MAGAZYNOWANIE Magazyn Mona okreli jako jednostk organizacyjno-funkcjonaln zajmujca si magazynowaniem dbr materialnych (zapasw) czasowo wyczonych z uycia,

dysponujc wyodrbnion na ten cel przestrzeni oraz rodkami technicznymi przeznaczonymi dla ruchu zapasw, ich obsugi oraz stanu zapasw. System magazynowania ... i obsugi zapasw mona okreli jako skoordynowan dziaalno w czasie i przestrzeni, polegajc na gromadzeniu zapasw, ich skadowaniu wraz z czynnociami manipulacyjnymi, pielgnacyjnymi oraz kontrol. Dziaalno ta jest prowadzona z wykorzystaniem caej infrastruktury magazynowej. Magazynowanie i manipulacja nale do podstawowych funkcji logistycznych przedsibiorstwa. Lokalizacja magazynu Przy wyborze lokalizacji magazynw bierze si pod uwag wiele czynnikw, przy czym najwiksze znaczenie ma natenie przepyww materiaowych midzy poszczeglnymi komrkami produkcyjnymi (wynikajce z przyjtej zasady specjalizacji tych komrek) oraz moliwoci transportowania materiaw. Problem lokalizacji magazynw rozwizuje si na etapie ksztatowania struktury przestrzennej, wykorzystujc techniki alokacji przestrzennej obiektw. Wielko magazynu Wielko magazynu moe by rozumiana jako zdolno skadowania wyraana liczb jednostek zapasu (sztuk, ton), kubatur (w m3) lub powierzchni (w m2) obiektu magazynowego. Budowle magazynowe ... s konstrukcjami inynierskimi przeznaczonymi do magazynowania zapasw, uwzgldniajcymi w maksymalnym stopniu (ju przy ich projektowaniu) podatno magazynow zapasw. Budowle magazynowe cechuje dua rnorodno, a wynika ona z nastpujcych przesanek: rodzaju towarw i ich podatnoci magazynowej, czasu magazynowania zapasw, rotacji zapasw w magazynie, stopnia ich przygotowania do zmechanizowanych manipulacji, mechanizacji i automatyzacji procesw magazynowych itp. Mona zatem przyj, e kada budowla magazynowa posiada swoje: parametry konstrukcyjne- okrelaj one podstawowe wymiary, dopuszczalne obcienia, ksztat magazynu, ukad rampowy lub bezrampowy itp., parametry uytkowe-powierzchnia magazynu (cakowita, skadowania, manipulacyjna), pojemno, przepustowo (sposb i intensywno przepywu strumieni zapasw), rodzaj obsugi transportowej magazynu. Podzia magazynw w oparciu o rne kryteria: 1) stan skupienia i podatno magazynowa adunkw: 1

 zbiorniki przeznaczone dla towarw ciekych i gazowych silosy dla towarw sypkich magazyny uniwersalne do magazynowania rnych towarw w opakowaniach lub bez opakowa. 2) rozwizania techniczno-budowlane i stopie zabezpieczenia podatnoci magazynowej zapasw: magazyny otwarte - place skadowe magazyny potwarte - wiaty, szopy itp. magazyny zamknite: naziemne (parterowe tub wielokondygnacyjne, niskiego i wysokiego skadowania, rampowe lub bezrampowe) oraz podziemne (piwnice, kopce, bunkry) itp. magazyny specjalne, np. materiaw atwo palnych i wybuchowych przechowalnie owocw, chodnie itp. 3) stopie wprowadzonej mechanizacji procesw magazynowych: nie zmechanizowane zmechanizowane zautomatyzowane 4) funkcja i przeznaczenie gospodarcze: przemysowe (zaopatrzenia materiaowego, gotowych wyrobw) handlowe (skupu, hurtu, detalu) transportowe (spedycyjne, przewonikw, portw wodnych, lotniczych) usugowe zasobowe i inne. Magazyny otwarte - stanowi najtaszy rodzaj magazynu. Su do magazynowania produktw odpornych na dziaanie czynnikw atmosferycznych. S to zazwyczaj ogrodzone place, odpowiednio przygotowane do magazynowania okrelonych towarw. W magazynach otwartych skadowane s, materiay pochodzenia mineralnego, wyroby stalowe i eliwne, drewno, ceramiczne materiay budowlane itp. Magazyny potwarte - posiadaj dach, jedn, dwie lub trzy ciany. Mog one stanowi konstrukcj sta lub te mog by ustawiane czasowo z przenonych elementw skadanych. Magazyny te zabezpieczaj przechowywane materiay przed bezporednim oddziaywaniem warunkw atmosferycznych. W takich magazynach skadowane s towary odporne na zmiany temperatury lecz wraliwe na bezporednie oddziaywanie warunkw atmosferycznych, np. wyroby ceramiczne, cement w workach itp. Magazyny zamknite - posiadaj pen budow cian, podog, drzwi i niekiedy okna. Stanowi one najliczniejsz grup magazynw. Do najprostszych zaliczane s magazyny nie posiadajce adnego wyposaenia. W magazynach tych skadowane s, nastpujce materiay: nawozy sztuczne, gwodzie, druty itp. Magazyny specjalne - przeznaczone s do skadowania okrelonego rodzaju towaru. Do tego typu magazynw zalicza si: zbiorniki stalowe naziemne i podziemne do magazynowania cieczy (materiaw pdnych, smoy, asfaltu itp.), silosy do przechowywania towarw sypkich (np. zb, cementu itp.), spichlerze.

Rozmieszczenie dbr materialnych w magazynie ... powinno odbywa si wedug okrelonej metody. W praktyce stosuje si zasadniczo dwie podstawowe metody: - metod staych miejsc - metod wolnych miejsc Metoda staych miejsc skadowania umoliwia rozlokowanie dbr wedug: - czstotliwoci przyj i wyda, - rotacji, - poszczeglnych asortymentw. Pozwala to na skrcenie czasu manipulacji przy przyjmowaniu i wydawaniu. Przyjcie tej metody w praktyce sprowadza si do staego podziau przestrzeni magazynowej dla wybranych dbr, skadowanych wedug okrelonego kryterium organizacji rozmieszczenia. Metoda staych miejsc, stosowana niezalenie od istniejcych stanw zapasw, obnia znacznie stopie wykorzystania przestrzeni magazynowej. Rozmieszczenie towarw wedug czstotliwoci pobierania (rotacji), pozwala wyodrbni w strefie skadowej sektory skadowe zgodnie z kryteriami analizy ABC zapasw, a mianowicie podziau zapasw wedug cennoci. Metoda wolnych miejsc skadowania opiera si na zaoeniu, e nie rozmieszcza si dbr wedug kryterium organizacyjnego oraz e jeden asortyment moe by skadowany pod kilkoma adresami. Kade wolne miejsce w przestrzeni magazynowej mona zapeni dowolnym asortymentem, dziki czemu moliwe jest maksymalne wykorzystanie przestrzeni magazynowej. Metoda ta wymaga jednak wprowadzenia sprawnego systemu rejestracji adresw skadowanych zapasw. Kada partia danego asortymentu moe znajdowa si w innym miejscu magazynu i tylko dokadne zarejestrowanie adresw umoliwia szybkie wyszukiwanie poszczeglnych asortymentw, a nastpnie ich wybieranie z uwzgldnieniem kolejnoci ich wejcia do magazynw, stosujc metod: pierwsze przyszo-pierwsze wyszo (First in-First out-FIFO). W praktyce gospodarczej stosowana jest rwnie metoda kombinowana, czca zalety obu wymienionych metod. Metoda ta polega na wyznaczeniu w przestrzeni magazynowej staych sektorw do skadowania okrelonych grup materiaowych. Wewntrz sektorw przyjmuje si metod wolnych miejsc skadowania dla poszczeglnych asortymentw. Techniczne wyposaenie magazynw - jest istotnym skadnikiem infrastruktury procesw logistycznych aktywnie wpywajcych na szybko przepywu materiaw, wydajno procesw manipulacyjnych, maszyn i urzdze transportowych. Techniczne wyposaenie urzdze transportowych uzalenione jest od: wielkoci i funkcji jak spenia magazyn rodzaju magazynowanych zapasw oraz ich podatnoci transportowej i magazynowej rodzaju opakowania - formy lub stosowanych jednostek adunkowych metod skadowania sposobu przemieszczania materiaw sposobu i rodzaju przeprowadzanych zabiegw konserwacyjnych rodzaju zabezpiecze, np. przed uszkodzeniami adunku, przeciwpoarowych itp.

W zalenoci od potrzeb techniczne wyposaenie magazynu moe by konstrukcyjnie proste lub skomplikowane, moe by przeznaczone dla magazynw niezalenie od ich rodzaju lub te dla magazynw otwartych oraz magazynw zamknitych.

Do technicznego wyposaenia magazynw zalicza si: 1. maszyny i urzdzenia transportowe: wzki jezdniowe dwignice przenoniki 2. urzdzenia do skadowania: w magazynach otwartych: legary, klamry, podstawki, stojaki itp. w magazynach zamknitych: regay o rnej konstrukcji, podstawki, stojaki 3. urzdzenia pomocnicze: urzdzenia uatwiajce zaadunek rodkw transportowych: rampy, pomosty adunkowe, pomosty wyrwnawcze, rampy ruchome itp. urzdzenia pomocnicze do skadowania i manipulacji, np. palety, paletyzery, nadstawki palet, pojemniki, foliomaty, jarzma, kontenery, urzdzenia do mocowania adunkw itp. urzdzenia kontrolno-pomiarowe do okrelania iloci i jakoci magazynowych zapasw (urzdzenia wace - wagi okrelajce w sposb dokadny mas produktu; urzdzenia wskanikowe, dozowniki - okrelaj, w sposb przybliony mas lub objto cia)

ad. l)
Wzki jezdniowe - su do przemieszczania adunkw w czasie wykonywania robt adunkowych oraz prac magazynowych. Wyrnia si wzki jezdniowe bez napdu tub z napdem (elektrycznym, spalinowym), wzki unoszce i wzki podnonikowe. Wzki podnonikowe charakteryzuj si moliwoci dokonywania przestrzennych manipulacji adunkiem, tak w pionie, jak i w poziomie. S one najbardziej rozpowszechnionym rodkiem technicznym w operacjach magazynowych i manipulacyjnych oraz w transporcie wewntrznym przedsibiorstw. Dwignice - su do przemieszczania adunkw przez ich podnoszenie i przenoszenie. Dwignice dziel si na: proste i zoone. Dwignice zoone obok mechanizmw podnoszcych adunek mog mie mechanizmy obrotu, zmiany wysigu oraz jazdy. Dziel si one na: podnoniki (dwigniki, cigniki i wycigi), suwnice oraz urawie. Przenoniki - s urzdzeniami do przemieszczania i przeadunkw towarw o rnej technicznej podatnoci przewozowej. Wyrnia si nastpujce rodzaje przenonikw: tamowe, wakowe, acuchowe, limakowe, kubekowe, lizgowe itp. Przenoniki mog mie charakter urzdze stacjonarnych lub samojezdnych. ad.2) Wyposaenie magazynw w urzdzenia do skadowania zapasw jest uzalenione od:

rodzaju magazynu, rodzaju magazynowanych zapasw oraz ich podatnoci technicznej i magazynowej, sposobu przemieszczania, rotacji zapasw, stopnia mechanizacji magazynu, zasobw finansowych przedsibiorstwa, kosztw urzdze i od wielu innych urzdze. Podstawki stosowane wtedy, gdy adunek nie moe lub nie powinien si styka z podoem lub podog magazynu. Regay zajmuj czoowe miejsce w wyposaeniu magazynw w urzdzenia do skadowania. Mog one by nieruchome, przepywowe (przelotowe), okrne i przesuwne. W zalenoci od ich wysokoci dziel si one na: niskie (do 7m wys.) i wysokie (powyej 7m). Regay wysokie montowane s jako nieruchome. Do skadowania adunkw uformowanych w spaletyzowane jednostki adunkowe stosowane s rusztowania paletowe. Mog one wystpowa jako rusztowania nieruchome oraz rusztowania przesuwne. Regay przesuwne - posiadaj t zalet, e ich ruch roboczy moe by zorganizowany rwnolegle do paszczyzny zaadowania, bd prostopadle do niej. Poza tym, takie regay posiadaj korzystny stosunek powierzchni skadowej do uytkowej, poniewa mog zosta zsunite podczas skadowania. Regay przesuwne s stosowane rwnie do skadowania materiaw duycowych. Konstrukcja regau jest dostosowana do rnych obcie, ksztatu pomieszcze, ksztatu materiau oraz sposobu jego ukadania na pkach. Regay przepywowe - wypeniaj 3 zasadnicze zadania: zwikszaj wykorzystanie powierzchni magazynu ograniczaj przewozy adunkw wewntrz magazynu zapewniaj waciw rotacj zapasw w magazynie Regay przepywowe mona stosowa w magazynach o ograniczonym asortymencie, poniewa na kadym torze moe znajdowa si tylko l rodzaj towaru. Regay przepywowe z napdem, ustawione w sposb zwarty (zblokowany) likwiduj drogi komunikacyjne, ktre s niezbdne przy innym wyposaeniu magazynw. Regay przepywowe w poczeniu z innymi urzdzeniami przeadunkowymi, np. przenonikami oraz urzdzeniami sterujcymi, umoliwiaj wprowadzenie automatyzacji procesu magazynowego i sterowania ruchem przesyek z pulpitu sterowniczego za pomoc kart perforowanych. Wymienione rodzaje i typy regaw magazynowych mog spenia nastpujce funkcje: o upraszcza procesy magazynowe o przyspiesza procesy magazynowe i zwiksza ich stopie zmechanizowania i zautomatyzowania o zmniejsza przestrze zajt, niezbdn do wykonywania robot adunkowych i skadowania (rusztowania okrne) o zwiksza wykorzystania powierzchni skadowej (rusztowania przesuwne) ad.3) Speniaj one w magazynie wiele funkcji dodatkowych. Rodzaje wag: stoowe, pomostowe -uchylne, dziesitne odwanikowe z dodatkowym przesuwnikiem, wagi przesuwnikowe wozowo-samochodowe, samochodowo-wagonowe oraz automatyczne urzdzenia wace. Nowoczesne techniki waenia stosowane w transporcie morskim i ldowym wymagaj powizania procesu przeadunku z procesem waenia. Dlatego te stosowane s automatyczne urzdzenia wace, zainstalowane bezporednio na urzdzeniach przeadunkowych. Istniej trzy grupy urzdze wacych wyposaonych w automatyczne i pautomatyczne ukady z rejestratorem tarowania, waenia i wielkoci zaadunku. S to: urzdzenia wace zainstalowane w ukadach zlinowania chwytakw (mechaniczne, tensometryczne, elastomagnetyczne);urzdzenia wace (mechaniczne lub elektromechaniczne) zainstalowane na dozujcych zasobnikach przejezdnych oraz tamowe urzdzenia wace (mechaniczne, 5

elektromechaniczne, elektroniczne tub izotopowe). Do urzdze pomocniczych zaliczane s rwnie: urzdzenia kontrolno pomiarowe (przyrzdy do kontroli warunkw magazynowania, tj. termometry, psychrometry, higrometry) urzdzenia przeciwpoarowe - osprzt ganiczy, automatyczne instalacje ganicze, instalacje alarmowe itp. urzdzenia techniczno-organizacyjne np. maszyny ksigujce i fakturujce, kartoteki itp. sprzt do utrzymania czystoci itp. Nowoczesne rozwizania przepywu informacji wspomagajce procesy magazynowe Wykorzystywanie komputerw w realizacji procesw magazynowych stao si obecnie zjawiskiem powszechnym. Trudno wyobrazi sobie funkcjonowanie wikszego magazynu, ktrego zadaniem jest przede wszystkim sprawna obsuga klienta, stanowica podstawowy atrybut procesu logistycznego, bez komputera. Zastosowanie w magazynie komputera sterujcego procesem magazynowym polega najczciej na przypisaniu okrelonemu adresowi w przestrzeni skadowej jednej palety (pojemnika), przystosowanej do przemieszczania w ukadzie transportowym sterowanym komputerem. Dobra materialne przyjte do magazynu s umieszczane w tej palecie bez pracownikw zobowizanych do stworzenia dokumentacji, z ktrej wynika, jakie dobra i w jakiej iloci s ulokowane w konkretnej palecie (pojemniku). Informacja ta zostaje wprowadzona do pamici maszyny. Paleta przekazana na transporter, sterowana komputerem, otrzymuje w miejscu identyfikacji zakodowany adres. Urzdzenia transportowe przemieszczaj zaadresowan palet automatycznie do miejsca skadowania. Odszukanie i pobranie dbr w przestrzeni skadowej magazynu odbywa si rwnie automatycznie. Udzia czowieka ogranicza si do wprowadzenia do komputera informacji o asortymencie i iloci potrzebnego dobra. Komputer uruchamia wwczas system sterowania urzdzeniami transportowymi, ktre dostarczaj zadane dobra na miejsce kompletacji. W przypadku gdy ilo, ktr naley pobra,, nie stanowi penej zawartoci jednej palety bd jej wielokrotnoci , reszta dobra, pozostaa w pierwszej jedynej lub ostatniej palecie, jest zwracana automatycznie do przestrzeni skadowej na sygna pracownika. Gwne zatem zadanie komputera w sterowaniu procesem magazynowym w poczeniu z pamici polega na: - ulokowaniu okrelonej palety pod przypisanym adresem, pobraniu palety z okrelonego adresu wskazanego przez wywoanie asortymentu, - dostarczeniu palety ze strefy skadowania do miejsca kompletacji, - synchronizacji biegu palet w ukadzie transporterw, przenonikw i ukadnic w sposb wykluczajcy powstawanie zakce w pracy magazynu.

Automatyczna identyfikacja (AI) Jest to technika posugiwania si kodami kreskowymi i ich automatyczne odczytywanie za pomoc odpowiednich urzdze. Kod kreskowy moe by nonikiem identyfikacyjnym lub nonikiem danych. Kod kreskowy stosowany jako nonik wycznie identyfikacyjny wymaga wsppracy z komputerow baz danych, gdzie znajduj si informacje o obiekcie identyfikowanym przez kod. Natomiast w przypadku kodu bdcego

nonikiem danych, dane te s automatycznie wprowadzane do systemu komputerowego (np. dane na etykiecie transportowej). Technika automatycznej identyfikacji znajduje coraz szersze zastosowanie w procesach magazynowych. Oprcz rozwiza prostych z zastosowaniem techniki AI w magazynach mog funkcjonowa rwnie znacznie drosze rozwizania zintegrowane z systemem zarzdzania magazynem. Moliwoci tych urzdze pozwalaj dodatkowo na: - ledzenie przepywajcych w procesie logistycznym dbr do przyjcia do magazynu poprzez skadowanie a do wysyki; - monitorowanie identyfikowanych kodem kreskowym pozycji w czasie rzeczywistym w trakcie ich przemieszczania w magazynie; - cig obserwacj ewidencji zwizanej z przyjmowaniem i wydawaniem dbr; - generowanie raportw zwizanych z koniecznoci uzupenie zapasw; - generowanie raportw w danych ukadach. Posugiwanie si technik AI w magazynie w znacznej mierze uatwia zarzdzanie, gdy wspomaga procesy: planowania, kierowania i sterowania oraz kontrolowania. Dodatkow korzyci z posugiwania si w magazynie t technik jest moliwo prowadzenia racjonalnej gospodarki zapasami w wyniku ich automatycznej ewidencji i znajomoci stanw oraz wielkoci obrotw. AI usprawnia rwnie przeprowadzenie inwentaryzacji zapasw magazynowych.

LITERATURA: 1) S. Dbski , Ekonomika i organizacja przedsibiorstw, Warszawa 1995 2) Zarzdzanie gospodark magazynow, PWE Warszawa 1997 3) Logistyka 2/2007 (marzec-kwiecie) 4) E. Goembska (red.), Kompendium wiedzy o logistyce, PWN Warszawa 2004 5) J. Twarg, , System magazynowania i obsugi zapasw w przedsibiorstwie, Gospodarka Materiaowa i Logistyka nr 9/1999