OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

HORIZONTALNO VOENJE TRASE PUTA

projektne linije koje prikazuju tok karakteristinih taaka poprenog profila (osovina kolovoza, ivice kolovoza, ivice planuma, granice trupa puta, granice putnog pojasa...) i definiu njihov poloaj u horizontalnoj ravni geometrijski oblici su kombinacija pravaca, krunih i prelaznih krivina, pri emu svaki element ima podruje primjene sa utvrenim rasponom geometrijskih parametara

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRAVCI
kao najstroiji geometrijski element prave linije slue kao pomono sredstvo u formiranju povijene linije trase: - teko se uklapa u sloene uslove terena - saobraajno-psiholoki efekat, pravci sa dugim centralnim vizurama djeluju monotono i smanjuju aktivnost vozaa, negativan uticaj na sposobnost procjene situacije - prava je samo najkraa veza izmeu dvije take, u graenju puteva vezu izmeu dva pravca mogue ostvariti samo fleksibilnim oblicima - Lorenc: Prava skoro uvijek vodi pogrenim pravcem, to dokazuje sledea krivina.

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRAVCI
- ne postoje ogranienja za primjenu pravca sa vozno-dinamike strane, negativni saobraajno-psiholoki efekti uoeni u eksploataciji ukazuju da dionice u pravcu treba ograniiti na mjeru koja je sagledljiva za vozaa i dovoljna za prilagoavanje uslovima puta: kod suprotno usmjerenih krivina 2Vr L(m) 20Vr ispod vrijednosti min L je besmisleno primjenjivati pravac, ve se krivine povezuju S krivom
kod istosmjernih krivina 4Vr L(m) 20Vr duina dovoljna za sagledavanje i shvatanje otrine zakrivljenosti sledee krivine Maksimalna duina pravca ograniava se na vrijednost koja je priblino jednaka najveoj dubini vidnog polja.
3

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE
fleksibilno povijanje trase radi savlaivanja terenskih prepreka, krivine pogodnih geometrijskih oblika. Kao najprostiji oblik krive, kruni luk nezamjenjiv oblik projektne geometrije (linija konstantne zakrivljenosti 1/R=const)-uticaj na vozila u kretanju Granini radijusi min R R maxR Minimalni radijus, obezbjediti kretanje u najotrijoj krivini mjerodavnom raunskom brzinom uz ostvarenje pune vrijednosti radijalnog koeficijenta trenja (max fR) uz maksimalni popreni nagib (maxip):

min R

Vr2 m 127(max fR max ip )

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE
za maxfR i maxip=7%, min R u funkciji od Vr

Vr (km/h) minR(m)

40 50 60

70

80

90

100 110 120

50 80 120 180 250 350 450 600 750

primjenjuje se samo na onim mjestima gdje bi R>minR bio neprihvatljiv zbog investicionih posledica

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE
Maksimalni radijus horizontalne krivine - maxR - eksploatacija puteva pokazala da max R treba ograniiti na vrijednost kod koje voza ne gubi osjeaj zakrivljenosti - suvie blage krivine ostavljaju utisak poremeenog pravca (naroito za R10 000m) - max R=5 000m - objektivna slika o max R dobija se iz odnosa maxR/minR-skladni oblici postiu se kod odnosa maxR/minR~6

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

KRUNE KRIVINE

karakteristini geometrijski elementi krune krivine

7

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
neohodan geometrijski oblik kod prelaska iz pravca u krug, iz kruga u krug i iz kruga u pravac ukoliko se ne primjene, problemi i posledice: - usled skokovite promjene zakrivljenosti sa 1/R=1/ do 1/R=const, dolazi do potrebe za trenutnim okretom upravljaa, sijeenje krivine, ugroena bezbjednost saobraaja - skokovita promjena radijalnog ubrzanja-boni udar, neprijatno u fiziolokom i psihikom pogledu, dolazi do pogrenih odluka u toku vonje - direktan prelazak iz pravca u krivinu ostavlja utisak preloma vodeih linija puta, nesigurnost vozaa i neadekvatno ponaanje Prelazna krivina- nije samo posrednik izmeu kruga i pravca, ve ravnopravan krivinski oblik sa pravcem i krivinom (klotoida).

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

vizuelni efekti sa i bez prelazne krivine

9

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
granini uslovi: - promjena poluprenika krivine treba da bude postepena, zakrivljenost podlee linearnoj promjeni - pri konstantnoj brzini vonje brzina okretanja prednjih tokova treba da bude konstantna - preeni put i izvreno okretanje prednjih tokova od poetka prelazne krivine do odreenog mjesta moraju biti srazmjerni proteklom vremenu: L.R=const prirodna jednaina klotoide:

R.L=A2
A-parametar klotoide, faktor veliine prelazne krivine

10

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

matematiki oblik klotoide - Fresnel-ovi integrali

11

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
klotoida-najprostija kriva posle kruga:
klotoida R.L=const=A2 =L/2R faktor veliine: parametar klotoide A (m) krug R=const =L/R faktor veliine: radijus kruga R (m)

12

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

slinost klotoida razliitih parametara

13

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
u projektovanju se koristi samo prvi dio do max 90- laka konstrukcija za unaprijed izabranu veliinu A i R

karakteristini elementi za geometrijsku konstrukciju klotoide

14

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

geometrijski elementi proste putne krivine

15

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE

geometrijski elementi prekretne linije-S kriva

16

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Vozno-dinamiki kriterijum promjena zakrivljenosti vodi promjeni radijalnog ubrzanja -boni udar- jai ako je prelazna krivina kraa sR= 0.3m/sec3 ne osjea se sR= 0.8m/sec3 fizioloki podnoljiv

min A
Vr(km/h) sR(m/sec3) minA(m) minR(m) minL(m) 40 0.8 40 50 35 50 60 75 45 60 80 120 55

V3 0.146 sR
70 110 180 65 80 140 250 80 90 180 350 95 100 230 450 110 110 280 600 130 120 350 750 160
17

0.72 0.65 0.57 0.50 0.45 0.40 0.35 0.30

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Konstruktivni kriterijum prelazna krivina slui za promjenu poprenog nagiba kolovoza, postupno okretanje kolovozne ploe oko unaprijed definisane ose vitoperenja, rampa vitoperenja ir

min A

h minR max ir

max ir = 0.5%, izuzetno 1.0 do 1.2% kod serpentina

18

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

vitoperenje u S krivini oko ose kolovoza

19

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PRELAZNE KRIVINE
Estetski kriterijum ublaavanje utiska otrine krivine, otvaranje krivine minA=R/3 za krivine radijusa R>minR, voznodinamiki kriterijum obezbjeuje i estetiku likovna taka gledita: L:Lk:L=1:1:1 odnosno : : =1:2:1

20

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PROIRENJE KOLOVOZA U KRIVINI

za krivine 25< R<200m, kolovoz se proiruje u zavisnosti od otrine krivine i konstruktivnih dimenzija mjerodavnog vozila

a 2R s

Rs najmanji poluprenik kruga okretanja a rastojanje od zadnje osovine do prednjeg najisturenijeg dijela vozila za vie saobraajnih traka

n 1

pi
21

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PROIRENJE KOLOVOZA U KRIVINI

potrebna veliina proirenja vozne trake u krivini

22

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

U SKORO 40% SAOBRAAJNIH NEZGODA KAO INDIREKTAN UZROK NAVODI SE NEDOVOLJNA PREGLEDNOST PUTA! - puna preglednost samo u pravcu - preglednost je i saobraajno-psiholoki i vozno-dinamiki inilac - stepen ostvarenja u trasiranju i inenjersko-tehnikom oblikovanju puta

zaustavna preglednost preticajna preglednost

23

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Zaustavna preglednost potrebna preglednost za bezbjedno zaustavljanje vozila ispred nepokretne smetnje na kolovozu - posebno vano za R<1000m - vizura preglednosti: Pz=Lzf+ L (m) Lzf zaustavni put pri forsiranom koenju L- sigurnosni razmak vozila zaustavljenog ispred smetnje (5-10m)

24

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

po pravilu ostvarena na svakom mjestu=put garantuje bezbjednu vonju programiranu raunskom brzinom

geometrijske postavke za odreivanje zaustavne vizure preglednosti

25

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

minimalna vizura zaustavne preglednosti u funkciji brzine vonje i uslova vonje

26

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Preticajna preglednost
razlike u brzinama, manevar preticanja mogue ostvariti kod gustine toka koja je manja od nivoa usluge D vozilo koje pretie mora da pree dui put od preticanog vozila LB-put preticanog vozila, LA-LB viak puta pretiueg vozila, LC sigurnosno rastojanje

ematski prikaz procesa preticanja sa komponentama vizure preglednosti

27

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

ukupna duina puteva = preticajna vizura preglednosti
Pp t (2Vr 3.6 V) m

-vrijeme, za V=15km/h, t=10s - u tekim terenskim uslovima koristi se redukovana duina preticanja-poetak preticanja trenutak kada je vozilo A u istoj ravni sa vozilom B - za autoputeve i puteve sa razdvojenim kolovozima, skraena vizura preglednosti, nema vozila C:
PpA t (Vr 3.6 V) m

- % ukupne duine puta sa zadovoljavajuim uslovima za preticanje 28

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Konstrukcija zone preglednosti
preglednost se provjerava na svim krivinama kod kojih uz unutranju ivicu kolovoza postoje vizuelne prepreke najvea irina zone preglednosti na dijelu krunog luka

grafika konstrukcija zone preglednosti za sluaj nepokretnje smetnje

29

OSNOVE SAOBRAAJNICA

III PREDAVANJE

PREGLEDNOST PUTA U SITUACIONOM PLANU

Konstrukcija zone preglednosti

sraunata irina zone preglednosti se uporeuje sa raspoloivom irinom iz normalnog poprenog profila-potrebne mjere za obezbjeenje preglednosti: na svim putevima I, II i III razreda iz zone preglednosti ukloniti sve prirodne i vjetake objekte, rastinje, privremene objekte, zabraniti sadnju

primjer otvaranja usjeka radi postizanja preglednosti u krivini

30