Badania spoeczne w praktyce. 1.

Dziaalnod badawcza czowieka

Co to jest rzeczywistod? - rzeczywistod umowy (ziemia jest okrga, ddownice nie j jadalne) - rzeczywistod dowiadczenia (ddownice to smakoyk) Epistemologia nauka o poznawaniu Metodologia jedna z dziedzin epistemologii nauka o dowiadywaniu si Tradycja przyjmujemy prawdy, ktre ju zostay odkryte i uznajemy je za prawdziwe nie dociekajc ich prawdziwoci. Autorytet zaufanie do osoby, ktra jest ekspertem w swojej dziedzinie wiedzy (badania te mog zawierad bdy) Obserwujc zjawiska zachodzce wok nas, zakadamy, e kilka podobnych do siebie zdarzeo stanowi dowd istnienia jednego wzorca. Jest to nieuprawnione uoglnienie. Naukowcy zabezpieczaj si przed nieuprawnion generalizacj badajc odpowiednio du i reprezentatywn prb. Innym sposobem jest replikacja czyli powtarzanie badao ktre suy stwierdzeniu, czy kade kolejne badanie ma te same wyniki. Nielogiczne rozumowanie gdy w badaniach trafiamy na wyjtek, ktry potwierdza regu. Jest to przeczenia samo w sobie. W adnym systemie logiki wyjtek nie moe potwierdzid reguy, ktrej sam zaprzecza.

Co jest rzeczywiste? - ujcie premodernistyczne ludzie uwaali, e widz rzeczy takimi jakimi one w rzeczywistoci s (mlecz to chwast, lub mlecz to pikny kwiat) - ujcie modernistyczne mlecz to po prostu mlecz, pojcia kwiat i zielsko s subiektywnym punktem widzenia tej roliny przez rnych ludzi (dobry i zy) Ujcie postmodernistyczne mlecz nie istnieje, ale s rzeczywiste wyobraenia, ktre uzyskujemy, dziki naszym punktom widzenia.

Naukowe zrozumienie wiata musi byd jednoczenie sensowne i zgodne z obserwacj. Te elementy s potrzebnego dziaalnoci nauk spoecznych. - elementy teorii (zajmuje si logik) - gromadzenie danych ( obserwacja) - analizy (poszukiwanie prawidowoci w obserwacjach z tym co logicznie daje si przewidzied) Badania spoeczne zmierzaj do odkrywania prawidowoci w yciu spoecznym. Przeprowadzono badania wrd onierzy armii USA dotyczce awansw w jednostkach andarmerii i si powietrznych, ktre wykazao, e onierze si powietrznych awansowali szybciej ni onierze andarmerii. Jednak poziom zadowolenia wrd wojsk powietrznych by niski. Naleao zastosowad odniesienie do grupy kryteriw. Grup odniesienia dla onierzy andarmerii byli koledzy z andarmerii, natomiast dla onierzy si powietrznych koledzy z tego korpusu. Tylko stosujc to odniesienie do stosunku onierzy do awansu ma sens oraz zgadza si z faktami. Wyjtek stanowi prawdopodobieostwo zajcia jakiej prawidowoci np. mczyni zarabiaj wicej ni kobiety, nie dowodzi, e kobieta nie bdzie zarabiaa wicej od mczyzny. W jakim wyjtkowym punkcie moe ona zarabiad wicej, co nie zmienia wyniku badao, bo stanowi tylko jego znikomy wyjtek. Badania spoeczne d do zrozumienia klas czy typw jednostek (np. gang modzieowy, antyfeministw). W takim przypadku bada si podobne cechy osb nalecych do tej samej grupy (jednostki o podobnych cechach)antyfeminizm jest wwczas zmienn, poniewa ludzie wykazuj wyran postaw w tym punkcie. Badacze bardziej interesuj si reguami pojawiania si tych zmiennych ni indywidualn jednostk. Badania spoeczne wi si ze studiowaniem zmiennych i zwizkw midzy nimi. Teorie spoeczne s sformuowane w jzyku zmiennych, a ludzie s tylko nosicielami tych zmiennych. Zmienne maj swoje wartoci (atrybuty). Wszystko co mona powiedzied o sobie lub innych wie si z wartociami zmiennych. Zmienne to logiczne pogrupowanie wartoci (np. kobieta, mczyzna to wartod, natomiast ich ped to zmienn) Teorie opisuj zwizki midzy zmiennymi, ktrych z logicznego punktu widzenia mona si spodziewad. - zmienna zalena gdy jaka zmienna zaley od innej zmiennej - zmienna niezalena to od czego zmienna zalena zaley

- Wyjanienie idiograficzne stosuje si dla jednego odrbnego przypadku ( wyszukanie wszystkich przyczyn) - Wyjanienie nomotetyczne stosuje si dla pewnej okrelonej grupy

- zrozumienie indukcyjne indukcja przechodzi do tego co konkretne, oglne, od zestawu obserwacji do odkrycia poprawnoci , ktra jest wsplna dla wszystkich badanych zdarzeo - Zrozumienie dedukcyjne dedukcja przechodzi od tego co oglne do tego co szczegowe. Od wzorca , ktrego moemy oczekiwad do obserwacji.

TEORIE

I N D U K C J A

UOGLNIENIA EMPIRYCZNE

HIPOTEZY

OBSERWACJE

D E D U K C J A

Dane jakociowe i ilociowe Kada obserwacja na pocztku ma charakter jakociowy. Kwantyfikacja (liczbowe ujcie czego co zostao zaobserwowane) sprawia, e badania s bardziej wyraziste i czytelne. Dane jakociowe s zwizane z wyjanieniem idiograficznym. Natomiast dane ilociowe atwiej wykonad z nomotetycznych. Pene zrozumienie jakiego zagadnienia wymaga stosowania obu technik. Podstawowa zasada badao spoecznych gwarantuje dobrowolny udzia w tych badaniach. Nie wolno w aden sposb krzywdzid osb badanych.

2. Paradygmaty, teoria i badania spoeczne.

Paradygmaty fundamentalne modele czy ukady odniesienia, ktrych uywamy, by uporzdkowad nasz obserwacje i rozumowanie. Paradygmatami s rozumowania naukowcw oczywiste prawdy, oglne ramy, punkt widzenia. Paradygmaty w naukach spoecznych oferuj rne perspektywy, kada z nich uwzgldnia pewne aspekty spoecznego ycia nieobecne w pozostaych, a jednoczenie pomija ujawnione gdzie indziej.

Makroteoria zajmuje si wielkimi bytami spoecznymi albo nawet caymi spoeczeostwami (walka klas ekonomicznych, stosunki midzynarodowe, religia) Mikroteoria zajmuje si problemami ycia spoecznego na poziomie jednostki i maych grup (obrady awy przysigych, stosunki midzy studentami a wykadowc)

Paradygmat konfliktu Francuski filozof Auguste Comte w 1822r uku termin socjologia i rozpocz badania nad zmianami w yciu spoecznym. Pozytywizm opisuje jego naukowe podejcie i przeciwstawia si temu co uwaa za negatywne strony Owiecenia. W 1858r. Karol Darwin opublikowa O powstawaniu gatunkw gdzie przedstawi ide ewolucji poprzez proces doboru naturalnego. Karol Marks zasugerowa, e zmiany spoeczne mog byd postrzegane jako proces, w ktrym stale dochodzi do konfliktu prb zdominowania innych i uniknicia cudzej dominacji. Skupi si na walce klas ekonomicznych uciskowi przez kapitalistw klas robotniczych w ten sposb sformuowa paradygmat konfliktu. Paradygmaty pomagaj okrelid, ktre pojcia uznajemy za wane i adekwatne. Paradygmat konfliktu koncentruje si na walce klasowej, walce etnicznej czy walce pci, gdy rne grupy maj przeciwne interesy.

Symboliczny interakcjonizm Georg Simmel zaj si badaniem jak jednostki wchodz we wzajemne interakcje (skala mikro np. rodzina, przyjaciele). Jednostki osigaj wzajemne porozumienie poprzez uycie jzyka i innych podobnych systemw (symboliczny interakcjonizm) Etnometodologia metodologia ludowa, koncentruje si na sposobach jakie stosuj ludzie by zrozumied Zycie spoeczne w procesie jego przezywania tak jak gdyby kady by badaczem prowadzcym badania. Funkcjonalizm strukturalny znany jako teoria systemw spoecznych byt spoeczny, taki jak organizacja albo cae spoeczeostwo moe byd postrzegany jako organizm. System spoeczny skada si z czci , w ktrych kada przyczynia si do funkcjonowania caoci np. funkcj policji jest sprawowanie spoecznej kontroli.

Paradygmaty feministyczne czciowo teorie i badania feministyczne skupiy si na rnicach midzy pciami, oraz na tym w jaki sposb wi si one z reszt organizacji spoecznej (ucisk kobiet) przeycia chopcw czy mczyzn niewiele maj wsplnego z tym jak odbieraj to dziewczynki czy kobiety. Nasza subiektywnod jest indywidualna (to jak rne rzeczy odbieramy, odczuwamy) natomiast szukanie obiektywnoci jest spoeczne (kwestia komunikacji, poniewa prbujemy znaled wsplny punkt dla naszych dowiadczeo)

Elementy teorii spoecznej Teorie to systemy powizanych wzajemnie twierdzeo majce wyjanid niektre aspekty ycia spoecznego. Teorie doprecyzowuj i dookrelaj paradygmaty. Paradygmat sposb patrzenia Teoria wyjanienie tego co widzimy Naukowcy d by uporzdkowad wiele faktw wedug regu nazwanych prawami (uniwersalne uoglnienia) Prawo jest zaobserwowan prawidowoci Teoria to systematyczne wyjanienie obserwacji, ktre dotycz jakiego konkretnego aspektu ycia. Teorie wyjaniaj obserwacje za pomoc pojd Aksjomaty albo zaoenia to podstawowe twierdzenie uznane za prawdziwe, na ktrych opiera si teoria. Teza szczegowe wnioski dotyczce relacji pomidzy pojciami, ktre wyciga si z podstawowych zaoeo. Z tez moemy wyprowadzid hipotezy Hipoteza jest szczegowym sprawdzalnym oczekiwaniem wobec rzeczywistoci, ktre wynika z oglniejszej tezy.

- Operacjonizacja okrelenie dokadnych dziaao zwizanych z pomiarem zmiennej - Obserwacja testowanie hipotezy - Wnioski

W tradycyjnym wyobraeniu nauki badacze przechodz od teorii do obserwacji, obrazem tego jak prowadzi si badania. Teoria i badania w naukach spoecznych s poczone za pomoc dwch metod: logicznych - dedukcji (wyprowadzenie z teorii przewidywanych hipotez) oraz indukcji (formuowanie uoglnieo na podstawie konkretnych obserwacji) Hipoteza zerowa przewiduje, e nie istnieje aden zwizek midzy dwiema zmiennymi i zawsze zakada si to przy testowaniu hipotez.

3. Pojcie przyczynowoci w badaniach spoecznych

Determinizm wystpowanie zdarzeo jest determinowane , powodowane; zdarzeniom nie wolno przydarzyd si w aden inny sposb Przyczynowo skutkowy deterministyczny model nauk przyrodniczych czsto jest stosowany w odniesieniu do istot ludzkich, podobnie jak do rolin i przedmiotw nieoywionych. W tych przypadkach akceptujemy deterministyczny model jako waciwy. Uznajemy, e nasz wola jest w pewien sposb skrpowana i ograniczona. (np. nie mammy wpywu na wzrost czowieka czy rolin) Rodzaj uytecznego wyjanienia przyczynowego, ktry akceptujemy jako koocowy produkt badao spoecznych (podanie koocowego powodu, dlaczego tak jest). Zawsze gdy rozpoczynamy badania wyjaniajce w ramach nauk spoecznych implicite przyjmujemy model ludzkiego zachowani, ktry zakada, e ludzie maj mao indywidualnej wolnoci wyboru.

Przyczyna i skutek Model nomotetyczny w podejciu do badao nad zwizkami przyczynowymi ma na celu dostarczenie najdokadniejszego wyjanienia przy najmniejszej liczbie zmiennych przyczynowych, tak aby odkryd oglne wzorce przyczynowo skutkowe. Rnica midzy wyjanieniem idiograficznym a nomotetycznym jest rnic midzy badaniami jakociowymi a ilociowymi. Dane jakociowe (idiograficzne) obejmuj informacje szczegowe Dane ilociowe (nomotetyczne) obejmuj koocowe wnioski- powtarzalnod pewnych regu. Zarwno nomotetyczny jak i idiograficzny tryb wyjanienia wie si z pojciem przyczynowoci. Aby okrelid zwizek przyczynowy potrzebne jest co wicej ni stwierdzenie zalenoci midzy zmiennymi. Przyczyna poprzedza skutek Empiryczna (oparta na dowiadczeniu) korelacja midzy zmiennymi zachodzi wwczas, gdy s one powizane (gdy jedna si zmienia to druga te) Skutej nie moe byd wyjaniony w kategoriach jakiej trzeciej zmiennej

Zalenoci pozorne czyli takie, ktre nie s prawdziwe np. Rozmiar buta wie si ze zdolnociami matematycznymi. Im wikszy but tym wiksze zdolnoci matematyczne. Aby poczyd pozorne zalenoci naley zastosowad zmienn wieku. Im starczy uczeo tym wikszy rozmiar buta tym wiksze zdolnoci matematyczne i odwrotnie.

Korelacja dodatnia zachodzi gdy obie zmienne rosn lub malej Korelacja ujemna zachodzi gdy jedna zmienna ronie a druga maleje.

Przyczyna konieczna oznacza warunek, ktry musi byd speniony, aby nastpi okrelony skutek (aby otrzymad ocen koniecznie jest chodzenie na zajcia; trzeba byd kobiet aby zajd w ci) Przyczyna wystarczajca oznacza, warunek, ktry jeli zostanie speniony gwarantuje oczekiwany skutek (ucieczka z egzaminu oznacza oblanie go, ale moe byd inna przyczyna, dla ktrej nie zaliczamy egzaminu) Wikszod wyjaniajcych badao spoecznych stosuje probabistyczny model przyczynowoci. O X mona powiedzied, e jest przyczyn Y, jeli widad, e ma wpyw na Y. Naley si wystrzegad bdw przy prowadzeniu badao: Prowincjonalizm patrzenie przez pryzmat wasnych przeyd Pochopne wnioski Ustalenie wtpliwych przyczyn (naley sobie zadad pytanie czy na pewno?) Przemilczanie dowodw (opuszczanie dowodw, ktre nie maj dla badacza znaczenia)+ Faszywe dylematy (wybr, do ktrego jestemy zmuszenie tylko na pozr)

Zanim zaakceptujemy wnioski, powinnimy sprawdzid jak zmienne zostay zoperacjonalizowane, jaki jest logiczny zwizek midzy tymi zmiennymi i jaka jest midzy nimi zalenod, oraz czy sformuowane przez nas wnioski pokazuj to co jest wynikiem badao.

Plan badao 1. Okrelid dokadnie co chcesz wiedzied 2. Sposb w jaki chcesz to zrobid. Cele badao Eksploracja badania s kluczowe Zaspokojenie ciekawoci badacza i jego pragnienia zrozumienia przedmiotu Zbadanie moliwoci podjcia szerszych badao Wprowadzenie metod do dalszych badao Opis opis naukowy jest trafniejszy i dokadniejszy. Bada np. Profile demokratyczne populacji z uwzgldnieniem wieku i pci (badania demograficzne) Badania marketingowe Statystyki przestpczoci Opis by pierwotnym celem badao jakociowych. Odpowiada na pytania co, kiedy, gdzie, jak. Wyjanienie. Badania wyjaniajce odpowiadaj na pytanie dlaczego.

Jednostki analizy Badacze najczciej wybieraj jako jednostki analizy pojedynczych ludzi (badaj ped, wiek, miejsce urodzenia) Nastpnie cz opisy aby przedstawid zoony obraz grupy. W badaniach spoecznych jednostkami analizy mog byd take grupy spoeczne (cechy przynalenoci do danej grupy traktowanej jako pojedynczy byt) Jednostkami analizy mog byd rwnie organizacje spoeczne np. Koci, szkoy wysze, wydziay uniwersyteckie Wytwory spoeczne- czyli istoty spoeczne i ich zachowania ( ksiki, obrazy, samochody, budynki, piosenki itp.) Bdne wnioskowanie Bd ekologiczny- odnosi si do grupy, zbiorw lub systemw czego wikszego ni jednostki. Jest to zaoenie, e to, czego si dowiadujemy o jednostce zbiorowej (ekologicznej)mwi take o pojedynczych elementach, z ktrych si on skada. Bd dotyczy pomniejszenia jednostek analizy tak, e wycigamy wnioski dotyczce jednostek tylko na podstawie obserwacji grup. Redukcjonizm postrzeganie i wyjanianie zoonych zjawisk w kategoriach jednego wskiego pojcia lub zbioru pojd. redukujemy to co zoone do wskiego wyjanienia

Wymiar czasowy Czas odgrywa kluczow rol w ustalenie zwizkw przyczynowych. Badania przekrojowe skadaj si z obserwacji populacji lub zjawiska zebranych w jednym punkcie i czasie. Badania eksploracyjne i opisowe s badaniami przekrojowymi Badania dynamiczne s zaplanowane by umoliwid badanie tego samego zjawiska przez duszy okres czasu Badanie trendw koncentruj si na zmianach w czasie wewntrz jakiej populacji (porwnanie badao prowadzonych przed kilku laty z obecnymi) Badania kohort demograficznych zmiany zachodzce w subpopulacjach (najczciej kohorta to grupa wiekowa) Badania panelowe dotycz za kadym razem tego samego zbioru ludzi Badania dynamiczne maj przewag nad przekrojowymi, poniewa dostarczaj informacji opisujcych proces w czasie. Dostarczaj najpeniejszych danych o zmianach.

Proces badawczy Ustalenie celu badao (eksploracyjne, opisowe czy wyjaniajce) Konceptualizacja sprecyzowanie pojd oraz zmiennych, ktre maj byd badane Wybr metody badao Eksperyment

Badania sondaowe Badania terenowe Analiza treci Badania danych zastanych Badania porwnawcze Badania ewaluacyjne Operacjonalizacja jak bdziemy faktycznie mierzyd zmienne Obserwacja zbieranie danych do analizy i interpretacji Przetwarzanie danych przeksztacenie zebranych danych i nadanie im formy nadajcej si do analizy Analiza analiza danych i wyciganie wnioskw Zastosowanie sprawozdanie z wnioskw i ocena ich implikacji

Oferta badacza musi zawierad uzasadnienie dlaczego badania zostan podjte, oraz opis procedury badawczej. Czsto potrzebne jest zezwolenie na realizacj badao, musi rwnie zdobyd na to potrzebne rodki.

Konceptualizacja proces w toku ktrego okrelamy co mamy na myli uywajc danego terminu w badaniach. Konceptualizacja nadaje jasne znaczenie pojciu przez wyszczeglnienie jednego lub wicej wskanikw. Wskanik to znak obecnoci lub nieobecnoci badanego pojcia(np. wspczucie) Wymiar to moliwy do wyszczeglnienia aspekt pojcia (np. wspczucie dla ludzi, wspczucie dla zwierzt) Okrelenie pojd w badaniach naukowych opiera si na definicjach operacyjnych Definicja nominalna zostaje przypisana do danego terminu bez adnych roszczeo co do tego, e stanowi odbicie realnego bytu. Definicje nominalne s arbitralne Definicje operacyjne precyzuj sposb pomiaru danego pojcia. Pomiar w wiecie rzeczywistym Konceptualizacja polega na ucileniu i udoskonaleniu abstrakcyjnych pojd.

Operacjonalizacja polega na stworzeniu konkretnych procedur badawczych. Stopieo precyzji zmiennych okrela z jakim stopniem dokadnoci moemy okrelid rnice midzy rnymi moliwymi wartociami skadajcymi si na dan zmienn. Pomiar nominalny to zmienne, ktrych wartoci s jedynie wzajemnie rozczne i wyczerpujce (ped, wyznanie, miejsce urodzenia, wyksztacenie)

 Pomiar porzdkowy zmienne o wartociach, ktre moemy logicznie uporzdkowad (klasa spoeczna, alienacja, uprzedzenia) Pomiar interwaowy odlegoci logiczne midzy wartociami mog byd wyrane w postaci standardowych interwaw o okrelonym znaczeniu (mierniki standardowe , testy IQ) Pomiar ilorazowy wartoci skadajce si na zmienn maj wszystkie opisane wartoci strukturalne pomiaru interwaowego, poza tym s oparte na prawdziwym punkcie zerowym (np. skala Kelvina; wiek , czas zamieszkiwania w danym miejscu) ( wiek zmienne nominalne; ilod lat zmienne porzdkowe, rwne rozmieszczenie grup wiekowych interwaowe, dzieci nienarodzone- kobiety w ciy zmienne ilorazowe)

Pomiarw mona dokonad z rnym stopniem precyzji. Precyzja dotyczy subtelnoci rozrnieo odrbnych wartoci zmiennych. Rzetelnod dana technika stosowana do tego samego przedmiotu daje za kadym razem ten sam wynik. Rzetelnod nie gwarantuje poprawnoci. Metoda testu powtrnego pomiar przeprowadza si wicej ni raz. Trafnod odnosi si do zakresu w jakim miernik empiryczny adekwatnie odzwierciedla poprawne znaczenie danego pojcia. Trafnod fasadowa konkretny miernik empiryczny, moe si zgadzad lub nie z naszymi uzgodnieniami i indywidualnymi obrazami mentalnymi dotyczcymi danego pojcia. Trafnod kryterialna(perfekcyjna)opiera si na kryterium zewntrznym Trafnod teoretyczna opiera si na logicznych powizaniach pomidzy zmiennymi Trafnod treciowa oznacza zakres w jakim miernik obejmuje skal znaczeo zawartych w pojciu

Rzetelnod jest funkcj spjnoci Trafnod to funkcja rozmieszczenia wok celu.

Indeksy i skale Zarwno indeksy i jak i skale s porzdkowymi miernikami zmiennych. Jedne i drugie uporzdkowuj jednostki analizy w kategoriach konkretnych zmiennych (np. religijnod, uprzedzenia, status spoeczny). S zoonymi miernikami zmiennych pomiar opiera si na wicej ni tylko jednej jednostce danych. Indeks tworzymy przez proste zsumowanie wynikw przypisanych poszczeglnym wartociom Skal tworzymy przypisujc okrelony wynik punktowy pewnym ukadom odpowiedzi, przy zaoeniu, e niektre pytania wiadcz o relatywnie niszym , inne o wyszym poziomie danej zmiennej.

Budowa indeksu Dobr pytao skadajcych si na zoony indeks, ktry tworzymy w celu pomiaru jakiej zmiennej Trafnod fasadowa lub logiczna Jednowymiarowod zoony miernik powinien odzwierciedlad tylko jedne wymiar danego pojcia Zakres zmiennoci pytao Badanie zalenoci empirycznych midzy pytaniami wchodzcymi w jego skad. Odpowied respondenta na jedno pytanie kwestionariuszu pozwala nam przewidzied jego odpowiedzi na inne pytania. Zalenod dwuzmiennowa zalenoci midzy dwoma zmiennymi Zalenod wielozmiennowa zachodzi midzy wicej ni dwoma zmiennymi Walidacja ocena trafnoci indeksu Analiza pytao w jakim zakresie indeks jest powizany z poszczeglnymi pytaniami Walidacja zewntrzna waciwe uporzdkowanie grup respondentw wedug indeksu powinno umoliwid przewidywanie porzdku tych grup wedug odpowiedzi.

Skale Skala Bogardusa skala dystansu spoecznego- suy do pomiaru skonnoci ludzi do uczestnictwa w zrnicowanych co do stopnia bliskoci stosunkach spoecznych z innymi grupami ludzi Skala Thurstonea prba opracowania formatu grupowania wskanikw zmiennej , ktre powizane s przynajmniej w struktur empiryczn. Skala Likerta - oblicza przecitne wyniki uzyskane za pomoc indeksu dla osb zgadzajcych si z poszczeglnymi zdaniami. Defencja semantyczny respondent ma prawo wyboru w kwestionariuszu midzy dwoma przeciwnymi postawami, stosujc przy tym wyraenia okrelajce stopieo intensywnoci postawy midzy przeciwieostwami. By uniknd obcieo we wzorcach nie naley umieszczad po tej samej stronie wartoci, ktre mog byd ze sob powizane. Skala Guttmana opiera si na zaoeniu, e kady kto wykazuje wysoki poziom danej zmiennej wykae te poziom niszy.

Zarwno skale jak i indeksy su pomiarowi zmiennej na poziomie porzdkowym. Skale wykorzystuj kad struktur intensywnoci jak mona wykryd wrd pojedynczych wskanikw. Typologia to nominalny miernik zoony, stosowany czsto w badaniach spoecznych. Typologie mog byd skutecznie wykorzystywane jako zmienne niezalene, lecz wykorzystywanie ich jako zmiennych zalenych powoduje trafnod interpretacji.

Dobr prby do badao spoecznych Dobr oparty na dostpnoci badanych zdawanie si na dostpnoci przedmiotw badania dobieranych do prby (np. zatrzymywanie ludzi na ulicy) Dobr celowy lub arbitralny dobieranie prby na podstawie wasnej wiedzy o badaniach populacji oraz celach badao Metoda kuli nienej forma doboru przypadkowego. Ta procedura jest waciwa gdy trudno jest odszukad czonkw jakiej specyficznej populacji (np. bezdomni, nielegalni imigranci) Dobr kwotowy uwzgldnia kwesti reprezentatywnoci, wychodzi si od macierzy lub tabeli, opisujcej istotne dla badania cechy populacji. Wybr informatorw informator jest czonkiem grupy, ktry moe wypowiadad si bezporednio o grupie.

Nieprobabistyczny dobr prby ma swoje zastosowania zwaszcza w badaniach jakociowych. Naley uwzgldniad ograniczenia tego doboru w odniesieniu do poprawnych opisw populacji.

Losowy dobr prby aby prba jednostek z danej populacji moga byd podstaw dobrego opisu caej populacji, musi ona mied zasadniczo tak sam zmiennod jak populacja. Element jest t jednostk, o ktrej zbiera si informacje i ktra dostarcza podstaw do analizy Populacja to okrelony teoretycznie zbir elementw badania Badana populacja - to zbir elementw, z ktrego prba jest faktycznie pobrana. Operat losowania jest to lista elementw, z ktrej losuje si prb. Waciwie dobrana prba dostarcza informacje do opisania populacji elementw tworzcych operat losowania. Dobr systematyczny wie si z wybieraniem co k- tego czonka operatu losowania Stratyfikacja proces grupowania czonkw populacji we wzgldnie homogeniczne warstwy przed losowaniem, poprawia reprezentywnod prby, redukujc wielkod bdu.

Eksperyment

Eksperyment polega na: Podjciu dziaania Obserwowaniu skutkw tego dziaania Eksperyment jest badaniem odpowiednim w projektach wymagajcych relatywnie ograniczonych i dobrze zdefiniowanych pojd oraz te (testowanie hipotez)

Eksperyment klasyczny skada si z: Zmiennych zalenych i niezalenych (zmienna niezalena wystpuje jako bodziec eksperymentalny zmienna dychotomiczna obecna lub nieobecna) Pretestu (pomiar zmiennej zalenej poddanie uczestnikw wpywowi bodca) i posttestu (ponowny pomiar zmiennej zalenej) Grupy eksperymentalnej (ta na ktr oddziauje si bodcem) i kontrolnej (ta na ktr bodcem si nie dziaa)

Randomizacja to losowe przydzielenie do grupy eksperymentalnej lub kontrolnej uczestnikw eksperymentu. Dopasowywanie proces dopasowywania jest podobny do doboru kwotowego Oglny opis grupy eksperymentalnej powinien byd taki sam jak kontrolnej (rednia wieku, ped, rasa) Schematy preeksperymentalne Stadium przypadku z pojedynczym pomiarem Schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie Statystyczne porwnanie midzygrupowe (brak pretestu) Schemat bez pretestu z grup kontroln

Eksperyment klasyczny mierzy wpyw bodca (zmiennej niezalenej) na zmienn zalen przez pretest i posttest w grupach eksperymentalnych i kontrolnych.