UNIWERSYTET MIKOAJA KOPERNIKA w Toruniu

Wydzia Nauk o Zdrowiu Katedra i Zakad Kinezyterapii i Masau Leczniczego

Alina Muszyska Nr albumu 8749 Praca magisterska Fizjoterapia

Wczesne postpowanie rehabilitacyjne po operacji alloplastyki biodra na Oddziale Chirurgii Urazowo Ortopedycznej w Szpitalu Specjalistycznym im. J. K. ukowicza w Chojnicach.

Praca magisterska napisana pod kierunkiem Dr n. med. Grzegorza Srokowskiego Katedra i Zakad Kinezyterapii Masau Leczniczego

Toru 2009
Prac przyjmuj i akceptuj
Data i podpis opiekuna pracy

Potwierdzam zoenie pracy dyplomowej

Data i podpis pracownika dziekanatu

Spis treci
Wstp .............................................................................................................. Rozdzia I Problematyka rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra w literaturze fachowej .......................................................................................................... 1.1 Zaoenia teoretyczne prawidowej anatomii, fizjologii i biomechaniki stawu biodrowego............................................................................... 1.2 Leczenie i postpowanie rehabilitacyjne po endoprotezoplastyce stawu biodrowego ........................................................................................ 1.3 Wane definicje.................................................................................. Rozdzia II Metodologia bada wasnych ......................................................................... 2.1 Zaoenia i cel pracy ........................................................................ 2.2. Materia i metoda ........................................................................... 2.2.1 Materia badawczy ................................................................. 2.2.2 Metodyka badania ................................................................. 2.2.3 Metody analizy statystycznej ............................................... Rozdzia III Wyniki bada wasnych .............................................................................. Rozdzia IV Dyskusja........................................................................................................ 47 37 14 14 15 15 28 35 9 10 4 4
Formatted

Wnioski ......................................................................................................... Streszczenie .................................................................................................. Przypisy ........................................................................................................ Bibliografia ................................................................................................... Spis tabel ....................................................................................................... Spis wykresw ...............................................................................................

47 48 49 51 52 53

Wstp
Alloplastyka biodra jest najstarsz form zamiany chorego, niewydolnego stawu na sztuczny. Prby wprowadzenia protezy czciowej datuj si od wczesnych lat czterdziestych, protezy cakowitej od lat pidziesitych. Alloplastyka stawu biodrowego stanowi bardzo zoony problem terapeutyczny, a o jej kocowym powodzeniu decyduje cisa wsppraca lekarza ortopedy i fizykoterapeuty. Wsplnym celem dziaania jest przywrcenie funkcji stawu biodrowego, najbardziej ruchomego stawu koczyny dolnej, czcego miednic z koczyn doln. O wanoci funkcji stawu biodrowego niech wiadczy fakt, e ruchy w stawie biodrowym cz si z ruchami w stawach krzyowo-biodrowych z ruchami krgosupa, s przez nie wspomagane, uzupeniane i czciowo zastpione.[1] Jako cel pracy wybraam prb pokazana postpowania rehabilitacyjnego we wczesnym okresie po alloplastykach biodra, jakie s wykonywane na oddziale chirurgii urazowo ortopedycznej w Szpitali Specjalistycznym im. J. K. ukowicza w Chojnicach. Moja praca jest potwierdzenia roli rehabilitacji jako trzeciej fazy leczenia, gdzie pierwsz faz jest rozpoznanie a drug leczenie. Sposb przedstawienia tematu nawizuje do sw prof. Degi [2]: W chirurgii narzdu ruchu akt operacyjny powinien by uwaany za faz w procesie rehabilitacji, musi by zawsze umiejtnie wkomponowany w program rehabilitacji pacjenta. Rehabilitacja troszczy si nie tylko o wypracowanie wyniku operacyjnego, ale take o dalszy los chorego po opuszczeniu szpitala, starajc si zabezpieczy mu powrt do spoeczestwa i do pracy. Praca skada si z trzech rozdziaw. W rozdziale pierwszym omwiam w oparciu o dane literaturowe problematyk rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra. Drugi rozdzia zawiera metodologie przeprowadzonych bada. Trzeci rozdzia zawiera wyniki bada wraz z omwieniem i interpretacj. Rozdzia czwarty to dyskusja, cz merytoryczn pracy kocz wnioski. Prac uzupeniaj: streszczenie, spis literatury, tabel i wykresw oraz aneks zawierajcy dokumenty uyte podczas badania.

Rozdzia I Problematyka rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra

w literaturze fachowej
Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzko. Zasady i metody stosowane obecnie w leczeniu usprawniajcym maja wiekow tradycj. W czasach wspczesnych, w ktrych podziwiamy wspaniae osignicia naukowe, zwaszcza w dziedzinie techniki, czsto zapominamy o tym, e na caoksztat tych osigni skada si dowiadczenie lat, a nawet wiekw. Rehabilitacja w swym obecnym ujciu i formie organizacyjnej stanowi niewtpliwie nowy kierunek dziaania i postpowania w dziedzinie ochrony zdrowia oraz rozwijania i utrzymywania jak najlepszej sprawnoci fizycznej czowieka. W rozdziale niniejszym zostan przedstawione gwne aspekty prawidowej anatomii czowieka, jego fizjologii i biomechaniki. Znajdziemy tu rwnie wyjanienie znaczenia najwaniejszych definicji zwizanych z problemem, jak rwnie postaram si przybliy zasady leczenia i postpowania rehabilitacyjnego po endoprotezoplastyce stawu biodrowego.

1.1

Zaoenia

teoretyczne

prawidowej

anatomii,

fizjologii

i biomechaniki
W czasie tak zoonej aktywnoci jak lokomocja, nie mona zaobserwowa zmian wzorca aktywnoci ruchowej w wikszej liczbie staww. Dlatego znaczenia nabiera analiza ruchu za pomoc obiektywnej oceny pomiarowej, zbierajcej jednoczenie wiksze iloci informacji ze znaczna dokadnoci i niezawodnoci. Takich wanie metod dostarcza wspczesna biomechanika.[3] Postaw ciaa nazywamy indywidualne uksztatowanie ciaa i pooenie poszczeglnych odcinkw tuowia oraz ng w pozycji stojcej.[4] Biomechanika jest nauka interdyscyplinarn i trudno znale granice miedzy tym, co mona sobie wyobrazi jako biomechanik: nauk o biologicznym podou i przyczynach oraz mechanicznych skutkach ruchu czowieka, a specjalistyczn wiedz podstawow. Za taka mona przyj anatomi funkcjonaln, fizjologi (minia) czy fizyk. Wiedza biomechaniczna jest zatem wdrwk, raz wgbiamy si

w podstawow wiedze przyrodnicz, innym razem w techniczn. Biomechanika ukadu ruchu czowieka zawiera w sobie metody pomiaru charakterystyk momentw si mini, ruchomoci staww, rodkw cikoci i momentw bezwadnoci oraz koordynacji ruchw.[5] Budowa ciaa, w tym szczeglnie ukadu ruchowego, tj. koci, staww i mini, jego funkcje, zdolnoci do wyzwalania mocy, ktra jest iloczynem siy i prdkoci oraz proces sterowania ruchami, to cznie potencja ruchowy czowieka. Jeli rozpatruje si szkielet jako cze skadow ukadu ruchu czowieka, to np. ko udow mona traktowa jak dwigni podpart w punkcie poczenia z miednic za porednictwem stawu biodrowego. w staw ma okrelon ruchliwo, pozwalajc na wykonanie ruchw obrotowych uda w trzech osiach, ktr opisujemy okrelon klas stawu.[6] Poniewa dolegliwoci zwizane ze zmianami chorobowymi stawu biodrowego bardzo czsto przenosz si na dodatkowe obcienie krgosupa, rzecz bardzo wan jest poznanie jak wan role spenia on w ukadzie kostnym czowieka. W ujciu biomechaniki krgosup peni nastpujce funkcje: podporow, amortyzacyjn kinetyczn, Funkcj podporow peni tutaj trzony krgowe oraz krzywizny fizjologiczne samego krgosupa. Trzony krgowe s ustawione skonie, dziki czemu sia ucisku rozkada si na wysokoci kadego stawu krgowego na dwie skadowe: 1- dociskajc trzon do przodu, 2- cinajc (powodujc zelizgiwanie si trzonu grnego z dolnego, czemu przeciwdziaaj wyrostki stawowe i wizada. Moe doj jednak do przecienia tylnych wyrostkw stawowych poprzez nadmierne wygicie.[7] Funkcja amortyzujca zapewniona jest dziki krzywiznom krgosupa i specyficznej budowie, agodzc wstrzsy podczas wszelkiej czynnoci

lokomocyjnej.[8] Funkcja kinetyczna zaley od ruchomoci jego krzywizn. Krzywizny-szyjna i ldwiowa posiadaj znaczna ruchomo, natomiast krzywizna piersiowa jest bardziej usztywniona od pozostaych. Ruchomo odcinka szyjnego zawdziczamy maym wymiarom trzonw w stosunku do znacznej wysokoci krkw midzykrgowych.

Ruchomo krzywizny ldwiowej zawdziczamy w duej mierze wysokim krkom midzykrgowym, budowie wyrostkw stawowych i kolczystych. Krgosup jest tworem mao stabilnym. Posiada wysokie umiejscowienie rodka cikoci ciaa oraz ma powierzchni paszczyzny podparcia. Postaw ciaa cechuje rwnowaga chwiejna. Utrzymanie pionowej postawy ciaa moliwe jest dziki stabilizacji zoonej- czynnej i biernej. Za stabilizacj czynn odpowiada napicie okrelonych mini, ktre pracuj w sposb zmienny. Ta zmienno napi uzaleniona jest od rozkadu segmentarnych rodkw cikoci.[9] Stabilizacj biern zapewniaj: rwnowaga mechaniczna, optymalne obcienie, napicie ukadu wizadowo-torebkowego, ograniczenie ruchw budow staww co w konsekwencji ma ogromne znaczenie we wczesnej, ale i pniejszej rehabilitacji po przeprowadzonej endoprotezoplastyce stawu biodrowego. Warunkiem podstawowym zapewniajcym rwnowag mechaniczn jest to, aby rodki cikoci poszczeglnych segmentw- gowy, klatki piersiowej, miednicy rwnowayy si w ramach zrwnowaenia caoci. Kiedy jeden segment przemieci swj rodek cikoci, to oglna rwnowaga ulegnie zaburzeniu, powodujc kompensacyjne przemieszczenie innych segmentw, poprzez wygicie krzywizn krgosupa, pochylenie miednicy czy ustawienie koczyn dolnych.[10] Jaki zwizek w kontekcie biomechaniki i prawidowej anatomii ma krgosup i staw biodrowy? Ot ma, poniewa, jak ju wczeniej wspominaam, ruchy w stawie biodrowym cz si z ruchami w stawach krzyowo biodrowych i z ruchami krgosupa, s przez nie wspomagane, uzupeniane i czciowo zastpione.[11] Prawidowa postawa ciaa to prawidowa anatomia. Postawa ciaa zaley od: o prawidowego uksztatowania ukadu kostno stawowo -wizadowego, o dobrze rozwinitego i wydolnego ukadu miniowego, o sprawnie dziaajcego ukadu nerwowego.[12] Postawa prawidowa powinna charakteryzowa si: prostym ustawieniem gowy, fizjologicznym wygiciem krgosupa w paszczynie strzakowej oraz prostym krgosupem w paszczynie czoowej, dobrze wysklepion klatk piersiow, dobrze podpart miednic na gowie koci udowej,

 prostymi koczynami dolnymi i prawidowo wysklepionymi stopami.[13] Postawa ciaa czowieka zmienia si w cigu caego jego ycia, podobnie jak lokomocja kadego czowieka jest inna, kady z nas ma wasny wzorzec chodu. Chd okrela si jako cykliczna aktywno ruchowa, czyli cige powtarzanie okrelonych wzorcw koordynacyjnych koczyn dolnych i innych czci ciaa. Podstawowe parametry chodu to okres, lub cykl chodu, to powtarzajce si okresowo zjawiska zamknite, ktre s interwaem czasowym. Cykl kroku skada si z dwch nastpujcych po sobie faz: o podparcia (lub podporu), o przeniesienia (lub wymachu). Czynno chodu u czowieka powoduje nieustanny ruch staww w obrbie miednicy i koczyn dolnych. Jednym z bardziej obcionych staww w czasie wykonywania tej czynnoci jest wanie staw biodrowy i dlatego tak wane jest zrozumienie i poznanie wszystkiego co wie si z czynnoci chodu. Wyrniamy nastpujce wyznaczniki chodu: Rotacja miednicy- miednica skrca si do przodu w czasie uderzenia pity, ku tyowi w chwili oderwania palcw. Powoduje to efektywne zwikszenie dugoci koczyny dolnej na granicy faz podparcia i przeniesienia. Pochy miednicy- miednica pochyla si w momentach stawiania pity i odrywania palcw, co rwnie zwiksza efektywn dugo koczyny dolnej. Ugicie kolan- nieznaczne ugicie nogi w stawie kolanowym (okoo 20 stopni) w rodku fazy podparcia, powoduje obnienie maksymalnego pooenia rodka cikoci. Ugicie stawu skokowego- zgicie grzbietowe stopy w czasie uderzenia pity, jak i zgicie podeszwowe stopy przy odrywaniu palcw zwiksza efektywn dugo koczyny. Rotacje porzeczne ng- szeroko rozstawione koczyny dolne w stawie biodrowym w porwnaniu do znacznie wszego podparcia stp powoduje, e w wyniku zewntrznej rotacji nastpuje efektywne wyduenie koczyn, a rotacja wewntrzna skraca koczyn. Takie rotacje uatwiaj momenty obrotowe pojawiajce si w czasie stawiania i odrywania stopy (konwencja momentw obrotowych. w czasie uderzenia pity rozpoczynajcego faz podparcia pojawia si ruch odwodzenia stopy, ktry powoduje kolejno rotacj piszczelow i biodrow. 7

Charakterystycznym ruchem jest kontakt pocztkowy zwizany z zetkniciem si pity z podoem w chwili rozpoczcia fazy podparcia. Czas midzy kolejnymi kontaktami pocztkowymi tej samej nogi wyznacza okres kroku. Kontakt pocztkowy wyznacza faz podparcia nogi, a koczy j moment oderwania palcw stp od podoa. W tym wanie czasie rozpoczyna si faza przeniesienia koczyn, a koczy si nastpnym zetkniciem pity z podoem. Kada z faz (przeniesienia i podparcia) stanowi fragment cyklu. Faz podparcia koczy oderwanie palcw, moment ten wystpuje w okoo 60% znormalizowanego cyklu, a faz wymachu koczyn, pozostae 40%. W cyklu kroku wystpuje dwukrotnie fazy, w ktrych obydwie koczyny stykaj si jednoczenie z podoem. Okresy te, zwane fazami podwjnego podparcia, trwaj kade po okoo 10 % cyklu. Kady z cykli wystpuje w czasie odpychania z palcw i kontaktu pocztkowego lewej i prawej nogi. Pierwsza faza podwjnego podparcia nazywa si redukcj obcieniow.[14] Poniewa staw biodrowy jest stawem zwartym, na ktrego dziaa sia cikoci tuowia i sia podparcia stopy przez kolano, i ktry przenosi i odwrotnie odbiera dziaanie si podparcia oraz zwizanych z obcieniem ruchw, bardzo istotne jest poznanie budowy ukadu kostnego koczyny dolnej. Dla kadego rehabilitanta, ktry skutecznie ma prowadzi wczesn rehabilitacje po przeprowadzonej alloplastyce stawu biodrowego jest niezwykle wane jakie dziaaj siy i na jakie stawy w obrbie operowanej koczyny. Rysunek nr 1 pokazuje ukad kostny koczyn dolnych.

Rysunek 1. Koci koczyny dolnej [5]

Koci koczyny dolnej (ossa membri inferioris) dziel si na obrcz koczyny dolnej (cingulum membri inferioris) i kocie koczyny dolnej wolnej (skeleton membri inferioris liberi). Do obrczy koczyny dolnej zaliczamy ko miednicz.[15] Ko biodrowa (os ilium) skada si z trzonu i talerza (ala ossis ilii). Pomidzy nimi wystpuje kresa ukowata (linea arcuata). Grny brzeg talerza zwany jest grzebieniem biodrowym (crista iliaca), a jego pocztek stanowi kolec biodrowy przedni grny (spina iliaca anterior superior).[16]

1.2

Leczenie i postpowanie rehabilitacyjne po operacji stawu biodrowego

Trzeba sobie zdawa spraw, e tak jak kady niemale przypadek pacjenta jest

inny, tak samo inaczej trzeba stosowa leczenie i postpowanie rehabilitacyjne po operacji. Na wstpie trzeba zaznaczy, e w okresie przedoperacyjnym naley nauczy chorego wicze, ktre bdzie wykonywa po operacji.[17] We wczesnym okresie pooperacyjnym, ktry dotyczy wszystkich pacjentw, zarwno tych po zaoeniu protezy cementowej, jak i bezcementowej, trzeba tak zabezpieczy koczyn by nie doszo do zwichni protezy. Zabezpieczenie to polega na uoeniu koczyny, czyli na odwiedzeniu jej pod kontem ok. 30o i zabezpieczeniu rotacji zewntrznej poprzez bucik derotacyjny mikki, uoenie waka pod kolano. Bardzo wana jest profilaktyka przeciwzakrzepowa i dlatego w dobie poprzedzajcej operacje lub rano w dniu operacji podajemy clexan, fraxiparyn. Do tej profilaktyki naley rwnie zestaw wicze, ktre przeprowadzamy po okresie ustpienia znieczulenia. Nale do nich: Izometryczne napinanie wszystkich mini koczyny operowanej Ruchy czynne stopy, zginanie i prostowanie w penym zakresie. Ruchy w biodrze i kolanie w zakresie 20o. W pierwszej dobie, w zalenoci od znieczulenia wprowadzamy wiczenia czynne obejmujce koczyny grne i tuw, w trzeciej i czwartej dobie zalecane s wiczenia bloczkowe na podwieszkach. Rwnoczenie cay czas od pierwszego dnia chory wykonuje czynne wiczenia oddechowe.[18]
Formatted

Przy protezie bezcementowej zwracamy uwag przede wszystkim na napinanie izometryczne mini i ruchy stop. Siadanie jest bardzo korzystne i stosuje si je podobnie szybko, jak w protezie cementowej. Unika si za czynnych ruchw zgicia w biodrze i kolanie, natomiast ruchy bierne mona stosowa od pocztku. W leczeniu i postpowaniu rehabilitacyjnym cay czas trzeba pamita, e zakres i czsto wykonywanych wicze zaley w duej mierze do wydolnoci kreniowo oddechowej i od niepowikanego przebiegu, a celem postpowania przeciwzakrzepowego, wicze oddechowych, leczenia przeciwodleynowego wyrwnania wodno-elektrolitycznego jest waciwe przygotowanie chorego do pionizacji.[19] Pod koniec pierwszego tygodnia od operacji rozpoczynamy stopniowe markowanie obcienia, a zdjcie szww okoo 12-14 dnia jest granic kiedy chory moe zacz w peni obcia operowana koczyn. Niezmiernie wanym czynnikiem u chorych jest motywacja do powrotu do domu, do zaj, ch wyleczenia si. Na lekarzu ortopedzie i rehabilitancie spoczywa odpowiedzialno uwiadomienia pacjentowi, e musi on pamita przynajmniej przez pierwszy rok, e ma wszczepion protez i nie moe dwiga ciarw i ciko pracowa. Podsumowujc zagadnienie pierwszego okresu po alloplastyce stawu, literatura fachowa zwraca uwag na ostrone podchodzenie do endoprotezy bezcementowej. Poniewa przebudowa koci udowej wymaga czasu, rednio powyej 6 miesicy, zatem obcienie powinno by ostronie dawkowane i zawsze w kontakcie z ortoped. Porwnanie wynikw po endoprotezopastyce cementowej i bezcementowej wykazuje przewag wynikw zadawalajcych w drugie grupie chorych. Rehabilitacja w tym wypadku jest dusza, bardziej kosztowna, ale przynosi globalnie wiksze korzyci choremu.[20]

1.3

Wane definicje
Podrozdzia niniejszy mojej pracy zwiera definicje wystpujce w literaturze

przedmiotu, a dotyczcie poj zwizanych z tematem pracy. Najwaniejszym z nich pojciem jest alloplastyka. Alloplastyka staww jest zagadnieniem ortopedycznym

10

i rehabilitacyjnym czcym w sobie prace ortopedw, inynierw konstruktorw i rehabilitantw. Jest to proces operacyjny stwarzajcy moliwo zastpienia chorych, znieksztaconych staww endoprotez. Drugim pojciem, waciwie podmiotem procesw opisywanych przeze mnie jest staw biodrowy. Jak dowiadujemy si z ksiki Kubackiego Alloplastyka staww staw biodrowy jest to najbardziej ruchomy staw koczyny dolnej, czy miednic z koczyn doln , ko miedniczn z koci udow. Jest stawem kulistym, panewkowym, wieloosiowym o najbardziej regularnych, kulistych krzywiznach. Biodro jest stawem nonym, naraonym na zmienne obcienia, ale nie jest najbardziej obciony.[21] Poniewa moja praca i badania dotycz wczesnego postpowania rehabilitacyjnego, dlatego wanym jest aby pozna i zrozumie definicje takich poj jak rehabilitacja, biomechanika, fizjoterapia czy proteza. Rehabilitacja jest procesem medyczno spoecznym, ktry dy do zapewnienia osobom niepenosprawnym godziwego ycia w poczuciu poytecznoci spoecznej i bezpieczestwa spoecznego oraz zadowolenia. Sowo rehabilitacja, aciskie sowo habilitas oznacza zrczno, sprawno, a przedrostek re zwrotno. W pierwotnym okresie dotyczyo inwalidw wojennych, ktrym kalectwo nie pozwalao na powrt do pracy. Celem rehabilitacji byo przywrcenie im moliwie duo z utraconych sprawnoci, aby mogli podj czynnoci zawodowe dostosowane do zaistniaego kalectwa. Rehabilitacja nabraa z czasem wieloznacznej treci, zrnicoway si te kierunki rehabilitacji na: medyczna, spoeczn i zawodow.[22] Rehabilitacja medyczna, czyli lecznicza oznacza takie postpowanie lecznicze, ktre ma przywrci osob niepenosprawna do normalnego ycia spoecznego, lub stworzy jej warunki do samodzielnego bytowania. Rehabilitacja ukierunkowane zachowania si spoeczna w na m.in. ma na celu pena i integracje osb niepenosprawnych spoeczestwie ksztatowanie obejmuje w rnych dziaania waciwego yciowych

umiejtnoci

osoby niepenosprawnej

sytuacjach, w rodzinie, grupie rwieniczej, w zakadzie pracy, ale take ksztatowanie odpowiednich postaw osb zdrowych w stosunku do niepenosprawnych. Jej zadaniem jest take organizacja procesu rehabilitacji osoby niepenosprawnej, a take agodzenie barier spoecznych, edukacyjnych, ekonomicznych czy architektonicznych. 11

 Rehabilitacja zawodowa ktra ma z kolei na celu stworzenie warunkw do wykonywania przez osoby niepenosprawne pracy zawodowej. Obejmuje ona szereg dziaa uatwiajcych osobom niepenosprawnym podejmowanie pracy zawodowej. Wrd nich wymienia si ocen zdolnoci psychofizycznych, poradnictwo zawodowe, wybr optymalnego zatrudnienia, a take przekwalifikowanie zawodowe.[23] Jedna z definicji biomechaniki mwi, e zajmuje si ona badaniem struktury i funkcji systemw biologicznych z zastosowaniem metod mechaniki. Jeli zawzimy problem, to moemy powiedzie, e jest to zastosowanie praw mechaniki do istot ywych, w tym szczeglnie do ukadu ruchu czowieka. Definicja najbardziej adekwatna jest, e Biomechanika jest nauk zajmujc si dziaaniem wewntrznych i zewntrznych si na ciao struktur biologiczn istot ywych oraz skutkami tych dziaa.[24] Etymologia sawa fizykoterapia wyglda nastpujco: physis = natura, therapeia = leczenie. Fizykoterapia polega na wykorzystaniu w celach leczniczych ruchu oraz innych czynnikw fizycznych, z jakimi spotykamy si w naturze. Skada si z dwch podstawowych dziaw, a mianowicie z kinezyterapii, gdzie podstawowym rodkiem leczniczym jest ruch oraz z fizykoterapii, wykorzystujcej w terapii inne ni ruch czynniki fizyczne, a wic zabiegi fizykalne. Fizykoterapia obejmuje cao zagadnie zwizanych z leczeniem ruchem, zabiegami fizykoterapeutycznymi i stanowi podstawow skadow rehabilitacji leczniczej, inaczej medycznej.[25] Alloplastyka biodra jest najstarsza forma zamiany chorego, niewydolnego stawu na sztuczny. Prby wprowadzenia protezy czciowej datuj si od wczesnych lat czterdziestych, protezy cakowitej od lat pidziesitych. W pierwotnym zaoeniu endoproteza Austin-Moorea miaa zastpi zmieniona chorobowo gow koci udowej, najczciej na skutek nieinfekcyjnego zapalenia stawu, chrzstki stawowej, po martwicach aseptycznych, po uszkodzeniach naczyniowych i urazowych. W latach pniejszych i obecnie protez t stosuje si jedynie w przypadkach pourazowych, w zamaniach nasady grnej koci udowej. Kilka lat po stosowaniu tej protezy wprowadzono typ Thompsona, ktry rni si brakiem otworw w trzpieniu. Obydwie protezy s dotd stosowane, z tym e typ Moorea jest bardziej popularny.[26] Niewtpliwie najtrudniejsze s przypadki nietypowe, ktre wymagaj specjalnych typw protez. Do takich specjalnych typw protez naley zaliczy: typ Muller do rekonstrukcji grnego odcinka uda, 12

 typ Minneapolis z dugim trzpieniem, typ Ringa z panewk wkrcana na rub, typ Christiansena z elementem wyduajcym szyjk, typ Cohcin (Francobal) o trzpieniu w grnej partii szerszym, w dolnej wszym, rowkowatym, typ Friedrichsfeld z kwadratow panewk i inne.[27]

13

Rozdzia II Metodologia bada wasnych 2.1 Zaoenia i cel pracy

Badania empiryczne wywouj konieczno okrelenia celu pracy badawczej. W kadym badaniu naukowym precyzyjne sformuowanie celu jest bardzo istotne, poniewa bez niego badanie byoby bezowocne. W. Zaczyski podkrela, e ... badanie naukowe jest wieloetapowym procesem zrnicowanych wewntrznie dziaa majcych zapewni nam obiektywne, dokadne i wyczerpujce poznanie wybranego wycinka rzeczywistoci przyrodniczej, technicznej, spoecznej lub kulturowej. Jest wic postpowaniem regulowanym normami typu prakseologicznego.[28] Gwne zaoenie niniejszej pracy sprowadza si do pytania: Czy alloplastyka stawu biodrowego i wczesna rehabilitacja przyczynia si do poprawy sprawnoci ruchowej i poczucia poprawy stanu zdrowia w ocenie pacjenta? Celem teoretyczno poznawczym za pracy jest zbadanie czy przeprowadzenie operacji stawu biodrowego i wczesna rehabilitacja pooperacyjna przynosi podane skutki w postaci usprawnienia ruchowego pacjenta i poprawy oceny jego zdrowia. Zrealizowanie tego celu bdzie podstaw do osignicia celu praktyczno wdroeniowego podjtych bada, ktrym jest ocena celowoci przeprowadzania alloplastyki stawu biodrowego wczesnej rehabilitacji pooperacyjnej. Po sformuowaniu zaoenia i celu pracy naley przej do postawienia hipotezy roboczej. Zanim ja jednak przedstawi warto zapozna si z definicj hipotezy. Hipoteza pochodzi od greckiego sowa Hypothesis (przypuszczenie, domys). Mona j formuowa po uzyskaniu wiadomoci o podmiocie bada typu demograficznego, ekonomicznego, kulturalnego itp. oraz po zapoznaniu si z badaniami i wynikami bada podobnych lub zblionych zagadnie na innym terenie..[29] Kierujc si warunkami dobrej hipotezy sformuowano hipotez. Jest ona oczekiwanym przypuszczeniem badacza, ktre potwierdzi lub zaprzeczy badanie. Hipoteza niniejszej pracy brzmi nastpujco: Alloplastyka stawu biodrowego i wczesna rehabilitacja skutkuje popraw sprawnoci ruchowej pacjenta i jego oglnego zdrowia.

14

2.2 Materia i metoda

2.2.1 Materia badawczy Badanie zostao przeprowadzone po uzyskaniu zgody od Komisji Bioetycznej oraz po wczeniejszym zapoznaniu si badanych z informacj pisemn o badaniu i uzyskaniu od nich zgody na udzia w badaniu. Terenem bada by Oddzia w Chirurgii wieku, Urazowo-Ortopedycznej u ktrych szpitala Specjalistycznego im. J. K. ukowicza w Chojnicach. Badan grup stanowio trzydziestu pacjentw rnym przeprowadzono

endoprotezoplastyke stawu biodrowego. Tab. 1 Pe badanych osb Lp 1. 2.

rdo: badania wasne

Kobieta Mczyzna

Liczba badanych 20 10

W tabeli nr 1 pokazaam struktur badanej grupy pod wzgldem pci. Z zawartych tam danych wynika, e dwie trzecie grupy stanowi kobiety, co moe by podstawa do twierdzenia, i to one s bardziej naraone na dolegliwoci stawu biodrowego. Graficznie wyniki badania w tym zakresie pokazuje wykres nr 1.

20 20 15 10 10 5 0 Badane osoby Kobieta Mczyzna

Wykres 1 Pe badanych osb

15

Struktura grupy badawczej to rwnie wiek jej poszczeglnych czonkw. Z wynikw badania tego elementu, umieszczonych w tabeli nr 2 dowiadujemy si, e wystpowanie dolegliwoci stawu biodrowego i w zwizku z tym alloplastyka , jest przeprowadzana w kadym wieku. Grupa badawcza mieci si w rozpitoci wiekowej od 28 lat do 88 lat. Na podstawie uzyskanych informacji mona przyj, e najwicej operacji stawu biodrowego jest przeprowadzana u pacjentw pomidzy 56 rokiem ycia, a 69 rokiem ycia. Jest to podyktowane z jednej strony nasileniem si w tym okresie u czowieka objaww chorobowych, a z drugiej strony sprzyjajcymi jeszcze w tym wieku warunkami organizmu pacjenta do przeprowadzania skutecznej rehabilitacji po odbytej operacji.

Tab. 2 Wiek badanych osb Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Suma
rdo: badania wasne

Wiek Liczba badanych badanych 28 lat 1 49 lat 51 lat 53 lat 56 lat 58 lat 59 lat 61 lat 65 lat 66 lat 68 lat 69 lat 70 lat 72 lat 76 lat 79 lat 80 lat 88 lat 1 1 2 3 2 2 4 2 2 1 2 1 1 1 1 2 1 30

16

Informacja dotyczca rodzaju wykonywanej pracy przed operacj, zawarta w tabeli nr 3 i pokazana graficznie na wykresie nr 2 pozwala z caa pewnoci na postawienie tezy, e praca fizyczna sprzyja wystpowaniu dolegliwoci stawu biodrowego. Ponad 83% badanej grupy tj. 25 osb deklaruje prac fizyczn jako swoje zajcie przed operacj. Tab. 3 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacj Lp Rodzaj wykonywanej Liczba pracy badanych 25 1. Praca fizyczna 2. 3. Praca umysowa Renta 3 2

rdo: badania wasne

25 20 15 10 5 0

25

3 Liczba badanych
Praca fizyczna Praca umysow a

Renta

Wykres 2 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacj

Wyniki przeprowadzonych przeze mnie bada pokazuj, i wikszo badanej grupy tj. 24 osoby zostaa zakwalifikowana do przeprowadzenia operacji otrzymujc 2 stopie w skali Altmana. Jeli do tego dodamy 4 osoby ze stopniem 1 to moemy zaoy, e podstawa takiego zakwalifikowania pacjentw jest przede wszystkim bardzo due pozytywne rokowanie na przeprowadzenie skutecznej rehabilitacji pooperacyjnej. Opisane wyej wyniki pokazuje tabela nr 4 i wykres nr 3.

17

Tab. 4 Etiologia koksartrozy Lp 1. 2. 3. 4. Stopien O Stopie 1 Stopie 2 Stopie 3 Liczba badanych --3 24 3

rdo: badania wasne

25 20 15 10 5 0
Stopie "0"

24

3 Liczba badanych
Stopie "1": Stopie "2"

Stopie "3"

Wykres 3 Etiologia koksartrozy Czas trwania dolegliwoci przed prowadzeniem operacji stawu biodrowego ma zwizek przede wszystkim z nasileniem si dolegliwoci. Niestety pacjenci, u ktrych taka dolegliwo tylko w nieznacznym stopniu utrudnia normalne funkcjonowanie nie decyduj si na operacj i alloplastyke stawu chorego. Przeprowadzony wywiad w ramach badania pokazuje, e 11 osb tj. 36,6% badanej grupy odczuwao dolegliwo w przedziale do 5 lat, ale 7 innych nawet duej. Wynik wywiadu w tym zakresie pokazuje tabela nr 5, a graficznie obrazuje wykres nr 4. Mona zaryzykowa twierdzenie, i wikszo pacjentw z dolegliwoci staww biodrowych decyduje si na endoprotezoplastyke po wielu latach cierpienia.

18

Tab. 5 Czas trwania dolegliwoci przed operacj Lp Czas trwania dolegliwoci 1. Do 1 roku 2. Do 2 lat 3. Do 5 lat 4. wicej
rdo: badania wasne
12 10 8 6 4 2 0 Liczba badanych
do 1 roku do 2 lat do 5 lat wiecej

Liczba badanych 6 6 11 7

11 7

Wykres 4 Czas trwania dolegliwoci przed operacj

Na podstawie zebranych informacji podczas przeprowadzanych przeze mnie bada wydaje si, i czas trwania dolegliwoci przez operacj pozostaje w zwizku z wystpowanie blu wspistniejcego. Tak jak charakterystycznym przy dolegliwoci stawu biodrowego jest bl odczuwalny w kierunku do kolana, tak rwnie im duej trwa dolegliwo stawu biodrowego tym czciej wystpuje dodatkowo bl w kierunku do drugiego biodra, a przede wszystkim bl krgosupa. Spostrzeenia te potwierdzaj wyniki badania umieszczone w tabeli nr 6 i wykresie nr 5. Z uwagi na to, e wystpuje jednoczenie kilka orodkw blu, liczba kontrolna jest wiksza od liczebnoci badanej grupy. Tab. 6 Rodzaj blu wspistniejcego Lp Rodzaj blu 1. 2. 3. 4. Bez blu Bl do kolana Bl do drugiego biodra Bl krgosupa Liczba badanych 1 29 4 8

rdo: badania wasne

19

30 25 20 15 10 5 0 1

29

8 4 Liczba badanych
Bl do kolana Bl do drugiego biodra Bl krgosupa

Bez blu

Wykres 5 Rodzaj blu wspistniejcego

Wyniki uzyskane podczas przeprowadzonego wywiadu w ramach badania dotyczce leczenia i rehabilitacji dolegliwoci stawu biodrowego przed operacj wykazay, e poowa osb z grupy badanej korzystaa jedynie z okresowej rehabilitacji w przychodni. Leczeniu sanatoryjnemu poddanych byo 9 osb, a piciu pacjentw nie podao si adnemu leczeniu czy rehabilitacji. Nikt z badanej grupy nie uczestniczy przed operacj w rehabilitacji cigej ambulatoryjnej sanatoryjnej. Trudno jednoznacznie okreli przyczyn takiego stanu rzeczy. Jednake oczywistym wydaje si fakt, e osoby z dolegliwociami stawu biodrowego staraj si podejmowa dziaania zmierzajce do zagodzenia swych dolegliwoci. Robi tak wikszo z grupy badanej. Myl, e fakt i 5 osb w ogle nie podejmowao leczenia, a 15 korzystao z usug przychodni rehabilitacyjnej wynika z do dugiej procedury otrzymywania skierowania na bardziej skuteczne i specjalistyczne leczenie sanatoryjne. Tab. 7 Leczenie i rehabilitacja przed operacj Lp Sposb leczenia i Liczba rehabilitacji przed operacj badanych 5 1. Brak leczenia 2. 3. 4.
rdo: badania wasne

Leczenie sanatoryjne Rehabilitacja okresowa w przychodni Rehabilitacja ciga ambulatoryjna i sanatoryjna

9 15 ---

20

15 10 5 0 Brak leczenia Leczenie sanatoryjne 5 9

15

0 liczba badanych

Rehabilitacja okresowa w przychodni Rehabilitacja ciga ambulatoryjna i sanatoryjna

Wykres 6 Leczenie i rehabilitacja przed operacj Bardzo ciekawym i wiele mwicym zagadnieniem jest czas pobytu pacjenta w szpitalu po operacji. Skada si na to kilka czynnikw cho na podstawie moich bada, ktrych wyniki umieciam w tabeli nr 8 i graficznie przedstawiam na wykresie nr 7, standardem wydaje si siedmio-, omiodniowy pobyt w szpitalu po odbytej operacji stawu biodrowego. Czynnikami niewtpliwie w istotny sposb wpywajcymi na stosunkowo krtki pobyt w szpitalu s: dobre przygotowanie do operacji, w tym prawidowa diagnoza pacjenta, fachowo lekarzy chirurgw oraz rehabilitantw, stay postp w medycynie w zakresie przeprowadzania endoprotezoplastyki stawu biodrowego oraz brak powika pooperacyjnych (co pokazuje wynik nastpnego badania).

Tab. 8 Czas pobytu w szpitalu po operacji Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. redni

rdo: badania wasne

Czas pobytu Liczba w dniach badanych 5 1 6 7 8 10 11 17 7,8 4 13 7 3 1 1 13

21

14 12 10 8 6 4 2 0 1 4

13

7 3 1 Liczba badanych
5 dni 6 dni 7 dni 8 dni 10 dni 11 dni 17 dni

Wykres 7 Czas pobytu w szpitalu po operacji Rozpatrujc pobyt w szpitalu warto rwnie zwrci uwag na fakt, i przy rednim pobycie 7,8 dnia gdzie takich pacjentw byo najwicej bo 13 osb, odchylenie od tej normy zaobserwowaam w jednym przypadku o przeduonym pobycie o 10 dni i w jednym przypadku o skrconym pobycie o 3 dni. Wybr odpowiedniej endoprotezy dla pacjenta jest jedn z najwaniejszych rzeczy w planowaniu zabiegu, gdy od prawidowego doboru implantu zaley jego wytrzymao. Dokonuje si wyboru odpowiedniej dla pacjenta endoprotezy kierujc si przyjtymi oglnie zasadami. Dla osb starszych z istniejc osteoporoz i sab wytrzymaoci koci na zamania oraz majcych trudnoci z poruszaniem si lepsza moe by endoproteza cementowa, ktr mona obcia niemal zaraz po operacji. Bezwzgldnie za endoprotez bezcementow naley stosowa u chorych przed 55 rokiem ycia, zwaszcza e ostatnio stosowane implanty pokryte s na zewntrz warstw tytanu lub chydroksyapatytu i zrastaj si z koci pacjenta. Przeprowadzone przeze mnie badanie potwierdza t zasad i jak wida z wynikw umieszczonych w tabeli nr 9 i wykresie nr 8, zastosowane endoprotezy to w wikszoci endoprotezy bezcementowe. Takich wypadkw w badanej grupie byo 21, co stanowi 70% caoci.

22

Tab. 9 Rodzaj zastosowanej endoprotezy Lp Rodzaj endoprotezy 1. Cementowa 2.

rdo: badania wasne

Ilo 9 21

Bezcementowa

25 20 15 10 5 0 9

21

Liczba badanych Endoproteza bezcementowa

Endoproteza cementowa

Wykres 8 Rodzaj zastosowanej endoprotezy W zasadzie nastpna informacja, ktrej wynik umieszczony jest w tabeli nr 10 i pokazany na wykresie nr 9, ukazuje, e operowane s w takim samym niemale procencie stawy biodrowe prawy i lewy. aden nie zosta w jakikolwiek sposb wyrniony, gdy nie ma szczeglnych przeciwwskaza co do tego.

Tab. 10 Operowany staw biodrowy Lp Staw biodrowy 1. Prawy 2.

rdo: badania wasne

Ilo 16 14

Lewy

23

16 16 15,5 15 14,5 14 13,5 13 Liczba badanych

Staw biodrowy prawy Staw biodrowy lewy

14

Wykres 9 Operowany staw biodrowy Jak ju wczeniej zaznaczyam wystpowanie powika lub ich brak jest jednym z czynnikw wpywajcych na dugo pobytu pacjenta w szpitalu po przebyciu operacji. Ma to rwnie bardzo istotne znaczenie we wczesnej rehabilitacji pooperacyjnej i rehabilitacji w ogle. Z przedstawionych wynikw w tabeli nr 11 i ich graficznego obrazu widocznego na wykresie nr 10 wynika, e wszyscy badani pacjenci z interesujcej nas grupy przeszli alloplastyke stawu biodrowego bez powika. Potwierdza to moje wczeniejsze wnioski w zwizku z dugoci pobytu w szpitalu, ale rwnie daje podstaw do pozytywnych rokowa na popraw zdrowia, a przede wszystkim ustpienie dolegliwoci stawu biodrowego. Tab. 11 Wystpowanie powika po przeprowadzonej operacji Lp 1. 2.
rdo: badania wasne
30 25 20 15 10 5 0 0 Liczba badanych Bez powika Powikania po operacji 30

Bez powika Powikania po operacji

Liczba badanych 30 ---

Wykres 10 Wystpowanie powika po przeprowadzonej operacji 24

Tabela nr 12 i w konsekwencji wykres nr 11 pokazuj jak wyglda wspistnienie innych chorb u pacjentw z grupy badanej. Cho kwalifikacja do przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu biodrowego zawiera w sobie ocen istnienia innych chorb u danego pacjenta, co jest elementem bardzo rzutujcym na skuteczno operacji i pniejszej rehabilitacji, to wspistnienie innych chorb wystpuje nie rzadko. Na 30 osobow grup badan w 12 przypadkach spotykamy si z wspistnieniem innej choroby. Jest to przede wszystkim nadcinienie ttnicze, osteoporoza i ylaki, sporadycznie cukrzyca. Jednak wikszo, czyli 18 osb zakwalifikowanych do operacji, nie deklarowaa innej choroby.

Tab. 12 Wspistnienie innych chorb przed operacj Lp Wspistnienie Ilo chorb badanych 12 1. Tak 2.
rdo: badania wasne

Nie

18

20 15 10 5 0 12

18

Liczba badanych Tak Nie

Wykres 11 Wspistnienie innych chorb przed operacj Ruchy we wszystkich stawach mierzone s z pozycji neutralnego zera. S to takie ustawienia staww, jakie przyjmuj one u czowieka w pozycji stojcej z koczynami grnymi zwieszonymi wzdu tuowia, z rkami skierowanymi domi do przodu. Zakres ruchw w stawach przed i po operacji mierzony metod SFTR

25

(S- sagittal - paszczyzna strzakowa F frontal -paszczyzna czoowa T trasverse paszczyzna poprzeczna R rotation - paszczyzna - paszczyzny skrtna) pozwala oceni rnic w moliwociach ruchowych pacjenta. Zgodnie z oczekiwaniami pomiary dokonane na potrzeby bada niniejszej pracy pokazuj, e w pierwszym okresie po operacji obnia si ruchomo w obrbie operowanego stawu biodrowego. Jest to wynik z jednej strony krtkiego okresu pooperacyjnego, ale i rwnie wskaza rehabilitacyjnych. Oczywiste jest, e w miar postpu prawidowych dziaa rehabilitacyjnych nastpi usprawnienie operowanego stawu. Nastpna tabela nr 13 i wykres nr 12 pokazuj wystpowanie blu u osb z grupy badanej. W zasadzie wyniki tam umieszczone mona interpretowa jednoznacznie. Tak jak przed operacja wikszo osb tj. dwie trzecie grupy podaje wystpowanie umiarkowanego, tolerowanego blu, ale uwzgldniajcego przez pacjenta i w pewnym stopniu ograniczajcego przecitn aktywno, tak i po operacji 25 osb, czyli ponad 83% grupy odczuwa bl agodny, ktry nie wpywa na przecitn aktywno. Tab. 13 Wystpowanie blu przed i po operacji wg skali Harrisa Lp Rodzaj blu Liczba badanych Przed Po operacj operacji Brak blu ----Bl nie ograniczajcy aktywnoci 3 ---Bl agodny, nie wpywajcy na 2 25 przecitn aktywno Bl umiarkowany, tolerowany, ale 20 5 uwzgldniany przez pacjenta, w pewnym stopniu ograniczajcy przecitn aktywno Znaczny bl powanie 5 --ograniczajcy aktywno Bardzo silny bl nawet w ----spoczynku zmuszajcy pacjenta do pozostania w ku Suma
rdo: badania wasne

1. 2. 3. 4.

5. 6.

30

30

26

Uoglniajc wyniki zawarte w powyszej tabeli dwch pacjentw na trzech zakwalifikowanych do przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu biodrowego uskara si na bl umiarkowany, tolerowany, w pewnym stopniu ograniczajcy przecitn aktywno. Przyjmujc to jako norm skrajne odchylenia w tym zakresie s raczej rzadko wystpujce. W badanej grupie nie byo osb, u ktrych bl nie wystpowa, ale i osb u ktrych bl by bardzo silny, zmuszajcy pacjenta do pozostania w ku. Uzyskany wynik sondau po operacji to informacja, e norma odczuwania blu zmienia si w pozytywnym kierunku, gdy wicej ni dwch pacjentw na trzech odczuwa bl agodny, nie wpywajcy na przecitna aktywno, ktry jest zjawiskiem lepszym ni bl umiarkowany. W tym wypadku rwnie skrajne odchylenia od normy nie wystpuj w obrbie badanej grupy.

25

25 20

20

15

10

3 0
Brak blu Bl agodny

5 2 0 0 0

5 0 0

Liczba badany ch przed operacj

Liczba badanych po operacji Bl nie ograniczajcy akty wnoci Bl umiarkowany ograniczajacy akty wno Bardzo silny bl

Znaczny bl ograniczajacy akty wnoc

Wykres 12 Wystpowanie blu przed i po operacji wg skali Harrisa

27

2.2.2 Metodyka badania

Sformuowanie zaoe i celu bada i hipotez, jest niezbdne, aby nastpnie trafnie i rzetelnie okreli metody, techniki oraz narzdzia bada. T. Pilch przez metod badawcz rozumie ... zesp teoretycznie uzasadnionych zabiegw koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujcych najoglniej cao postpowania badacza, zmierzajcego do rozwizania okrelonego problemu naukowego. Metoda zawiera w sobie szereg dziaa o rnym charakterze, zarwno koncepcyjnym, jak i rzeczowym, zjednoczonych celem generalnym i ogln koncepcj bada.[30] W oglnym znaczeniu przez metod bada rozumiemy okrelony, powtarzalny sposb schemat lub drog postpowania, prowadzc do rozwizania problemu naukowego, poprzez dobr odpowiednich rodkw. Dobr metod warunkuje i okrela techniki bada, ktre w logicznym sensie s podrzdnymi pojciami w stosunku do metod. Stosowanie rnych technik badawczych umoliwia zdobycie dodatkowej wiedzy i jest kontrol rzetelnoci bada. Kada metoda wymaga stosowania odpowiednich technik badawczych, za techniki wyznaczaj narzdzia badawcze, ktre s przedmiotem sucym do realizacji danej metody. W badaniach sondaowych najczciej wystpujce techniki to wywiad, ankieta, analiza dokumentw osobistych, techniki statystyczne i inne[31] Na potrzeby niniejszej pracy wykorzystaam informacj zawarte w owiadczeniu a zarazem zgodzie badanych osb na udzia w badaniach oraz czci pierwszej arkusza bada przedmiotowych dotyczcych stanu przed operacj. Dalsz czci metody i techniki badawczej zastosowanej przeze mnie byo zebranie informacji zawartych w historii choroby poszczeglnych osb grupy badanej i dokonanie odpowiednich pomiarw i oceny zakresw ruchw w stawach metod SFTR, oceny siy miniowej KKD i oceny wystpowania blu przed i po operacji wg skali Harrisa. Poniej zamieciam wzory dokumentw niezbdnych do przeprowadzenia bada na potrzeby niniejszej pracy.

28

INFORMACJA DLA UCZESTNIKW BADA

Praca magisterska Temat bada: Wczesne postpowanie rehabilitacyjne po operacji alloplastyki biodra na Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitalu Specjalistycznym i,. J. K. ukowicza w Chojnicach

Celem przeprowadzanego badania jest: okrelenie czy po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, po okresie wczesnej rehabilitacji nastpuje poprawa funkcjonalna jakie testy funkcjonalne pozwalaj na holistyczn ocen pacjentw po endoprotezoplastyce stawu biodrowego Czynnoci badawcze obejmuj: dugoci i obwody koczyn dolnych ocena zakresu ruchu w stawach metod SFTR ocena ruchomoci krgosupa ocena siy miniowej koczyn dolnych oraz mini tuowia skala Harrisa przed i po operacji stawu biodrowego Badanie nie wie si z ryzykiem utraty zdrowia oraz ryzykiem wystpienia powika. W kadej chwili uczestnik badania moe zrezygnowa z badania. Przerwanie eksperymentu nie wie si z adnym niebezpieczestwem dla ycia lub zdrowia uczestnika badania. Zapoznaem/am si z powysz informacj

...........................................................

...................................................

(data)................................................................... (czytelny podpis osoby badanej)

29

OWIADCZENIE BADANEGO
zgoda na udzia w badaniach

imi i nazwisko osoby badanej: .................................................................................... lat ................. adres ....................................................................................................................... ....... ....................................................................................................................................... nr historii choroby ...................................... temat bada: Niniejszym owiadczam, e zostaem/am szczegowo poinformowany/a o sposobie przeprowadzenia bada. Rozumiem na czym polegaj badania i do czego potrzeba jest moja zgoda. Zostaem poinformowany/a o moliwoci zadawania pyta prowadzcemu badanie i o otrzymaniu odpowiedzi na te pytania. Zostaem poinformowany/a e mog odmwi uczestnictwa w badaniach w trakcie realizacji projektu badawczego. Na podstawie uzyskanych informacji wyraam zgod na przetwarzanie przez osob prowadzca badanie danych zwizanych z udziaem w projekcie badawczym zgodnie z ustaw z dn. 29.08.1997 r. o Ochronie Danych Osobowych (Dz. U. Nr 133 poz 883 z wyjtkiem publikacji danych personalnych. Wyraam wiadom zgod na uczestnictwo w badaniach.

...........................................................................
(czytelny podpis osoby badanej)

............................................................
(miejscowo, data)

30

Nr badanego pacjenta:

STAN PRZED OPERACJ

Rodzaj wykonywanej pracy fizyczna

umysowa

renta

Etiologia koksartrozy Stopie 0

Stopie 1

Stopie 2

Stopie 3

Rodzaj blu wspistniejcego Bl do kolana

Bl do drugiego biodra

Bl krgosupa

Czas trwania dolegliwoci przed operacj Do 1 roku Do 2 lat

Do 5 lat

Wicej

Leczenie i rehabilitacja przed operacj Pod sta opiek Leczenie specjalisty w przychodni sanatoryjne

Rehabilitacja okresowa w przychodni

Rehabilitacja ciga ambulatoryjnie i sanatoryjna

Sport przed operacj Sport uprawiany wyczynowo

Sport uprawiany rekreacyjnie stale

Sport uprawiany rekreacyjnie okazyjnie

Nie aktywny

STAN PO OPERACJI Data zabiegu operacyjnego Czas od operacji Operowany staw biodrowy Rodzaj endoprotezy Nazwa endoprotezy Dojcie operacyjne Czas pobytu w szpitalu po operacji Powikania po endoprotezoplastyce Zakrzepy Zator Zawa Neurolog y pucny serca iczne koczyny operowanej Dni Miesicy Prawy Cementowa

Lewy Bezcementowa

Dni

Zapalenie puc

Infe Zwichni kcja cie rany endoprot ezy

Zamanie trzonu koci udowej

Skostnie nia okoosta wowe

Obluzowanie protezy

31

Choroby wspistniejce Nadcinienie Choroba Cukrzyca Alergia ttnicze niedokrwienna serca

POCHP Osteoporoza ylaki kkd

Urazy kkd

Choroby terczycy

POMIARY PRZED I PO OPERACJI 1. Dugoci koczyn dolnych w cm Koczyna dolna prawa Dugo wzgldna 2. Obwody koczyn dolnych w cm Koczyna dolna prawa Najszerszy obwd uda 6 cm nad rzepk Przez kolanowy Podudzie blisza Nad kostkami OCENA ZAKRESW RUCHW W STAWACH METOD SFTR LEWY NAZWA STAWU I NORMA ISOM STAW BIODROWY Wyprost-0-zgicie 15 0- 125 Odwodzenie-0-przywiedzenie 45 0- 25 Rot.zewn.-0-rot.wewn. /S90/ 45 0- 45 Rot.zewn.-0-rot.wewn. /S0/ 45 0- 40 STAW KOLANOWY Wyprost-0-zgicie 0 0- 130 STAW SKOKOWO-GOLENIOWY I STPU Wyprost-0-zgicie 20 0- 45 Nawracanie-0-odwracanie 20 0- 40 PRAWY 1/3 staw Koczyna dolna lewa Koczyna dolna lewa

OCENA RUCHOMOCI KRGOSUPA Pomiar 1 Zgicie krgosupa L Wyprost krgosupa L Zgicie krgosupa do boku prawego

Pomiar 2

32

Zgicie krgosupa do boku lewego Rotacja krgosupa w prawo Rotacja krgosupa w lewo OCENA SIY MINIOWEJ KKD LKD W LKD W STANIU/ CZYNNO KOCZYN DOLNYCH LEENIU SIADZIE Zginanie stawu biodrowego, kolanowego i skokowego Zginanie w stawie kolanowym Zgicie grzbietowe stopy z wyprostowanym stawem kolanowym i biodrowym Wyprost stawu kolanowego i biodrowego X Wyprost stawu kolanowego w staniu Wyprost stawu skokowego z wyprostowanym stawem kolanowym i biodrowym SUMARYCZNA PUNKTACJA OCENA SIY MINI TUOWIA Pomiar 1 Zgicie tuowia Wyprost tuowia Zgicie tuowia do boku prawego Zgicie tuowia do boku lewego Rotacja tuowia w prawo Rotacja tuowia w lewo

PKD PKD W STANIU LEENIU SIADZIE

W /

Pomiar 2

SKALA HARRISA PRZED I PO OPERACJI Bl Brak blu Bl nie Bl agodny, ograniczajcy nie wpywajcy aktywnoci Na przecitn aktywno

Bl umiarkowany, tolerowany, ale uwzgldniany przez pacjenta, w pewnym stopniu ograniczajcy przecitn aktywno

Znaczny bl powanie ograniczajcy aktywno

Bardzo silny bl nawet w spoczynku zmuszajcy pacjenta do pozostania w ku

44

40

30

20

10

33

Funkcje: 1. Chd Brak utykania

Lekkie utykanie

Umiarkowane utykanie

Silne utykanie

11 2. Podpieranie Bez podpierania

Laska przy duszym chodzeniu

Laska przez wiksz cz czasu

Jedna kula

Dwie laski

Dwie kule

Niezdolno do chodzenia

11

3. Dystans nieograniczony

Okoo 2 km

Okoo 1 km

Tylko w domy

Nie chodzi

11

Czynnoci: 1. Schody po operacji Normalnie bez uycia Normalnie z uyciem porczy porczy

W jakikolwiek sposb

Niezdolny do chodzenia po schodach

2. Ubieranie butw i skarpetek Z atwoci

Z trudnoci

Niezdolny

3. Siedzenie Wygodne na zwykym krzele przez godzin

W fotelu przez 0.5 godziny

Niezdolny do siedzenia wygodnego

5 4. Wchodzenie do rodkw transportu publicznego Tak

Nie

1 5. Zakres ruchomoci staww biodrowych w stopniach wg skali Harrisa Koczyna dolna prawa Zgicie Wyprost Odwiedzenie Przywiedzenie Rotacja wewntrzna Rotacja zewntrzna 00 00

0 Koczyna dolna lewa 00 00

34

Ocena ruchomo stawu przygotowywanego do operacji Zgicie Odwodzenie Rotacja zew. 0- 45- 901100152001545 90 110 130 15 20 45 15 45 27 6 0 12 1,5 0 6 0 Cakowita liczba punktw x 0,05 Wynik Ocena ruchomo stawu nie operowanego Zgicie Odwodzenie 0- 45- 90110045 90 110 130 15 45 27 6 0 12 Cakowita liczba punktw x 0,05 1520 1,5 2045 0

Rotacja wew. kady 0

Przywodzenie 0-15 3 150

Wyprost kady 0

Rotacja zew. 01515 6 0 Wynik

Rotacja wew. kady 0

Przywodzenie 0-15 3 150

Wyprost kady 0

5. Wynik kocowy Przed operacj Suma IV. Ocena subiektywna stanu po leczeniu Bardzo zadowolony Zadowolony Po operacji Rnica

Bez poprawy

Gorzej

2.2.3 Metody analizy statystycznej Proces badawczy to inaczej podejcie badawcze. Jest to sposb zdobywania wiedzy. Sposb ten moemy rozpatrywa w rnych wymiarach. Wymiar typu i modelu bada to podstawowe kryterium klasyfikacji procesu badawczego. Proces badawczy moe by take klasyfikowany na podstawie stosowanych metod i technik oraz narzdzi badawczych. Metoda naukowa funkcjonuje w oparciu o okrelone dziaania poznawcze, takie jak:

hierarchizacja w obrbie grupy czynnikw; okrelenie wpywem gwnych czynnikw na ksztat badania; przedstawienie empirycznej zalenoci midzy badanym czynnikiem a innymi, dla niego istotnymi Dla celw niniejszej pracy zastosowaam z jednej strony metod gromadzenia

danych z wywiadu z pacjentami przed odbyciem operacji stawu biodrowego i po operacji. Z drugiej za dla zrealizowania podstawowego celu pracy zebraam informacje 35

umieszczone

historii

choroby

poszczeglnych

uczestnikw

badania

przeprowadziam czynnoci badawcze, ktre obejmoway ocen dugoci i obwody koczyn dolnych, ocen zakresu ruchu w stawach metod SFRT, ocen ruchomoci krgosupa, ocen siy miniowej koczyn dolnych oraz mini tuowia i na koniec zastosowaam skal Harrisa dla okrelenia wielkoci wystpujcego blu przy dolegliwoci stawu biodrowego. Pomiary zakresw ruchomoci SFTR W tym badaniu ruchy we wszystkich stawach mierzone s z pozycji neutralnego zera. S to takie ustawienia staww, jakie przyjmuj one u czowieka w pozycji stojcej z koczynami grnymi zwieszonymi wzdu tuowia, z rkami skierowanymi domi do przodu. Wyniki aapisuje si za pomoc trzech liczb, gdzie przykadowy zapis ruchu wyprostu i zgicia w stawie biodrowym wyglda nastpujco: S 10 - 0 - 110 gdzie S - sagittal (paszczyzna strzakowa) 10 - wyprost (zapisywany jako pierwszy w czonie) 0 - pozycja wyjciowa do bada 110 - zgicie (zapisywane jest jako ostatnie)

W celu ujednolicenia zasad oceny radiologicznej stopnia zaawansowania choroby zwyrodnieniowej wprowadzono do uytku wiele klasyfikacji. Jedn z pierwszych bya piciostopniowa skala Kellgrena-Lawrenca z 1957 roku. Nastpnymi byy klasyfikacje IRF (individual radiografic feature) oraz oglna skala Crofta. Nie zdobyy one jednak powszechnego uznania. Obecnie do oceny radiologicznej od 1986 roku zaleca si 4-stopniow skal Altmana. Wedug niej 0 stopie okrela norm, 1st. zmiany agodne, 2 zmiany umiarkowane, a 3 zaawansowane. W badanej grupie pacjenci kwalifikowani do przeprowadzenia operacji stawu biodrowego byli wg skali Altmana.

36

Rozdzia III Wyniki bada wasnych

W rozdziale niniejszym umieciam wyniki wasnych bada, ktrymi s zebrane przeze mnie informacje zawarte w historii choroby poszczeglnych osb badanych oraz informacje uzyskane bezporednio od pacjentw po przebytej operacji stawu biodrowego. Dla zobrazowania przeprowadzonych bada opracowane dane umieciam w poniszych tabelkach i wykresach. Nastpnym etapem moich bada byo zebranie informacji od pacjentw z grupy badanej na temat wykonywania funkcji i czynnoci zwizanych z ruchem staww, a przede wszystkim stawu biodrowego. Zebrane wyniki pozwalaj na dokonanie porwnania tych funkcji i czynnoci przed operacja i po operacji. I tak tabela nr 14 i wykres 13 dotycz funkcji chodzenia i pokazuj, e o ile przed operacja wikszo badanych skarya si na lekkie i umiarkowane utykanie, to po przeprowadzonej operacji blisko 87% odczuwa tylko lekkie utykanie. Taki wynik pozwala na dobre rokowania poprawy zdrowia i skuteczn rehabilitacj.

Tab. 14 Funkcja chodu przed i po operacji Lp Sposb chodzenia Liczba badanych Przed Po operacji operacj pkt pkt 33 81 80 0 6,47 3 9 16 2 11 234 15 0 8,67 1 26 3 ---

1. 2. 3. 4.

Brak utykania Lekkie utykanie Umiarkowane utykanie Silne utykanie rednia punktowa

rdo: badania wasne

rednie wartoci punktowe wynikajce z przeprowadzonych bada s zblione do normy jak jest warto punktowa 5 dla umiarkowanego utykania wypadku przed operacj i warto 9 dla lekkiego utykania po przeprowadzonej operacji.

37

30

26
25 20

16
15 10 5 0 Liczba badany ch przed operacj Brak utykania Lekkie utykanie

9 3 2 1 3 0
Silne utykanie

Liczba badanych po operacji Umiarkowane utykanie

Wykres 13 Funkcja chodu przed i po operacji Inaczej przedstawia si funkcja podpierania si. Przed operacja 16 osb nie musiao korzysta z pomocy przy podpieraniu si, a 7 osb uywao jednej kuli w tym celu. Po przeprowadzonej operacji 60% czyli 18 osb badanych korzysta przy podpieraniu si z dwch kul, a pozostae 12 uywa do tej funkcji dwch lasek. Taki wynik potwierdza fakt, e proces rekonwalescencji i rehabilitacji po tak skomplikowanej operacji jak jest alloplastyka stawu biodrowego wymaga stopniowego dochodzenia do sprawnoci ruchowej pacjenta. rednie punktowe rozpatrywane w odniesieniu do norm potwierdzaj to w peni.

Tab. 15 Funkcja podpierania przed i po operacji Lp Sposb podpierania si Liczba badanych Przed Po operacj operacji pkt pkt 176 16 0 --7 1 0 --0 --0 --21 7 0 --2 1 24 12 0 5 0 18 0 --0 --6,63 0,8

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Bez podpierania Laska przy duszym chodzeniu Laska przez wiksz cz czasu Jedna kula Dwie laski Dwie kule Niezdolno do chodzenia rednia punktowa

rdo: badania wasne

38

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0

16 12 7 5 1 0 1 0 0 0 0

18

Liczba badany ch przed operacj Bez podpierania Dwie laski Niezdolnoc do chodzenia

Liczba badanych po operacji Laska przy duszy m chodzeniu Dwie kule

Laska przez wiksz cz czasu Jedna kula

Wykres 14 Funkcja podpierania przed i po operacji Nastpn interesujca nas funkcj bya funkcja pokonywania dystansu. Dolegliwo zwizana ze zmianami chorobowymi w obrbie stawu biodrowego sama w sobie ogranicza mniej lub bardziej pokonywanie dystansu. Znajduje to potwierdzenie w osignitych wynikach bada. Zarwno przed operacja, jak i po operacji wikszo pacjentw podawaa dom jako ograniczenie pokonywanego dystansu. S jednak tego rne przyczyny. Przed operacja jest to dolegliwo w postaci blu, a po operacji ograniczenie zwizane z procesem rekonwalescencji i odpowiednim dziaanie rehabilitacyjnym.

Tab. 16 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji Lp Dystans Ilo badanych Przed Po operacj operacji pkt pkt 0 --0 --24 20 46 0 3 3 4 23 --0 0 60 0 2 ----30 ---

1. 2. 3. 4. 5.

Nieograniczony Okoo 2 km Okoo 1 km Tylko w domu Pacjent nie chodzi rednia punktowa

rdo: badania wasne

39

30

30 23

25

20

15

10

3 0

4 0 0 0 0 0
Pacjent nie chodzi Liczba badanych po operacji

Liczba badany ch przed operacj Dystans nieograniczony

Okoo 2 km Okoo 1 km Tylko w domu

Wykres 15 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji Pierwsz czynnoci, o ktrej zebraam informacje byo chodzenie po schodach. Na podstawie osignitych wynikw mego badania stwierdzam, e przed operacj i po operacji niemale 100% grupy badanych pacjentw wykonywao te czynno normalnie z uyciem porczy. Czyli ani dolegliwo stawu biodrowego, ani tym bardziej operacja endoprotezoplastyki nie ma na t czynno wpywu. Tab. 17 Czynno chodzenia po schodach przed i po operacji Lp Sposb chodzenia po schodach Ilo badanych Przed Po operacj operacji pkt pkt 4 58 0 po 0 1 29 ----0 60 0 0 --30 -----

1. 2. 3. 4.

Normalnie bez uycia porczy Normalnie z uyciem porczy W jakikolwiek sposb Niezdolno schodach rednia punktowa do chodzenia

2,14

rdo: badania wasne

40

30

29

30

25

20

15

10

1
0

Liczba badany ch przed operacj Normalnie bez uy cia porczy W jakikolwiek sposb

Liczba badanych po operacji Normalnie z uy ciem porczy Niezdolnoc do chodzenia po schodach

Wykres 16 Czynno chodzenia po schodach przed i po operacji Tabela nr 18 i dalej wykres nr17 pokazuj, e istnieje czynno, z ktra osoby badanej grupy maja znaczna trudno w jej wykonywaniu. Zarwno przed operacja (28 osb), jak i po operacji (28 osb) podaje, e ubieranie butw i skarpetek sprawia im trudno lub s niezdolni do wykonywania tych czynnoci. Bardzo charakterystyczne jest to, e przed operacja tylko trudno miao 25 osb, a po operacji 22 osoby byy niezdolne ubra buty i skarpetki. Tab. 18 Czynno ubierania butw i skarpetek przed i po operacji Lp Ubieranie butw i skarpetek Ilo badanych Przed Po operacji operacj pkt pkt 8 50 0 2 25 3 8 12 0 2 6 22

1. 2. 3.

Z atwoci Z trudnoci Pacjent niezdolny do wykonywania tej czynnoci rednia punktowa

1,93

0,67

rdo: badania wasne

41

25

25 22

20

15

10

6
5

2
Liczba badanych po operacji

0 Liczba badany ch przed operacj Z atwoci

Z trudnoci pacjent niezdolny do wy kony wania tej czy nnoci

Wykres 17 Czynno ubierania butw i skarpetek przed i po operacji Zebranie informacji dotyczcych nastpnej czynnoci pozwala wysun wniosek, e jednym z niemale natychmiastowych pozytywnych skutkw operacji stawu biodrowego jest czynno siedzenia. O ile przed operacja pacjenci deklarowali, e 14 z nich wygodnie siedzi przez godzin na zwykym krzele, przecie niezbyt wygodnym, a 15 osb przez p godziny w fotelu, to po operacji wszyscy, czyli 100% grupy podaje, e jest w stanie wygodnie siedzie przez godzin na zwyky krzele. Tab. 19 Czynno siedzenia przed i po operacji Lp Sposb siedzenia Ilo badanych Przed Po operacj operacji pkt pkt 14 150 30

1.

Wygodnie na zwykym krzele 70 przez godzin

2. 3.

W fotelu przez 0,5 godziny Pacjent niezdolny do siedzenia wygodnego rednia punktowa

45 0

15 1

0 0

-----

3,83

rdo: badania wasne

42

30

30

25

20

15

14

15

10

1
0 Liczba badanych przed operacj Wygodnie na zwykym krzele przez godzin

Liczba badanych po operacji

W fotelu prez p godziny

Pacjent niezdolny do wygodnego siedzenia

Wykres 18 Czynno siedzenia przed i po operacji W zakresie wykonywania czynnoci wchodzenia do rodkw transportu publicznego deklaracje czonkw grupy badanej podzieliy si po rwno. Przed operacj tak czynno byo w stanie wykona 15 osb i 15 osb przeciwnie. Po operacji blisko 100% tej czynnoci nie wykonuje. Jest to konsekwencja krtkiego okresu po operacji i procesu wczesnego postpowania rehabilitacyjnego, ktre wyklucza nadmierne obcienie operowanego stawu biodrowego. Tab. 20 Czynno wchodzenia do rodkw transportu publicznego przed i po operacji Lp Wchodzenie do rodkw Ilo badanych transportu publicznego Przed Po operacji operacj pkt pkt 1. 2. Tak Nie rednia punktowa
29

15 0 0,5

15 15

1 0 0,03

1 29

rdo: badania wasne

30

25

20

15
15 10

15

1
Liczba badanych przed operacj Liczba badanych po operacji

Tak

Nie

Wykres 19 Czynno wchodzenia do r. transportu publicznego przed i po operacji

43

Tab. 21 Ruchomo stawu przed i po operacji (suma punktw)

Pacjent Ocena punktowa Przed operacj Po operacji Rnica Uwagi

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30
rdo: badania wasne

39,0 48,4 47,575 47,575 49,1 52,3 35,3 40,4 63,3 56,3 62,4 53,3 59,4 46,4 40,8 27,4 70,4 58,8 44,4 47,4 33,4 43,4 38,0 29,0 74,0 48,35 45,0 39,0 59,0 21,4

49,775 49,575 49,575 49,5 49,575 50,4 49,575 50,4 50,1 49,875 50,4 51,3 54,4 54,4 49,5 52,4 52,05 53,8 54,4 54,4 48,4 54,4 50,0 38,0 40,0 35,35 50,0 40,0 42,0 44,3

10,775 1,175 2,0 1,925 0,475 -1,9 14,275 10,0 13,2 -6,125 -12,0 -2,0 -5,0 8,0 8,7 25,0 18,35 5,0 -10,0 -7,0 15,0 11,0 12,0 -9,0 34,0 13,0 -5,0 -1,0 17,0 -22,9

Dugi okres po operacji

Zaawansowany wiek Stos. moda osoba

3 stop. choroby

podeszy wiek

pr. umysowy bardzo moda osoba

44

Tabela nr 21 przedstawia ruchomo stawu biodrowego pacjentw z grupy badanej przed operacj i po operacji, mierzona w punktach. Dodatkowo widzimy rnic jaka wystpuje pomidzy tymi dwoma wielkociami. Najbardziej charakterystyczny jest fakt, e mona stwierdzi na podstawie tych wynikw zaleno w wystpowaniu wielkoci rnicy ruchomoci stawu od takich czynnikw jak wiek pacjenta, okres pobytu w szpitalu po operacji, rodzaj wykonywanej pracy przed operacj oraz stopie zaawansowania procesu zwyrodnieniowego. Na koniec uzyskaam informacj dotyczc subiektywnej oceny zdrowia po przebyciu operacji podana przez uczestnikw badania. Zgodnie z przewidywaniami wszyscy pacjenci deklarowali zadowolenie ze skutkw przeprowadzonej endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Taka ich ocena wynikaa z poczucia oglnej poprawy stanu zdrowia i rokowa po przeprowadzonej odpowiednio rehabilitacji we wczesnym okresie pooperacyjnym. Wyniki tego badania zawiera tabela nr 22 i graficznie przedstawia wykres nr 20

Tab. 22 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji Lp Subiektywna ocena swego stanu Ilo badanych --30 -----

zdrowia przez pacjenta po operacji 1. 2. 3. 4.

rdo: badania wasne

Bardzo zadowolony Zadowolony Bez poprawy Gorzej

30 25 20 15 10 5 0

30

0 Liczba badanych

Bardzo zadowolony Bez poprawy

Zadowolony Gorzej

Wykres 20 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji

45

Dane uzyskane na podstawie analizy wynikw we wszystkich skalach wiadcz o dobrej sprawnoci i jakoci ycia pacjentw po operacji cakowitej protezoplastyki stawu biodrowego. Jednak Aktywno yciowa pacjentw mierzona na podstawie odpowiedzi udzielonych na obiektywne pytania zawarte w ankiecie jest mniejsza ni deklarowana przez pacjentw. Aktywno yciow pacjentw naley wic ocenia w sposb zobiektywizowany, aby wyniki byy jak najbardziej zblione do stanu rzeczywistego.

46

Rozdzia IV Dyskusja
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest leczeniem operacyjnym

okrelonych schorze stawu biodrowego, zastpujcym jego elementy protez. Proteza ta skada si z dwch elementw: trzpienia mocowanego w bliszej czci koci udowej panewki mocowanej w miejscu zniszczonej panewki stawowej. Mocowanie protezy odbywa si za pomoc zaklinowania trzpienia w koci udowej o wkrcenia gwintowanej obsady panewki w ko biodrow. [...] Podstaw postpowania rehabilitacyjnego po alloplastyce stawu biodrowego jest jak najszybsza pionizacja pacjenta i samodzielno poruszania si. Wanym elementem w postpowaniu jest moment obciania operowanej koczyny i moment chodzenia bez kul. W praktyce klinicznej w ocenie wyniku leczenia, a przede wszystkim dla samego chorego poddanego endoprotezoplastyce istotne znaczenie ma zniesienie blu i stopie przywrcenia funkcji operowanego stawu biodrowego. Wyniki oceny czynnociowej stawu biodrowego w badanym materiale wskazuj, e dla pniejszej dobrej czynnoci operowanego stawu biodrowego najwiksze znaczenie ma szybka poprawa funkcji w pierwszym okresie po operacji i dalsze prawidowe prowadzenie rehabilitacji.

Wnioski
1. Po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, po wczesnym okresie rehabilitacji nastpuje poprawa funkcjonalna. 2. Zastosowanie endoprotezo plastyki stawu biodrowego jest skutecznym sposobem na wyeliminowanie dolegliwoci stawu biodrowego 3. Skutecznie przeprowadzony zabieg operacyjny i wczesna rehabilitacja w ocenie pacjenta jada podany wynik 4. Proces rehabilitacji po endoprotezoplastyce powinien by prowadzony wedug indywidualnego schematu dla kadego pacjenta

47

Streszczenie
Temat. Tematem pracy jest Wczesne postepowanie rehabilitacyjne po operacji alloplastyki biodra na Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitalu Specjalistycznym im. J. K. ukowicza w Chojnicach Wstp. Alloplastyka stawu biodrowego stanowi bardzo zoony problem terapeutyczny, a o kocowym sukcesie decyduje cisa wsppraca ortopedy i fizykoterapeuty. Wspczesne strategie postpowania terapeutycznego czy wsplny cel jakim jest przywrcenie funkcji stawu biodrowego. W pracy przedstawiono badania potwierdzajce celowo przeprowadzania endoprotezoplastyki stawu biodrowego oraz pokazano jak wane jest wczesne postpowanie rehabilitacyjne wpywajce na pozytywny wynik caego procesu leczenia. Zaoenia i cel pracy. Celem przeprowadzonego badania na potrzeby niniejszej pracy byo okrelenie czy po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, po okresie wczesnej rehabilitacji nastpuje poprawa funkcjonalna i jakie testy funkcjonalne pozwalaja na holistyczn ocen pacjentw po endoprotezoplastyce stawu biodrowego. Materia i metoda. Badaniem objto grup 30 pacjentw leczonych na Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitali Specjalistycznym im. J. K. ukowicza w Chojnicach, zakwalifikowanych do przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Stopie zaawansowania zwyrodnienia chorego stawu zosta okrelony w czterostopniowej skali Altmana. W wikszoci zastosowane byy protezy

bezcementowe. Przy ocenie zakresu ruchw w stawach, zarwno przed operacja i po operacji zastosowano metod SFTR oraz skal Harrisa. Wnioski. Stwierdzono, e istnieje koniecznoc indywidualizacji programu

rehabilitacyjnego po endoprotezoplastyce stawu biodrowego oraz, ze na wynik leczenia ma wpyw zarwno dobrze wykonany zabieg operacyjny, jak i usprawnienie pooperacyjne. Z analizy przeprowadzonych bada wynika rwnie, e wskazane jest przeprowadzanie allopalstyki stawu biodrowego, ktra przy odpowiedniej wczesnej rehabilitacji pooperacyjnej poprawia ruchomo motoryczn pacjenta i jego oglne poczucie poprawy zdrowia.

48

Przypisy
[1] J. Kubacki: Alloplastyka staww, AWF Katowice 2004, s. 75. [2] W. Dega: Koncepcja rehabilitacji, (w:) K. Milanowska, W. Dega: Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. 4, Warszawa 2003, s. 15-17. [3] J. W. Baszczyk, Biomechanika kliniczna. Podrcznik dla studentw medycyny i fizjoterapii, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2004, s. 235. [4] T. Kasperczyk, Wady postawy ciaa diagnostyka i leczenie, Wyd. Kasper, Krakw 2002 r [5] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika ukadu ruchu czowieka, wydanie II, Wrocaw 2003, s. 7. [6] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika..., op. cit., s.10. [7] T. Kasperczyk (.), Wady postawy..., op. cit., Krakw 2002 r [8] Ibidem [9] J. W. Baszczyk, Biomechanika..., op. cit., s. 235, [10] T. Kasperczyk, op. cit., Krakw 2002 r [11] J. Kubacki: Alloplastyka..., op., cit., Katowice 2004, [12] K. Szawowski Rehabilitacja: podstawy diagnostyki funkcjonalnej usprawniania leczniczego i reintegracji spoecznej, Akademia Medyczna w Gdasku, Gdask. 1998 r [13] T. Kasperczyk op. cit., Krakw 2002 r. [14] J.W. Baszczyk, Biomechanika..., op. cit., s. 235, [15] B. Gob, W.Z Traczyk, Anatomia i fizjologia czowieka- podrcznik dla studentw farmacji, Wyd. Lekarskie, Wydanie III zmienione i uzup., Warszawa. 1986 r [16] B. Gob, W.Z. Traczyk, Anatomia i fizjologia..., op. cit., Warszawa. 1986 r [17] J. Kubacki: Alloplastyka..., op., cit., Katowice 2004,, [18] Ibidem, s. 109.. [19] Ibidem, s. 110. [20] Ibidem, s. 113. [21] Ibidem, s. 80. [22] Ibidem. [23]. J. Nowotny, Podstawy fizjoterapii. Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty praktyczne. c.1, Wyd. KASPER, Krakw 2004, s. 12. [24] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika..., op. cit., s. 9.

49

[25] J. Nowotny, Podstawy fizjoterapii..., op., cit., s. 11. [26] W. Dega: Koncepcja rehabilitacji..., op., cit., s. 15-17. [27] Ibidem, s. 106 [28] W. Zaczyski Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich, Warszawa 1995, s.9. [29]T. Pilch, Zasady bada pedagogicznych. Wyd. AK Warszawa 1995, s.26. [30]T. Pilch zasady bada..., op., cit., s.42. [31] Ibidem, s.51.

50

Bibliografia
1. Baszczyk J. W., Biomechanika kliniczna. Podrcznik dla studentw medycyny i fizjoterapii, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2004, 2. Bober T., Zawadzki J., Biomechanika ukadu ruchu czowieka, wydanie II, Wrocaw 2003, 3. Dega W.: Koncepcja rehabilitacji, (w:) K. Milanowska, W. Dega: Rehabilitacja medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. 4, Warszawa 2003, 4. Gob B., W.Z. Traczyk, Anatomia i fizjologia czowieka- podrcznik dla studentw farmacji, Wyd. Lekarskie, Wydanie III zmienione i uzup., Warszawa. 1986, 5. Kasperczyk T., Wady postawy ciaa diagnostyka i leczenie, Wyd. Kasper, Krakw 2002, 6. Kubacki J.: Alloplastyka staww, AWF Katowice 2004, 7. Nowotny J., Podstawy fizjoterapii. Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty praktyczne. c.1, Wyd. KASPER, Krakw 2004, 8. Pilch T., Zasady bada pedagogicznych. Wyd. AK Warszawa 1995, 9. Szawowski K. Rehabilitacja: podstawy diagnostyki funkcjonalnej usprawniania leczniczego i reintegracji spoecznej, Akademia Medyczna w Gdasku, Gdask. 1998, 10. Zaczyski W. Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich, Warszawa 1995,

51

Spis tabel
Tabela 1 Pe badanych osb ....................................................................... Tabela 2 Wiek badanych osb ..................................................................... Tabela 3 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacj ................................. Tabela 4 Etiologia koksartrozy .................................................................... Tabela 5 Czas trwania dolegliwoci przed operacj .................................... Tabela 6 Rodzaj blu wspistniejcego ...................................................... Tabela 7 Leczenie i rehabilitacja przed operacj ......................................... Tabela 8 Czas pobytu w szpitalu po operacji ............................................... Tabela 9 Rodzaj zastosowanej endoprotezy ................................................. Tabela 10 Operowany staw biodrowy .......................................................... Tabela 11 Wystpowanie powika po przeprowadzonej operacji ............... Tabela 12 Wspistnienie innych chorb przed operacj .............................. Tabela 13 Wystpowanie blu przed i po operacji wg skali Harrisa ............. Tabela 14 Funkcja chodu przed i po operacji ................................................. Tabela 15 Funkcja podpierania przed i po operacji ........................................ Tabela 16 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji ...................... Tabela 17 Czynno chodzenia po schodach przed i po operacji ................... Tabela 18 Czynno ubierania butw i skarpetek przed i po operacji ............ Tabela 19 Czynno siedzenia przed i po operacji ......................................... Tabela 20 Czynno wchodzenia do rodkw transportu publicznego przed i po operacji ................................................................................... Tabela 21 Ruchomo stawu przed i po operacji (suma punktw) ................ Tabela 22 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji .......................................................................................... 45 43 44 15 16 17 18 19 19 20 21 23 23 24 25 26 37 38 39 40 41 42

52

Spis wykresw
Wykres 1 Pe badanych osb ...................................................................... Wykres 2 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacj ................................. Wykres 3 Etiologia koksartrozy ................................................................... Wykres 4 Czas trwania dolegliwoci przed operacj .................................. . Wykres 5 Rodzaj blu wspistniejcego .................................................... Wykres 6 Leczenie i rehabilitacja przed operacj ........................................ Wykres 7 Czas pobytu w szpitalu po operacji .............................................. Wykres 8 Rodzaj zastosowanej endoprotezy ................................................ Wykres 9 Operowany staw biodrowy ............................................................ Wykres 10 Wystpowanie powika po przeprowadzonej operacji ............... Wykres 11 Wspistnienie innych chorb przed operacj ............................. Wykres 12 Wystpowanie blu przed i po operacji wg skali Harrisa ........... Wykres 13 Funkcja chodu przed i po operacji ............................................... Wykres 14 Funkcja podpierania przed i po operacji ...................................... Wykres 15 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji ..................... Wykres 16 Czynno chodzenia po schodach przed i po operacji .................. Wykres 17 Czynno ubierania butw i skarpetek przed i po operacji ........... Wykres 18 Czynno siedzenia przed i po operacji ........................................ Wykres 19 Czynno wchodzenia do r. transportu publicznego przed i po operacji ......................................................................................... Wykres 20 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji ......................................................................................... 45 43 15 17 18 19 20 21 22 23 24 24 25 27 38 39 40 41 42 43

53