Badanie Potrzeb Wielkopolskich Przedsiębiorców W Zakresie Współpracy Ze Sferą B+R

Badanie potrzeb wielkopolskich przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R
Instytut Zachodni w Poznaniu Instytut Naukowo-Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego
Pozna, kwiecie 2012 r.
Raport przygotowany na potrzeby projektu POKL B+R dla Wielkopolski
Publikacja jest wspfinansowana ze rodkw Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego oraz Programu Kapita Ludzki Publikacja zostaa opracowana w ramach projektu B+R dla Wielkopolski nr POKL.08.02.01-30-009/11
Opracowanie raportu: Piotr Cichocki, Martyna Pluciska Koordynacja merytoryczna: Witold Nowak Redakcja i korekta: Anna Rbalska Projekt graficzny i skad: Mikoaj Musielak
Copyright by Instytut Zachodni 2012 Publikacja dystrybuowana jest bezpatnie.
Lider projektu: Instytut Zachodni w Poznaniu Instytut Naukowo-Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego ul. Mostowa 27 61-854 Pozna www.iz.poznan.pl
Partner projektu: Wielkopolski Zwizek Pracodawcw Prywatnych im. Cyryla Ratajskiego ul. Gboka 4/35 61-553 Pozna www.wzpp.org.pl
SPIS TRECI
O PROJEKCIE W KONTEKCIE STANU SEKTORA B+R W WIELKOPOLSCE................................. 4 ZAOENIA METODOLOGICZNE.................................................................................................... 6 ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH................................................................................ 8
Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw.............................................................................................................................................. 8 Profil podejmowanej dziaalnoci B+R..................................................................................................................................................................... 12 Postawy wobec innowacji, bada i rozwoju......................................................................................................................................................... 17 Kompetencje w zakresie nawizywania wsppracy B+R............................................................................................................................ 22 Planowanie dziaalnoci B+R w przyszoci........................................................................................................................................................... 27
ANALIZA WYNIKW BADA JAKOCIOWYCH............................................................................29

Zachowania innowacyjne przedsibiorstw........................................................................................................................................................... 29 Stan wsppracy pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R.......................................................................................................................... 34 Opinie przedsibiorcw o wsppracy ze sfer B+R........................................................................................................................................ 39 Relacje pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R................................................................................................................................................ 45 Problemy i bariery wsppracy przedsibiorcw z jednostkami ze sfery B+R................................................................................. 46 Plany i oczekiwania przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R....................................................................................... 54
PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE........................................................................................... 61 ANEKS METODOLOGICZNY............................................................................................................ 68

Model badania......................................................................................................................................................................................................................... 68 Dobr prby i realizacja bada..................................................................................................................................................................................... 70
SPIS TABEL
Tabela 1. Swobodne skojarzenia przedsibiorcw w pojciem B+R Badania i Rozwj........................................................ 8 Tabela 2. Prowadzenie dziaalnoci badawczo-rozwojowej przez przedsibiorstwo (N = 1004) ...................................... 9 Tabela 3. Powody braku wsppracy w zakresie B+R (N = 804) ............................................................................................................ 10 Tabela 4. Jednostki, z ktrymi przedsibiorstwo prowadzi dziaalno rozwojow (N = 200) ........................................... 12 Tabela 5. Analiza regresji logitowej: prowadzenie wsppracy B+R ................................................................................................... 14 Tabela 6. Planowanie rozwoju wsppracy z podmiotami B+R w cigu najbliszych 2 lat ................................................. 16 Tabela 7. Analiza regresji logitowej: samoocena zdolnoci przedsibiorstwa do wdraania innowacji....................... 18 Tabela 8. Rodzaje innowacji, ktrych wprowadzenie jest w planach przedsibiorstwa (N = 1004) ............................... 19 Tabela 9. Ocena obecnych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi (N = 1004) .............................................. 20 Tabela 10. Ocena potencjau naukowcw jako partnerw do wsppracy (N = 1004) ......................................................... 21 Tabela 11. Samoocena potrzeb przedsibiorstwa w zakresie wsppracy B+R (N = 1004) ................................................ 23 Tabela 12. Ocena infrastruktury i otoczenia regulacyjnego dla wsppracy B+R (N=1004) ............................................... 25 Tabela 13. Gwne problemy i ograniczenia dla wsppracy B+R (N=1004) ................................................................................ 25 Tabela 14. Planowanie podjcia wsppracy w zakresie B+R w cigu kolejnych 2 lat (N = 847) ..................................... 27 Tabela 15. Obszary, w ktrych planowane jest podjcie wsppracy B+R (N = 209) .............................................................. 27 Tabela 16. Preferowane sposoby wymiany informacji i dowiadcze w zakresie B+R (N = 555) .................................... 28 Tabela 17. Opis populacji badania ilociowego przedsibiorcw wg liczby zatrudnionych ......................................... 70 Tabela 18. Proponowany sposb doboru respondentw w badaniu ilociowym przedsibiorstw ............................. 71 Tabela 19. Wielko i struktura zrealizowanej prby .................................................................................................................................... 72 Tabela 20. Waenie poststratyfikacyjne: podregiony i wielko przedsibiorstw........................................................................ 73 Tabela 21. Waenie poststratyfikacyjne: wielko przedsibiorstw...................................................................................................... 74 Tabela 22. Rozkad przedsibiorstw w prbie badawczej w badaniu jakociowym wedug kryterium wielkoci...................75
SPIS WYKRESW
Rysunek 1. Podejmowanie dziaalnoci B+R w przekroju subregionalnym .................................................................................. 10 Rysunek 2. Prowadzenie dziaalnoci B+R a kultura organizacyjna przedsibiorstwa ........................................................... 11 Rysunek 3. Czstotliwo podejmowania wsppracy w zakresie B+R (N = 143) ..................................................................... 15 Rysunek 4. Przedmiotowy zakres wsppracy w zakresie B+R (N = 143) ....................................................................................... 15 Rysunek 5. Samoocena zdolnoci przedsibiorstwa do wprowadzania innowacji (N = 1004) ........................................ 17 Rysunek 6. Ocena zdolnoci do wprowadzania innowacji a pozycja konkurencyjna przedsibiorstwa ................... 19 Rysunek 7. Ocena zapotrzebowania na nowe technologie w przedsibiorstwie (N = 1004) ........................................... 20 Rysunek 8. Ocena moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi a podregion ............................................................. 21 Rysunek 9. Ocena wasnej wiedzy w zakresie nawizywania wsppracy B+R (N = 1004) ................................................. 22 Rysunek 10. Znajomo moliwoci uzyskania wsparcia dla wsppracy B+R (N = 1004) ................................................. 23 Rysunek 11. Znajomo rde moliwego wsparcia dla dziaa B+R (N = 1004; N = 691) ............................................... 24 Rysunek 12. Preferowane sposoby komunikacji ze sfer B+R (N = 843) ......................................................................................... 28
O PROJEKCIE W KONTEKCIE STANU SEKTORA B+R W WIELKOPOLSCE
O projekcie w kontekcie stanu sektora B+R w Wielkopolsce

Niezalenie od poziomu optymizmu w odniesieniu do gospodarczych perspektyw Wielkopolski obserwatorzy pozostaj przewanie zgodni co do tego, e innowacyjno i badania rozwojowe nie s mocn stron regionu, a pozostaj raczej wyzwaniem, ktremu trzeba sprosta. Struktura gospodarki regionalnej okazuje si z tej perspektywy zorientowana przede wszystkim na wzgldnie szybk adaptacj raczej ni inicjowanie zmian w zakresie technologii oraz organizacji pracy. Podejmowanie dziaa w zakresie B+R przez wielkopolskie przedsibiorstwa postrzegane jest jako warunek konieczny dugofalowego rozwoju regionalnego. Znajduje to odzwierciedlenie w raportach analitycznych oraz regionalnych strategiach rozwoju. Raport Trendy rozwojowe regionw, opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2009), wskazuje, e cho Wielkopolska pozostaje wrd regionw najbardziej rozwinitych, to potencjalnie osabienie moliwe jest ze wzgldu na rosnce obcienie demograficzne, zmniejszanie si liczby aktywnych maych i rednich przedsibiorstw oraz nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow. Z kolei sia wojewdztwa wynika ma z nakadw na innowacje w samym przemyle, ze stosunkowo duej liczby studentw szk wyszych oraz jakoci rodowiska. Zatem si Wielkopolski okazuje si w tym wietle nie to, co dotyczy bezporednio gospodarki, ale raczej czynnikw mniej lub bardziej poredniego wkadu w ni poprzez kapita ludzki, innowacje w przemyle, popraw jakoci ycia. Region posiada pewien oglny potencja dziaalnoci badawczo-rozwojowej, jednak w niewystarczajcym stopniu uwidacznia go w yciu gospodarczym. W cigu czterech lat, pomidzy rokiem 2004 a 2008, dokona si generalny wzrost nakadw inwestycyjnych w przeliczeniu na jednego mieszkaca o ponad 56%, a towarzyszy mu take wzrost nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow o 62%, cho wyjciow warto, tj. 111 z, trudno uzna za bardzo znaczc. Niemniej, w obu tych zakresach wzrosty s sygnaem rosncego potencjau gospodarczego w regionie. W ramach dziaalnoci B+R Wielkopolska zajmuje ostatni pozycj wrd siedmiu najbardziej konkurencyjnych wojewdztw Polski. Sab stron jest maa nowoczesno, wyraajca si niewielkim udziaem firm o bardzo wysokiej technologii. Region cechuje niedostateczna jak na dzisiejsze potrzeby nowoczesno gospodarki. Pomc sprosta tym wyzwaniom maj: Regionalna Strategia Innowacji, powstaa w ramach projektu RIS UE Innowacyjna Wielkopolska w styczniu 2004 roku, oraz Strategia rozwoju wojewdztwa wielkopolskiego do 2020 roku, przyjta przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego dnia 19 grudnia 2005 roku. Drugi spord tych dokumentw ma charakter szerszy i bardziej oglny, a jego wkadem w rozpoznanie sytuacji spoeczno-gospodarczej jest diagnoza przeprowadzona w ramach analizy SWOT, obejmujca wybrane wymiary, w tym stan gospodarki jej innowacyjno, zapotrzebowania i kierunki rozwoju. Autorzy Strategii rozwoju wojewdztwa wprost odnosz si do stereotypu Wielkopolski gospodarnej, regionu dynamicznego, wyrniajcego si na tle kraju podkrelaj przede wszystkim, e stereotyp ten pozostaje w wielu wymiarach bez pokrycia. Diagnozy wykonane na potrzeby stworzenia strategii, a wic liczce sobie obecnie ju ponad pi lat, wskazyway na takie obszary, w ktrych Wielkopolska nie nada za krajow czowk: poziom wyksztacenia mieszkacw, nakady na badania i rozwj oraz innowacyjno a s to jednoczenie obszary kluczowe dla utrzymywania i wzrostu konkurencyjnoci. Uzupenieniem powyszych konkluzji strategii rozwoju regionu moe by natomiast Regionalna Strategia Innowacji, ktra w czci diagnostycznej wskazuje na nisk innowacyjno wielkopolskich przedsibiorstw, a take niedobory mylenia strategicznego i dugofalowego wrd kadry zarzdzajcej. Wyniki te pochodz wprawdzie
Region posiada pewien oglny potencja dziaalnoci badawczo-rozwojowej, jednak w niewystarczajcym stopniu uwidacznia go w yciu gospodarczym.
O PROJEKCIE W KONTEKCIE STANU SEKTORA B+R W WIELKOPOLSCE
sprzed kilku lat, jednak wyniki bardziej aktualne, przywoywane chociaby w analizach atrakcyjnoci regionu czy nakadw na inwestycje i badania, potwierdzaj, e niedobory innowacyjnoci pozostaj wci aktualnym problemem Wielkopolski. Szkolnictwo wysze odgrywa bardzo wan rol w rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, dziki ktrej w Europie powstaje okoo poowa nowych miejsc pracy. Jednym z celw stawianych przed europejskim, a tym samym i polskim, szkolnictwem wyszym jest zapewnianie bliskiej wsppracy instytucji szkolnictwa wyszego i jednostek sektora badawczo-rozwojowego z sektorem gospodarki, a w szczeglnoci z przemysem wysokich technologii. Konieczno powizania sektora nauki z sektorem gospodarki wymaga jednak podniesienia kwalifikacji kadr sektora badawczo-rozwojowego, zwaszcza w zakresie umiejtnoci zarzdzania projektami badawczymi i w zakresie komercjalizacji wynikw prac badawczych. Std wynikaj cele, ktre zostay zaoone w projekcie B+R dla Wielkopolski. Celem projektu B+R dla Wielkopolski jest rozwijanie kompetencji uczestnikw w zakresie zarzdzania badaniami naukowymi oraz podnoszenie ich kwalifikacji niezbdnych do tworzenia warunkw umoliwiajcych transfer wynikw prac badawczych do przedsibiorstw z terenu wojewdztwa wielkopolskiego. Osignicie tych efektw umoliwia przeprowadzenie cyklu szkole, warsztatw i stay badawczych w przedsibiorstwach. Realizacja celu przysuy si do podniesienia konkurencyjnoci sektora nauki i przedsibiorstw, efektywnoci bada oraz w rezultacie do wzrostu innowacyjnoci gospodarki wielkopolskiej.
Istotn rol, jak speni projekt B+R dla Wielkopolski, bdzie zapewnienie warunkw do lepszego poznania si osb z otoczenia nauki i biznesu. W celu promowania idei transferu wiedzy i bada do przedsibiorstw zostanie zorganizowana konferencja podsumowujca, na ktr zostan zaproszeni przedstawiciele wiata nauki i biznesu z terenu Wielkopolski. Celom promocyjnym bd rwnie suy spotkania odbywajce si w jednostkach macierzystych uczestnikw projektu, majce na celu promowanie wynikw ich indywidualnych przedsiwzi badawczych przeprowadzonych w trakcie stay w przedsibiorstwach. W ramach pierwszego etapu projektu zrealizowano badanie potrzeb wielkopolskich przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R. Na podstawie uzyskanych wynikw przygotowano niniejszy raport zawierajcy rekomendacje stanowice punkt wyjcia do przeprowadzenia stay organizowanych w ramach wspomnianego projektu. Ponadto badanie pozwolio w szerszym zakresie zdiagnozowa potrzeby przedsibiorcw dotyczce wsppracy ze sfer B+R, a uzyskana wiedza umoliwi w przyszoci lepiej dostosowa oferty sektora badawczorozwojowego do oczekiwa firm w regionie. Projekt B+R dla Wielkopolski jest wspfinansowany ze rodkw Unii Europejskiej z Programu Operacyjnego Kapita Ludzki z Priorytetu VIII. Regionalne kadry gospodarki, Dziaanie 8.2. Transfer wiedzy, Poddziaanie 8.2.1: Wsparcie dla wsppracy sfery nauki i przedsibiorstw. Liderem projektu jest Instytut Zachodni w Poznaniu, realizujcy przedsiwzicie przy wsppracy z Wielkopolskim Zwizkiem Pracodawcw Prywatnych im. Cyryla Ratajskiego.
ZAOENIA METODOLOGICZNE
Zaoenia metodologiczne
Realizowany projekt badawczy obejmowa dwa gwne dziaania badawcze: sonda ilociowy oraz pogbione badanie jakociowe kadry zarzdzajcej przedsibiorstw. Niniejszy raport stanowi analiz wynikw uzyskanych w obydwch komponentach przedsiwzicia: w pierwszej czci dokumentu przedstawiono rezultaty badania ilociowego, natomiast wyniki bada jakociowych zostay podsumowane w drugiej czci raportu. Badania ilociowe, dziki swej specyfice, maj istotn przewag nad innymi formami bada przede wszystkim ze wzgldu na reprezentatywno uzyskiwanych wynikw pomiaru, przez co moliwe jest oszacowanie rozkadw badanych postaw i opinii w caej populacji i uoglnianie wnioskw. Z drugiej natomiast strony do saboci tej metody pomiaru naley powierzchowno odpowiedzi uzyskiwanych w standaryzowanej sytuacji wywiadu; szczeglnie silnie utrudnia to rozpoznanie takich postaw i opinii, ktre nie s w peni uwiadamiane przez respondentw. Dlatego te w ramach niniejszego projektu badawczego zdecydowano si na uzupenianie technik ilociowych jakociowymi. Zastosowanie drugiej z tych form pomiaru przyczynio si do pogbienia szerokiego, lecz powierzchownego, obrazu badanych zjawisk, nakrelonego w trakcie zrealizowanego sondau. Wywiady jakociowe umoliwiy uzyskanie bardziej szczegowych informacji dziki specyfice zastosowanego narzdzia scenariusza indywidualnego wywiadu pogbionego. Zastosowanie pyta otwartych oraz elastyczny przebieg rozmw prowadzonych z respondentami przyczyniy si bowiem do zdiagnozowania aspektw wsppracy przedsibiorstw ze sfer B+R, ktre byy nieuchwytne dla badaczy zarwno na etapie analizy danych zastanych, jak i analizy wynikw sondau. Poprzedzona przegldem stanu bada oraz literatury przedmiotu selekcja szczegowych problemw badawczych, odpowiadajcych specyfice poszczeglnych technik pomiaru, obejmowaa sze zagadnie. Te zagadnienia problemowe podlegay nastpnie eksplikacji do poziomu bardziej szczegowych pyta badawczych, ktre nastpnie poddawano operacjonalizacji do poziomu pyta kwestionariuszowych i scenariuszowych. Po pierwsze, przedmiotem zainteresowania bya zatem diagnoza stanu wsppracy pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R i zachowa innowacyjnych przedsibiorstw, ktra obejmowaa midzy innymi okrelenie znajomoci pojcia B+R, zidentyfikowanie wystpowania wsppracy w tym zakresie, jak rwnie przyczyn ewentualnego braku wsppracy, okrelenie intensywnoci, cigoci i skali wsppracy, zidentyfikowanie obszarw wsppracy, zidentyfikowanie zdolnoci innowacyjnej i rde innowacyjnoci w badanych przedsibiorstwach, a take okrelenie rde finansowania przedsiwzi w zakresie wsppracy B+R. Ponadto pogbiono powyszy obszar badawczy poprzez zdiagnozowanie wiadomoci roli innowacji dla firm, zidentyfikowanie dobrych praktyk w ich wsppracy z podmiotami B+R oraz okrelenie zaangaowania zasobw w t kooperacj. Po drugie, dokonano diagnozy opinii przedsibiorcw o wsppracy ze sfer B+R, ktra obejmowaa, z jednej strony, ocen jakoci i efektywnoci wsppracy, a z drugiej strony zidentyfikowanie motywatorw kooperacji i jej wpywu na funkcjonowanie firm. Po trzecie, podjto prb diagnozy relacji pomidzy firmami a podmiotami badawczo-rozwojowymi, ktra zostaa uszczegowiona poprzez zidentyfikowanie norm regulujcych relacje przedsibiorstw z sektorem B+R, okrelenie charakteru procesu komunikowania i przepywu wiedzy midzy tymi podmiotami oraz zdiagnozowanie przebiegu konkurencji i wsppracy. Po czwarte, podjto kroki na rzecz analizy problemw i barier wsppracy jednostek ze sfery B+R z przedsibiorstwami, a obejmowaa ona nastpujce zagadnienia szczegowe: diagnoz wiedzy nt. moliwoci wsppracy ze sfer B+R, zidentyfikowanie problemw lecych po stronie przedsibiorstw w porwnaniu z tymi lecymi po stronie podmiotw B+R, zidentyfikowanie barier strukturalnych, systemowych, instytucjonalnych, formalnoprawnych, finansowych, informacyjnych, organizacyjnych, kompetencyjnych i wiadomociowych oraz diagnoz sposobw poszukiwania partnerw w sektorze badawczo-rozwojowym i wykorzystywanych kanaw komunikacji we wsppracy B+R. Po pite, przedmiotem badawczej diagnozy uczyniono okrelenie planw i oczekiwa przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R, przez co rozumiano midzy innymi: diagnoz planw w zakresie wsppracy, moliwych obszarw
6
ZAOENIA METODOLOGICZNE
przyszej wsppracy, wiedzy nt. dostpnego wsparcia wsppracy przedsibiorstw ze sfer B+R, potrzeb innowacyjnych przedsibiorstw, potrzeb informacyjnych, szkoleniowych, doradczych, kadrowych, finansowych w zakresie wsppracy z B+R. Dodatkowo prbowano dokona diagnozy profilu przedsibiorstw wsppracujcych w zakresie B+R ze wzgldu na szereg czynnikw odnoszcych si do stylu i jakoci zarzdzania przedsibiorstwem. Peen model badania, przedstawiajcy zastosowanie poszczeglnych technik badawczych w odniesieniu do wyodrbnionych problemw, zosta umieszczony w zaczniku do niniejszego raportu. Wyrany podzia struktury dokumentu, jak i specyfika danych uzyskanych w trakcie badania ilociowego i jako-
ciowego sprawiaj, e niniejszy raport mona czyta na kilka sposobw. Najpeniejszy obraz badanych zjawisk pozwala z pewnoci uzyska lektura caego dokumentu, jednak zalenie od oczekiwa czytelnika, samodzieln cz moe stanowi rozdzia powicony analizie wynikw sondau, ale rwnie rozdzia integrujcy wyniki z obydwch komponentw badania oraz przedstawiajcy zwizane z nimi rekomendacje. Naley zwrci uwag, e wyniki badania ilociowego mona uoglnia na populacj generaln wielkopolskich przedsibiorstw dziki zastosowanym zabiegom metodologicznym. Z kolei wyniki badania jakociowego pogbiaj wyniki sondau w wybranych obszarach, ale ze wzgldu na procedur doboru prby i specyfik techniki badawczej nie stanowi podstawy do generalizacji.
ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH
Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw
ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

Dziaalno typu B+R stanowi koncepcj o rosncej popularnoci, niemniej jednak pozostaje w stosunkowo niewielkim stopniu zakorzeniona w wiadomoci kadry zarzdzajcej i pracownikw wielkopolskich przedsibiorstw. wiadczy o tym nie tylko wspomniany wczeniej relatywnie niski poziom nakadw na badania i rozwj ponoszonych przez przedsibiorstwa funkcjonujce w regionie, ale rwnie wyniki przeprowadzonego badania opinii kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw. W tabeli 1 zaprezentowano zestaw swobodnych skojarze zanotowanych w ramach pytania otwartego, gdzie rejestrowano spontaniczne skojarzenia z pojciem B+R Badania i Rozwj, nie udzielajc przy tym adnych wskazwek ani podpowiedzi, tak aby przy okazji wprowadzenia do sytuacji wywiadu rozpozna kompetencje rozmwcw zanim zostan nasycone informacjami pozyskanymi przez nich w trakcie wywiadu.
Tabela 1. Swobodne skojarzenia przedsibiorcw w pojciem B+R - Badania i Rozwj
Odpowiedzi respondentw swobodne skojarzenia z pojciem B+R

Z niczym, trudno powiedzie, brak odpowiedzi Rozwj, zmiany, rozwj firmy Nowoczesno, nowe rozwizania, nowe technologie, innowacje Badania Nauka, instytucje naukowe Analizowanie, statystyki Szkolenia, podnoszenie kwalifikacji Badania rynku Poszukiwanie nowych produktw, technologii, usug Ulepszanie produktw, usug, technologii Programy, rodki unijne, dotacje Gospodarka, produkcja Ankiety Inwestycje Biurokracja, urzdy, marnowanie pienidzy, marnowanie czasu, kontrole Definicja Przyszo Zatrudnienie, HR, bezrobocie Co dobrego, zmiany na lepsze
Czsto
397 213 137 105 36 31 29 28 25 16 16 15 15 13 13 10 10 10 10
[rdo: Badania wasne]
Prawie 40% wszystkich ankietowanych nie miao adnych spontanicznych skojarze z pojciem B + R Badania i Rozwj, natomiast znaczna cz pozostaych wypowiedzi stanowia w gruncie rzeczy lune skojarzenia ze skadowymi pojciami zoenia
badania i rozwj. Wydaje si, e w przypadku wszystkich trzech wskaza o czstoci przekraczajcej 100 mamy do czynienia z tak form spontanicznie maskowanej ignorancji. Spord skojarze mniej oczywistych, a przez to zdecydowanie mniej czstych, rwnie
8
stosunkowo nieliczne charakteryzoway si trafnoci. Ze wzgldu na fakt, i w powyszej tabeli zrezygnowano z prezentowania odpowiedzi pojawiajcych si w mniej ni 1% przeprowadzonych wywiadw, nie znalazy si w tym zestawieniu odpowiedzi stosunkowo najblisze intuicjom osb projektujcych badanie: wsppraca firm z instytucjami badawczymi (7 wskaza) oraz dziaem rozwoju w firmie (5 wskaza). Niemniej jednak ten stosunkowo niekorzystny obraz obecnoci pojcia B+R w wiadomoci wielkopolskich przedsibiorcw ma o tyle pozytywny podtekst, e przewaajca wikszo tych spontanicznych skojarze ma charakter pozytywny. Po dokonaniu wstpnego rozpoznania spontanicznych skojarze zadawano zamknite pytanie dotyczce tego, czy w ramach danego przedsibiorstwa prowadzone s lub byy dziaania, ktre mona zakwalifikowa jako badawczo-rozwojowe. Respondentom wyjaniano przy tym, e przez B+R rozumie si w gospodarce dwa wzajemnie powizane procesy, obejmujce systematyczne prace twrcze, ktre zwikszaj zasoby wiedzy i s wykorzystywane do wynajdowania nowych rozwiza (np. innowacji produktowych, marketingowych, procesowych czy organizacyjnych). Naley jednoczenie zauway, e te stosunkowo wysokie odsetki deklaracji szczeglnie w przypadku przedsibiorstw rednich i duych tylko pozornie nie przystaj do danych statystycznych mwicych o zdecydowanie rzadszym wystpowaniu dziaa badawczo-rozwojowych w skali regionalnej gospodarki. Celowo bowiem przyjto w sytuacji wywiadu moliwie najszersze ujcie definicyjne, przez co za dziaalno B+R uznawano rne formy aktywnoci innowacyjnej, ktre nie stanowi wsppracy badawczo-rozwojowej
w cisym sensie. To szerokie ujcie problemu zostao nastpnie doprecyzowane w toku nastpnych pyta, natomiast otwierajc sytuacj wywiadu zamierzano wyodrbni wszystkie te przedsibiorstwa, ktre cho w najmniejszym zakresie wykazyway potencja B+R.
Tabela 2. Prowadzenie dziaalnoci badawczo-rozwojowej przez przedsibiorstwo (N = 1004) [%]
Wielko przedsibiorstwa
Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa
Tak
11 14 27 34
Nie
89 87 73 66
Wyniki zaprezentowane w powyszej tabeli ilustruj wyranie zaleno zachodzc pomidzy wielkoci przedsibiorstwa a prawdopodobiestwem, e s w jego ramach prowadzone dziaania w zakresie B+R. Wyrany kontrast zachodzi przy tym pomidzy przedsibiorstwami mikro i maymi z jednej a rednimi i duymi z drugiej strony. Co ciekawe, przygldajc si rozkadowi odpowiedzi w tej drugiej grupie przedsibiorstw, rozpatrywanej w ukadzie subregionalnym, dostrzec mona, i jedynie w przypadku podregionu pilskiego zamana jest oglna prawidowo ze wzgldu na fakt, e w tym wanie podregionie dziaalno w zakresie B+R czciej prowadz przedsibiorstwa rednie ni due. Na rysunku 1 zobrazowano rwnie to, e przecitnie najrzadziej podejmowane s dziaania typu B+R przez przedsibiorstwa zarejestrowane w podregionach koniskim i leszczyskim. Wyniki uzyskiwane w przypadku podregionw kaliskiego, poznaskiego oraz miasta Pozna s natomiast do siebie zblione.
Rysunek 1. Podejmowanie dziaalnoci B+R w przekroju subregionalnym
Podregion pilski 50 % 40 % Podregion kaliski 30 % 20 % 10 % 0% Podregion poznaski
Podregion koniski
Podregion miasto Pozna Due przedsibiorstwa Podregion leszczyski rednie przedsibiorstwa
W stosunku do przedsibiorstw, ktre deklaroway brak dotychczasowej aktywnoci w zakresie B+R, sformuowano pytanie majce na celu ustalenie powodw tego stanu rzeczy. Wyniki prezentowane w tabeli 3 odnosz si do czterech moliwoci dawanych respondentom
Tabela 3. Powody braku wsppracy w zakresie B+R (N = 804) [%]
w ramach pytania zamknitego. Odpowiedzi inne od wskazanych w kafeterii pytania byy rejestrowane, lecz stanowiy stosunkowo niewielki odsetek, a ich analiza pokazaa, e nie wnosz nic zdecydowanie nowego.
Wielko przedsibiorstwa Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa
Rozczarowanie wczeniejsz wspprac 2 1 1 2
Brak partnerw do wsppracy 6 3 5 8
Brak potrzeby wsppracy 78 81 79 76
Zbyt wysokie koszty wsppracy 7 9 9 8
Inne 6 6 6 7
W przewaajcej mierze brak podejmowania wsppracy w zakresie B+R wynika z braku wyranej potrzeby z punktu widzenia przedsibiorstwa. Pozostae powody wymieniane byy jedynie w stosunkowo niewielkiej liczbie przypadkw. Co wane jednak, waciwie tylko pojedyncze przedsibiorstwa deklaroway zaniechanie wczeniejszej wsppracy ze wzgldu na rozczarowanie uzyskiwanymi efektami. Fakt ten wskazuje, e brak podejmowanych dziaa typu B+R nie wie si z negatywnymi dowiadczeniami, poniewa przewaajca wik-
szo przedsibiorstw takich dziaa niepodejmujcych nigdy wczeniej ich nie podejmowaa. Stanowi to istotny element z punktu widzenia promocji wsppracy w zakresie B+R: wyzwaniem pozostaje brak wiadomoci korzyci mogcych pyn z tego typu wsppracy, a nie zastane negatywne opinie. Co wane, firmy deklarujce prowadzenie dziaalnoci w zakresie B+R cechuj odmienne charakterystyki kultury organizacyjnej, co zostao zobrazowane na rysunku 2. Kultur organizacyjn zoperacjonalizo-
10
wano w sposb uproszczony na podstawie koncepcji Camerona i Quinna, ktra wyrnia cztery oglne typy kultury organizacyjnej. Po pierwsze, jest to tzw. kultura klanu, opierajca si na upodobnieniu przedsibiorstwa do organizacji typu rodzinnego, a co za tym idzie w firmach tego typu dominuj wsplnie wyznawane wartoci i cele dziaania. Do przewanie dominujcych nale natomiast takie wartoci, jak praca zespoowa, zwikszenie zaangaowania ludzi, jak rwnie nacisk kadziony na poczucie odpowiedzialnoci firmy za pracownikw. W ramach kwestionariusza wywiadu ten typ kultury organizacyjnej reprezentowao stwierdzenie: W mojej firmie kadzie si nacisk na rozwj osobisty. Obserwuje si due zaufanie, otwarto i wspuczestnictwo. Po drugie, mona mie do czynienia z kultur adhokracji, oznaczajc typ organizacji opierajcej si na dynamicznym rozwoju jednostek powoywanych do doranie wyznaczanych celw i funkcji. Organizacje tego typu cechuje szybko reagowania na niespokojne i zmienne warunki otoczenia gospodarczego. Typ ten
reprezentowany by przez nastpujce stwierdzenie: W mojej firmie kadzie si nacisk na zdobywanie nowych zasobw i podejmowanie nowych wyzwa. Ceni si szukanie nowatorskich rozwiza i moliwoci. Trzecim wyrnionym modelem jest natomiast kultura hierarchii, ktraopiera si na deniu do wytwarzania identycznych wyrobw w sposb efektywny, niezakcony i niezawodny. Przedsibiorstwom realizujcym ten rodzaj kultury organizacyjnej przypisuje si przestrzeganie takich norm, jak: specjalizacja, merytokracja, hierarchiczno, bezosobowo, odpowiedzialno. Przynaleno do tego typu reprezentowao stwierdzenie: W mojej firmie kadzie si nacisk na trwao i niezmienno. Wane s sprawno, kontrola i praca bez zakce. Po czwarte natomiast w kulturze rynkusilniejszy nacisk kadzie si na ksztatowanie pozycji firmy w otoczeniu ni na sprawy wewntrzne. Nastpuje w tym wypadku wyrane skupienie na przeprowadzaniu transakcji: wymianie, sprzeday i wszelkiego rodzaju kontraktach z innymi podmiotami w taki sposb, aby zyska przewag kon-
Rysunek 2. Prowadzenie dziaalnoci B+R a kultura organizacyjna przedsibiorstwa
Kultura klanu 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % Kultura hierarchii 0% Kultura adhoracji
Firmy prowadzce B+R Kultura rynku Firmy nieprowadzce B+R
kurencyjn na rynku. Typ ten reprezentowany by przez stwierdzenie: W mojej firmie kadzie si nacisk na dziaania konkurencyjne i wyniki. Liczy si osiganie ambitnych celw i zwycianie na rynku. Porwnanie odpowiedzi na pytanie dotyczce kultury organizacyjnej przedsibiorstwa podmio-
tw prowadzcych i nieprowadzcych dziaalnoci B+R pokazuje przede wszystkim wyrany kontrast na osi innowacyjno rutynowo dziaa. Mniej wyrany, nadal jednak istotny, kontrast zachodzi pomidzy kultur zaufania a nastawieniem wycznie na egoistycznie pojmowan konkurencyjno.
11
Profil podejmowanej dziaalnoci B+R
Podsumowujc wyniki analiz przeprowadzonych w ramach obecnej sekcji naley podkreli, i wstpna diagnoza skojarze przedsibiorcw z dziaalnoci B+R wskazuje na ich oglnie pozytywny charakter w niewielkim stopniu jednak nasyconych konkretem. Ta sytuacja moe by oceniana pozytywnie z tego punktu widzenia, e nie wystpuj w wiadomoci kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw uprzedzenia wobec takiej dziaalnoci. Niemniej jednak nie zmienia to faktu, e w przewaajcej mierze brak jest te konkretnych dowiadcze w tym zakresie, ktre mogyby nadawa lunym wyobraeniom konkretnych treci. Przedsibiorstwa nieprowadzce dotychczas dziaalnoci B+R nie podaway przewanie innej przyczyny dla braku takiej aktywnoci ni brak odczuwanej potrzeby wsppracy, a rozczarowanie wczeniejsz wspprac wspominane byo jedynie w odosobnionych przypadkach.

W stosunku do przedsibiorstw, ktre deklaroway prowadzenie dziaalnoci w zakresie B+R, sformuowano pytanie majce na celu dookrelenie charakteru tych dziaa, ich czstotliwoci oraz przedmiotowego charakteru. Przede wszystkim istotne byo za wyodrbnienie spord przedsibiorstw deklarujcych prowadzenie dziaalnoci B+R tych, ktre robi to w trybie wsppracy z innymi podmiotami. Prezentowane w tabeli 4 dane procentowe nie sumuj si do 100 ze wzgldu na moliwo wskaza wielokrotnych, naley rwnie zwrci uwag na fakt zmniejszonej do N = 200 liczebnoci uwzgldnionych respondentw, co stanowi konsekwencj ograniczenia tego pytania jedynie do podmiotw deklarujcych wczeniej podejmowanie jakiej formy dziaalnoci B+R.
Tabela 4. Jednostki, z ktrymi przedsibiorstwo prowadzi dziaalno rozwojow (N = 200) [%]
We wasnym zakresie 56 58 51 38
Publiczne uczelnie wysze 30 27 57 67
Prywatne uczelnie wysze 18 12 20 28
Jednostki B+R, instytuty badawcze 18 44 39 65
Indywidualni naukowcy, wynalazcy 30 15 25 29
Instytucje otoczenia biznesu 7 19 26 42
Na tle ogu przedsibiorstw wyranie wyrniaj si przedsibiorstwa due, ktre zdecydowanie rzadziej deklaruj prowadzenie dziaa we wasnym zakresie, natomiast zdecydowanie czciej prowadz wsplne badania z uczelniami wyszymi oraz jednostkami badawczo-rozwojowymi. Zdecydowanie czciej korzystaj rwnie z usug instytucji otoczenia biznesu (IOB). Generalnie rzecz biorc, nisk popularnoci we wszystkich kategoriach przedsi-
biorstw cieszy si wsppraca z indywidualnymi naukowcami bd wynalazcami. 57 spord 200 przedsibiorstw deklarujcych podejmowanie jakich form dziaalnoci B+R prowadzio jedynie dziaania we wasnym zakresie, w zwizku z czym liczebno respondentw, ktrym zadawano pytania o czstotliwo i zakres przedmiotowy podejmowanej wsppracy, zostaa ograniczona do N = 143.
12
Spord tych 57 przedsibiorstw, ktre deklaroway prowadzenie dziaalnoci B+R tylko i wycznie we wasnym zakresie, przewaajcy odsetek stanowi przedsibiorstwa mae lub mikro. W tabeli 5 zaprezentowano wyniki analizy regresji logistycznej dla dychotomicznej zmiennej zalenej opisujcej wdraanie przez przedsibiorstwa wsppracy B+R (Prowadzi kod 1, Nie prowadzi kod 0). Regresj logistyczn wykorzystano do opisu zalenoci stochastycznych pomidzy zmienn zalen a zestawem zmiennych niezalenych, w skad ktrych weszy nastpujce predykatory: (1) region dziaalnoci (zgodnie z podziaem jednostek terytorialnych dla celw statystycznych NUTS3, kady region Wielkopolski zakodowano w postaci osobnej zmiennej 01), (2) wielko firmy (4 kategorie wielkoci zrekodowane do zmiennych 01), (3) rok zaoenia przedsibiorstwa (3 kategorie przekodowane na zmienne 01), (4) zasig dziaalnoci (4 kategorie, ktrym nadano wartoci 01) oraz trzy zmienne porzdkowe zakodowane w ten sposb, e im wysza warto zmiennej, tym wysze: (5) gotowo do podejmowania ryzyka, (6) zapotrzebowanie na technologi oraz (6) ocena pozycji konkurencyjnej firmy. W poniszej tabeli zamieszczono wartoci wspczynnikw rwna regresji (B) wraz z poziomem istotnoci statystyki testowej, ktra wskazuje, czy dana zmienna jest przy zaoonym poziomie istotnoci wnioskowania znaczcym statystycznie predykatorem zmiennej
zalenej. Warto dodatnia wspczynnika B wiadczy o tym, e wraz ze wzrostem natenia badanej cechy lub wraz z faktem posiadania przez przedsibiorstwo tej cechy, zwiksza si prawdopodobiestwo zaklasyfikowania jej do firm podejmujcych wspprac B+R. Zupenie analogicznie rozumie si ujemne wartoci przy wspczynnikach rwna regresyjnych, z t jednake rnic, e oznaczaj one, i mniejsze jest prawdopodobiestwo zaklasyfikowania do kategorii firm podejmujcych wspprac B+R przedsibiorstw o wyszym poziomie natenia badanej cechy lub posiadajcych okrelon cech. Cztery zmienne w modelu regresji, tj. (a) podregion kaliski, (b) wielko firmy 250 osb i wicej, (c) rok zaoenia przedsibiorstw: po roku 2000 oraz (d) zasig dziaalnoci: midzynarodowy, traktowane s w analizie danych jako kategorie porwnawcze i stanowi punkt odniesienia dla interpretacji uzyskanych wynikw. W przypadku tych czterech zmiennych referencyjnych wartoci wspczynnikw rwnania regresji nie s obliczane, stanowi one jednak podstaw interpretacji kierunku zalenoci dla pozostaych odpowiadajcych im kategorii respondentw. Dla przykadu, wartoci dodatnie przy zmiennej podregion pilski stanowicej punkt odniesienia wiadcz o tym, e przedsibiorstwa z tego podregionu rzadziej prowadz wspprac B+R ni przedsibiorstwa z podregionu kaliskiego. Zupenie analogicznie interpretuje si wartoci dodatnie.
13
Tabela 5. Analiza regresji logitowej: prowadzenie wsppracy B+R
Zmienne niezalene Podregion kaliski (ref.) Podregion pilski Podregion poznaski Podregion m. Pozna Podregion leszczyski Podregion koniski Wielko firmy: 250 osb i wicej (ref.) Wielko firmy: do 9 osb Wielko firmy: 1049 osb Wielko firmy: 50249 osb Rok zaoenia przedsibiorstwa: po roku 2000 (ref.) Rok zaoenia przedsibiorstwa: przed rokiem 1990 Rok zaoenia przedsibiorstwa: pomidzy rokiem 1991 a 2000 Zasig dziaalnoci: midzynarodowy (ref.) Zasig dziaalnoci: lokalny Zasig dziaalnoci: regionalny Zasig dziaalnoci: oglnopolski Gotowo do podejmowania ryzyka Zapotrzebowanie na technologi Pozycja konkurencyjna Staa
Wspczynnik rwnania .071 .467 .261 .021 .225 1.104 .858 .331 .972 .512 .781 .817 .393 .006 .451 .138 3.717
Istotno .868 .147 .399 .953 .563 .001 .004 .190 .003 .117 .022 .010 .084 .916 .000 .391 .000
Przeprowadzona analiza regresji pokazuje przede wszystkim brak istotnych zrnicowa pomidzy poszczeglnymi podregionami w zakresie deklaracji prowadzenia wsppracy B+R. Istotna oraz silnie negatywna zaleno zachodzi natomiast pomidzy wielkoci firmy a wartociami przyjmowanymi przez zmienn zalen w tym przede wszystkim zakresie, i firmy mikro i mae wyranie rni si od firm duych. Co ciekawe, przedsibiorstwa zaoone przed rokiem 1990 istotnie czciej podejmuj wspprac w zakresie B+R w porwnaniu z firmami zaoonymi w trakcie ostatniej dekady. Firmy o midzynarodowym zasigu dziaalnoci rwnie zdecydowanie czciej prowadz wspprac w zakresie B+R ni wszystkie pozostae przedsibiorstwa. Generalnie czciej prowadz rwnie wspprac B+R firmy deklarujce zapotrzebowanie na technologi.
Na rysunku 3 zaprezentowano rozkad odpowiedzi na pytanie o czstotliwo podejmowanej wsppracy, nie rnicujc tu poszczeglnych jej form. Gwny wniosek pyncy z takiego przedstawienia danych sprowadza si do stwierdzenia, i jeeli ju przedsibiorstwa podejmuj wspprac w zakresie B+R, to nie ma ona charakteru sporadycznego, a wrcz przeciwnie w przypadku przewaajcej wikszoci respondentw mowa bya o realizacji przynajmniej jednego wsplnego projektu rocznie lub wsppracy czstszej. Na marginesie doda naley, e deklarowane finansowanie realizowanych projektw dokonywane jest przewanie ze rodkw wasnych, znikomy jest udzia funduszu innowacyjnoci oraz rodkw grantowych. Uzyskano jedynie pojedyncze wskazania na takie przewidziane w ramach kafeterii pytania moliwoci, jak rodki inwestorw wysokiego ryzyka, sieci aniow biznesu czy funduszy kapitau zalkowego.
14
Rysunek 3. Czstotliwo podejmowania wsppracy w zakresie B+R (N = 143) [%]
6% 14 % Kilka wsplnych projektw rocznie 40 % Przynajmniej jeden wsplny projekt rocznie Wsplny projekt raz na kilka lat Dotychczas wsppracowalimy tylko jeden raz 39 %
Na rysunku 4 zaprezentowano rozkad odpowiedzi na pytanie o to, czego w zasadzie dotyczy prowadzona wsppraca. Wyranie dominuj tu odniesienia do pomocy w uzyskiwaniu, wdraaniu i certyfikowaniu
nowych procesw technologicznych. Natomiast stosunkowo nisk popularnoci cieszya si dziaalno o charakterze innowacyjnym, prowadzca do patentowania nowych rozwiza.
Rysunek 4. Przedmiotowy zakres wsppracy w zakresie B+R (N = 143)
Uzyskanie/ opracowanie technologii Doradztwo Pomoc przy wdroeniach Uzyskiwanie certykatw Wykonanie opinii i ekspertyz Pozyskanie dokumentacji technicznej Uzyskiwanie patentw Kursy i szkolenia Pozyskiwanie kadr 0
1% 8% 13% 28% 33% 32%
40% 40% 39%
10
15
20
25
30
35
40
45
15
W tabeli 6 zaprezentowano natomiast odpowiedzi na pytanie odnoszce si do planw dotyczcych rozwoju wsppracy z podmiotami B+R w odniesieniu do
przedsibiorstw ju dotychczas jak form wsppracy przejawiajcych.
Tabela 6. Planowanie rozwoju wsppracy z podmiotami B+R w cigu najbliszych 2 lat [%]
Tak, zwikszajc liczb partnerw 27 19 21 28
Tak, powikszajc obszar wsppracy 33 41 28 42
Pozostaniemy na aktualnym poziomie 40 30 45 27
Nie, ograniczymy zakres wsppracy 0 4 5 3
Nie, ograniczymy liczb partnerw 0 7 2 0

Spord przedsibiorstw, ktre prowadziy jakie formy wsppracy w zakresie B+R, jedynie pojedyncze podmioty deklaruj ograniczenie dziaa w tym zakresie. Zgodnie z deklaracjami przewaajcej liczby przedsibiorcw utrzymany zostanie przy-
najmniej dotychczasowy poziom wsppracy, a znaczny odsetek badanych stwierdza rwnie, i zamierza powikszy dotychczasowy obszar wsppracy z wyprbowanymi wczeniej partnerami.
Analiza opinii i postaw respondentw reprezentujcych przedsibiorstwa deklarujce prowadzenie dziaalnoci B+R wskazaa na dosy ograniczony charakter tych przedsiwzi. Przede wszystkim okazao si, e ponad jedna trzecia spord tych przedsibiorstw nie prowadzi w zakresie B+R wsppracy, a ogranicza si jedynie do samodzielnych dziaa. Nie wpisuje si tym samym w model budowania pomostw midzy sferami biznesu i nauki. Natomiast ograniczajc analiz do tych jedynie przedsibiorstw, ktre prowadziy jak form wsppracy w zakresie B+R, mona zauway, e pomimo relatywnie duej czstotliwoci wsplnych przedsiwzi oraz chci ich rozwoju w przyszoci wsppraca ta przybiera charakter przede wszystkim adaptacyjny w postaci szeroko rozumianego transferu technologicznego. Jedynie niewielki odsetek prowadzonych projektw ma na celu uzyskiwanie patentw, a zdecydowana wikszo deklarowanych celw dziaalnoci odnosi si do pozyskiwania i wdraania rozwiza technicznych i praktyk biznesowych opracowanych ju wczeniej gdzie indziej.
16
Postawy wobec innowacji, bada i rozwoju

Przechodzc od diagnozy rzeczywistej wsppracy badawczo-rozwojowej do analizy potencjau innowacyjnego wielkopolskich przedsibiorstw, rozumianego tutaj jako postawy wobec innowacji bada i rozwoju, poproszono respondentw o ocen zdolnoci wasnego przedsibiorstwa w zakresie wprowadzania innowacji.
Rysunek 5. Samoocena zdolnoci przedsibiorstwa do wprowadzania innowacji (N = 1004)
Mikroprzedsibiorstwa 3%
16%
9%
54%
18%
Mae przedsibiorstwa 1% 13%
7%
67%
12%
rednie przedsibiorstwa 6% 4%
66%
24%
Due przedsibiorstwa 3% 9% 2% 0 10 20 30
61%
24%
% 40 50 60 70 80 90 100
Bardzo le
Raczej le
Trudno powiedzie
Raczej dobrze
Bardzo dobrze
Oglnie rzecz biorc, ta samoocena wydaje si wysoce optymistyczna niezalenie od wielkoci przedsibiorstwa mamy do czynienia z wyran przewag tych, ktre przekonane s o wasnej otwartoci na innowacje. Niemniej jednak, przedsibiorstwa rednie i due wyranie wyej oceniay potencja innowacyjny wasnego przedsibiorstwa w odniesieniu do tak zarysowanej skali. Samoocena zdolnoci do wprowadzania innowacji pozostaje w pewnej mierze zwizana z ocen pozycji konkurencyjnej przedsibiorstwa. W tabeli 7 zaprezentowano wyniki analizy regresji logistycznej dla dychotomicznej zmiennej zalenej, opisujcej samoocen zdolnoci przedsibiorstwa do wdraania innowacji (odpowiedzi Raczej dobrze oraz Bardzo dobrze przekodowano na 1, natomiast pozostaym przypisano 0 pkt. Regresj logistyczn wykorzystano do opisu zalenoci stochastycznych pomidzy zmienn zalen a zestawem zmiennych niezalenych, w skad ktrych weszy nastpujce predykatory: (1) region dziaalnoci (zgodnie z podziaem
jednostek terytorialnych dla celw statystycznych NUTS3, kady region Wielkopolski zakodowano w postaci osobnej zmiennej 01), (2) wielko firmy (4 kategorie wielkoci zrekodowane do zmiennych 01), (3) rok zaoenia przedsibiorstwa (3 kategorie przekodowane na zmienne 01), (4) zasig dziaalnoci (4 kategorie, ktrym nadano wartoci 01) oraz trzy zmienne porzdkowe zakodowane w ten sposb, e im wysza warto zmiennej, tym wysze: (5) gotowo do podejmowania ryzyka, (6) zapotrzebowanie na technologi oraz (6) ocena pozycji konkurencyjnej firmy. W poniszej tabeli zamieszczono wartoci wspczynnikw rwna regresji (B) wraz z poziomem istotnoci statystyki testowej, ktra wskazuje, czy dana zmienna jest przy zaoonym poziomie istotnoci wnioskowania znaczcym statystycznie predykatorem zmiennej zalenej. Warto dodatnia wspczynnika B wiadczy o tym, e wraz ze wzrostem natenia badanej cechy lub wraz z faktem posiadania przez przedsibiorstwo tej cechy zwiksza si prawdopodobiestwo zaklasy-
17
fikowania go do firm wykazujcych zdolno wprowadzania innowacji. Zupenie analogicznie rozumie si ujemne wartoci przy wspczynnikach rwna regresyjnych, z t jednake rnic, e oznaczaj one, i mniejsze jest prawdopodobiestwo zaklasyfikowania do kategorii firm wykazujcych zdolno wprowadzania innowacji przedsibiorstw o wyszym poziomie natenia badanej cechy lub posiadajcych okrelon cech. Cztery zmienne w modelu regresji tj. (a) podregion kaliski, (b) wielko firmy 250 osb i wicej, (c) rok zaoenia przedsibiorstw: po roku 2000 oraz (d) zasig dziaalnoci: midzynarodowy traktowane s w ana-
lizie danych jako kategorie porwnawcze i stanowi punkt odniesienia dla interpretacji uzyskanych wynikw. W przypadku tych czterech zmiennych referencyjnych wartoci wspczynnikw rwnania regresji nie s obliczane, stanowi one jednak podstaw interpretacji kierunku zalenoci dla pozostaych odpowiadajcych im kategorii respondentw. Dla przykadu, wartoci dodatnie przy zmiennej podregion pilski stanowicej punkt odniesienia wiadcz o tym, e przedsibiorstwa z tego podregionu wyej oceniaj zdolno swojego przedsibiorstwa do wdraania innowacji ni przedsibiorstwa z podregionu kaliskiego. Zupenie analogicznie interpretuje si wartoci ujemne.
Tabela 7. Analiza regresji logitowej: samoocena zdolnoci przedsibiorstwa do wdraania innowacji
Zmienne niezalene Podregion kaliski (ref.) Podregion pilski Podregion poznaski Podregion m. Pozna Podregion leszczyski Podregion koniski Wielko firmy: 250 osb i wicej (ref.) Wielko firmy: do 9 osb Wielko firmy: 1049 osb Wielko firmy: 50249 osb Rok zaoenia przedsibiorstwa: po roku 2000 (ref.) Rok zaoenia przedsibiorstwa: przed rokiem 1990 Rok zaoenia przedsibiorstwa: pomidzy rokiem 1991 a 2000 Zasig dziaalnoci: midzynarodowy (ref.) Zasig dziaalnoci: lokalny Zasig dziaalnoci: regionalny Zasig dziaalnoci: oglnopolski Gotowo do podejmowania ryzyka Zapotrzebowanie na technologi Pozycja konkurencyjna Staa
Wspczynnik rwnania .182 .086 .109 .321 .314 .620 .431 .392 .637 .129 .394 .155 .078 .016 .336 .693 .396
Istotno .624 .772 .697 .323 .307 .051 .160 .223 .013 .595 .139 .590 .745 .755 .000 .000 .564
18
Podobnie jak w przypadku wikszoci pozostaych przeprowadzonych analiz, nie stwierdzono zalenoci pomidzy samoocen zdolnoci do innowacji a tym, w ktrym podregionie zarejestrowane jest przedsibiorstwo. Natomiast jedynie w odniesieniu do firm najmniejszych stwierdzono istotnie mniejszy poziom samooceny w tym zakresie. O ile natomiast w ramach deklarowanych form wsppracy przedsibiorstwa zaoone przed rokiem 1990 istotnie czciej prowadziy dziaania B+R, o tyle ich samoocena zdolnoci innowacyjnych jest istotnie mniejsza.
Przewanie wyej oceniaj swoje moliwoci innowacyjne przedsibiorstwa deklarujce zapotrzebowanie na technologi, a jeszcze silniejsza zaleno zachodzi w odniesieniu do pozycji konkurencyjnej. W przypadku pozostaych zmiennych niezalenych brak istotnych rezultatw. Rysunek 6 pokazuje, e przedsibiorstwa wyej oceniajce swoj zdolno do wdraania innowacji przewanie lepiej oceniaj rwnie swoj pozycj konkurencyjn.
Rysunek 6. Ocena zdolnoci do wprowadzania innowacji a pozycja konkurencyjna przedsibiorstwa
Dobrze oceniam zdolno do innowacji le oceniam zdolno do innowacji 0
8%
61%
31%
23%
57%
20% %
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Saba pozycja konkurencyjna
rednia pozycja konkurencyjna
Silna pozycja konkurencyjna
Analiza odpowiedzi na pytanie o plany wdraania innowacji w najbliszym czasie ujawnia, e jeszcze bardziej pogbia si zaobserwowana zaleno midzy potencjaem innowacyjnym a wielkoci przedsibiorstwa. O ile prawie poowa mikroprzedsibiorstw deklaruje, e w zasadzie nie zamierza wprowadza adnych inno-
wacji, o tyle w przypadku przedsibiorstw duych jest to ju mniej ni jedna pita. Praktycznie niezrnicowane ze wzgldu na wielko przedsibiorstwa s plany w zakresie innowacji marketingowych, a spord czterech wskazanych w kafeterii pytania typw innowacji one wanie ciesz si zdecydowanie najmniejsz popularnoci.
Tabela 8. Rodzaje innowacji, ktrych wprowadzenie jest w planach przedsibiorstwa (N = 1004) [%]
Brak planw innowacji 45 35 28 18
Produktowe 26 36 37 41
Procesowe 16 23 34 40
Organizacyjne 18 23 28 47
Marketingowe 28 22 25 25
19
Na rysunku 7 zobrazowano natomiast prawidowo polegajc na zalenoci midzy zapotrzebowaniem na nowe technologie a wielkoci firmy, ktra pozosta-
je przy tym spjna z deklaracjami w zakresie zamierze wprowadzania innowacji.
Rysunek 7. Ocena zapotrzebowania na nowe technologie w przedsibiorstwie (N = 1004)
Mikroprzedsibiorstwa
10%
37%
3%
34%
17%
Mae przedsibiorstwa
7%
25%
3%
48%
18%
rednie przedsibiorstwa
2%
25%
2%
46%
25%
Due przedsibiorstwa
5%
15%
1%
47%
33% %
0
Bardzo mae
10
Raczej mae
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Bardzo due
Trudno powiedzie
Raczej due
W ocenie obecnych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi przewaaj opinie pozytywne, w szczeglnoci ma to miejsce w przypadku przedsibiorstw rednich i duych. Jednake nie s to sdy wyraane w sposb zdecydowany,
co stanowi zapewne konsekwencj faktu, e s to w przewaajcej mierze opinie wyraane przez przedstawicieli przedsibiorstw, ktre wsppracy badawczo-rozwojowej z instytucjami naukowymi dotychczas nie prowadziy.
Tabela 9. Ocena obecnych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi (N = 1004) [%]
Bardzo le 11 3 4 2
Raczej le 23 25 16 14
Trudno powiedzie 24 26 22 12
Raczej dobrze 34 39 50 58
Bardzo dobrze 8 8 8 14
Rozpatrujc uzyskane wyniki z punktu widzenia zrnicowania wewntrzregionalnego naley zauway, e moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi s oceniane dobrze przez podobny odsetek respondentw we wszystkich podregionach z wyjtkiem kaliskiego. Wystpuj natomiast rnice
w ramach ocen negatywnych, gdzie zdecydowanie rzadziej tego typu opinie wyraaj respondenci z podregionw pilskiego i koniskiego. Trudno jednak powiedzie, w jakim stopniu te zrnicowania pozostaj zwizane z posiadaniem dowiadcze w zakresie wsppracy B+R.
20
Rysunek 8. Ocena moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi a podregion
Podregion kaliski
37%
27%
36%
Podregion koniski
22%
32%
46%
Podregion leszczyski
34%
23%
43%
Podregion miasto Pozna
34%
21%
45%
Podregion poznaski
43%
15%
42%
Podregion pilski 0
22%
34%
44% %
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
le oceniam
Trudno powiedzie
Dobrze oceniam
W celu pogbienia wiedzy o stereotypach dotyczcych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi poproszono respondentw o odniesienie si do czterech stwierdze dotyczcych relacji pomidzy naukowcami a biznesem. Analiza odpowiedzi na tak sformuowane pytanie pokazuje,
z jednej strony, przewaajce przekonanie o tym, e sami naukowcy nie do koca widz korzyci we wsppracy z przedsibiorcami, ktremu to przekonaniu, z drugiej strony, towarzyszy opinia, e naukowcy nie s raczej szczeglnie atrakcyjnymi partnerami do wsppracy dla przedsibiorstw.
Tabela 10. Ocena potencjau naukowcw jako partnerw do wsppracy rednia w skali od 1 Zdecydowanie nie do 5 Zdecydowanie tak (N = 1004)
Naukowcy widz korzyci we wsppracy z przedsibiorstwem
Naukowcy nie wiedz, jak dotrze do przedsib. w komercjal. bada 3,22 3,31 3,22 3,12
Naukowcy potrafi przekona przedsibiorstwa do ekonom. efektywn. bada 2,89 2,99 2,99 2,90
Naukowcy nie s atrakcyjnymi partnerami dla przedsibiorstw 2,85 2,75 2,74 2,70
3,64 3,65 3,85 3,85
21
Kompetencje w zakresie nawizywania wsppracy B+R
W postawach badanych przedsibiorstw zachodzi kontrast pomidzy deklarowan zdolnoci i chci do innowacji a rzeczywistym wdraaniem innowacji w ycie w codziennej dziaalnoci. W duej mierze okazuje si rwnie, e zapotrzebowanie na innowacje oznacza przede wszystkim zapotrzebowanie na nowe technologie, ktre s przewanie przyjmowane z zewntrz, a nie rozwijane samodzielnie. Z punktu widzenia rozwoju wsppracy ze sfer nauki wany wydaje si fakt braku wyranych uprzedze wobec naukowcw, cho jednoczenie zauway naley, e naukowcy nie s bynajmniej postrzegani przez przedsibiorcw jako szczeglnie atrakcyjni partnerzy do wsppracy. Co ciekawe jednak, przeprowadzone analizy korelacyjne pokazay, i posiadanie dowiadczenia w zakresie wsppracy B+R nie rnicuje istotnie opinii o atrakcyjnoci naukowcw jako partnerw.

Nawet przy stosunkowo szerokim rozumieniu dziaalnoci badawczo-rozwojowej okazuje si, e dziaania tego typu prowadzi stosunkowo niewielki odsetek przedsibiorstw. Biorc pod uwag deklaratywn gotowo do podejmowania tego typu dziaa, za interesujce uzna trzeba pytanie o to, jak rol odgrywaj kompetencje w tym zakresie w ramach przedsibiorstw. Naturalnie moliwoci uzyskania odpowiedzi na takie pytanie pozostaj w znacznej mierze ograniczone ze wzgldu na waciwoci techniki badawczej w ilociowym sondau polega musimy na rejestrowaniu subiektywnej samooceny kompetencji, ktra nie przekada si w sposb jednoznaczny na rzeczywicie wystpujcy potencja.
Rysunek 9. Ocena wasnej wiedzy w zakresie nawizywania wsppracy B+R (N = 1004)
Mikroprzedsibiorstwa 4%
31%
5%
55%
6%
Mae przedsibiorstwa 4%
33%
6%
54%
3%
rednie przedsibiorstwa 4%
35%
9%
48%
5%
Due przedsibiorstwa 0
Bardzo le
8%
35%
9%
42%
7% %
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Raczej le
Trudno powiedzie
Raczej dobrze
Bardzo dobrze
22
Ocena wasnej wiedzy jedynie nieznacznie wszystkich udzielonych. Ten niejednoznaczrni si w zalenoci od wielkoci przedny charakter samooceny kompetencji wyDominuje sibiorstwa. Generalnie rzecz biorc, nika w jakiej mierze z braku dowiadcze postawa niepewdominuje postawa niepewnoci co do w zakresie B+R. Poza tym zauwaalny jest noci co do wasnych wasnych kompetencji bardzo rzadkie niszy poziom optymizmu samooceny s odpowiedzi skrajne, a odpowiedzi w przypadku przedsibiorstw wikszych, kompetencji kwalifikowane przez raczej stanowi we co wynika moe z lepszego rozeznania wszystkich warstwach ponad trzy czwarte w realiach konkurencyjnych.
Tabela 11. Samoocena potrzeb przedsibiorstwa w zakresie wsppracy B+R rednia w skali od 1 Zdecydowanie nie do 5 Zdecydowanie tak (N = 1004)
Potrzeby informacyjne 2,71 2,76 2,76 3,03
Potrzeby szkoleniowe 2,60 2,76 2,98 3,34
Potrzeby doradcze 2,55 2,55 2,72 2,81
Potrzeby kadrowe 2,90 3,05 3,11 3,51
Potrzeby finansowe 3,49 3,50 3,46 3,54

rdo: Badania wasne]
Biorc pod uwag wasne potrzeby, stosunkowo najniej oceniano poziom zapotrzebowania na informacje, co wydaje si zgodne z wczeniej formuowan opini o zadowoleniu z wasnego poinformowania w zakresie wsppracy B+R. Wyranie najwyej plasowao
si zapotrzebowanie na wsparcie finansowe oraz w nieco mniejszej skali na wykwalifikowan kadr, niemniej jednak w przypadku zapotrzebowania na kadr wyranie wyszy poziom deklaracji zaobserwowano w przypadku firm duych.
Rysunek 10. Znajomo moliwoci uzyskania wsparcia dla wsppracy B+R (N = 1004)
% 60 50 42% 40 30% 30 20 10 0 36% 47%
44%
Fiskalnego
Pomocowego
Doradczego
Informacyjnego
Szkoleniowego
23
Spord wymienianych form wsparcia dla wsppracy B+R stosunkowo najczciej rozpoznawane s wszystkie formy zwizane z uzyskiwaniem informacji i nabywaniem kompetencji, natomiast istotnie mniej znane s moliwoci uzyskiwania ulg podatkowych oraz bezporedniej pomocy
finansowej. Porwnanie tych danych z omawianymi wczeniej odpowiedziami na pytanie o oczekiwane przez przedsibiorstwa formy wsparcia pokazuje, e formy wsparcia najczciej przez przedsibiorcw kojarzone nale jednoczenie do tych najmniej podanych.
Rysunek 11. Znajomo rde moliwego wsparcia dla dziaa B+R (N = 1004; N = 691)
Ulgi podatkowe (CIT i PIT)

22% 27% 0% 18%
33% 43%
Kredyt technologiczny
Weksel innowacyjny
Sieci anioow biznesu (business angels)

0%
9% 14
Lokata B+R
13% 6% 13%
Odpowiedzi po usuniciu respondentw wskazujch kcyjne rda Odpowiedzi respondentw ogem
Fundusze kapitau zalkowego (seed found) 0
% 10 20 30 40 50
Respondenci pytani konkretnie o dostpne formy wsparcia o charakterze finansowym kojarz przede wszystkim wanie moliwoci uzyskania ulg fiskalnych, a pozostae spord dostpnych form wsparcia pomocowego okazuj si zdecydowanie mniej popularne. Istotnym kontekstem dla interpretacji powyszych wynikw wydaje si fakt, e spord powyszych moliwoci weksel innowacyjny i lokata B+R s fikcyjnymi formami wsparcia, wprowadzonymi do kafeterii pytania w celu weryfikacji adekwatnoci odpowiedzi udzielanych przez respondentw. Po zaoeniu filtra na odpowiedzi respondentw wybierajcych te dwa wskazania okazao si, e odsetki wskaza drastycznie spady. Demonstruje to fakt, e respondenci wskazujcy na moliwoci fikcyjne zdecydowanie chtniej wybierali rwnie wszystkie pozostae
odpowiedzi. W efekcie, po wziciu pod uwag kontroli ze wzgldu na swobod spontanicznych wyborw, okazuje si, e oprcz ulg podatkowych pewn popularnoci cieszy si rwnie kredyt technologiczny. Jednoczenie niepokojcy z punktu widzenia interpretacji uzyskiwanych deklaracji wydaje si fakt, e prawie jeden na piciu respondentw wskaza na nieistniejc form wsparcia w postaci weksla innowacyjnego, a rwnie i druga z fikcyjnych form obecnych w kafeterii pytania cieszya si pewn popularnoci. Ten problem demonstruje rwnie porednio ograniczon warto samooceny kompetencji, a co za tym idzie nasuwa si w tym wypadku podejrzenie, e ograniczenia postrzegane przez przedsibiorstwa jako wycznie finansowe maj rwnie w jakiej mierze charakter kompetencyjny.
24
Tabela 12. Ocena infrastruktury i otoczenia regulacyjnego dla wsppracy B+R rednia w skali od 1 Zdecydowanie nie do 5 Zdecydowanie tak (N = 1004)
Instrumenty wsparcia finansowego dziaalnoci innowacyjnej s atwo dostpne
Informacje dla przedsibiorcw zainteresowanych B+R s atwo dostpne
2,70 2,64 2,89 2,99
2,22 2,30 2,37 2,49
2,32 2,35 2,46 2,48
2,08 2,09 2,23 2,19
2,67 2,68 2,92 3,03
4,29 4,30 4,27 4,09
Wszystkie aspekty otoczenia infrastrukturalnego oraz regulacyjnego, ktre poddawano ewaluacji z punktu widzenia uatwiania wsppracy B+R, byy oceniane raczej negatywnie, cho pewnym wyjtkiem od tej reguy wydaje si dostpno informacji oceniana
neutralnie przez przedsibiorstwa rednie i due. Naley podkreli szczeglnie jednoznaczn ocen biurokratyzacji i formalizacji oraz do jednoznaczn ocen unikania prorozwojowych dziaa jako czynnikw ograniczajcych moliwoci podejmowania wsppracy w zakresie B+R.
Tabela 13. Gwne problemy i ograniczenia dla wsppracy B+R (N = 1004) [%]
Po stronie przedsibiorstw Brak potrzeby innowac.
Po stronie podmiotw B+R Nieadekwatno oferty
Problemy organizacyjne
Braki kadrowe firm
Ograniczenia finansowe
Zamknicie na otoczenie
67 62 65 58
22 23 23 22
22 25 27 21
26 29 28 36
13 21 28 28
14 12 13 23
7 7 6 10
Wysokie k oszty oferty 38 32 40 37
Wielko przedsibiorstw
Czasochonno prac
Przedsibiorstwa unikaj prorozwojowych na rzecz bezpiecznych i standardowych dziaa

3,74 3,64 3,67 3,59
Istniejca sie instytucji otoczenia biznesu sprzyja innowacyjnosci
Nadmierna formalizacja i biurokratyzacja hamuje dziaalno innowacyjn
Istniejcy system podatkowy uatwia inwestycje w innowacje
Obowizujce w Polsce przepisy wspieraj dziaalno innowacyjn
25
Wrd podawanych przez przedstawicieli firm problemw ograniczajcych moliwoci efektywnej wsppracy B+R zdecydowanie dominujce byo wskazanie na ograniczenia finansowe po stronie przedsibiorstw, stosunkowo czsto wskazywano rwnie na wysoki koszt wsppracy po stronie podmiotw B+R. Pozostae wskazania cieszyy si istotnie nisz popularnoci. Co wane jednak, wrd czynnikw ograniczajcych moliwoci wsppracy lecych po stronie samych podmiotw B+R stosunkowo czsto wskazywano jedynie na wysokie koszty wsppracy, poza wymiarem kosztowym natomiast wizerunek podmiotw B+R nie jest w oczach przedsibiorcw negatywny. Ocena moliwoci i perspektyw wsppracy w zakresie B+R wydaje si w przypadku znacznej czci przedsibiorstw przesadnie optymistyczna, szczeglnie jeeli wemie si stosunkowo mao konkretny charakter wyobrae o rzeczywistych moliwociach. Podobnie stosunkowo wysoka samo-
ocena kompetencji odnoszcych si do nawizywania wsppracy wydaje si w wietle przeprowadzonych analiz po prostu zawyona. Pokazuje to konieczno wypeniania konkretn treci mocno dotychczas oglnikowych stereotypw. Naturalnie w toku bada ilociowych, ze wzgldu na specyfik stosowanych technik, trudno o tego typu weryfikacj rejestrowanych opinii. Niemniej jednak nawet przy zastosowaniu prostego zabiegu w postaci wprowadzenia do kafeterii jednego z pyta moliwoci wyboru odpowiedzi fikcyjnych okazao si, e znaczna cz udzielanych odpowiedzi opiera si na przewiadczeniach w niewielkim stopniu popartych faktami. Innymi sowy, rysujcy si w wietle przeprowadzonych analiz obraz kompetencji i gotowoci do wsppracy B+R jest zdecydowanie bardziej korzystny w zakresie gotowoci. Poniewa jednak oglnie deklarowana gotowo nie wydaje si podbudowana konkretnymi kompetencjami, to nie wydaje si moliwe, aby ta gotowo przeradzaa si we wspprac bez wsparcia i asysty ze strony podmiotw zewntrznych.
26
Planowanie dziaalnoci B+R w przyszoci

Wobec przedsibiorstw, ktre nie deklaroway prowadzenia adnych form wsppracy w zakresie dziaalnoci B+R, sformuowano pytanie dotyczce planw podjcia takich dziaa w cigu najbliszych 2 lat. W przewaajcej wikszoci przypadkw takich planw nie odnotowano, chocia naley zwrci uwag na wzrastajcy wraz z wielkoci przedsibiorstwa odsetek deklaracji w tym zakresie.
Tabela 14. Planowanie podjcia wsppracy w zakresie B+R w cigu kolejnych 2 lat (N = 847) [%]
Wielko przedsibiorstw Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa
Tak 18 25 28 33
Nie 82 75 72 67
Wrd obszarw, na ktrych planowane jest podjcie wsppracy, przecitnie najwyszym zainteresowaniem cieszyo si uzyskiwanie bd opracowywanie nowych technologii, relatywnie rzadziej wymieniane jedynie przez przedstawicieli mikroprzedsibiorstw. Mikro-
przedsibiorstwa czciej wymieniay z kolei doradztwo, ktre cieszyo si znacznie mniejsz popularnoci wrd pozostaych kategorii przedsibiorstw. Stosunkowo najniszy odsetek wskaza dotyczy wsppracy B+R jako moliwoci pozyskiwania kadr dla przedsibiorstwa.
Tabela 15. Obszary, w ktrych planowane jest podjcie wsppracy B+R (N = 209) [%]
Uzyskiwanie certyfikatw
Pozyskanie dokumentacji technicznej
Pomoc przy wdroeniach
Uzyskanie/opracowanie technologii
22 41 52 44
26 33 18 23
44 34 37 28
22 17 22 16
17 25 18 27
33 16 26 37
13 21 15 21
20 8 10 16
Pozyskiwanie kadr
Wykonanie opinii i ekspertyz
Kursy i szkolenia
Doradztwo
27
Przewaajca wikszo przedstawicieli przedsibiorstw deklaruje, e komunikacja w zakresie B+R powinna odbywa si bezporednio pomidzy wsppracujcymi podmiotami, a udzia instytucji poredniczcych cieszy si stosunkowo niewielk po-
pularnoci. Odnonie natomiast preferowanych sposobw wymiany informacji oprcz indywidualnych spotka kadry zarzdzajcej lub pracownikw pewn popularnoci cieszyy si jedynie wskazania na wsplne kursy i szkolenia.
Rysunek 12. Preferowane sposoby komunikacji ze sfer B+R (N = 843)
Mikroprzedsibiorstwa
47%
10%
7%
36%
Mae przedsibiorstwa
53%
7%
8%
32%
rednie przedsibiorstwa
51%
11%
9%
29%
Due przedsibiorstwa 0
Bezporednio
57%
15%
9%
19%
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Przez instytucje otoczenia biznesu
Za porednictwem instytucji wspierajacyh B+R
Nie chc komunikowa
Tabela 16. Preferowane sposoby wymiany informacji i dowiadcze w zakresie B+R (N = 555) [%]
54 62 61 51
30 24 25 33
29 39 44 44
19 16 17 20
12 14 22 26
20 16 18 14
10 12 6 4
Jak pokazay wczeniejsze analizy, bariery w nawizywaniu wsppracy w zakresie B+R maj w znacznej mierze charakter kompetencyjny, co powinno dawa istotn rol instytucjom poredniczcym w nawizywaniu wsppracy midzy sferami biznesu i nauki. Jed-
noczenie jednak przedsibiorcy preferuj wspprac bez instytucji poredniczcych, akceptujc przewanie potrzeb ich udziau jedynie w organizacji kursw i szkole pozwalajcych zainteresowanym podmiotom naby potrzebne kompetencje.
28
Dziaalno specjalistycznych portali 25 17 21 25
Kursy i szkolenia
Indywidualne kontakty kadry zarzdzajcej
Wzajemne przekazywanie informacji
Indywidualne kontakty pracownikw
Seminaria i konferencje
Spotkania biznesowe
Targi
ANALIZA WYNIKW BADA JAKOCIOWYCH
Zachowania innowacyjne przedsibiorstw
ANALIZA WYNIKW BADA JAKOCIOWYCH Zachowania innowacyjne przedsibiorstw

Badani przedstawiciele wielkopolskich przedsiw barierach dostpu do kapitau niezbdnego do finansowania innowacji (szczeglnie w przypadku maych biorstw zostali w trakcie indywidualnych wywiadw i rednich przedsibiorstw MSP), peryferyjnego miejpogbionych poproszeni o ocen znaczenia innowasca polskiej gospodarki w europejskim systemie gocji w funkcjonowaniu ogu polskich firm oraz konspodarczym, skutkujcego dominacj dziaalnoci odkretnych przedsibiorstw, ktre reprezentuj. Analiza twrczej, czy brakiem kreatywnoci przedsibiorcw: zarejestrowanych wypowiedzi respondentw pozwala stwierdzi, e dominuje wrd nich uznawany imperaZ mojej perspektywy jest to te czsto brak pomysu na to, tyw innowacji. Innowacyjno bya przez badanych co mogo by innowacj. [] jest tak, e jest wicej zaopisywana jako warto nadrzdna w funkcjonochowawczego dziaania []. [Pozna, rednia, 44] waniu firm w warunkach gospodarki rynkowej. Naley jednoczenie zwrci uwag, e jej znaczenie Ocena roli innowacji w funkcjonowaniu poszczeglnych byo czsto uzasadniane konkretnymi korzyciami, przedsibiorstw, do ktrych dotarli badacze, bya silnie ktre przynosi przedsibiorstwu zwracano zrnicowana. Przedstawiciele kadry kierowniczej, uwag przede wszystkim na redukcj koszbiorcy udzia w wywiadach pogbionych, Stan tw i wzrost przychodu, nastpujce do realistycznie odnosili si do sytuacji dziki innowacji. Jest to istotna uwaga w zarzdzanych przez nich firmach innowacyjnoci dla rekomendacji, bdcych jednym i otwarcie mwili o ewentualnie istniejpolskich przedsiz produktw niniejszego raportu. O ile cych deficytach i ich przyczynach. Mimo biorstw oceniano jednak znaczenie innowacji dla dziaae wrd respondentw dominoway rnorodnie nia firm byo powszechnie uznawane, wypowiedzi wiadczce o przyjciu moo tyle stan innowacyjnoci polskich przeddelu przedsibiorstwa, w ktrym bardzo sibiorstw oceniano rnorodnie. Z jednej istotn rol odgrywa innowacyjno jako podstrony, badani zwracali uwag na potencja rodzistawa tworzenia przewagi konkurencyjnej, to odnotomych podmiotw, zwizany z dynamik transformacji wano rwnie deklaracje z drugiego koca symbolicznej ustrojowej i gospodarczej oraz wykorzystaniem alokoskali. Wspomniane zrnicowanie dobrze ilustruje zestawanych w ostatnich latach funduszy wsplnotowych: wienie poniszych fragmentw wypowiedzi: Ja myl, e polskie przedsibiorstwa dalece jak to jest moliwe korzystaj aktualnie z innowacji, jakie daj nam moliwoci technologiczne z racji wykorzystania rodkw europejskich to po pierwsze. Po drugie, bardzo wiele przedsibiorstw przeszo w tym procesie zmiany wraz ze zmianami w gospodarce i myl, e dziki temu, e stao si to stosunkowo niedawno, to jestemy stosunkowo do przodu w porwnaniu do przedsibiorstw zagranicznych, europejskich []. [poznaski, mikro, 39]1 Z drugiej strony, odnotowano krytyczne opinie, wskazujce na niedostateczny poziom innowacyjnoci w funkcjonowaniu polskich firm. Powodw takiego stanu rzeczy doszukiwano si, przede wszystkim,
1
[] weszlimy na rynek, ktry [] by rynkiem praktycznie zastrzeonym dla bardzo duych przedsibiorstw. Jedyna forma moliwoci funkcjonowania czy konkurowania, nawet nie konkurowania, ale funkcjonowania poza tymi duymi organizmami jest wanie upatrywana we wprowadzaniu w jakie innowacje technologiczne. [Pozna, rednia, 38] [] w Gnienie wic to trzeba by byo nie wiem co zrobi, eby mie innowacyjno, albo przeprowadzi si do innego miasta, bo Gniezno jest zacofanym miastem, e nie zrobisz nic []. I teraz gdybym ja miaa kademu tumaczy, e to jest innowacyjno, nie wiem, czy ludzie w Gnienie doroli do tego []. [koniski, mikro, 24]
W przypadku przywoywania fragmentw wypowiedzi respondentw zastosowano system kodowania oparty na schemacie: [podregion, w ktrym zlokalizowana jest firma, wielko przedsibiorstwa, numer porzdkowy]
29
Druga z przytoczonych powyej opinii badanych dobrze ilustruje jednoczenie inn prawidowo mianowicie, respondenci, ktrzy nisko oceniali rol innowacji w funkcjonowaniu poszczeglnych firm, zazwyczaj przyczyn takiego stanu rzeczy doszukiwali si w warunkach zewntrznych. Przede wszystkim zwracano wwczas uwag na czynniki rynkowe, ktre w opinii badanych maj utrudnia dziaania o charakterze innowacyjnym albo przynajmniej ich nie premiowa: nisk rentowno brany, konkurencj cenow czy utrwalone przyzwyczajenia zakupowe nabywcw. Analiza wypowiedzi badanych ponownie wskazuje, e innowacyjno jest wrd wikszoci z nich wartoci uznawan, jednak uzasadniona wydaje si by teza, e nie jest to rwnoczenie warto odczuwana. W gronie przedsibiorstw, do ktrych dotarli badacze, wystpoway zarwno jednostki prowadzce dziaalno badawczo-rozwojow, nieprowadzce takiej dziaalnoci, ale planujce jej rozpoczcie, jak i nieprowadzce oraz nieplanujce rozpoczcia aktywnoci w tym obszarze. Wrd podmiotw, ktrych przedstawiciele deklarowali prowadzenie dziaa mieszczcych si w obszarze B+R, zakres opisywanych aktywnoci by silnie zrnicowany. Z jednej strony, niektrzy respondenci opisywali rozbudowane struktury dedykowane do prac badawczo-rozwojowych: Tak, mamy laboratoria w Finlandii, gdzie cay czas w jednym miejscu [] jest okoo stu pidziesiciu inynierw, ktrzy bez przerwy pracuj nad rnymi projektami []. W drugiej placwce, gdzie s blachy innego rodzaju produkowane, zimno walcowane i pokrywane metalicznie, tam jest okoo stu inynierw, i oni te cay czas zajmuj si tak prac badawczo-rozwojow. [poznaski, dua, 17] Z drugiej strony, inni badani opisywali odmienne rozwizania organizacyjne i kadrowe, polegajce na wykorzystaniu istniejcych w przedsibiorstwie zasobw, przede wszystkim ze wzgldu na konieczno optymalizacji kosztw: [] nie mamy co prawda dziaw, ktre si tym zajmuj, ale wytyczamy sobie jakie projekty, jakie zadania stworzenia czego zupenie nowego, w miar moliwoci, gdy nam czas pozwala. [] Nad wprowadzaniem zupenie nowych automatw pracuje dokadnie ten sam zesp ludzi, ktry pracuje nad automatami biecymi, e tak powiem, tylko to jest drugim torem prowadzone. [koniski, dua, 47]
Respondenci, ktrzy w czasie realizacji badania ani wczeniej nie prowadzili oraz nie planowali adnej aktywnoci badawczo-rozwojowej, taki stan rzeczy uzasadniali dwojako: do pierwszej kategorii mona przyporzdkowa badanych, ktrzy nie widzieli potrzeby podejmowania aktywnoci w obszarze B+R, przede wszystkim ze wzgldu na profil przedsibiorstwa, do drugiej, rwnie licznej kategorii, mona wczy przedstawicieli kadry kierowniczej, ktrzy wskazywali na niemono ponoszenia przez firm kosztw prac B+R. Brak moliwoci finansowania przedsiwzi badawczo-rozwojowych by przez respondentw czony przede wszystkim z wielkoci poszczeglnych przedsibiorstw: Nie prowadzimy, jestemy zbyt maym przedsibiorstwem, ebymy mogli sobie na to pozwoli. Jak nakady na badania i rozwj to s nakady kolosalne, tak jak powiedziaem, korporacje s takim dobrym miejscem, gdzie mona o tego typu rzeczy pyta. [Pozna, rednia, 27] Jednoczenie, w perspektywie rozwoju badanego obszaru systemu gospodarczego regionu, optymistyczny moe by fakt podejmowania przez niektrych przedsibiorcw prb przezwyciania barier finansowania prac B+R poprzez zaangaowanie w wiksze struktury powstajce dla realizacji konkretnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych. Ilustracj takiej strategii pokonywania barier wejcia moe by dalsza cz przywoanej powyej wypowiedzi: Prbujemy wej na te rejony badawcze, prbujemy by partnerem instytucji naukowej, gdzie my bdziemy dla instytucji naukowej wykonywa pewne badania, ktre bd jakim tam mniejszym zbiorem wikszej caoci, ktra ma posuy sprawdzeniu [Pozna, rednia, 27] W celu uszczegowienia wiedzy o potencjale innowacyjnym badanych przedsibiorstw respondentw poproszono o ocen zdolnoci poszczeglnych przedsibiorstw do realizowania trzech zasadniczych procesw: opracowywania, pozyskiwania i wdraania innowacji. Najbardziej pozytywne oceny zostay odnotowane w przypadku moliwoci poszczeglnych firm w zakresie opracowywania innowacji. W wikszoci badani przedstawiciele kadry kierowniczej wyraali bowiem opinie, e zarzdzane przez nich organizacje dysponuj wysokim albo co najmniej wystarczajcym do swoich potrzeb potencjaem do efektywnego dziaania w tym obszarze. Zrnicowane byy natomiast
30
rda wysoko ocenianej zdolnoci do opracowywania innowacji w poszczeglnych przedsibiorstwach. Najczciej wymienianym oraz uwaanym za najistotniejszy zasobem byli pracownicy firm: z jednej strony, dysponujcy odpowiednim dowiadczeniem lub wiedz, a z drugiej zdolni do kreatywnego dziaania: No c, my mamy dosy mod kadr, to jest dosy obiektywna, powiedzmy, ocena mamy dosy mod kadr z rnych orodkw po rnych orodkach naukowych. S to modzi ludzie i myl, e dosy kreatywnie podchodzimy do pewnych spraw, staramy si duo rzeczy robi wewntrznie [koniski, rednia, 18] Innym czynnikiem decydujcym, wedug opinii respondentw, o wysokiej zdolnoci do opracowywania innowacji byo dysponowanie rodkami na finansowanie tego typu przedsiwzi lub znajomo moliwoci pozyskania takich rodkw z zewntrz. [] staramy si by innowacyjni, staramy si wdraa jakie nowe pomysy. Midzy innymi po to aplikujemy po te rodki UE, mamy jakie pomysy, ktre chcemy wdraa i ktre dziki tym rodkom zewntrznym moemy wdraa. [Pozna, rednia, 27] O tym, e powysze czynniki naley uzna za decydujce dla oceny potencjau do opracowywania innowacji wrd badanych przedstawicieli przedsibiorstw, moe wiadczy fakt, e ich deficyty byy przywoywane przez respondentw krytycznie oceniajcych istniejce w ich firmach moliwoci. Brak kadry umoliwiajcej prowadzenie prac nad nowatorskimi rozwizaniami lub jej cige zaangaowanie do innych zada oraz brak dostpu do kapitau umoliwiajcego sfinansowanie przedsiwzi dominoway w uzasadnieniach niskich ocen przedstawionych przez badanych: Na dzie dzisiejszy kiepsko, dlatego e jestemy jakby zbyt ma organizacj, a na to, eby jakby mc to jeszcze podzieli na, na ilo tam ludzi, tak?! A z drugiej strony, nie sta nas na zatrudnienie nastpnych ludzi. [koniski, mikro, 32] Natomiast odnoszc si do moliwoci pozyskiwania przez przedsibiorstwo innowacji z zewntrz, respondenci byli ostroniejsi w ocenach. Zwracali bowiem uwag na znaczny koszt finansowy adaptowania w zarzdzanych przez nich organizacjach nowatorskich rozwiza opartych na licencjach czy patentach i na bariery dostpu do rodkw zewntrznych na takie cele:
[] kiedy prbowalimy, szef planowa wprowadzi zakup nowych technologii, nowych maszyn i prbowalimy na to pozyska rodki z UE i tu ju byo gorzej, bo byy problemy, oprcz, gwnie, e tak powiem, jak Pani to powiedzie, gwnie pod wzgldem formalnym, dopenienia tych wszystkich formalnoci, tak e to byo ciko te pienidze z Unii wycign na te programy. [koniski, maa, 21] W zwizku z tym pozyskiwanie innowacji z zewntrz byo do powszechnie traktowane jako jedna z inwestycji w dziaalnoci firmy, ktra wymaga racjonalnej oceny zapotrzebowania i rentownoci: Jeli mwimy o innowacjach, ktre s na rynku, i propozycji, jeliby takowe gdzie tam skd do nas docieray, no to mona byoby si zastanawia o przydatnoci, ale pierwsze jest pytanie: Co za tym idzie? Co niesie? Czy jest potrzebne? [] Z tym si wi koszty []. [pilski, maa, 10] W zdecydowanej wikszoci przypadkw pozyskiwanie innowacji z otoczenia zewntrznego badanych przedsibiorstw polegao na zakupie technologii materialnej, np. maszyn do procesu produkcyjnego czy wyposaenia informatycznego. Trzecim procesem, ktrego moliwoci przeprowadzenia w poszczeglnych firmach oceniali przedstawiciele ich kadry kierowniczej, byo wdraanie innowacji. Rwnie w tym przypadku oceny potencjau poszczeglnych firm byy zrnicowane, ale generalnie mona je okreli jako spjne z ocenami w zakresie opracowywania i/lub pozyskiwania. Mianowicie, respondenci, ktrzy wysoko wartociowali zdolno do generowania lub transferowania innowacji w zarzdzanych przedsibiorstwach, przewanie uznawali ich wdroenie za naturaln i waciwie niezbywaln konsekwencj: To znaczy zdolnoci mamy. I mwi, s te innowacje, ktre sami wypracowujemy, w 100% wdraamy. To nie jest tak, e nie. Wiele rzeczy, wiele tych sytuacji, tych wdroeniowych, wynika z tego, e zdobywamy jak wiedz cay czas. [koniski, mikro, 08] [] jeli co pozyskujemy, to po to, aby to wdroy, to te nie jest tak, e kupujemy jakie rzeczy tylko po to, eby adnie wyglday, bo per saldo na samym kocu zawsze jest ten aspekt ekonomiczny. [Pozna, rednia, 27]
31
Warto rwnie zwrci uwag na istnienie barier wdradenci potrafili wskaza przypadki funkcjonowania sieci innowacyjnych. Z kolei, znacznie bardziej czyteln forania innowacji w niektrych firmach, ktre przyczyniam wsppracy gospodarczej okazay si by klastry. y si do niskiej oceny w tym aspekcie wyraanej przez W wiadomoci badanych jest to zdecydowanie silrespondentw. Na tle problemw obniajcych potenniej zakorzeniona kategoria pojciowa, cz spord cja opracowywania czy pozyskiwania nowatorskich uczestniczcych w wywiadach pogbionych przedrozwiza w tym przypadku szczeglnie wyrniay si stawia rwnie sprecyzowane opinie dotyczce funktrudnoci dotyczce zjawisk w obrbie dynamiki (czy cjonowania klastrw. Do korzyci, ktre firmy moe raczej statyki?) organizacyjnej. W niektmog czerpa z uczestniczenia w tego typu rych przedsibiorstwach kadra kierowstrukturach sieciowych, zaliczono usprawCzyteln nicza zwracaa bowiem uwag na istnianie przepywu informacji pomidzy nienie zauwaalnej siy inercji: form wsppracy sektorem przedsibiorstw a B+R czy zagospodarczej No ja wiem, w zasadzie nie jest atwo istnienie forum wymiany dowiadcze wdroy co nowego, bo wrd pracowokazay si poszczeglnych podmiotw. Jednonikw panuje konserwatyzm jednak, czyli czenie niektrzy badani przedstawiali by klastry. jeli co zostao skonstruowane, ustalone krytyczne opinie dotyczce powstawania i uzgodnione, tak robimy, to kada zmiana i funkcjonowania klastrw: napotyka na jakie tam opory, ludzie no niechtni Ich katalizatorem powstania nie bya wola wsppras na zmiany. [koniski, rednia, 19] cy, tylko wola pozyskania rodkw, bo okazao si, W opinii jednego z badanych takiej sytuacji szczegle to teraz bdzie gwna droga pozyskiwania rodnie moe sprzyja stabilna, ugruntowana sytuacja rynkw z dofinansowania i w zwizku z tym klastry stokowa firmy i brak zagroenia ze strony konkurencji: j na gowie, nie wszystkie oczywicie, niektre z nich, ale stoj na gowie. [koniski, rednia, 43] Moe ebymy byli takim przedsibiorstwem, ktre musi si Jednym z celw badania stanowicego podstaw przystara o klienta, ktremu w kadej chwili grozi utrata ryngotowania niniejszego raportu byo zdiagnozowanie ku, by moe by bya, by byy zachowania inne, natomiast postaw wielkopolskich przedsibiorcw wzgldem no ta, powiedzmy, wygodna pozycja naturalnego monomoliwoci wsppracy z innymi firmami dziaajcymi polisty kompletnie eliminuje tego typu, tego typu mylenie w danej brany w zakresie prowadzenia prac badawi tego typu dziaanie. [poznaski, rednia, 14] czo-rozwojowych. Pozwala to okreli istniejcy potenW celu zdiagnozowania zachowa innowacyjnych cja koopetycji2, ktra w wietle literatury przedmiotu wielkopolskich przedsibiorstw respondentw pojest zjawiskiem sprzyjajcym rozwojowi sektora B+R. proszono rwnie o opisanie swoich dowiadcze Dla zidentyfikowania ewentualnych czynnikw deteri wiedzy dotyczcych funkcjonowania tzw. sieci innominujcych gotowo do kooperacji z firmami dziaajwacyjnych. W razie potrzeby badanym przedstawiano cymi na tym samym rynku respondentw poproszono definicj tego pojcia (sieci klientw, konkurentw, wczeniej o ocen poziomu konkurencji w sektorze, dostawcw, organizacji badawczych, szk, instytucji w ktrym funkcjonuje dane przedsibiorstwo. W zdecynon profit, ktre s powizane i tworz innowacje). dowanej wikszoci przypadkw przedstawiciele kadry W bardzo licznych przypadkach dla respondenzarzdzajcej biorcy udzia w wywiadach pogbionych tw kategoria sieci innowacyjnej bya zupenie deklarowali istnienie bardzo intensywnej walki konkurencyjnej na rynku, na ktrym oferowali swoje produkty obca. Badani do czsto deklarowali rwnie jej lub usugi. Analiza wypowiedzi wskazuje, e rywalizacja znajomo, ale nie sza za tym konkretna wiedza pomidzy konkurentami przyjmowaa bardzo zrnicoo funkcjonowaniu tego typu organizmw sieciowane formy od konkurencji cenowej po innowacyjn: wych. Jedynie w pojedynczych przypadkach respon-
Koopetycja ma by swoist hybryd relacji konkurowania i kooperacji, ma prowadzi do zmiany modelu rywalizacji konkurencyjnej, opartej na zasadzie relacji wygranyprzegrany, w stron konkurencyjnej wsppracy, prowadzcej w efekcie do modelu wygranywygrany wygrany (trzecim wygranym jest w tym wypadku konsument).
32
Konkurencja z Dalekiego Wschodu powoduje, e ta innowacyjno staje si coraz bardziej istotnym elementem naszym, powiedzmy, w walce o przetrwanie. Bo mona powiedzie, e chiskie produkty zalewaj rynek i by moe nie speniaj one jeszcze standardw europejskich, ale to si pewnie niedugo zmieni. I trudno nam jest konkurowa cenowo z tymi firmami, dlatego istotne jest, eby do klienta wychodzi z rozwizaniami takimi, z jakimi oni nie s w stanie zaoferowa przynajmniej na razie. [koniskie, rednia, 09] Jedynie w pojedynczych przypadkach respondenci oceniali poziom konkurencji w swojej brany jako bardzo niski, przede wszystkim ze wzgldu na monopolistyczn pozycj danej firmy lub wyran przewag nad innymi podmiotami gospodarczymi. Analiza wypowiedzi dotyczcych gotowoci do wsppracy z innymi przedsibiorstwami dziaajcymi w tej samej brany wskazuje na silnie ograniczony potencja koopetycji. Badani w wikszoci nie dostrzegali moliwoci podejmowania takiego wspdziaania, przy czym ciekawie przedstawiaj si podawane przez nich uzasadnienia. Z jednej strony, do oczywiste wydaj si by negatywne oceny ewentualnoci wsplnych przedsiwzi, ktrych podstaw jest przewiadczenie o istnieniu trudnych do przezwycienia barier, wynikajcych z braku zaufania pomidzy firmami konkurencyjnymi. Zamieszczone poniej fragmenty wypowiedzi obrazuj dominujce, w przewiadczeniu respondentw, postawy przedsibiorcw: Jak by to powiedzie, to znaczy ja nie mwi nie, ale wiem, e to nie jest, po pierwsze, atwe, a nie wiem, czy w ogle wykonalne, bo nastawienie, powiedzmy, jest rne. [] To nie uwaam, e to jest ze, to jest dobre, to jednak wzmacnia. Potencja, powiedzmy, ronie poprzez zaangaowanie wikszych rodkw. [] To znaczy wydaje mi si, e to trzeba dorosn do tego poziomu nie tyle intelektualnie, ale mentalnie. Brakuje, powiedzmy, mentalnego przeoenia. Wydaje mi si, to wynika ze strachu, z lku, e, nie daj Boe, mi si co stanie. [pilskie, mae, 10] Z konkurencyjnymi sdz, e nie. Byy takie prby poprzez te organizacje branowe, sami bylimy inicjatorem akurat takich, takich pomysw, natomiast to nie wychodzi. Kady uwaa, e jeeli co robi, to robi dla siebie i on chce by najlepszy. [koniski, rednia, 18]
Z drugiej strony, pojawiy si do liczne wskazania na istnienie barier o charakterze formalnoprawnym, ktre w duej mierze, jeli nie uniemoliwiay, to znaczco utrudniay realizacj inicjatyw noszcych cechy koopetycji. Mianowicie, wypowiedzi respondentw wskazuj na wystpowanie silnej obawy przed uznaniem prowadzenia wsplnych prac badawczo-rozwojowych z firmami konkurencyjnymi za noszce znamiona nieuczciwych praktyk przez instytucje pastwowe, takie jak Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentw: [] jest taka moliwo i to o tym mylimy, ale prosz pamita o zakazie konkurencji. Nasza wsppraca pomidzy konkurencyjnymi firmami moe si odbywa wycznie poprzez zwizek branowy, w tym wypadku jest to SIPUR, i w tym zwizku branowym musimy zawsze pamita o tym i podpisujemy takie stosowne certyfikaty, e nie wolno nam rozmawia pomidzy sob o zagadnieniach technicznych, o zdolnociach produkcyjnych itd. itd. Wszystko, co mogoby konkurentowi wskaza na, nie wiem, co mogoby skutkowa uzgodnieniem udziau w rynku, cen, jest zabronione. [koniski, dua, 46] Powysza wypowied wskazuje jednoczenie na potencjaln moliwo przezwyciania ogranicze wynikajcych z ksztatu istniejcego systemu prawnego i funkcjonowania instytucji publicznych poprzez zaangaowanie instytucji otoczenia biznesu w charakterze podmiotw poredniczcych w nawizywaniu wsppracy i dbajcych o jej bezpieczny dla wszystkich zaangaowanych stron przebieg. Warto jednoczenie zwrci uwag na fakt, e podczas wywiadw pogbionych odnotowano wypowiedzi wskazujce na prowadzenie przez respondentw konkurencyjnej wsppracy w zakresie prac badawczorozwojowych lub podejmowanie prb takich dziaa. Cz badanych przedsibiorcw zdawaa si dostrzega zasadno czenia zasobw z innymi przedsibiorstwami dla osignicia wsplnych korzyci. Taki stan rzeczy pozwala z umiarkowanym optymizmem ocenia potencja koopetycji w wielkopolskim sektorze przedsibiorstw, z jednoczesnym zastrzeeniem koniecznoci znalezienia systemowych rozwiza dla istniejcych barier w tym obszarze.
33
Stan wsppracy pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R

Zdecydowana wikszo badanych, ktrzy deklarowali podejmowanie w swoich przedsibiorstwach dziaa o charakterze badawczo-rozwojowym, wsppracowaa rwnie w tym zakresie z zewntrznymi podmiotami. W trakcie wywiadw pogbionych dominoway opisy kooperacji podejmowanej z uczelniami zlokalizowanymi w Poznaniu, zwaszcza z Politechnik Poznask. Respondenci mieli take dowiadczenia we wsppracy z innymi poznaskimi szkoami wyszymi: Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza, Uniwersytetem Ekonomicznym, Uniwersytetem Artystycznym, Uniwersytetem Przyrodniczym. Sporadycznie pojawiay si rwnie przypadki wsppracy ze: Szko Gwn Gospodarstwa Wiejskiego, Uniwersytetem Warmisko-Mazurskim, Politechnik lsk, Polsk Akademi Nauk, Instytutem Techniki Budowlanej, Instytutem Badawczym Drg i Mostw czy Przemysowym Instytutem Maszyn Rolniczych w Poznaniu oraz jednostkami rozwojowymi duych koncernw (konkretnie przemysu farmaceutycznego). Ponadto warto rwnie zwrci uwag na wystpowanie w przedsibiorstwach reprezentowanych przez badanych bezporedniej wsppracy z pracownikami naukowymi lub caymi zespoami takich osb z pominiciem uregulowa formalnych z ich uczelni macierzyst: [] jest to wsppraca, mona powiedzie, nie bezporednio z orodkiem, tylko po prostu z pewnymi osobami w tym orodku. [koniski, rednia, 43] Wystpowanie akademickiej szarej strefy, ktr sygnalizuje powysza wypowied, jest zjawiskiem potencjalnie szkodliwym dla instytucjonalnego rozwoju sfery B+R, a z pewnoci dla przedsibiorczoci akademickiej. Powyszy problem zostanie szerzej omwiony w dalszej czci niniejszego raportu. Wsppraca prowadzona z podmiotami B+R przez badanych wielkopolskich przedsibiorcw przyjmowaa zrnicowany charakter. Analizujc opisy prowadzonej kooperacji ze wzgldu na kryterium stopnia formalizacji, zdiagnozowano zarwno przypadki, w ktrych wsppraca odbywaa si w cile okrelonych ramach, precyzowanych przez zawarte umowy oglne oraz szczegowe, jak i sytuacje, w ktrych wspdziaanie opierao si na relacjach personalnych i nie znajdowao odzwierciedlenia w procedurach formalnych. Najczciej wzrost stopnia formalizacji wiza si ze wzrostem skali prowadzonych wsplnie przedsiwzi. Naley zwrci uwag, e cz respondentw celowo staraa si unika wtaczania nawizanych relacji w ramy formalne: Take to na tym polega ta wsppraca, e... e... e to znaczy w ten sposb budujemy t tak nieformaln nieformaln jak paszczyzn, ktra potem pomaga w osiganiu jakich innych celw. [] Staramy si unika tej sformalizowanej wsppracy, poniewa ona jest bardzo kopotliwa. [koniski, rednia, 18] Natomiast ze wzgldu na kryterium przedmiotowe opisywana przez respondentw wsppraca z podmiotami B+R przede wszystkim dotyczya rnorodnych prac zwizanych ze sfer produktow: rozwoju, testw, bada czy wreszcie certyfikacji produktu. Relatywnie czsto przedmiotem prowadzonej wsppracy byy rwnie rnego rodzaju ekspertyzy. Niektrzy respondenci jako gwny przedmiot wsppracy postrzegali popularyzacj i promocj oferty produktowej swoich przedsibiorstw zarwno wrd pracownikw naukowych, studentw, jak i w rodowisku branowym. W tym miejscu warto rwnie wspomnie jeszcze o specyficznej formie nieformalnej wsppracy pomidzy rodowiskami naukowymi a badanymi przedsibiorstwami. Relatywnie czsto respondenci deklarowali bowiem prowadzenie wsplnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych z osobami przygotowujcymi prace promocyjne lub naukowe: Wielokrotnie te studenci pisz prace magisterskie, licencjackie i inynierskie o nas, te robi badania. Ale to s badania jednostkowe tych osb, nie uczelni. Bya taka sytuacja, e dwie osoby pisay prace o recyklingu i te byy tam badania, w jakim sensie nam pomocne, bo ja tutaj zaproponowaem im tematy, ktre mona zbada, przeliczy, opracowa, no to zostao zrobione. [Pozna, rednia, 06] Przebieg wsppracy badanych przedsibiorstw z podmiotami ze sfery B+R w czasie by do zrnicowany. Z jednej strony, badacze dotarli do przedsibiorstw,
34
w ktrych kooperacja wystpowaa epizodycznie, z drugiej strony, zdiagnozowano przypadki wspdziaania w trybie cigym. Dominujc form wsppracy by jednak model zadaniowy: Jest to zawsze wsppraca, do ktrej dochodzi w momencie, gdy ja mam konkretny projekt, konkretny wyrb i wtedy nawizuj wspprac. [leszczyski, rednia, 02]
ktrzy uatwili nam diagnoz, zbadanie rynku, wdroenie nowego produktu. Wsparli nas w rnych dziaaniach. [Pozna, rednia, 28] W drugim przypadku ogranicze zasobw materialnych przedsibiorstw motywem zainicjowania bya przewanie niedostpno pewnych specjalistycznych sprztw, szczeglnie analitycznych, we wasnych strukturach firmy. Z punktu widzenia efektywnoci ekono-
Dominujcym motywem szukania moliwoci wspdziaania z podmiotami badawczo-rozwojowymi okazao si by napotkanie przez badanych granic wykorzystania zasobw, ktrymi poszczeglne firmy dysponoway samodzielnie.
Taka forma kooperacji z podmiotami ze sfery B+R bya jednoczenie preferowana przez respondentw, przede wszystkim ze wzgldu na elastyczno wobec potrzeb i moliwoci dysponowania zasobami przez poszczeglne przedsibiorstwa. W celu zidentyfikowania motywacji przedsibiorcw do rozpoczynania wsppracy z sektorem B+R respondentw poproszono o opisanie okolicznoci i przyczyn zaistnienia kooperacji w przypadku przedsibiorstw, ktre reprezentowali podczas wywiadw pogbionych. Dominujcym motywem szukania moliwoci wspdziaania z podmiotami badawczo-rozwojowymi okazao si by napotkanie przez badanych granic wykorzystania zasobw, ktrymi poszczeglne firmy dysponoway samodzielnie. Wspomniane zasoby mona podzieli na dwie zasadnicze kategorie: niematerialnych i materialnych. W pierwszym przypadku przedsibiorcy zwracali uwag na ograniczenia wiedzy, do ktrej dostp miaa ich organizacja. Wejcie w bardzo specjalistyczne obszary zwizane z produktem bd technologi jego wytwarzania wizao si z koniecznoci dysponowania kadr o kompetencjach wyszych ni osb zatrudnionych w firmie na stae: Jest to bardzo wska dziedzina i to te powodowao, e z naszej strony ten wsad merytoryczny nie jest moliwy do spenienia [], pod tym ktem potrzebujemy tych jednostek badawczo-rozwojowych. [] Przede wszystkim pozyskanie specjalistw z rnych dziedzin, eby mc si rozwija, potrzebowalimy wsppracy osb kompetentnych, znajcych si na rzeczy w danych dziedzinach, micznej nawizanie wsppracy z uczelni wysz lub inn jednostk naukow, dysponujc podan infrastruktur, byo najbardziej racjonalnym rozwizaniem: [] nasze laboratorium jest wyposaone w jakie lepkociomierze, tego typu urzdzenia, ktre s wykorzystywane stricte, su do okrelenia podstawowych parametrw jakby naszej produkcji, natomiast nie mamy takich wysokospecjalizowanych urzdze badawczych [], no i wtedy przecie nam nie warto kupi, nie wiem, za 2 czy 3 miliony zotych, jakiego urzdzenia, ktre potem trzeba wzorcowa za setki tysicy zotych czy co z nim robi, bo do jednorazowego problemu, a ta uczelnia i tak to ma i bdzie miaa, wic wtedy zwracamy si z takim rzeczami do nich. [poznaski, dua, 13] Relatywnie powszechnie wystpujc wrd badanych wielkopolskich przedsibiorcw motywacj rozpoczcia wsppracy z sektorem B+R bya potrzeba uwiarygodnienia firmy w oczach jej kontrahentw i klientw lub produktu w oczach jego konsumentw. Co ciekawe, wskazywano, e polskie podmioty badawczo-rozwojowe s dla powyszego celu bardziej podane ni ich zagraniczne odpowiedniki. Respondenci zwracali uwag, e autorytet i szeroko postrzegana niezaleno jednostek naukowych i ich pracownikw stanowia wany argument dla rozpoczcia wspdziaania i narzdzie budowania na tej podstawie przewagi konkurencyjnej firmy: Nasza brana rwnie bardzo mocno si zmienia, jest te bardzo konkurencyjna i po to, eby mc dalej by wiarygodnym partnerem dla rzdu, dla samorzdu,
35
po to, eby mie pewno, e nasze dziaania bd skuteczne, potrzebujemy podwalin, tak?! Te takich potwierdze, pewnych takich naukowych, czy poszukiwania nowych rozwiza po to, eby by firm te wiarygodn i prestiow. Ja tutaj mwi czy myl o nazwiskach ekspertw, naukowcw, ktrzy s, no, klas sam w sobie, tak?! Niepodwaalnymi ekspertami w swoich dziedzinach. [Pozna, rednia, 44] Mniej powszechn, ale rwnie wart opisania, motywacj respondentw do wspdziaania, zwaszcza ze szkoami wyszymi, bya ch dotarcia do ich studentw. Wypowiedzi niektrych badanych wskazyway, e traktowali oni wspprac z uczelniami jako, po pierwsze, mechanizm rekrutacyjny, pozwalajcy wychwyci najlepszych studentw lub absolwentw z rynku pracy, po drugie jako paszczyzn promowania swoich produktw wrd przyszych specjalistw w danej dziedzinie, stanowicych porednio odbiorcw oferowanych rozwiza technicznych. W celu poszerzenia obrazu okolicznoci zaistnienia wsppracy badanych przedsibiorstw z sektorem B+R do problematyki badawczej wczono rwnie kwesti zidentyfikowania metod wybierania partnerw kooperacji. Analiza treci zarejestrowanych wypowiedzi przedstawicieli kadry kierowniczej pozwala wskaza trzy kluczowe czynniki wyboru podmiotw badawczo-rozwojowych. Pierwszy z nich mona okreli mianem kryterium rekomendacji przedsibiorstwa, opierajc si na wczeniejszych dowiadczeniach swoich kontrahentw, wybieray rozwizania sprawdzone, dajce relatywnie due prawdopodobiestwo efektywnej wsppracy: Na pewno rekomendacje miay due znaczenie, rekomendacje, dobre dowiadczenia, referencje i proaktywno te. [Pozna, rednia, 44] Drugi czynnik wyboru partnerw z sektora b+r okreli mona mianem kryterium relacji nieformalnych. Przedsibiorcy wybierali potencjalnego kooperanta, opierajc si na swoich wasnych, rwnie pozazawodowych, relacjach nieformalnych lub na kapitale spoecznym swoich pracownikw. Do charakterystyczny jest mechanizm wykorzystania sieci spoecznych absolwentw poszczeglnych uczelni: Kontakty wasne z uczelni. Tutaj w mojej firmie dziaa czowiek, ktry jest po Politechnice, po Akademii Ekono-
micznej, po Uniwersytecie Przyrodniczym, po Uniwersytecie Adama Mickiewicza... Zdecydowanie kontakty wasne, ktre pozwalaj wstpnie odsia, gdzie trafi []. [Pozna, mikro, 03] Trzeci czynnik bazowa na kryterium optymalnego zaspokojenia potrzeb. W tym przypadku decydujc rol moga speni zarwno relacja korzyci przedsibiorstwa wobec kosztw wsppracy, jak i dysponowanie przez jednostk naukow konieczn infrastruktur badawcz: Nie ukrywam, e to miao przeoenie na koszty. Akurat w tym temacie si nie... oferta Polskiej Politechniki bya wysza ni Helsiskiej. Jest to moe mieszne, ale tutaj Panowie mieli zbyt due oczekiwania, e bd mieli procent udziau te w sprzeday itd. na to nasi waciciele si nie zgodzili i dlatego poszlimy w kierunku Politechniki Helsiskiej. [] Akurat t Politechnik (Kieleck) [] to laboratorium jest tam najlepiej wyposaone, jeli chodzi o sprzt [] w ten sposb na tym si opieram i podejmuj decyzje. [koniski, rednia, 09] Badani przedstawiciele wielkopolskich przedsibiorstw zostali poproszeni o opisanie zaangaowania swoich firm we wspprac ze sfer B+R. Respondenci czsto opisywali sytuacje, w ktrych przedsibiorstwo wnosi zdecydowanie wiksze zasoby ni jego partner ze sfery B+R. Jednoczenie wielu z nich uwaao taki stan rzeczy za naturalny, a ich oczekiwania wzgldem wsppracujcych podmiotw badawczo-rozwojowych dotyczyy, przede wszystkim, zaangaowania niematerialnego zasobu, jakim jest wiedza, oraz zaangaowania personalnego w prace zespow projektowych powstaych dla realizacji przedsiwzi: My od strony organizacyjno-techniczno-informatycznej jakby dajemy swoje pomysy, swoich ludzi do realizacji, ale potrzebujemy wiedzy, informacji. [Pozna, rednia, 28] [] ekspert zewntrzny jest nam potrzebny do dobrego, merytorycznego, naukowego nawet podejcia do stworzenia takiego narzdzia. [Pozna, maa, 29] W wielu wypowiedziach zarejestrowanych podczas wywiadw pogbionych respondenci wyranie podkrelali, e traktuj wspprac ze sfer B+R w kategoriach inwestycji. Z jednej strony, oczekuj zwrotu poniesionych kosztw, ale z drugiej zdaj sobie spraw z koniecznoci angaowania pewnych zasobw dla osignicia pniejszej gratyfikacji:
36
Natomiast przedsibiorca, jeli widzi cel i korzy z funkcjonowania instytutu badawczego czy jakiejkolwiek inicjatywy wspierajcej przedsibiorstwo w rozwoju, na pewno jest gotw wyoy na to rodki, tak. [Pozna, dua, 49] Podczas diagnozowania moliwoci nawizywania wsppracy przedsibiorstw z podmiotami prowadzcymi dziaalno badawczo-rozwojow i potrzeb deklarowanych przez przedstawicieli przedsibiorstw w tym zakresie rwnie istotna jak analiza przebiegu dotychczasowej kooperacji jest diagnoza przyczyn jej braku. Cz respondentw poproszona o wyjanienie nieprowadzenia wsplnych dziaa z przedstawicielami B+R zwracaa uwag na brak potrzeb, ktre uzasadniayby rozpoczynanie wsppracy. Powodem niewystpowania zapotrzebowania miaa by w niektrych przypadkach swoista samowystarczalno niektrych przedsibiorstw w pracach o charakterze badawczym i/lub rozwojowym. Pojawiay si rwnie opinie o przewadze pracownikw poszczeglnych przedsibiorstw w ich obszarach specjalizacji nad pracownikami naukowymi uczelni czy instytutw badawczych pod wzgldem posiadanych kompetencji. Inni wskazywali, e bieca dziaalno przedsibiorstwa jest na tyle angaujca dla najwyszej kadry kierowniczej, i nie pozostawia czasu na koordynowanie przedsiwzi o charakterze strategicznym, jakimi s projekty badawczo-rozwojowe. Odnotowano take wskazania na zbyt wysoki koszt, ktry przedsibiorca musi ponie, podejmujc takie dziaania. Szczegln uwag naley jednak zwrci na wypowiedzi wiadczce o istnieniu w wiadomoci niektrych badanych przedstawicieli przedsibiorstw niewsppracujcych ze sfer B+R negatywnego obrazu uczelni wyszych. Do licznie zwracano uwag na brak moliwoci nawizania wsppracy z tymi podmiotami ze wzgldu na bariery o charakterze organizacyjnym czy komunikacyjnym: [] nie widzielimy chyba takiej moliwoci, bo nie wyobraam sobie, jak ja miabym to zrobi miabym zadzwoni do Politechniki, odbija si od jednego telefonu do drugiego i pyta, czy maj jaki dzia, ktry moe nas wesprze w technologii digitalizacji dokumentw. No taka jest prawda, tak to funkcjonuje. [Pozna, dua, 26] Innym obszarem problemowym powstrzymujcym respondentw przed rozpoczciem wsppracy, na
ktry warto zwrci uwag, jest przewiadczenie o istnieniu wygrowanych oczekiwa finansowych pracownikw podmiotw B+R, nieracjonalnie windujcych koszty wsppracy. Ponadto odnotowano wypowiedzi wskazujce na przekonanie o dominacji funkcji dydaktycznej w dziaalnoci polskich uczelni wyszych i zwizane z tym obnienie ich potencjau badawczo-rozwojowego: [] gwarantuj jedno: one niczego nie badaj te instytuty, nie, tam po prostu ucz si studenci [] coraz bardziej odchodz od przemysu, taki jest trend generalnie, no, znaczy mwi si oczywicie co innego, bo cay czas si mwi oficjalnie, e si wszyscy zbliaj do, natomiast z uczelniami praktycznie nie ma ju adnego przepywu. [poznaski, dua, 13] Dla uzyskania wytycznych dotyczcych ewentualnych kierunkw zmian w badanym obszarze respondentw poproszono o wskazanie dobrych praktyk dotyczcych wsppracy ze sfer B+R, wypracowanych przez poszczeglne przedsibiorstwa lub zaobserwowanych w ich otoczeniu. Opisane przez respondentw rozwizania, ktre szczeglnie dobrze wpywaj na przebieg wspdziaania przedsibiorstw i podmiotw badawczo-rozwojowych, mona przypisa do czterech opisanych poniej kategorii: Komunikacja podczas wywiadw pogbionych zwracano uwag, e efektywny przepyw informacji o celach, wzajemnych oczekiwaniach, przebiegu prowadzonych prac, ewentualnych barierach i problemach stanowi podstaw efektywnej wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R. Mimo e nie jest to cecha dystynktywna przedsiwzi badawczo-rozwojowych, a raczej jedna z podstaw metodyk zarzdzania projektami, to taki postulat nabiera szczeglnego znaczenia w wietle omawianych w dalszej czci raportu rnic pomidzy firmami a podmiotami B+R, ktre stanowi potencjaln przyczyn trudnoci w nawizywanej wsppracy. [] trzeba si spotyka do czsto, dyskutowa przy jednym stole o problemach, bo niejednokrotnie nasze dowiadczenia s bardzo w tym mocne w rozwizaniu wielu problemw teoretycznych, no i nie spotykajc si z nami no to, powiedzmy, mog brn w zym kierunku. [koniski, rednia, 09]
37
Zaangaowanie najwyszego kierownictwa mimo e, ponownie, jest to dobra praktyka, relatywnie powszechnie stosowana przy zarzdzaniu projektami, a nie odrbna dla przedsiwzi typu B+R, to warto podkreli jej znaczenie. Wynika to przede wszystkim z opisanych dalej szczegowo uwarunkowa instytucjonalnych publicznych uczelni wyszych czy instytutw naukowych. Hierarchiczna struktura organizacyjna i proces decyzyjny tych podmiotw skutkuje bowiem relatywnie czsto utrudnieniami dla efektywnej wsppracy. Zaangaowanie najwyszej kadry kierowniczej wsppracujcych organizacji ma przyczynia si do usprawnienia wspdziaania: atwiej jest, z tego, co obserwujemy, kiedy ju odbdzie si takie spotkanie na szczycie, kiedy nasz szef spotyka si z szefem tej katedry czy tej jednostki, s zarysowane zakresy odpowiedzialnoci i schematy dziaania i jest wtedy zielone wiato. Jeeli nie ma tego spotkania lub odbdzie si ono nie twarz w twarz, to zawsze s jakie problemy. [Pozna, rednia, 28] Programy staowo-szkoleniowe dla pracownikw sektora B+R wrd dobrych praktyk opisywanych przez respondentw znalazy si przedsiwzicia finansowane dotychczas gwnie ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego Dziaanie 8.2. Transfer wiedzy, Poddziaanie: 8.2.1: Wsparcie dla wsppracy sfery nauki i przedsibiorstw. W ocenie respondentw tego typu projekty maj stanowi bowiem efektywny me-
chanizm rozpoczynania wsppracy, rwnie dziki moliwoci zredukowania jej kosztw po stronie przedsibiorcw w fazie inicjacji: Na pewno tutaj mona mwi o dobrej wsppracy, poniewa cz z tych projektw si zakoczya i cz tych naukowcw pozostaa w gronie cisej kadry wsppracujcej z tymi przedsibiorstwami [poznaski, mikro, 25] Tworzenie uczelnianych punktw kontaktowych dla przedsibiorcw dobra praktyka pomagajca zneutralizowa istniejce bariery dostpu zainteresowanych wspprac badawczo-rozwojow przedsibiorcw do poszczeglnych jednostek organizacyjnych uczelni wyszych. Powysze rozwizanie wydaje si by szczeglnie podane w wietle zasygnalizowanych przez respondentw niewsppracujcych z sektorem B+R barier rozpoczcia kooperacji i analizowanych w dalszej czci niniejszego raportu problemw zaobserwowanych podczas istniejcej wsppracy. [] czasami modacja dotyczy bardzo wskiego wycinka ze spektrum zainteresowa firmy, technicznych, organizacyjnych... rne rzeczy wchodz w gr... i trafienie do tego czowieka, ktry moe od razu zaproponowa rozwizanie gotowe albo zaproponowa badania, ktre by moe doprowadz do osignicia satysfakcjonujcych drug stron rozwiza, no jest kluczowe. [Pozna, mikro, 03]
38
Opinie przedsibiorcw o wsppracy ze sfer B+R

Pierwszym z aspektw wsppracy przedsibiorstw ze sfer B+R, o ktry zapytano respondentw, byo zaangaowanie przedstawicieli obu stron w pocztkowy etap kooperacji. Badanych przedstawicieli najwyszej kadry kierowniczej poproszono o ocen bazujc na wasnych dowiadczeniach lub wiedzy, ktra ze stron inicjuje rozpoczcie wspdziaania oraz wykazuje wiksze zaangaowanie i determinacj do jego kontynuowania. Respondenci wyraali rwnie swoje opinie w zakresie przyczyn czy uwarunkowa zdiagnozowanego stanu rzeczy. W zdecydowanej wikszoci menederowie uczestniczcy w wywiadach pogbionych wyraali przekonanie, e inicjatywa w nawizywaniu wsppracy pomidzy przedsibiorstwami a sektorem B+R ley po stronie tych pierwszych. Jednoczenie naley zwrci uwag, e respondenci oceniali ten stan rzeczy niejednoznacznie. Z jednej strony, zarejestrowano bowiem wypowiedzi traktujce obszar wsppracy jako swoisty rynek, na ktrym podmioty badawczo-rozwojowe reprezentuj stron podaow i udostpniaj swoj ofert, natomiast przedsibiorcy jako strona popytowa tej relacji wchodz w transakcj nawizuj wspprac wedle wasnej potrzeby: Przedsibiorcy, przedsibiorcy wedug mnie. No bo jak musz, maj potrzeb... bo przedsibiorca jest tym podmiotem najbardziej zmotywowanym do tego. [poznaski, maa, 36] Raczej my. Natomiast nie jest to dla mnie dziwne ani ze, dlatego e myl, e tych przedsibiorstw jest zdecydowanie wicej ni instytucji badawczych. Tym samym naturalne jest, e to przedsibiorstwa nawizuj ten kontakt. [leszczyski, rednia, 02] Z drugiej strony, cz respondentw negatywnie oceniaa brak inicjatywy ze strony przedstawicieli sektora B+R i oczekiwaaby jej zaistnienia. Z niektrych wypowiedzi wyania si obraz aktywnej postawy reprezentantw przedsibiorstwa i pasywnej reprezentantw uczelni: W mojej ocenie to przedsibiorcy s stron tak inicjujc. Ja oczekiwaabym chyba wikszej aktywnoci instytucji, ktre z nazwy chocia, z nazwy tak maj za cel no wspieranie innych w rozwoju. [Pozna, dua, 49] Intuicyjnie powiem, e przedsibiorcy, ktrzy wanie intuicyjnie czuj, e co mogoby by im potrzebne czy co mogoby si sprawdzi, ale potrzebna jest wiedza merytoryczna [] i tutaj warunkiem byoby, jeli oni zwracaliby si do naukowcw. Jakby nie ma takiego poczucia, e orodki bada s takie proaktywne []. [Pozna, rednia, 44] Uczestnicy badania stojcy na takim stanowisku wyraali nadziej, e jest moliwa zmiana tego stanu rzeczy i wzrost zaangaowania w nawizywanie i podtrzymywanie wsppracy ze strony rodowisk naukowych. Warto zwrci te uwag na jedn z wypowiedzi wskazujcych na zachodzenie zmian w omawianym obszarze wzrost inicjatywy po stronie sektora B+R wynikajcy z uwarunkowa systemowych: Myl, e jeszcze par lat temu, to mymy jedzili na uczelnie i prbowalimy jak gdyby jakie tematy rzuca, natomiast trzeba przyzna, e po wejciu do Unii Europejskiej, no myl par lat temu przed wejciem do Unii Europejskiej, potem pojawiy si w zwizku z tym pojawiy si jakie takie projekty zwizane z tym, e uczelnie musiay bra do wsppracy jakie przedsibiorstwa, tych pozycji wanie pojawio si wicej w tej wsppracy, ze strony uczelni. [koniski, rednia, 18] W trakcie wywiadw pogbionych odnotowano rwnie wskazania na aktywn postaw i znaczc rol innych podmiotw, niemieszczcych si ani w kategorii przedsibiorstw ani jednostek B+R instytucji otoczenia biznesu (IOB). Niektrzy respondenci wskazywali wrcz, e s to instytucje najbardziej zaangaowane w tworzenie przestrzeni wsppracy pomidzy firmami a podmiotami badawczo-rozwojowymi: [] wydaje mi si, e w tej chwili najbardziej zabiegaj o t wspprac te instytucje, ktre s specjalistami od otoczenia biznesu, albo te instytucje, ktre funkcjonuj okoo, powiedzmy, uczelni czy okoo jednostek... To te jednostki najbardziej widz konieczno czenia tych dwch sektorw. [poznaski, mikro, 25] Oglna ocena istniejcych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi, przedstawiana przez badanych przedstawicieli kadry zarzdzajcej, przewanie bya pozytywna. Osoby, ktre z aprobat odnosiy si do perspektyw kooperacji z sektorem B+R, zwracay
39
uwag na otwarto poszczeglnych instytucji, do entuzjastycznie oceniay zatrudnionych w nich pracownikw, zastrzegajc jednoczenie, e naley mie wci na uwadze konieczno ponoszenia kosztw nawizywanej wsppracy. Respondenci, ktrzy prezentowali negatywne oceny w tym aspekcie, odnosili si przede wszystkim do wasnych dowiadcze i niepowodze podejmowanych prb wspdziaania z podmiotami badawczo-rozwojowymi. Sytuacje, ktre przyczyniay si do powstania negatywnej opinii respondentw, byy zwizane m.in. z brakiem odzewu uczelni na przedstawion przez przedsibiorc propozycj wsppracy, wygrowanymi (w opinii badanego) oczekiwaniami finansowymi przedstawicieli uczelni ju we wczesnej fazie kontaktu czy niesatysfakcjonujcymi moliwociami badawczymi istniejcych jednostek naukowych:
udostpniania swojej wiedzy, do sposobu komunikowania si, do nawet narzdzi informatycznych i jakich kontaktw telefonicznych, gdzie mona szybko uzyska wiedz, do kogo precyzyjnie trafi. [Pozna, mikro, 03] Mona zatem postawi tez, e istniejce negatywne stereotypy s na tyle sabo zakorzenione, e nowe, korzystne dowiadczenia przedsibiorcw w kontaktach ze sfer badawczo-rozwojow umoliwiaj zmian ich zabarwienia na pozytywne.
...
Badanych przedstawicieli przedsibiorstw poproszono o porwnanie swoich dowiadcze ze wsppracy z jednostkami nalecymi do sektora B+R z kooperacj z inny-
Do najwikszych przewag organizacji badawczo-rozwojowych (w szczeglnoci uczelni, do ktrych przede wszystkim odnosili si badani) naley zaliczy, w opinii badanych, niezaleno prowadzonych bada [...]
[] w obszarach, dla ktrych taka potrzeba bya, kilka lat temu nie potrafilimy znale odpowiednich jednostek, ktre potrafiyby nam wykona prac na nasze zlecenia, albo jako ich bya nieodpowiednia. W lad za tym stworzylimy wasne laboratoria czy dziay []. Natomiast w zakresie nowych albo innych segmentw, na ktrych si poruszamy, najczciej korzystamy ze wsppracy z tymi jednostkami naukowo-badawczymi [], ktre s na rynku od lat. No i tu te niestety nie zawsze daje to nam takie efekty, jakie bymy chcieli uzyska. [Pozna, rednia, 38] Zdystansowane lub otwarcie negatywne postawy przedsibiorcw, wynikajce z jednostkowych dowiadcze, mog stanowi istotn barier dla dalszego nawizywania wsppracy instytucji badawczo-rozwojowych z poszczeglnymi firmami. Jednoczenie naley zwrci uwag na pewne oznaki pozytywnych zmian w postrzeganiu funkcjonowania sektora B+R, szczeglnie w latach bezporednio poprzedzajcych badanie: [] z dowiadczenia prowadzenia tego podmiotu, czyli ju prawie trzyletniego, zauwaam duy postp, jednak w podejciu jednostek naukowych do mi podmiotami (np. innymi firmami czy instytucjami otoczenia biznesu). Analiza wypowiedzi zarejestrowanych podczas wywiadw pogbionych wskazuje, e respondenci dostrzegaj specyfik wsppracy z jednostkami naukowymi. Spord innych podmiotw, z ktrymi respondenci stykaj si podczas swojej pracy zawodowej, wyrniaj je zarwno cechy pozytywne, jak i negatywne. Do najwikszych przewag organizacji badawczo-rozwojowych (w szczeglnoci uczelni, do ktrych przede wszystkim odnosili si badani) naley zaliczy, w opinii badanych, niezaleno prowadzonych bada, szczeglnie jeli maj na celu weryfikacj wynikw dotychczasowych prac, testowanie produktw czy ich certyfikacj: Charakteryzowaa przede wszystkim ch wsppracy, nieukrywanie, niezatajanie i nieprzekamywanie jakichkolwiek danych, tylko pene pokazanie tego, jak ten temat funkcjonuje od podszewki, czyli danie moliwoci zapoznania si z minusami i plusami, wadami tego wszystkiego, pokazania tych bdw, eby te sfery umysowe mogy naprawia nastpnie te wszystkie uchybienia. [Pozna, rednia, 06] Innym potencjaem, stanowicym warto dodan wsppracy przedsibiorcw z uczelniami, bya
40
dostrzegana przez respondentw zdolno jednostek naukowych do prowadzenia innowacyjnych dziaa. Niektrzy badani traktowali to jako wyrnik wsppracy ze sfer B+R na tle innych kooperacji, w ktre wchodz zarzdzane przez nich przedsibiorstwa: Myl, e wiksza refleksyjno moe by w przypadku takiej wsppracy naukowo-badawczej. Mwimy tutaj kady, kadorazowo, bo oni bardzo czsto chc wej na zupenie nowy grunt na wanie na badaniu, poznawaniu nowych, zupenie nowych odkry, czego zupenie nowego. Natomiast w przypadku biznesu dwch podmiotw biznesowych no to s jednak jednostki, ktre maj swoje okrelone kompetencje w danym obszarze, na ktrych bazuj, ktre rozwijaj i dziki kontaktom wzajemnym, natomiast nie ma a tak duej eksploracji nowych obszarw, tak?! [Pozna, rednia, 44] Respondenci zwracali jednak rwnie uwag na negatywne wyrniki wsppracy, ktr prowadzili z sektorem B+R. W porwnaniu z kooperacj z innymi podmiotami wspdziaanie z instytucjami badawczo-rozwojowymi miaa w opinii niektrych badanych cechowa niska efektywno czasowa. Taki stan rzeczy mia wynika z czasochonnych procedur, np. obiegu dokumentw, oraz przerostu administracji, szczeglnie w pastwowych jednostkach naukowych. Respondenci wskazywali, e jest to cecha wyranie odrniajca wspprac z sektorem B+R od wsppracy z innymi przedsibiorstwami, ktra wynika rwnie z nieefektywnego modelu zarzdzania instytucjami takimi jak publiczne uczelnie wysze. Do daleko posunita w porwnaniu z innymi organizacjami niezaleno pracownikw naukowych wobec ich przeoonych w ocenie niektrych badanych nie sprzyja efektywnej pracy zespow badawczo-rozwojowych. Co ciekawe i jednoczenie niepokojce, w wietle rozwoju paszczyzn kooperacji pomidzy sektorem przedsibiorstw a B+R, cz badanych negatywnie odnosia si do skomercjalizowanego charakteru funkcjonowania publicznych jednostek naukowych w tym zakresie. Pewne wypowiedzi mog bowiem wiadczy o oczekiwaniu bezpatnego czy bezkosztowego realizowania przez pastwowe uczelnie przedsiwzi badawczo-rozwojowych: Ja myl tak, e w tej chwili niestety uczelnie te dziaaj w sposb komercyjny. To znaczy, e trzeba sobie powiedzie wprost: jeeli chcesz, ebym zaj si twoim produktem, to mi po prostu za to zapa, tak, albo nie wiem, postaw mi
dom w tym tutaj, w tym miejscu tutaj na uczelni, niech to bdzie dom dla studentw, niech ja poka, e to mam, e z tob wsppracuj, ale tak na zasadzie takiej, eby kto z uczelni wszed i powiedzia: Suchaj, podoba mi si to naprawd, chciabym to zbada, daj mi tak moliwo, czy mog? to absolutnie nie. [Pozna, maa, 01] W kolejnym z badanych obszarw respondenci poproszeni o ocen osb zatrudnionych w sektorze B+R pod ktem moliwoci wsppracy z przedsibiorstwami odnosili si przede wszystkim do pracownikw naukowych uczelni wyszych, majc najwiksz wiedz i dowiadczenie wanie w tym zakresie. Analiza wskazuje na istnienie bardzo zrnicowanych postaw wzgldem przedstawicieli tej kategorii zawodowej. Cz opinii wrcz wzajemnie si wykluczaa, czego przykadem mog by zamieszczone poniej wypowiedzi odnoszce si do rnic pokoleniowych wrd osb zatrudnionych w podmiotach badawczo-rozwojowych: Modzi ludzie doktoranci to raczej nie s partnerzy do rozmw. Take nie wiem, czy to wyglda kolorowo na przyszo, miejmy nadziej, no ale z tego, co widz, to nawet w tych kontaktach to mamy kontakty z profesorami, doktorami, ktrzy maj ju po 60 lat i to raczej oni s tutaj tymi osobami wiodcymi, jeli chodzi o innowacje, rozwizania, dowiadczenia, i maj co do powiedzenia na okrelone tematy. [koniski, rednia, 09] Jest dobra wola. Zwaszcza jeeli si rozmawia z tymi modymi pracownikami naukowymi, ktrzy tam pracuj par, par lat, powiedzmy s tam na etapie robienia doktoratu. Te sami poszukuj jakiej swojej drogi tam na tej uczelni. I z nimi no wida, e jest ch. Pewnie gorzej z tymi starymi profesorami. [koniski, rednia, 11] Drugi z powyszych fragmentw oraz inne spord analizowanych wypowiedzi przedsibiorcw uczestniczcych w indywidualnych wywiadach pogbionych wskazuj na istnienie w wiadomoci niektrych respondentw negatywnego stereotypu samodzielnych pracownikw nauki, szczeglnie nalecych do wyszych kategorii wiekowych. W ocenie czci badanych maj to by osoby w maym stopniu zainteresowane wspprac z firmami chccymi rozwija dziaalno badawczo-rozwojow lub stawiajce wygrowane wymagania finansowe w zwizku ze swoim uczestnictwem w takiej kooperacji. Innym problemem zasygnalizowanym podczas wywiadw pogbionych
41
bya wtpliwa obiektywno pracownikw naukowych firmujcych swoim autorytetem pewne produkty czy rozwizania technologiczne, zwizana z pobieraniem przez nich wynagrodzenia od producentw: Generalnie jest tak, e wsppraca ukada si dobrze, kiedy te osoby s opacane przez producenta. Jeli dany profesor jest na licie pac danego producenta, to bdzie mwi, e ten produkt jest najlepszy. [Pozna, maa, 01] Odnotowane opinie wskazuj te na istnienie u czci respondentw przewiadczenia o teoretycznym charakterze wiedzy, ktr dysponuj pracownicy jednostek naukowych. Ma to stanowi
Mimo e negatywne stereotypy czy opinie oparte na wasnym dowiadczeniu badanych przedsibiorcw zasuguj na szczegln uwag w kontekcie przyszego rozwoju wsppracy z podmiotami badawczorozwojowymi, to nie naley oczywicie pomija pozytywnych opinii o osobach zatrudnionych w sektorze B+R, zarejestrowanych podczas wywiadw pogbionych. W licznych przypadkach dobrze oceniano bowiem postawy pracownikw naukowych wobec kooperacji z przedsibiorcami. Zwracano uwag na wysokie kompetencje, proaktywno oraz otwarto zatrudnionych na uczelniach wyszych na specyfik dziaa zwizanych z komercjalizacj wiedzy:
Mimo i pracownicy naukowi dysponuj szerok wiedz i kompetencjami w zakresie swojej dziedziny specjalizacji, to brakuje im zdolnoci niezbdnych do kierowania czy koordynowania przedsiwziciami.
ograniczenie w prowadzeniu bada stosowanych czy prac rozwojowych. Co wane, szczeglnie naraeni na takie postrzeganie mog by przedstawiciele nauk humanistycznych, co obrazuje poniszy fragment wypowiedzi jednej z badanych: Podejrzewam, e w tej politechnika i w ogle tam te techniczne uczelnie to tutaj jest troch wysza ocena, oceniana na zasadzie, e dobrze si wsppracuje. Natomiast przy humanistycznych mam troch takie obawy, e wanie jest podejcie, e tak, ale to s tylko teoretycy, ktrzy siedz w swoich maych gabinetach, nie maj zielonego pojcia o tym, co si dzieje. Jest takie troch postrzeganie. [Pozna, rednia, 41] Zwizany jest z tym rwnie inny problem, dotykajcy oceny kompetencji w obszarze zarzdzania niektrzy badani zwracali uwag, e mimo i pracownicy naukowi dysponuj szerok wiedz i kompetencjami w zakresie swojej dziedziny specjalizacji, to brakuje im zdolnoci niezbdnych do kierowania czy koordynowania przedsiwziciami. Ma to dotyczy nie tylko osb na stanowiskach kierowniczych dziekanw, dyrektorw czy kierownikw ale rwnie szeregowych pracownikw, ktrzy nie maj umiejtnoci koniecznych do zarzdzania pojedynczymi projektami badawczymi lub nawet koordynowania ich obszarw. Ja mam bardzo dobre dowiadczenia, bardzo duy profesjonalizm, zaangaowanie, ch rozpoznania problemw, potrzeb, zrozumienia, gotowo chci do spotka, do rozmw o tym, czego tak naprawd poszukujemy, co ma zosta wypracowane i po co. Te jeeli myl o ekspertach, o naukowcach, z ktrymi podjam wspprac, a z ktrymi chciaabym rozmawia o projekcie, to te s to osoby, o projekcie czy w ogle o przedmiocie dziaa firmy, to te s to osoby, ktre nadaj za tym, co dzieje si w biznesie. [Pozna, rednia, 44] Podsumowujc, ocena pracownikw podmiotw sektora B+R przedstawiana przez badanych przedstawicieli kadry kierowniczej przedsibiorstw bya silnie spolaryzowana. Z jednej strony, odnotowano liczne krytyczne oceny postaw i kompetencji naukowcw, z drugiej rwnie powszechnie wystpoway wypowiedzi stawiajce osoby nalece do tej kategorii zawodowej w korzystnym wietle. Stosunkowo rzadko respondenci podkrelali natomiast zrnicowanie wewntrzne kategorii osb zatrudnionych w podmiotach badawczo-rozwojowych, posugujc si czciej pewnymi generalizacjami.
...
W celu zdiagnozowania percepcji korzyci ze wsppracy z sektorem B+R wrd badanych przedstawicieli
42
wielkopolskich przedsibiorstw poproszono responposiadaj naukowcy, badacze itp., ona na tego przedsidentw o opisanie i ocen efektw, jakie taka koopebiorc spywa []. [Pozna, rednia, 27] racja niesie dla zarzdzanych przez nich firm. Analiza Inn, istotn z punktu widzenia przedsibiorcw, kojakociowa zarejestrowanych wypowiedzi wskazuje na rzyci ze wsppracy z sektorem B+R jest w ocenie wieloaspektowe postrzeganie rezultatw wsplnych badanych moliwo wykorzystania autorytetu przedsiwzi przedsibiorstw i jednostek naukowych, pracownikw naukowych i ich macierzystych jednak pewne elementy pojawiay si podczas jednostek. Ma to szczeglne znaczenie wywiadw pogbionych szczeglnie czBadani w przypadku penienia przez przedstasto. Badani wskazywali na efekt wizerunwicieli podmiotw badawczo-rozwowskazywali na kowy, ktry niesie dla firm wsppraca jowych roli opiniodawczej, poniewa z jednostkami naukowymi. Mechaefekt wizerunkowy, stanowi wany czynnik wspomaganizm powstawania korzyci w tym ktry niesie dla firm jcy kadr kierownicz: obszarze dobrze obrazuje poniszy wsppraca z jednostfragment wypowiedzi: Uzyskane opinie mog by przydat-
kami naukone w procesie decyzyjnym, np. przy Oczywicie, e warto, np. takowe wyniki wymi. wyborze najlepszego rozwizania pod bada, gdyby byy, to bymy na pewno si wzgldem ekonomicznym. [Pozna, dua, 30] nimi chwalili. Bo jak by nie byo, takich wspprac na naszym rynku jest mao, nie sycha o nich, dla nas to Kolejn wartoci dodan moe by efekt upratylko podnosioby presti firmy, gdyby firma wsppracowomocnienia podejmowanej decyzji, wyranego waa z uczelni A lub B. [Pozna, rednia, 06] wskazania podstaw jej susznoci i swoistego zabezpieczenia osb odpowiedzialnych za prawidowo Jednoczenie niektrzy respondenci zwracali uwag, i efektywno procesu decyzyjnego. W wietle ponie jeli wsppraca z sektorem B+R ma stanowi wany szej wypowiedzi moe mie to szczeglne znaczenie element budowania przewagi konkurencyjnej firmy, w przypadku ksztatowania relacji kadry zarzdzajcej to propagowanie informacji o istnieniu takiej kooperaprzedsibiorstw z ich interesariuszami: cji niekoniecznie ley w jej interesie: Te to jest czasami traktowane moe w ten sposb, e jest Pytanie, czy on si tym bdzie chwali. Nie bdzie si tym to pewne ugruntowanie naszych dziaa pod ktem nachwali, bo to jest jego przewaga konkurencyjna, on bszych organw wacicielskich i kontrolnych. eby to po dzie chcia zasoni ten kana przed innymi, eby inni nie prostu te nikt nie sdzi, e, e jakie dziaania inwestymogli tego samego robi. [Pozna, dua, 26] cyjne s te jak nasz fanaberi i nie wiemy po prostu, na co pienidze wyda tylko. No jest to te pewne udokuBardzo istotnym zasobem pozyskiwanym przez mentowanie susznoci dziaa. [poznaski, rednia, 14] przedsibiorstwa wsppracujce z podmiotami badawczo-rozwojowymi jest wiedza. Dostp Przedsibiorstwa maj rwnie czerpa ze wspdo systemw wiedzy gromadzonych przez jednostki pracy z sektorem B+R zyski czysto ekonomiczne. naukowe jest oczywicie istotny ze wzgldu na moKorzyci finansowe mog, z jednej strony, wynika liwoci wykorzystania ich w dziaaniach rynkowych, z oszczdnoci w stosunku do zakupu gotowego rozzwizanych z opracowywaniem i wdraaniem innowizania (patentu, licencji, technologii) na wolnym wacji przede wszystkim produktowych, ale rwnie rynku od innej firmy. Z drugiej strony, przyjcie projektechnologicznych czy organizacyjnych. Cz zarejetowego modelu wsppracy stanowi form oszczdstrowanych wypowiedzi wskazuje na cigy charakter noci na kosztach zatrudnienia w formie staego stoistniejcego zapotrzebowania na wiedz w efektywnie sunku pracy osb o kompetencjach porwnywalnych dziaajcych firmach: do pracownikw naukowych:
No przede wszystkim wiedza. Przedsibiorstwo zawsze jest chonne wiedzy. Oczywicie jeli funkcjonuje racjonalnie, ale kade racjonalne przedsibiorstwo jest godne wiedzy. Czyli z tych kontaktw jaka cz tej wiedzy, ktr Jeli chodzi o kadr, to... pewnie pozwala to na jakie tam oszczdnoci, tak sdz, bo nie trzeba zatrudnia np. inyniera i utrzymywa go na etacie, eby skorzysta z jego wiedzy. [koniski, rednia, 50]
43
Powysze wskazania s o tyle istotne, e stanowi pewn wskazwk dotyczc moliwoci przeamywania barier dla wsppracy istniejcych w wiadomoci wielkopolskich przedsibiorcw, ktre zasygnalizowano w innych miejscach niniejszego raportu (np. przekonania o zbyt wygrowanych oczekiwaniach finansowych pracownikw naukowych). Inn form korzyci ekonomicznej, o ktrej naley wspomnie, jest
zysk osigany przez przedsibiorstwo w nastpstwie wprowadzenia na rynek innowacyjnego produktu, obnienia kosztw produkcji czy usprawnienia organizacji. Jest to bezporednio zwizane z traktowaniem wsppracy z sektorem B+R jako jednej z inwestycji, ktre prowadzi moe przedsibiorstwo dziaajce w warunkach wolnego rynku.
44
Relacje pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R
Relacje pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R

Respondentw poproszono o ocen atmosfery wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R w wietle ich wasnych dowiadcze lub wiedzy. Zarejestrowane wypowiedzi wskazuj na due znaczenie zaufania w rozwijaniu kooperacji w tym obszarze. Zaufanie w wielu przypadkach byo bowiem okrelane jako warunek konieczny dla prowadzenia wsplnych przedsiwzi firm i podmiotw badawczo-rozwojowych. Pozwala ono, w ocenie badanych, prowadzi wspprac w taki sposb, ktry umoliwia osiganie obustronnych korzyci i maksymalizowanie wartoci dodanej uzyskiwanej przez wszystkie zaangaowane strony. Jednoczenie zwracano uwag na konieczno precyzyjnego regulowania umownego warunkw wsppracy, w szczeglnoci w zakresie poufnoci udostpnianych jednostkom B+R materiaw wewntrznych przedsibiorstw: Oczywicie zaufanie to jest podstawowa warto, jaka powinna i za kad wspprac. Nie wyobraam sobie w mojej brany, kiedy ja bym si ba powiedzie, z czego ja korzystam, naukowcowi, jak to wykorzystuj, jak to dalece jest zaawansowane ten mj produkt, projekt. Natomiast jest potrzebna pena dokumentacja zwizana z przekazaniem wasnoci bd to do przedsibiorcy, bd to do instytucji naukowej, bd wsplnej wasnoci do danego patentu, do ktrego mona doprowadzi, wdraajc dany projekt. [poznaski, mikro, 39] Analiza wypowiedzi badanych wielkopolskich przedsibiorcw moe jednak wskazywa, e w niektrych przypadkach spotykali si z negatywnym stereotypowym postrzeganiem wsppracy z firmami przez przedstawicieli sektora B+R: Wie Pan co, czy jednostki badawczo-rozwojowe, czy jednostki organizacyjne uczelni wyszych, podchodz o tyle nieufnie do nowych partnerw, e no, nad kadym ci jakie tam historie z przeszoci, gdzie za badania nie zapacono. W zwizku z czym ta formalizacja jest od razu narzucana. [Pozna, mikro, 03] Newralgicznym obszarem z punktu widzenia ksztatowania dobrej atmosfery wsppracy przedsibiorstw z podmiotami badawczo-rozwojowymi okazaa si w pewnej mierze kwestia praw wasnoci do wynikw bada. Brak porozumienia w tej kluczowej
45
z punktu widzenia wykorzystywania efektw wsplnych przedsiwzi kwestii moe bowiem przyczynia si do wzrostu nieufnoci przedstawicieli przedsibiorstw i ich zdystansowania wobec moliwoci kooperacji: Z ostatnich kontaktw z takimi wanie jednostkami badawczymi wynika, e jednostki te s niechtne do dzielenia si swoimi prawami intelektualnymi i kada wsppraca czy to w konsorcjum no wie si z takim ryzykiem, e jednak te patenty, ktre chciaoby si zatrzyma dla siebie, ta wiedza wyjdzie gdzie na zewntrz. Wic no daje si zauway takie hermetyczne podejcie do tego i skutkiem tego jest ograniczenie pewnej formy wsppracy no z tego podwykonawstwo. [Pozna, rednia, 38] Podczas wywiadw pogbionych wskazano na potencja instytucji otoczenia biznesu w ksztatowaniu relacji pomidzy sektorem przedsibiorstw a B+R. IOB mog w ocenie badanych peni rol mediujc dla osigania konsensusu w sytuacjach potencjalnych sporw czy przezwyciania wzajemnego niezrozumienia lub nieufnoci: Oczywicie, e tutaj dua rola instytucji otoczenia biznesu i tych, ktre funkcjonuj wok... wok uczelni. To te instytucje powinny budowa ten dobry klimat do... do wsppracy i pokazywanie wzajemnych zalet jednej i drugiej strony. [poznaski, mikro, 25]
Problemy i bariery wsppracy przedsibiorcw z jednostkami ze sfery B+R

Jednym z zasadniczych celw zrealizowanego przedsiwzicia badawczego byo zidentyfikowanie barier dla wsppracy z sektorem B+R, ktre dostrzegaj lub bezporednio napotykaj wielkopolscy przedsibiorcy. W pierwszej kolejnoci oglnie poproszono respondentw o wskazanie ewentualnych problemw, jakie napotyka kooperacja firm z podmiotami badawczo-rozwojowymi. Miao to na celu okrelenie, ktre przeszkody s przez badanych spontanicznie wskazywane jako pierwsze, bez naprowadzania na poszczeglne obszary problemowe. Spontaniczne wskazanie pozwala bowiem wnosi o pewnej hierarchii problemw wystpujcej w wiadomoci respondentw. Analiza treci wypowiedzi zarejestrowanych podczas indywidualnych wywiadw pogbionych dowodzi, e podstawowym problemem, ktry w opinii badanych wpywa na stan wsppracy pomidzy sektorem przedsibiorstw a B+R, s bariery dostpu do rodkw finansowych. Dugotrway charakter wielu przedsiwzi badawczo-rozwojowych i konieczno regularnego wnoszenia kapitau umoliwiajcego jego prowadzenie mog zarwno stanowi zbyt duy wysiek finansowy dla firm, jak i przyczynia si do trudnoci w ksztatowaniu efektywnej wsppracy, przebiegajcej w dobrej atmosferze, ze wzgldu na niepewno uzyskania przez inwestora odroczonej korzyci: Zawsze s podstawowe ograniczenia, to jest ograniczenie finansowe. Wszystko si sprowadza do pienidzy tak naprawd, w rezultacie to my moemy si bardzo dobrze dogadywa, moemy super efekty sobie kreowa, ale w finale pojawia si rachunek za to jaki po jednej i po drugiej stronie. Pytanie, czy ten bilans gdzie tam wychodzi po rwno, czy przedsibiorca w rezultacie czuje si pokrzywdzony, bo woy w to ile pienidzy, a efektw nie ma adnych. [koniski, mikro, 08] W przypadku przedsiwzi wymagajcych zewntrznego finansowania wskazano rwnie na bariery w dostpie do rodkw, ktrymi dysponuj instytucje finansowe. Przedsiwzicia badawczo-rozwojowe s bowiem traktowane jako inwestycje obarczone do wysokim ryzykiem, co ogranicza znaczco moliwoci pozyskania kapitau z zewntrz w przypadku najbardziej innowacyjnych projektw: [] identyfikacja tych barier nie idzie w kierunku tutaj wsppracy z jednostkami badawczo-rozwojowymi, tylko w kierunku, powiedzmy, pozyskania dofinansowania, poniewa istnieje jednak niech w kwestii finansowych do wspierania tego typu projektw pomimo tego, e niektre, powiedzmy, banki wystpuj w roli partnerw czy podmiotw wspierajcych pewne inicjatywy zwizane z innowacyjnoci. Ale kiedy przychodzi do takiego praktycznego zastosowania tych deklaracji, to si okazuje, e to wcale nie jest takie proste, bo projekt jest zbyt innowacyjny. [Pozna, rednia, 38] W obszarze barier zwizanych z finansowaniem naley rwnie zwrci uwag na bariery dostpu do rodkw dedykowanych dla przedsiwzi w obszarze B+R. Analiza treci wypowiedzi badanych pozwala zasygnalizowa istnienie problemu zdominowania np. rynku rodkw pochodzcych z funduszy Unii Europejskiej przez nieliczn grup podmiotw wyspecjalizowanych w ich pozyskiwaniu. Jak wskazuje ponisza wypowied, w wiadomoci niektrych przedsibiorcw wtpliwoci budzia rwnie przejrzysto procedur zwizanych z dystrybucj grantw na projekty badawczo-rozwojowe: Natomiast jeeli s rodki, bo s rodki, nawet unijne byy na badania i rozwj itd., to kto ma lepsze dojcie, to te rodki dostaje i tyle. I tak to wygldao do tej pory w Polsce, jeeli chodzi o badania. Tak e grono byo firm, ktre te rodki dostawao, prowadzio dla wszystkich badania i na tym si koczyo. [kaliski, rednia, 05] Inny fundamentalny problem dostrzegany przez cz respondentw dotyczy obszaru jakoci realizowanych przedsiwzi badawczo-rozwojowych. Zamieszczona poniej wypowied obrazuje wtpliwoci jednego z badanych dotyczce rzeczywistej wartoci wynikw prac B+R dla przedsibiorcw, szczeglnie w wietle ich pniejszej aplikacji dla zdyskontowania wczeniej poniesionych nakadw:
46
To jest sztuka dla sztuki. I to mi przeszkadza. Ja uwaam generalnie, e jak si zaczyna co robi, jak si w to angauje rodki, to musi temu przywieca jaki cel, taki dalszy, tak, po co, czemu to ma suy. Natomiast w wikszoci przypadkw uwaam, e nie no... ja ju nie bd oceniaa jakoci niektrych tych, bo chyba nie to jest przedmiotem naszej rozmowy. [Pozna, dua, 49] Oglne pytanie o wystpujce bariery wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R byo w trakcie wywiadu uszczegawiane. Respondentw proszono o wskazanie przeszkd lecych po stronie firm, po stronie jednostek naukowych, a take problemw o charakterze strukturalnym i systemowym. Jako pierwszy zostanie omwiony obszar problemw generowanych, w opinii respondentw, przez sektor, ktry reprezentowali podczas wywiadw pogbionych sektor przedsibiorstw. Dominujc przeszkod wsppracy z sektorem B+R, ktrej doszukiwali si badani przedstawiciele kadry kierowniczej w funkcjonowaniu firm, byy rnorodne deficyty zasobw wiedzy. Po pierwsze, dostrzegano wrd przedsibiorcw niewystarczajc wiadomo istnienia moliwoci nawizywania kooperacji z jednostkami naukowymi. Brak wiedzy o ofercie instytucjonalnej moe stanowi jedno ze rde powstawania akademickiej szarej strefy, w sytuacji gdy menederowie za pomoc kanaw nieformalnych nawizuj kontakt bezporednio z pracownikami naukowymi jako osobami fizycznymi lub przedsibiorcami z pominiciem ich pracodawcw: [] widz, e tak trudnoci na ten moment jest brak wiadomoci i wiedzy, jakie instytucje konkretnie proponuj tak wspprac, tak pomoc. Nie wiem, co oferuj, wic nie szukam kontaktu z instytucj, jeeli ju, to szukam kontaktu z pojedynczymi osobami. [Pozna, maa, 48] Po drugie, obszar wiedzy, ktrego deficyty miay, w ocenie respondentw, utrudnia podejmowanie wsppracy badawczo-rozwojowej ze strony przedsibiorstw, obejmowa kluczowe przy ograniczonych zasobach wasnych informacje dotyczce pozyskiwania zewntrznych rde finansowania przedsiwzi B+R. W poczeniu z generalnym dystansem czy niechci do finansowania obarczonych do wysokim ryzykiem projektw badawczo-rozwojowych z funduszy wasnych przedsibiorstw ma to by istotna bariera dla kooperacji z jednostkami naukowymi:
Przedsibiorcy szukaj po omacku i albo nie potrafi korzysta ze rde finansowania umoliwiajcych badania, dlatego to tak si taki, taki marazm moe panowa. [] aczkolwiek oglnym problemem jest to, e przedsibiorca, majc wyda na badania kilka zotych, oglda to po raz, pitnacie razy. [Pozna, mikro, 03] Po trzecie, brak wiedzy o biecej dziaalnoci podmiotw badawczo-rozwojowych, szczeglnie publicznych szk wyszych, moe prowadzi do powstawania w wiadomoci przedsibiorcw negatywnych stereotypw dotyczcych prowadzonych w tych orodkach przedsiwzi badawczych. Poniszy fragment wypowiedzi jednej z respondentek obrazuje mechanizm powstawania przewiadczenia o zastaym i nieinnowacyjnym charakterze bada realizowanych przez jednostki zajmujce si obszarem nauk spoecznych: Brak wiedzy! Cakowity brak wiedzy! Tak naprawd jak Ty dzisiaj mi to opowiadaa, to wicej, tak bardziej poczuam, e tam co si dzieje na tej uczelni, bo tak to mam cay czas poczucie, e ta uczelnia tkwi w takim marazmie, e tam po prostu nic si nie dzieje, e jest po raz kolejny robione takie samo badanie terenowe z takimi samymi ankietami, e wszystko po prostu jest takie samo. Takie mam poczucie, e tam nic takiego sensownego, nowego, ciekawego si nie dzieje. [Pozna, rednia, 41] Inn trudnoci, lec po stronie sektora przedsibiorstw, jest odtwrczy charakter prowadzonej dziaalnoci, bazujcy na cisym odpowiadaniu na popyt, bez podejmowania prb jego ksztatowania. Wynika on w pewnej mierze ze wspomnianej wczeniej skonnoci do unikania ryzyka w dziaalnoci przedsibiorstw i ogranicza innowacyjno, a w konsekwencji rwnie gotowo do wsppracy z sektorem B+R: Tylko to te nie jest tak, e my sobie wymylamy produkt i prbujemy go sprzeda, bo produkt, eby wymyli, to trzeba go nie do, e zaprojektowa to kosztuje, trzeba go wyprodukowa a w iloci jednej sztuki czy tam dwch egzemplarzy to s potworne koszty. Wic nikt nie ryzykuje, robimy bardziej pod zamwienia. [kaliski, rednia, 05] Kolejna z barier zidentyfikowanych podczas wywiadw pogbionych dotyczya bezporednio postaw przedsibiorcw oraz zatrudnianego przez nich personelu. Ponownie pojawia si bowiem w niniejszym raporcie badawczym wtek barier zwizanych
47
z siami inercji, istniejcymi w poszczeglnych organiKolejny szerzej pojty obszar barier dla wsppracy zacjach gospodarczych. Opr przed zmianami mona przedsibiorstw z sektorem B+R, analizowany w niniejw tym przypadku rozumie dwojako, co obrazuj poszym raporcie, dotyczy potencjalnych partnerw nisze fragmenty wypowiedzi. Z jednej strony, obawy z kategorii podmiotw badawczo-rozwojowych. Anaprzedstawicieli kadry zarzdzajcej mog budzi wyniki liza treci wypowiedzi wielkopolskich przedsibiorcw prowadzonych prac badawczo-rozwojowych, stawiajce wskazuje, e podstawow barier dla podejmowania istniejcy dotychczas w przedsibiorstwie stan kooperacji jest brak dziaa lub nieefektywne rzeczy w niekorzystnym wietle (co obrazudziaania w sferze informacji i promocji. Problemem je pierwsza z przytoczonych wypowieRespondenci postrzegali podmiodzi). Z drugiej strony, problemy moe ty sektora B+R jako zamknite na byy rwnie generowa ju sam proces prowaotoczenie, niekomunikujce si trudnoci w nawizaniu dzenia prac badawczo-rozwojowych, ze swoimi potencjalnymi partbezporedniego kontak- nerami, co w istniejcych realiach ktry dla organizacji jest zmian sam tu z pracownikami w sobie, jeli jest przedsiwziciem spoeczno-ekonomicznych skuteczpionierskim. Wwczas barier ze strony nie utrudnia rozpoczcie wsppracy: naukowymi. przedsibiorstw staje si brak personelu Co wicej, brak te informacji ze strony instymogcego zarzdza projektem ze wzgldu tucji tego typu o tym, e w ogle mona szuka na kompetencje, postawy czy cechy osobowou nich tego typu pomocy, wsparcia, nie wiem, kwestia jaciowe (co obrazuje druga z poniszych wypowiedzi): kiego marketingu te, e prowadzimy takie dziaania, jeeJeeli rzeczywicie na przykad wyniki jakichkolwiek bada, li chcecie, to zapraszamy serdecznie. [Pozna, rednia, 20] jakichkolwiek dziaa, byy, chociaby, na przykad pod kWskazywane przez respondentw bariery komunikatem organizacji przedsibiorstwa byyby dla nas niekorzystcyjne w zakresie nawizywania kooperacji z jednostkane. No to odpowiedzialny zarzd powinien podj jakie mi naukowymi, zwaszcza jednostkami organizacyjnydziaania? By moe to te jest jakim hamulcem, ale jednak mi uczelni, nie dotyczyy wycznie obszaru informacji tych, tych zmian, jakichkolwiek zmian czowiek si obawia. i promocji. W wietle dowiadcze badanych przedstawi[poznaski, rednia, 14] cieli wielkopolskich firm istotnym problemem byy rwnie trudnoci w nawizaniu bezporedniego kontaktu Na pewno te ograniczeniem jest czynnik finansoz pracownikami naukowymi. Brak wypracowanych prowy, przynajmniej na takim poziomie deklaratywnym, cedur umoliwiajcych sprawne dotarcie do waciwych na ile faktycznie, to nie wiem? Innowacyjno wymaprzedstawicieli podmiotw badawczo-rozwojowych ga duo samozaparcia ze strony przedsibiorcy, ktry unaoczniy wasne dowiadczenia czci respondentw: i tak jest obarczony du iloci przyziemnych spraw. O bardzo dobrych pracownikw, ktrzy mogliby No by taki kontakt, emy prbowali rozmawia, by takimi agentami zmiany, te nie jest atwo. ale tam najpierw jest sekretarka, potem jest jaki [Pozna, rednia, 44] tam kto, potem do profesora to dzwoniem 12 razy, dwunasty raz dopiero porozmawiaem, bo tam no nie Wreszcie naley zwrci uwag na problem niezrozuma dostpu, bo oni maj tam po prostu nie ma telefonu, mienia przez przedsibiorcw specyfiki wsppracy bo uczelnia nie ma, tam nie wiadomo, o ktrej godzinie z sektorem B+R i realizacji przedsiwzi badawczobdzie, komrk ma prywatn, nie zawsze mog dzwoni -rozwojowych, objawiajcy si brakiem akceptacji albo j da nie, profesor na Politechnice nie ma subowej dla procesualnego charakteru prowadzonych prac komrki, doktor te nie ma, bo to jest bieda. A wic co tu i odroczon perspektyw ewentualnych korzyci: gada o innowacyjnoci. [koniski, maa, 45] Natomiast przedsibiorcy te niestety, ich obowizuje ten stereotyp [] przedsibiorcy oczekuj konkretW tym samym kontekcie przyczyn problemw w nanych rozwiza, oczekuj tego, e, w cudzysowie: wizywaniu kontaktu z odpowiednimi jednostkami naukowcy przychodz do nich, daj im konkretny wynaorganizacyjnymi uczelni badani dopatrywali si w braku lazek, ktry oni bd mogli bezporednio... zastosowa. struktur odpowiedzialnych za uatwianie komunikacji po[poznaski, mikro, 25] midzy zainteresowanymi wspprac przedsibiorcami
48
a potencjalnymi partnerami ze strony podmiotw B+R. Odpowiednich struktur lub narzdzi komunikacyjnych w opinii czci respondentw brakuje zarwno wewntrz szk wyszych, jak i na poziomie midzyuczelnianym: To znaczy no wydaje mi si, e nie ma takiego jakiego takiego forum wanie, nie?! Na ktrym mona byoby takim uczelniom technicznym czy w ogle uczelniom, ktre zajmuj si jakimi tam badaniami, no tak jakby podrzuca tematy. Na dzisiaj jest to tak, e, no jak chc co zaatwi, to musz wsi w samochd najpierw, nie wiem przez tydzie czy dwa prbowa umwi si z kompetentn osob, ktra cokolwiek byaby mi w stanie pomc. Nie, no nie ma na uczelniach takich komrek, ktre tak jakby zajmowayby si bezporednio tym kontaktem. [koniski, rednia, 11] Naley w tym miejscu zaznaczy, e jednostki organizacyjne odpowiedzialne za organizowanie wsppracy jednostek naukowych z przedsibiorstwami wystpuj coraz powszechniej, szczeglnie w uczelniach wyszych. Powysze wypowiedzi wskazuj zatem w wikszej mierze na brak informacji o istnieniu odpowiednich komrek i odwoywanie si przez badanych do wczeniejszych dowiadcze ni na rzeczywisty problem we wsppracy, szczeglnie w odniesieniu do duych uczelni wyszych w Wielkopolsce. Inne bariery we wsppracy z sektorem przedsibiorstw generuje specyfika kultur organizacyjnych podmiotw B+R, szczeglnie instytucji publicznych. Respondenci postrzegali te jednostki jako silnie zhierarchizowane i wyrniajce si biurokratyzacj procedur, czego konsekwencj ma by czsto dowiadczany przez przedsibiorcw zoony proces decyzyjny: [] ciko jest dotrze do osoby decyzyjnej, bo jest caa duga drabinka hierarchii, wic nawet jeeli zgodzi si A, to nie wiadomo, czy zgodzi si B, i zaczynaj si problemy, a czas pynie. [Pozna, rednia, 20] Procedury s bardzo, ale to bardzo sformalizowane, zbiurokratyzowane i zwizku z tym one blokuj pewne rzeczy. [koniski, rednia, 18] Skutkiem specyficznych kultur organizacyjnych podmiotw sektora B+R jest rwnie tempo realizacji przedsiwzi, niesatysfakcjonujce dla ich potencjalnych partnerw po stronie przedsibiorstw. Ponisza wypowied wskazuje, e taki stan rzeczy moe
wynika nie tylko z obowizujcych w organizacjach badawczo-rozwojowych procedur, ale rwnie z niewystarczajcego zaangaowania najwyszej kadry kierowniczej w realizacj projektw z firmami lub nietraktowania ich jako priorytetowych dla zespow naukowych: Najwiksz, najwiksz trudno, ktr ja widz we wsppracy, w kontaktach z uczelniami, to jest zdecydowanie rna dynamika pracy. To znaczy taka u nas wewntrzna podyktowana potrzebami konkretnymi biznesowymi jest bardzo szybka i dynamiczna, czyli konieczno do szybkiej reakcji i znalezienia konkretnych rozwiza, w tych tematach, ktre zdecydujemy si przekaza do uczelni. Natomiast po stronie uczelni nie zawsze jest to taki odpowiednio nadawany priorytet dla danych tematw lub te rytm, tempo pracy jest zupenie inne, czyli wolniejsze ni u nas. [poznaski, dua, 22] Kolejn barier po stronie sektora B+R moe stanowi niemono zaoferowania przedsibiorstwom wsppracy na poziomie odpowiadajcym merytorycznie czy technologicznie oczekiwaniom firm. Trudno rozstrzygn, czy jest to problem rzeczywistej przewagi rozwojowej przemysu nad uczelniami i innymi podmiotami badawczo-rozwojowymi, czy jedynie kwestia wizerunkowa zwizana z nieefektywnymi dziaaniami informacyjno-promocyjnymi, ale taki problem w wiadomoci respondentw na pewno istnia. Wysoka specjalizacja przedsibiorstw i brak zasobw materialnych lub niematerialnych jednostek B+R mia w pewnych przypadkach uniemoliwia nawizanie efektywnej wsppracy: W zwizku z tym, tak na dobr spraw, my znowu kreujemy pewne rozwizania w Polsce i z wikszym lub mniejszym na razie sukcesem, ale jest to spowodowane tylko i wycznie tym, e tak na dobr spraw zdani jestemy tylko i wycznie na siebie, bo z Politechniki nikt nam nie bdzie w stanie pomc, bo oni nie maj o tym materiale pojcia de facto. [Pozna, maa, 01] No wanie, no bo co widuj, znam te takie przypadki, czy sysz gdzie, e biznes wyprzedza niekiedy nauk. Tu widz problem. To znaczy, e firma ma taki profil i zajmuje si takimi rzeczami, ktre wyprzedzaj znacznie technologi, ktr dysponuje jaka instytucja, no i tu jest kopot. [Pozna, maa, 29] Analiza treci wypowiedzi respondentw wskazuje, e bariery powodowane przez specyfik kultur orga-
49
nizacyjnych mog przejawia si rwnie w postaci konfliktw wewntrznych w podmiotach B+R, przede wszystkim uczelniach. Dynamika organizacji zwizana z wewntrznymi relacjami interpersonalnymi, wspzawodnictwem rnych jednostek organizacyjnych moe okaza si bowiem destrukcyjna dla wsppracy z przedsibiorstwami lub j uniemoliwia: No, ale s te sytuacje takie, gdzie problem ley po stronie uczelni, np. gdzie nie potrafi si dogada pracownie midzy sob i pojawia si jaka firma, ktra chce co fajnego zrealizowa i mogaby w ramach tej uczelni to zrobi, ale skcone s jakie tam poszczeglne pracownie i nie s w stanie zrobi tego projektu dla nich, no bo konkuruj ze sob jakie tam personalne niesnaski, no i si nie uda. [koniskie, mikro, 08] Inn przeszkod w rozwoju wsppracy wielkopolskich przedsibiorstw z sektorem B+R okazaa si metodyka naliczania kosztw porednich dla usug badawczorozwojowych oferowanych przez jednostki naukowe. Wysokie narzuty, naliczane przede wszystkim przez uczelnie wysze, mog bowiem skutecznie zniechca przedsibiorcw do nawizywania wsppracy instytucjonalnej i motywowa do szukania moliwoci kooperacji z konkretnymi pracownikami naukowymi, jednak ze strat dla ich pracodawcw: Wydaje mi si, e pienidze, jakie trzeba paci, korzystajc z pomocy Politechniki, s bardzo due. Oni maj straszne narzuty, jeli chodzi o jakiekolwiek ekspertyzy, to wykonujc tak sam ekspertyz w firmie, ktra nie jest oflagowana Politechnik, jest przynajmniej 50% tasza. No niestety za tytuy trzeba paci i niejednokrotnie, udajc si do Politechniki do konkretnych osb, to samo moe on zdoby, tak sam ekspertyz i duo taniej, jeeli nie zwrci si Pan do Politechniki, tylko do okrelonej osoby, ktra dla Politechniki pracuje. [koniski, rednia, 09] Ze sfer finansowania prac badawczo-rozwojowych i czerpania korzyci z ich wynikw wie si take kolejny problem zasygnalizowany przez badanych wielkopolskich przedsibiorcw. Mianowicie, w ocenie czci respondentw, przedstawicieli jednostek sektora B+R cechuj wysokie oczekiwania zwizane z uczestniczeniem w korzyciach finansowych generowanych przez wdroenie wynikw prac badawczo-rozwojowych do praktyki gospodarczej. Takie postawy maj zniechca przedsibiorstwa
do podejmowania wsppracy z podmiotami B+R ze wzgldu na zmniejszenie opacalnoci inwestycji w realizacj poszczeglnych projektw. Skrajnym przypadkiem, opisywanym przez jednego z uczestnikw wywiadw pogbionych, jest sztywne stanowisko jednostek naukowych w sprawie cakowitej wasnoci (najprawdopodobniej majtkowych) praw autorskich do produktw przedsiwzi badawczo-rozwojowych: A wic od pomysu do pienidzy, ktre by mona za niego dosta, tylko i wycznie poprzez komercjalizacj i jego upowszechnienie jest bardzo daleka droga. Niestety, wikszo twrcw ma z tym ogromny problem, nie potrafi zrozumie tego procesu i nie chce si zgodzi na oddanie, czasami wrcz pewnie by musieliby odda 80, 90% wartoci praw majtkowych. Nie mwimy tutaj o prawach intelektualnych, bo one pozostan przy twrcach, ale majtkowych. No i wydaje mi si, e to jest i to jest gwna to by moe ley gwnie u rde jakich tych gwnych przeszkd w takim swobodnym ksztatowaniu tej wsppracy pomidzy rodowiskami twrcw, naukowcw, twrcw a biznesem. [Pozna, rednia, 38] Sam osobicie tego nie sprawdziem, natomiast osoby, ktre prboway nawiza wspprac, spotykay si z wieloma obostrzeniami, jeeli chodzi o prawa do posugiwania si tym wsplnie wykonanym produktem czy usug. Gwnie chodzi tutaj o prawa autorskie, korzyci, ktre id za tym, czyli dalsza dystrybucja tych produktw. Mwic wprost, z tego, co syszaem, niektre uczelnie staraj si przej prawa autorskie nad tymi nowo powstaymi produktami, innowacjami. [poznaski, mikro, 39] Naley rwnie wspomnie o istniejcej, w przekonaniu respondentw, przeszkodzie wynikajcej z dominacji bada podstawowych nad aplikacyjnymi i pracami badawczo-rozwojowymi w dziaalnoci jednostek naukowych. Ma to skutkowa przewag teorii nad praktyk w dziaaniach sektora B+R i stanowi barier dla efektywnej wsppracy z sektorem przedsibiorstw, ktre oczekuj innego rodzaju wiedzy i wynikw generowanych przez projekty badawcze: Tam jest teoria, ktra ma tak naprawd may zwizek z rzeczami praktycznymi. I dlatego taka wsppraca bardzo by pomoga, bo uczelnia jako organ bardzo szybko by si uczya od producentw. [koniski, dua, 47]
50
Co ciekawe, w do licznych wypowiedziach przedstawicieli wielkopolskich przedsibiorstw mona znale opisy efektywnego rozwizania problemw ze wspprac firm z sektorem B+R, generowanych przez drug z wymienionych stron. Mianowicie, pracownicy naukowi wystpujcy jako osoby fizyczne lub prowadzce wasne przedsibiorstwo s, w ocenie respondentw, bardziej elastyczni, sprawniejsi i otwarci na wspprac ni ich jednostki macierzyste jako cao. W konsekwencji przedsibiorcy napotykajc rozmaite, opisane wczeniej, bariery instytucjonalne, szukaj bezporedniego kontaktu z pracownikami naukowymi, zwaszcza gdy oczekuj od wsppracy zasobw niematerialnych, a nie np. sprztowych, co przyczynia si do rozwoju akademickiej szarej strefy: Nie ukrywajmy, e jeeli ta wsppraca formalna z dan jednostk badawcz si nie moe uoy, nie moe doj do podpisania deklaracji o wsppracy, chociaby, czy podpisania jakiego kontraktu, to odbywa si to inn drog, punktowo zostaje skierowane pytanie do danego badacza, danego naukowca. Czyli omijamy t kwesti formaln i zwracamy si do Jana Kowalskiego, a to jest o tyle niekorzystne, e ta jednostka badawcza nie korzysta wprost, tylko jest tu ta osoba fizyczna. [Pozna, rednia, 28]
w Polsce funkcjonowanie przedsibiorstw. Wskazywano na przepisy, ktre s wyrazem braku zaufania ustawodawcy wobec przedsibiorcw i poprzez swoj restrykcyjno ograniczaj aktywno firm w sektorze B+R. Jednoczenie zabrako w wypowiedziach badanych precyzyjnych wskaza na konkretne bariery prawne: To jest to, o czym mwilimy, w Polsce cay czas panuje odium postrzegania przedsibiorcw czy przedsibiorstw jako sfery zodziei, oszustw, przewalaczy itp. [] Trudno mi na ten temat co wicej powiedzie, otoczenie prawne jest jedn wielk barier niestety. Ustawodawca nie robi nic. [Pozna, rednia, 27] Barier o charakterze systemowym maj by take bardzo cise regulacje zwizane z realizowaniem i rozliczaniem projektw dofinansowanych. Ponownie zwracano w tym kontekcie uwag na brak zaufania do przedsibiorcw jako rdo barier: Niestety, w Polsce ten stopie zaufania jest bardzo niski do firm realizujcych projekty. W zwizku z czym trzeba wszystko dokadnie dokumentowa i przekazywa, czy kwartalnie, czy miesicznie, w zalenoci od instytucji nadzorujcej/ wykonujcej. [Pozna, rednia, 28]
W konsekwencji przedsibiorcy napotykajc [...] bariery instytucjonalne, szukaj bezporedniego kontaktu z pracownikami naukowymi [...] co przyczynia si do rozwoju akademickiej szarej strefy
Oprcz barier dotyczcych przedsibiorstw i podmiotw dziaajcych w sektorze B+R na stan ich wsppracy mog wpywa przeszkody wystpujce w otoczeniu zewntrznym bariery systemowe i strukturalne. Respondenci byli podzieleni w swoich opiniach na ten temat, cz z nich nie miaa zastrzee do istniejcych warunkw dla innowacyjnoci i dziaalnoci badawczo-rozwojowej, w tym szczeglnie rozwiza formalnoprawnych: Myl, jestem przekonany, e tak, e tutaj nasze instytucje prawne dziaaj na tyle dobrze na tle caej Europy i caego rynku wiatowego, e jestem o to wyjtkowo spokojny. [poznaski, mikro, 39] Jednoczenie niektrzy badani bardzo krytycznie wypowiadali si o systemie formalnoprawnym regulujcym W kontekcie finansowania prac badawczo-rozwojowych ze rodkw przyznawanych w trybie grantowym z funduszy europejskich warto zwrci uwag na inn barier rozwoju wsppracy firm z sektorem B+R. Mianowicie w trakcie badania wskazywano na nieefektywne mechanizmy finansowania przedsiwzi badawczo-rozwojowych przez Polsk Agencj Rozwoju Przedsibiorczoci. Najwiksz barier, w ocenie cytowanego poniej respondenta, stanowi procedura wypacania zaliczek na realizacj projektw, ktra przy pogorszeniu sytuacji finansowej przedsibiorstwa uniemoliwia ich prowadzenie: Druga rzecz to jest to, o czym mwiem wczeniej: to jest dostpno kapitau. Bo mymy na rozliczenie pierwszej dotacji czekali 2,5 roku, 3 lata. I ta biurokracja... Niestety, banki nie postrzegaj PARP jako wiarygodnego partnera
51
ze wzgldu na sposb rozliczania dotacji. W zwizku z tym nie ma moliwoci ich finansowania i PARP nie zapewnia niczego oprcz zaliczek, ale jeeli ja mam czeka na zaliczk rok, to w momencie, gdyby firma miaa problemy, to pooy dotacj. I to zawsze tak jest. Wiem, syszaem, e wiele firm rezygnuje z dotacji, bo nie jest w stanie ich sfinansowa. To jest problem naprawd duy. [Pozna, dua, 26] Kolejny obszar generujcy, w ocenie badanych przedstawicieli wielkopolskich przedsibiorstw, przeszkody w prowadzeniu prac badawczo-rozwojowych we wsppracy z podmiotami sektora B+R, to istniejcy system podatkowy. Respondenci wskazywali na niekorzystne z punktu widzenia inwestowania rodkw wasnych firm w innowacyjne przedsiwzicia regulacje fiskalne oraz brak znanych z pastw zachodnich instrumentw, ktre wspomagayby aktywno innowacyjn: [] podwjne opodatkowanie zysku jako przykad bariery strukturalnej, gdzie w momencie, gdy ja wypracowuj zysk, odprowadz od tego podatek i ten zysk chciabym zostawi w firmie jako kapita podstawowy, mgbym miao zadeklarowa, e przeznacz go na jakie innowacje, to i tak musz go po raz drugi opodatkowa, co jest jak tam absurdaln spraw. Tak samo, jak chciabym ten zysk przeznaczy na jak inwestycj, ktra pozwoliaby mi wprowadzi jakie innowacyjne projekty czy nowe produkty, poprawi jako tego, co do tej pory robiem to musz go opodatkowa. [leszczyski, rednia, 02] Nie ma te, nazwijmy to, systemowego od strony pastwa wsparcia jakiegokolwiek, zachty co na przykad stao si przyczynkiem do rozwoju Niemiec, gdzie na przykad ulgi podatkowe na innowacje byy silnym motorem. [koniski, rednia, 43] Naley w tym miejscu podkreli, e powysze wypowiedzi wiadcz o braku wiedzy cytowanych respondentw na temat dostpnych w polskim systemie fiskalnym rozwiza wspomagajcych innowacyjno. Istnieje bowiem moliwo skorzystania z ulgi podatkowej na innowacje technologiczne w podwjnym zakresie w rocznym zeznaniu dochodowym przedsibiorca moe odliczy od dochodu poow wydatkw na zakup nowej technologii, a nastpnie w caoci j zamortyzowa. W dodatku jest to
3
moliwo wspierajca przepyw wiedzy z sektora B+R do przedsibiorstw, poniewa premiuje zakup technologii niematerialnej z zewntrz, a nie finansowanie wasnych struktur badawczo-rozwojowych firm. Powysze wypowiedzi respondentw zdaj si jednak potwierdza niewielk wiadomo moliwoci korzystania ze wspomnianej ulgi wrd przedsibiorcw, sygnalizowan w innych rdach3. W wietle powyszych wnioskw szczeglnie wana wydaje si bariera wskazana przez jednego z badanych w kontekcie braku wiadomoci istnienia moliwoci wsparcia wrd przedsibiorcw. Przeszkod o charakterze systemowym nie jest brak fiskalnych czy pomocowych narzdzi wsparcia wsppracy firm i podmiotw badawczo-rozwojowych, ale, midzy innymi, brak efektywnych struktur doradczych, ktre wdraayby przedsibiorcw w moliwoci ich wykorzystania: Tylko z drugiej strony tak, mamy dostpny kredyt technologiczny, czyli jest jaka oferta, a po drugiej stronie no mam przedsibiorc, ktry nie bardzo sobie moe poradzi z tym, w jaki sposb uzyska ten kapita potrzebny do wdroenia, tak, czyli brakuje takiego profesjonalnego doradztwa, a my stwarzamy moliwo, ale pokamy jeszcze, jak z tej moliwoci skorzysta []. [Pozna, dua, 49] Innymi, pozasystemowymi powodami opisanego stanu rzeczy braku wiadomoci dostpnych form wsparcia przedsibiorcw we wsppracy z B+R mog by ograniczenia dostpnoci odpowiednich informacji dla przedsibiorcw czy ich postawy wzgldem pozyskiwania informacji i aktualizowania swojej wiedzy. Barier o charakterze systemowym stanowi ma rwnie wpyw ustawy Prawo zamwie publicznych na funkcjonowanie pewnych sektorw gospodarki. Ksztat przepisw zawartych w PZP w ocenie respondentw sprawia bowiem, e zamawiajcy, podlegajcy dyscyplinie finansw publicznych, w obawie przed ewentualnymi konsekwencjami ze strony organw kontrolnych preferuj stosowanie kryteriw cenowych oceny ofert. W zwizku z powyszym, rozwizania innowacyjne, wypracowywane we wsppracy z sektorem B+R, s z reguy niemoliwe do zrealizowania ze wzgldu na barier konkurencji cenowej ze strony tradycyjnych, czsto przestarzaych, ale jednoczenie tanich technologii:
Por. <http://www.rp.pl/artykul/792691,853821-Roczne-rozliczenie-PIT-i-CIT--podwojna-ulga-na-innowacyjnosc.html>.
52
[] jeeli zamawiajcy yczy sobie jaki produkt, ja wygrywam przetarg, to naprawd zamawiajcego mao interesuje innowacyjno w tym wyrobie i to, e technik mamy o 20 lat do przodu w stosunku do tego, co on zamawia. Dla niego najwaniejsza jest cena, eby byo tanio. I adne inne kryteria nie s istotne. [leszczyski, rednia, 02] Podobny mechanizm prowadzi do powstania kolejnej bariery rozwoju wsppracy firm z sektorem B+R, dotyczcej przedsibiorstw komunalnych. W tym przypadku konieczno ograniczania wydatkw w budetach jednostek samorzdu terytorialnego sprawia, e prace badawczo-rozwojowe, traktowane jako potrzeby dalszego rzdu, s w najwikszym stopniu podatne na
cicia budetowe. Decydenci w samorzdzie lokalnym ze wzgldu na spoeczn kontrol swojego dziaania nie s bowiem skonni podejmowa ryzykownych decyzji inwestycyjnych w sytuacji ograniczania wydatkw w podstawowych dla spoecznoci lokalnej obszarach: W dobie kryzysu, gdzie zakad komunalny jest wpisany w budet gminny, aden radny nie podniesie rki za uchwaleniem budetu, w ktrym jakie pienidze przeznacza si na dziaalno badawczo-rozwojow w sytuacji, gdy jest problem z utrzymaniem szk. No niestety s potrzeby wysze i te dziaania badawczo-rozwojowe schodz na plan dalszy albo w ogle s wypchnite poza, poza margines z nadziej, e kiedy moe bdzie ku temu okazja. [poznaski, rednia, 14]
53
Plany i oczekiwania przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R

Zasadniczym celem badania stanowicego podstaw przygotowania niniejszego raportu byo zidentyfikowanie dziaa, zmian czy rozwiza kluczowych dla wspomagania przyszej wsppracy wielkopolskich przedsibiorstw z sektorem B+R. Dla osignicia wspomnianego efektu poproszono respondentw o wskazanie priorytetowych z ich perspektywy elementw stymulujcych t kooperacj. Na najwyszym poziomie oglnoci przedstawiane postulaty mona okreli mianem otwarcia podmiotw badawczo-rozwojowych, przede wszystkim publicznych uczelni wyszych, na otoczenie gospodarcze. Badani zwracali uwag na potrzeb stymulowania wzrostu wiadomoci pracownikw i wadz szk wyszych w odniesieniu do roli, jak mog one peni w stosunku do przedsibiorstw i potrzeby penienia takiej roli. Dostrzegano oboplne korzyci dla stron wsppracy, a take spoeczne znaczenie zaistnienia takiej kooperacji: [] przede wszystkim uczelnie powinny sobie zda spraw z tego, e funkcjonuj w jakim tam rodowisku, e tak naprawd to nauka nie jest oderwana od wszystkiego, tylko to jest gdzie tam to otoczenie biznesowe i albo bdziemy produkowa bezrobotnych tak jak teraz rnicych si specjalizacjami albo zbliymy si do tego biznesu, no bo biznes ma swoje problemy i ma potrzeby. [poznaski, dua, 13] Otwarcie na otoczenie gospodarcze powinno znale wyraz w istotnych zmianach procesu komunikowania podmiotw badawczo-rozwojowych z potencjalnymi partnerami, ktry jak wczeniej opisano do czsto uznawany by za nieefektywny. Analiza treci wypowiedzi zarejestrowanych w trakcie wywiadw pogbionych wskazuje, e respondenci dostrzegaj wiele moliwoci poprawy istniejcego stanu rzeczy w tym obszarze. Po pierwsze, podane a w wietle czci wypowiedzi konieczne jest przedstawianie przez jednostki sektora B+R swojej oferty: [] byoby na pewno pomocne to, gdyby bya bardziej rozpowszechniona informacja mwica o moliwociach, jakie moliwoci, ich potrzebach, jakie, jakie istniej po stronie danej uczelni. Moliwociach od strony na przykad zaplecza takiego naukowo-badawczego, potrzebach, jeeli chodzi o, o konkretnie zdefiniowane pomysy na, na wspprac, na realizacj wsplnych, wsplnych projektw. [poznaski, dua, 22] Po drugie, przedsibiorcy oczekuj, e ich potencjalni partnerzy komunikujc si, bd posugiwali si jzykiem korzyci dla firm. Efektywny przekaz powinien przedstawia wspprac z sektorem B+R w kategoriach inwestycji, ktra, z jednej strony, wymaga poniesienia pewnych kosztw, ale z drugiej ma potencja generowania konkretnych zyskw dla przedsibiorstw jako organizmw gospodarczych: eby uproci to w takiej wersji, e tego typu instytucje zwracayby si do nas, mwic: mamy takie a takie rozwizanie, za ktre moecie uzyska wzrost, pozyska nowych klientw i kosztuje to tyle i tyle, to moglibymy bardziej konkretnie takie rzeczy kalkulowa i mwi: OK, to inwestycja, ktra si nam zwrci w takim i takim okresie, chcemy tego. [leszczyskie, rednia, 07] Powysze dziaania w ocenie respondentw maj mie szczeglne znaczenie dla przezwyciania kolejnej bariery podejmowania wsppracy wielkopolskich przedsibiorstw z sektorem B+R, ktr jest niedostrzeganie potrzeby prowadzenia prac badawczo-rozwojowych przez kadr kierownicz firm. Zaistnienie powyszej potrzeby jest bowiem warunkiem koniecznym rozwoju kooperacji w przyszoci, szczegln rol w dziaaniach informacyjno-promocyjnych w powyszym obszarze przypisywano instytucjom otoczenia biznesu, ze szczeglnym uwzgldnieniem organizacji branowych: Ciko jest troch wpywa i budowa wiadomo, ale myl, e uwiadomienie potrzeb jeeli mamy potrzeb, jeeli wiemy, e potrzebujemy by innowacyjni, e potrzebujemy zmian to jest ju duo. Natomiast dotarcie do tej wiedzy, e my tego potrzebujemy, to jest prawdziwy problem. Jak uwiadomi to pracodawcom ciko mi powiedzie. By moe przez rnego rodzaju organizacje, ktre dziaaj na rzecz pracodawcw. [Pozna, rednia, 20] Omawiajc kluczowe dla osignicia przyszego rozwoju wsppracy postulaty podejmowania dziaa, respondenci duo uwagi powicali proponowanym narzdziom komunikowania. Std dla zachowania spjnoci i przejrzystoci niniejszego raportu wyniki
54
analizy treci wypowiedzi w tym aspekcie zostay zintegrowane z rezultatami badania preferencji w zakresie instrumentw przekazywania informacji. Przedstawiciele kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw uczestniczcy w wywiadach pogbionych byli zgodni w oczekiwaniu, e jednostki B+R bd udostpnia informacje dotyczce swojej oferty wsppracy z firmami. Rnorodnie natomiast przedstawiano najbardziej efektywne, w ocenie respondentw, narzdzia przekazywania tych informacji do potencjalnych partnerw z sektora przedsibiorstw. Do mniejszoci naleay osoby, ktre oczekiway jedynie umieszczenia waciwych danych na stronie internetowej danego podmiotu badawczo-rozwojowego: Dzisiaj kady przedsibiorca, trzewo mylcy i potraficy si odnale w rzeczywistoci, ma dostp do Internetu, natomiast kada ta instytucja, ktra prowadzi jakiekolwiek dziaania, te powinna mie jakie informacje w Internecie i myl, e nie ma co tutaj przesadza i tworzy jakiej platformy wymiany danych, bo wystarczy to pozostawi losowi. [leszczyski, rednia, 02] Starajc si umieci kolejne rozwizania na skali wyrafinowania stosowanych narzdzi informatycznych, naleaoby w tym miejscu wspomnie o propozycji rozsyania przez jednostki B+R biuletynw zawierajcych
poszczeglnych propozycji przez niedowiadczonych w przedsiwziciach badawczo-rozwojowych przedsibiorcw. Rozwizaniem tego problemu mogoby by zaporedniczenie dziaalnoci informacyjno-promocyjnej podmiotw B+R przez instytucje otoczenia biznesu, np. organizacje branowe: Wie Pan co, taka instytucja dla mnie, poredniczca, zrzeszajca przedsibiorcw stanowi swego rodzaju filtr informacji wartociowej i cennej [...]. To moe by filtr i pod ktem jakoci tych materiaw, tak, ale take pod ktem zainteresowania finalnych odbiorcw. [] instytucja taka, zajmujca si badaniem i rozwojem, potrzebuje rekomendacji, bez rekomendacji, referencji no ciko jej si bdzie porusza w rodowisku [...]. Co z tego, e mi jaka instytucja wysya mail, czy umieci si na stronie, czy bdzie mi zamiecaa skrzynk, nie wiem, jakimi tam komunikatami, ja z tego nie skorzystam, bo po pierwsze nie interesuje mnie to, po drugie, ja nie mam takich kompetencji []. Jestem otwarta na wspprac, ale tak jak powiedziaam, ja na miejscu instytucji bardziej skoncentrowaabym si na wsppracy z instytucjami zrzeszajcymi przedsibiorstwa. [Pozna, dua, 49] Bardziej zaawansowanym rozwizaniem problemu informowania o ofercie podmiotw z sektora B+R byoby natomiast utworzenie internetowej
Przedstawiciele kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw uczestniczcy w wywiadach pogbionych byli zgodni w oczekiwaniu, e jednostki B+R bd udostpnia informacje dotyczce swojej oferty wsppracy z firmami.
szeroki zestaw informacji dotyczcych ich potencjau kooperacji z firmami: Moe atwiej by byo faktycznie, gdyby uczelnie wychodziy... miay jakie swoje biuletyny czy informatory, ktre by rozsyay do przedsibiorstw, wtedy dokadnie bymy wiedzieli, kto za co jest tam odpowiedzialny i kto moe nam pomc. [koniski, rednia, 09] Z drugiej strony wskazywano, e proste narzdzia typu newsletter czy lista mailingowa s do mao efektywne w swoim oddziaywaniu ze wzgldu na natok innych ofert przesyanych t drog oraz trudnoci w merytorycznym zweryfikowaniu wartoci bazy danych, w ktrej poszczeglne jednostki umieszczaj informacje o moliwociach wsppracy. Dane poddane odpowiedniej kategoryzacji byyby dostpne dla przedsibiorcw, szukajcych partnerw wrd instytucji badawczo-rozwojowych: Wyobraabym sobie tak baz danych, nie wiem, chociaby obszarw tematycznych, w ktrych uczelnie dysponuj jakimi wynalazkami, jakimi patentami, ktre... ktre mogyby by... z ktrych mogyby korzysta firmy czy... czy jakie inne... inne jednostki, ktre chc to... chc to wdroy. [poznaski, mikro, 25] Najbardziej interaktywn form komunikowania
55
pomidzy sektorem przedsibiorstw a podmiotami B+R, ktr zaproponowano podczas wywiadw pogbionych, byo tworzenie platform wymiany dowiadcze i wiedzy swego rodzaju forum czy te portalu umoliwiajcego wielokierunkowy przepyw informacji: pomidzy firmami a podmiotami badawczorozwojowymi, ale rwnie pomidzy poszczeglnymi przedsibiorstwami. Z jednej strony, umoliwiaby on zamieszczanie przez jednostki B+R swojej oferty dla przedsibiorstw, a z drugiej dawaby firmom moliwo zgaszania zapotrzebowania na rozpoczcie wsppracy: Tutaj, powiedzmy, w tym kierunku akurat to na Politechnice Poznaskiej, akurat mam kontakt z takimi modymi wanie naukowcami, doktorantami, ktrzy prbuj co takiego stworzy i to jest na razie w powijakach, ale ju ta strona funkcjonuje, takie forum przedsibiorcw, teraz co takiego jak nasza klasa czy co takiego. Ale wanie, na ktrym zgasza si potencjalne swoje potrzeby odnonie innowacyjnoci, czy, czy tam bada, czy wrcz kontaktu z przedsibiorcami, ktrzy, bo tutaj te jest nastpne pole jakby do dziaania. [koniski, rednia, 11] Wreszcie, interaktywne platformy umoliwiayby przepyw informacji pomidzy rnymi przedsibiorstwami, co mogoby pozwala firmom o mniejszym dowiadczeniu czerpa z wiedzy zebranej w trakcie wczeniejszych przedsiwzi na styku sektora B+R i gospodarki: [] myl, e to takie personalne kontakty te w tym obszarze budowania takich platform wymiany wiedzy, dowiadcze czy inspiracji do pomysw, to byoby wane dla inspiracji do wsplnych dziaa. [Pozna, rednia, 44] Naley podkreli fakt istnienia pewnych rozwiza zblionych do postulowanych przez respondentw przykadem takiego przedsiwzicia moe by Wielkopolska Platforma Innowacyjna (WPI). Wydaje si, jak zaznaczono ju wczeniej, e bariery informacyjne stanowi w tym obszarze wikszy problem ni rzeczywisty brak dziaa podanych przez wielkopolskich przedsibiorcw. Pomimo istotnej roli Internetu w przepywie informacji nie naley jednoczenie pomija propozycji wykorzystania bardziej klasycznych narzdzi promowania ofert poszczeglnych jednostek B+R. Ma to szczeglne znaczenie przy promowaniu dobrych praktyk wsppracy, rekomendowania sprawdzonych partnerw i dzielenia si dowiadczeniami przez przedsibiorcw majcych
dowiadczenie w realizacji przedsiwzi badawczorozwojowych. Kontaktom osobistym i nawizywanym dziki nim relacjom interpersonalnym przypisywano bowiem znaczn rol w powstawaniu sieci spoecznych: To, o czym mwiem, czyli Internet. Ale oprcz tego jest caa masa konferencji branowych, szkole, jakich spotka. To rwnie uwaam, e bazujc na dowiadczeniach konkurencji mojej, czy kolegw z brany, to jeli oni co wdraaj i to dziaa, to ja te mog domniema, e jeli u nich to dziaa, to u mnie te powinno, chyba e robi co le, a zakadam, e robimy wszystko dobrze. Wic to te powinno si sprawdza. To te jest taka szeptana reklama, e kto mi mwi, e tutaj mona jakie rzeczy robi tak, tak i owak. [Pozna, rednia, 27] W celu usprawnienia komunikacji proponowano nie tylko zastosowanie omwionych powyej narzdzi, ale take utworzenie pewnych struktur wewntrz podmiotw B+R, ktre uatwiyby przepyw informacji do przedsibiorcw podejmujcych prb nawizania kontaktu z potencjalnymi partnerami wsppracy. Jednostki organizacyjne odpowiedzialne za pierwsz faz komunikacji z firmami w ocenie badanych przyczyniyby si do ograniczenia negatywnych dowiadcze i zniwelowania dostrzeganych przez respondentw barier dostpu, ktre zostay szerzej opisane we wczeniejszej czci raportu. Ponownie warto zwrci uwag na do powszechne wystpowanie wspomnianych komrek, szczeglnie w strukturach uczelni, i brak wiedzy o ich istnieniu wrd respondentw. Wydaje mi si, e tutaj uczelnie mogyby takie komrki stworzy do kontaktu wanie no z przemysem i no wiadomo przedsibiorca, ktry, ktry co potrzebuje, to zdaje sobie spraw, e te badania kosztuj, e to trzeba tego i tutaj si to wie z tym jakby z dodatkowymi rodkami dla uczelni. [koniski, rednia, 11] ebymy widzieli, e zwracamy si do konkretnej osoby, do konkretnej komrki, ktra si tym zajmuje, ktra wie, jak to robi i ktra jest nastawiona na to, eby nam pomc. [poznaski, mikro, 39] Naley rwnie zwrci uwag na postulat przygotowania publikacji o charakterze poradnikw dla przedsibiorcw w zakresie wsppracy z sektorem B+R. Respondenci wskazywali, e w zwizku z deficytami wiedzy, powszechnymi wrd przedstawi56
cieli firm, moe by to skuteczna metoda poprawy wizerunku kooperacji z podmiotami badawczo-rozwojowymi. Rozpowszechnienie informacji przydatnych dla przedsibiorcw rozpoczynajcych lub planujcych wsplne przedsiwzicia z sektorem B+R przyczynioby si do likwidacji zidentyfikowanych w toku analizy istotnych barier. [] myl, e to jest bardziej rola tego, kto posiada dan wiedz, bo tam skumulowanie tego w jakich pakietach, w jakich rozwizaniach, algorytmach zachowa czy wzorcach umownych byoby efektywne moim zdaniem. [Pozna, mikro, 03] W kontekcie barier zwizanych z finansowaniem wsplnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych sektora B+R i przedsibiorstw ciekawym dziaaniem, majcym przyczyni si do rozwoju wsppracy
Wczenie studiujcych na uczelniach wyszych w rozwj wsppracy sektora B+R z przedsibiorstwami zostao okrelone mianem bardzo istotnego rwnie w innym kontekcie. Respondenci dostrzegli bowiem potencja absolwentw poszczeglnych uczelni jako ich swoistych reprezentantw w sektorze przedsibiorstw. Dowiadczenia czci badanych, opisywane we wczeniejszych czciach raportu, dowodz bowiem, e absolwent danej szkoy wyszej pozwala zniwelowa bariery wejcia we wspprac badawczorozwojow. Systematyczne dziaania podmiotw B+R mogyby stanowi niskokosztow form promocji: Po pierwsze, uczelnie powinny zrobi wasny marketing, a po drugie, uczelnie by moe powinny uczula swoich absolwentw, eby ci absolwenci, ldujc ju potem w konkretnych firmach, pamitali o swoich uczelniach macierzystych. [koniskie, due, 46]
Wrd dziaa okrelanych mianem kluczowych dla przyszej wsppracy przedsibiorstw z sektorem badawczo-rozwojowym nie zabrako kwestii zwikszenia dostpnoci rde finansowania wsplnych przedsiwzi.
w tym zakresie, wydaje si by powszechne wczenie do niej studentw przygotowujcych prace dyplomowe. Jest to bowiem relatywnie niskokosztowa forma prowadzenia prac badawczo-rozwojowych, ktra mogaby przyczyni si do rozpowszechnienia wsppracy uczelni wyszych zwaszcza z mikro, maymi i rednimi przedsibiorstwami. Mona wyobrazi sobie sytuacj, w ktrej taki zakres kooperacji, z wszystkimi jego ograniczeniami i wadami, powodowaby podejmowanie wsplnych dziaa w dalszych obszarach w danym przedsibiorstwie oraz popularyzowanie wsppracy z sektorem B+R w rodowisku branowym: [] ten profesor, ktry prowadzi normalne prace laboratoryjne, nie mgby np. powiedzie temu studentowi, sorry, nie wymylaj mi tu wanie takiego kolejnego plagiatu pracy magisterskiej, ja ci tu zaraz dam temat [] i byaby twrcza praca magisterska z korzyci dla studenta, przy okazji ten jego promotor te mgby gdzie to podczy pod swoje jakie tam dziaania i zebra jak tam wiedz i samemu si przesun w drabinie jakiej tam naukowej. [poznaski, dua, 13] Wrd dziaa okrelanych mianem kluczowych dla przyszej wsppracy przedsibiorstw z sektorem badawczo-rozwojowym nie zabrako kwestii zwikszenia dostpnoci rde finansowania wsplnych przedsiwzi. Szczeglnie w przypadku mikro, maych i rednich firm wskazywano na znaczenie zewntrznych funduszy pomocowych dla rozwoju B+R. Uzalenianie moliwoci uzyskania dofinansowania od nawizania wsppracy z podmiotem badawczo-rozwojowym okrelano mianem bardzo efektywnego motywatora do podejmowania kooperacji: Niewtpliwie najlepsz stymulacj s programy finansowe skierowane czsto do konsorcjum podmiotw, w ktrego skad wchodzi i przedsibiorca, i jednostka badawcza. S to, myl, e bezporednie zachty do tego, eby tego rodzaju wspprac podejmowa. [Pozna, rednia, 38] Inne dziaania, majce kluczowe znaczenie dla rozwoju wsppracy sektora przedsibiorstw z badawczo-rozwojowym, miayby dotyczy kadr po obu stronach kooperacji. Szkolenia dedykowane dla pracownikw
57
firm, dotyczce specyfiki wsppracy z podmiotami badawczo-rozwojowymi, czy programy stay dla pracownikw naukowych w przedsibiorstwach w ocenie niektrych respondentw wydatnie przyczyniyby si do upowszechnienia wsplnych przedsiwzi: [] przede wszystkim jednak szkolenie wasnej kadry pod ktem przygotowania ich do funkcjonowania jednostek badawczo-rozwojowych, traktujc jednostki naukowe jako tego silnego partnera []. Myl, e ciekawym mechanizmem mogoby by... jaka moliwo oddelegowywania pracownikw naukowych w ramach etatw na uczelni do... do pracy u konkretnego przedsibiorcy, oczywicie pod warunkiem, e byoby to jako merytorycznie powizane z zakresem prac, ktre on robi, ktre on wykonuje na tej... na tej uczelni. [poznaski, mikro, 25] Badani przedstawiciele kadry kierowniczej przedsibiorstw zostali poproszeni o ocen swoich potrzeb dotyczcych wsppracy z sektorem B+R w kilku kluczowych aspektach: zapotrzebowania na informacje, szkolenia, usugi doradcze, wykwalifikowan kadr oraz wsparcie finansowe. Pytania zadawane respondentom miay rwnie na celu doprecyzowanie oczekiwanego zakresu poszczeglnych form pomocy. Spord wspomnianych obszarw wsparcia najbardziej jednoznacznie oceniane byo zapotrzebowanie na informacje dotyczce wsppracy z sektorem B+R. Generalnie respondenci byli zgodni co do istnienia takiej potrzeby w ich firmach, a podany zakres informacji zosta zidentyfikowany ju na wczeniejszych etapach analizy obejmowa informacje dotyczce oferty poszczeglnych podmiotw B+R, moliwoci finansowania wsplnych przedsiwzi, wsparcia fiskalnego ze strony pastwa, regulacji dotyczcych praw autorskich do wynikw wsplnych prac badawczo-rozwojowych, dobrych praktyk dotyczcych kooperacji czy wzorcw umownych. Respondenci wskazywali ponadto na konieczno profilowania przekazywanych przedsibiorstwom informacji w zalenoci od brany, w ktrej dziaaj dostrzegano deficyt tego typu komunikacji dotyczcej wsppracy firm i sektora B+R: No jest sporo takich rzeczy, tylko powiedziabym nieprawd, gdybym powiedzia, e nie ma takich informacji. No docieraj do nas o tym, e tam wanie jaki, jaka jest instytucja, ktra zrzesza tego typu rzeczy, znaczy przedsibiorstwa, i kojarzy z nauk, czy s jakie projekty, natomiast nie ma takich, ktre byyby zwizane z bran. [koniski, rednia, 18]
Mniej jednoznacznie oceniano natomiast zapotrzebowanie na szkolenia zwizane ze wspprac sektora przedsibiorstw i B+R. Badani zwracali bowiem uwag na kluczowe znaczenie wczeniejszego przepywu informacji dla zaistnienia potrzeby usug szkoleniowych. Brak wiedzy o moliwociach wsppracy i jej istotnych aspektach sprawia w do licznych przypadkach, e respondentom trudno byo oceni, czy i w jakim zakresie oczekiwaliby wsparcia szkoleniowego: Tak, to jest element wtrny. Czyli jeeli ju bdziemy wiedzie, czego ma ta sytuacja dotyczy, to wtedy w tym zakresie licz na to, e mi zrobi szkolenia kierownikw produkcji na przykad czy majstrw, czy wykonawcw, montaystw itd. [Pozna, maa, 01] [] my nie wiemy, co te szkolenia mogyby nam przynie, mogyby nam da i w czym mogyby nam pomc, wic ja powiem tak: nie umiem Panu odpowiedzie na to pytanie z prostej przyczyny brak mi wiedzy, jakiego typu rzeczami firmy badawczo-rozwojowe w tej chwili zajmuj si, ktre mogyby konkretnie przynie naszej firmie jakie wymierne wyniki czy wymierne korzyci. [leszczyski, rednia, 07] Zrnicowane byy rwnie postawy wzgldem uczestniczenia przedstawicieli przedsibiorstw w jakichkolwiek szkoleniach. Z jednej strony, badani dostrzegali potencjalne korzyci z tego typu aktywnoci, na przykad w kontekcie sieciowania (networking): No na pewno na szkoleniach si spotyka wiele interesujcych osb i niejednokrotnie tam si z tych kontaktw korzysta. [koniski, rednia, 09] Z drugiej strony, zauwaalny by negatywny wpyw procesw zachodzcych na rynku szkoleniowym w zwizku ze znaczcym udziaem funduszy Unii Europejskiej w ich finansowaniu. Negatywne dowiadczenia w kontekcie jakoci oferowanych, rwnie bezpatnych, usug szkoleniowych skutkoway dystansem wobec moliwoci osignicia dziki nim korzyci: Wszystko zaley od tego, jak to jest zrobione, bo mi si zdarzyo uczestniczy jednak w takich spotkaniach o umiarkowanej efektywnoci, w zwizku z czym takie mam wraenia, no nie, nie... bardzo nie lubi traci czasu. [Pozna, mikro, 03] Naley rwnie zwrci uwag na postulat profilowania szkole dopasowywanie ich do specyfiki danej brany, dziki czemu wzrasta ich atrakcyjno dla przedsibiorcw:
58
No tak, tak, jak najbardziej, tylko mwi, eby byy bardziej dedykowane, nie? [koniski, rednia, 18] Kolejny obszar potencjalnego wsparcia obejmowa zapotrzebowanie na usugi doradcze. W tym przypadku deklarowano potrzeb korzystania przez wielkopolskie przedsibiorstwa z doradztwa w rnym zakresie. Odnotowano zarwno deklaracje wskazujce na gotowo do korzystania z ofert kompleksowych usug doradczych w zakresie wsppracy firm z sektorem B+R, jak i precyzyjne wskazania dotyczce specyficznych obszarw podanego wsparcia: Jeli znajdzie si kto, jaka firma, organizacja, ktra przyjdzie i powie: my Was obsuymy od A do B, bdziemy was tu wspiera na polu marketingowym, produkcyjnym, sprzedaowym, materiaowym, wykonawczym itd. i zrobi-
jestem jakim tam mechanikiem, inynierem czy kim takim, nie, ja licz na to, e kto mi powie: suchaj, to bymy mogli zrobi tak, czy to bymy mogli zrobi tak. [Pozna, maa, 01] Ju na wczeniejszych etapach analizy zidentyfikowano zapotrzebowanie na kadr do wsppracy z sektorem B+R. Respondenci przede wszystkim zwracali wwczas uwag na brak pracownikw, ktrych postawy i kompetencje pozwalayby nazwa je agentami zmiany, wanymi przy realizowaniu innowacyjnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych. Niektre wypowiedzi badanych dotyczce potrzeb kadrowych przedsibiorstw ponownie nawizyway do takiego stanu rzeczy: Szczerze mwic tak. Taka osoba, ktra by penia rol wiodc w tych innowacjach czy te nawet kreowa-
Szczegln rol doradztwa w zakresie wsppracy z sektorem B+R dostrzegano w obszarze identyfikowania specyficznych potrzeb poszczeglnych przedsibiorstw.
my dla kadego z tych dziaw tam proces szkoleniowy itd., eby ju robi, nie wiem, chocia gupich ludzi przyj na te stanowiska, tak eby wiedzie ten, podpisuje taki kontrakt od razu, od razu tylko niech kto taki si trafi, bo teraz przychodz i rozmawiaj o dupie Maryni. [Pozna, maa, 01] Usugi doradcze w zakresie pozyskiwania funduszy europejskich, tak bym to powiedzia. Ja wiem, e z tym jest tam problem, no problem, s jakie wymogi, ktre trzeba spenia, wypeni ile tam dokumentw i te usugi doradcze, ktre s w pozyskiwaniu tego typu funduszy, myl e mogyby te przedsibiorcom duo pomc. [poznaski, due, 17] Szczegln rol doradztwa w zakresie wsppracy z sektorem B+R dostrzegano w obszarze identyfikowania specyficznych potrzeb poszczeglnych przedsibiorstw, niedostrzeganych przez ich kadr zarzdzajc ze wzgldu na brak dowiadczenia czy wyksztacenia w zakresie prac badawczo-rozwojowych: Tak, ale konkretne. Czyli eby kto odezwa si, np. jestem z politechniki, syszaem, e robicie to i to, chc do was przyjecha i zrbmy co razem, o co chodzi, czego potrzebujecie, jakie s wasze potrzeby? Bo ja te nie wiem, jakie one de facto s, bo ja nie jestem wyksztacony w kierunku badawczym, nie a pomysy, troszeczk oddzielona od tych naszych ram technologicznych. No to by bya du pomoc. [koniski, rednia, 09] Jednoczenie naley zwrci uwag na fakt, e zapotrzebowanie przedsibiorstw dotyczce wyspecjalizowanych kadr byo relatywnie najmniej powszechnie deklarowan przez badanych przedstawicieli przedsibiorstw form wsparcia. W czci wypowiedzi przebrzmiewao w tym miejscu przekonanie, e kluczow rol, zwaszcza w przypadku MSP, w procesie realizowania przedsiwzi badawczo-rozwojowych odgrywa zaangaowanie najwyszej kadry kierowniczej: Znaczy moe byby to sens w duej firmie. W redniej mi si wydaje, e tutaj na poziomie szefa firmy czy tam osoby, ktra by przy okazji si czym takim zajmuje, to, no to tego. [koniski, rednia, 11] W wietle przeprowadzonych wczeniej analiz treci wypowiedzi zarejestrowanych podczas wywiadw pogbionych nie jest zaskakujce, e respondenci dostrzegaj potrzeb zewntrznego wsparcia finansowego wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R. W zwizku z niechci do zaangaowania rodkw wasnych w przypadku przedsiwzi z natury rze59
czy obarczonych do wysokim ryzykiem, badani oczekiwali pomocy w tym obszarze: Oczywicie powiem tak, jak najbardziej, dlatego e finanse zawsze s ryzykiem i jeeli podejmuj si nowego projektu w brany, ktra nie bya jeszcze sprawdzona, to mam obawy ryzykowania kapitau firmy. [Pozna, maa, 48] Jednoczenie, szczeglnie w przypadku rodkw pochodzcych z funduszy Unii Europejskiej, obaw niektrych respondentw rodzia konieczno bardzo restrykcyjnych procedur rozliczania dofinansowa i zwizanych z tym procedur biurokratycznych: Tak, to znaczy... myl, e tak. Rzecz, ktra by mnie przeraaa, to bardziej formalnoci, z ktrych na pewno trzeba by si wywiza. Nie wiem, czy ten ogrom pracy, zwizany z rozliczaniem si z tego, nie byby wikszy, ni gdybym sama to wprowadzia. [] No tak jak z tymi wszystkimi dotacjami unijnymi byo, czasami tyle byo tych rnych formularzy, tyle trzeba si byo nabiega, e si odechciewao. [poznaski, maa, 36]
Naley rwnie zwrci uwag na wypowiedzi niektrych respondentw, wskazujce na przekonanie o relatywnie atwej dostpnoci rodkw na realizacj innowacyjnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych. Jednoczenie trzeba zastrzec, e respondent bdcy autorem poniszej wypowiedzi reprezentowa przedsibiorstwo wyspecjalizowane w realizacji przedsiwzi innowacyjnych i pozyskiwaniu na nie funduszy, std jego kompetencje w tym obszarze byy wyranie ponadprzecitne: Kady dobry pomys na dzie dzisiejszy, ktry ma rce i nogi i moe wystartowa... jeeli kto przyjdzie do mnie z dobrym pomysem, to ja jestem w cigu miesica w stanie znale mu kapitalizacj. Naprawd. W funduszach le tak potne pienidze do skapitalizowania, e to jest tylko kwestia dobrego pomysu lub przedsibiorca, ktry ju dziaa, moe sobie pozyska dobry pomys i zrealizowa go i pozyska kapita. [Pozna, dua, 26]
60
PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE
Formuujc rekomendacje dla praktyki, pynce ze zrealizowanego projektu badawczego, dokonano integracji ustale poczynionych w ramach ilociowej i jakociowej fazy pomiaru. Diagnozujc potrzeby regionalnej gospodarki w zakresie niwelowania deficytw i wspomagania wsppracy badawczo-rozwojowej, wskaza mona pi gwnych wtkw przewijajcych si przez materia badawczy. Po pierwsze, byy to wszystkie kwestie zwizane z uwarunkowaniami i konsekwencjami stosunkowo sabej wiadomoci i dowiadcze dotyczcych wsppracy B+R w wiadomoci kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw (punkty 1 i 2). Po drugie, wyodrbniono jednak rwnie kluczowe charakterystyki tych dobrych praktyk w zakresie wsppracy B+R, ktre udao si zaobserwowa (punkty 3, 4 i 5). Po trzecie, zdiagnozowane zagadnienia odnosiy si do szeroko rozumianej problematyki instytucjonalnej wsppracy midzy sektorem naukowo-badawczym a biznesem (punkty 6, 7, 8, 9 i 10). Po czwarte natomiast, wskazano wszelkie postaci barier zarwno wiadomociowych, jak i systemowych ograniczajcych potencja wsppracy B+R (punkty 11, 12, 13 i 14). Po pite, uwag skupiono te na podanych sposobach zaspokajania i rozpoznawania potrzeb przedsibiorstw w zakresie nawizywania wsppracy B+R (punkty 15 i 16). blicznych uczelni wyszych, na otoczenie gospodarcze. Otwarcie na otoczenie gospodarcze powinno znale wyraz przede wszystkim w istotnych zmianach procesu komunikowania podmiotw badawczo-rozwojowych z potencjalnymi partnerami, ktry by do czsto uznawany za nieefektywny. Rekomendacja: Zalecane jest tworzenie strategii informacyjno-promocyjnych podmiotw B+R uwzgldniajcych wykorzystanie zrnicowanych kanaw komunikacji oraz sukcesywne wdraanie ich zaoe w przyszym funkcjonowaniu tyche jednostek. Rekomendacja: Rekomendowane jest uwzgldnienie moliwoci realizacji dziaa informacyjno-promocyjnych w dugofalowej perspektywie przy uwzgldnieniu potencjau studentw i absolwentw. Rekomendacja: Rekomendowane jest posugiwanie si jzykiem korzyci w konstruowaniu komunikatw informacyjno-promocyjnych kierowanych przez podmioty B+R do przedsibiorcw. Rekomendacja: Zalecane jest wczenie instytucji otoczenia biznesu do procesu komunikowania podmiotw B+R z przedsibiorstwami. Rekomendacja: Wskazane jest przygotowanie i rozpowszechnianie materiaw informacyjnych dotyczcych wsppracy z sektorem B+R, majcych form poradnikw dla przedsibiorcw.
1.
Saba obecno idei wsppracy badawczo-rozwojowej w wiadomoci wielkopolskich przedsibiorcw. Spontaniczne skojarzenia z hasem B+R Badania i Rozwj okazay si w przewaajcej mierze pozytywne, lecz jednoczenie miay bardzo oglnikowy charakter. Jedynie w pojedynczych przypadkach uzyskiwano wzgldnie wyczerpujce wyjanienia. Zatem cho nie wystpuj w wiadomoci kadry zarzdzajcej wielkopolskich przedsibiorstw uprzedzenia wobec prowadzenia B+R, to nie mona ich interpretowa jako przekonania o istotnym znaczeniu tego typu dziaa lub te posiadania kompetencji pozwalajcych na ich prowadzenie. Niemniej jednak, pomimo deficytu konkretnych umiejtnoci, wskaza mona na wysok gotowo do ich nabywania. Przeprowadzone badanie pozwolio zidentyfikowa liczne postulaty dotyczce otwarcia podmiotw badawczo-rozwojowych, przede wszystkim pu-
2.
Stosunkowo niski odsetek przedsibiorstw deklarujcych prowadzenie dziaalnoci B+R, jeszcze rzadsze przypadki prowadzenia w zakresie B+R wsppracy z innymi podmiotami. Brak konkretnych dowiadcze w zakresie prowadzenia dziaalnoci B+R dotyczy przewaajcej wikszoci przedsibiorstw. Co wicej, w znacznej mierze deklarowane przykady dziaa w tym zakresie miay ograniczony charakter oraz nie wizay si z podejmowaniem wsppracy. Wyrany kontrast zachodzi przy tym pomidzy przedsibiorstwami mikro i maymi z jednej a rednimi i duymi z drugiej strony, polega on na tym, e pierwsze z nich zdecydowanie rzadziej od drugich podejmuj wspprac w zakresie B+R.
61
Ponad jedna trzecia spord tych przedsibiorstw nie prowadzi w zakresie B+R wsppracy, a ogranicza si jedynie do dziaa we wasnym zakresie. Nie wpisuje si w ten sposb w model budowania pomostw midzy sferami biznesu i nauki. Przedsibiorstwa nieprowadzce dotychczas dziaalnoci B+R powoyway si przewanie na brak odczuwanej potrzeby wsppracy, a rozczarowanie wczeniejsz wspprac wspominane byo jedynie w odosobnionych przypadkach. Ten brak aktywnoci badawczo-rozwojowej uzasadniany by przy tym na dwa zasadnicze sposoby: brak potrzeby podejmowania aktywnoci w obszarze B+R (gwnie ze wzgldu na profil przedsibiorstwa) lub niemono ponoszenia przez firm kosztw prac B+R. Jednoczenie relatywnie niska ocena potencjau do pozyskiwania innowacji z zewntrz moe sprawi, e wsplne opracowywanie innowacyjnych rozwiza z sektorem B+R bdzie traktowane jako atrakcyjna alternatywa przy odpowiednim promowaniu. Wspprac ze sfer B+R traktuje si czsto w kategoriach inwestycji. Z jednej strony, przedsibiorcy oczekuj zwrotu poniesionych kosztw, ale z drugiej zdaj sobie spraw z koniecznoci angaowania pewnych zasobw dla osignicia pniejszej gratyfikacji. Taki stan rzeczy pozwala optymistycznie patrze na perspektywy rozwoju kooperacji w analizowanym obszarze, dajc jednoczenie obraz oczekiwa przedsibiorcw wobec partnerw ze strony podmiotw badawczo-rozwojowych. Rekomendacja: Mwienie jzykiem korzyci i wskazywanie moliwoci finansowania to potencjalne czynniki aktywizowania firm dotychczas nieprowadzcych dziaalnoci B+R. Rekomendacja: Naley promowa nie tylko moliwoci prowadzenia dziaa B+R, ale przede wszystkim wspprac w tym zakresie. W szczeglnoci powinno dotyczy to przedsibiorstw mniejszych.
(b) Zaangaowanie najwyszego kierownictwa hierarchiczna struktura organizacyjna i proces decyzyjny pastwowych podmiotw B+R skutkuje relatywnie czsto utrudnieniami dla efektywnej wsppracy, ktrych neutralizacj zapewnia jednoznaczna i zaangaowana postawa wadz danej jednostki; (c) Programy staowo-szkoleniowe dla pracownikw sektora B+R tego typu przedsiwzicia maj stanowi efektywny mechanizm rozpoczynania wsppracy, rwnie dziki moliwoci zredukowania jej kosztw po stronie przedsibiorcw w fazie inicjacji; (d) Tworzenie uczelnianych punktw kontaktowych dla przedsibiorcw dobra praktyka pomagajca zneutralizowa istniejce bariery dostpu przedsibiorcw zainteresowanych wspprac badawczo-rozwojow do poszczeglnych jednostek organizacyjnych uczelni wyszych. Rekomendacja: Podczas realizacji przedsiwzi badawczo-rozwojowych przez firmy we wsppracy z podmiotami B+R wskazane jest zwracanie szczeglnej uwagi na system komunikowania si partnerw oraz uzyskanie wsparcia kierownictwa po obu stronach kooperacji. Rekomendacja: Rekomendowane jest kontynuowanie programw szkoleniowo-staowych zapocztkowanych w ostatnich latach poprzez wypracowanie odpowiednich rozwiza systemowych. Rekomendacja: Zalecane jest tworzenie jednostek kontaktowych dla przedsibiorcw w ramach struktur organizacyjnych podmiotw B+R.
4.
3.
Dobre praktyki, ktre szczeglnie korzystnie wpywaj na przebieg wspdziaania przedsibiorstw i podmiotw badawczo-rozwojowych, mona przypisa do czterech poniszych kategorii: (a) Komunikacja efektywny przepyw informacji o celach, wzajemnych oczekiwaniach, przebiegu prowadzonych prac, ewentualnych barierach i problemach stanowi podstaw efektywnej wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R;
Przewanie preferowan form wsppracy B+R jest model zadaniowy/ projektowy ze wzgldu na elastyczno takiej relacji. Dominujcym motywem szukania moliwoci wspdziaania z podmiotami badawczo-rozwojowymi okazao si napotkanie granic wykorzystania materialnych i niematerialnych zasobw, ktrymi poszczeglne firmy dysponoway samodzielnie. Ponadto, relatywnie powszechnie wystpujc wrd wielkopolskich przedsibiorcw motywacj rozpoczcia wsppracy z sektorem B+R bya potrzeba uwiarygodnienia firmy w oczach jej kontrahentw i klientw lub produktu w oczach jego konsumentw. Wskaza mona trzy kluczowe czynniki wyboru podmiotw badawczo-rozwojowych: kryterium rekomendacji (polecenia przez
62
innego przedsibiorc), kryterium relacji nieformalnych (np. wykorzystanie sieci spoecznych absolwentw poszczeglnych uczelni) oraz kryterium optymalnego zaspokojenia potrzeb (np. poprzez optymalizacj relacji jakoci do ceny usug). Rekomendacja: Wskazane jest posugiwanie si informacjami o specjalistycznych zasobach, ktrymi dysponuj podmioty B+R podczas komunikowania z sektorem przedsibiorstw. Rekomendacja: Wykorzystanie wiedzy o mechanizmach wyboru moe pozwoli na efektywne dotarcie przez przedstawicieli sektora B+R do potencjalnych partnerw po stronie firm.
Deklarowana zdolno i ch do innowacji nie idzie w parze z wdraaniem innowacji w ycie w codziennej dziaalnoci przedsibiorstw. Samoocena zdolnoci innowacyjnej przedsibiorstw wypada zdecydowanie korzystnie. Niezalenie od wielkoci przedsibiorstwa wystpuje wyrana przewaga tych, ktre przekonane s o wasnej otwartoci na innowacje, cho przedsibiorstwa rednie i due wyranie wyej oceniay potencja innowacyjny. Jednoczenie okazuje si, e znaczna cz sygnalizowanego zapotrzebowania na innowacje sprowadza si zasadniczo do zapotrzebowania na nowe technologie przyjmowane z zewntrz raczej ni rozwijane samodzielnie. Rekomendacja: Naley dy do wzmacniania wiadomoci, na czym polegaj innowacje i w jaki sposb mog by wczane do biecej dziaalnoci przedsibiorstwa.
6.
Znaczna cz wsppracy w zakresie B+R ma charakter adaptacyjny raczej ni innowacyjny. Pomimo relatywnie duej czstotliwoci wsplnych przedsiwzi oraz chci ich rozwoju w przyszoci wsppraca B+R w przewaajcej czci prowadzcych j przedsibiorstw przybiera charakter adaptacyjny, przejawiajcy si przede wszystkim w postaci szeroko rozumianego transferu technologicznego. Niewielka mniejszo deklarowanych projektw prowadzi do uzyskiwania patentw, a zdecydowana wikszo deklarowanych celw dziaalnoci odnosi si do pozyskiwania i wdraania opracowanych ju wczeniej gdzie indziej rozwiza technicznych i praktyk biznesowych. Innowacyjno w wikszoci przypadkw pozostaje raczej wartoci jedynie uznawan ni wdraan w codziennej praktyce. Jednoczenie naley podkreli, e innowacyjno postrzegana bya jako rdo korzyci finansowych i rynkowych dla przedsibiorstw. Fakt, e zasadniczo powszechnie odczuwany jest jednak imperatyw innowacji, stanowi dobry punkt wyjcia i znaczcy potencja do ksztatowania wsppracy B+R. Rekomendacja: Aby wykorzysta istniejce postawy sprzyjajce wsppracy firm i sektora B+R, w komunikacji z przedsibiorcami naley posugiwa si jzykiem korzyci. Rekomendacja: Planujc polityki wspierania dziaalnoci w zakresie B+R, naley mie na uwadze promowanie przedsiwzi rzeczywicie innowacyjnych.
5.
Wsppraca z jednostkami naukowymi postrzegana jest jako sytuacja specyficzna na tle relacji z innymi kooperantami. Do silnych stron organizacji badawczo-rozwojowych, w szczeglnoci za uczelni, naley zaliczy niezaleno prowadzonych bada oraz zdolno jednostek naukowych do prowadzenia innowacyjnych dziaa. Jednoczenie, w porwnaniu z kooperacj z innymi podmiotami, wspdziaanie z instytucjami badawczo-rozwojowymi miaa cechowa niska efektywno czasowa wynikajca z czasochonnych procedur, np. obiegu dokumentw oraz przerostu administracji, szczeglnie w pastwowych jednostkach naukowych. Ponadto do daleko posunita w porwnaniu z innymi organizacjami niezaleno pracownikw naukowych wobec ich przeoonych moe nie sprzyja efektywnej pracy zespow badawczo-rozwojowych. Rekomendacja: W przekazach informacyjno-promocyjnych wskazane jest wzmacnianie wizerunku podmiotw badawczo-rozwojowych jako jednostek niezalenych i zdolnych do generowania innowacji. Rekomendacja: Rekomendowane jest wypracowywanie i wdraanie efektywnych procedur zarzdzania projektami realizowanymi przez sektor B+R wsplnie z firmami, szczeglnie w warstwie administracyjnej i kadrowej.
7.
63
8.
Kooperacja firm z sektorem B+R ma stanowi jeden z istotnych elementw budowania przewagi konkurencyjnej. Wrd rezultatw wsplnych przedsiwzi przedsibiorstw i jednostek naukowych wskazywano przede wszystkim na korzyci wizerunkowe, ktre niesie ona dla firm. Naley rwnie podkreli, e w ocenie badanych bardzo istotnym zasobem pozyskiwanym przez przedsibiorstwa wsppracujce z podmiotami badawczo-rozwojowymi bya wiedza, na ktr efektywnie dziaajce firmy generuj cige zapotrzebowanie. Inn, istotn z punktu widzenia przedsibiorcw, korzyci bya moliwo wykorzystania autorytetu pracownikw naukowych i ich macierzystych jednostek. Nie mona pomin rwnie korzyci finansowych, mogcych wynika z: oszczdnoci w stosunku do zakupu gotowego rozwizania (patentu, licencji, technologii) na wolnym rynku, oszczdnoci na kosztach zatrudnienia w formie staego stosunku pracy osb o porwnywalnych do pracownikw naukowych kompetencjach czy te zysku osiganego przez przedsibiorstwo w nastpstwie wprowadzenia na rynek innowacyjnego produktu, obnienia kosztw produkcji lub usprawnienia funkcjonowania organizacji. Rekomendacja: Konstruowanie przekazw informacyjno-promocyjnych powinno uwzgldnia wymieniane przez przedsibiorcw korzyci ze wsppracy z sektorem B+R (wizerunkowe, zasobowe, finansowe).
oraz otwarto na specyfik dziaa zwizanych z komercjalizacj wiedzy. Niepokojcy z punktu widzenia rozwoju wsppracy jednostek sektora B+R i firm oraz rozwoju przedsibiorczoci akademickiej jest fakt, e w do licznych wypowiedziach przedstawicieli wielkopolskich przedsibiorstw mona znale opisy efektywnego rozwizania napotykanych problemw instytucjonalnych poprzez aktywnoci w tzw. akademickiej szarej strefie. Mianowicie, pracownicy naukowi wystpujcy jako osoby fizyczne lub prowadzce wasne przedsibiorstwo s w ocenie respondentw bardziej elastyczni, sprawniejsi i otwarci na wspprac ni ich jednostki macierzyste jako cao. W konsekwencji przedsibiorcy, napotykajc bariery instytucjonalne, szukaj bezporedniego kontaktu z pracownikami naukowymi, zwaszcza gdy oczekuj od wsppracy zasobw niematerialnych, a nie np. sprztowych. Rekomendacja: Rekomendowane jest likwidowanie barier instytucjonalnych wsppracy z sektorem przedsibiorstw w podmiotach B+R. Rekomendacja: Wskazane jest tworzenie forw nawizywania bezporednich kontaktw i relacji pomidzy przedsibiorcami a przedstawicielami sfery B+R, ktre pozwol neutralizowa istniejce negatywne stereotypy.
Zdiagnozowano istnienie pewnych negatywnych stereotypw, dotyczcych zarwno samodzielnych pracownikw nauki, nalecych do wyszych kategorii wiekowych (ocenianych jako w maym stopniu zainteresowani wspprac z firmami lub stawiajcych wygrowane wymagania finansowe), jak i modych adeptw tej profesji, np. doktorantw (postrzeganych jako niekompetentni). Odnotowane opinie wskazuj te na istnienie przewiadczenia o teoretycznym charakterze wiedzy, ktr dysponuj pracownicy jednostek naukowych, co ma stanowi ograniczenie w prowadzeniu bada stosowanych czy prac rozwojowych oraz kierowaniu projektami. Jednoczenie w licznych przypadkach dobrze oceniano postawy pracownikw naukowych wobec kooperacji z przedsibiorcami. Zwracano uwag na ich wysokie kompetencje, proaktywno
9.
Postawy przedsibiorcw w odniesieniu do moliwoci wsppracy ze sfer nauki pozostaj oglnikowo pozytywne. Nie stwierdzono wyranych uprzedze wobec naukowcw, cho jednoczenie zauway naley, e naukowcy nie s bynajmniej przez przedsibiorcw postrzegani jako szczeglnie atrakcyjni partnerzy do wsppracy. Cho dowiadczenie w zakresie wsppracy B+R nie rnicuje istotnie opinii o atrakcyjnoci naukowcw jako partnerw, to jednak przewaajca wikszo przedsibiorcw nie ma bezporedniego dowiadczenia w zakresie wsppracy ze sfer nauki. Oglna ocena istniejcych moliwoci wsppracy z instytucjami naukowymi okazuje si przewanie pozytywna. Sytuacje, ktre przyczyniay si do powstania negatywnej opinii respondentw, byy zwizane m.in. z brakiem odzewu uczelni na przedstawion przez przedsibiorc propozycj wsppracy, wygrowanymi oczekiwaniami finansowymi przedstawicieli jednostek B+R ju we wczesnej fazie kontaktu
10.
64
czy niesatysfakcjonujcymi moliwociami badawczymi istniejcych jednostek naukowych. Jednoczenie na podstawie wynikw analizy mona postawi tez, e istniejce negatywne stereotypy s na tyle sabo zakorzenione, e nowe, korzystne dowiadczenia przedsibiorcw w kontaktach ze sfer badawczo-rozwojow umoliwiaj zmian ich zabarwienia na pozytywne. Rekomendacja: Konieczne jest budowanie instytucjonalnych pomostw pomidzy sfer gospodarki i nauki.
Rekomendacja: Rekomendowane jest prowadzenie intensywnych dziaa informacyjnych w zakresie moliwoci finansowania prac badawczorozwojowych.
Niska jest wiadomo moliwoci uzyskiwania wsparcia dla dziaalnoci lub wsppracy w zakresie B+R. W wiadomoci przedsibiorcw obecne s przede wszystkim moliwoci uzyskania ulg fiskalnych, a pozostae spord moliwych form wsparcia pomocowego okazuj si zdecydowanie mniej popularne. W badaniu zaznaczy si rwnie problem ograniczonej wartoci samooceny kompetencji, a brak wyczerpujcej wiedzy o moliwociach wsparcia finansowego wskazuje, i ograniczenia postrzegane przez przedsibiorstwa jako wycznie finansowe maj rwnie w jakiej mierze charakter kompetencyjny. Promowanie wiedzy o moliwociach uzyskania wsparcia finansowego dla B+R bdzie przeciwdziaa jednej z gwnych barier ograniczajcych podejmowanie wsppracy. Ponadto dugotrway charakter wielu przedsiwzi badawczorozwojowych i konieczno regularnego wnoszenia kapitau umoliwiajcego jego prowadzenie mog zarwno stanowi zbyt duy wysiek finansowy dla firm, jak i przyczynia si do trudnoci w ksztatowaniu efektywnej, przebiegajcej w dobrej atmosferze wsppracy, ze wzgldu na niepewno uzyskania przez inwestora odroczonych korzyci. W przypadku przedsiwzi wymagajcych zewntrznego finansowania zidentyfikowano rwnie bariery w dostpie do rodkw, ktrymi dysponuj instytucje finansowe, wynikajce z traktowania przedsiwzi badawczo-rozwojowych jako inwestycji wysokiego ryzyka. Omawiajc problemy zwizane z finansowaniem, naley ponadto zwrci uwag na bariery dostpu do rodkw dedykowanych dla przedsiwzi w obszarze B+R, wynikajce z dominacji nielicznej grupy podmiotw wyspecjalizowanych w ich pozyskiwaniu. Inny fundamentalny problem dostrzegany przez cz respondentw wynika z niezadowalajcej jakoci realizowanych przedsiwzi badawczo-rozwojowych.
11.
Dominujc przeszkod wsppracy z sektorem B+R pozostaj rnorodne deficyty zasobw wiedzy. Po pierwsze, dostrzegano wrd przedsibiorcw niewystarczajc wiadomo istnienia moliwoci nawizywania kooperacji. Po drugie, obszar wiedzy, ktrego deficyty miay utrudnia podejmowanie wsppracy, obejmowa informacje dotyczce pozyskiwania zewntrznych rde finansowania przedsiwzi B+R. Po trzecie, brak wiedzy o biecej dziaalnoci podmiotw badawczo-rozwojowych prowadzi do powstawania w wiadomoci przedsibiorcw negatywnych stereotypw dotyczcych prowadzonych w tych orodkach przedsiwzi badawczych. Innymi trudnociami lecymi po stronie sektora przedsibiorstw byy: odtwrczy charakter prowadzonej dziaalnoci, bazujcy na biernym odpowiadaniu na popyt, oraz postawy przedsibiorcw i zatrudnianego przez nich personelu, wzmacniajce siy inercji istniejce w poszczeglnych organizacjach gospodarczych. Nie mniej wany jest dostrzegany przez badanych problem niezrozumienia przez wielu przedsibiorcw specyfiki przedsiwzi badawczo-rozwojowych, objawiajcy si brakiem akceptacji dla procesualnego charakteru prowadzonych prac i odroczon perspektyw ewentualnych korzyci. Rekomendacja: Zminimalizowanie wpywu barier wsppracy firm z sektorem B+R przypisywanych przedsibiorstwom wymaga podjcia dziaalnoci informacyjnej, majcej na celu skompensowanie deficytw wiedzy oraz dziaalnoci promocyjnej w zakresie zmiany postaw przedsibiorcw na innowacyjne i sprzyjajce zmianom.
12.
Podstawow barier dla podejmowania kooperacji z przedsibiorstwami, przypisywan podmiotom B+R, by brak dziaa lub nieefektywne dziaania w sferze informacji i promocji, majce wiadczy o zamkniciu na otoczenie. Innym istotnym problemem okazuj si trudnoci w nawizaniu
65
13.
bezporedniego kontaktu z pracownikami naukowymi, wynikajce z braku wypracowanych procedur czy braku struktur odpowiedzialnych za uatwianie komunikacji pomidzy zainteresowanymi wspprac przedsibiorcami a potencjalnymi partnerami ze strony podmiotw B+R. Bariery we wsppracy z sektorem przedsibiorstw generuje rwnie specyfika kultur organizacyjnych publicznych podmiotw B+R: silna hierarchizacja, biurokratyzacja procedur, zoony proces decyzyjny skutkujce niesatysfakcjonujcym dla potencjalnych partnerw po stronie firm tempem realizacji przedsiwzi, czy istnienie intensywnych konfliktw wewntrznych w jednostkach naukowych. Wskazywano rwnie na niemono zaoferowania przedsibiorstwom wsppracy na poziomie odpowiadajcym merytorycznie czy technologicznie oczekiwaniom firm oraz dominacj bada podstawowych nad aplikacyjnymi i pracami badawczo-rozwojowymi w dziaalnoci jednostek naukowych. Ponadto wskazywano na bariery zwizane z kosztami generowanymi przez wysokie narzuty naliczane dla usug badawczorozwojowych oferowanych przez jednostki naukowe oraz wysokie oczekiwania pracownikw naukowych zwizane z uczestniczeniem w korzyciach finansowych generowanych przez wdroenie wynikw prac badawczo-rozwojowych do praktyki gospodarczej. Rekomendacja: Rekomendowane jest prowadzenie przez podmioty B+R dziaa informacyjno-promocyjnych dotyczcych wasnych przedsiwzi badawczych i moliwoci wsppracy z przedsibiorstwami. Rekomendacja: Zalecane jest tworzenie jednostek kontaktowych dla przedsibiorcw w ramach struktur organizacyjnych podmiotw B+R oraz prowadzenie intensywnych dziaa informacyjno-promocyjnych w odniesieniu do istniejcych komrek tego typu. Rekomendacja: Rekomendowane jest wypracowywanie i wdraanie efektywnych procedur zarzdzania projektami realizowanymi przez sektor B+R wsplnie z firmami, szczeglnie w warstwie administracyjnej i kadrowej.
Wyniki badania pozwalaj rwnie wskaza na systemowe i strukturalne bariery wsppracy z sektorem B+R dostrzegane przez wielkopolskich przedsibiorcw. Naley do nich zaliczy przeszkody w obrbie systemu formalnoprawnego restrykcyjne przepisy, bdce wyrazem braku zaufania ustawodawcy wobec przedsibiorcw, ograniczajce aktywno firm w sektorze B+R. Barier o charakterze systemowym maj by take warunki realizacji dofinansowanych projektw badawczo-rozwojowych: procedury pnego wypacania zaliczek oraz bardzo cise regulacje zwizane z rozliczaniem projektw. Ponadto wskazywano na niekorzystne dla inwestowania w innowacyjne przedsiwzicia regulacje fiskalne oraz brak instrumentw podatkowych, ktre wspomagayby aktywno innowacyjn. W tym przypadku naley jednak podkreli, e przeszkod o charakterze systemowym nie jest brak fiskalnych czy pomocowych narzdzi wsparcia wsppracy firm i podmiotw badawczo-rozwojowych, ale brak efektywnych struktur doradczych czy te dziaa informacyjno-promocyjnych, ktre wdraayby przedsibiorcw w moliwoci ich wykorzystania. Barier o charakterze systemowym stanowi ma rwnie wpyw przepisw ustawy Prawo zamwie publicznych na zamawiajcych, podlegajcych dyscyplinie finansw publicznych, ktrzy w obawie przed ewentualnymi konsekwencjami ze strony organw kontrolnych preferuj stosowanie kryteriw cenowych, co ogranicza rentowno prac badawczo-rozwojowych majcych generowa innowacyjne rozwizania. Rekomendacja: Zalecane jest utworzenie struktur doradczych lub systemu dofinansowa doradztwa w zakresie B+R dla przedsibiorstw oraz prowadzenie dziaa informacyjno-promocyjnych dotyczcych dostpnoci powyszych narzdzi.
14.
Oglnej wiadomoci potrzeb w zakresie wsppracy B+R nie towarzyszy jasna koncepcja ich zaspokajania. Obszary, w ktrych planowane jest podejmowanie wsppracy, pokrywaj si zasadniczo z deklarowanymi wczeniej potrzebami w tym zakresie. Niemniej jednak
15.
66
pewnym wyzwaniem pozostaje stosunkowo niski poziom kompetencji w wietle ograniczonej gotowoci do korzystania z usug instytucji poredniczcych w nawizywaniu wsppracy. W zasadzie jedyn dosy powszechnie akceptowan form zwikszania swoich kompetencji pozostaje uczestnictwo w szkoleniach. Opierajc si na wynikach badania jakociowego, stwierdzi mona rwnie, i spord potencjalnych obszarw wsparcia dla przedsibiorstw, dotyczcego wsppracy z sektorem B+R informacyjnego, szkoleniowego, doradczego i finansowego najbardziej jednoznacznie oceniane byo zapotrzebowanie na informacje, a podany zakres informacji obejmowa informacje dotyczce oferty poszczeglnych podmiotw B+R, moliwoci finansowania wsplnych przedsiwzi, wsparcia fiskalnego ze strony pastwa, regulacji dotyczcych praw autorskich do wynikw wsplnych prac badawczo-rozwojowych, dobrych praktyk dotyczcych kooperacji czy wzorcw umownych. Ponadto wskazywano na konieczno profilowania branowego przekazywanych przedsibiorstwom informacji. W przypadku usug doradczych deklarowano potrzeb korzystania z nich przez wielkopolskie przedsibiorstwa w rnym zakresie, szczegln rol doradztwa w sprawie wsppracy z sektorem B+R dostrzegano w obszarze identyfikowania specyficznych potrzeb poszczeglnych przedsibiorstw, niedostrzeganych przez ich kadr zarzdzajc ze wzgldu na brak dowiadczenia w zakresie prac badawczo-rozwojowych. W kwestii zapotrzebowania na kadr do wsppracy z sektorem B+R uwag zwracano przede wszystkim na brak osb, ktrych postawy i kompetencje pozwalayby nazwa je agentami zmiany, wanymi przy realizowaniu innowacyjnych przedsiwzi badawczo-rozwojowych. Jednoczenie naley zwrci uwag na fakt, e zapotrzebowanie przedsibiorstw na wyspecjalizowane kadry byo relatywnie najmniej powszechnie podan przez badanych przedstawicieli przedsibiorstw form wsparcia. Powszechnie dostrzegano przy tym potrzeb zewntrznego wsparcia finansowego wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R. Rekomendacja: Spord moliwych form wsparcia dla przedsibiorcw w zakresie wsppracy z sektorem B+R w najbliszej perspektywie wskazane jest pooenie nacisku na zaspokajanie potrzeb informacyjnych.
Rekomendacja: Zalecane jest zapewnianie wysokiej jakoci oferowanych przedsibiorcom szkole z zakresu wsppracy z sektorem B+R. Rekomendacja: Zapotrzebowanie na szkolenia dla kadr przedsibiorstw moe w szczeglnoci dotyczy wsparcia z zakresu kompetencji zwizanych z zarzdzaniem zmian i zarzdzaniem projektami. Rekomendacja: Rekomendowane jest profilowanie branowe przygotowywanego wsparcia informacyjnego, szkoleniowego i doradczego dla przedsibiorstw w zakresie wsppracy z sektorem B+R. Rekomendacja: Wskazane jest prowadzenie dziaalnoci informacyjno-promocyjnej dotyczcej dostpnej oferty doradztwa dla przedsibiorstw w zakresie wsppracy z B+R oraz moliwoci finansowania teje kooperacji.
16.
W kontekcie oceny atmosfery wsppracy przedsibiorstw z sektorem B+R wskazywano na due znaczenie zaufania w rozwijaniu kooperacji w tym obszarze. Jednoczenie zwracano uwag na konieczno precyzyjnego regulowania umownego warunkw wsppracy, w szczeglnoci w zakresie poufnoci udostpnianych jednostkom B+R materiaw wewntrznych przedsibiorstw oraz majtkowych praw autorskich do wynikw bada. Niejasnoci w tych obszarach mog bowiem przyczynia si do wzrostu nieufnoci przedstawicieli przedsibiorstw i ich zdystansowania wobec moliwoci kooperacji. Wskazywano w tym kontekcie na mediacyjny potencja instytucji otoczenia biznesu w ksztatowaniu relacji pomidzy sektorem przedsibiorstw a B+R. Rekomendacja: Rekomendowane jest wypracowanie przy udziale instytucji otoczenia biznesu konsensualnych rozwiza w zakresie praw autorskich do wynikw wsplnych prac badawczo-rozwojowych jednostek B+R i przedsibiorstw i upowszechnianie ich w formie dobrych praktyk.
67
ANEKS METODOLOGICZNY
Model badania
ANEKS METODOLOGICZNY Model badania

Gwne i szczegowe problemy badawcze
1. Diagnoza stanu wsppracy pomidzy przedsibiorstwami a sfer B+R i zachowa innowacyjnych przedsibiorstw a. Okrelenie znajomoci pojcia B+R b. Zdiagnozowanie wiadomoci roli innowacji w dziaalnoci i rozwoju przedsibiorstw c. Zidentyfikowanie wystpowania wsppracy firm z B+R d. Zidentyfikowanie przyczyn ewentualnego braku wsppracy firm z B+R e. Okrelenie intensywnoci i skali wsppracy firm z B+R f. Okrelenie cigoci wsppracy firm z B+R X X X X X X X X X X X X X X X X
Technika badawcza CATI IDI
g. Zidentyfikowanie obszarw wsppracy firm z B+R h. Zidentyfikowanie dobrych praktyk we wsppracy firm z B+R, ich specyfiki, waciwoci i uwarunkowa i. j. Zidentyfikowanie zdolnoci innowacyjnej i rde innowacyjnoci w badanych przedsibiorstwach Zidentyfikowanie istnienia sieci innowacyjnych
k. Analiza statusu stron w zakresie wsppracy firm z B+R l. rda finansowania przedsiwzi w zakresie wsppracy firm z B+R
m. Zidentyfikowanie stopnia zaangaowania zasobw przedsibiorstwa we wspprac z B+R 2. Diagnoza opinii przedsibiorcw o wsppracy ze sfer B+R a. Ocena jakoci wsppracy przedsibiorstw ze sfer B+R b. Ocena wpywu wsppracy z B+R na funkcjonowanie przedsibiorstw: i. W perspektywie kadrowej ii. W perspektywie ekonomicznej iii. W perspektywie innowacyjnoci/konkurencyjnoci iv. W perspektywie wizerunkowej c. Zidentyfikowanie motywacji rozpoczcia i prowadzenia wsppracy firm z B+R d. Ocena efektywnoci wsppracy firm z B+R 3. Diagnoza relacji pomidzy przedsibiorcami a sfer B+R a. Zidentyfikowanie norm regulujcych relacje firm z B+R b. Diagnoza procesw konkurencji i wsppracy oraz ich konsekwencji dla relacji firm z B+R c. Zidentyfikowanie charakteru procesu komunikacji oraz kierunku transferu technologii i komercjalizacji wiedzy we wsppracy firm z B+R X
X X X X X X X X
X X X
68
Model badania
4. Diagnoza problemw i barier wsppracy jednostek ze sfery B+R z przedsibiorstwami a. Diagnoza wiedzy nt. moliwoci wsppracy ze sfer B+R b. Zidentyfikowanie problemw lecych po stronie przedsibiorstw c. Zidentyfikowanie problemw lecych po stronie podmiotw B+R d. Zidentyfikowanie barier strukturalnych, systemowych, instytucjonalnych, formalnoprawnych, finansowych, informacyjnych, organizacyjnych, kompetencyjnych i wiadomociowych e. Zidentyfikowanie rde oraz sposobw poszukiwania partnerw do wsppracy B+R f. Wykorzystywane kanay komunikacji we wsppracy B+R X X X X X X X X X
5. Okrelenie planw i oczekiwa przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R a. Diagnoza planw w zakresie wsppracy firm z B+R b. Diagnoza moliwych obszarw przyszej wsppracy firm z B+R c. Diagnoza wiedzy nt. dostpnego wsparcia wsppracy przedsibiorstw ze sfer B+R (fiskalnego, pomocowego) d. Zidentyfikowanie podanych narzdzi wspomagajcych przysz wspprac firm z B+R e. Diagnoza potrzeb innowacyjnych przedsibiorstw f. Diagnoza potrzeb informacyjnych firm w zakresie wsppracy z B+R X X X X X X X X X X X X X X X X
g. Diagnoza potrzeb szkoleniowych firm w zakresie wsppracy z B+R h. Diagnoza potrzeb doradczych firm w zakresie wsppracy z B+R i. j. Diagnoza potrzeb kadrowych firm w zakresie wsppracy z B+R Diagnoza potrzeb finansowych firm w zakresie wsppracy z B+R
6. Zidentyfikowanie profilu przedsibiorstw podejmujcych wspprac ze sfer B+R w aspektach: a. strategii zarzdzania b. pozycji konkurencyjnej c. bran dziaalnoci d. wielkoci e. wieku f. lokalizacji siedziby X X X X X X X X X X X
g. zapotrzebowania na informacj ze wzgldu na prowadzon dziaalno h. zapotrzebowania na technologi ze wzgldu na prowadzon dziaalno i. j. gotowoci do podejmowania ryzyka uczestnictwa w strukturach klastrowych
k. umidzynarodowienia dziaalnoci
69
Dobr prby i realizacja bada

Wywiad telefoniczny jest prowadzony w podobny sposb jak osobisty wywiad kwestionariuszowy, ale za porednictwem telefonu. Narzdziem badawczym jest kwestionariusz wywiadu telefonicznego wprowadzony do oprogramowania CATI. Osob przeprowadzajc wywiad jest teleankieter, ktry zaznacza odpowiedzi respondentw w programie komputerowym, ktry automatycznie przetwarza je do bazy danych. Wywiady telefoniczne umoliwiaj realizacj duej liczby wywiadw w krtkim czasie. Podczas realizacji wywiadw telefonicznych zawsze istnieje moliwo wgldu do powstajcej bazy danych. Dodatkowym atutem tej techniki badawczej jest pena kontrola pracy ankieterw poprzez nasuch wywiadw telefonicznych. Warunki przeprowadzania wywiadu s standaryzowane, w kwestionariuszach wywiadw telefonicznych mona wkomponowa elementy bada jakociowych w postaci pyta otwartych i potwartych. W ramach bada realizowanych technik indywidualnych wywiadw telefonicznych (CATI) dobr prby opiera si na technice warstwowo-losowej. Ten sposb doboru pozwoli na uzyskanie reprezentatywnych wynikw na poziomie wojewdztwa. Badan populacj stanowi wszystkie przedsibiorstwa prowadzce dziaalno na terenie wojewdztwa wielkopolskiego. Zaproponowany schemat doboru prby, opracowany z wykorzystaniem techniki losowania warstwowego, zakada wyrnienie odpowiednich warstw, ktrymi byy zbiorowoci utworzone na podstawie dwch kryteriw: (1) Wielko zatrudnienia w przedsibiorstwie (mikro 19, mae 1049, rednie 50249, due > 249); (2) Miejsce zarejestrowania firmy (1 z 6 podregionw wojewdztwa wielkopolskiego w rozumieniu NUTS3). Po ustaleniu kluczowych kryteriw doboru okrelona zostaa struktura populacji wielkopolskich przedsibiorstw ze wzgldu na przyjte rozrnienia kategorii. Struktur badanej populacji przyjmujemy za najnowszymi danymi GUS. Liczebnoci poszczeglnych warstw populacji badanej zostay zestawione w tabeli 17.
Tabela 17. Opis populacji badania ilociowego przedsibiorcw wg liczby zatrudnionych
09 Wojewdztwo Wielkopolska kaliski koniski Podregion leszczyski pilski poznaski m. Pozna 354 808 57 073 53 549 51 184 31 826 68 209 92 967
1049 17 120 2 706 2 340 2 858 1 679 3 308 4 229
50249 3 085 515 425 572 262 598 713
250999 389 47 51 51 27 67 146
1000 i wicej 80 7 10 7 6 13 37
[Opracowanie wasne na podstawie BDL, GUS 2011]
70
W poniszej tabeli 18 zestawiono natomiast udzia procentowy poszczeglnych warstw w populacji wojewdztwa ze wzgldu na wyrnione kryteria, przypisujc im odpowiednie liczebnoci wywiadw do zrealizowania. Przyjto odgrnie nierwne liczebnoci prb do realizacji w ramach poszczeglnych kategorii wielkoci zatrudnienia w przedsibiorstwie, przez co wielkoci prb zaoonych odbiegay od teoretycznie wynikajcych z propor-
cjonalnego udziau w populacji. Zabieg ten polegajcy na zwikszeniu kwot do realizacji w przedsibiorstwach wikszych ni mikro zastosowano ze wzgldu na umoliwienie porwna pomidzy poszczeglnymi klasami wielkoci przedsibiorstw. W celu uzyskania reprezentatywnego obrazu statystycznego w toku analiz ostatnim etapem w zakresie oceny doboru i realizacji prby bya procedura waenia poststratyfikacyjnego.
Tabela 18. Proponowany sposb doboru respondentw w badaniu ilociowym przedsibiorstw
kaliski [%] N [%] N [%] N [%] N [%] N 16 157 16 40 16 48 17 51 12 18
koniski 15 141 15 37 14 42 14 42 13 20
Podregion leszczyski 15 161 14 35 17 51 19 57 12 18
pilski 9 88 9 23 10 30 8 24 7 11
poznaski 19 187 19 48 19 57 19 57 17 25
m. Pozna 26 267 26 65 25 75 23 69 39 58
Wlkp
1000
100%
Mikro
250
25%
Mae
300
30%
rednie
300
30%
Due
150
15%
[rdo: Opracowanie wasne na podstawie BDL GUS]
71
Badanie ilociowe technik CATI zostao przeprowadzone w okresie stycze luty 2012 roku na terenie wojewdztwa wielkopolskiego w dwch etapach: waciw realizacj poprzedzio badanie pilotaowe, przeprowadzone na prbie 50 losowo dobranych przedstawicieli kadry kierowniczej wielkopolskich przedsibiorstw. Wyniki uzyskane w trakcie pilotau badawczego pozwoliy udoskonali zaprojektowane narzdzie badawcze i przystpi do waciwej realizacji badania. W drugim etapie przeprowadzono 1004 wywiady telefoniczne CATI z losowo wybranymi menederami firm zlokalizowanych na terenie wojewdztwa wielkopolskiego. Rozkad zrealizo-
wanych wywiadw odbiega w niewielkim stopniu od zaoonego na etapie planowania badania ze wzgldu na wyczerpanie w trakcie realizacji badania prby duych przedsibiorstw (przy zachowaniu procedury piciokrotnej prby przeprowadzenia wywiadu telefonicznego). Uzyskany rozkad przedstawia ponisza tabela 19. Niedobr w warstwie duych przedsibiorstw zosta skompensowany poprzez realizacj wikszej liczby wywiadw z przedstawicielami rednich firm, jednoczenie naley zwrci uwag, e zastosowanie opisanej poniej procedury waenia poststratyfikacyjnego niweluje wpyw wspomnianej zmiany struktury prby.
Tabela 19. Wielko i struktura zrealizowanej prby
kaliski [%] N [%] N [%] N [%] N [%] N 16 157 16 40 16 48 17 55 10 14
koniski 14 145 15 37 14 42 14 45 15 21
Podregion leszczyski 16 165 14 35 17 51 19 61 13 18
pilski 9 86 9 23 10 30 8 25 6 8
poznaski 19 191 19 48 19 57 19 61 18 24
m. Pozna 26 262 26 65 25 75 22 70 38 51
Wlkp
1004
100%
Mikro
248
25%
Mae
303
30%
rednie
317
32%
Due
136
14%
[rdo: Badanie wasne]
Z uwagi na sposb doboru prby konieczne jest zastosowanie procedur waenia poststratyfikacyjnego, tak aby dostosowa struktur prby do struktury populacji. Wagi obliczane s poprzez podzielenie proporcji struktury populacji (dla znanych ze statystyki publicznej rozkadw liczebnoci przedsibiorstw zastosowano dwa kryteria: podregion dziaalnoci zgodnie z podziaem NUTS2 5 kategorii, oraz liczba pracownikw 4 kategorie) przez proporcj struktury prby zrealizowanej. Odpowiednie wartoci wag przypisuje si kademu przedsibiorstwu oraz uwzgldnia si je w analizach statystycznych.
Waenie poststratyfikacyjne konieczne byo w dwch przypadkach: (1) Wtedy, gdy oblicza si wyniki dla caego badania naley doway nierwne w populacji i prbie liczebnoci przedsibiorstw w podregionach oraz z uwagi na wielko przedsibiorstw (tabela 19); (2) Wtedy, gdy oblicza si wyniki dla przedsibiorstw z uwagi na ich wielko naley doway nierwne w populacji i prbie liczebnoci z uwagi na wielko przedsibiorstw (tabela 20).
72
Tabela 20. Waenie poststratyfikacyjne: podregiony i wielko przedsibiorstw
Warstwa NUTS Podregion 57 kaliski Podregion 57 kaliski Podregion 57 kaliski Podregion 57 kaliski Podregion 58 koniski Podregion 58 koniski Podregion 58 koniski Podregion 58 koniski Podregion 59 leszczyski Podregion 59 leszczyski Podregion 59 leszczyski Podregion 59 leszczyski Podregion 60 pilski Podregion 60 pilski Podregion 60 pilski Podregion 60 pilski Podregion 61 poznaski Podregion 61 poznaski Podregion 61 poznaski Podregion 61 poznaski Podregion 62 m. Pozna Podregion 62 m. Pozna Podregion 62 m. Pozna Podregion 62 wm. Pozna
Warstwa wielko mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+) mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+) mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+) mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+) mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+) mikro (09) maa (1049) rednia (50249) dua (250+)
Liczebno populacji 57 073 2 706 515 54 53 549 2 340 425 61 51 184 2 858 572 58 31 826 1679 262 33 68 209 3 308 598 80 92 967 4 229 713 183
Odsetek warstwy w populacji 15,20 0,72 0,14 0,01 14,26 0,62 0,11 0,02 13,63 0,76 0,15 0,02 8,48 0,45 0,07 0,01 18,17 0,88 0,16 0,02 24,76 1,13 0,19 0,05
Liczebno prby 40 48 55 14 37 42 45 21 35 51 61 18 23 30 25 8 48 57 61 24 65 75 70 51
Odsetek warstwy w prbie 3,98 4,78 5,48 1,39 3,69 4,18 4,48 2,09 3,49 5,08 6,08 1,79 2,29 2,99 2,49 0,80 4,78 5,68 6,08 2,39 6,47 7,47 6,97 5,08
Waga 3,815 0,151 0,025 0,010 3,870 0,149 0,025 0,008 3,910 0,150 0,025 0,009 3,700 0,150 0,028 0,011 3,800 0,155 0,026 0,009 3,824 0,151 0,027 0,010
73
Tabela 21. Waenie poststratyfikacyjne: wielko przedsibiorstw
Warstwa NUTS Podregion 58 koniski Podregion 59 leszczyski Podregion 60 pilski Podregion 61 poznaski Podregion 62 m. Pozna Podregion 57 kaliski Podregion 58 koniski Podregion 59 leszczyski Podregion 60 pilski Podregion 61 poznaski Podregion 62 m. Pozna Podregion 57 kaliski Podregion 58 koniski Podregion 59 leszczyski Podregion 60 pilski Podregion 61 poznaski Podregion 62 m. Pozna Podregion 57 kaliski Podregion 58 koniski Podregion 59 leszczyski Podregion 60 pilski Podregion 61 poznaski Podregion 62 m. Pozna
Warstwa wielko dua (250+) dua (250+) dua (250+) dua (250+) dua (250+) maa (1049) maa (1049) maa (1049) maa (1049) maa (1049) maa (1049) mikro (09) mikro (09) mikro (09) mikro (09) mikro (09) mikro (09) rednia (50249) rednia (50249) rednia (50249) rednia (50249) rednia (50249) rednia (50249)
Liczebno populacji 61 58 33 80 183 2 706 2 340 2 858 1 679 3 308 4 229 57 073 53 549 51 184 31 826 68 209 92 967 515 425 572 262 598 713
Odsetek warstwy w populacji 13,01 12,37 7,04 17,06 39,02 15,81 13,67 16,69 9,81 19,32 24,70 16,09 15,09 14,43 8,97 19,22 26,20 16,69 13,78 18,54 8,49 19,38 23,11
Liczebno prby 21 18 8 24 51 48 42 51 30 57 75 40 37 35 23 48 65 55 45 61 25 61 70
Odsetek warstwy w prbie 15,44 13,24 5,88 17,65 37,50 15,84 13,86 16,83 9,90 18,81 24,75 16,13 14,92 14,11 9,27 19,35 26,21 17,35 14,20 19,24 7,89 19,24 22,08
Waga 0,842 0,934 1,196 0,967 1,041 0,998 0,986 0,992 0,991 1,027 0,998 0,997 1,012 1,022 0,967 0,993 1,000 0,962 0,970 0,964 1,077 1,007 1,047
74
Indywidualny wywiad pogbiony jest technik badawcz odmienn w swoim charakterze od wywiadu telefonicznego. Polega na przeprowadzeniu trwajcej okoo godzin rozmowy z osob, ktra moe udzieli informacji szczeglnie istotnych ze wzgldu na cele badania. Narzdziem badawczym jest scenariusz wywiadu pogbionego. Osob przeprowadzajc wywiad jest moderator, ktry korzystajc z wytycznych zawartych w scenariuszu prowadzi rozmow, majc moliwo elastycznego ksztatowania jej przebiegu, co odrnia t technik pomiaru od wywiadw standaryzowanych. Wywiady pogbione nie stanowi techniki, ktra pozwala zrealizowa du liczb wywiadw w krtkim czasie, ale koncentruje si raczej na pozyskaniu informacji od osb szczeglnie znaczcych ze wzgldu na problematyk badawcz. Rejestracja audio treci rozmowy, ktra jest nastpnie poddawana transkrypcji, pozwala na kontrol pracy moderatora i umoliwia zebranie bardzo bogatego materiau badawczego. W ramach bada realizowanych technik indywidualnych wywiadw pogbionych (IDI) zastosowano dobr prby metod kuli niegowej. Taki schemat doboru prby polega na pozyskiwaniu informacji o osobach, z ktrymi wskazane jest przeprowadzenie wywiadu od wczeniej rekrutowanych respondentw. Zastosowanie wspomnianej metodyki jest zwizane z barierami dotarcia do przedsibiorstw prowadzcych prace badawczo-rozwojowe lub majcych dowiadczenia
w takich przedsiwziciach i pozwala je przezwyciy. Jednoczenie wyznaczono kwoty, ktre miay zapewni obecno w prbie przedsibiorstw nalecych do wszystkich kategorii okrelonych wedug kryterium wielkoci zatrudnienia. Rozkad przedsibiorstw, w ktrych zrealizowano wywiady pogbione, przedstawia tabela 21. Zastosowany sposb doboru nie pozwala na uzyskanie reprezentatywnych wynikw, ale umoliwia pogbienie i uszczegowienie zbieranych informacji w obszarze, ktry dotyczy relatywnie niewielkiej czci populacji generalnej. Badan populacj stanowi wszystkie przedsibiorstwa prowadzce dziaalno na terenie wojewdztwa wielkopolskiego. Badanie jakociowe technik indywidualnych wywiadw pogbionych zostao przeprowadzone w okresie stycze marzec 2012 roku na terenie wojewdztwa wielkopolskiego w dwch etapach: waciw realizacj poprzedzio badanie pilotaowe, przeprowadzone na prbie 3 przedstawicieli kadry kierowniczej wielkopolskich przedsibiorstw. Wyniki uzyskane w trakcie pilotau badawczego pozwoliy udoskonali zaprojektowany scenariusz wywiadu i przystpi do waciwej realizacji badania. Na drugim etapie przeprowadzono 50 wywiadw pogbionych IDI z wybranymi menederami firm zlokalizowanych na terenie wojewdztwa wielkopolskiego. Rozkad zrealizowanych wywiadw nie odbiega od zaoonego na etapie planowania badania, ktry przedstawia tabela 21.
Tabela 22. Rozkad przedsibiorstw w prbie badawczej w badaniu jakociowym wedug kryterium wielkoci
Wielko przedsibiorstwa Liczebno
Mikro 8
Mae 11
rednie 23
Due 8
Ogem 50
75
RAPORT WSPPRACA ZE SFER B+R 2012
Uwagi wstpne: badania i rozwj a wielkopolska innowacyjno
76

Badanie Potrzeb Wielkopolskich Przedsiębiorców W Zakresie Współpracy Ze Sferą B+R

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Badanie Potrzeb Wielkopolskich Przedsiębiorców W Zakresie Współpracy Ze Sferą B+R

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Badanie potrzeb wielkopolskich przedsibiorcw w zakresie wsppracy ze sfer B+R

Instytut Zachodni w Poznaniu Instytut Naukowo-Badawczy im. Zygmunta Wojciechowskiego

Pozna, kwiecie 2012 r.

Raport przygotowany na potrzeby projektu POKL B+R dla Wielkopolski

Copyright by Instytut Zachodni 2012 Publikacja dystrybuowana jest bezpatnie.

ANALIZA WYNIKW BADA JAKOCIOWYCH............................................................................29

PODSUMOWANIE I REKOMENDACJE........................................................................................... 61 ANEKS METODOLOGICZNY............................................................................................................ 68

O PROJEKCIE W KONTEKCIE STANU SEKTORA B+R W WIELKOPOLSCE

O projekcie w kontekcie stanu sektora B+R w Wielkopolsce

O PROJEKCIE W KONTEKCIE STANU SEKTORA B+R W WIELKOPOLSCE

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

Tabela 1. Swobodne skojarzenia przedsibiorcw w pojciem B+R - Badania i Rozwj

Odpowiedzi respondentw swobodne skojarzenia z pojciem B+R

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

[rdo: Badania wasne]

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

Rysunek 1. Podejmowanie dziaalnoci B+R w przekroju subregionalnym

Podregion pilski 50 % 40 % Podregion kaliski 30 % 20 % 10 % 0% Podregion poznaski

Podregion miasto Pozna Due przedsibiorstwa Podregion leszczyski rednie przedsibiorstwa

Wielko przedsibiorstwa Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa

Rozczarowanie wczeniejsz wspprac 2 1 1 2

Brak partnerw do wsppracy 6 3 5 8

Brak potrzeby wsppracy 78 81 79 76

Zbyt wysokie koszty wsppracy 7 9 9 8

[rdo: Badania wasne]

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Dziaalno B+R w wiadomoci przedsibiorcw

Rysunek 2. Prowadzenie dziaalnoci B+R a kultura organizacyjna przedsibiorstwa

Kultura klanu 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % Kultura hierarchii 0% Kultura adhoracji

Firmy prowadzce B+R Kultura rynku Firmy nieprowadzce B+R

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

Tabela 4. Jednostki, z ktrymi przedsibiorstwo prowadzi dziaalno rozwojow (N = 200) [%]

Publiczne uczelnie wysze 30 27 57 67

Prywatne uczelnie wysze 18 12 20 28

Jednostki B+R, instytuty badawcze 18 44 39 65

Indywidualni naukowcy, wynalazcy 30 15 25 29

Instytucje otoczenia biznesu 7 19 26 42

Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa

[rdo: Badania wasne]

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

Tabela 5. Analiza regresji logitowej: prowadzenie wsppracy B+R

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

Rysunek 3. Czstotliwo podejmowania wsppracy w zakresie B+R (N = 143) [%]

Rysunek 4. Przedmiotowy zakres wsppracy w zakresie B+R (N = 143)

40% 40% 39%

ANALIZA WYNIKW BADA ILOCIOWYCH

Profil podejmowanej dziaalnoci B+R

przedsibiorstw ju dotychczas jak form wsppracy przejawiajcych.

Wielko przedsibiorstwa Mikroprzedsibiorstwa Mae przedsibiorstwa rednie przedsibiorstwa Due przedsibiorstwa

Tak, zwikszajc liczb partnerw 27 19 21 28

Tak, powikszajc obszar wsppracy 33 41 28 42

Pozostaniemy na aktualnym poziomie 40 30 45 27

Nie, ograniczymy zakres wsppracy 0 4 5 3