Analiza finansowa przedsibiorstwa XYZ S.A.

w latach 2009-2010

Wioletta Zapotoczna

SPIS TRECI

WSTP

3 5 5

1. ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ 1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej 1.2. Rodzaje analizy finansowej 11 1.3. Metody analizy finansowej 15

1.4. Charakterystyka sprawozda finansowych wykorzystywanych jako rda informacji w analizach finansowych 1.4.1. Bilans 23 1.4.2. Rachunek zyskw i strat 26 29 33 19

1.4.3. Rachunek przepyww rodkw pieninych 2. CHARAKTERYSTYKA FIRMY WAWEL S.A. 2.1. Rys historyczny 2.2. Zasoby ludzkie 34 2.3. Struktura organizacyjna 35 37 33

2.4. Przedmiot dziaalnoci Spki

2.5. Charakterystyka rynku, na jakim dziaa Spka 2.6. Otoczenie konkurencyjne Spki 39

38

3. ANALIZA SPRAWOZDA FINANSOWYCH

40

3.1. Analiza sytuacji majtkowej w oparciu o aktywa bilansu 40 3.2. Analiza sytuacji kapitaowej na podstawie pasyww bilansu 47

3.3. Relacje pomidzy struktur majtku i kapitaw 54 3.4. Wstpna ocena ksigowej wielkoci wyniku finansowego 56 61

3.5. Analiza pionowa i pozioma rachunku z przepyww rodkw pieninych

4. WYKORZYSTANIE ANALIZY WSKANIKOWEJ DO OCENY DZIAALNOCI PRZEDSIBIORSTWA 4.1. Analiza pynnoci finansowej 4.2. Wskanikowa ocena rentownoci 4.3. Ocena sprawnoci dziaania 78 4.4. Analiza wspomagania finansowego 81 ZAKOCZENIE 85 BIBLIOGRAFIA SPIS TABEL 87 88 71 74 70

SPIS RYSUNKW 90

WSTP
Analiza finansowa to cz analizy ekonomicznej, ktra polega na rozpatrywaniu zjawisk i procesw finansowych, ktre pokazuj efektywno dziaania przedsibiorstwa. Analiza ta stanowi najstarszy historycznie dzia analizy ekonomicznej. Pocztkowo opieraa si ona tylko na analizie bilansu oraz rachunku wynikw. Pierwsze prby oceny wskanikw finansowych przedsibiorstwa zostay dokonane w drugiej poowie XIX stulecia. Porwnanie bilansu zostao zapocztkowane w 1870 r. przez L.Cohstaedt- twrcy dziennikarskiej krytyki bilansu.1 W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa jest t czci analizy ekonomicznej, ktra stanowi najwyszy stopie jej uoglnienia. Swym zakresem obejmuje caoksztat zagadnie zwizanych z dziaalnoci gospodarcz przedsibiorstwa. Analiza finansowa swoim obszarem obejmuje: wynik finansowy, koszty i przychody ze sprzeday, sytuacj majtkow oraz finansow, analiz pozycji finansowej przedsibiorstwa. Syntetyczne ujcie tych zagadnie pozwala szybki pomiar, ocen wynikw i sytuacji ekonomicznej samego przedsibiorstwa. Celem mojej pracy jest przedstawienie przydatnoci analizy finansowej w ocenie ksztatowania si sytuacji finansowej wybranego przedsibiorstwa w jego trzyletnim okresie dziaalnoci. Praca skada si z czterech rozdziaw. Pierwszy z nich umoliwia blisze zapoznanie si z tematyk analizy finansowej bdcej instrumentem wykorzystywanym do sprawnego zarzdzenia przedsibiorstwem. Rozdzia pierwszy wyjania pojcie i przedmiot analizy oraz charakteryzuje jej podstawowe metody. Ponadto przedstawia podstawowe sprawozdania finansowe, ich budow oraz przydatno w analizie finansowej jak rwnie podstawy prawne ich sporzdzania.

T. Waniewski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie, FRR w Polsce, Warszawa 1997, s. 14.

W rozdziale drugim przedstawiona zostaa oglna charakterystyka spki bdcej obiektem bada. Przedstawiono genez i rozwj przedsibiorstwa, jego struktur organizacyjn, a take charakterystyk produkcji oraz jej rozmiary. Omwiono rwnie sytuacj w otoczeniu konkurencyjnym. Analiza finansowa spki akcyjnej XYZ zostaa zawarta w rozdziale trzecim i czwartym. Analiz zosta objty bilans spki sporzdzony na koniec lat 2008-2010, rachunek zyskw i strat oraz rachunek przepyww pieninych. Rozdzia trzeci dotyczy analizy wstpnej, a rozdzia czwarty obejmuje analiz wskanikow. Praca napisana zostaa w oparciu o literatur z zakresu analizy finansowej oraz zarzdzania finansami przedsibiorstw.

ROZDZIA 1 ZAKRES I CELE ANALIZY FINANSOWEJ

1.1. Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej
W dziaalnoci gospodarczej kadego przedsibiorstwa powinno si stosowa zasad racjonalnego gospodarowania, tj. takiego prowadzenia dziaalnoci, aby przy danym nakadzie rodkw, uzyska maksymalny stopie realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu uy minimalnego nakadu. Przestrzeganie i pogbianie stosowania zasady racjonalnego gospodarowania moliwe jest poprzez dokadne poznanie mechanizmu funkcjonowania przedsibiorstwa, jego funkcji wewntrznych i zewntrznych, czynnikw ksztatujcych rne przejawy dziaalnoci i jej efekty ekonomiczne. Narzdziem do tego sucym jest analiza.

Analiza jest to metoda badawcza polegajca na rozbiorze, rozoeniu okrelonej caoci na skadniki i badaniu poszczeglnych cech, waciwoci przedmiotu.2 Przez analiz rozumie si take opracowanie diagnostyczne (dokument) lub czynnoci, ktre zmierzaj do postawienia diagnozy gospodarczej. Analiza jest metod postpowania naukowego, polegajca na dzieleniu danej caoci na czci i nastpnie rozpatrywaniu kadej czci z osobna. Moe mie ona dwojaki cel3: 1. wykrycie struktury badanej caoci, zwizkw i zalenoci wystpujcych midzy elementami strukturalnymi oraz pomidzy kadym elementem, a caoci (tj. analiza strukturalna) 2. poznanie mechanizmu funkcjonowania badanej caoci, zmian, jakie w niej maj miejsce, identyfikacj czynnikw oddziaujcych na t cao oraz kierunku i natenia wpywu poszczeglnych czynnikw na stwierdzone zmiany (tj. analiza przyczynowa). Jednym z gwnych rde informacji niezbdnej dla potrzeb zarzdzania przedsibiorstwem jest analiza ekonomiczna, a w jej ramach analiza finansowa. Pojcie analizy ekonomicznej moe by rnie definiowane, zalenie od tego, czy dotyczy ono teorii, czy praktyki gospodarowania, oraz zakresu i sytuacji, z jak wiemy to wyraenie. Majc na uwadze funkcj gospodarcz analizy, obejmujc dziaania praktyczne, przez analiz ekonomiczn rozumie si czynnoci badawcze dotyczce stanu ekonomicznego i dziaalnoci jednostki gospodarczej zmierzajcej do postawienia diagnozy charakteryzujcej cao sytuacji ekonomicznej i spoecznej badanej organizacji gospodarczej. Istot analizy jest wszechstronne badanie zjawisk gospodarczych, uwzgldniajce ich wzajemne powizania i wykorzystujce wszystkie dostpne materiay rdowe. Analiza ekonomiczna polega najczciej na podziale badanego zjawiska na czci skadowe, badaniu zwizkw midzy nimi oraz midzy poszczeglnymi czciami, a caoci badanego zjawiska.4
2

Z. Leszczyski, A. SkowronekMielczarek, Analiza ekonomiczno finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s.13. 3 L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, Akademia Ekonomiczna Wrocaw 1998 s. 10 4 D. Dbski: Ekonomika i organizacja przedsibiorstw, WSiP, Warszawa 2006, s. 172-173

Charakter przedmiotu oraz zakres analizy ekonomicznej jest niejednolity i zaley od: podmiotu, ktry dokonuje analizy, celu przeprowadzonych bada, stanu prawnego badanej jednostki, obowizujcych zasad rachunkowoci. Podstawowe skadowe przedmiotu analizy ekonomicznej to: stan ekonomiczny, wyniki ekonomiczne, organizacja i metody gospodarowania.

Stan ekonomiczny ujmuje statycznie przedmiot analizy ekonomicznej (okrela go na dzie bilansowy). Pozwala na scharakteryzowanie wyposaenia przedsibiorstwa w majtek trway (aktywa) i obrotowy, oraz rda pokrycia jego majtku w podziela na kapitay wasne i obce. Zwizane jest to z sytuacj finansow przedsibiorstwa, jego zdolnoci patnicz i kredytow, efektywnym lokowaniem wolnych rodkw pieninych. Wyniki ekonomiczne stanowi za dynamiczny element przedmiotu analizy ekonomicznej, okrelaj one efekty dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa. Ustalane s one w odniesieniu do pewnego okresu obrotowego. Analizie podlega wynik finansowy netto caoksztatu dziaalnoci oraz wyniki czstkowe uzyskane w poszczeglnych jej rodzajach, jak rwnie czynniki ksztatujce wynik finansowy przedsibiorstwa. Organizacja i metody gospodarowania obejmuj sposb powizania komrek organizacyjnych i zakres ich zada, organizacj pracy ludzi i wyposaenia majtkowego, organizacj poszczeglnych sfer dziaania podmiotu gospodarczego, ocen efektywnoci wdraanych przedsiwzi inwestycyjnych, motywacj kadry menaderskiej i pracownikw oraz nadzr korporacyjny.5

M. Jerzemowska, Analiza ekonomiczna w przedsibiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Analiza finansowa jest jedynie czci skadow analizy ekonomicznej, ktra rozpatruje zjawiska gospodarcze wystpujce globalnie w gospodarce, a take zjawiska gospodarcze dotyczce pojedynczych jednostek gospodarczych. W analizie ekonomicznej wyodrbnia si:6 analiz mikroekonomiczn i makroekonomiczna, analiz finansow, analiz techniczno-ekonomiczn. Podzia analizy ekonomicznej przedstawia rysunek 1.1. 1.1 Podzia analizy ekonomicznej

rdo: Sierpiska M., Jachna T., Ocena przedsibiorstwa wedug standardw wiatowych, PWN, Warszawa 2000, s. 16

2006, s. 14, 15. L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s. 7.

Analiza finansowa pocztkowo opieraa si tylko na analizie bilansu oraz rachunku wynikw. Obecnie jej istota ma szerszy zakres. Analiza finansowa jest najwaniejszym narzdziem badawczym oceny dziaalnoci, ktrej istot jest rozpatrywanie okrelonych zjawisk i procesw finansowych odzwierciedlajcych efektywno dziaania caego przedsibiorstwa.7 W obecnej praktyce gospodarczej analiza finansowa obejmuje swym zakresem caoksztat zagadnie zwizanych z dziaalnoci gospodarcz przedsibiorstwa. Do zagadnie tych nale: wynik finansowy, koszty i przychody ze sprzeday, sytuacja finansowa oraz majtkowa przedsibiorstwa, analiza pozycji finansowej przedsibiorstwa. Syntetyczne ujcie tych zagadnie umoliwia dokonanie szybkiego pomiaru, oceny wynikw i sytuacji ekonomicznej przedsibiorstwa. Wyniki uzyskane w analizie finansowej znajduj powszechne zastosowanie w yciu gospodarczym. Istot analizy finansowej przedstawia rysunek 1.2.

Rysunek 1.2. Istota analizy finansowej

rdo: Opracowanie wasne.

Atrybuty wspczesnej analizy finansowej mona wskaza biorc pod uwag stan wiedzy z nauki o przedsibiorstwie, jego warunki funkcjonowania. Najwaniejszymi atrybutami s:8

7 8

E. Nowak, Analiza sprawozda finansowych, s. 31 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s. 19, 20.

 przechodzenie do ocen wartociujcych i wyjaniajcych stan i zdarzenia wystpujce w przedsibiorstwie, a odchodzi si od ich opisw konstatujcych, formuowanie wnioskw na podstawie danych liczbowych zawartych w sprawozdaniu finansowym, a take na podstawie opisw jakociowych dotyczcych np. analizy rynku, analizowanie wystpujcych zjawisk i procesw nie tylko w przeszoci, ale rwnie objcie analiz biec dziaalno gospodarcz w celu stawiania prognoz, rozpatrywanie osigni przedsibiorstwa na tle osigni otoczenia. Ujcie oglne wspczesnej analizy finansowej obejmuje:9 analiz efektywnoci ekonomicznej dziaalnoci przedsibiorstwa, analiz sytuacji finansowej przedsibiorstwa.

Analiza finansowa jest uwaana jako najwaniejsze narzdzie badawczym oceny dziaalnoci jednostki gospodarczej. W literaturze przedmiot analizy finansowej jest traktowany bardzo szeroko, na co wskazuje rnorodnoci definicji. Potwierdzenie rnorodnoci pogldw w tej kwestii przedstawia tabela 1.1.10

M. Walczak, Prospektywna analiza finansowa w przedsibiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998r., s. 50 10 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s. 21-22.

Tabela 1.1 Analiza finansowa- pogldy rnych autorw

B. Wersty

pynno finansowa, zaduenie, zarzdzanie aktywami, rentowno, warto rynkowa majtek przedsibiorstwa, rda pokrycia majtku, zdolno patnicza, przychody, koszty i wynik finansowy, organizacja i metody gospodarowania efektywno gospodarowania, pynno finansowa, zaduenie ryzyko firm, aktywno ekonomiczna, rynek kapitaowy dynamika dziaalnoci przedsibiorstwa, opacalno, pynno finansowa, zwrotno kapitau, efektywno majtku przychody, koszty wasne, wynik finansowy, rentowno, efektywno przedsiwzi, stan finansowy efektywno gospodarowania, sia dochodowa, rentowno, sytuacja majtkowa, sytuacja finansowa efektywno dziaalnoci, pynno finansowa, rentowno kapitaw, rentowno lokat kapitaowych

L. Bednarski

T. Waniewski

W. Jele

E. Kurtys

J. Szczepaniak J. Skowroski (koncepcje UE)

rdo: Opracowanie wasne

Pogldy wymienionych autorw na temat przedmiotu analizy finansowej s zrnicowane jednak dobrze charakteryzuj, czym si zajmuje. Podkrela si, e przedmiotem analizy finansowej s takie wielkoci ekonomiczne, ktre charakteryzuj dziaalno jednostki gospodarczej. Zakres przedmiotowy analizy finansowej to:11 zasoby majtkowe, stan finansowy, wyniki dziaalnoci jednostki gospodarczej.

11

E. Nowak, Analiza sprawozda finansowych, s. 31.

Zasoby majtkowe to obok zasobw naturalnych element bogactwa narodowego. Zasoby majtkowe to z jednej strony stan wyposaenia kraju w budynki, budowle oraz urzdzenia. Z drugiej strony zasoby majtkowe obejmuj take wyposaenie gospodarstw domowych w narzdzia pracy, przedmioty pracy oraz trwae dobra konsumpcyjne. Zasoby majtkowe to inaczej aktywa- kontrolowane przez przedsibiorstwo zasoby majtkowe o wiarygodnie okrelonej wartoci, powstae w wyniku przeszych zdarze, ktre spowoduj w przyszoci wpyw do jednostki korzyci ekonomicznych.12 Stan finansowy jest ujciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala si go na okrelony moment. Skada si on z trzech elementw : stan wyposaenia przedsibiorstwa w skadniki majtku trwaego i obrotowego, rodki zaangaowane w inwestycje i wartoci niematerialne oraz finansowe pokrycie tych skadnikw z kapitaw wasnych lub obcych. Wynik finansowy jest ujciem dynamicznym i ustalany jest za pewien okres czasu jako suma wynikw narastajcych w cigu miesica, kwartau lub roku. Wyniki finansowe to zyski lub straty ujte w wielkociach brutto lub netto. Maj na nie wpyw takie czynniki jak: przychody ze sprzeday, koszty wasne, rozliczenia w formie podatkw, dotacje, dywidendy, itp. Osignity wynik finansowy prowadzi do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsibiorstwa. Jest to cisa zaleno statystycznego i dynamicznego ujcia przedmiotu analizy.13 W analizie sytuacji w przedsibiorstwie rwnie wany jest jej zakres czasowy, przestrzenny i podmiotowy. Bardziej szczegowy jej zakres i przedmiot przedstawia rysunek 1.3.14

12 13

Ustawa o rachunkowoci z dnia 29 wrzenia 1994 roku, art. 3 ust. 1 pkt. 12 L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsibiorstwie, s. 11 14 W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s.23

Rysunek 1.3. Szczegowy zakres i przedmiot analizy finansowej

rdo: Opracowanie wasne.

Przedmiot analizy finansowej zaley:15 kto dokonuje analizy finansowej jednostki, w jakim celu zostaje przeprowadzona, jakimi dysponujemy danymi liczbowy.

15

W. Gabrusewicz, Podstawy analizy finansowej, s.26

Obserwujc proces czenia si przedsibiorstw naley wspomnie o analizie finansowej wewntrznej i zewntrznej. W analizie finansowej wewntrznej najwaniejsz kwesti jest wyjanienie przyczyn niekorzystnych zmian badanego problemu. Analiza wewntrzna wymaga pogbionych bada, wykorzystujc dane liczbowe ewidencji ksigowej lub statystyki przedsibiorstwa. Gwnym celem analizy finansowej jest dostarczenie uytkownikom odpowiednio przetworzonych informacji analitycznych, ktre s nastpnie wykorzystywane przy ocenie sytuacji jednostki gospodarczej oraz przy podejmowaniu racjonalnych decyzji.16

1.2. Rodzaje analizy finansowej

Rosnca w gospodarce rynkowej rola analizy finansowej powoduje, e w teorii i praktyce zaczyna wyrnia si ze wzgldu na kryteria rne jej rodzaje. Podstawowe kryteria podziau i rodzaje analizy finansowej przedstawia tabela 1.2.17 Tabela 1.2. Rodzaje analizy finansowej ze wzgldu na kryteria \
16

L. Bednarski, Analiza Finansowa w przedsibiorstwie, PWE, Warszawa 2001, s.10. W. Gabrusewicz op. cit., s. 29.

17

Przyjta metoda badao

Analiza funkcjonalna Analiza kompleksowa Analiza decyzyjna

Zakres przedmiotowy badao

Analiza caociowa Analiza odcinkowa

Szczegowod badao

Analiza oglna Analiza szczegowa

Forma badao

Analiza wskanikowa Analiza rozliczeniowa

Czas objty analiz

Analiza retrospektywna Analiza bieca Analiza prospektywna

Zakres przestrzenny badao

Analiza pojedynczego przedsibiorstwa Analiza midzyzakadowa

Przeznaczenie analizy

Analiza wewntrzna Analiza zewntrzna

Kryterium podziau

Rodzaje analizy finansowej

rdo: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 28

Jak wynika z tabeli 1.2 przyjmujc za kryterium metod bada wyrnia si trzy rodzaje analiz:

 analiza funkcyjna, analiza kompleksowa, analiza decyzyjna.

Analiza funkcjonalna jest zaliczana do najstarszych rodzajw analizy ekonomicznej i analizy finansowej. Polega na badaniu odcinkowych zjawisk wystpujcych w przedsibiorstwie, czsto bez dostatecznego ich powizania z innymi zjawiskami. Analiza ta moe zosta przeprowadzona przez osoby odpowiedzialne za te zjawiska w przedsibiorstwie, a wic takie osoby, ktre dobrze znaj dane zjawisko, bowiem to pozwala na skrcenie czas jaki bdziemy musieli powici analizie.18 Analiza kompleksowa swoim zakresem obejmuje cao zjawisk jakie maj miejsce w przedsibiorstwie w okrelonym czasie we wzajemnych zwizkach i uwarunkowaniach. Jeeli chodzi o przeprowadzenie tej analizy to jest ona trudniejsza i pochania wicej czasu oraz wymaga caociowego spojrzenia na przedsibiorstwo. Kade ze zjawisk powinno by rozpatrywane z punktu widzenia kocowego celu przedsibiorstwa, z tego te powodu analiza ta jest doskonalszym narzdziem poznania jak i oceny zjawisk gospodarczych, ktre zachodz w przedsibiorstwie.19 Analiza decyzyjna ukierunkowana jest na dostarczenie informacji, ktre uatwiaj podjcie odpowiedniej decyzji w przedsibiorstwie. Bada ona zjawiska w ukadzie przyczynowo-skutkowym oraz chronologicznym, poniewa chodzi o odpowied na pytanie: jak decyzj naley podj, by jej skutki wpyny pozytywnie na wyniki przedsibiorstwa. Zakres tej analizy zaley zarwno od charakteru jak i zoonoci problemu, ktry jest rozpatrywany.20

Inne kryterium podziau, jakim jest zakres zagadnie objtych analiz wyrniamy:
18 19

W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 28-29 Tame, s. 30 20 Tame, s.30

 analiza caociowa, analiza odcinkowa (problemowa, czciowa).

Analiza caociowa dotyczy wszystkich zjawisk wystpujcych w przedsibiorstwie. W zalenoci od jej celw mog by zastosowane badania o charakterze oglnym lub szczegowym. Badania oglne obejmuj caociowe wyniki przedsibiorstwa, natomiast szczegowe zajmuj si konkretnymi problemami, uwidaczniaj rda sukcesw i przyczyny niepowodze. Analiza odcinkowa polega na odrbnym badaniu ronych dziedzin dziaalnoci np.: produkcji, kosztw. Przy badaniach odcinkowych zawa si wpyw czynnikw ksztatujcych badane zjawisko do bliskich zalenoci, bez stwierdzania nastpstw w innych dziedzinach dziaalnoci. Rni si od analizy caociowej innym przedziaem czasu. Stopie szczegowoci bada jest podstaw podziau na: analiza oglna, analiza szczegowa.

Analiza oglna obejmuje caoksztat dziaalnoci, ktrej prace badawcze opieraj si na wskiej grupie odpowiednio dobranych wskanikw syntetycznych. Stanowi ona podstaw do podejmowania biecych oraz rozwojowych decyzji dotyczcych caego przedsibiorstwa. Analiza szczegowa polega na badaniu okrelonego odcinka dziaalnoci, wzgldnie okrelonego problemu, w sposb szczegowy, oparty na szerokim zakresie informacji i wskanikw umoliwiajcych uchwycenie zalenoci przyczynowo-skutkowych midzy badanymi zjawiskami. Jej wad jest dua czasochonno.

Forma prowadzenia bada jest kolejnym kryterium dzielce analiz finansow na: analiz wskanikow, analiz rozliczeniow.

Analiza wskanikowa dostarcza informacji o sytuacji finansowej i wynikach dziaalnoci gospodarczej badanej firmy na podstawie zbioru wskanikw logicznie ze sob powizanych. Aby przy pomocy analizy wskanikowej mc dokona prawidowej oceny analizowanych zjawisk wane jest przestrzeganie procedury postpowania. Analiz rozliczeniow charakteryzuje wiksza warto poznawcza, ktra polega na badaniu i ocenie zwizkw i wspzalenoci wystpujcymi midzy poszczeglnymi zjawiskami. Dziki temu moliwa jest identyfikacja czynnikw ksztatujcych badane procesy i zjawiska oraz peniejsza ocena ich oddziaywania na wyniki dziaalnoci jednostki gospodarczej.21 Ze wzgldu na czas objty analiz mona podzieli j na: Analiz retrospektywn (ex post), Analiz biec (operatywna), Analiz prospektywn (ex ante). Analiza ex post (retrospektywna) jest jedn z najlepiej opracowanych rodzajw analizy ekonomicznej. Jej gwnym celem jest przeprowadzenie bada strukturalnych oraz przyczynowych w odniesieniu do zdarze, ktre wczeniej miay miejsce w gospodarce w okrelonym przedziale czasu. Wyniki tej analizy pozwalaj wyjani zmiany, jakie nastpiy w przedsibiorstwie jako caoci, ale take w poszczeglnych jego okresach jego dziaalnoci. Ponadto otrzymane wyniki pomog nam zapobiec niepodanym zmianom, ktre mog mie miejsce w przyszoci oraz pozwol nam na utrwalenie korzystnych tendencji w zarzdzaniu obiektami gospodarczymi.22

21 22

W. Gabrusewicz, op. cit., s. 31. L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, Akademia Ekonomiczna Wrocaw 1998 s. 14

Analiza bieca ma na celu przygotowanie informacji analitycznych o procesach i zjawiskach gospodarczych, ich wynikach w relatywnie krtkich odcinkach czasu zmiana, dzie, dekada. Analiz t wykorzystuje si przede wszystkim w tych ogniwach przedsibiorstwa, gdzie prawidowy przebieg procesw ma wane znaczenie z punktu widzenia ostatecznych wynikw pracy przedsibiorstwa Analiza ex ante pozwala nam na ustalenie wynikw przewidywanych procesw gospodarczych we wszystkich dziedzinach dziaalnoci oraz w caym przedsibiorstwie. Jednoczenie uwzgldnia czynniki, ktre dziaay wczeniej i te, ktre mog pojawi si w przyszoci. Analiz t wykorzystuje si we wszystkich procesach decyzyjnych, a w szczeglnoci w procesie planowania. Pozwala nam ona na ustalenie skutkw rozpatrywanych wariantw planistycznych, a take daje nam moliwo nakrelenia w miar wyranego obrazu gospodarczego przedsibiorstwa dla kadego wariantu dziaania.23 1.3. Metody analizy finansowej Istniej rne definicje pojcia metoda. Kady autor definiuje j w inny sposoby. S. Kamiski definiuje metod jako: powtarzalny sposb dziaania zwikszajcy jego sprawno, sposb, ktry jest wyznaczony za pomoc spjnego zbioru regu, wiadomie i systematycznie stosowany, wzorcowy dobr i ukad elementarnych czynnoci.24 S. Nowak definiuje metod jako: okrelony, powtarzalny i wyuczalny sposb- schemat lub wzr- postpowania, wiadomie skierowanego na realizacj pewnego celu poprzez dobr rodkw odpowiednich do tego celu.25 Jeszcze inn definicj metody przedstawia Z. Hajduk: Metoda = sposb postpowania- okrelony przez pewne dyrektywy, reguy, wytyczne; - powtarzalny, systematyczny; - stosowany

23

L. Bednarski, J. Duraj, E. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty: Analiza ekonomiczna przedsibiorstwa, Akademia Ekonomiczna Wrocaw 1998 s. 14-15 24 S. Kamiski: Nauka i metoda. Pojcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin 1992, s. 201 25 S. Nowak: Metodologia bada spoecznych, Warszawa 1985, s. 19

celowo i wiadomie; - zawierajcy element normatywny, wartociujcy ( jak naley postpowa).26 Analiza finansowa posuguje si metodami oglnymi i szczegowymi. Metody oglne s oparte na poprawnym myleniu, kojarzeniu faktw i skutkw oraz na wycigniciu prawidowych wnioskw. Metody te opieraj si wic na zasadach logiki. Metody szczegowe s pogbieniem metod oglnych, pozwalaj one na ustalenie zmian rozpatrywanych zjawisk, wyjanieniu przyczyn i skutkw tych zmian oraz na rozpatrywaniu zalenoci, ktre wystpuj midzy analizowanymi zjawiskami. 27 W analizie finansowej wykorzystywane s 3 podstawowe metody oglne: 28 metoda indukcji, metoda dedukcji, metoda redukcji. Za podstawowe kryterium pozwalajce rozrni te metody suy kolejno rozpatrywanych zjawisk. W metodzie indukcyjnej analiz rozpoczyna si od zjawisk szczegowych, elementarnych, przyczynowych i stopniowo przechodzi si do uoglnie i wnioskw, jako syntezy procesu analitycznego. Metod indukcyjn zamiennie nazywa si metod scalania, poniewa cechuje j nastpujcy przebieg:29

od szczegu od czynnikw od przyczyn

do ogu do wynikw do skutkw

rdo: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37

26 27

Z. Hajduk: Oglna metodologia nauk, Lublin 2001, s. 104-107 W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37 28 Tame, s. 37 29 Tame, s. 37

Istot metody indukcyjnej jest formuowanie uoglnie na podstawie szczegowego rozpoznania zjawisk czstkowych. Analiza przeprowadzona przy pomocy metody indukcyjnej rozpoczyna si od zbadania wszystkich obszarw dziaalnoci przedsibiorstwa, wykorzystania zaangaowanych czynnikw i nastpnie ustalenia jaki wpyw ma gospodarowanie tymi czynnikami na wynik finansowy przedsibiorstwa.30 Metoda dedukcji przyjmuje kierunek odwrotny ni metoda indukcji, bowiem wychodzi ona od oglnego sformuowania problemu badawczego w ujciu syntetycznym i stopniowo przechodzi do szczegw, ktre pozwalaj objani przyczyny jak i skutki zmian jakie miay miejsce w zjawiskach oglnych.31

od ogu od wynikw od skutkw

do szczegu do czynnikw do przyczyn

rdo: W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37

Metoda dedukcyjna rozpoczyna analiz finansow od analizy wynikw finansowych, nastpnie bada czynniki, ktre miay istotny wpyw na wielko i zmian wyniku finansowego.32

30 31

W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 37-38 Tame, s. 38 32 Tame, s. 38

Metoda redukcji zwana take metod weryfikacji skada si z trzech elementw:33 1. sformuowania tez i wnioskw syntezy wstpnej, 2. zweryfikowanie prawdziwoci tez i wnioskw wstpnych w postpowaniu analitycznym, 3. podsumowania ustale dokonanych w trakcie weryfikacji i sformuowania syntezy kocowej. Metoda redukcji wymaga sformuowania problemu, przeprowadzeniu bada analitycznych, ktre potwierdz lub odrzuc wstpne ustalenia, konieczna jest take synteza kocowa. Metoda ta charakteryzuje si tym, e jest trudna w stosowaniu, a od analityka wymaga dobrej znajomoci zagadnie funkcjonowania przedsibiorstwa, a take dobrego opanowania warsztatu badawczego.34 Metody oglne wskazuj nam jaki kierunek bada zosta przyjty. Specyfikacja poszczeglnych problemw badawczych wymaga zastosowania prawidowo dobranych metod szczegowych, ktre pozwalaj na opis badanego zjawiska oraz na badania o charakterze przyczynowym.35 Szczegowe metody analizy finansowej najczciej dzieli si na:36 metody analizy jakociowej, metody analizy ilociowej. Zaliczane do metod szczegowych, metody analizy jakociowej (zwane rwnie metodami opisowymi), przedstawiaj badane zwizki i zalenoci w formie opisowej, werbalnej, bez prb nadawania im ilociowego niezalenego wyrazu. Polegaj gwnie na opisie wielkoci, dynamiki i struktury rozpatrywanych zjawisk. Zalet omawianych metod jest ich prostota i zwizana z tym dua atwo w praktycznym ich stosowaniu. Ich wad natomiast jest to, e nie pozwalaj na dokadn kwalifikacj zalenoci istniejcych pomidzy badanymi zjawiskami. Pomimo wad metody

33 34

W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 39 Tame, s. 39 35 Tame, s. 39 36 Tame, s. 40

jakociowe powinny by w dalszym cigu stosowane w analizie, lecz gwnie we wstpnej jej fazie.37 Zdecydowan przewag nad metodami jakociowymi maj metody ilociowe. Wyniki osignite za pomoc metod jakociowych wynikaj z dowiadczenia badacza oraz jego wiedzy. W analizie finansowej zastosowanie znajduje wiele metod ilociowych. Dokonujc podziau ze wzgldu na stopie wnikliwoci mona wyrni metody:38 metody porwna, metody deterministyczne, metody stochastyczne. Metoda porwna (metoda odchyle) polega na porwnaniu badanych zjawisk z innymi wielkociami oraz ustaleniu rnic midzy cechami porwnywanych zjawisk. W metodzie tej ocenia si zawsze przynajmniej dwie kategorie liczb. Jedna wyraa stan faktyczny, a druga stanowi podstaw porwna. W rezultacie otrzymuje si rnice dodatnie lub ujemne zachodzce pomidzy porwnywanymi wielkociami. Przedmiotem porwna mog by liczby wzgldne i bezwzgldne. Proste porwnania polegaj na obliczeniu rnic w porwnywalnych zjawiskach, lecz uzyskane odchylenia nie stanowi podstawy do oceny zaistniaych przyczyn, przez co nie maj wartoci poznawczej. Ocena opisowa oparta na przypuszczeniach nie pozwala na waciw ocen zarwno przyczyn pierwotnych wystpowania odchyle, jak i wtrnych dotyczcych stopnia oddziaywania. W takim wypadku konieczne jest przeprowadzenie analizy przyczynowej, w ktrej zakada si szczegowe i wymierne okrelenie wpywu poszczeglnych czynnikw na powstae odchylenia39.

37 38

W. Gabrusewicz, op. cit., s. 36-40. W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005, s. 41 39 L. Bednarski, R. Borowiecki, J. Duraj, K. Kurtys, T. Waniewski, B. Wersty, op. cit., s. 32.

Metody deterministyczne maj za zadanie ustali, jaka cz odchylenia badanej wielkoci ekonomicznej wynika z dziaania poszczeglnych czynnikw. Z gry s oznaczone zarwno posta zalenoci, jak te rodzaj i liczba czynnikw okrelajcych t wielko. Do podstawowych metod deterministycznych, wykorzystywanych powszechnie w analizie finansowej, nale: metoda podstawie acuchowych, metoda rnicowania, metoda rnic czstkowych, metoda funkcyjna, metoda logarytmiczna40. Metody stochastyczne s bardziej precyzyjne ni metody deterministyczne, poniewa uwzgldnia si w nich nie tylko wpyw czynnikw podstawowych na badane zjawisko, ale take oddziaywanie czynnikw drugorzdnych i przypadkowych. Liczba czynnikw wynika z przeprowadzonego rozpoznania w analizie wstpnej. Metody stochastyczne pozwalaj na szersze ujcie zwizkw midzy zjawiskami gospodarczymi i cilejsze przypisanie im ilociowego wyrazu.41 1.4. Charakterystyka sprawozda finansowych wykorzystywanych jako rda informacji w analizach finansowych Sprawozdania finansowe jednostki stanowi kocowy produkt systemu rachunkowoci finansowej, s one efektem pomiaru dziaalnoci prowadzonej przez jednostk. Ich celem jest dostarczenie informacji dla decyzji ekonomicznych. Sprawozdania finansowe powinny dotyczy rzeczywistoci gospodarczej przedsibiorstwa, ktre zawieraj posegregowane, przetworzone dane o zdarzeniach gospodarczych i transakcjach. Wyniki analizy finansowej s zalene od rodzaju, zawartoci i jakoci materiaw rdowych. Jeeli podstaw do podjcia decyzji bd materiay niekompletne, niewiarygodne czy niestarannie zweryfikowane uniemoliwi wyprowadzenie poprawnych wnioskw.

40

Sprawozdania finansowe i ich analiza. Analiza finansowa, red. B. Micherda 2005, Stowarzyszenie Ksigowych w Polsce, Warszawa 2005, s. 28. 41 https://docs.google.com/metodystochastyczne

Materiay rdowe analizy finansowej mona podzieli na:42 materiay wewntrzne, ktre zawieraj informacje pochodzce z wewntrz przedsibiorstwa, materiay zewntrzne, ktre informuj o otoczeniu, czyli zewntrznych warunkach funkcjonowania przedsibiorstwa. Gwnym rdem danych o przedsibiorstwie s materiay wewntrzne, ktre mog mie charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny. Zasadnicze znaczenie maj materiay ewidencyjne, gdy s wynikiem przyjtych zasad ewidencji ekonomicznej. Zasady ewidencyjne funkcjonujce w przedsibiorstwie s uregulowane obligatoryjnym przepisami prawa, mog rwnie wynika z wewntrznych zasad ewidencyjnych sucych wewntrznemu zarzdzaniu. Wrd materiaw ewidencyjnych mona wyrni: pierwotn i wtrn dokumentacj operacji gospodarczych, analityczne i syntetyczne urzdzenia ewidencyjne, sprawozdawczo opart na treciach wynikajcych z zapisw dokonanych w urzdzeniach ewidencyjnych. Materiay rdowe pozaewidencyjne maj charakter pomocniczy, uzupeniajcy, jednake ich brak lub niekompletno moe utrudni lub uniemoliwi przeprowadzenie analizy w wybranym zakresie. Dane pozaewidencyjne obejmuj43: wyniki poprzednich analiz, opracowane dane postulowane, a take pozostae dane postulowane, protokoy z przeprowadzonych kontroli i rewizji zarwno przez organy zewntrzne jak i zewntrzne, a take wnioski po kontrolne, protokoy z posiedze zarzdu i rad nadzorczych, informacje pochodzce od kompetentnych pracownikw.

42 43

W. Gabrusewicz, 2007, s. 34. M. Walczak, Analiza finansowa w zarzdzaniu, Difin, Warszawa 2007, s. 72.

Do oceny kondycji finansowej przedsibiorstwa wykorzystywane s take materiay zewntrzne dotyczce jego otoczenia. Dostarczaj one informacji wyjaniajcych uwarunkowania danej dziaalnoci oraz umoliwiaj porwnania z wynikami innych podmiotw funkcjonujcych w otoczeniu rynkowym, co pozwala oceni skale sukcesu lub poraki finansowej firmy. Typowym ewidencyjnym materiaem rdowym wykorzystywanym w analizie jest sprawozdawczo przedsibiorstwa. Klasyfikowana moe by wedug rnych kryteriw:44 czstotliwoci sporzdzania sprawozda, odbiorcw sprawozda, obowizku sporzdzania sprawozda, zakresu przedmiotowego.

Obowizku jednostki jest przygotowanie w jednostce dokumentw sprawozdawczych. Sprawozdania te s obligatoryjne, wymagane regulacjami prawnymi dotyczcymi midzy innymi ustawy o rachunkowoci, statystyki finansowej, obrotu giedowego. W zalenoci od zakresu przedmiotowego danych rdowych sprawozdawczo dzieli si na rzeczow i finansow. Sprawozdawczo rzeczowa stanowi materiay rdowe do analizy techniczno ekonomicznej, natomiast sprawozdawczo finansowa suy przede wszystkim potrzebom analizy finansowej. Zakres przedmiotowy sprawozdawczoci wyniki z charakteru prowadzonej dziaalnoci, jego struktury organizacyjnej i powiza kapitaowych. Sporzdzany jest z rn czstotliwoci i szczegowoci.

44

E. Siemiska, Finansowa kondycja firmy, Warszawa 2003, s. 41.

By dokonad oceny dziaalnoci kadego przedsibiorstwa niezbdne jest roczne sprawozdanie finansowe. Zgodnie z obejmowad:45 1) bilans, 2) rachunek zyskw i strat, 3) informacje dodatkowe, obejmujce wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objanienia. Do pozostaych sprawozdao finansowych potrzebnych do oceny finansowej przedsibiorstwa naley: pozostaa sprawozdawczod sporzdzana gwnie na rzecz GUS, ksigi rachunkowe przedsibiorstwa ) zestawienia obrotw i sald na kontach syntetycznych), dokumenty dotyczce rnych obszarw funkcjonowania przedsibiorstwa, owiadczenia podatkowe, sprawozdania i wnioski pokontrolne, wyniki inwentaryzacji, plany gospodarcze przedsibiorstw, ich programy rozwojowe, wykonywane wczeniej biece analizy odcinkowe i okresowe, art. 45 ustawy o rachunkowoci Sprawozdanie finansowe powinno

rozmowy i dyskusje z przedstawicielami kadry kierowniczej, informacje zewntrzne dotyczce otoczenia przedsibiorstwa pochodzce ze rde: GUS
i WUS, itp.

Bardzo istotne jest by zachowywa przejrzystoci, rzetelnoci, wiarygodnoci i porwnywalnoci informacji, bowiem sprawozdawczo podlega regulacji prawnej. Podstaw tej regulacji jest kodeks handlowy, prawo podatkowe, ustawa o rachunkowoci oraz przepisy i ustalenia okrelane przez Ministerstwo Finansw czy Gwny Urzd Statystyczny46.

45 46

Ustawa z dnia 29 wrzenia 1994r. o rachunkowoci, art. 45, ust. 2. Z. Leszczyski, A. Skowronek-Mielczarek op. cit., s. 20.

Podstawowe zasady sporzdzania sprawozda finansowych47: zasada memoriau w ksigach rachunkowych jednostki naley uj koszty i przychody dotyczce danego roku obrotowego, niezalenie od terminu ich zapaty.
zasada wspmiernoci do aktyww lub pasyww naley zaliczad przychody lub koszty dotyczce przyszych okresw oraz przypadajce na ten okres sprawozdawczy koszty, ktre jeszcze nie zostay poniesione, zasada kontynuacji dziaania - domniemanie, e jednostka bdzie kontynuowaa dziaalnod w dajcej si przewidzied przyszoci, zasada ostronej wyceny zgodnie z t zasad: elementy zysku mog byd zaliczone po ich zrealizowaniu, koszty naley wykazad nawet takie, ktre zostan uprawdopodobnione, skadniki majtku wycenia si po cenach historycznych niw wyszych od cen rynkowych. zasada cigoci (porwnywalnoci) - zakada stae stosowanie z okresu na okres, raz przyjtych zasad w celu zapewnienia porwnywalnoci danych, zasada istotnoci - sprawozdaniu musz byd wykazane wszystkie pozycje, ktre maj istotne znaczenie dla oceny jednostki i zdarzeo gospodarczych oraz dla podejmowania decyzji, zasada indywidualnej wyceny (niekompensowania) - wymaga oddzielnej wyceny kadego poszczeglnego skadnika aktyww i pasyww, przychodw i zwizanych z nimi kosztw. Istotn rol odgrywa dobr i weryfikacja materiaw rdowych, poniewa s one jednymi z podstawowych elementw mwicych o jakoci przeprowadzonej analizy. Zy

i niekompletny dobr materiaw moe doprowadzid do bdnych ustaleo, a co za tym idzie, podjcie nieskutecznego dziaania. Informacje do przygotowania analizy powinny dotyczyd kilku okresw, poniewa tylko wtedy bdzie zachowany warunek porwnawczy badanych zjawisk oraz bdzie istniaa moliwod okrelenia tendencji rozwoju poszczeglnych zjawisk.

1.4.1. Bilans
Gwnym sprawozdaniem i zarazem najwaniejszym rdem informacji do przeprowadzenia analizy finansowej w przedsibiorstwie jest bilans. Obejmuje on wartociowe zestawienie aktyww i pasyww badanego przedsibiorstwa na okrelony dzieo (moment bilansowy). Bilans stanowi podstaw sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej, nieprzerwanie jest on przedmiotem badao naukowych dotyczcych prawidowoci, odzwierciedlania majtku, ukadu poszczeglnych

47

Rachunkowo finansowa przedsibiorstwa wedug polskiego prawa bilansowego oraz Dyrektyw UE i MSR/MSSF cz 1, praca zbiorowa pod redakcj K. Sawickiego, EKSPERT Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocaw 2009, s. 21-22.

pozycji, problematyki ustalania zasad wyceny aktyww i pasyww, wyraania realnej wielkoci wyniku finansowego itp.48 Bilans przedstawia nam wszystkie skadniki majtkowe firmy po jednej stronie oraz rda ich finansowania po drugiej. Suma wszystkich bdcych w dyspozycji firmy skadnikw majtkowych jest rwna sumie rde ich finansowania (aktywa=pasywa). Zarwno strona aktyww jak i pasyww s uporzdkowane w nastpujcy sposb: aktywa - uszeregowane wedug stopnia pynnoci, tj. od najmniej do najbardziej pynnych, pasywa wedug terminu wymagalnoci tj. od kapitaw wasnych do zobowizao krtkoterminowych49. To syntetyczne zestawienie obrazuje nam sytuacj finansow jednostki w danym momencie czasu, tj. w dniu, na ktry zosta sporzdzony. Dane z bilansw sporzdzanych dla kilku kolejnych okresw (lat) mog stad si przedmiotem interesujcej analizy (take w ujciu dynamicznym). Wielkoci prezentowane w bilansie s danymi zagregowanymi, odzwierciedlajcymi rezultaty podjtych w firmie decyzji inwestycyjnych, operacyjnych czy finansowych, oraz zdarzeo gospodarczych, jakie wystpiy w okresie sprawozdawczym. Wszystkie pozycje bilansu wymagaj zatwierdzenia i uzgodnieniu ze stanem faktycznym w drodze inwentaryzacji, wwczas istnieje podstawa do uznania bilansu za rzetelny, prawidowy i wiarygodny dokument. Jako jedn z charakterystycznych cech bilansu mona uznad fakt, i przedstawiany w nim stan na koniec okresu obrachunkowego (na og jest to koniec roku kalendarzowego) jest zarazem stanem otwarcia w nastpnym okresie obrachunkowym. Kolejn cech charakterystyczn bilansu jest rwnowaga aktyww i pasyww (majtku i kapitaw). Podstawowe pozycje majtku i rde ich finansowania

w przedsibiorstwie przedstawia Tabela 1.3.

48 49

T. Waniewski W. Skoczylas op. cit., s. 86. A. Rutkowski, Zarzdzanie finansami, PWE, Warszawa 2002, s. 30.

Tabela 1.3. Uproszczony bilans dla jednostek innych ni banki i zakady ubezpieczeniowe
Aktywa A. Aktywa trwae I. Wartoci niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwae III. Nalenoci dugoterminowe IV. Inwestycje dugoterminowe V. Dugoterminowe rozliczenia midzyokresowe Pasywa A. Kapita (fundusz) wasny I. Kapita (fundusz) podstawowy II. Nalene wpaty na kapita podstawowy (wielkod ujemna) III. Udziay (akcje) wasne (wielkod ujemna) IV. Kapita (fundusz) zapasowy V. Kapita (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostae kapitay (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w cigu roku obrotowego (wielkod ujemna) B. Aktywa obrotowe I. Zapasy II. Nalenoci krtkoterminowe III. Inwestycje krtkoterminowe IV. Krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe Aktywa razem

B. Zobowizania i rezerwy na zobowizania I. Rezerwy na zobowizania II. Zobowizania dugoterminowe III. Zobowizania krtkoterminowe IV. Rozliczenia midzyokresowe

Pasywa razem

rdo: S. Koc, T. Fota, J. Godlewska; Bilans 2004, Grapa Wydawnicza INDOR Sp. z o.o., Warszawa 2005,s. 32.

Zasoby majtkowe, to kontrolowane przez jednostk aktywa o wiarygodnie okrelonej wartoci, powstae w wyniku przeszych zdarze, ktre spowoduj w przyszoci wpyw do jednostki korzyci ekonomicznych. Aktywa, to te zasoby majtkowe, nad ktrymi jednostka sprawuje kontrol, i ktre su jej do osigania korzyci w formie dopywu gotwki lub jej ekwiwalentw oraz zabezpieczenia pretensji wierzycieli. Obejmuj one majtek trway to jest dugoterminowe finansowe lokaty pienine i rzeczowe, a zwaszcza rodki trwae, wyposaenie oraz prawa i majtek obrotowy, gwnie zapasy, nalenoci a take rodki pienine. Istota i funkcje aktyww trwaych i obrotowych powoduj, e niezwykle wana jest analiza sytuacji majtkowej przedsibiorstwa, ktrej gwnym celem jest:50 dokonanie klasyfikacji i ustalenie najwaniejszych cech posiadanego majtku, badanie wielkoci i zmian zasobw majtku w czasie, rozpatrzenie struktury zasobw majtkowych przedsibiorstwa.

Aktywa trwae zaangaowane s w przedsibiorstwie przez okres powyej 1 roku, z tego te wzgldu uwaa si je za mao elastyczne i obcione s duym ryzykiem. Nakady na inwestycje ponoszone s w momencie rozpoczcia ich realizacji lub nawet przed i niema nigdy pewnoci, czy nastpi ich peny zwrot z biecych wpyww dziaalnoci gospodarczej. W przeciwiestwie do aktyww trwaych, ktre speniaj poredni rol w procesie osigania gotwki, aktywa obrotowe uczestnicz w nim w sposb bezporedni. Wchodz one do procesu gospodarczego i tam te podlegaj staym przemianom oraz wymianom, przynoszc nadwyk rodkw pieninych. Czas przebywania poszczeglnych zasobw aktyww obrotowych jest uzaleniony od charakteru procesu produkcyjnego, terminowoci regulowania rozrachunkw itd. Z reguy czas ten jest wzgldnie krtki. Rozchd zasobw majtkowych musi by uzupeniony odpowiednim przychodem, co stwarza moliwo cigego dostosowywania wielkoci tych skadnikw do stopnia wykorzystywanych zdolnoci produkcyjnych.

50

W. Gabrusewicz: Podstawy analizy finansowej, PWE, Warszawa 2005r., s. 64

Aktywa obrotowe obejmuj: aktywa rzeczowe zapasy materiaw, towarw, produktw gotowych i nie zakooczonych, przeznaczone do zbycia lub zuycia w cigu 12 miesicy od dnia bilansowego lub w cigu normalnego cyklu operacyjnego waciwego dla danej jednostki, nalenoci krtkoterminowe - oznaczaj kwoty pienine nalene danemu podmiotowi gospodarczemu od innych podmiotw lub osb fizycznych, z terminem zapaty nie przekraczajcym jednego roku z rnych tytuw (np. dostaw i usug, podatkw, skadek ubezpieczeo spoecznych, zacignitych poyczek) oraz nalenoci dochodzono przez przedsibiorstwo w sdzie (roszczenia sporne), aktywa finansowe m.in. udziay i akcje, inne papiery wartociowe, udzielone poyczki i inne inwestycje krtkoterminowe, aktywa pienine (rodki pienine oraz odsetki naliczone od aktyww finansowych), krtkoterminowe rozliczenia midzyokresowe kosztw rozliczenia wczeniej poniesionych wydatkw w miesicach nastpnych zgodnie z zasad wspmiernoci ponoszonych kosztw i uzyskiwanych przychodw np. prenumerata czasopism, dzierawa mieszkania z gry. Wszystkie skadniki majtku musz mied odpowiednie rda finansowania. Okrelaj one, kto i na jakich warunkach wyposay przedsibiorstwo w rodki gospodarcze. rda finansowania majtku dzieli si na kapita wasny oraz zobowizania i rezerwy na zobowizania. Kapita wasny skada si z kapitau (funduszu) podstawowego (zakadowego), kapitau (funduszu) zapasowego, kapitau (funduszu) z aktualizacji wyceny, pozostae kapitay (fundusze) rezerwowe. Kapita podstawowy korygowany jest o nalene wpaty na ten kapita oraz o udziay (akcje) wasne. Kapita z aktualizacji wyceny zawiera skutki ewentualnej aktualizacji wyceny rodkw trwaych a take skutki wyraenia w cenach rynkowych inwestycji zaliczanych do aktyww trwaych, czyli nieruchomoci, praw, papierw wartociowych i rnice kursowe. Do kapitau wasnego zalicza si rwnie zysk (strat) z lat ubiegych, zysk (strat) netto, odpisy z zysku netto w cigu roku obrotowego (wielkod ujemna). Drugim - obok kapitaw wasnych - najwaniejszym rdem finansowania s zobowizania. Do kategorii tej zalicza si: rezerwy na zobowizania z uwzgldnieniem nowej pozycji rezerwy na wiadczenia emerytalne i podobne z dalszym podziaem na dugo- i krtkookresowe, zobowizania dugoterminowe (o okresie spaty duszym ni rok, czyli: kredyty, poyczki, wyemitowane obligacje itp.),

 zobowizania krtkoterminowe: kredyty kupieckie, krtkoterminowe kredyty bankowe, krtkoterminowe papiery dune wyemitowane przez spk, zobowizania z tytuu wynagrodzeo, wobec ZUS itp.

rozliczenia midzyokresowe bierne przychodw i kosztw, ktre obejmuj ujemn wartod firmy51.

Bilans dostarcza informacji o wielkoci i strukturze majtku, pynnoci tego majtku, jego rentownoci a take o wielkoci i charakterze zaduenia oraz o dostosowaniu struktury majtku. Informacje o strukturze finansowej s pomocne przy przewidywaniu przyszych potrzeb kredytowych i prognozowaniu sposobu, w jaki przysze zyski i przepywy rodkw pieninych rozdzielone zostan pomidzy osoby zaangaowane finansowo w jednostk. Pomocne s rwnie przy przewidywaniu zdolnoci firmy do dalszego pozyskania rde finansowania. Bilans przedstawia obraz sytuacji majtkowej, finansowej i dochodowej jednostki gospodarczej, zatem posiada du wartod poznawcz.

1.4.2. Rachunek zyskw i strat

Rachunek zyskw i strat (rachunek wynikw) to kolejne z podstawowych sprawozdao finansowych, sporzdzane przez kade przedsibiorstwo, przedstawiajce jego sposb wypracowania wyniku finansowego. Rachunek wynikw przedstawia zdolnod firmy do generowania zyskw

i samofinansowania, prezentuje strumienie pienine. Rachunek wynikw zestawia strumienie przychodw uzyskanych w firmie ze sprzeday wyrobw i usug bd towarw w ramach prowadzonej dziaalnoci handlowej oraz przychodw uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztw tej dziaalnoci.

W klasycznym rachunku wynikw po jednej stronie s przychody, ktre zwikszaj powikszajce wynik finansowy, po drugiej natomiast rozchody (koszty), wpywajce ujemnie na generowane zyski52. Rachunek zyskw i strat moe byd sporzdzony w wariancie porwnawczym lub w wariancie kalkulacyjnym. Warianty rachunku zyskw i strat rni si midzy sob sposobem ujmowania kosztw. W wariancie porwnawczym koszty ujmuje si wedug rodzajw

z uwzgldnieniem zmiany stanu produktw. W tym wariancie ujmuje si wszystkie koszty, jakie

51

T. Waniewski, w. Skoczylas, Teoria i praktyka analizy finansowej w przedsibiorstwie, Fundacja Rozwoju Rachunkowoci w Polsce, Warszawa 2002, s. 86. 52 T. Waniewski, W. Skoczylas op. cit., s. 93-94.

zostay poniesione przez przedsibiorstwo w danym okresie sprawozdawczy. Natomiast w wariancie kalkulacyjnym ustala si koszty wytworzenia sprzedanych produktw, a oddzielnie wykazuje si koszty sprzeday i koszty oglnego zarzdu Struktur rachunku zyskw i strat wedug zacznika do ustawy o rachunkowoci przedstawia tabela 1.4. Pozostae przychody operacyjne stanowi przychody operacyjne, ktre nie dotycz zwykej dziaalnoci jednostki. Zalicza si tu, oprcz wymienionych w tabeli 1.4. m.in.: przychody zwizane z dziaalnoci socjaln, otrzymane odszkodowania, kary, grzywny, darowizny. Przychody finansowe obejmuj: dywidendy i udziay w zyskach, odsetki, zysk ze zbycia inwestycji, aktualizacja wartoci inwestycji, nadwyk dodatnich rnic kursowych nad ujemnymi, rozwizanie rezerw. Do kosztw wedug rodzaju zalicza si: wartod sprzedanych towarw i materiaw, zuycie materiaw i energii, usugi obce, podatki i opaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia spoeczne i inne wiadczenia, amortyzacja, pozostae koszty rodzajowe. Usugi obce obejmuj usugi takie jak: remonty, konserwacje, usugi transportowe, pocztowo-telekomunikacyjne, koszty wynajmu urzdzeo, leasing operacyjny, itp. W skad kosztw pozostaych zalicza si: koszty podry subowych, reprezentacji i reklamy. W rachunku zyskw i strat ustala si pid rodzajw wyniku finansowego (zysku lub straty): wynik ze sprzeday rnica pomidzy przychodami ze sprzeday i zrwnanymi z nimi a kosztami dziaalnoci operacyjnej, wynik z dziaalnoci operacyjnej wynik na sprzeday skorygowany o rnic pomidzy pozostaymi kosztami operacyjnymi, wynik z dziaalnoci gospodarczej wynik na dziaalnoci operacyjnej powikszony Tabela 1.4. Rachunek zyskw i strat w wariancie kalkulacyjnym i porwnawczym
WARIANT KALKULACYJNY WARIANT PORWNAWCZY

A. Przychody netto ze sprzeday produktw, A. Przychody netto ze sprzeday i zrwnane z nimi, towarw i materiaw, w tym: w tym: - od jednostek powizanych I. Przychody netto ze sprzeday produktw II. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw B. Koszty sprzedanych produktw, towarw i materiaw, w tym: - jednostkom powizanym I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktw II. Wartod sprzedanych towarw i materiaw C. Zysk (strata) brutto ze sprzeday (A-B) D. Koszty sprzeday E. Koszty oglnego zarzdu F. Zysk (strata) ze sprzeday (C-D-E) G. Pozostae przychody operacyjne I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Dotacje III. Inne przychody operacyjne VIII. Wartod sprzedanych towarw i materiaw H. Pozostae koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Aktualizacja wartoci aktyww niefinansowych III. Inne koszty operacyjne I. Zysk (strata) z dziaalnoci operacyjnej (F+G-H) J. Przychody finansowe I. Dywidendy i udziay w zyskach, w tym: - od jednostek powizanych II. Odsetki, w tym: - od jednostek powizanych III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartoci inwestycji V. Inne K. Koszty finansowe C. Zysk (strata) ze sprzeday (A-B) D. Pozostae przychody operacyjne I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Dotacje III. Inne przychody operacyjne E. Pozostae koszty operacyjne I. Strata ze zbycia niefinansowych aktyww trwaych II. Aktualizacja wartoci aktyww niefinansowych III. Inne koszty operacyjne F. Zysk (strata) z dziaalnoci operacyjnej (C+D-E) G. Przychody finansowe I. Dywidendy i udziay w zyskach, w tym: - od jednostek powizanych II. Odsetki, w tym: VI. Ubezpieczenia spoeczne i inne wiadczenia VII. Pozostae koszty rodzajowe IV. Podatki i opaty, w tym: - podatek akcyzowy V. Wynagrodzenia II. Zuycie materiaw i energii III. Usugi obce I. Amortyzacja - od jednostek powizanych I. Przychody netto ze sprzeday produktw II. Zmiana stanu produktw (zwikszenie - wartod dodatnia, zmniejszenie - wartod ujemna) III. Koszt wytworzenia produktw na wasne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze sprzeday towarw i materiaw B. Koszty dziaalnoci operacyjnej

rdo: Opracowanie wasne na podstawie ustawy o rachunkowoci.

(lub pomniejszony) o rnic pomidzy przychodami finansowymi a kosztami finansowymi, wynik brutto wynik na dziaalnoci gospodarczej skorygowany o saldo zyskw i strat nadzwyczajnych, wynik netto wynik brutto pomniejszony o obowizkowe obcienia wyniku finansowego (podatek dochodowy i pozostae obowizkowe obcienia wyniku)53.

1.4.3. Rachunek przepyww rodkw pieninych Sprawozdanie z przepywu rodkw pieninych jest obowizkowym dokumentem finansowym sporzdzanym od roku 1995 w tych firmach, ktre maj obowizek badania i ogaszania sprawozdao finansowych. Obowizek ten dotyczy bankw, ubezpieczycieli, spek akcyjnych oraz pozostaych jednostek, ktre w poprzedzajcym roku obrotowym, za ktry sporzdzono sprawozdanie finansowe, osigny lub przekroczyy granic dwch z trzech nastpujcych wielkoci54: rednioroczne zatrudnienie 50 osb, suma bilansowa 2 500 000 mln euro, przychd netto ze sprzeday towarw i produktw oraz operacji finansowych 5 000 000 mln euro.

Pozostae firmy nie s zobowizane do sporzdzania tego dokumentu, cho mog to zrobi na wasne potrzeby. Omawiane sprawozdanie odzwierciedla przepywy gotwkowe w trzech podstawowych obszarach dziaalnoci przedsibiorstwa, tj. obszarze: operacyjnym, inwestycyjnym, finansowym. Dziaalno operacyjna jest podstawowym rodzajem dziaalnoci przedsibiorstwa wraz z innymi rodzajami dziaalnoci niezaliczonymi do dziaalnoci inwestycyjnej lub finansowej. Zalicza si tu take dziaalno leasingow, obrt instrumentami finansowymi. Dziaalno inwestycyjna jest nabywaniem lub zbywaniem skadnikw aktyww
53 54

M. Walczak, op. cit., s. 93-96. Z. Leszczyski, A. Skowronek Mielczarek, Analiza ekonomiczno finansowa firmy, Difin, Warszawa 2000, s.80; aktualizacja wedug Ustawy o rachunkowoci art. 64.

trwaych i krtkoterminowych aktyww finansowych, obejmuje wszystkie inne zwizane z nimi pienine koszty i korzyci. Dziaalno finansowa to pozyskanie lub utrata rde finansowania, czyli zmiany w rozmiarach i relacjach kapitau (funduszu) wasnego i obcego, oraz wszystkie zwizane z nimi pienine koszty i korzyci. Naley zaznaczy, e otrzymane dotacje zalicza si do tej dziaalnoci, ale ju jej wydatkowanie dotyczy dziaalnoci operacyjnej lub inwestycyjnej. Wyznaczania przepywu rodkw pieninych na caym wiecie dokonuje si za pomoc jednej z dwch metod: poredniej lub bezporedniej. Zgodnie z ustaw o rachunkowoci przepywy z dziaalnoci operacyjnej mona wyznacza dowoln metod, natomiast konstrukcja obu metod w przypadku przepyww z dziaalnoci inwestycyjnej i finansowej niczym si nie rni.
Metoda i wydatkw bezporednia dziaalnoci polega na wykazaniu podstawowych pozycji tytuw wpyww Natomiast operacyjnej jako odrbnych rachunku.

w metodzie poredniej wynik finansowy netto koryguje si o pozycje niepowodujce zmiany stanu rodkw pieninych lub ich ekwiwalentw, jak rwnie o wyniki innych dziaalnoci ni operacyjna oraz elementy pienine wyniku, ktre zalicza si do dziaalnoci inwestycyjnej lub finansowej55.

Celem opracowania analizy sprawozda z przepywu rodkw pieninych jest peniejsza charakterystyka sytuacji finansowej, a szczeglnie zyskownoci i zdolnoci patniczej. Bilans oraz rachunek zyskw i strat nie zawsze odzwierciedlaj realne przepywy gotwki, natomiast rachunek przepyww rodkw pieninych pokazuje efekty funkcjonowania przedsibiorstwa wanie bazujce na kreniu pienidza w firmie, na zmianach zasobw gotwkowych bdcych w jej dyspozycji.
Ukad sprawozdania z przepywu rodkw pieninych przedstawiono poniej56.

Rachunek przepyww pieninych

(metoda porednia) A. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej

55

Wdzki Dariusz, Analiza wskanikowa sprawozdania finansowego. Tom 1. Sprawozdanie finansowe, Oficyna a Wolters Kluwer business, Krakw, 2009, s. 268-271.
56

Ustawa o rachunkowoci, zacznik numer 1.

I. Zysk (strata) netto II. Korekty razem 1. Amortyzacja 2. Zyski (straty) z tytuu rnic kursowych 3. Odsetki i udziay w zyskach (dywidendy) 4. Zysk (strata) z dziaalnoci inwestycyjnej 5. Zmiana stanu rezerw 6. Zmiana stanu zapasw 7. Zmiana stanu nalenoci 8. Zmiana stanu zobowizao krtkoterminowych, z wyjtkiem poyczek i kredytw 9. Zmiana stanu rozliczeo midzyokresowych 10. Inne korekty III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci operacyjnej (III)

(metoda bezporednia) A. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci operacyjnej I. Wpywy 1. Sprzeda 2. Inne wpywy z dziaalnoci operacyjnej II. Wydatki 1. Dostawy i usugi 2. Wynagrodzenia netto 3. Ubezpieczenia spoeczne i zdrowotne oraz inne wiadczenia 4. Podatki i opaty o charakterze publicznoprawnym 5. Inne wydatki operacyjne III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci operacyjnej (I-II)

(metoda porednia/bezporednia) B. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci inwestycyjnej I. Wpywy 1. Zbycie wartoci niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktyww trwaych 2. Zbycie inwestycji w nieruchomoci oraz wartoci niematerialne i prawne 3. Z aktyww finansowych, w tym: a) w jednostkach powizanych b) w pozostaych jednostkach - zbycie aktyww finansowych, - dywidendy i udziay w zyskach - spata udzielonych poyczek dugoterminowych - odsetki - inne wpywy z aktyww finansowych 4. Inne wpywy inwestycyjne II. Wydatki 1. Nabycie wartoci niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktyww trwaych 2. Inwestycje w nieruchomoci oraz wartoci niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe, w tym: a) w jednostkach powizanych b) w pozostaych jednostkach - nabycie aktyww finansowych - udzielone poyczki dugoterminowe 4. Inne wydatki inwestycyjne III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci inwestycyjnej (I-II) C. Przepywy rodkw pieninych z dziaalnoci finansowej I. Wpywy 1. Wpywy netto z wydania udziaw (emisji akcji) i innych instrumentw kapitaowych oraz dopat do kapitau

2. Kredyty i poyczki 3. Emisja dunych papierw wartociowych 4. Inne wpywy finansowe II. Wydatki 1. Nabycie udziaw (akcji) wasnych 2. Dywidendy i inne wypaty na rzecz wacicieli 3. Inne, ni wypaty na rzecz wacicieli, wydatki z tytuu podziau zysku 4. Spaty kredytw i poyczek 5. Wykup dunych papierw wartociowych 6. Z tytuu innych zobowizao finansowych 7. Patnoci zobowizao z tytuu umw leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe III. Przepywy pienine netto z dziaalnoci finansowej (I-II) D. Przepywy pienine netto, razem (A.IIIB.IIIC.III) E. Bilansowa zmiana stanu rodkw pieninych, w tym: - zmiana stanu rodkw pieninych z tytuu rnic kursowych F. rodki pienine na pocztek okresu G. rodki pienine na koniec okresu (FD), w tym: - o ograniczonej moliwoci dysponowania