KINO LESBIJSKIE AKTORKI LESBIJKI HERMAFRODYTYZM

dwumiesięcznik społeczno - kulturalny

 wstępniak Tekst: Ewa Tomaszewicz

Spis treści

02 W S T Ę P N I A K
14 K R A J 20 K U L T U R A
Homo.pl i gra w „bara-bara“ Nie chcą gejów w Bydgoszczy Powrót Krzysztofa Niemczyka
03 Ś W I A T Gejowsko-lesbijskie podróże Angielski gej w Sarajewie
Coming out Jodie Foster Nareszcie razem! Homoantyk
04 R A P O R T KPH z jednej, Rydzyk z drugiej Karmel na wagę złota
Lesbijki na srebrnym ekranie Klient specjalnej troski Madame Sata
Yes, I am 17 Ś W I A T Homopary.pl
Subiektywny spis aktorek lesbijek Francja skazana za odmowę adopcji Tęczowa kolekcja
09 W Y W I A D ILGA rozczarowana postawą Polski Muzyka LGBT
Droga do coming outu Węgierska równość Podsumowanie roku 2007
Wywiad z Tomaszem Raczkiem GLAAD Media Awards
12 K U L T U R A 18 S P O Ł E C Z E Ń S T W O
Guys. From Poland with Love Panie na prawo, panowie na lewo

Homo.pl i gra w „bara-bara“

Na gwiazdkę ujemnie na jej samopoczucie, jakość i długość szufladki z napisem „wszyscy“. W grach kom-
dostałam grę życia. Nie pomogło stworzenie kilku dodatko- puterowych schematy nie bolą. Zawsze mogę
symulacyjną wych Simek o podobnych pragnieniach i gra- przestać grać lub dostosować moją postać do
„Sims 2“. Dla nie wszystkimi jednocześnie. Świat Simów otaczającej ją rzeczywistości. W życiu to nie
niewtajemni- przewiduje istnienie lesbijek i gejów, nie prze- działa. I dobrze.
czonych – za- widuje natomiast zachowań wybiegających
bawa polega poza wąsko pojętą normę. Brzmi znajomo?
na tym, że
Prenumerata
tworzy się po- 14 lutego kanał HBO pokaże dokument „ho- Jeśli chcesz otrzymywać Replikę na bieżąco i do
stać (lub kilka mo.pl“, wyreżyserowany przez Roberta Glińs- domu – wpisz się na listę dystrybucyjną! Aby
foto: Oiko

postaci), pro-
gramuje się jej
aspiracje, a
następnie robi się wszystko, aby nasz Sim był
zadowolony – od dbania o podstawowe po-
trzeby fizjologiczne po spełnianie najbardziej
wyszukanych pragnień, jak „zobaczyć ducha“
czy „bara-bara z dziesięcioma Simami“.
Mój pierwszy Sim był kobietą nastawioną na
romansowanie. Ponieważ postanowiłam, że
będzie lesbijką, romansowała wyłącznie z ko-
bietami. I tu zaczęły się problemy. Simki zorien-
towane na związki po kilku „bara-bara“ zaczy-
kiego (recenzja – s. 22). O czym to? O tym, że
polscy geje i lesbijki, jak mówi reżyser, „żyją
jak wszyscy, a raczej chcą żyć jak wszyscy“.
Czyli są generalnie w porządku, a homofoby
są złe, bo im na to nie pozwalają. W świecie
Simów nie ma homofobów, są za to geje i les-
bijki, którzy żyją jak wszyscy (i nie mogą żyć
inaczej). Paradoksalnie ta prosta gra świetnie
obrazuje z jednej strony wizję świata wg osób
homofilnych, jaką niewątpliwie jest Robert
Gliński, z drugiej – uproszczony sposób pos-
trzegania osób homoseksualnych oraz społe-
czeństwa w ogóle. Społeczeństwa, które skła-
da się z „wszystkich“ i „tych, którzy chcą żyć
pokryć koszty przesyłki (jeden rok, przesyłka
krajowa), konieczna jest wpłata 48 zł tytułem
darowizny. Co dwa miesiące otrzymasz Replikę
prosto do domu i w dyskretnej kopercie.
Wpłat należy dokonywać na: Kampania Prze-
ciw Homofobii, numer konta: 35 2130 0004
2001 0344 2274 0001, z dopiskiem: Replika
– prenumerata (darowizna) oraz podaniem
dokładnego adresu do przesyłania magazynu.
Wspomóż „Replikę“! Wpłać 1% na Kampanię
Przeciw Homofobii! Szczegóły – s. 24.
Wydawca: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homofobii, ul. Żelaz-
na 68, Warszawa, tel.: 022 423 64 38, gazeta@kampania.org.pl
www.replika.kampania.org.pl

nały marzyć o wprowadzeniu się do niej, mał-
żeństwie i adopcji dziecka. Wszystkie bez wy-
jątku, nawet te, jak ona, nastawione na „bara-
bara“, robiły jej awantury, gdy flirtowała z in-
nymi Simkami w ich obecności. Żadna nie
chciała trójkąta, o innych -kątach już nie wspo-
minając. W efekcie moja singielka miała coraz
gorszą reputację w okolicy, coraz mniej kocha-
nek i potencjalnych kochanek, co wpłynęło
jak wszyscy“, wyklucza natomiast singli z wy-
boru, życie w komunie, związki wybiegające
poza model 1+1 (+ ewentualnie dzieci), re-
lacje nieoparte o wspólne mieszkanie i zaku-
py. Wyklucza różnorodność.
Czy to źle? Nawet bardzo. Tolerancja to, naj-
prościej mówiąc, akceptacja faktu, że niektó-
rzy żyją „inaczej“. Oraz niewpychanie ich do
Redaktorka naczelna: Ewa Tomaszewicz
Zastępca redaktorki naczelnej: Mariusz Kurc
Redakcja: Anna Piżl, Małgorzata Rawińska, Krzysztof Tomasik,
Paweł Fischer-Kotowski, Michał Muskała
Współpraca: Robert Biedroń, Łukasz Maciejewski, Radek Oliwa
Skład: Agnieszka Kraska
Webmastering: Krzysztof Łoś
Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych oraz zastrzega sobie
prawo do ich redagowania i skracania. Przedruki po uzyskaniu
pisemnej zgody wydawcy.
okładka: Oiko Petersen

2
Coming out
Jodie Foster
Tekst: Mariusz Kurc
„Dziękuję mojej pięknej Cydney, która trzyma ze
mną na dobre i na złe“ – powiedziała Jodie
Foster 11 grudnia 2007 r., odbierając nagrodę
im. Sherry Lansing w Los Angeles. I wystarczyło
Słowa te zostały uznane za coming out, a po-
nieważ ich autorka nie wystosowała żadnego
dementi, media zgodnie przyjęły, że chciała
zostać właśnie tak zrozumiana. Następnego
dnia dziesiątki artykułów krzyczały nagłówka-
mi „Jodie Foster jest lesbijką!“, a stacja CNN
nadała wywiad ze znawczynią problematyki
„homoseksualne gwiazdy i coming out“.
Homoseksualizm Foster – jednej z najwięk-
szych gwiazd Hollywood – był od lat przed-
miotem niezliczonych plotek. Główny amery-
kański magazyn gejowsko-lesbijski „Out“ opu-
blikował ostatnio artykuł „Szklana szafa“ o uk-
rywających się homoseksualnych gwiazdach
Hollywood, który zilustrowano zdjęciem Foster
na okładce. Działacze organizacji LGBT wielo-
krotnie wzywali Jodie do coming outu. Dziś
można już napisać, że aktorka pozostaje od 14
lat w związku z producentką filmową Cydney
Bernard. Razem wychowują dwóch synów
urodzonych przez gwiazdę: Charlesa (9 lat) i
Kita (6 lat). Jodie nigdy nie potwierdziła plotek,
że ojcem dzieci jest jej również homoseksualny
przyjaciel z uniwersytetu Yale. Nie wyjawiła
też sposobu, w jaki dzieci zostały poczęte.
Jak zwykle w takich wypadkach zadaje się py-
tanie: co sprawiło, że 45-letnia aktorka, laure-
a t k a
dwóch
Oskarów
(za „Os-
karżo-
nych“ w
1989 r. i
za „Mil-
czenie
owiec“ 3
lata póź-
niej), która
debiuto-
w a ł a
Kadr z filmu „Odważna“ przed ka-
świat
merą w wieku 3 lat, postanowiła wy-
jawić swój lesbianizm właśnie teraz?
Wg jednej teorii, Foster poczuła, że
osiągnęła tak silną pozycję w Holly- Kadr z filmu „Odważna“
wood, że nie musi już oglądać się na konser- bił wiele lat temu, a Hollywood podbił rolą ge-
watywną część Ameryki. Wg innej, jej słynna ja-przyjaciela Julii Roberts w filmie „Mój chło-
niechęć do wywoływania medialnych sensacji pak się żeni“ (1997), stwierdził zgryźliwie, że
bierze się ze złych doświadczeń z przeszłości: Foster nie zrobiła wiele, by zachęcić inne
w 1981 r. niejaki John Hinckley, który prześla- gwiazdy do coming outu. Dodał również, że
dował aktorkę listami i telefonami, próbował teraz mogła już sobie pozwolić na c.o. ze
zastrzelić prezydenta Reagana, jako motyw względu na swój wiek. „W Hollywood można
podając chęć zaimponowania Jodie. Trzecia być otwartym w sprawie swego homoseksua-
wreszcie teoria dotycząca przyczyn coming ou- lizmu tylko po osiągnięciu pewnego wieku,
tu Jodie głosi, że aktorka nie chciała, by jej do- wcześniej c.o. nie tylko nie jest korzystny, ale
rastający synowie żyli w przekonaniu, że ho- wręcz niemożliwy“ – dodał Everett.
moseksualizm ich matki jest tematem tabu.
Kathy Belge z portalu internetowego Lesbian
Foster wykreowała swój własny, specyficzny typ Life powiedziała: „Nie sądziłam, że dożyję tej
bohaterki. To zwykle silna psychicznie singielka chwili. Być może ujawniła się z powodu dzie-
„po przejściach“, która staje wobec dramatycz- ci, być może miała już dość życia w szafie, cie-
nej sytuacji i pokonuje „bad guys“, bo jest od szymy się w każdym razie, że Jodie zdobyła się
nich sprytniejsza i bardziej inteligentna. Taka na odwagę życia w zgodzie ze sobą“.
była m.in. w „Planie
lotu“, „Iskierce“,
„Azylu“ czy jej naj-
nowszym filmie „Od-
ważna“. Jak na iro-
nię, kobietę swego
życia poznała pod-
czas kręcenia filmu,
w którym grała zako-
chaną żonę Richarda
Gere’a – rolę zupeł-
nie wyjątkową w ca-
łej jej karierze („Som-
mersby“, 1993).
Wśród setek komen-
tarzy do coming outu
Jodie na szczególną
uwagę zasługują
dwa. Rupert Everett,
angielski aktor, który
swój coming out zro-
3
 raport Lesbijki na
srebrnym ekranie
Tekst: Ewa Tomaszewicz

Choć pierwsza filmowa scena lesbijska ma już niemal osiemdziesiąt lat,

wiele czasu musiało minąć, zanim kobiety nieheteroseksualne stały się
pełnoprawnymi mieszkankami świata tworzonego przez fabrykę snów

Rok 2008, styczeń. Na ekrany telewizorów
wchodzi piąta seria słynnego już serialu „The L
word“. Oczekiwanie na kolejne odcinki, poka-
zywane w niedzielę wieczorem, w tzw. prime
time’ie, umilam sobie, oglądając poprzednie
serie. I choć długo jeszcze będę czekać, zanim
jakakolwiek polska telewizja pokaże chociażby
pilota serialu, nie mogę nie zauważyć, jak nor-
malna stała się obecność lesbijek w filmie, ba,
jak powszechne stało się lesbijskie kino. Wszak
zaledwie dwanaście lat temu oglądałam swój
pierwszy film „z podtekstami“ – „Wtajemnicze-
nie“ z młodziutką wówczas Angeliną Jolie. I
kompletnie nie zdawałam wówczas sobie spra-
wy, że pierwszy filmowy lesbijski pocałunek
miał miejsce aż siedemdziesiąt lat wcześniej...
Pierwszy pocałunek
i pierwsze kontrowersje
Palma pierwszeństwa we wprowadzeniu lesbi-
jek na srebrny ekran należy się Marlenie Diet-
rich, która w „Maroku“ Josepha von Stenberga
z 1930 roku, ubrana w męski, czarny frak,
schodząc ze sceny, pocałowała w usta siedzącą
przy stoliku kobietę. Rok później na ekrany
wszedł pierwszy pełnometrażowy film, który
główną bohaterką uczynił lesbijkę – „Dziew-
częta w mundurkach“ („Mädchen in Uniform“)
Leontine Sagan. Obraz, będący ekranizacją
sztuki Christy Winsloe „Rycerz Narestan“, opo-
wiadał o nieszczęśliwej miłości uczennicy do
nauczycielki. W 1933 roku Rouben Mamoulian
pokusił się o sfilmowanie historii szwedzkiej
królowej Krystyny, prawdopodobnie lesbijki, a
z całą pewnością kobiety biseksualnej. Greta
Garbo, odtwarzająca w „Królowej Krystynie“
tytułową rolę, zagrała tę rolę z oczekiwaną i ek-
scytującą dwuznacznością seksualną.
Role Dietrich i Garbo nie wzbudzały wówczas
dużych kontrowersji. Przeciwnie – na kobiety
przebrane w męski strój i uwodzące kobiety
patrzono wówczas z podziwem i uwielbieniem
(zupełnie inne emocje budzili „zniewieściali“
mężczyźni), a sceny jawnie ukazujące homo-
seksualność w wykonaniu gwiazd zapowiada-
ły zmianę podejścia do tematu.
Kres podejmowaniu tematyki lesbijskiej w kinie
przyniosło zaostrzenie w Niemczech przepisów
w paragrafie 175 (przepis niemieckiego ko-
deksu karnego z 1871 roku, który określał ho-
moseksualizm jako przeciwny naturze nierząd)
oraz wprowadzenie w Stanach kodeksu Haysa
w 1934 r. Wyraźnie zakazywał on przed-
stawiania w filmie jakichkolwiek związków
homoseksualnych – wykluczone zostały między
innymi: namiętne pocałunki, lubieżne pozy,
wulgarne uwodzenie, gwałty, prostytucja, han-
del żywym towarem, a sam homoseksualizm
został określony mianem „seksualnej per-
wersji“. Na potrzeby filmu przez dwie dekady
przerabiano oryginalne scenariusze, intrygi i
bohaterów tak, aby sprostać temu wymaganiu.
Czarne charaktery
i nawrócone chłopczyce
Zdarzało się jednak, że bohaterowie nosili
pewne cechy określające ich tożsamość jako
homoseksualną – byli to jednak zazwyczaj
złoczyńcy. Trend, w którym subtelne homo-
seksualne inklinacje negatywnych bohate-
rów mają za zadanie uczynienie ich bardziej
złowieszczymi, rozpoczęli Gloria Holden w
„Córce Drakuli“ (1936) i Peter Lorre w „Soko-
le maltańskim“.

Lesbijki w polskim kinie

Trudno pisać o polskich filmach lesbijskich, z tego prostego powodu, że takowe nigdy nie powstały. Pojawiały się jednak drugoplanowe wątki miłości między dwoma
kobietami, czego najlepszym przykładem wybitny film „Nadzór“ (1983) Wiesława Saniewskiego. Akcja dzieje się w więzieniu, a główna bohaterka (Ewa Błaszczyk)
jest świadkiem rodzącego się uczucia między koleżankami z celi: Danusią i Alą (Gabriela Kownacka i Elżbieta Zającówna). Stosunki seksualne są jednak surowo
wzbronione, więc dziewczyny zostaną wkrótce rozdzielone.

Poza „Nadzorem“ w żadnym innym polskim filmie wątek lesbijski nie został wprost nazwany i sproblemtyzowany, a jedynie ewentualnie sygnalizowany aluzjami.
Tak było choćby w mało znanym „Wirze“ (1983) Henryka J. Schoena, gdzie Anna (Marzena Trybała) i Róża (Ewa Dałkowska) wychowują wspólnie syna tej pier-
wszej. Nieco inaczej sytuacja wygląda w „Dwóch księżycach“ (1993) Andrzeja Barańskiego, tam malarka Mena (Grażyna Trela) obdarza czułościami śpiewaczkę Mar-
tę (Anna Majcher).

W innych filmach lesbijki występowały w epizodycznych rolach, mogły stanowić seksualny eksperyment jak Wiśka (Ewa Sałacka) dla Bogny (Hanna Dunowska) w
„Feminie“ (1990) Piotra Szulkina, częściej jednak pełniły rolę popychadła – tu wymienić można choćby służącą Hortensję (Hanna Stankówna) z horroru „Wilczyca“
(1982) Marka Piestraka, która beznadziejnie kocha się w swej pani (Iwona Bielska) i przeżywa katusze, gdy ta nawiązuje romans z austriackim huzarem. Lesbijka
może być też molestującym młode dziewczyny monstrum, jak badylara (Ewa Wawrzoń) z piątej serii serialu „07 zgłoś się" (1987) Krzysztofa Szmagiera.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe przykłady, za największy polski wkład Polek w kino lesbijskie należy uznać udział Grażyny Szapołowskiej i Jadwigi Jankows-
kiej-Cieślak w węgierskim „Innym spojrzeniu“ (1982) Karoly Makka. Ten film wciąż może fascynować, zyskał już zresztą status kultowego. Tylko że od powstania
„Innego spojrzenia“ minęło ponad 25 lat i jak dotąd w kinie nie pojawiła się ciekawsza postać lesbijki zagrana przez Polkę. (KT)

4
W latach 40. i 50. negatywna bohaterka o
rysach homoseksualnych pojawia się u
Alfreda Hitchcocka w „Rebece“, gdzie gospo-
dyni przejawia seksualną fascynację zmarłą
panią de Winter.
Charakterystyczne dla lat 50. są też filmy z
postacią tzw. tomboya, czyli dziewczyny
chodzącej w spodniach, strzelającej i jeż-
dżącej konno, która dzięki miłości do męż-
czyzny odkrywa swą „prawdziwą“ tożsa-
mość. Przebrana już w sukienkę wkrótce
poślubia swojego wybranka, a z filmu wy-
pływa oczywisty morał.
10 erotycznych
les-scen
wszech czasów
Bound
Gina Gersham i Jennifer Tilly w scenie, dla której
warto zobaczyć cały film (no dobrze, mi się aku-
rat podobał:)). Niestety, tym, którzy postanowili
zdać się w tym względzie na polską telewizję pu-
bliczną, pozostał tylko wstęp – nie mniej gorący,
pozbawiony jednak orgazmu.
Gia
Angelina Jolie i Elizabeth Mitchell w niezapom-
nianej sekwencji miłosnej z metalową siatką w
tle. Mocne!
The L word
Leisha Hailey (Alice) i Erin Daniels (Dana) „zapo-
minają się“ przy pakowaniu prezentów na ślub
Dany (nie z Alice, niestety). 9 i pół tygodnia, 6 na
9, od tyłu, na jeźdźca i w kajdankach – super!
Gdyby ściany mogły mówić 2
Ellen Degeneres kocha się z Sharon Stone z na-
bożną czcią, jak najbardziej należną ikonie lesbi-
jek. Warto.
Anioły w Ameryce
Meryl Streep i anielica o ośmiu waginach – Em-
ma Thompson. Nagości za grosz, za to orgazm
przepotężny.
Zagadka nieśmiertelności
Seks nieszczególny, scena uwodzenia – bezcen-
na, pocałunek Susan Sarandon i Catherine De-
neuve przyprawia o zawrót głowy.
Aimee i Jaguar
Juliane Köhler i Maria Schrader – namiętność,
strach, łzy i histeria. Przejmujące.
Wild Side
Joan Chen i Anne Heche z okresu sprzed Ellen
DeGeneres. Waniliowy seks, ale co za widoki!
Mulholland Drive
Naomi Watts i Laura Elena Harring – najpierw
nieśmiało, potem gorąco, w finale przeraźliwie
smutno. Jak to u Lyncha.
Inne spojrzenie
Film znalazł się w rankingu ze względu na swoją
wartość historyczną. Dziś scena erotyczna między
Grażyną Szapołowską i Jadwigą Jankowską-Cieś-
lak sprawia wrażenie siermiężnej i mało seksow-
nej. Dobrze, że chociaż nie ma w niej dublerek!
Zmiana podejścia
i konserwatyzm Hollywoodu
Na początku lat 60. kodeks Haysa zaczynał po-
woli tracić na znaczeniu. Jednym z pierwszym
obrazów łamiących tabu otwartego mówienia
o homoseksualności były „Niewiniątka“ (1961)
w reżyserii
Williama Wy-
lera, w któ-
rym dwie
młode nau-
czycielki zos-
tają posądzo-
ne o homo-
seksualny
związek, co
rujnuje ich
życie w ne-
gatywnie na-
stawionym
społeczeńst-
wie. Role bo-
rykających
się z brakiem Kadr z filmu „Dziewczęta w mundurkach“
akceptacji
nauczycielek (z których jedna okazuje się zresz-
tą prawdziwą lesbijką) zagrały Shirley MacLai-
ne i Audrey Hepburn.
Mimo zmiany podejścia producentów i osta-
tecznego upadku cenzury, w produkcjach ho-
llywoodzkich kwestie homoseksualizmu i bi-
seksualizmu wciąż traktowane były jako coś
wstydliwego, jak brudny sekret, który należy
ukrywać, a postacie były zarysowane w płaski
sposób. Osoby homoseksualne przedstawiano
jako jednostki nieszczęśliwe o samobójczych
skłonnościach, które zwykle pod koniec fabuły
podejmowały taką desperacką próbę.
Świetnie to widać w „Zabójstwie siostry Geor-
ge“ Roberta Aldricha z 1968 roku z Beryl Reid
i Susannah York. Film opowiada historię sta-
rzejącej się aktorki, która, czując, że jej sława
przemija i obawiając się, że scenarzyści uś-
miercą graną przez nią postać, szuka zapom-
nienia w alkoholu. Problemy zawodowe i
mocne trunki fatalnie odbijają się na jej życiu
prywatnym – nieustannie kłóci się ze swoją
partnerką Alice. Opuszczając często próby daje
się we znaki także kolegom z serialu. Kiedy po
raz kolejny wymyka się z planu i mocno pijana
terroryzuje w taksówce dwie zakonnice, wybu-
cha wielki skandal.
Rok 1969, po kilkudniowych zamieszkach pod
Stonewall Inn w Nowym Jorku, przyniósł po-
czątek światowego ruchu Gay Liberation.
Głośne i otwarte podejmowanie tematyki ge-
jowsko-lesbijskiej wpłynęło na opinię publicz-
ną nie tylko w Stanach Zjednoczonych. Nie po-
zostało też bez wpływu na kinematografię. Ge-
je, lesbijki i osoby transseksualne coraz częś-
ciej pojawiali się w filmach. Przykładem kina
lesbijskiego z tamtych czasów są filmy „Gorz-
kie łzy Petry von Kant“ (1972) Rainera Fassbin-
dera“, opowiadający o zaborczej i obsesyjnej
namiętności projektantki mody do jej młodej
modelki, oraz „Girl Friends“ (1978) Claudii
Weil, przed-
stawiający
przyjaźń i mi-
łość między
trzema ko-
bietami. Ot-
warte pre-
zentowanie
tematyki les-
bijsko-ge-
jowskiej oz-
naczało rów-
nież nieskrę-
powaną kry-
tykę, a cza-
sem również
agresję – fil-
mowa lesbij-
ka okazywa-
ła się też przestępczynią, psychopatką, dzi-
waczką lub obiektem kpin.
Produkcje hollywoodzkie pozostawały przy
tym na stanowisku konserwatywnym, nadal
zdarzało się tam usuwanie lub łagodzenie w
fabule wątków homoseksualnych. Nie zmieni-
ło się to nawet w latach 90. Przykład – „Sma-
żone zielone pomidory“ z 1991 r. – książka
Fannie Flagg mówiła otwarcie o związku ero-
tycznym dwóch kobiet, ale film opowiadał już
tylko wieloletniej przyjaźni między bohaterka-
mi. Podobnie stało się w „Kolorze purpury“
Stevena Spielberga z 1982 r.
Bez ograniczeń
Lata 80., w kinie gejowskim naznaczone te-
matyką HIV/AIDS, przynoszą coraz większą
różnorodność filmów lesbijskich. W 1980 roku
Claude Jutra kręci „By Design“ opowiadający o
dwóch projektantkach mody, które postana-
wiają mieć dziecko i poszukują kandydata na
ojca. W tym samym roku Gordon Wills reżyse-
ruje film „Windows“, w którym psychopatycz-
na lesbijka-morderczyni prześladuje heterosek-
sualną bohaterkę. W 1983 Barbara Streisand
reżyseruje i odtwarza główną rolę w filmie
„Yentl“, opowiadającym o żydówce, która,
pragnąc studiować, przyjmuje męską tożsa-
mość. W tym samym roku powstaje „Zagadka
nieśmiertelności“ Tony’ego Scotta z Catherine
Deneuve i Susan Sarandon, opowiadająca o
wampirzycy pragnącej stworzyć sobie nieś-
miertelnego kochanka/kochankę i towarzy-
sza/towarzyszkę życia. Niestety, w scenie ero-
tycznej z Susan Sarandon Catherine częściowo
5
 zastępowała dublerka. Na plus Catherine trze-
ba jednak zaliczyć, że nie była to jej ostatnia
rola lesbijki – w „Złodziejach“ (1996) Michela
Alexandre’a gra profesorkę filozofii, która za-
kochuje się niespodziewanie w swojej stu-
dentce, dziewczynie z półświatka, a w „8 ko-
bietach“ (2002) Francoisa Ozona obiektem jej
namiętności (niestety krótkotrwałej) staje się
postać odtwarzana przez inną piękną francus-
ką aktorkę – Fanny Ardant.
Począwszy od lat 90. XX w., w światowym kinie
tematyka lesbijska nie wzbudza już zaciekłych
protestów i nie jest obiektem restrykcji. W fil-
mach końca XX i początku XXI wieku można
znaleźć mnóstwo postaci i filmów lesbijskich.
Nie ogranicza ich ani gatunek, ani konwencja fil-
mowa. Bez problemu za umieszczane są w: ko-
mediach romantycznych („Kochanek czy kochan-
ka“ Josiane Balasko, 1995, „Imagine me and
you“ Ol Parker, 2005), dramatach („Aimee i
Jaguar“ Maxa Farberbocka, 1999, „High art“ Li-
sy Cholodenko, 1998), filmach obyczajowych
(„Gdyby ściany mogły mówić II“ Jane Anderson,
2000, „I kowbojki mogą marzyć“ Gusa van San-
ta, 1994), thrillerach („Sublokatorka“ Barbeta
Schroedera, 1992, „Bound“ braci Wachowskich,
1996) czy filmach psychologicznych („Monster“
Patty Jenkins, 2003). W 2004 roku powstał pier-
wszy popularny lesbijski serial – „The L Word“.
Nie sposób wymienić wszystkich filmów z les-
bijkami powstałych w ostatnich dwóch deka-
dach, dlatego też ograniczę się do subiektyw-
nego i zdecydowanie niereprezentatywnego
zestawienia, mojego prywatnego TOP TEN.
I kowbojki mogą marzyć
reż. Gus van Sant, 1994
Według niektórych – wyjątkowo nieudana ek-
ranizacja udanej książki, dla mnie – pokręco-
ny, tragikomiczny film drogi z jak zawsze pięk-
ną Umą Thurman w roli Sissy Hankshaw, mo-
delki z przerośnietymi kciukami, która wyrusza
w podróż autostopem po Stanach w poszuki-
waniu pełnej wolności.
Niebiańskie istoty
reż. Peter Jackson, 1994
Prawdziwa historia przyjaźni i wzajemnej fas-
cynacji dwóch nastolatek, uwieńczona zamor-
dowaniem nieprzychylnej ich związkowi matki
jednej z nich. Baśniowe, odrealnione, niespo-
dziewanie okrutne w finale. Plus młodziutka
Kate Winslet. I pomyśleć, że Peter Jackson za-
jął później się kinem familijnym!
Wtajemniczenie
reż. Annette Haywood-Carter, 1996
Pierwszy lesbijski film i pierwsze miłosne
wyznanie między kobietami, jakie oglą-
dałam – przyznam, że przyprawiło mnie o
Kadr z filmu „Niewiniątka“
rumieńce i przyspieszone bicie serca. Legs,
grana przez młodziutką Angelinę Jolie, przy-
bywa do amerykańskiego miasteczka, by
wywrócić do góry nogami życie czterech
amerykańskich nastolatek, a w szczególnoś-
ci artystycznej duszy – Maddie. Polecam nie
tylko nastolatkom.
W pogoni za Amy
reż. Kevin Smith, 1997
Dla jednych – wulgarny i bezsensowny, dla in-
nych – zabawny i bezpretensjonalny. Główny
zarzut – bohaterka w finale wiąże się jednak z
mężczyzną. Dla mnie – lekcja tolerancji i ot-
wartości „w drugą stronę“. No i Joyey Lauren
Adams jako Alyssa!
Kochankowie z sąsiedztwa
reż. Neil la Bute, 1998
Nastassja Kinski jako kochanka sfrustrowa-
nej i cynicznej Terri, której mąż zakochany
jest w skromnej żonie przyjaciela. Belitosne
kino, którego nie powstydziłby się Mike
Leigh z czasów „Nagich“.
Fucking Amal
reż. Lukas Moodysson, 1998
Czy wyobcowana szesnastolatka z małej
szwedzkiej mieściny Amal może się zakochać
– ze wzajemnością – w najpiękniejszej
dziewczynie z klasy? Zabawne, bezpretensjo-
nalne, urocze!
Aimee i Jaguar
reż. Max Färberböck, 1999
Znowu prawdziwa historia, tym razem z
Niemiec z czasów II wojny światowej. Ro-
mans przykładnej niemieckiej żony i matki
czterech synów Lily z żydówką Felice i Ho-
locaustem w tle. Szczęśliwego zakończe-
nia nie będzie.
Cheerleaderka
reż. Jamie Babbit, 1999
Urocza komedia o nastoletniej cheerleaderce,
którą podejrzewający, że jest lesbijką, rodzice
wysyłają do ośrodka reedukacyjnego.
Godziny
reż. Stephen Daldry, 2002
Trzy epoki, trzy kobiety, jeden dzień, który za-
decyduje o ich przyszłości, szczęściu, wolnoś-
ci? Do tego Nicole Kidman – nie do poznania,
za to z Oskarem za rolę Virginii Woolf.
Monster
reż. Patty Jenkins, 2003
Opowieść o Aileen Wuornos, prostytutce, któ-
ra chcąc zapewnić swojej młodziutkiej kochan-
ce Selby życie „na odpowiednim poziomie“ za-
mordowała i okradła siedmiu swoich klientów.
Oskarowa rola Cherlize Theron i niestety zno-
wu prawdziwa historia.

New queer cinema

New queer cinema to nurt w kinematografii, którego najbardziej owocny okres przypadł na lata 90. XX wieku. Do jego twórców zalicza się Dereka Jarmana, Todda
Haynesa, Isaaca Juliena, Toma Kalina czy Pratibhy Parmar. Filmy queer przyjmują cechę nazwaną „spojrzeniem queerowym“, manifestującym się przez bezpośred-
nie odniesienia do nieheteroseksualnej publiczności, zajmuje się innością, wypowiada przeciw zamkniętym społecznościom.

Klasycznymi filmami tego nurtu podejmującymi tematykę lesbijską są obrazy „Khush“ Pratibhy Parmar (1991 ii „Flaming Ears“ (lesbijska fantazja science fiction 1992)
Angeli Hans Scheirl i Ursuli Puerrer.

Jedną z kluczowych kwestii kina queerowego jest pytanie o tożsamość. Co ją buduje – płeć, rasa, seksualność... Czy jest ona dziełem świata zewnętrznego czy na-
szym własnym? Filmowcy badają formowanie się tożsamości bohatera w rzeczywistości, w której zmuszony jest ją ukrywać lub staje się ona powodem napiętno-
wania. Obraz filmowy jest spojrzeniem od wewnątrz. Przykładem takiego filmu jest „Paris is Burning“, patrzący na transseksualnych mężczyzn i drag queens z punk-
tu widzenia lesbijki, obraz subwersywny, podkopujący wszelkie normy. Pokazuje umowność ról społecznych, sztuczność i kruchość jakiejkolwiek tożsamości, stawia-
jąc tezę, że to, kim jesteśmy dla świata, to tylko kwestia tego, za kogo się przebierzemy.

Kino NQC jest głosem osób LGBT, upominającym się o prawo do godności i istnienia. W tym duchu zrealizowany został m.in. „The Meeting of Two Queens“ Cecili
Barrigi zmontowany z fragmentów filmów z Gretą Garbo i Marleną Dietrich, które mają tu szansę zakochać się w sobie.

6
Yes, I am

raport
subiektywny spis aktorek lesbijek

Tekst: Małgorzata Rawińska

Bez końca można wymieniać aktorki,

które mają na swoim koncie rolę
lesbijki. Znanych, a przy tym
nieukrywających się lesbijek
aktorek wciąż jest jak na lekarstwo

Niby wielka sensacja! Jodie Foster się wyouto-
wała! A ja (dodam, że jako jej wieloletnia wiel-
bicielka) pozwolę sobie pokpić trochę z tej
„sensacji“. Po pierwsze, Jodie jak to Jodie, nic
nie powiedziała jednoznacznie, ot podzięko-
wała komuś, kto z nią wytrzymał tyle czasu, i
nazwała tego kogoś piękną. I wszystko. Po-
wiedziała, że jest dżentelmenem. A to przecież
widać już było na rozdaniu Oskarów w 1992
roku, kiedy nagrodę za „Milczenie owiec“ od-
bierała w garniturze. Kto chciał i kto ogląda jej
filmy, od dawna nie powinien mieć żadnych
wątpliwości.
Przy okazji rzekomego coming outu Jodie Fos-
ter postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej innym
aktorkom lesbijkom lub o bycie takowymi wię-
cej niż podejrzewanym.
can Academy of Drama-
tic Arts. Zadebiutowała
niewielką rolę w serialu
Ellen, potem zagrała w
tematycznym filmie „All
over me“. Sukces i uz-
nanie (wygrała konkurs
portalu AfterEllen na
najseksowniejszą ko-
bietę 2007 roku, po- Lilly Tomlin
konując samą Angelinę Jolie!) przyniosła jej ro-
la w „The L word“. Leisha jest nie tylko aktor- A co z Katherine Moennig (ur. 29 grudnia
ką, ale również piosenkarką. Być może chęć 1977 r.), czyli uwielbianą przez większość fa-
śpiewania zrodziła się w trakcie związku z pio- nek Shane? Jennifer Beals podczas wymienia-
senkarką k.d. lang? W każdym Leisha w 2007, nia aktorek nieukrywających swojej orientacji
wspólnie z Camilą Grey, założyła swój trzeci już w styczniu 2006 roku w wywiadzie dla „Advo-
zespół Uh Huh Her. Obecnie jest w związku z cate“ wymieniła również i ją. A przecież nasza
projektantką Niną Garduno. filmowa Bette nie może się mylić...

Śledztwo w „The L word“
Nie ma żadnych wątpliwości co do Leishy Hai-
ley (ur. 1971), a dokładnie Leishy Gardner Hai-
ley, grającej Alice Piasecki – aktorka nie robi
tajemnicy ze swojej tożsamości. Urodziła się w
Okinawie w Japonii. Wychowała w Bellevue w
stanie Nebraska. Ukończyła nowojorską Ameri-
Kolejna postać w filmie grana przez lesbijkę to
Moira/Max Sweeney. Co prawda Daniela Sea
(1977), która wcieliła się w tę postać, deklaru-
je się jako osoba biseksualna, ale kto by jej
tam uwierzył... Jej życie to nieustająca podróż.
Przejechała Europę i Azję. Występowała w te-
atrach ulicznych, a także jako żonglerka w cyr-
ku objazdowym w Polsce.
Shane/Kate urodziła się jako Katherine Sian
Moennig w Filadelfii. Debiutowała na scenie w
wieku dziesięciu lat w „Kubusiu Puchatku“.
Studiowała w Nowym Jorku na American Aca-
demy of Dramatic Arts. Katherine można zoba-
czyć nie tylko w serialu, ale także w wyświet-
lanym u nas w 2006 roku filmie „Akademia ta-
jemnych sztuk pięknych“.

Marlena Dietrich - ikona kina i mniejszości seksualnych płci obojga

Była stałą bywalczynią gejowsko-lesbijskich klubów Berlina lat 20. Podrywała i mężczyzn, i kobiety. Często prowokacyjnie wpinała w suknię bukiecik fiołków – les-
bijski symbol. Gdy w 1930 r. wyruszyła do Hollywood, już na statku zagięła parol na Biankę Stroock, żonę producenta kostiumów teatralnych. Z Jamesem Stroockiem
omawiała kwestie zawodowe, Biance zaś co wieczór posyłała do kajuty mały fioletowy bukiecik. Gdy okazało się, że kobieta jest nieświadoma ich znaczenia, Marlena
zaprosiła ją do siebie i bezceremonialnie wytłumaczyła, w czym rzecz…

Po przybyciu do USA, zaskoczona amerykańską pruderią, wygłosiła swą słynną sentencję: „W Europie nie ma znaczenia, czy jesteś mężczyzną, czy kobietą. Kochamy
się z każdym, kto nam się spodoba“. Hollywoodzka karierę zaczęła od „Maroka“, w którym w klasycznej, kultowej scenie jako kabaretowa piosenkarka Amy Jolly, ub-
rana we frak, sprzedaje całusa pewnej pięknej damie, a kwiatki rzuca w stronę zniewalającego Gary’ego Coopera. Nie ma tu miejsca na choćby krótkie wspomnienie
jej romansów, było ich zbyt wiele. Poprzestańmy więc tylko na tych ważniejszych: panie: Claire Waldorff, Gilette Spanier i Mercedes de Acosta, panowie: Douglas Fair-
banks Jr., Erich Maria Remarque, Jean Gabin, Gary Cooper. Gdy w latach pięćdziesiątych rozpoczęła karierę piosenkarską, swój show dzieliła na dwie części – w pier-
wszej występowała jako kobieta, w drugiej – jako mężczyzna. W 1969 r. zachwyciła się sztuką „Chłopcy z orkiestry“ („Boys in the band“) – rok później przerobioną
na film – pierwszy w historii Hollywood, w którym wszyscy główni bohaterowie byli homoseksualni. Aktorzy grający w sztuce opowiadali, że 68-letnia wówczas Mar-
lena była pod takim wrażeniem, że po spektaklu zaprosiła wszystkich na kolację, na której wciąż chwaliła się swymi homoseksualnymi podbojami. (MK)

7

Kadr z serialu „The L Word“
Teraz uwaga – co do następnej pani nie mamy
pewności, ale nasz lesdar wysyła dość jednoz-
naczne sygnały. Karina Lombard (ur. 21 stycz-
nia 1969 r.) nigdy publicznie nie przyznała się
do żadnej orientacji. Deklaruje się jako singiel-
ka. W jednym z wywiadów na pytanie, czy ja-
koś szczególnie przygotowywała się do scen
seksu z kobietą (w The L word), powiedziała
„Dorastałam w Europie. Tam kochasz, kogo
kochasz, więc nie musiałam się przygotowy-
wać – wiesz co mam na myśli, nieprawdaż?“.
No to cóż ja mogę sobie pomyśleć?
Karina urodziła się na Haiti. Jest Indianką z ple-
mienia Lakota. Kiedy miała rok, jej ojciec (o ko-
rzeniach rosyjskich, włoskich i szwajcarskich),
wywiózł ją do Barcelony. Uczęszczała do szkół
w Szwajcarii. Włada biegle 5 językami (nieste-
ty nie zalicza się do nich język polski). W wieku
18 lat przeniosła się do Nowego Jorku, gdzie
uczyła się aktorstwa i pracowała jako modelka.
Zagrała między innymi w „Wichrach namięt-
ności“, „Ostatnim sprawiedliwym“, „Strażniku“
oraz „Bezkresnym Morzu Sargassowym“.
Kolejną aktorką, która nie ukrywa swojej orien-
tacji i wzięła udział w projekcie „The L word“,
jest Alexandra Hedison (ur. 10 lipca 1969 r.).
Jej ojciec jest aktorem, matka producentką fil-
mową. Przez 4 lata związana była (jak może
być inaczej) z Ellen DeGeneres, która porzuciła
ją w 2005 r. dla Portii de Rossi. Alexandra,
inaczej niż serialowa Dylan, nie uznaje ukry-
wania się. Jej dewizą życiową jest „Bądź, kim
jesteś, kimkolwiek jesteś“. Nie lubi sukienek,
spódnic i eleganckich garniturów.
Jodie, Ellen, kto jeszcze?
Czas wyrwać się z magicznego świata
burżulesek. Któraż to jeszcze ze zna-
nych aktorek nie ma najmniejszego
problemu z otwartym powiedzeniem
światu „Yes, I am“? Zacznę od kobie-
ty, która zagrała w ponad 70 filmach.
Mnie najbardziej zapadła w pamięć jej
rola niesamowitej siostry Mary Stig-
mat w „Blues Brothers“. Kathleen
Freeman (1919- 2001), bo o niej tutaj
mowa, karierę aktorską rozpoczęła w 1948 ro-
ku, a zakończyła rolą w „Blues Brothers 2000“
w 2000 roku. Po jej śmierci w brytyjskiej prasie
ukazały się kondolencje dla jej wieloletniej
partnerki Helen Ramsey. Prasa amerykańska
nie miała tyle klasy.
Kiedy przedzierałam się przez masę stron w
poszukiwaniu aktorek lesbijek, natrafiłam na
nazwisko Fiona Shaw (ur. 10 lipca 1958).
Pewnie nie poświęciłabym jej za wiele miejsca,
ale popularna w Wielkiej Brytanii irlandzka ak-
torka znana jest zapewne wszystkim pottero-
maniaczkom. Otóż w serii o Harrym Potterze
gra rolę ciotki Petunii! W 2001 została ozna-
czona Orderem Imperium Brytyjskiego.
Ellen DeGeneres (ur. 26 stycznia 1958 r.) niko-
mu chyba przedstawiać nie trzeba. Aktorka ko-
mediowa, znana na świecie ze swojego nieco-
dziennego coming outu, którego dokonała we
własnym serialu „Ellen“. Ulubienica Ameryki,
w Polsce bardziej znana jako była partnerka
życiowa Anne Heche lub obecna Portii de Ro-
ssi. Jako druga kobieta (pierwszą była Whoopi
Goldberg) poprowadziła galę rozdania Oska-
rów. Ale jako pierwsza kobieta poprowadziła
ją ubrana w elegancki garnitur. Na pytanie,
dlaczego właśnie wybrała taką kreację odpo-
wiedziała: „Nie mam zamiaru udawać kogoś,
kim nie jestem“. Na pytanie, kim jest, nie-
zmiennie odpowiada „lesbijką, Wodnikiem,
wegetarianką“.
Portia de Rossi przyszła na świat 31 stycznia
1973 roku w Australii. Jej prawdziwe nazwis-
ko to Mandy Rogers. Jej marzenie z dziecińst-
wa, aby zostać prawniczką, spełniło się w dość
przewrotny sposób. Dzięki roli w filmie „Krzyk
2“ została zauważona i zagrała w serialu „Ally
McBeal“ bezwzględną panią mecenas Nelle
Porter. Zanim związała się z córką byłej żony
Ringo Starra, Barbarą Bach, wyszła za mąż.
Zrobiła to, aby otrzymać zieloną kartę. W
obecnym związku ma tylko jeden problem –
kto urodzi dziecko: Ellen czy Portia.
Rosie o’Donnell (ur. 21 marca 1962 r.) całym
sercem jest zaangażowana w walkę o prawa
lesbijek i gejów. Nawet ślub ze swoją wy-
branką Kelli Carpenter wzięła w ramach pro-
testu przeciwko polityce prezydenta Busha.
Jej prawdziwą karierę rozpoczął film „Ich ma-
ła liga“, w którym zagrała u boku Madonny.
Później można było ją zobaczyć w drugopla-
nowej roli w „Bezsenności w Seattle“. We
„Flinstonach“ wcieliła się w postać Betty. A
widownia les/gay mogła ją podziwiać w ser-
ialu „Queer as Folk“.
Wraz z partnerką matkuje trójce adoptowa-
nych dzieci, ponieważ, jak sama mówi, w ży-
ciu nie zgodziłaby się urodzić dziecka, ze
względu na to, że w jej rodzinie za dużo było
przypadków raka i alkoholizmu.
Wśród wymienionych sław mniejszego lub
większego kalibru nie może zabraknąć niesa-
mowicie charakterystycznej i charyzmatycz-
nej postaci jaką, jest Lilly Tomlin (ur. 1
września 1939 r.). Lilly jest ulubioną aktorką
Altmana. Jej debiut na dużym ekranie właś-
nie w jego filmie „Nashville“ o mały włos za-
kończyłby się Oskarem za rolę drugoplano-
wą. Jest zdobywczynią wielu nagród: Tony,
Emmy, a nawet Grammy.
Prowadząc wnikliwie śledztwo w internecie w
poszukiwaniu znanych, mniej znanych akto-
rek, które nie ukrywają swojej orientacji, mia-
łam nadzieję, że trafię w końcu na polskie naz-
wisko. Niestety, nadzieja okazała się płonna.
Ale ciągle wierzę, że i na naszym rodzimym
poletku pojawi się w końcu żeński odpowied-
nik Jacka Poniedziałka i powie gromkim gło-
sem „Tak, ja i moja partnerka...“.

Greta Garbo – szwedzki Sfinks

Nazywana „szwedzkim Sfinksem“ gwiazda miała obsesję na punkcie strzeżenia swego życia prywatnego. Na premierach nie bywała, wywiadów nie udzielała. Dla-
tego niezbitych dowodów na jej taką czy inną seksualność – brak. Jak napisał w jej wydanej niedawno w Polsce biografii Barry Paris, Greta była „technicznie rzecz
biorąc – biseksualna, rzeczywiście – homoseksualna, ale cechowała ją postępująca aseksualność“. Nigdy nie wyszła za mąż, choć raz niewiele brakowało – z akto-
rem Johnem Gilbertem. Najprawdopodobniej jej pierwszą miłością była koleżanka ze szkoły średniej. Gretę, która naprawdę nazywała się Gustafsson, odkrył i stał
się pierwszym protektorem Mauritz Stiller, nieukrywający się (jak na lata 20.) homoseksualista.. Uwielbiała mówić o sobie w trzeciej osobie jako o chłopcu, szukała
ról, w których mogłaby nosić spodnie. W 1933 r. zagrała lesbijską ikonę – królową Krystynę, wspaniale pokazując seksualną ambiwalencję szwedzkiej władczyni.

Biografowie odnotowują kilka związków Garbo z kobietami. Czy miały one charakter erotyczny? Nie wiadomo. Jednak zważywszy, że głęboka, wieloletnia „przy-
jaźń“ łączyła ją również z Mercedes de Acostą, najbardziej przebojową lesbijką Hollywood, której ponoć żadna kobieta nie była w stanie odmówić… Garbo wycofa-
ła się z filmu w wieku 36 lat. Następne 49 spędziła na emeryturze. Przez te pół wieku nie dawała powodów do plotek związanych z jej życiem uczuciowym czy ero-
tycznym. Ale wiadomo na przykład, że przez wiele lat kilka tygodni w roku żeglowała w towarzystwie przyjaciół po Morzu Śródziemnym. Lubili cumować przy grec-
kiej wyspie Lesbos. (MK)

8
Droga do
coming outu
wywiad z Tomaszem Raczkiem
Rozmawiał: Krzysztof Tomasik
Żeby mieć udane życie,
gej musi włożyć w nie
dużo więcej wysiłku niż
heteroseksualista. Musi
być twardszy,
bardziej samodzielny,
samowystarczalny
i świadomy zarówno
swoich celów,
jak i swoich interesów
Kiedy zrozumiałeś, że jesteś gejem?
W szkole średniej zorientowałem się, że coś, co
uważałem za fazę homofilną, a więc naturalny
okres w czasie dojrzewania, gdy chłopcy wolą
środowisko rówieśników i unikają dziewczyn, u
mnie nie przechodzi; ciągle wolę towarzystwo
chłopców, także w wymiarze intelektualnym.
Nie widziałem dla siebie żadnej roli w świecie
kobiet, bo mnie on nudził. Podobało mi się za
to wszystko, co było dowodem męskości, siły,
zdecydowanego, nieznającego ograniczeń
działania. No i miało smak wolności, także w
sferze obyczajowej. Podczas studiów zrozumia-
łem, że jest w tym również aspekt erotyczny.
Jak wtedy o sobie mówiłeś? Nie było przecież
słowa "gej".
Nie pamiętam, pewnie homoseksualista. Na
pewno nie „pedał“ czy „ciota“. Te określenia
nigdy mnie specjalnie nie dotykały, np. jeśli
ktoś powiedział „ty pedale“; nie czułem jednak
potrzeby, żeby tak o sobie mówić. Słowo
„pedał“ nie jest ładnym słowem.
A jak odbierałeś sztukę z wątkami homoero-
tycznymi? Dostrzegałeś je? Myślę np. o filmach
Viscontiego, Pasoliniego...
Tak, także w „Kabarecie“ Boba Fosse’a, który
obejrzałem trzy razy tego samego dnia, wycho-
dząc i wchodząc ciągle do tego samego kina.
Oczywiście zauważałem wątki homoerotyczne,
sporo o nich pisałem, szczególnie w połowie lat
Foto: Oiko Petersen
80., kiedy byłem krytykiem teatralnym „Polityki“.
Pamiętam swój tekst „Włochaci i piękni w bur-
delu“ na temat sztuki Geneta „Parawany“ w Te-
atrze Studio (reż. Jerzy Grzegorzewski), potem
napisałem „Nie uciekaj Pinokio“ o spektaklu Pier
Paolo Pasoliniego „Affabulazione“ w Starym Te-
atrze w Krakowie (reż. Krzysztof Babicki). Zresztą
odszedłem z „Polityki“ w związku z esejem „Za-
raza w raju“ o nowojorskich gejach w sztukach
Larrego Kramera na Broadway’u (za to potem
udało mi się opublikować wywiad z Larrym Kra-
merem, gdy byłem już naczelnym „Playboya“).
O AIDS?
Między innymi. Tekstu nie pozwolono mi opubli-
kować, mówiąc, że jestem od pisania recenzji
teatralnych z polskich sztuk, a nie esejów kul-
turowych o Ameryce. Z tego powodu zacząłem
szukać innej gazety, w efekcie artykuł został
wydrukowany w „Przeglądzie Tygodniowym“.
Pisałem też do „Kina“, na przykład o filmie „Moja
piękna pralnia“ Stephena Frearsa, którego pre-
miery byłem świadkiem podczas Festiwalu w
Edynburgu. Gdziekolwiek natknąłem się na tem-
atykę gejowską, zawsze ją podejmowałem.
Doceniał to Zygmunt Kałużyński, który pow-
tarzał, że powinienem te teksty zebrać i wydać.
Nie unikałem tematyki homoseksualizmu, choć
nie pisałem z pozycji homoseksualisty, lecz ra-
czej życzliwego obserwatora. Wydawało mi
wywiad
charakteryzacja: Natalia
się zresztą, że jest to optymalna sytuacja: dzię-
ki temu miałem większą swobodę działania,
mogłem napisać więcej. Myślę, że wtedy, w
PRL-u, rzeczywiście tak było. Natomiast dziś
już tak nie jest: ma się tym więcej wolności, im
więcej się o sobie powie.
Na spotkaniu w KPH powiedziałeś, że w PRL-u
można było napisać wszystko z wyjątkiem te -
go, że jest się gejem. Czy teraz już wiesz, dla -
czego? Co powodowało tę niemożność?
Myślę, że brak zaplecza. Dziś, jak mówisz: jes-
tem gejem, to opowiadasz się za pewnym
sposobem życia i pewnym światem, którego
namiastkę już w Polsce mamy w postaci Kam-
panii Przeciw Homofobii, Fundacji Równości,
Lambdy, iluś portali internetowych itd. Opo-
wiadasz się za czymś, co już jest. Mówisz: jes-
tem częścią tego świata. A gdybyś w PRL-u to
powiedział, to jakbyś się wystrzelił w kosmos.
Obracałeś się wówczas także w kręgach stricte
homoseksualnych?
Raczej nie, przez wiele lat zniechęcał mnie do
tego przykry zwyczaj nazywania siebie imio-
nami żeńskimi, co niedawno przypomniał
Michał Witkowski w „Lubiewie“. Dostawałem
białej gorączki, gdy dorośli faceci mówili do
siebie per „Violetta“, „Klaudia“ czy „Pe-
tronela“. Zwyczajnie mi się to nie podobało,
nigdy do nikogo w ten sposób nie mówiłem.
9
 Dotyczy to zresztą wszelkich przezwisk,
których nie „kupuję“. Kwestia smaku.
Czy wszyscy homoseksualiści tak robili? W
PRL-u to była norma środowiskowa?
Nie wiem, ale wydaje mi się, że gdy geje spo-
tykali się wyłącznie w swoim gronie, często na
tym się kończyło.
Może to był jakiś sposób odreagowania, włas -
ny kod?
Być może, jednak na mnie ten kod nie działał.
Co innego, gdyby w ramach kodu przebierali
się w skórzane kurtki i spodnie…
Może takie skórzane środowiska też gdzieś były.
Niestety chyba nie było (śmiech).
A gdzie są twoi znajomi z tamtych lat? Dlaczego
na różnych branżowych imprezach tak niewiele
jest ludzi z pokolenia 50-latków i starszych?
Moi znajomi z tamtych lat mają dzisiaj ledwie
po czterdziestce i są znajomymi z TYCH lat: po-
budowali się, dużo podróżują po świecie, pro-
wadzą najczęściej ciekawe życie, ale z dala od
środowiska. Nie wiem, czy to jest ich wina,
mam wrażenie, że po prostu nie ma dla nich
oferty. To przykre przeoczenie młodszych po-
koleń: kulturalne życie gejów sprowadzono do
klubów, a tam do występów drag queens i
striptizu. To naprawdę niewiele! Żeby dojrzalsi
geje, tacy z grupy 35+ czyli mojej, czuli się
komfortowo jako członkowie społeczności
LGBT, muszą wiedzieć, że są w niej mile wi-
dziani. Że są atrakcyjną częścią środowiska.
Tymczasem w klubach ludzi taksuje się niez-
Dostawałem białej gorączki,
gdy dorośli faceci mówili
do siebie per „Violetta“,
„Klaudia“ czy „Petronela“.
miennie według dwóch kryteriów – młodości i
atrakcyjności fizycznej. Niestety my geje ciągle
jesteśmy na etapie ciała, nie głowy...
Kilka numerów temu raport „Repliki“ był poś -
więcony divom gejowskim. Czy twoja książka
„Karuzela z Madonnami“ to właśnie zestaw
ulubionych div?
W pewnym sensie ale nie dosłownie. Bardzo
lubię divy, choć nie mam do nich stosunku bał-
wochwalczego. Moją ulubioną divą jest Mirei-
lle Mathieu, wiernie kibicuję też Shirley Bassey,
a ze śpiewających aktorek podziwiam Lizę Mi-
nnelli, Zarah Leander i Marikę Rökk. Mam jed-
nak wrażenie, że w tej wyjątkowej miłości ge-
jów do div chodzi o coś innego – spełniają one
rolę swego rodzaju emocji zastępczej. Im wię-
cej ograniczeń odrzucam w moim publicznym
wizerunku, tym mniej potrzebne mi są divy do
wyrażania tego, co czuję.
10
A jaki jest twój problem z lesbijkami? Jak to się
stało, że na 57 kobiet w „Karuzeli..“ nie ma ani
jednej?
Naprawdę? Nie wiem, dlaczego tak się stało,
bardzo lubię lesbijki. A jaka by mogła być?
Nie wiem, choćby Dusty Springfield.
Hmmm… nie moja epoka, chyba wolałbym
coś napisać o Ellen DeGeneres, jest mi bliższa.
Miałeś okazję poznać homoseksualistów, któ-
rzy dziś już są postaciami historycznymi, np.
Jerzego Andrzejewskiego. W „Karuzeli z hero-
sami“ napisałeś, że wasze spotkanie to histo-
ria na zupełnie inną opowieść niż wywiad,
który się ukazał.
To było jesienią 1981 roku. Tuż przed stanem
wojennym robiłem wywiad z autorem „Popio-
łu i diamentu“ dla katolickiego tygodnika „Za i
Uważam, że to cudowne,
móc iść do łóżka z człowiekiem,
którego się kocha,
ale żeby pójść z kimś do łóżka,
niekoniecznie trzeba kochać.
przeciw“. Rozmowa dotyczyła głównie kwestii
patriotycznych, ale Andrzejewski próbował
skierować moje myślenie na sprawy gejows-
kie. Miałem 24 lata, a on poił mnie nalewką i
opowiadał z przejęciem o swojej platonicznej
miłości do Michała Bajora, który grał wtedy w
filmie „W biały dzień“ w reż. Edwarda Żebrow-
skiego; był pod wielkim wrażeniem jego chło-
pięcości. Opowiadał o „Marysi“ Dąbrowskiej,
jaka to była wspaniała lesbijka, pomstował na
zakłamany świat, który zmuszał ją do ukrywa-
nia się, a potem też zakłamywania tego w bio-
grafiach. Mówił o Krzysztofie Kamilu Baczyńs-
kim, który był jego wielką fascynacją, wybu-
chał nienawiścią do jego żony Basi, zarzucał
jej, że w czasie powstania nie ukryła go pod
podłogą, żeby go ocalić, a przecież taki ge-
niusz rodzi się raz na kilka pokoleń. To było
spotkanie jak na tamte czasy wyjątkowo ot-
warte, mówienie o tych wszystkich sławnych
ludziach w kategoriach homoseksualnego zau-
roczenia wydawało się w tym całym zamiesza-
niu tuż przed stanem wojennym czymś… ab-
strakcyjnym. Oczywiście znałem plotki na te-
mat samego Andrzejewskiego (który był dwu-
krotnie żonaty i miał dzieci): mówiło się, że „lu-
bi chłopców“. Dzisiaj mam wrażenie, że An-
drzejewski próbował zmienić temat rozmowy i
przekształcić ją w opowieść o artystach przek-
lętych z powodu niemożności zrealizowania
homoseksualnej tożsamości. To była właściwie
jedyna kwestia, która go interesowała.
A Jerzy Waldorff?
Waldorff to zupełnie inna historia, bo on żył w
długoletnim związku, chociaż w towarzystwie
swojego partnera oficjalnie się nie pokazywał.
Gdy robiłem dla telewizji wywiad z Waldorffem
u niego w domu, pan Miecio siedział w kuchni
i nie wolno mu było stamtąd wychodzić.
Czyli nie mogłeś nawet poznać Mieczysława
Jankowskiego?
To było zdumiewające, bo z jednej strony byli
razem ponad pół wieku i właściwie o tym się
wiedziało, a z drugiej – on był całkowicie w cie-
niu. Nawet w Operze nie stawali obok siebie,
tylko pan Miecio gdzieś krążył, a Waldorff roz-
mawiał z kolejnymi prominentnymi osobami.
Czy pamiętasz moment, kiedy zrozumiałeś, że
posiadasz tożsamość gejowską?
Ja chyba zawsze czułem, że jestem gejem. Tyl-
ko inicjację seksualną miałem bardzo późno.
Zresztą zaczynałem z kobietami, trochę z roz-
pędu, bez przekonania, nie z mojej inicjatywy.
Dopiero na drugim roku studiów przeżyłem
seks z mężczyzną, który od razu okazał się dla
mnie satysfakcjonujący, chociaż anonimowy,
przypadkowy i niepołączony z miłością. Uwa-
żam, że to cudowne, móc iść do łóżka z czło-
wiekiem, którego się kocha, ale żeby pójść z
kimś do łóżka, niekoniecznie trzeba kochać.
Mój Marcin się z tym nie zgadza.
A co zmieniło się w twoim podejściu do mó-
wienia o swoim homoseksualizmie?
Dawniej nie chciałem, by to że jestem gejem
miało w jakikolwiek sposób wpływać na moje
życie. Myślałem sobie: dobrze, jestem gejem, to
jest kwestia mojego popędu seksualnego, na-
tomiast nie ma to nic wspólnego z moim wize-
runkiem publicznym, moją pracą, bo co to kogo
obchodzi? Prywatnie nie ukrywałem, że jestem
gejem, ale też nigdy tego nie podkreślałem.
Bycie gejem radykalnie wpływa
na sposób postrzegania świata
właściwie we wszystkich
płaszczyznach życia i myślenia.
Pamiętam rozmowę w klubie gejowskim w
Londynie, gdy miałem 23 lata. Tam, jak to w klu-
bie, ktoś podszedł, postawił drinka i zaczęliśmy
rozmawiać. To był Anglik, zapytał, skąd jestem,
a gdy się dowiedział, natychmiast zasypał mnie
pytaniami: jak żyją geje w Polsce? Czy walczymy
o swoje prawa? Jakie są organizacje? Dlaczego
godzimy się na to, żeby nie mieć tego czy
tamtego? Odpowiedziałem mu, że przecież
możemy normalnie żyć, nikt nas nie wsadza do
więzień, więc o co chodzi, czy to mało?
Dzisiaj myślę inaczej. Zrozumiałem, że to, co
mi się wydawało łatwą do naśladowania nor-
mą i zwyczajną codziennością, to tylko pozór.
Sam sobie wmawiałem, że
bycie gejem nie wpływa na
sposób myślenia. Myliłem
się. Dostrzegłem coś oczy-
wistego: bycie gejem rady-
kalnie wpływa na sposób
postrzegania świata właści-
wie we wszystkich płasz-
czyznach życia i myślenia. To
się łączy z innym stosunkiem
do instytucji rodziny i tra-
dycji, która z reguły jest nie-
sprzyjająca gejom. Z konie-
cznością wykreowania siebie
na silną osobowość, po-
nieważ słaby gej właściwie
nie ma szans na zrealizowa-
nie swojej tożsamości. Żeby
mieć udane, spełnione życie
gej musi włożyć w nie dużo
więcej wysiłku niż he-
teroseksualista. Musi być
twardszy, bardziej samo-
dzielny, samowystarczalny i
świadomy zarówno swoich
celów, jak i swoich intere-
sów: po to, żeby mógł
przetrwać jako gej! W prze-
ciwnym razie grozi mu życie
połowiczne w różnego ro-
dzaju formach przetrwalni-
kowych, kokonach – w nie-
spełnieniu, w stanie emocjo-
nalnego niedorozwinięcia.

Kiedy zacząłeś myśleć o co -

ming oucie?
Od kilku lat odczuwałem na-
rastającą dysproporcję mię-
dzy tym, co czuję i jak pos-
trzegam świat, a tym, jak
świat postrzega mnie. Zor-
ientowałem się, że zaczy-
nam być dla wielu młodych
ludzi autorytetem, bo moje
teksty pojawiły się w pod-
ręcznikach szkolnych do
języka polskiego, poza tym
raz po raz ktoś oświadczał,
że „wychował się“ na moich
rozmowach z Zygmuntem
Kałużyńskim, na „Perłach z
lamusa“. Nawet zakładając,
że część z tych oświadczeń to były tylko kom- równowagi, swoje myśli oprzeć na nie- wstęp, pomyślałem, że to jest właśnie ta uro-
plementy, musiałem przyznać, że znalazłem pomniejszonym fundamencie i móc dalej pra- czysta chwila, która świetnie nadaje się do zre-
się w nieoczekiwanej sytuacji. Wpadło mi wte- cować, pisać, występować publicznie, musia- alizowania planu. I odbył się coming out. Z hu-
dy do głowy: ciekawe, co pomyśleliby oni łem połączyć te postacie w jedną, za to trójwy- kiem, jak trzeba. Bo, żeby poczuć się całkowi-
wszyscy, gdyby wiedzieli, że jestem gejem? miarową. Właśnie dlatego szukałem pretekstu, cie wolnym, huk też jest potrzebny. Huk prze-
Czy zmieniliby o mnie zdanie? Wytworzyła się żeby zrobić coming out w sposób spektaku- kłutego balona.
swoista schizofrenia: mój wizerunek publiczny larny, uroczysty i na moich warunkach. Kiedy
zaczął się wyraźnie oddalać od wizerunku w „Berek“ został ukończony, a Marcin Szczy- Podziękowania dla kawiarni Chłodna25 za po-
moich własnych oczach. Po to, żeby wrócić do gielski poprosił mnie, abym napisał do niego moc w realizacji zdjęć.

11
 kultura Guys. From
Poland with love
„Replika“ z przyjemnością anonsuje ogólno- wizerunek męskości i zaproponowanie nowe- Oiko Petersen (www.oikopetersen.com) – młody
polską wystawę fotografii, której autorem jest go spojrzenia na męskość.* polski artysta, którego przygoda z fotografią roz-
Oiko Petersen – nasz redakcyjny kolega. Cykl * na podstawie tekstów krytycznych dr Pawła poczęła się dopiero dwa lata temu. Pomimo tego
zdjęć „Guys. From Poland with love“ prezentu- Leszkowicza, Agnieszki Kłos oraz Kamila Mali- jego fotograficzny debiut wystawowy „Guys.
je różne wcielenia polskiego mężczyzny. Mo- nowskiego (pełne teksty dostępne są na stro- From Poland with love“ okazał się zaskakującym
dele pozują ze świadomością siebie jako nie autora projektu) sukcesem. Jego pierwsza wystawa, wybrana
obiektu pożądania i uwielbienia. Artysta stwo- spośród ponad 400 zgłoszeń, została pokazana
rzył fotograficzny katalog różnorodnych typów Premiera „Guys. From Poland with love.“ odbyła podczas Szóstego Fotofestiwalu w Łodzi. Oiko
męskości – z jednej strony są twarde chłopaki, się podczas łódzkiego Fotofestiwalu w maju Petersen znalazł się także w gronie piętnastu naj-
z drugiej kociaki. Oglądamy promieniujące 2007 r. W dniach 6 – 27 marca br. fotografie Oi- ciekawszych młodych polskich fotografów, za-
barwami okazy robotników, arystokratów, ko można będzie oglądać w Galerii 65 w War- kwalifikowanych do projektu PhotoPoland przy-
aniołów, modeli, rockmanów i klubowiczów. szawie. Serdecznie zapraszamy wszystkich na gotowanego wspólnie z Instytutem Mickiewicza.
Seksualność tych mężczyzn jest płynna, balan- specjalny wernisaż w rytmach disco lat ‘70, który Na zdjęcia Petersena i jego rozumienie fotografii,
suje pomiędzy heteroseksualnością a homo- swoją obecnością uświetni drag queen Lea Divi- nieustannie wpływa jego druga pasja – teatr. Dla
seksualnością. To rzadka okazja w polskiej ne ze swoim tancerzem Peterem Didencerem Oiko teatr/fotografia polegają na tworzeniu alter-
sztuce gejowskiej, która obciążona jest styg- oraz DJ George/Galapagos Manufacture. natywnego świata, prowokowaniu transgresji
matem walki o równouprawnienie. Oiko Peter- aktora/modela oraz kreowaniu precyzyjnych i
sen postawił swoje prace nieco wyżej, pozba- Galeria 65 (ul. Bema 65) czystych emocji. Do tej pory Oiko publikował
wiając je niemal otoczki walki o jakąkolwiek wernisaż: 6 marca 2008 m.in. w magazynach „Foto“, „Press“, „Secesja“,
sprawę. To krytyczne spojrzenie na kulturowy godz. 19:30 „Replika“, a także w prasie codziennej.
Guys. From Poland with Love ® OIKO PETERSEN, charakteryzacja: Karolina Kaźmierczak

Guys. From Poland with Love ® OIKO PETERSEN, charakteryzacja: Karolina Kaźmierczak

12
 Guys. From Poland with Love ® OIKO PETERSEN, charakteryzacja: Karolina Kaźmierczak

13
 kraj
Nie chcą gejów w Bydgoszczy
Firma zarządzająca miejskimi słupami rekla-
mowymi w Bydgoszczy odmówiła ekspozy-
cji plakatów „Nie jesteś sam! Nie jesteś sa-
ma!“. – Mogłyby się spotkać z dezaprobatą
odbiorców – tłumaczono. Toruński oddział
Kampanii Przeciw Homofobii, który wymyślił
ogólnopolską akcję, chciał ją zrealizować w
Toruniu i sąsiedniej Bydgoszczy. – Mieliśmy
uderzyć do tzw. autoboksów – mówi dr Ag-
nieszka Szpak, koordynatorka KPH Toruń. –
Ramkami reklamowymi w środkach komuni-
kacji miejskiej obu miast zarządza jedna fir-
ma. Niestety, odmówiła współpracy. Ale my
to doskonale rozumiemy, obawiała się prze-
jawów wandalizmu. Homofobicznego.
Podobnie jak KPH Trójmiasto, toruński od-
dział postanowił skorzystać ze słupów ogło-
szeniowych. – W Toruniu zgodzili się od ra-
zu, gorzej było w Bydgoszczy – tłumaczy
Szpak. – Powiedziano mi, że treść plakatów
mogłaby… obrazić godność przechodniów!
Żywo zainteresowane tematem gazety pyta-
Gejowsko-lesbijskie podróże
Międzynarodowe Stowarzyszenie Turystycz-
ne Gejów i Lesbijek (IGLTA) rozpoczęło dzia-
łalność w naszym kraju. Polskim Ambasa-
dorem został Piotr Wójcik. IGLTA zamierza
współpracować z Ośrodkami Informacji Tu-
rystycznej, biurami podróży, hotelami i fir-
mami związanymi z turystyką. – Będziemy
pomagali stwarzać warunki najwyższych
Nareszcie razem!
Nowy rok przynosi nowe idee – środowis-
ko LGBT postanowiło zjednoczyć swoje si-
ły i zintegrować się. Pierwsze ogólnopols-
kie spotkanie organizacji działających na
rzecz mniejszości seksualnych zorganizo-
wano w dniach 26-27 stycznia br. w Kra-
kowie. Stowarzyszenia, fundacje i grupy
nieformalne, które brały udział w obradach
„okrągłego stołu“ zobowiązały się do
współpracy i wymiany informacji.
14
ły później przedstawicieli bydgoskiego „Re-
Media“ o przyczyny. Obok kilku kłamstw –
braku wglądu do projektów, chęci spotkania
etc. – pojawił się strach przed reakcją Zarzą-
du Dróg Miejskich oraz obawy dotyczące
naruszania uczuć religijnych odbiorców.
18 grudnia 2007 roku na wszystkich 93 to-
ruńskich słupach zawisło prawie 500 różo-
wych plakatów KPH. „Jestem emerytką. Jes-
tem lesbijką“ – opowiada Agnieszka z
Wrzosów, „Jestem studentem. Jestem ge-
jem“ – wtóruje jej Arek z Bydgoskiego. Jesz-
cze pierwszego dnia na wielu plakatach za-
mazano słowa gej, lesbijka oraz logo i adres
strony internetowej KPH. Na niektórych twa-
rzach pojawiły się malunki przypominające
celtyckie krzyże oraz napisy w stylu „Cieszę
się, że mam Aeitz“ albo „Mam Hiva“. –
Oczywiście zgłosiliśmy to policji – mówi
Przemek Szczepłocki, prawnik z KPH Toruń.
– Centrum Torunia jest monitorowane, być
może uda się złapać sprawców.
standardów i zapewnienia bezpieczeństwa
turystom gejowskim – mówi Wójcik.
Przed Ambasadorem stoi poważne zadanie
– w 2010 roku EuroPride, europejska para-
da z okazji Christopher Street Day, przema-
szeruje ulicami Warszawy. Do tego czasu
konieczne jest przygotowanie bazy nocle-
gowej dla zagranicznych turystów.
– Oczywiście wszystkie hotele na EuroPride
2010 muszą być przyjazne dla gejów, muszą za-
Opracowano wspólną listę postulatów. Za
najważniejsze uznano jak najszybsze
wprowadzenie związków partnerskich, za-
równo jedno-, jak i różnopłciowych, oraz
uregulowanie sytuacji prawnej biologicz-
nych dzieci gejów i lesbijek wychowywa-
nych w takich związkach. Za istotne uzna-
no także wycofanie kłamliwych podręczni-
ków do przedmiotu wychowanie do życia
w rodzinie. Do postulatów zaliczono rów-
Teksty: Paweł Fischer-Kotowski
Akcja była skierowana do zróżnicowanego od-
biorcy – zarówno do lesbijek, gejów, jak i osób
heteroseksualnych. – Pierwszym chcemy po-
kazać, że nie są sami w tym heteronormatyw-
nym świecie, Pomóc im w zaakceptowaniu
swojej tożsamości – mówi Agnieszka Szpak. –
Osobom heteroseksualnym uświadamiamy
natomiast, że gejem lub lesbijką może być każ-
dy – ich sąsiad, nauczycielka, znajomy, prze-
chodzień na ulicy, dosłownie każdy.
Środki na zorganizowanie akcji znalazły się dzię-
ki zbiórce prowadzonej podczas mszy ekume-
nicznych w kościołach protestanckich i katolic-
kich holenderskiej gminy Bergen op Zoom. Jest
to jeden z ważnych elementów współpracy z
organizacją LGBT w mieście partnerskim Toru-
nia – Lejdą. Plakaty, według toruńskiej koncep-
cji, wywieszono dwa tygodnie wcześniej w
Trójmieście. Teraz zainteresowały się nimi inne
oddziały KPH – najprawdopodobniej akcja za-
wita do Wrocławia i na Śląsk. W Szczecinie nie
znaleziono żadnej możliwości ekspozycji.
pewnić bezpieczeństwo i dyskrecję – tłumaczy
Piotr Wójcik. – Dyrektorzy muszą jednoznacznie
określić politykę swoich obiektów jako przyjazną
środowisku LGBT. W niektórych konieczne bę-
dzie przeprowadzenie szkolenia z tego zakresu.
Założona w 1983 roku IGLTA jest najwięk-
szą na świecie organizacją wspierającą tu-
rystykę gejowsko-lesbijską. Jest to jeden z
najszybciej rozwijających się sektorów prze-
mysłu związanego z podróżami. Więcej in-
formacji na stronie www.iglta.org.
nież rozszerzenie o orientację psychosek-
sualną zapisów zakazujących dyskrymina-
cji i powołanie urzędu do spraw przeciw-
działania dyskryminacji. Ponadto, stwierd-
zono, że państwo powinno refundować
koszty operacji korekty płci.
Spotkanie zorganizowała Fundacja „Kultura
dla Tolerancji“, kolejne – we wrześniu br. –
zapowiada Lambda Warszawa.
KPH z jednej,
Rydzyk z drugiej
Tekst: Przemek Szczepłocki
Przez wiele lat kujawsko-pomorskie było białą
plamą na LGBT-mapie Polski. Nie znaczy to, że
nie mieszkali tam geje, lesbijki ani biseksualiści
Zarówno w Toruniu jak i w Bydgoszczy – z róż-
nym powodzeniem – działają lokale branżo-
we, które zastąpiły dawne pikiety.
Jedyną funkcjonującą w regionie organizacją
LGBT jest toruński oddział Kampanii Przeciw
Homofobii, powołany na przełomie stycznia i
lutego 2006 roku. Założycielką i koordynatorką
KPH Toruń jest Agnieszka Szpak, która wolon-
tariuszką stowarzyszenia została już w maju
2005 roku. Większość założycieli oddziału,
którzy spotkali się pod koniec stycznia 2006 na
spotkaniu inicjującym wspólną działalność,
nadal wspiera walkę z homofobią.
Toruń nie jest pustynią i oddziałowi KPH uda-
ło się nawiązać stałą bądź przynajmniej oka-
zjonalną współpracę z przedstawicielami bar-
dzo różnych środowisk, stowarzyszeń i grup,
począwszy od ludzi skupionych wokół klubu-
galerii „eNeRDe“ (miejsce spotkań nie tylko
ludzi sztuki i artystów, ale wszystkich, którzy
nie do końca pasują do heteronormatywnego
świata), przez uniwersyteckie koło naukowe
„Gender“, branżowy klub „Rafa“, grupy nie-
formalne zrzeszone w Infoshopie Lalucza, po
miejscowych Zielonych oraz Młodych Socja-
listów. KPH Toruń zawarł też bliski sojusz z
COC Leiden, czyli swoim odpowiednikiem w
holenderskiej Lejdzie (partnerskim mieście
Torunia). Kalendarz imprez branżowych lub
wydarzeń związanych ze środowiskiem LGBT
ma charakter cykliczny, ale funkcjonuje za-
sadniczo o tyle, o ile toruński oddział KPH
zdoła go wypełnić. Klimat dla takich imprez
bywa zaskakująco przychylny: dość powie-
dzieć, że w listopadzie 2007 wystąpiła w To-
runiu Rafalala; jej show gościł w saloniku ar-
tystycznym „Maska“, mieszczącym się w
gmachu teatru W. Horzycy. Manify, outdoo-
rowe akcje z okazji IDAHO czy Dnia Milcze-
nia, organizowane bądź wspierane przez KPH
Toruń (utarło się, że wszystkie odbywają się
wiosną), spotykają się z dobrym przyjęciem, a
współpraca z policją i miastem jest w tym za-
kresie bardzo prawidłowa.
Osobno trzeba wspomnieć o najpo-
ważniejszych imprezach przygotowa-
nych przez KPH Toruń, jak konferencja
naukowa „Wolni, równi, różni“, zorga-
nizowana wespół z Wydziałem Prawa i
Administracji UMK z okazji IDAHO
2006. Do trzech paneli dyskusyjnych
(prawnego, socjologicznego i poświę-
conego kulturze) zaproszono znakomi-
tych gości, m.in. prof. Magdalenę Śro-
dę i prof. Mariana Filara, co przyciągnę-
KPH Toruń, od góry: Tymek, Szymon Biliński, Kasia i Kasia, Przemek
ło tłumy zainteresowanych oraz zwró- Szczepłocki, Agnieszka Szpak, Karolina, Monika Weycher-Waluszko
ciło na KPH Toruń uwagę mediów.
Na jesieni KPH Toruń organizuje imprezy kultural-
ne zwane „QueerFestami“; edycja tego festiwalu
z 2007 roku była zarazem największą imprezą
LGBT, jaką zorganizowano dotąd w Toruniu (wię-
cej w poprzednim numerze „Repliki“, www.repli-
ka.kampania.org.pl). KPH Toruń nie pozwoliła też
o sobie zapomnieć w świąteczny tydzień grudnio-
wy, przeprowadzając akcję plakatową „Nie jesteś
sam! Nie jesteś sama!“, relacjonowaną przez
wszystkie niemal media lokalne.
Coraz wyraźniejszym polem ekspansji działal-
ności KPH Toruń staje się Bydgoszcz, gdzie –
równolegle z Toruniem – przeprowadzono
część dotychczasowych akcji oddziału (m.in. z
okazji 1 grudnia oraz wyborów do Sejmu i Se-
natu). Interwencje KPH Toruń w sprawie przeja-
wów homofobii, m.in. w związku z ogranicze-
niami w krwiodawstwie czy akcją „Nie jesteś
sam! Nie jesteś sama!“, rozciągają się także na
Bydgoszcz. Trzeba też odnotować wzrastającą
liczbę kapehetów z Bydgoszczy oraz ich zaanga-
żowanie w działania toruńskiego oddziału.
W planach KPH Toruń na przyszłość pozostaje prze-
de wszystkim rozwój dotychczasowego kalendarza
wydarzeń. Trwają przygotowania do obchodów
IDAHO 2008, powstają plany na „QueerFest 3“.
Ambicją oddziału jest poszerzyć i jeszcze zróżnico-
wać ofertę na 2008 rok – pomimo tradycyjnych og-
raniczeń, przede wszystkim finansowych. Nie ustają
wysiłki, aby skuteczniej przezwyciężać te trudności.
kraj
Twarzą KPH Toruń jest nieprzerwanie, od założe-
nia oddziału, jego koordynatorka, prawniczka
Agnieszka Szpak. Jej opanowanie, dystans i wy-
ważony osąd powodują, że jej przywództwo po-
zostaje niekwestionowane. Jeszcze w listopa-
dzie 2005 roku poznała Monikę Weychert-Wa-
luszko, animatorkę kultury i kuratorkę sztuki, któ-
ra nie umiała przejść obojętnie wobec panoszą-
cej się homofobii. Znajomość tej dwójki scemen-
towała potem związek KPH Toruń z klubem-ga-
lerią „eNeRDe“. W działalność KPH Toruń od po-
czątku jest zaangażowana Kasia Hejna, nie tylko
jako współzałożycielka oddziału, ale też łącznicz-
ka między nim a przynajmniej połową organiza-
cji, zrzeszeń i grup nieformalnych działających w
mieście. Za jej sprawą wśród założycieli KPH To-
ruń znalazł się Przemek Szczepłocki, oddziałowy
prawnik i sceptyk. Kasia Hejna zrekrutowała też
kilku innych członków grupy, w tym Szymona Bi-
lińskiego, webmastera i dobrego ducha KPH To-
ruń. Grono toruńskich kapehetów zmienia się
stopniowo, ale niezmiennie – choć powoli – roś-
nie. Co ważne, coraz liczniej przyłączają się do
niej osoby spoza Torunia.
Kontakt: Stowarzyszenie Kampania Przeciw Homo-
fobii o. Toruń, ul. Mohna 50H/8, 87-100 Toruń,
torun@kampania.org.pl, kph_torun_lex@wp.pl,
www.torun.kampania.org.pl
W następnym numerze „Repliki“ – portret
KPH Wrocław
15
 Klient
specjalnej troski
kraj
Trudno w Polsce o firmę otwarcie przyjazną lesbijkom i gejom.
Nie brakuje za to takich, które świadomie dyskryminują osoby homoseksualne,
aby nie drażnić pozostałych klientów
Teoria jest prosta: osoby homoseksualne to
wymarzona klientela. Bezdzietna para lub oso-
by żyjące samotnie to ludzie dysponujący
większymi zasobami finansowymi i czasowy-
mi. Aby dotrzeć do tej grupy, wystarczy przy-
gotować odpowiednią kampanię reklamową.
Jeśli produkt spełni oczekiwania targetu, to
producent zapewni sobie na długi czas
wdzięcznego i wiernego klienta. Ten prosty
scenariusz doskonale sprawdza się w prakty-
ce... ale nie w Polsce. Tutaj pojawia się po-
ważny problem: firma, która zbyt gorliwie bę-
dzie zabiegać o homoseksualnych nabywców,
może zostać uznana za „gejowską“ i narazić
się liczebnie znacznie silniejszej grupie konsu-
mentów heteroseksualnych. Jak wysokie jest
naprawdę ryzyko utraty niehomoseksualnego
klienta? Tego nikt do końca nie wie i póki co
brak chętnych do wyjścia przed szereg. Nie
brakuje natomiast firm, które świadomie dys-
kryminują osoby homoseksualne, aby nie draż-
nić pozostałych klientów. Absolutnym brakiem
wyczucia wykazał się niedawno Empik.
Salony Empik należą do punktów sprzedaży, w
których dostępna jest książka Roberta Biedronia
„Tęczowy Elementarz“. To akurat nic dziwnego,
ponieważ literatura związana z homoseksualiz-
mem sprzedaje się w Polsce całkiem dobrze.
Pierwsze nakłady znikają w przypadku niektó-
rych pozycji w ciągu kilku tygodni. Autor „Tęczo-
wego Elementarza“ bardzo poważnie potrakto-
wał promocję swojej książki i zwrócił się do firmy
Empik z prośbą o zorganizowanie spotkania au-
torskiego w wybranych salonach. Decyzja od-
mowna zapadła na najwyższym piętrze. Powód?
„Strategia komunikacji (firmy Empik – przyp. au-
tora) zakłada wspieranie tylko i wyłącznie pro-
jektów oraz promocję dzieł, które nie naruszają
niczyjego dobrego imienia czy uczuć religijnych.
(...) Takie spotkania mogą również wywoływać
opór/sprzeciw ze strony klientów, którzy akurat
będą w salonie, a poruszana tematyka może ich
zbulwersować, gorszyć...“. Co to oznacza? Rób-
cie to w domu po kryjomu. Oczywiście trudno
16
podejrzewać kierownictwo Empiku o niechęć do
osób homoseksualnych. Firma dokonała świa-
domego wyboru i opowiedziała się za unika-
niem kontrowersyjnych społecznie kwestii. Spo-
sób, w jaki to się odbyło, jest nie do przyjęcia.
Oto potencjalny klient dowiaduje się z mediów,
że jego obecność w sklepie może zostać uznana
za gorszącą. Owszem – może przyjść do salonu
Empik i nawet nabyć „branżową“ literaturę, nie
powinien być jednak rozpoznawalny jako homo-
seksualista, ponieważ jego orientacja seksualna
„może bulwersować“. Są różne opinie na temat
tego incydentu. Nie ulega jednak wątpliwości,
że Empik otrzymał etykietę firmy nieprzyjaznej
gejom i lesbijkom i nawet jeśli sprawa zostanie
za kilka lat zapomniana, to etykieta pozostanie.
Jeszcze głośniejsza była sprawa ubezpieczenia
zeszłorocznego koncertu galowego Dni Rów-
ności. Organizatorzy imprezy usłyszeli od To-
warzystwa Ubezpieczeń i Asekuracji Warta, że
firma nie posiada w ofercie odpowiedniego
ubezpieczenia. Dopiero kolejne zapytanie zao-
wocowało: ubezpieczyciel zażądał od organi-
zatorów składki wysokości kwoty ubezpiecze-
nia, czyli oszacował ryzyko na 100%, dając
Fundacji Równości jednocześnie do zrozumie-
nia, że nie jest zainteresowany współpracą.
Sprawa została nagłośniona najpierw przez
„nasze“, a następnie przez ogólnopolskie me-
dia. Do akcji wkroczyli eksperci od PR. Organi-
zatorzy doczekali się przeprosin oraz zapew-
nienia, że sprawa zostanie zbadana.
Ekspertów zabrakło niestety agencji reklamo-
wej ReMedia z Bydgoszczy. Firma otrzymała
zlecenie od Kampanii Przeciw Homofobii na
zrealizowanie akcji plakatowej „Nie jesteś
sam! Nie jesteś sama!“. Agencja odmówiła
rozwieszenia plakatów. „Nie możemy wywie-
szać plakatów, które mogłyby kogoś obrazić.
Jeśli to zrobimy, to będziemy mieć nieprzyjem-
ności“ – wyjaśniła regionalnej prasie przedsta-
wicielka firmy. Redakcja portalu „Inna Strona“
próbowała skontaktować się z odpowiedzial-
Tekst: Radek Oliwa
nymi za tę decyzję osobami. Okazało się, że ta-
kie w firmie ReMedia nie pracują. Najwidocz-
niej pracownicy firmy byli zaskoczeni, że dys-
kryminowanie homoseksualnych klientów mo-
że kogokolwiek zainteresować.
Podane przeze mnie przykłady były nagłośnio-
ne przez media – to rzadkość. Dyskryminacja
osób homoseksualnych odbywa się przeważ-
nie bez żadnego echa i ma znacznie banalniej-
szy charakter. Po zeszłorocznym Marszu Tole-
rancji w Krakowie dwie uczestniczki manifesta-
cji udały się do sklepu spożywczego na Rynku
Głównym. Wyszły niestety z pustymi rękami,
bo „takich ludzi“ tam się nie obsługuje.
Trudno mieć do kogoś pretensje, że dba o do-
bro swojego biznesu. Nikt nie będzie się liczył
z grupą, która zgadza się na traktowanie po
macoszemu. A przecież klient płaci i klient wy-
maga. Osoby homoseksualne jako klienci są
obecnie zdecydowania zbyt mało wymagają-
ce, a przecież posiadamy to, czego Empik czy
Warta najbardziej od nas chcą – pieniądze.
Nie będziemy szanowani przez społeczeństwo,
jeśli nie zawalczymy nawet o szacunek tych,
których utrzymujemy. Zachodnie firmy, które w
przeszłości naraziły się gejom i lesbijkom, teraz
ogromnym nakładem starają odzyskać ich
przychylność. Najwyższy czas, aby i u nas za-
częto doceniać siłę różowego pieniądza. Niech
nas zobaczą i docenią.
Nowa płyta Kory
już wkrótce!
 świat
Teksty: Paweł Fischer-Kotowski,
Ewa Tomaszewicz

Francja skazana za odmowę adopcji

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Stras-
burgu wydał precedensowy wyrok skazujący
państwo francuskie za odmówienie lesbijce
prawa do adopcji dziecka. Według Trybunału
odrzucenie podania o adopcję przez władze i
podtrzymanie tej decyzji przez sądy dwóch in-
stancji naruszyły prawa kobiety ukrywającej się
pod inicjałami E.B. Motywem, który zdaniem
Trybunału zaważył na negatywnych opiniach,
była właśnie orientacja seksualna kobiety.
Powołując się na Europejską Konwencję Praw
Człowieka, która zakazuje wszelkich form dys-
kryminacji i nakazuje poszanowanie życia pry-
watnego i rodzinnego, dziesięciu z siedemnas-
tu sędziów Trybunału stwierdziło: Francja nie
miała prawa odrzucić prośby E.B. ze względu
na jej orientację seksualną. Podkreślili też, że
było to kluczowe kryterium odmowy. I Trybu-
nał zasądził 24,5 tys. euro odszkodowania dla
45-letniej E.B..
– To zwycięstwo równości nad strachem, up-
rzedzeniem i ignorancją – komentowała wyrok
Caroline Mécary, adwokat pani E.B. Jej zda-
niem werdykt będzie miał poważne konsek-
wencje dla samotnych homoseksualistów na
całym kontynencie, gdyż Francja nie będzie już
mogła odmówić im prawa do adopcji ze
względu na orientację płciową. Caroline Mé-
cary, adwokat E.B., uważa, że decyzja Trybu-
nału dotyczy wszystkich członków Rady Euro-
py. Jej pogląd podziela Sania Inedi z biura pra-
sowego Rady Europy: – Orzeczenie Trybunału
mówi, że w krajach, w których dozwolona jest
adopcja przez osoby niezamężne, nie wolno
odrzucać ich podań na podstawie orientacji
seksualnej wnioskujących. Oczywiście wtorko-
wa decyzja dotyczy tylko tych państw, które
ratyfikowały Europejską Konwencję Praw Czło-
wieka (czyli m.in. Polskę).
W Europie dziewięć państw zgadza się na adop-
cję przez pary homoseksualne, w tym Hiszpania,
Holandia, Niemcy i Wielka Brytania. (ET)

ILGA rozczarowana postawą Polski

Tylko w Polsce i Wielkiej Brytanii nie będą
obowiązywały zapisy Karty Praw Podstawo-
wych. Spotkało się to ze zdecydowanym
sprzeciwem Międzynarodowego Stowarzy-
szenia Lesbijek i Gejów (ILGA). „Karta jest pier-
wszym w UE dokumentem, który łączy wol-
ności obywatelskie, polityczne i ekonomiczne
zawarte dotychczas w wielu różnych między-
narodowych konwencjach“ – czytamy w oś-
wiadczeniu wydanym przez ILGA-Europe w
Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.
Karta Praw Podstawowych to spisany zbiór
fundamentalnych praw człowieka. Wprost
zakazuje dyskryminacji m.in. ze względu na
płeć i orientację seksualną. Zacznie obowią-
zywać od 2009 roku w całej Unii Europejs-
kiej, za wyjątkiem Polski i Wielkiej Brytanii.
– Jesteśmy rozczarowani postawą rządów, które
zrezygnowały z ochrony swoich obywateli – mó-
wi Patricia Prendiville, dyrektor zarządzająca ILGA-
Europe. – Przez brak jedności znacznie osłabiono
znaczenie tego ważnego dokumentu. (PFK)

Węgierska równość
Węgierski parlament wyraził zgodę na lega-
lizację związków homoseksualnych! Związ-
ki partnerskie – które mogą zawierać także
pary heteroseksualne – będą korzystały z
tych samych przywilejów i obowiązków, co
małżeństwa. Nie będą mogły jedynie adop-
tować dzieci. Sprawa instytucjonalizacji
związków homoseksualnych podzieliła wę-
gierskie społeczeństwo – ustawę przyjęto przyjęty przez Senat. Niestety, nie doczekał
przewagą zaledwie 31 głosów. Jednak się głosowania w Sejmie IV kadencji. (PFK)
przez media wcale nie przeszła burza, nikt
głośno się nie sprzeciwiał.
W Polsce próbowano wprowadzić podobne
rozwiązania. W 2004 roku prof. Maria
Szyszkowska przygotowała projekt ustawy,

GLAAD Media Awards

GLAAD, organizacja walcząca z uprzedze-
niami i dyskryminacją w stosunku do ge-
jów, lesbijek, bi- i transseksualistów, ogło-
siła nominacje do dorocznych nagród
GLAAD Media Awards. Wyróżnienia przyz-
nawane są dla obrazów w pozytywny i cie-
kawy sposób zajmujące się tematyką LGBT.
W oświadczeniu wydanym z okazji ogłosze-
nia nominacji przewodniczący GLAAD Neil
G. Giuliano stwierdził, że rok 2007 był bar-
dzo dobry dla środowisk gejów, lesbijek i
transseksualistów w mediach. Rezultatem
tego są bardziej szczere, prawdziwe i przy-
kuwające uwagę filmy i programy. Przyzna-
no 172 nominacje w 40 kategoriach. Nomi-
nacje przyznawane są oddzielnie dla pro-
dukcji w języku angielskim i w języku hisz-
pańskim. Najwięcej nominacji zdobyła stac-
ja ABC (9), pozostawiając daleko w tyle in-
ne stacje telewizyjne.
Więcej informacji:
www.glaad.org/mediaawards (ET)

17
 społeczeństwo Panie na prawo,
panowie na
lewo. A reszta?
Interseksualiści, którzy nie identyfikują się z żadną płcią, są pozostawieni sami sobie
Skonstruowaliśmy binarny obraz świata.
Określonym wartościom przydzielamy 0 lub
1, co ułatwia analizę. W dobie trójwymiaro-
wej kinematografii żyjemy nadal w czarno-
białych filmach. Pierwszą informacją, która
kategoryzuje ludzi, jest ich płeć. Od chwili
narodzin są tylko dwie drogi – albo jesteś
chłopcem, albo dziewczynką. Na usprawie-
dliwienie tych, którzy wymykają się czytel-
nemu podziałowi, starożytni opowiadali o
bogach obojga płci, o łabędziach i o Herma-
frodytosie – synu Hermesa i Afrodyty.
Marek ma około czterdziestki. Na spotkanie
przychodzi w zamszowej kurtce, otulony
szalikiem. Gdy wchodzi do ciepłej kawiarni,
parują mu okulary, więc zdejmuje je i stoi
dość bezradnie na środku. Uśmiecha się,
kiedy podchodzę. Marek jest mężczyzną – z
całą pewnością. Elegancki, dobrze zbudo-
wany. Zajmujemy stolik pod oknem. Z wido-
kiem na ludzi na przystanku. Wracają z pra-
cy. Kobiety i mężczyźni.
Po pierwszej godzinie wiem niewiele. Ale
rozmawia się wspaniale. Marek pracuje jako
trener w ekskluzywnym klubie fitness w cen-
trum Warszawy. Ma czarnego labradora (su-
kę) i w każdą niedzielę chodzi na długie spa-
cery po Lesie Bielańskim. W drugiej godzinie
dowiaduję się, że urodził się w łódzkim szpi-
talu, na długo zanim wprowadzono procedu-
ry regulujące postępowanie na wypadek, gdy
płeć noworodka budzi wątpliwości personelu
medycznego. Nie wiadomo, jak zareagował
lekarz odbierający poród. Teraz zapewne po-
informowałby rodziców, że dla ustalenia płci
niezbędne jest wykonanie dodatkowych ba-
dań. W trzeciej godzinie wiem już, że ojca nie
było ani przy porodzie, ani nigdy potem, a
matka zdecydowała się zostawić „wynaturzo-
ne dziecko“ w szpitalu. W czwartej, że okna
łódzkiego domu dziecka wychodzą na szwal-
nię i zakład produkcyjny, a wszystkie piętra
pełne są chłopców i dziewczynek.
18
Interseksualizm to zaburzenie różnicowania
płci o podłożu genetycznym lub hormonal-
nym. Prawidłowy kariotyp męski to 46 XY, a
żeński – 46 XX. Taki „przepis genetyczny“
determinuje jeszcze w życiu płodowym wyk-
ształcenie określonych cech. Jeżeli w tej ge-
netycznej lub hormonalnej układance wystą-
pi błąd, dziecko przyjdzie na świat z cechami
obu płci, będzie hermafrodytą, obojnakiem.
W zależności od szkoły, jaką przyjmiemy, in-
terseksualizm można podzielić na wiele spo-
sobów. Najczęściej spotykana klasyfikacja to
podział na prawdziwy oraz rzekomy żeński i
rzekomy męski. Prawdziwy – spotykany nie-
zwykle rzadko – to występowanie u jednej
osoby jąder i jajników oraz zewnętrznych na-
rządów płciowych zbliżonych wyglądem do
obu płci. Pseudohermafrodytyzm natomiast
określa znacznie częstszą sytuację, kiedy ge-
netyczna dziewczynka ma zmaskulinizowane
narządy płciowe i odwrotnie – dziecko jest
genetycznie chłopcem, ale jego narządy
płciowe przypominają kobiece. Przyjmuje
się, że cechy interseksualne wykazuje jedno
na półtora tysiąca narodzonych dzieci.
– Kiedy zrozumiałeś, kim jesteś? Marek wo-
lałby pozostać w kręgu tematów tu i teraz,
niechętnie wraca do dzieciństwa. – Cała
szkoła, młodość to tylko lekarze, szpitale i
wstyd. W domu dziecka mówili mi Marta.
Spałem w sali dla dziewczyn i korzystałem z
damskiej łazienki. O tym, w jakim ciele bę-
dzie żyć nowo narodzone dziecko, najczęś-
ciej decydują lekarze. Najważniejszy głos w
tej dyskusji mają chirurdzy plastyczni, a ci z
reguły uważają, że łatwiej dostosować zew-
nętrzne narządy płciowe do kobiecych.
– W okresie dojrzewania, okresie ciężkim na-
wet dla normalnych nastolatków, wycho-
wawcy nie mogli dłużej udawać, że wszystko
ze mną jest ok. Nie rozwijałem się normalnie,
wyglądem bardziej przypominałem już chło-
paka. Tak też z resztą czułem się od dawna.
Tekst: Anna Piżl
Wtedy też zacząłem starania o operację.
– Wtedy zmieniłeś płeć?
– Właściwie wcale nie zmieniłem. Po prostu
fizycznie wróciłem do tej, którą mogłem prze-
cież mieć od urodzenia. Terapia hormonalna
i kolejne operacje zabrały mi w sumie ponad
siedem lat. W wieku dwudziestu dwóch na-
reszcie obudziłem się we własnym ciele. Wie-
le osób łączy hermafrodytów z problemem
transseksualizmu, ale w rzeczywistości to
dwa zupełnie różne tematy. Nigdy nie mia-
łem problemów z identyfikacją lub tożsamoś-
cią płciową. Jestem mężczyzną i zawsze nim
byłem – psychicznie i fizycznie. Zostałem po
prostu okrutnie okaleczony po urodzeniu.
Większość interseksualistów identyfikuje się
z jedną z płci, są jednak i tacy, którzy czują
się „pomiędzy“ i nie chcą odgrywać ról przy-
pisanych kobietom i mężczyznom. O prawo
hermafrodytów do decydowania o własnej
płci, do świadomego wyboru i o szacunek
dla różnych form tożsamości seksualnej wal-
czy Towarzystwo Interseksualistów Ameryki
Północnej. Jego założycielka – Cheryl Chase
– opowiada się przeciw inżynierii seksualnej
i twierdzi, że skutki operacji wykonywanych
na noworodkach mają katastrofalne rezulta-
ty. Sama urodziła się hermafrodytą i przez
dwa lata była wychowywana jako chłopiec.
Po tym czasie lekarze poddali ją procesowi
„normalizacji“ i „stała się“ dziewczynką. W
Europie walkę o powstrzymanie się od inge-
rencji operacyjnej w płeć dziecka reprezentu-
je Angielskie Stowarzyszenie Osób Herma-
frodytycznych. Szefem brytyjskiej organizacji
jest Jay Hayes-Light, który apeluje, by odwo-
łać się do uczuć interseksualnych osób, a nie
przycinać je do społecznych standardów.
O prawo do uszanowania „trzeciej płci“ wal-
czą też osoby prywatne. Gazeta „The West
Australian“ opisała w 2003 roku przypadek
Alex MacFarlane. Czterdziestoośmioletni/a
wówczas Alex wystąpił/a do Ministerstwa
Spraw Zagranicznych i Handlu o umożliwienie
zadeklarowania we wniosku paszportowym
płci zgodnej z faktyczną. Alex urodził/a się z
kariotypem 47 XXY – charakterystycznym dla
osób z zaburzeniami różnicowania płci. Nie
identyfikując się z męską ani z żeńską częścią
społeczeństwa, rozpoczął/ęła precedensowe
postępowanie, aby Międzynarodowa Organi-
zacja Lotnictwa Cywilnego, określająca format
paszportów, uznała płeć X. Ministerstwo przy-
chyliło się do wniosku: – Osoby interseksualne
nie powinny łamać prawa i udawać mężczyzn
lub kobiet, aby móc głosować, wziąć ślub, ot-
rzymać prawo jazdy lub kupić mieszkanie. Au-
stralia jest teraz krajem, gdzie nie tylko można
deklarować jedną spośród trzech płci w pasz-
porcie, ale także w akcie urodzenia dopusz-
czalna jest forma „interseksualizm“.
Założyłeś rodzinę? Jeżeli można kogoś ocenić
po czterech godzinach rozmowy, Marek jest
świetnym ojcem. Ciepły, inteligentny, z po-
czuciem humoru. Na wzmiankę o dzieciach
ożywia się, błysk w oku zwodzi mnie, że opo-
wie o swoich pociechach. – Nie, nie mam ro-
dziny. Ale byłem o krok. Związki hermafrody-
tów bywają trudne. Marek opowiada, jak
przez wiele lat po operacji walczył, by być
postrzegany jak prawdziwy, silny mężczyzna.
W dość stereotypowy, ale jednak skuteczny
sposób – mozolnymi treningami na siłowni
wyrzeźbił swoje ciało. Równolegle zdobył
uprawnienia instruktora i tym samym nowy
zawód. Był w wieloletnim, wydawało się
szczęśliwym związku. Czy ona wiedziała?
Wiedziała, ale nigdy ten problem nie zaistniał
naprawdę w ich rozmowach. Do czasu gdy
zapragnęli mieć dziecko. Interseksualiści nie-
mal zawsze są bezpłodni. I właściwie nie to
było głównym punktem konfliktu, ale zderze-
nie z tym faktem zapoczątkowało długi ciąg
niezrozumień i oddalania się od siebie. –
Czułem się kaleką. Czułem się znowu jak w
dzieciństwie – nieakceptowany, niezrozumia-
ny. Marek nie uważa, żeby problem tkwił w
nim samym. – Błędem było odkładać pogo-
dzenie się z moim hermafrodytyzmem tak
długo. Jako receptę na udany związek w
przyszłości podaje szczerość i rozmowę.
Często to rodziny interseksualistów stają w
danym momencie przed większym proble-
mem niż oni sami. Przez dwadzieścia, trzy-
dzieści lat życia hermafrodyci oswoili się z
własnym ciałem, z kolejnymi przemianami,
ze skutkami operacji lub ich braku. Partnerzy
interseksualnych osób zostają nagle wrzuce-
ni na głęboką wodę. Oczekujemy od nich
zrozumienia i akceptacji, którą często chcą
okazać, ale nie znają jeszcze własnych reak-
cji, nie zostali przygotowani na takie doś-
wiadczenie i nie zawsze mogą sobie z tym
poradzić bez pomocy z zewnątrz.
Przypadki takie opisuje psychiatra dr Janusz nera, MRKH. Wsparcia szukają głównie
Krzyżowski, który zaburzeniami różnicowa- dziewczyny, ale są też interseksualni męż-
nia płci zajmował się jeszcze w latach sześć- czyźni, rodzice interseksualnych dzieci. Jes-
dziesiątych, pod okiem profesora Bilikiewicza tem mamą małego hermafrodyty. Milenę i jej
w Klinice Psychiatrii w Warszawie. W rela- stronę poznałam na początku roku, ale żeby
cjach „Z gabinetu prywatnego“ podaje przy- zostawić tu swój ślad, potrzebowałam cza-
kład atrakcyjnej trzydziestoletniej kobiety, su, by dojrzeć. Wierzę i chcę, to chyba natu-
która zgłosiła się po poradę z powodu zabu- ralne, żeby ta decyzja, którą tak naprawdę
rzeń snu i wyraźnie obniżonego nastroju. W podjęli za moje dziecko lekarze, okazała się
czasie rozmowy okazało się, że pacjentka od trafną. Milena odpowiada na wszystkie py-
czterech lat jest żoną interseksualnego męż- tania – radzi, gdzie znaleźć pomoc lekarską,
czyzny, który przechodzi przez kolejne próby pomaga w pokonywaniu trudności, tłuma-
rekonstrukcji męskich narządów płciowych. czy, proponuje spotkania. Nie wszyscy jed-
Kobieta bardzo kochała swojego partnera i nak mogą liczyć na jej zrozumienie. Andrzej
chciała być dla niego oparciem. Fakt jednak, pojawił się na forum kilka dni przed końcem
że o problemie nie mogła z nikim porozma- grudnia. Chciał opowiedzieć o swojej zmar-
wiać, spowodował w niej tak silne przygnę- łej ukochanej – interseksualistce, która była
bienie, że przyszła prosić o „lek, który poz- dla niego całym życiem. Opisał swój pełny
woli jej zapomnieć o kalectwie męża“. radości i miłości związek z osobą "trzeciej
płci" i… dowiedział się, że takiej płci nie ma.
Gdzie w Polsce osoby interseksualne, ich Założycielka grupy wsparcia uważa, że każdy
partnerzy i rodziny mogą szukać pomocy? hermafrodyta czuje się albo kobietą, albo
Medyczne wsparcie oferuje przede wszyst- mężczyzną. Nikogo innego nie spotkała. Tym
kim Zakład Andrologii i Endokrynologii Płod- samym okazuje się, że w przestrzeni, gdzie
ności Uniwersytetu Medycznego w Łodzi i je- spodziewać by się można absolutnej otwar-
go kierownik prof. Krzysztof Kula, a także po- tości i tolerancji, też nie ma miejsca dla
radnia endokrynologiczna Centrum Zdrowia wszystkich, którzy czują się „pomiędzy“. Na-
Dziecka w Warszawie oraz dr Janusz Krzy- dal panie na prawo, panowie na lewo. Mile-
żowski w swojej prywatnej psychiatrycznej na w swoim serwisie zamieszcza także prze-
poliklinice w Warszawie. Wirtualna grupa strogę dla czytelników spoza „środowiska“.
wsparcia psychologicznego istnieje nato- Nie mieszaj doświadczeń interseksualistów z
miast na forum serwisu www.hermafrody- doświadczeniami lesbijek, gejów, biseksu-
tyzm.org. Jego twórcą i moderatorem jest alistów lub transseksualistów (LGBT). Być
najbardziej znana polska interseksualistka – może zrozumiesz, jak to jest dorastać w po-
Milena. O swoich doświadczeniach opowie- czuciu odmienności, jeśli jesteś jednym z
działa w „Przekroju“ w 2005 roku, wystąpiła nich, ale to naprawdę nie oznacza, że zrozu-
też w TVN w „Rozmowach w toku“. Teraz miesz, jak to jest, dorosnąć jako obojnak.
już nie chce rozmawiać – moje propozycje
spotkania zbywa milczeniem. Wychowana Interseksualiści, którzy nie identyfikują się z
jako chłopiec, bita i poniewierana za chodze- żadną płcią, zostawieni są sami sobie. Ta-
nie w sukienkach, została wreszcie modelką. jemnica, której nie wyjawia się często nawet
Rude, kręcone loki, biała suknia do kostek. partnerom, o której zdarza się, że nie wie le-
Wyszła za mąż. Pracuje w Warszawie. karz pierwszego kontaktu, pozostanie tema-
tem tabu, dopóki niezmieniona pozostanie
Tłem forum jest koncert Mozarta na harfę i świadomość społeczna i regulacje prawne.
flet. Użytkownicy opowiadają o swoich doś- Dopiero uznanie „trzeciej płci“ oraz wdroże-
wiadczeniach, o procesie leczenia, proszą o nie skutecznego programu opieki medycznej
radę, informacje. Grupa zrzesza także osoby i psychologicznej, którą objęte byłyby inter-
z innymi zaburzeniami, jak zespół niewrażli- seksualne noworodki i ich rodziny, pozwoli
wości na androgeny (patrz ramka obok), odjąć hermafrodytom trochę cierpienia; poz-
dysgenezje gonad, zespoły Klinefeltera, Tur- woli wskazać godne miejsce dla „reszty“.
hermafrodytyzm – interseksualizm, obojnactwo, zaburzenie różnicowania płci o podłożu genetycz-
nym lub hormonalnym; w różnych rodzajach hermafrodytyzmu równocześnie mogą występować u jednej
osoby narządy płciowe męskie i żeńskie
dysgenezja gonad – zaburzenie rozwoju jąder lub jajników
zespół Klinefeltera – zaburzenie spowodowane obecnością dodatkowego chromosomu X u mężczyzn; ma
to feminizujący wpływ na rozwój narządów płciowych
zespół Turnera – zespół objawów spowodowany brakiem chromosomu X u kobiet; jednym objawów jest
niedorozwój cech płciowych
zespół niewrażliwości na androgeny – zespół Morrisa, wrodzone zaburzenie rozwoju płciowego, polega-
jące na uszkodzeniu receptorów dla męskich hormonów, w wyniku czego nie rozwijają się męskie cechy
MRKH – patologiczny zespół objawów u kobiet, brak pochwy i poważne wady rozwojowe macicy lub jej brak
deficyt 5-alfa-reduktazy – niedobór enzymu odpowiadającego za przemianę testosteronu; powoduje feminiza-
cję zewnętrznych narządów płciowych u mężczyzn i wystąpienie zmian w okresie dojrzewania u kobiet
19

kultura
Powrót Krzysztofa Niemczyka
„Traktat o życiu Krzysztofa
Niemczyka na użytek mło-
dych pokoleń“
pod red. Anki Ptaszkows-
kiej oraz Marcina Hernasa
i Piotra Mareckiego;
Krzysztof Niemczyk
„Kurtyzana i pisklęta czyli
krzywe zwierciadło namiętnego działania
albo inaczej studium chaosu",
Korporacja Ha!art, Kraków 2007
Wydanie zapomnianej powieści Krzysztofa
Niemczyka (1938-1994) wraz z listami i
wspomnieniami dokumentującymi jego ży-
cie sprawiło, że powstała jedna z najbar-
dziej niezwykłych książek, jakie ukazały się
ubiegłego roku na polskim rynku. O ile po-
wieść przez czterdzieści lat niemiłosiernie się
zestarzała i dziś ma głównie wartość histo-
ryczną, o tyle życiorys Niemczyka wciąż po-
raża, trudno znaleźć innego równie bezkom-
promisowego twórcę, który niemal bez
przerwy znajdując się na dnie z żelazną dys-
cypliną realizował swoje kolejne „projekty“.
Angielski gej w Sarajewie
„Sahib“, Nenad Velickovic
Wydawnictwo Czarne, 2007
„Sahib“ składa się w ca-
łości z mejli. Angielski
urzędnik pracujący w Sa-
rajewie dla międzynaro-
dowej organizacji relacjo-
nuje codzienne wrażenia George’owi, swemu
facetowi, który został w domu. Zderzenie no-
woczesnego człowieka Zachodu z bośniacką
rzeczywistością jest tragikomiczne. Nenad Ve-
lickovic błyskotliwie ukazuje nieprzystawal-
ność mentalności obu – tak geograficznie
przecież nieodległych – światów. Z mejli Ang-
lika bije cudowny (angielski!) dystans i słodko-
gorzkie zdziwienie nad absurdami bałkańskie-
go kotła. Nawet jego poczucie wyższości jest
bezpretensjonalne, bo okraszone humorem.
Autor wpadł na kapitalny pomysł, by narra-
torem (autorem mejli) uczynić osobę homo-
seksualną. Zabieg ten pozwala dużo lepiej
pokazać cywilizacyjną przepaść. Jednocześ-
nie Velickovic nie robi z gejostwa żadnej sen-
20
Ten syn znakomitego skrzypka Wacława
Niemczyka, bratanek Leona Niemczyka, brat
aktorki Moniki Niemczyk swój najlepszy ok-
res przeżył na przełomie lat 60. i 70. Po-
wieść „Kurtyzana i pisklęta“ krążyła wów-
czas w odpisach, wzbudzając zachwyt wy-
bitnych krytyków, Niemczyk brał udział w
głośnych akcjach artystycznych w rodzaju
„My nie śpimy“ w Zielonej Górze czy „Kelne-
rze – to ty dasz nam dziś napiwek“ w Grand
Hotelu. Sam zwrócił na siebie uwagę hap-
peningami w rodzaju kąpieli w fontannie na
Rynku przed kościołem Mariackim czy odsła-
nianiem pośladków w miejscach publicz-
nych. Po Krakowie chodził w czarnej pelery-
nie, z cepeliowskim ptaszkiem na ramieniu
albo przyczepionymi skrzydłami, często z
ekscentrycznym makijażem. Jego wielką mi-
łością był wówczas Jacek Gulla, jemu poś-
więcony został „Dziennik 1968 – część II“,
który zaczyna się od wyznań w rodzaju: Ko-
cham Jacka tak bardzo i tak różnorako, że
mógłbym się go wyrzec cieleśnie, gdyby mi
za to wolno go było kochać całkiem otwar-
sacji. Nie popełnia tak częstego błędu, gdy
człowiek homoseksualny postrzegany jest
wyłącznie poprzez pryzmat swej odmiennej
seksualności. Bohater Velickovica to postać
pełnowymiarowa. A jednocześnie nie jest też
tak, że trzeba by tylko zmienić parę szczegó-
łów i bohaterem „Sahiba“ mógłby być ktoś
hetero. Oryginalność spojrzenia przejawia się
w dowcipnych, czynionych raz po raz, uwa-
gach związanych z kwestią homoseksualną:
Czy możemy tu zorganizować paradę ge-
jów? W czasie wojny podpisali nie wiem ile
tysięcy rozejmów i żadnego nie dotrzymali.
(…) Jestem pewien, że to my ich do tego za-
grzewaliśmy. Bo gdyby nam naprawdę zale-
żało na ich zjednoczeniu, powinniśmy byli
zorganizować paradę gejowską, a wtedy
wszyscy by się połączyli, żeby wspólnie dać
wycisk pedałom. W innym mejlu odradza
stęsknionemu George’owi odwiedziny, bo
nie wyobraża sobie, że w Sarajewie mogliby
spacerować objęci. Tytułowy Sahib to przys-
tojny (żonaty i dzieciaty) taksówkarz-tubylec.
Jego rola w życiu niech pozostanie tajemni-
cą. Odkryjcie ją sami. (MK)
Teksty: Krzysztof Tomasik
Mariusz Kurc
cie, z aprobatą znajomych, przyjaciół i za je-
go milczącym przyzwoleniem (17 VII), a
kończy stwierdzeniem: Na pewno już go nie
kocham. Co za radość żyć (9,10 VIII).
Po wykluczeniu z otoczenia Tadeusza Kan-
tora Niemczyk znalazł się poza kręgiem ar-
tystycznym, obracał się głównie wśród hip-
pisów, w jego mieszkaniu przez jakiś czas
mieszkała Kora Jackowska, a Allen Ginsberg
złożył swój autograf na ścianie. Potem było
oskarżenie o szerzenie pornografii (wytape-
tował pokój zdjęciami swojego penisa), za-
mykanie w zakładzie psychiatrycznym, pro-
wadzenie we własnym mieszkaniu nielegal-
nej knajpy „Pod wulkanem“, gdzie w każdej
chwili milicja mogła zrobić najście. Do końca
pozostał wierny swojej fascynacji włoskimi
gwiazdami lat 50., takimi jak Lucia Bose, Sil-
vana Mangano, a przede wszystkim Lea Pa-
dovani, która dzięki akcji Niemczyka otrzy-
mywała dziesiątki listów przepisywanych
różnym charakterem pisma i wysyłanych z
kilku miejsc w Europie. (KT)
Homoantyk
Paweł Fijałkowski
„Seksualność Psyche
Kultura. Homoerotyzm
w świecie starożytnym“
wydawnictwo Eneteia
grudzień 2007
Autor omawia zagadnienie homoerotyzmu i
sytuację osób homoseksualnych w kulturze
różnych społeczeństw starożytnych Bliskiego
Wschodu, basenu Morza Śródziemnego oraz
Europy Środkowej od czasów najdawniejszych
po upowszechnienie chrześcijaństwa w Im-
perium Rzymskim (IV w. n.e.). Książka posiada
walory naukowe oraz popularyzatorskie.
„Świetnie napisana, erudycyjna praca Pawła
Fijałkowskiego wciąga czytelnika od samego
początku. W porównaniu do wielu już opubli-
kowanych w Polsce prac na ten temat, ta
książka jest wyjątkowa: zawiera bardzo wiele
cytatów, oryginalnych myśli, inteligentnych
polemik, nowego spojrzenia na znane posta-
cie z świata antycznego.“ (Prof. dr hab. Zbig-
niew Lew-Starowicz, materiały prasowe)
 Teksty: Anna Piżl

kultura

Karmel na wagę złota

Im dłużej podgrzewa się cukier,
tym karmel staje się ciemniejszy
– ze słonecznego przechodzi w
złoto, mahoń, aż staje się
brunatny i traci słodycz. Ale
gorzkich chwil jest niewiele.

W salonie piękności w cen-

trum Bejrutu idealnie podgrza-
ny cukier odbija światło, ocie-
ka słodyczą i ciepłem. Pięć ko-
biet wspiera swoje marzenia i
dzieli troski. Jamale walczy o
zachowanie młodości, Nisrine
o godność w oczach przyszłe-
go męża, Layale o miłość.

Rima w magicznym rytuale

mycia włosów rozkochuje w
sobie piękną kobietę. Woda
jest ciepła, a dłonie łagodne;
gra muzyka. To wystarczy, że-
by się zapomnieć, poddać roz-
koszy, żyć chwilą. lefonu i maszyny do szycia, słońce, zapach la- Fascynujący obraz, idąc za radą bohaterki filmu, na-
kieru do paznokci, karmelu i kawy, dotyk ciep- leży potraktować na równi z życiem i melonem –
Recenzenci porównali obraz Nadine Labaki do łych dłoni. Libańska debiutantka pokazała klasę trzeba rozkroić, żeby zobaczyć jaki jest w środku! (AP)
najlepszych dzieł Almodovara. Wszyscy sądzili, nie tylko jako reżyser, ale stworzyła też świetną
że tylko on tak potrafi mówić o kobietach. kreację aktorską, grając pełną temperamentu „Karmel“, Francja/ Liban, 2007, reżyseria Nadine
Arabska muzyka, barwy Gauguina, dźwięk te- Layalę – właścicielkę salonu piękności. Labaki, dystrybucja w Polsce: Gutek Film

Madame Sata
Joao Francisco dos Santosa, znanego także ja-
ko Madame Sata, okrzyknięto królową Lapo,
dzielnicy cyganerii w Rio de Janeiro. Ten czło-
wiek-kameleon miał trudny start. Urodził się w
1900 roku, by zostać wymienionym na muła
przez swą owdowiałą matkę, 20 lat po tym jak
niewolnictwo zostało wyjęte spod prawa. W
wieku dziewięciu lat zajął się prostytucją, po-
tem znalazł pracę jako kucharz i kelner w do-
mu publicznym. Wyszedł z tych przejść z nie-
zachwianą pewnością siebie – 178 cm wzros-
tu i 88 kg muskularnego ciała, niezwykła ek-
strawagancja i bezkompromisowy homoseksu-
alizm; taką mieszankę niełatwo ukryć. W rolę
tego kabaretowego transwestyty, ulicznego
bojownika, kucharza, wyrzutka i ojca siedmior-
ga adoptowanych dzieci, który łącznie spędził
w więzieniu prawie 28 lat, wcielił się Lazaro
Ramos, dając spektakularny występ.
„Madame Sata“ reżysera i scenarzysty Karima
Ainouza to bogaty, dynamiczny spektakl, uka-
zujący moment, gdy Joao Francisco był o krok
od stania się idolem mas. W każdym, barw-
nym szczególe odtwarza atmosferę tej szem-
ranej, tętniącej życiem dzielnicy oraz egzysten-
cję jej afro-brazylijskiej społeczności (...) taki-
mi, jakie były w 1932 roku. Zastępcza rodzina
Joao Francisco składa się z uroczej prostytutki
Laurity (Marcelia Cartaxo) i jej małej, kochanej
przez wszystkich do szaleństwa córki, dzikiego
Tabu (Flavio Bauraqui), nastoletniego kochan-
ka Joao Francisco, Renatinho (Felippe Mar-
ques), oraz Amadora (Emiliano Queiroz), właś-
ciciela klubu Błękitny Dunaj, który służy im za
drugi dom.
Reż K. Ainouz, wyk. Laaro Ramos, Marcelia
(Katalog: 3. FF ERA NOWE HORYZONTY Cartaxo, Flavio Bauraqui, Felipe Marques ,
Cieszyn 2003) premiera: 1 lutego 2008 r.

21

kultura
Homopary.pl
„homo.pl“ to ponadgodzinny dokument o
polskich gejach i lesbijkach nakręcony przez
Roberta Glińskiego („Cześć, Tereska“) dla
HBO (premiera na antenie 14 lutego 2008
r.). Kilka osób homoseksualnych swobodnie
i szczerze opowiada o swoim życiu. Czasem
mówią do kamery, a czasem kamera filmuje
tzw. okruchy życia – jakieś zakupy w skle-
Tęczowa kolekcja
Z przyjemnością witamy na polskim rynku wy-
dawniczym serię DVD "Rainbow Collection".
Wybór filmów o tematyce homoseksualnej za-
wdzięczamy firmie Mayfly – dystrybutorowi
ponadczasowych obrazów m.in. Almodovara i
Kurosawy. Do każdego krążka kolekcji dołą-
czone będą krótkie opowiadania erotyczne i
tęczowy kotylion. Od połowy grudnia w do-
brych księgarniach dostępny jest już film ot-
wierający serię – „Kochałam Annabelle“ w re-
żyserii Katherine Brooks.
Jakkolwiek oczywiście wydanie kolekcji godne
jest entuzjastycznego przyjęcia, o tyle wybór te-
go właśnie filmu okazał się całkowicie chybio-
ny. „Loving Annabelle“ to niewiele wnoszący
amerykański dramat, którego akcja osadzona
została w surowej, katolickiej szkole dla dziew-
cząt. Siedemnastoletnia Annabelle wkrótce po
rozpoczęciu nauki nawiązuje romans z Simone
– nauczycielką angielskiego. Niestety próżno tu
szukać głębokiej relacji – związek od sceny
poznania przedstawiony jest banalnie i bez po-
mysłu. Simone, która od trzynastego roku życia
22
pie, spacer po parku, domowy remont. Dob-
rze, że reżyser nie „zapomniał“ o lesbijkach,
jak to się niestety często zdarza. Szkoda, że
wśród tych kilkunastu osób mamy tylko jed-
ną singielkę, cała reszta to pary (w liczbie:
4). Tak ustawiony obraz polskich homo
2007 jest lekko sfałszowany. Bardzo wielu z
nas nie jest w stałych związkach, a część na-
wet nie zamierza, co przecież nie oznacza,
że te osoby są „mniej“ homo niż te „sparo-
wane“, mniej „inne“ od polskiego standar-
du, mniej odczuwają homofobię itd.
Bohaterowie „homo.pl“ opowiadają, jak
poznali swych ukochanych/swe ukochane,
jaki jest ich stosunek do legalizacji związ-
ków gej/les, czy chcieliby mieć dzieci. Cofają
się też w przeszłość i odpowiadają na ulu-
bione pytanie wielu heteryków: „kiedy i jak
dowiedziała(e)ś się, że jesteś lesbijką/ge-
jem?“. Przy historiach rodzinnych pojawia
się oczywiście sprawa coming outu i akcep-
tacji otoczenia (szkoda, że nie omawiany
jest problem wyautowania w pracy), a więc
pozostaje za mura-
mi szkoły pod
okiem czujnej siost-
ry Immakulaty, jest
nieustannie onie-
śmielona i skrępo-
wana zachowa-
niem młodej pod-
opiecznej. Jedyne
natomiast, co ma
do powiedzenia o
sobie Annabelle, to
właśnie manifesta-
cja orientacji seksu-
alnej – zdobywa
nią uznanie w oczach koleżanek i rozbudza ci-
che marzenia w Simone.
Niedojrzałość obu kobiet jak i nieprzychylne
otoczenie katolickiej szkoły utrudniają wszelki,
intymny kontakt. Punkt kulminacyjny filmu
przypada na potańcówkę dla uczennic, gdzie
Annabelle śpiewa nauczycielce „twoje serce
jest zimne, moja pościel gorąca“. Dziecinne
Teksty: Mariusz Kurc
Anna Piżl
kwestie mocno odróżniające homoseksuali-
stów od heteroseksualistów. Jednak widać,
że reżyserowi zależało na pokazaniu, że pa-
ry homoseksualne są właściwie takie same
jak hetero. Nie ma w „homo.pl“ żadnych
skrajności. Przypuszczam, że zachodni widz
mógłby odebrać „homo.pl“ jako film właści-
wie-nie-wiadomo-o-czym, u nas zaś sam te-
mat jest kontrowersyjny i niewygodny.
Tak czy inaczej, wielkie brawa należą się bo-
haterom i bohaterkom filmu. To odważni lu-
dzie z poczuciem własnej wartości, którego
tak często gejom i lesbijkom brakuje. Rafał
Dembe, Michał Hucał, Krzysztof Kliszczyński,
Eliza Kostrzewa, Sylwia Kucharczyk, Dagma-
ra Molga, Krzysztof Nowak, Artur Orzoł,
Waldemar Zboralski – właśnie im trzeba po-
gratulować! (MK)
„homo.pl“, reż. R. Gliński
HBO Polska
premiera: 14.02.2008 r. godz. 21.00
i 16.02.2008 r., godz. 22.00
dialogi, brak koncepcji na rozwinięcie fabuły i
ogólnie niska wartość estetyczna obrazu spra-
wia, że pozostaje jedynie mieć nadzieję, iż ko-
lejne odcinki tęczowej serii okażą się prezento-
wać bardziej ambitne kino. (AP)
„Loving Annabelle“
USA
premiera DVD 17 grudnia 2007
Muzyka LGBT

kultura
Podsumowanie roku 2007

Tekst: Michał Muskała

Nie ma nic wstrętniejszego niż muzyka bez ukrytego znaczenia (Chopin)

A oto Polska właśnie W świecie zasłyszane garty i swoista kakofonia dźwięków. Zau-
ważenia warte ze względu na ciągłe mu-
Na rodzimym rynku odnotować warto skła- Sporym wydarzeniem dla części słuchaczy zyczne poszukiwania i eksperymenty są To -
dankę Kayax „Music For Boys & Gays“. wyrażonych w literze G skrótu LGBT stał się ri Amos, która wydała „American Doll Pos -
Pierwsza jaskółka zwiastująca wiosnę i pę- triumfalny powrót roztańczonej filigrano- se“, i PJ Harvey z „White Chalk“.
kanie lodów komercyjne- wej Kylie Minogue . Wy-
go rynku otwierającego dany koncert „Homeco - Wracamy do div. Barbra Straisand przypo-
się na mniejszości? Teza ming live“ i studyjne CD mina się z „Live In Concert 2006“, Shirley
raczej śmiała, bo choć za „X“ święcą triumfy na Bassey z „Get The Party Started“ – i mamy
oknami lody topnieją, na- dyskotekach. Zabraknąć miłe dla ucha zaskoczenie. Po reedycjach,
sza jaskółka krąży dalej sa- na nich nie może rów- składanych i miksowanych wciąż na nowo
motnie. Kiedy część dla nież przebojów nowej di- sztandarowych utworach Bassey pojawiają
kobiet? vy – Mika z „Life In Car - się na płycie również nowe kawałki – singiel
t o o n M o t i o n “ . Rocko- „Living tree“ rządzi! W stronę zaangażowa-
Kayah usłyszeć i zobaczyć wym wydarzeniem jest nia w problemy społeczne zmierza Annie Le-
można na wydanym w os- bez wątpienia płyta Meli - nnox w „Songs Of Mass Destruction“. Prince
tatnim roku na DVD i CD s s y E t h e r i d g e „The Awa - na „Planet Earth“ błyszczy formą. Koncert
koncercie „MTV Unplugged“. Pierwszy ka- kening“ – przeszywające, głębokie teksty i grupy Queen z 1981 „Rock Montreal“ – po
meralny show „bez prądu“ szybko pociąg- charakterystyczny za- prostu klasa. Światło jupite-
nął za sobą kolejny – zespołu Hey. Boska chrypnięty głos – to rów pada na Yoko Ono „Yes,
Nosowska i ogrom instrumentów z pewnoś- longplay, na który I’m A Witch“. Recykling pio-
cią obroni się sam. W sklepach pojawił się warto było czekać. Bez senek Ono przez artystów z
także czwarty solowy album artystki – „Uni - rozgłosu i prawie nie- bardzo różnych kręgów mu-
SexBlues“. „Daj mi chwilę“ Justyny Stecz- zauważalnie, (pewnie) zycznych spowodował, że
kowskiej to propozycja tła do spotkania z przez brak disco, poja- otrzymaliśmy dzieło okrzyk-
przyjaciółmi – spokojna, mało ambitna płyta wiła się płyta Patricka nięte najlepszym dokona-
(sprzedała się platynowo). Dla wielbicielii Wolfa „The Magic Po - niem muzycznym artystki. Ja-
spokojnych klimatów muzycznych – Kata- sition“. Młody artysta z ko dygresja niech pojawią
rzyna Groniec i „Przypadki“. Album to prze- Londynu proponuje się słowa jednej z piosenek:
filtrowany przez artystkę, często przewrot- połączenie klasycznych „Every man has a man to lo-
nie, dekalog – szeptany, śpiewany w tysią- instrumentów smycz- ve him... every woman has a
cach odcieni jej głosu. Michał Bajor wydał kowych i klawiszowych z inteligentnymi woman to love her“.
jubileuszowy, piętnasty longplay „Inna baj- popowymi aranżacjami i muzyką elektro-
ka“. Bardzo zróżnicowany, całość przypie- niczną. Całość wymyka się jednoznacznej Czytanie o muzyce jest jak rozmowy o sek-
czętowana nieskazitelnym wokalem i nie- klasyfikacji, czego brakuje już płycie Bjork sie. Do sklepu czas i włączamy swoje sprzę-
powtarzalnym vibrato. „Volta“. Na krążku gościnnie Anthony He - ty na wysokie rejestry.

Polska Płyta Roku 2007 Zagraniczna Płyta Roku 2007

„Out“ Gabrieli Kulki to polskie objawienie
muzyczne – urzeka połączenie formy ka-
baretowej z niepowtarzalnym stylem gry
na fortepianie, intrygującym wokalem i
wieloznacznymi tekstami. Wśród piętnas-
tu utworów większość tekstów jest w ję-
zyku angielskim. Przy sprawności języko-
wej kompozytorki nadaje on płycie dodat-
kowy, międzynarodowy pazur. Płytka w
pełni autorska – nagrana, zmiksowana,
zaprojektowana, napisana i w końcu zaś-
piewana w całości przez Gabę – jest jedy-
na i niepowtarzalna. Królestwo za/i pół Kulki!
„Rufus Does Judy At Carnegie Hall“ Rufusa
Wainwrighta to z jednej strony kolejne
wydawnictwo, gdzie nagrane zostały stan-
dardy piosenki („When You’re Smiling“,
„Over The Rainbow“, „A Foggy Day“), a na
tapecie jest ikona gejowskiej pop-kultury
Judy Garland. Z drugiej zaś strony od razu
na usta ciśnie się proste: WOW! Na dwóch
płytach powtórzony został przez Rufusa fe-
nomenalny koncert divy z 1961 roku. Po-
równanie do komercyjnych produkcji cove-
rowych w tym przypadku po prostu nie
wychodzi. Muzyczne wydarzenie bez precedensu.

23