchu: dopodeszwowo
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku p o cl e s
Kierunek ruchu: dopodeszwowo. i
z w o w y m.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku podeszwowym.
W przypadku „Cuboideum: dogrzbietowo" P leży na brzuchu.
W przypadku „Cuboideum: dogrzbietowo" P leży na brzuchu.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku grzbietowym.
grzbietowym.

TA7
 Ryć. 53. Mobilizacja.
Artt. talonavicularis
(-cuneonavicularis).
Naviculare:
dogrzbietowo.

Pozycja
wyjściowa:
P leży na stole
terapeutycznym na
brzuchu. Talus
spoczywa na
podłożu. Naviculare
(oraz pozostała część
stopy) wystaje poza
krawędź podłoża.
Ryć. 52 b. Mobilizacja. Artt. T stoi zwrócony w kierunku podeszwowej strony stopy.
cuneonavkuhris (- talonoviculans). CunLńformo 1: dopodeszwowo- d ogrzbietowo. Stabilizacja:
Prawa dłoń chwyta Calcaneus i tym chwytem stabilizuje Talus na podłożu.
Ryć. 52a.
Wykonanie:
Pozycja wyjściowa: \ Lewa dłoń palcem wskazującym oraz drugą kością śródręcza (od
P leży na stole t e r a p eu t yc z n ym na plecach. strony podeszwowej) obejmuje od strony przyśrodkowej Naviculare pa-
T siedzi z boku P'zwrócony w kierunku bocznej strony jego stopy. cjenta.
!
Stabilizacja: Kierunek rucłiu: dogrzbietowo (w stosunku do stopy).
Le\va dłoń kciukie m (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazu- Uwagi:
jącym (od s t r o n y podeszujowej) chwyta od strony przyśrodkowej Na- Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku
\'iculare pacjenta i stabilizuje przy ciele. ; grzbietowym.
VSrykonanie: ' • Podczas terapii pomiędzy Cuneiforme l, a Naviculare stabilizacja
Prawa dłoń kciukiem (od strony grzbietowej) oraz palcem wskazującym (od oraz chwyt bęcią odpowiednio zmienione.
strony podeszwowej) chwyta ;od strony przyśrodkpwej Cuneifonne I pacjenta.
Kierunek ruchu: diopodeszwowo oraz dogrzbietowo.
Uwagi: i
Zastosowanie: jako test. , ;
Ryć. 52 b. obrazuje terapię „Cuneiforme 1: dopodeszwowo".
Stopa ustawiona na klinie. Naviculare podparta. Cuneiforme I wy
staje poza klin. ;
Lewa dłoń stabilizuje proksymalnie od szpary stawowej.
P r a \ v a dłoń palcem wskazującym oraz Metacarpale II (od strony
grzbieto\vej) chwyta od s.trony przyśrodkoWej Cuneiforme I, a kciukiem
obejmuje (od strony'bocznej) przodostppie P.
Kierunek ruchu: dopodeszwowo..
Zastoso\vanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku podeszwowym.
\V przypadku „Cuńeiforme I: dogrzbietowo" P leży na brzuchu (Ryć. 53.).
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ślizgu w kierunku grzbietowym.
\V p r z y p a d k u t e s t u i t e r a p i i po mi ęd z y N av i c u l a r e oraz Talus od-
povviednio zmienia ł>ie stabilizacje oraz ch\vyt.
 Ryć. 54.
Test+Mobilizacja.
Artic. subtalaris.
Calceneus:
dystalnie (trakcja).

Ryć. 55 a. Mobilizacja. Ryć. 55 b.Mobilizacja.

Artic. subtalaris. Calcaneus: dystalnie.
Pozycja wyjściowa: i
P leży na stole t e r a p e u t y c z n y m na plecach. Kończyna dolna w stawie
biodrowym, z rol ow a na jest na zewnątr/j.. Zgięta grzbietowe stopa Ryć. 55a.
wystaje poza krawędź s t o ł u .
T stoi zwrócony w kierunku s t ron y podciszwowej stopy P.
Pozycja wyjściowa:
Stabilizacja: '
P leży na stole terapeutycznym na brzuchu. Przodostopie leży na
T naciska swym udem na przodostopie P w celu utrzymania zgięcia
stole.
grzbietowego. Przy taki m ustawieniu'Talus stabilizowana jest p r z e z
widełki kostne ( t i b i a + f i b u l a ) . Lew!a dłoń chwyta od strony brzusznej T zwrócony w stronę kości piętowej stoi po prawej stronie P.
d ys t a l n a część p o d u d z i a pacjenta, przy czym Metacarpa-le II ułożona Stabilizacja:
jest na kości skokowej stabilizując ją na stole. Dla stabilizacji pod Talus podkładamy woreczek z piaskiem.
Wykonanie: j Lewa dłoń (kciukiem od strony bocznej) chwyta od strony brzusznej
Prawa dłoń chwyta od strony przyśrodkpwej Calcaneus pacjenta. dystalna część podudzia P i stabilizuje je w ten sposób.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja). ,\ Wykonanie:
Uwagi: j Prawa dłoń (palce od strony podeszwowej) obejmuje Calcaneus.
Zastosowanie: jako test. \ Przedramię T spoczywa na podudziu P.
Zastosowanie w t e r a p i i w przypadku ograniczonej inwersji oraz Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja).
e wersji stop}' (patrz tak/.e Ryć. 55.). j Uwagi:
Ryć. 55 b. ilustruje ślizg kości piętowej w stosunku do Talus.
Kierunek ruchu jest równoległy do podeszwy stopy.
Zastosowanie (obu technik) w przypadku ograniczonej inwersji
oraz ewersji stopy.
151
 Sl&iMfelllrf illtótóSi

Ryć. 56 a. T:est. ; Ryć. 56 b. Mobilizaja.

Artic. talocruralis. Talus: dystalni.e (trakcja).
i ;

Ryć. 56a. \ •'

Pozycja wyjściowa:
P leży na stoJe terapeutycznym na plecach.j Jego stopa wystaje poza
krawędź stołu. ,
T stoi w wykroku na ug ię t yc h stawach kolanowych i zwrócony jest w
kierunku strony podeszwowej stopy. '
Stabilizacja: i
Lewa dł oń c h w y t a od s t ron y brzusznej d yb t a l n ą część podudzia P
i stabilizuje je na stole. . ' ' •!
Wykonanie: ;
Pra\va dłoń chwyta od strony przyśrodkowej stopę P. Mały palec
leży od strony gr zbieto w e j na kości skokowej. K c iu k leży po stronie
podeszwowej stopy i sk i er ow any jest w kierunku palucha.
Staw skokowy z n a j d u j e się w pozycji spoczynkowej (unikać zgię
cia grzbietowego). '
.Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja). i
Uwagi: l
Zastosowanie: jako test. j

Ryć. 5ob. obrazuje terapię „Talus: dystalnid (trakcja)".

Podudz i e P u s t a b i l i z o w a n e na stole pasenj stabilizacyjnym. Lewa
dłoń leż\' na pr a w ej dł oni (małe palce jeden na drugim).
Przedramiona u s t a w i o n e w s t o s u n k u do siebie równolegle.
:
Kierunek ruchu: dystalnie.
Zastosowanie w p r z yp a d k u ograniczonego,1 zginania grzbietowego
oraz pooieszwowłjgo.
 Ryć. 57.
Test-t-Mobilizacja. Artic.
talocruralis. Tibia:-
dogrzbietowo-
dobrzusznie,

Pozycja wyjściowa:
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw kolanowy zgięty/
kość piętowa podparta na stole terapeutycznym, staw skokowy znajduje
się w pozycji spoczynkowej.
T stoi zwrócony w kierunku strony brzusznej podudzia P.
Stabilizacja:
Calcaneus, a pośrednio także talus są ustabilizowane na stole.
Lewa dłoń tr/.yma przodostopie P i stabilizuje je z taka siła, aby
nie zahamować ruchu w stawie skokowym podczas wykonyvyania tej
:
techniki. ;
Wykonanie:
Prawa dłoń (kciukiem od strony bocznej) chwyta od strony brzu-
sznej dystalną część podudzia P, przy czym kłębik palca małego ułożony
jest proksymalnie od stawu skokowego górnego.
Kierunek ruchu: dogrzbietowo oraz dobrzusznie.
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
W przypadku terapii „Tibia: dogrzbietowo" lewa dłoń stabilizuje
przodostopie P.
Podudzie będzie poruszane w kierunku grzbietowym, przy czym T
pochyla się nieznacznie do przodu. Technika alternatywna przed-
stawiona została na Ryć. 59.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania podeszwowe-go
stopy.
W przypadku „Tibia: dobrzusznie" ręka wykonująca ruch chwyta
dystalną część podudzia P od strony grzbietowej.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego
stopy. Patrz także Ryć. 58.
 Ryć. 58. Mobilizacja. Ryć. 59. Mobilizacja.
Artic. talocruralis. Artic. talocruralis.
Talus: dogrzbietowo Talus: dobrzusznie
P> (podudzie). (podudzie).

Pozycja wyjściowa: ' Pozycja wyjściowa:

P leży na stole terapeutycznym na plecach. Palce stóp oparte o T.
Stopa wystaje poza krawędź stołu. Staw skokowy górny znajduje się
w pozycji spoczynkowej. .j
T s t o i zwrócony w k i e r u n k u s t r o n y podeszwowoj stopy P.
Stabilizacja: i Stabilizacja:
Podudzie P stabilizowane jest na stole.! Pod dystalną część pod-
udzia można podłożyć woreczek z piaskiem.
Wykonanie:
Lewa dłoń chwyta od strony bocznej Calcaneus pacjenta i wykonuje
lekką trakcje, która pośrednio wywoła' trakcję w stopniu I w stawie
skokowo-goleniowym.
Prawa dłoń układając kciuk od strony grzbietowej na Talus, obej-
muje od strony przyśrodkowej kości stepu. 1
Kierunek ruchu: dogrzbietowo (w stosunku do podudzia). T ugina
przy tym swoje stawy kolanowe.
Uwagi: '.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania grzbietowego
:
stopy.
P leży na stole terapeutycznym na brzuchu. Stopa wystaje poza
krawędź stołu. Staw skokowy górny znajduje się w pozycji spoczyn-
kowej.
T stoi zwrócony w kierunku strony podeszwowej stopy P.
Podudzie P stabilizowane jest na stole.
Wykonanie:
Lewa dłoń układając palec wskazujący od strony grzbietowej na
kości skokowej obejmuje od strony przyśrodkowej kości stepu P i wy-
konuje trakcję w stopniu I (dystalnie). Prawa dłoń palcem wskazującym
(od strony strzałkowej) oraz kciukiem (od strony piszczelowej)
ułożona jest na kości piętowej, zaraz przy kości skokowej.
Kierunek ruchu: dobrzusznie (w stosunku do podudzia). T ugina
przy tym swoje stawy kolanowe.
Uwagi:
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania podeszwowego.

155
 Stawy podudzia! Szczegółowy schemat badania (skrócony):
Podudzie (kości goleni - crus) składa się z kości piszczelowej (tibia),
stawy podudzia
kości strzałko wej (fibula) oraz znajdującej się pomiędzy nimi błony mię-
dzykostnej (membrana interossea cruris). :\ STAN OGÓLNi
W obrębie podudzia znajdują się trzy połączenia kostne: 11.4. Ślizg
a. więzozrost dystalny: dobrzusznie - dogrzbietowo (Ryć. 60.)
1. Syndesmosis tibiofibularis distalis (więzozrost piszczelowo-
(razem z malleolus lateralis)
strzałkowy dystalny) = niezmieniony siodełkowy, który jest mało ela-
b. staw bliższy: dobrzusznie - dogrzbietowo (Ryć. 61 a.)
styczny.
. . . * . ' • (razem z caput fibulae)
Więzadła: ligg. tibiofibularia (anterius et posterius) oraz
ligg. talofibularia (anterius et posterius).
2. „Długi" syndesmosis libiofibularis (membrana interossea cru PRÓBA LECZENIA: Ryć. 60. lub 61 b.
ris) rozpościerający się na całej długości pomiędzy margines interos-
seae ossis tibia et fibula, który pozwala kości strzałkowej na małą ru
chomość względem kości piszczelowej. i
3. Artic. tibiofibularis proximalis (staw ipiszczelowo-strzałkowy
bliższy) to anatomiczna prosta oraz mechaniczna złożona, „tocząco-
ślizgowa" Amphiarthrosa, która często pozostaje w kontakcie z za-
chyłkiem podkolanowym (recessus subpoph'teus), a przez niego ze
stawem kolanowym.1 Gdy \ na staw piszczelowo-strzałkowy bliższy w
połączeniu z wiezozrostem piszczelowo-strzałkowym dalszym spojrzymy
j a k na jedna jednostkę funkcjonalną, to wg McConailla rnożr.,1 go UWJ -
ZAĆ z?. s:.r.v siodełkowy niezmieniony.
Facies articularis capitisj fibulae jest wklęsła, a facies articularis os
sis tibiae jest wypukłą1. :
Więzadła: ligg. capitis fibulae (anterius et posterius)
Brak czynnych, izolowanych ruchów kości strzałkowej. W czasie ru-
chów w stawie skokowym kość strzałkowa również się porusza:
a) podczas supina cj i stopy c a p u t fi bu l a e ślizga się w kierunku
dystalnym oraz; trochę dogrzbietowo (ruch ten oznaczony został
przez kilku, autorów jako rotacja zewnętrzna);
b) podczas pronacji stopy caput fibulae ślizga się w kierunku pro-
ksvmalnvm ora;? trochę dobrzusznie (rotacja wewnętrzna);
c) podczas z gina nia grzbietowego w stawie skokowym górnym
Fibula ślizga siej trochę w kierunku prdksymalnym;
d) podczas zginania podeszwov, T ego w sLlwie skoko\vym górnym
ri bu - a siiz^a -:ę trc-che \\~ kierunku drstalnym.
Pozycja spoczynkQ\va: ^-koio 10 zgiccia p!odesz\\'owego \\r sta\vie
skokowym górnym. ; : i
P o z yc j a z ar ygl o w an a: maksymalne zgięcie grzbietowe w stawie
skoko\v\ r m i:!Órn\ m. : !
 Ryć. 60.
Test+Mobilizacja.
S. tibiofibularis
(distalis).
Malleolus fibulae:
dobrzusznie
(-dogrzbietowo).
Pozycja
wyjściowa: ;
P leży na stole
terapeutycznym na
brzuchu.1 Jego stopa
wystaje po
za krawędź stołu.
:•
T stoi od strony Ryć. 61 a. Test, Ryć. 61 b. Mobilizacja.
przyśrodkowej zwrócony W kierunku stopy P. Artic. tibiofibularis. Caput fibulae: dobrzusznie - dogrzbietowo.
Stabilizacja:
Ryć. 61a.
Lewa dłoń obejmuje kość piszczelową P i stabilizuje ją na stole. Pozycja wyjściowa:
Wykonanie:
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw kolanowy oraz staw
Prawa dłoń nadgarstkiem (od strony grzbietowej) oraz palcami
biodrowy w zgięciu.
(od strony brzusznej) obejmuje ocl strony bocznej dystalną część kości
strzałkowej P (która! wystaje poza podłoże).; T siedzi z boku P zwrócony w stronę jego podudzia.
Kierunek ruchu: dobrzusznie. Stabilizacja:
Uwagi: i Prawa dłoń kciukiem (od strony brzusznej) oraz palcami II—V (od
W przypadku „Malleolus',fibulae: dogrzbiejowo" pacjenta odwra strony grzbietowej) obejmuje od strony przyśrodkowej proksy-malną
camy- Zastosowanie w przypadku zmniejszonej elastyczności tego część kości piszczelowej P i stabilizuje ją w tej pozycji.
połączenia. :
; Wykonanie:
Zastosowanie jako test: chwyt kciukiem i palcem wskazującym. Lewa dłoń kciukiem (od strony brzusznej) oraz palcem wskazującym (od strony
grzbietowej) obejmuje od strony bocznej Caput fibulae pacjenta.
Kierunek ruchu: dobrzusznie i trochę dobocznie - dogrzbietowo i trochę
przyśrodkowo.
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Ryć. 61b. ilustruje terapię „Caput fibulae: dobrzusznie".
P stoi w klęku podpartym na stole terapeutycznym, albo kładzie zgięty,
prawy staw kolanowy na krześle. Stopa wystaje poza krawędź stołu. Kość
piszczelowa P jest stabilizowana na stole lub na krześle. Lewa dłoń kłębi-
kiem palca małego (od strony grzbietowej) ułożona jest od strony przy-
środkowej na Caput fibulae pacjenta. (Unikać ucisku na nerw strzałkowy).
Kierunek ruchu: dobrzusznie i trochę dobocznie.
Zastosowanie w przypadku grzbietowe ustawionej Caput fibulae
(rozpoznanie ustawienia) oraz/lub w przypadku ograniczonej rucho-
mości kości strzałkowej.
W przypadku „Caput fibulae: dogrzbietowo" P leży na plecach.
 :
$taw kolanowy tym stawie kolanowym, ale występuje też na krótko przed końcem pro-
stowania stawu jako rotacja końcowa.
Staw kolanowy (articJ genus) jest stawem anatomicznym złożonym Rzepka (patella) ślizga się w kierunku proksymalnym w następstwie
oraz mechanicznym prostym = zmienionym jajowatym. Jeśli weźmiemy skurczu rn. ąuadiiceps femoris podczas prostowania stawu kolanowego.
również pod uwagę artic. tibiofibularis, to będziemy mieć do czynienia Pozycja zerowa: Osie podłużne biegnące przez Femur i Tibia spo-
ze stawem mechanicznym złożonym. tykają się w płaszczyźnie czołowej i tworzą otwarty w stronę boczną
Oprócz ruchów zginania i prostowania przy 'zgiętym stawie kolanowym kąt około 170°.
(najczęściej 901) zachodzą również ruchy rotacyjne. Przy lekko zgiętym stawie Pozycja spoczynkowa: Około 25° zgięcia.
możliwe są bierne ruchy odwodzenia i przywodzenia (ruchy boczne) odbywające Pozycja zaryglowana: maksymalny wyprost i rotacja zewnętrzna
się wokół osi grzbietowo-brzusznej. W wyprostowanym stawie kolanowym, (podudzia). • . •. -, • • •,
przy napiętych więzadłach pobocznych, ktqre gwarantują stabilność stawu, ruchy Wzorzec torebkowy: zgięcie - wyprost. Stosunek tych ograniczeń
boczne oraz rotacyjne są bardzo ograniczone. jest taki, że przy 90° ograniczeniu zginania występuje 5° ograniczenie
Na dystalnym. ko;ńcu kjości udowej (femur) znajdują się wypukłe prostowania. Ruchy rotacyjne są upośledzone tylko wtedy, gdy mamy do
powierzchnie stawowe (condylus medialis jet condylus lateralis) dla czynienia z dużym ograniczeniem zginania i prostowania.
połączenia z obiema, łąkolkami (meniscus medialis et meniscus late
ralis). Na proksymalnym końcu kości piszczelowej znajdują się
wklęsłe powierzchnie stawowe (facies articularis superior condyli la
teralis et medialis rozdzielone poprzez emin,entia intercondylaris) do
połączenia stawowego z obiema łąkotkami1. Oprócz tego na dystal
nym końcu kości udowej z na j duj e się powierzchnia stawowa dla po
łączenia z rzepką (patclla): j
Więzadła: ligg. cruci ata' anterius et posterius (w stawie)
lig. collaterale tibiałe (zrośnięte z łąkotką przyśrodkową
oraz torebką stawową)
lig. collaterale fibulare (przymocowane do bocznej stro
ny głowy kości strzałkowej; nie jest ono zrośnięte z łą
kotkami, aniiZ torebką stawową)
lig. patellae oraz j
lig. transversum genus. i
Łąkotki są dodatkowo umocowane do kości piszczelowej poprzez
„więzadła" (pasma wzmacniające torebkę stawową). W języku angiel-
skim oznacza się je jako „coronary ligaments". ;,Więzadlo" przyśrodkowe
biegnie oci łąkotki przyśrodkowej do bliższej, przyśrodkowej części kości
piszczelowej oraz do więzadła pobocznego piszczelowego. „Więzadło"
boczne biegnie od ł ą k o t k i bocznej do proksymalnej, bocznej części
kości piszczelowej. Jest ono luźniejsze od poprzedniego.
Ruchy zginania i prostowania powodujące toczenie z poślizgiem
odbywają się w stawie łąkotkowo-udowym. Poruszająca się w kształ
cie spirali oś poprzeczna biegnie poprzez kłykcie kości udowej. Łą
kotki będą przy ty ch ruchach równocześnie'nieznacznie przesuwane
na kości piszczelowej w kierunku grzbietow ym l u b w kierunku b r z u
sznym, l
Ruchy rotac yjne j ak o ruch y ślizgowe odbywają się w stawie lą-
kotkowo-piszczelowym. Oś podłużna biegnie poprzez kłykieć przy-
środkowy kości udowej. Ruch ten występuje najczęściej przy zgię-
 Szczegółowy schemat badania: Ryć. 62. Test.
staw kolanowy Artic. genus.
Genus:
:
WYWIAD* przyśrodkowo
STAN OGÓLNY: ! s
dobocznie.
]
I. Oglądanie*
II. Badanie funkcji stawu.
1. Ruchy czynne: ' } Pozycja
zginanie 130° ' wyjściowa:
rotacja zewnętrzna 45b P leży na stole
rotacja wewnętrzna 15° terapeutycznym na
przy zgięciu 90° plecach. Staw
kolanowy jest lekko
zgięty. Staw
2. Ruchy bierne: jakj w II.1. oraz test na stabilność stawu. kolanowy oraz
3. Trakcja (Ryć. 64.) - kompresja : podudzie wystają
4. Ślizg j ' ; poza krawędź stołu.
dogrzbietowo - dobrzusznie (Ryć. 66.) T stoi zwrócony w kierunku brzusznej strony podudzia P trzymaj ą c
przyśrodkowo'(Ryć. 69a.) - dobocznie^ (Ryć. 70a.) jego stopę pomiędzy swoimi nogami (lub pomiędzy klatką piersiową, a
Patella: dystalńie (Ryć. 71.) i ramieniem).
5. Testy oporowe: ; Inne funkcje: ' Stabilizacja:
l
Zginanie: | '• Udo P podczas tego testu też lekko się porusza.
m. biceps femoris , rotacja zewnętrzna Wykonanie:
m. semitendinOsus \ rotacja wewnętrzna
Prawa dłoń chwyta kolano od strony przyśrodkowej, lewa dłoń od
m. semimembijanosijs rotacja wewnętrzna
strony bocznej.
m. gastrocnemius i zginanie podeszwowe (stopy)
rotacja wewnętrzna
Kierunek ruchu: dopiszczelowo (przyśrodkowo) - dostrzalkowo
ni. popliteus (dobocznie).
Prostowanie: i Uwagi:
m. rectus femoris Zastosowanie: jako test.
st. biodrowy: zginanie
mm. vasti :
Rotacja zewnętrzna: '
m. tensor fasciae lat<jie prostowanie
m. biceps femoris j zginanie
:
Rotacja wewnętrzna i ;
m. sartorius ' ' zginanie, staw biodrowy: rotacja zewnętrzna
m. gracilis zginanie, staw biodrowy: rotacja wewnętrzna
m. semitendinosus staw biodrowy: przywodzenie/ prostowanie
m. semimembranosus staw biodrowy: przywodzenie, prostowanie
m. popliteus . zginanie
III. Palpacja*
IV. oraz V.

OCENA PODSUMOWUJĄCA
PRÓBA LECZENIA: Rvc. 64.
 f Ryć. 64. Tust. '
Artic. genus.
Tibia: dystalnie
(trakcja).

Ryć. 63 a. Test. , , Ryć. 63 b. Test. winien zostać poddany badaniom specjalistycznym.

• Articj. genus. Test łąkotktnvy.
•i i
'
Ryć. 63a. | '
Pozycja wyjściowa: : j
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw biodrowy zgięty do
90", staw kolanowy w pozycji spoczynkowej.
T stoi z boku stopy P i zwrócony jest w kierunku strony brzusznej
jego podudzia. i 'l '
Stabilizacja: i ; j
Lewa dłoń kciukiem od stron y bocznej, k palcem wskazującym od
strony przyśrodkowcj ułożona jest na szparze stawu kolanowego P od
strony brzusznej i stabilizuje go w tej pozycji.;
Wykonanie: i i
Prawa dłoń obejmuje kostkę boczną i przyśródkową od strony brzusznej,
wykonuje rotację podudzia ćlo wewnątrz oraz zgina maksymalnie staw kola-
nowy/ przy czym pięta zostaje przemieszczona około 15 - 20 cm w kierunku
bocznym ocl miednicy. Następnie należy maksymalnie wyprostować staw
kolanowy przy jednoczesnym zachowaniu rotacji wewnętrznej.
Ryć. 63 b. pokazuje ten sam chwyt prawej dłoni ale podudzie będzie
zrolowane w pozycji1 spoczynkowej mrzewnątrz, staw kolanowy będzie
maksymalnie zgięty, pięta zaś zostanie przemieszczona w kierunku
przeciwległego bijodra. Następnie /przy zachowaniu rotacji z e w n ę t r z n e j
s t a w kolano\l 'y nal eż y maksymalnie wyprostować.
Uwagi: ' i ;•
Ból or az w y c z u w a l n y .opór podczas tego test u są przeciwwskaza-
niem do s t os ow a ni a m obi l iz a cj i s t a w u. W lym przypadku pacjent po-
 Pozycja wyjściowa: ;
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw kolanowy w po-
zycji spoczynkowej.
T stoi 2 boku P i zwrócony jest w kierunku bocznej strony jego
podudzia. ,
Stabilizacja: \
Lewa dłoń chwyta od strony przyśrodkowej dystałną część uda P i
stabilizuje je przy ciele,
Wykonanie:
Palec wskazujący lewej dłoni ułożony jest na szparze stawowej i
wykonuje badanie palpacyjne.
Prawa dłoń od strony przyśrodkowej obejmuje dystałną część
podudzia P.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja).
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
 Ryć. 65 c. Mobilizacja.
Artic. genus. Tibia:
dystalnie (trakcja.).
\

Pozycja
wyjściowa:
P siedzi na końcu
stołu
terapeutycznego.
Podudzie zwisa poza
krawędzią stołu. Na
podudziu P tuż ponad
kostkami
zamocowany jest
mankiet z
Ryć. b5 a. Mobilizacja. Ryć. 65 b. Mobilizacja. przytwierdzoną do niego szarfą, która przeznaczona jest dla stopy T.
Artic. genus. Tibia: dystalnie ('trakcja). T stoi zwrócony w kierunku strony brzusznej podudzia P.
Stabilizacją:
Ryć. 65a. ;j Kość udowa P jest stabilizowana na stole.
•| i Wykonanie:
Pozycja wyjściowa: Obie dłonie z kciukami ułożonymi od strony brzusznej na szparze
P leży na stole terapeut yc znym na brzuchu. Staw kolanowy w po stawowej (do badania palpacyjnego) obejmują.proksymalną część kości
zycji spoczynkowej. ;: piszczelowej P.
T stoi zwrócony w kie runku strony brzusznej podudzia P. T wkłada swoją stopę w zwieszoną szarfę.
Stabilizacja:
Kierunek ruchu: dystalnie (w kierunku podłogi).
Dystalny koniec kości udowej ustabilizowany jest pasem stabiliza-
cyjnym na stole terapeutycznym..
Wykonanie: i
Obie dłonie obejmują (jedna od strony przyśrodkowej, druga od
strony bocznej) podudzie P w okolicy obu kostek i stabilizują stopę przy
ciele T. !
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja), poprzez wychylenie T do tyłu.
Uwagi: '
Ryć. 65 b. obrazuje terapię „Tibia: dystalnie (trakcja)".
T korzysta przy wykonaniu tej techniki zlmankietu na stopę , który
zamocowany jest na podud ziu P zaraz nad kostkami. Pas trakcyjny
przełożony przez' b a r k j i tułów T łączy go z mankietem na podudziu
P. Obie dłonie'Stabilizują stopę przy ciele T.
Kierunek ruchu: dystalnie. ;•
 Ryć. 66. Ryć. 67. Mobilizacja.
Test+Mobilizacja. Artic. genus. Tibia.
Artic. genus. dobrzusżnie.
Tibia:dogrzbietowo-
dobrzusznie.

Pozycja wyjściowa:
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw biodrowy jest zgięty, Pozycja wyjściowa:
staw kolanowy w zgięciu około 90". Stopa stoi na stole. P leży na stole terapeutycznym na brzuchu. Jego podudzie oraz
T siedzi po prawej str onie stołu (częściowo na szczycie stopy P) i rzepka wystają poza krawędź stołu.
zwrócony j es t w k i e r u n k u s t r on y brzusznej podudzia. T stoi zwrócony w kierunku strony przyśrodkowej podudzia P.
Stabilizacja: ' Stabilizacja:
W ułożeniu na plecach (przy ustabilizowanej miednicy) kość udowa P Dystalna część uda stabilizowana jest na stole.
jest ustab ilizowana. ! Wykonanie:
Wykonanie: Prawa dłoń obejmuje od strony grzbietowej dystalną część pod-
Obie dłonie układając kciuki na szparze stawowej od strony brzu- udzia P i przytrzymuje ją przy ciele.
sznej (palpacja) obejmują proksymalną część podudzia P (jedna dłoń od Lewa dłoń od strony grzbietowej obejmuje dystalnie od szpary
strony przyśrodkoWej, druga od strony bqcznej). stawowej boczną, proksymalną część podudzia P.
Kierunek ruchu: dogrzBietowo i dobrzusżnie poprzez wychylenie T Kierunek ruchu: dobrzusżnie. T ugina przy tym swoje stawy kola-
do przodu lub do tylu (ramiona wyprostowane). nowe.
Uwagi: j Uwagi:
Zastosowanie: : ' < Podczas tetupii przyśrodkowej części stawu T stoi zwrócony w
a) j ako test przy ruchu ślizgowym kości piszczelowej w kierunku kierunku bocznej strony podudzia obejmując proksymalną, przyśrod-
dogrzbietowym i dobrzusznym. kową jego część.
b) j a k o test dla więzadpł krzyżowych, pijzy czym podudzie musi Zastosowanie -v przypadku ograniczonego prostowania, przy czym
być ustawione j,v rotacji wewnętrznej. Jeśli tibia będzie poruszana przyśrodkowa i boczna część stawu muszą być leczone oddzielnie.
w kierunku grzbietowym, to test dotyczy więzadła krzyżowego
tylnego, jeśli będzie poruszana w kierunku brzusznym, to test
dotyczy,więzadla krzyżowego przedniego.
c) jako mobilizacja w przypadku ograniczonego zginania, przy
czym Tibia porusza się w kierunku grzbietowym, a staw kolanowy
i s t a w skokowy z n a j d u j ą się w po z yc j i spoczynkowej.
 Ryć. 68. Mobilizacja.
Artic. genus. '
Tibia: dogrzbietowo.
Pozycja wyjściowa:
i
j
P siedzi (lub leży)
na stole
terapeutycznym; Jego
podudzie wystaje
poza krawędź stołu.
'j
T stoi zwrócony w
kierunku
przyśroclkowej
strony podudzia P.
Stabilizacja: ,
i
Cześć dystalna uda
ustabilizowana '.. . - Ryć. 69 a. Test. Ryć. 69 b. Mobilizacja.
jest na iltole. i Artic. genus. Tibia: przyśrodkowp. ., ;
Wykonanie: i
Lewa dłoń obejmuje od strony brzusznej dystalna część podudzia Ryć. 69a. :
P i stabilizuje je przy ciele. Prawa dłoń obejmuje od strony brzusznej Pozycja wyjściowa:
oraz dystalnie od szpary stawowej proksymainą, boczną część pod P leży na stole terapeutycznym na plecach. Jego podudzie' wystaje
udzia P. i poza krawędź stołu.
Kierunek ruchu : dogrzbi eto wo. T u g i n a przy tym swoje stawy ko
lanowe. ' T stoi zwrócony w kierunku brzusznej strony podudzia P utrzymując jego stopę
Uwagi: i pomiędzy swoimi nogami (lub pomiędzy klatką piersiową, a ramieniem).
Podczas terapii przyśrodkowej części sta\vu T stoi zwrócony w Stabilizacja:
kierunku bocznej strony podudzia P obejmując jego proksymalną, Udo pacjenta ustabilizowane jest na stole. Można zastosować pas sta-
przyśroclkową część. bilizacyjny.
Zastosowanie w p r z y p a d k u ograniczonego zginania, przy czym
Prawa dłoń (kciukiem od strony brzusznej) obejmuje od strony
przyśrodkowa i boczna cześć stawu muszą być! leczone oddzielnie.
przyśrodkowej dystalna część uda P i stabilizuje je na stole. Wykonanie:
Lewa dłoń (kciukiem od strony brzusznej) obejmuje od strony bo-
cznej proksymalną część podudzia P. Kciuk i palec wskazujący leżą
dystalnie/ bezpośrednio za szparą stawową.
Kierunek ruchu: przyśrodkowo (- dopiszczelowo).
Uwagi:
Zastosowanie: jako test.
Ryć. 69 b. ilustruje terapię „Tibia: przyśrodkowo". P leży na stole
terapeutycznym na boku. Podudzie wystaje poza krawędź stołu. Prawa dłoń chwyta
od strony bocznej dystalna część podudzia P i podtrzymuje je przy ciele.
Lewa dłoń- c l i wy ta oci strony bocznej dystalnie, bezpośrednio za
szparą stawową proksymalną część podudzia P.
Kierunek ruchu: przyśrodkowo (= dopiszczelowo). T ugina pr z y
t ym swoje stawy kolanowe.
Zastosowanie w przypadku ograniczonego zginania i prostowania.
 Ryć. 71.
Test+Mobilizacja.
Patella: dystalnie.

Pozycja
wyjściowa:
P leży na stole
terapeutycznym na
plecach. Aby dobrze
podeprzeć staw
kolanowy będziemy
używać worka z
piaskiem/ którego
wielkość zależy od
Ryć. 70 a. Test. i Ryć. 70 b. Mobilizacja. ewentualnego
Artic. gi-Tius. Tib ia: dobocznie.
ograniczenia wyprostu w stawie.
T stoi po lewej stronie P zwrócony w stronę jego stopy.
j i
:
Stabilizacja:
Ryć. 70a. : i Kość udowa P stabilizowana jest na stole.
1
Pozycja wyjściowa; i i. ' Wykonanie:
P leży na stole terapeutycznym na plecach1, Jego podudzie wystaje Nadgarstek prawej ręki należy ułożyć na podstawie (części pro-
poza krawędź stołu, ; j .; ksymalnej) rzepki P. Przedramię T spoczywa na udzie P. :
T stoi zwrócony w kie:runkd brzusznej strony podudzia P trzymając pomiędzy Lewa dłoń wspiera prawą dłoń.
swoimi nogami jego stopę (lub pomiędzy klatką piersiową, a ramieniem).
Kierunek ruchu: dystalnie (nie wywierać nacisku na rzepkę w kie-
Stabilizacja: j
runku grzbietowym).
Udo P jest ustabilizowanie na stole. Można, zastosować pas stabili- Uwagi:
zacyjny. Lewa dłoń kciukiem od strony brzusznej obejmuje od strony
Rzepką można także poruszać w kierunkach bocznych.
bocznej dystalną część uda P i stabilizuje je na stole.
Zastosowanie (wszystkich technik) w przypadku ograniczonego
Wykonanie:
ruchu ślizgowego w kierunku dystalnym (co może być przyczyną
Prawa dł oń (kciukiem od strony brzusznjej) obejmuje od strony ograniczonego zginania w stawie kolanowym).
przyśrodkowcj proksymalną część podudzia l?. Kciuk i palec wskazu Zastosowanie jako test: chwyt opuszkami palców.
jący leżą dystalnie od szpary stawowej. •;
Kierunek ruchu: dobocznie (= dostrzalkowjp).
Uwagi: j
Zastosowanie jako test. ;
Ryć. 70 b. obrazuje terapię „Tibia: dobocznie".
P leż y na stole te ra pe ut yc z n ym na boku.>Jego podudzie wystaje
poza krawędź stołu. \
Lewa dłoń obejmuje od stron y przyśrodko.wej dystalna część pod
udzia P i prz yt rz ymuje je prz y ciele. '
Prawa dłoń od stron y przyśrodkowej obejmuje proksymalną część
podudzia P dystalnie od szpary stawowej. ;
Kierunek ruchu: dobocznie (= dostrzalko.woj. T ugina przy tym
swoje stawy kolanowe.
Zastosowanie w przyp ad ku ograniczonego zginania i prostowania.

172
 Staw biodrowy Szczegółowy schemat badania:
* staw biodrowy
Staw biodrowy (artic. c<bxae) to anatomiczny i mechaniczny prosty
(trzyosiowy) staw kulisty (spheroid) = niezmieniony jajowaty. WYWIAD * STAN
Wypukłą powierzchnię stawową tworzy tutaj powierzchnia sta- OGÓLNY
wowa głowy kości udowej (facies articularis cjipitis femoris). I, Oglądanie*
Głowa kości udowej stanowi dwie trzeciej kształtu kuli i umiesz II. Badanie funkcji stawu :
czona jest na około 5 centymetrowej szyjce kpści udowej (collum fe 1. Ruchy czynne
moris). Szyjka kości udowej tworzy z osią podłużną kości udowej kąt zginanie J 20"
około 128° (kąt szyjkowo-trzonowy kości udojwej), zaś z płaszczyzną prostowanie z pozycji zerowej 15°# # wokół osi poprzecznej
czołową kąt około 12° (torsio femoris). Głowa kości udowej skierowa 40" przy kończynie odwiedzonej
na jest w stronę panewki przyśrodkowo, doczaszkowo i trochę do-
brzusznie. ; odwodzenie 45° l wokół osi J grzbietowo-
Wklęsła powierzchnia stawowa (acetabulum) utworzona jest przywodzenie 20' brzusznej
przez powierzchnię księżycowatą (facies lunata) oraz dół panewki rotacja zewnętrzna 45"
(fossa acetabuli) kości biodrowej. i l wokół osi
rotacja wewnętrzna 40° J podłużnej
Więzadło poprzeczne panewki (ligamentunji transversum acetabuli)
rozpościera się jak pomost ponad wcięciem panewki (incisura acetabuli), 2. Ruchy bierne jak w II.1.
tak że obrąbek panewkowy (labrurn acetabiilare) stanowi obwód za- 3. Trakcja (Ryć. 72a.) - kompresja
mknięty. Pod więzadlem poprzecznym panewki utworzony zostaje otwór, 4. Ślizg
przez który w więzadle głowy kości udcj>wej (lig. capitis femoris) do głowy dobocznie (Ryć. 74.)
kości udowej przechodzą nerwy oraz .naczynia krwionośne. dobrzusznie (Ryć. 75.)
W dole panewki (fossa acetabuli) leży ciaj:o tłuszczowe (pulvina- 5. Testy oporowe
rum acetabuli lub corpus adiposum fossae aqetabuli), które w zależ patrz strona następna
ności od wywieranego u cisk u pod więzadłemjpoprzecznym może zo III. Palpacja*
stać ściśnięte lub zassane. j IV. Testy neurologiczne*
Więzadła: lig. iliofemorale (od strony brzusznej) V. Badania dodatkowe*
lig. pubofemorale (od strony ogonowej)
lig. ischiofemorale (od strony grzbietowo - czaszkowej) OCENA PODSUMOWUJĄCA
oraz żona orbicularis ! PRÓBA LECZENIA: ryć. 72b.
P o z yc j a zerowa: Udo ustawione w płaszczyźnie czołowej. Linia
łącząca spina iliaca anterior superior z rzepką z jednej strony oraz linia
łącząca oba spina iliaca anterior superior z drugiej strony ustawione są
względem siebie pod kątem prostymi.
P o z yc j a spoczynkowa: Udo zgięte do okpło 30", odwiedzone też
około 30° i trochę w rotacji zewnętrznej. j
P o z yc j a zaryglowana: maksymalny \vyprpst z pozycji zerowej +
rotacja wewnętrzna + odwodzenie. :
Wzorzec torebkowy: rotacja wewnętrzna - wyprost - odwodzenie -
rotacja zewnętrzna.

* Patrz „Ogólny schemat badania", s. 48.

 Do szczegółowego schematu badania
II.5. Testy oporowe:
Zginanie:
m. iliopsoas
m. rectus femoris
Prostowanie:
m. gluteus maximus
m. biceps femoris
m. semimembranosus
m. ad duć tor ma gnu s
Przywodzenie:
m. adductor magnus
m. adductor longus, brevis
m. pectineus
m. gracilis
Odwodzenie:
mm. gl ut eus med. et min.
m. tensor fasciae latae
Rotacja zewnętrzna: m.
iliopsoas
mm. gluteus max. et min. mm.
obturatorii, gemelli m. quadratus
femoris m. piriformis Rotacja
Ryć. 72 a. Test. Artic.
coxae. Femur:
Inna funkcja: dystalnie (trakcja).
rotacja1 zewnętrzna
st. kolanowy: prostowanie Pozycja
wyjściowa:
P leży na stole
st. kolanowy: zginanie st. terapeutycznym na
kolanowy: rotacja plecach. Staw
wewnętrzna biodrowy znajduje się
przywodzenie w pozycji
i spoczynkowej.
rotacja1 wewnętrzna zginanjie, T stoi z boku
rotacja zewnętrzna zginanie, stołu w wykroku i
rotacja zewnętrzna zginarue, zwrócony jest w stronę głowy P.
rotacja wewnętrzna Stabilizacja:
Miednica stabilizowana jest na stole.
Wykonanie:
zginanie, rotacja wewnętrzna
st. kolanowy: prostowanie Obie dłonie chwytają od strony przyśrodkowej i bocznej udo P.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja). • •i
zginanie Uwagi:
prostowanie Płaszczyznę leczniczą stawu biodrowego można sobie wyobrazić
prostowanie na obciążanej części stawu. ;

wewnętrzna: zginanie
mm. gluteus min (et med.) m. prostowanie,, odwodzenie.
adductor maenus
odwodzenie
przywodzenie
 Ryć 72 b. Mobilizacja. Ryć, 73,a. Mobilizacja. Ryć. 73 b. Mobilizacja.
Artic. coxae. Ferrnur: Artic. coxae. Caput femoris: dystalnie (trakcja).
dystalnie (trakcja).
Pozycja Ryć. 73a. oraz b.
wyjściowa: i
P leży na stole "P"
terapeutycznym
na plecach|.
T siedzi na
krawędzi stołu
bokie m do
podudzia P i
zwrócony jest w
stronę jego głowy.
(T może również
stać obok stołu na
ugiętych kolanach).
Noga pacjenta
położona jest na
prawiym barku T.
Stabilizacja: Pozycja wyjściowa:
i P leży na stole terapeutycznym na plecach.
Pas z pa ł ą ki e m przebiegający przez pachwinę oraz ponad barkiem P T stoi w wykroku na końcu bocznej części stołu zwrócony w kie-
zamocowany jest na końcu stołu od strony! głowy P. Cała miednica runku głowy P.
ustabilizowana jest do stołu drugim pasem stabilizacyjnym. Stabilizacja:
Wykonanie: •• Pas z pałąkiem przechodzący przez pachwinę oraz nad barkiem P
Obie dłonie spelcionyrni palcami obejmują od strony brzusznej, zamocowany jest na głowowym końcu stołu.
możliwie najbardziej proksymalnie kość udową P. Cała miednica przytwierdzona jest do stołu drugim pasem stabili-
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja obciążanych powierzchni zacyjnym. Dystalną część podudzia P połączona jest z ciałem T spe-
stawowych) poprzez wychylenie T do tyłu. ; cjalnym pasem z podkładką. Długość tego pasa powinna być tak do-
Uwagi: l pasowana aby przy jego napięciu (poprzez wychylenie T do tyłu)
Technikę tę stosuje się w pierwszej kolejności w przypadku uszko- można było wyprostowanymi ramionami objąć dystalną część pod-
dzenia stawu kolanowego. udzia P.
Wykonanie:
Obie dłonie kciukami od strony brzusznej obejmują dystalną część
podudzia P.
Kierunek ruchu: dystalnie (dystrakcja obciążanych powierzchni
stawowych).
Trakcja następuje w kierunku osi podłużnej kości udowej w wyniku
wychylenia T cło tyłu.
 Ryć. .74. Mobilizacja. Ryć. 75. Mobilizacja.
Artic. coxae. Femur: Artic. coxae. Caput
dobocznie. femoris: dobrzusznie.
Pozycja
wyjściowa:
P leż y na stole Pozycja
t e r a p e u t yc z n ym wyjściowa:
na plecach! P leży na stole
T stoi po prawej terapeutycznym na
str onie P i brzuchu. Noga
zwrócony jest w w ys t a j e poza
kierunku jego krawędź stołu.
miednicy. T stoi zwrócony w
Stabilizacja: < kierunku
Miednice P przyśrodkowej
opasuje pas stron y u d a P.
stabilizacyjny, Stabilizacja:
który zamocowany Miednica (razem z acetabulum) ustabilizowana jest na stole.
jest po Wykonanie:
lewej stronie stołu. ' Prawa dłoń obejmuje od strony bocznej podudzie P i przytrzymuje je
Wykonanie: i przy ciele. Pas przechodzący wokół uda P oraz barku T podpiera nogę P.
Prawa dłoń obejmuje d ys t a ln ą część uda Pi Lewa dłoń tuż przy caput (collum) femoris obejmuje od strony
Lewa d ło ń wspierana pasem t ra k c yj n y m obejmuje od strony przy- grzbietowej udo P.
śroclkowej proksymalną cześć uda P. • Kierunek ruchu: dobrzusznie. T ugina przy tym swoje stawy kola-
i nowe.
K i e r u n e k ruchu : d o b o c z n i e ( j a k s t r z a ł k a ) ~ ślizg cloboczny obcią Uwagi:
żanej części s t a w u poprzez wychylenie T do tyłu. Kierunek dystrakcji Zastosowanie w przypadku ograniczonego prostowania.
w staw ie b io drow ym: dobocznie - doogonowo (równolegle do prze
biegu szyjki kości udowej). '
 Staw skhmiowo-żuchwowy
Staw skroniowo-żuchwbwy (artic. temporomandibularis) to ana
tomiczny złożony, mechaniczny prosty, zmodyfikowany staw ślizgo-
wo-zawiasowy = niezmieniony jajowaty (jeśli uwzględnimy krążek
stawowy). •,\
Dwuwklęsły krążek stawowy (discus articularis) dzieli staw na
dwie komory: górną i| dolną (cavitas superior et inferior). Głowa żu
chwy (caput mandibulare) jstanowi pokryty chrząstką włóknistą wy
pukły człon stawu. Wklęsły, człon stawu to panewka stawowa (fossą
mandibularis). ;;|
Przy ruchach żuchwy guzek stawowy (tutjerculum articulare ossis
Ryć. 76 a. Ryć. 76 b.
temporalis) w stosunku do^Caput mandibulae.oraz do Discus articularis
zachowuje się również'jak człon stawu.
Torebka stawowa górne)' komory stawu utworzonego przez fossa
mandibularis oraz krążek spawowy jest cienką i luźna (szczególnie od
strony brzusznej). Torebkaj stawowa dolnej komory stawu utworzo Szczegółowy schemat badania (skrócony):
nego przez caput mandibuljae oraz discus articularis jest tak napięta, staw skroniowo-żuchwowy
że podczas ruchów brzuszno-grzbietowych! discus pociągany jest Mandibula doogonowo
przez caput mandibulae. , .; STAN OGÓLNY (otwieranie szczęk około 25")
Ryć. 7óa. ilustruje położenie żuchwy przyjszczękach zamkniętych II.1. Ruchy czynne m. digastricus
(linia ciągła) oraz przy szczękach rozwartych (linia przerywana). Mandibula doczaszkowo m. mylohyoideus
Przy otwieraniu szczęk capitae mandibulfje obu stawów żuchwo- (zaciśnięcie żuchwy) m. m. geniohyoideus
wych wykonują w stosunku do krążków stawowych ślizg w kierunku temporalis m. masseter m. platysma
brzusznym oraz toczenie w kierunku grzbietowym (dolna komora). W pterygoideus medialis os hyoideum jest w tym czasie
komorach górnych w tym samym czasie krążki stawowe wykonują ślizg stabilizowana przez
w kierunku brzusznym aż pod tubercula articularia. mięśnie podgnykowe
Protrakcja
Przy zamykaniu szczęk te same ruchy następują w kierunku przeciw Retrakcja
m. pterygoideus lateralis
nym, j m. temporalis (część tylna oraz
(przyczepy na głowie i na
Przy wysuwaniu żuchwy do przodu (protrakcja) krążki stawowe krążku) dolna), a także mięśnie
wykonują ślizg w kierunku brzusznym (w komorach górnych). nadgnykowe
Przy cofaniu żuchwy (retrakcja) ruchy te odbywają się w kierunku
przeciwnym. • Przy wszystkich wyżej wymienionych czterech ruchach odpo-
Przy przesuwaniu żuchwy w bok zachodzą następujące ruchy: wiednie mięśnie współpracują synchronicznie z obu stron.
a) w jednym stawie następuje ślizg w kierUnku przednim, jak przy Ruchy boczne
opisie protrakcji oraz w prawo: prawy m. temporalis oraz lewy m. pterygoideus lateralis w
b) w d r u gi m st a wi e n a s t ę p u j e rotacja wokql osi czaszkowo-ogono- lewo: lewy m. temporalis oraz prawy m. pterygoideus lateralis
wej (w komorze dolnej) - ( p a t r z Ryć. 76b.). ! 3. Trakcja (Ryć. 78a.) - kompresja
Przykład: wysunięcie żuchwy w prawo = rptacja w prawym sta 4. Ślizg
wie oraz ślizg w kierunku przednim w lewym stawie. dobrzusznie (Ryć. 77.)
Pozycja zerowa: szczęki są zaciśnięte. j przyśrodkowo - dobocznie (Ryć. 79a. lub b.)
Poz ycja zaryglowana: szczęki są zaciśnięte. PRÓBA LECZENIA: Ryć. 78a.
Poz ycja spoczynkowa: szczęki są lekko otwarte.

183
 Ryć. 77.
Test-t-Mobilizacja.
Artic.
temporomandibulars.
Capui mandibulae:
dobrzusznie.

Pozycja wyjściowa: Ryć. 78 a, Test+Mobilizacja. Ryć. 78 b. Mobilizacja.

P siedzi na krześle z \vysokim oparciem podpierającym plecy Artic. temporomandibularis. Caput mandibulae: doogonowo (tra kcj a).
i barki. j
T stoi po lewej stronie P zwrócony w stronę jego głowy.
Stabilizacja: Ryć. 78a.
Prawa dłoń obejmuje głowę P u k ł a d a j ą c mały palec bezpośrednio
za st awe m skroniowo-zuchwowym od strony czaszkowej i stabilizuje Pozycja wyjściowa:
ją przy ciele. .i P siedzi na krześle z wysokim oparciem podpierającym plecy i barki.
Wykonanie: :
T stoi po lewej stronie P zwrócony w stronę jego głowy.
Lewa dłoń chwyta od strony zewnętrznej prawą gałąź żuchwy P. Stabilizacja:
Kierunek ruchu: dobrzusz.nie. Prawa dłoń obejmuje głowę P układając mały palec bezpośrednio za
Uwagi: . , stawem skronicwo-żuchwowym od strony czaszkowej i stabilizuje ją
Zastosowanie: jako test oraz terapia tak długo póki P nie może przy ciele.
otworzyć szczęk. .; Wykonanie:
Jeśli T uda się w p r o w a d z i ć k c i u k clo jamy ustnej P to można prze-, Lewa dłoń układając kciuk (w jamie ustnej) na prawych dolnych
prowadzić mobilizację specj al ną s t o s u j ą c techniki podane na rycinach zębach trzonowych (lub na arcus alyeolaris), a pozostałymi palcami
7Sa., 7Sb. oraz 79b. ! !i chwytając od zewnątrz obejmuje prawą ramus inanclibularis P.
Kierunek ruchu: doogonowo (dystrakcja).
Uwagi:
Zastosowaniu jako test oraz terapia.

Ryć. 78b. ilustruje terapię „Caput mandibulae: doogonowo (tra-

kcja)". P leży na stole terapeutycznym na plecach. Jego głowa usta-
bilizowana jest na stole pasem stabilizacyjnym.
Prawa dłoń T może teraz objąć lewą dając jej wsparcie.
Ten sarn chwyt może być również użyty w przypadku r u c h ó w
ślizgowych do przodu oraz do tyłu (protrakcja oraz retrakcja).
 Objaśnienia do tabel (na stronach 188 -190)
Czytając tabele od góry do dołu odnajdziemy na nich mięśnie
główne oraz mięśnie pomocnicze poszczególnych stawów (schemat
stawowy).
Czytając tabele od strony lewej do prawej odnajdziemy funkcje
główne oraz funkcje pomocnicze poszczególnych mięśni (schemat
mięśniowy).
Aby jeder) schemat mógł służyć jako schemat stawowy oraz jako
schemat mięśniowy/ W kilku przypadkach przy oznaczeniach „x" oraz
„li" zdecydowaliśmy się na rozwiązanie kompromisowe stawia-jąc-na
pierwszym planie schemat stawowy.

Ryć. 79 a. Test+Mobilizacja. ; Ryć. 79 b. Test+Mobiłizacja.

Artic. temporomandibulari;;. C a p u t
m an d i b u la e ; a. przyśrodkowo, b. dobocznie.
Ryć. 79a. j j \
Pozycja wyjściowa:'
P leży na stole terapeutycznym na plecach. Staw znajduje się w po-
zycji spoczynkowej. ;
T stoi lub siedzi na końcu stołu zwrócony w stronę głowy P.
Stabilizacja: • •
Lewa dłoń chwytając od strony lewej i układając palec wskazujący w kie-
runku grzbietowym, zara1/. za stawem skroniowo-żuchwowym obejmuje gło-

Kierunek ruchu: przysroc^kowoiw prawym scawie skronio\vo-żuchwow}'m).

Uwagi: ; , j;
Zastosowanie: jako test oraz terapia. !!
„Caput mandibulae: [ dobocznie" po prawej stronie uzyskamy
w ten sposób, że caput mandilpulae poruszana będzie od strony lewej
w kierunku przyśrodkowym. j ;
Jeśli T zdoła \vpro\vacizic 5J\vój kci uk do jam,y ustnej P, to można
zastosować technikę z Ryć. 79b. :
Ryć. 79b. ilustruje inny sposób wykonania techhiki „Caput mandibulae:
dobocznie". Poruszająca się dłoń kciukiem obejmuje w jamie ustnej (od
strony przyśrodkowcj) ramus mandibularis. JW ten sposób caput
mandibulae rnoże być poruszana dobocznie (oraz przyśrodkowo).
Zastosowanie w przypadku ograniczonego ruchu bocznego.
W przypadku ograniczonego ruchu w prawo dla polepszenia upo-
śledzonej tam rotacji leczony będzie staw prawy,; patrz Ryć. 76b.
 MUSCULUS NEKVUS RADIX Ą rtic. ilUMLKI*
(majoris)
CINGULUM c u urn ANT-BRA RAD - CARP PH ALAŃ G ES
90 40 65 35 90 00
45 7 30 30 j 50 80 90 50 60 30 20 flex. ex t. abd. add. opp.
abd. add""1 flex. ex t. O inl-rot ext-rot
cran. cand. veiitr. dors. ext. pron. sup. dors. vol. u In. rad.
i
:.w.
Pectoralii maj. Pectoraus Tlior.ic. ventr. c
5. o- r X X X x 1x x X
min. Serratus ant. Trapezius Tliorac. lon^. C 3- 4 1 X 1
Accesiorius C[,j X

Lalissimus dorsi C
6' 7. S C 4- 5 C x X ' X 1 1 X 1 •X , :
Khómboidti Leva!or
Thoracodors.
3. 4- 5 1 XX X1
X
sc ap ul ae Deltoideus C 5, 6

impraspiaatu* l a f r d s p i a a t u s A
A\\ i lll laarin s Sub-.icap. C 4, 5 l- 5- ń C 5 X
1 11 X 1X • -.
Teres minor C. , . ,, 7 X
śubscapulans
—
^l-
X :

<
I hi'l".K"L»dv)l': . X X X
Teies major Co raco - L:
5- r, C „• 7
1 x . XX
M.usciilo-cu;.
brachi alis <-' 5. o
] 1 1
biceps b ra ch i i

x x
Trueps brachn Ancoaeui Media iui s
L
7..->
._._ 1 1 1 1 1 X
P r o n a t o r te re s )'ronator c „, -
quaJr. c 7 -r, _
l-'le,\ caipi. r.ui. l'dlmari» <:«'•>,
1 1 X X X x
long l:lex. carpi uln. I7le\. Mediami* Ulairis 11 1
digil. sup.
C 7. « - T , 1 XX

: :
I lex digit. prot. ł !e\. poił Me dia n. ^ ulu. c7- T , X
1 11 x XX X X

łon.;. Brachio-radiałis n\t.

carpi r a d. (2;
Mediami* RaJ.alis C r.. s i 1
X

C 5- o
C o- 7

i:\l. d i i j i t . \' p r op r Kxt. 1 1 X X x x

J:
C r , C 5- ń
carpi ulu. Supinator 11 1 X
X

Ab d u c t. p o l l i c i s lo ng Ł"xt. Radia! i = *- 7. 5
, 1 11 1 1 X
XX x
pollicis (2.1 Ext. ind. c. i 1'inaris 11 1
L u m b r i c a l ( I I I - I Vi

Lunibrici!(]-il) Adduct. Ulnaris C7

X
1 1 X 11
1 X

B
pollicis Aba. poił. b r e v i i Medi. lI H la

Opponenb pollicis

1 i 1. 1 1
XX XX
f'le.\. poił. b r e \ . d.it.j Flex. Uir.aris C ,, 7- S i
poi. brc-\ . (ir.^d ) C„-T, X
1
Tl
l;-
H>pothtriur
X

x = funkcja głó\vna mięśnia lub główny mięsień

l = Funkcja pomocnicza mięśnia lub mięsień pomocniczy
* = łopatka ustabilizo : wana'

188
 X OJ X X
•<
Tabela wklęsłych i wypukłych powierzchni
£ X ! X stawowych dystalnych członów stawu
CJ

ca o
r- X Z tabeli tej można korzystać przy stosowaniu reguły wklęsło-wy-
D CN pukłej. Tabela ta odnosi się do dystalnych członów stawowych, które to
poruszane są podczas terapii najczęściej.
ca O
(Jeśli poruszany jest proksymalny człon stawu to tabelę należy od-
u
i OT ^
powiednio przestawić).
1-1 X
>j -[ ^«
< o 0
CN •o
^ •-i Xi
Staw. Funkcja/kos'ć poruszana Kształt
m cg - Stawy palców DI1J, 1J1IJ, MCP, MCP zginanie - prostowanie (phalanx) odwodzenie - . wkk-sla w k l «sl a
przywodzenie/(phalanx)
" x |
Ul u-> x c
p ^r ii *"
Staw nadgarstku wo-irJ J ręczny kc i u ka zginanie - prostowanie/metacarpale odwodzenie - wk ltj ila wypukła
'7 p r z yw o d z e n i e /m e t a c a r p a l e
W LO " X X

U ?o Nadgarstek capitatum, scaphoideum. lunatum, t r i ą u e t r u m , trapezii wypukła wypukła

wUt;=>lj
O Ł
X > X X X r-> ^^
VO
CJ -,
Sław promiimiowo-łokcioyYy dalszy pronacja - s u p i n a c j a /r a d i u s wklęsła
- X
o c^ -
T
Sta w promieni ów o-lokcio wy bliższy pronacja - s u p i n a c j a /r a d i u s • wypukła
Ul T X 0 XXX X ,. „ r. j
SJ >-
S ta w ramieiMio-promieniowy zginanie - prostowanie/radius wklęsła
•o - 1-1 x x x X ^ ^ „'
< CN "D
«3 - Staw 'ramienno-lokciowy zgin anie - prostowanie/ulfia odwodzenie - wklęsła wypukła
X przyvsrodzenie/ulna
ou m "d t— X X ~r- r, r. ' ro 'S
Staw ramienny • wszystkie ruchy/humerus w yp u k ła
-* .Q «J
X r-. X Staw mostkowo-obojc/ykowy elewacja - depresja/clavicula protrakcja - wypukła w k l ę s ła
u~ 1° x___ ~ - " Ol'
retrakcja/clavk"ula
) £
o X X „„
; ---- -H X -, .2 N S Staw barkowo-obojc^ykowy wszystkie ruchy/scapula wklęsła
~ y

i!
Stawy palców stóp D1P, I3IP, MTP MTP zginanie - prostowanie/phalanx odwodzenie - wklęsła wklęsła
$'fi przywodzenie/phalanx

1*
i ^. l/l </) f. (s T ""' C". *T l/) 1/1 Ul (Sl l/l
<. i/i
i 2
Stęp nayiculare, cuneiformia, zginanie - wklęsła wklęsła
prostowanie/cuboideum inwersja - ewersja/cuboideum w y p u k ł a
t ~i u
D
o !
Staw skokowy dolny inwersja - ewersja/caicaneus (med.) inwersja - wklęsła w y p u k ł a
NERYUS

^ ^. £ ' ^ 2 3
: ^ 3 A 'o -J ^J l/l J J >J
" y -^ ' x w: e '^ -^ _ś c
3 .2 1
u CX
>r, 3 : ^ "2 "S S^ ewersja/caicaneus (lat.)
i ^r S *" A
i? 3 1 s Q,
3 A 5
3 11 Staw skokowy górny zginanie grzbietowe-- p ode szwo we/tal us wypukła

= lia
x •' -1
^J A OJ .S 00 •"•

-5
x- mięsień glo\ 1=

3 S .2
jrlcx. digitorum long.

Sta iv piszczele wo-strzałko wy bliższy wszystkie ruchy/fibula wklęsła

pernimcmbranosus
Gastrocnemlus ""

S A S £
iSemitendinosus

mięsień porr
———————————li fcmoris

ITibialis post.

a1
«M ^
C/j £ "P c a £ '"5 t; Staw kolanowy wszystkie ruchy/libia wklęsła
- 1-°.
C 0
o —'
iBiceps

P S o
————

:
C i/i o c -c - 2
_1
P
p A A
-ś !? _«_>_w_ * Sta w biodrowy ws z ys tk ie ruchy/fomur iwpukla

U
LH
•c -^ -~
=
if. -_Ć Ć4
.Łjfl_ir_
u W C, lx.

P -5, _c |
S '7' ~o "d
i T3 "O