KWESTIONARIUSZ OSOBOWOCI EYSENCKA EPQ R CZYM JEST OSOBOWOCI WG.

. EYSENCKA Osobowo to wzgldnie trwaa organizacja charakteru, temperamentu, intelektu i waciwoci fizycznych, ktre determinuj specyficzne sposoby przystosowania si do otoczenia. Zdaniem Eysencka to genotyp wsplnie ze rodowiskiem decyduj o powstaniu szeregu cech fenotypicznych, w tym o waciwociach anatomicznych i fizjologicznych ukadu nerwowego. Ukad nerwowy z kolei, razem ze rodowiskiem, determinuje pojawienie si podstawowych cech osobowoci i zachowania. Podstawowymi cechami (typami) osobowoci s: neurotyzm, ekstra introwersja, psychotyzm oraz inteligencja. CHARAKTERYSTYKA WYMIARW OSOBOWOCI EKSTRAWERSJA INTROWERSJA: ekstrawertycy s towarzyscy, posiadaj wielu przyjaci, odczuwaj potrzeb prowadzenia rozmw z innymi ludmi, potrzebuj podniet zewntrznych, dziaaj pod wpywem sytuacji, w ktrej aktualnie si znajduj. S to osoby impulsywne dziaajce bez zastanowienia, lubice zajmowa si dziaalnoci praktyczn. Lubi zmiany i nie przejmuj si zwykle z powodu doznawanych niepowodze. S optymistycznie nastawieni do przyszoci. Lubi by w ruchu. atwo wpadaj w gniew, s agresywni. ycie uczuciowe poddaj kontroli intelektualnej i obowizujcych w danym rodowisku zasad wspycia. Osoby te w postpowaniu kieruj si przede wszystkim zasad przyjemnoci. Introwertycy wol raczej czyta ksiki ni przebywa w towarzystwie, s powcigliwi, maj niewielu przyjaci, a w ich doborze s bardzo wymagajcy. W dziaaniu nie s impulsywni, monaby o nich powiedzie, e kieruj si maksym Sto razy pomyl, a raz zrb. Sprawy dnia codziennego traktuj bardzo powanie i lubi wie uporzdkowany tryb ycia. Uczucia poddaj bardzo dokadnej kontroli. Z przyjtych zobowiza wywizuj si bardzo sumiennie i zwykle posiadaj opini ludzi, na ktrych mona polega. Du wag przywizuj do wartoci etycznych, a ich stosunek do przyszoci zabarwiony jest pesymizmem. -Towarzyski, ywy, aktywny, asertywny, poszukujcy dozna, beztroski, dominujcy, wybuchowy, miay

Z bada wynika, e zgodnie z rozkadem normalnym w populacji najwicej jest ambiwertykw, ktrzy maj cz cech intro-, a cz ekstrawertywnych. NEUROTYZM stao emocjonalnaniezrwnowaenie emocjonalne Osoby neurotyczne s mao odporne na dziaanie stresu. Jest to zwizane ze szczegln wraliwoci autonomicznego ukadu nerwowego, ktra sprawia, e powstajce emocje s silne i dugotrwae. Neurotycy czsto uskaraj si na dolegliwoci somatyczne i narzekaj na cige kopoty. atwo ulegaj nastrojom, s draliwi i skonni do stanw lkowych oraz zaama nerwowych. Zdarza im si popada w depresj i cierpie na bezsenno. - lkliwy, depresyjny, poczucie winy, niska samoocena, spity, irracjonalny, pochliwy, markotny, emocjonalny PSYCHOTYZM normalno stanw umysowych, zdrowie psychiczne zaburzenia

obserwowane u pacjentw psychotycznych. Psychotyzm to skonno do psychoz, gwnie do schizofrenii i dwubiegunowych zaburze afektywnych. Podwyszone wyniki w skali P uzyskuj: winiowie, schizofrenicy, alkoholicy, narkomani i dzieci przejawiajce liczne zachowania antyspoeczne. Eysenck definiuje psychotyka jako osob samotn, nie zwaajc na ludzi, czsto sprawiajc trudnoci, nigdzie nie zadomowion. Osoba taka moe by okrutna i nieludzka, pozbawiona wszelkich uczu empatycznych, cakowicie nieczua. Bywa zoliwa w stosunku do ludzi, nawet do przyjaci i krewnych, wykazuje agresj, nawet do tych, ktrych kocha. Charakteryzuje j zamiowanie do dziwacznych i niezwykych przygd, bez wzgldu na niebezpieczestwa. Agresywny, chodny, egocentryczny, bezosobowy, impulsywny, aspoeczny, brak empatii, twrczy, gruboskrny MATERIA TESTOWY EPQ R skada si ze 100 pyta, ktre tworz cztery skale: Neurotyzmu (N), Ekstrawersji (E), Psychotyzmu (P), Kamstwa (K), ktra mierzy aprobat spoeczn tj. tendencj do przestawiania si w korzystnym wietle. Osoby badane po zapoznaniu si z instrukcj czytaj kolejne pytania i przy kadym z nich na arkuszu odpowiedzi zakrelaj kkiem jedn z dwu odpowiedzi: TAK lub NIE. Do obliczania wynikw su odpowiednie dla kadej skali klucze. Za kad diagnostyczna odpowied przyznajemy jeden punkt. EPQ R przeznaczony jest do badania osb powyej 16 roku ycia.

INTERPRETACJA 1. Wyniki interpretujemy na skali stenowej. SKALA Ekstrawersja 1- 4 sten Introwertyk Neurotyczno Zrwnowaony emocjonalnie Psychotyzm Skala kamstwa Norma Osoba, ktrej nie zaley szczeglnie na aprobacie spoecznej, szczera i sabo socjalizowana 5 6 sten Ambiwertyk Umiarkowanie zrwnowaony emocjonalnie Osoba psychotyczna, niekonwencjonalna Osoba nieszczera, bardzo podatna na aprobat spoeczn i silnie socjalizowana. 7- 10 sten Ekstrawertyk Neurotyk

2. OSOBOWO A CHOROBY PSYCHICZNE Eysenck jest zwolennikiem teorii SKAZA STRES zgodnie, z ktr niektrzy ludzie rodz si z okrelon skaz, to znaczy specyficzn saboci, ktra wsplnie z niekorzystnymi oddziaywaniami rodowiska (stres) moe prowadzi do patologii. Takimi skazami s neurotyzm i psychotyzm. Rwnie skrajne nasilenie ekstrawersji i introwersji predysponuje do okrelonych zaburze nerwicowych. NEUROTYCZNI EKSTRAWERTYCY WYSOKA N + EKSTRAWERSJA = HISTERIA (zaburzenia o silnej i teatralnej manifestacji zego samopoczucia oraz licznych dolegliwoci fizycznych) NEUROTYCZNI INTROWERTYCY WYSOKA N + INTROWERSJA = DYSTYMIA/ PSYCHASTENIA (przejawiajce si obnion aktywnoci, zahamowaniem, nisk samoocen, trudnociami decyzyjnymi i lkiem) 3. OSOBOWO A PREDYSPOZYCJE DO CHORB PSYCHOSOMATYCZNYCH

NEUROTYCZNO + EKSTRAWERSJA = OSOBOWO TYPU A (niecierpliwo, cig gotowo do reagowania, agresywno oraz skonno do gniewu ). Nakada si na to presja kulturowa, wymuszajca agresywne denie do osigni, rywalizacj, perfekcj i wycig z czasem: zrobi jak najwicej, jak najlepiej, w jak najkrtszym czasie i dokona wicej od innych. Nieustanne funkcjonowanie w stresie czy si z podwyszonym ryzykiem choroby wiecowej i zawau serca. NEUROTYCZNO + INTROWERSJA = OSOBOWO TYPU C (obnione poczucie wasnej wartoci i brak wiary w siebie, bierno, skonno do przeywania stanw obnionego nastroju i pesymistyczne nastawienie wobec przyszoci ). Utrzymywanie si stanw bezradnoci i beznadziejnoci czy si z obnieniem aktywnoci ukadu immunologicznego, co predysponuje do wystpienia choroby nowotworowej. ZRWNOWAENIE EMOCJONALNE + AMBIWERSJA = OSOBOWO TYPU B (zdolno do skutecznego funkcjonowania w rnych kontekstach spoecznych i sytuacjach np. pracy indywidualnej, wymagajcej skupienia, jak i we wsppracy, w warunkach zmiany i wielu bodcw). Z uwagi na adaptacyjno zachowania, osobowo typu B nie predysponuje do okrelonych chorb i zaburze. UWAGA!!! Biologiczne predyspozycje do choroby somatycznej nie musz si ujawni, jeli nie towarzyszy im nieadaptacyjny styl zachowania, zwikszajcy ryzyko zachorowania. Niezdrowych zachowa mona unikn, uczc si odmiennego sposobu reagowania.

4. OSOBOWO A SPOSOBY REAGOWANIA NA STRES TYP 1: PODMINOWANIE osoby tego typu sdz, e obiekt wany dla nich emocjonalnie jest warunkiem ich pomylnoci i szczcia. Brak obiektu bd jego utrata jest przeywane jako traumatyczne zdarzenie. Przyczyn wielkiego stresu moe by niepowodzenie w zblianiu si do cenionego czowieka, brak sukcesw w atrakcyjnej pracy. Reaguj wwczas poczuciem beznadziejnoci i bezradnoci. TYP 2: NADMIERNE POBUDZENIE spostrzega wane obiekty jako przyczyny swoich stresw i nieszcz. Ludzie tego typu maj tendencj do pozostawania w cigym kontakcie z zaburzajcymi ich funkcjonowanie osobami i sytuacjami. Typ ten reaguje zoci, agresj i silnym pobudzeniem. TYP 3: AMBIWALENCJA osoby tego typu reaguj naprzemiennie korzystajc bd z typu 1 bd typu 2. Raz spostrzegaj obiekt jako gwn przyczyn swoich nieszcz, innym razem uwaaj go za

niezbdny warunek swego szczcia. Oscyluj wic midzy beznadziejnoci a bezradnoci oraz gniewem i pobudzeniem. To chroni je do pewnego stopnia przed chorobami, poniewa ich reakcje na stres podlegaj cigym zmianom i nie utrwalaj si w postaci niekorzystnego wzorca zachowania. TYP 4: AUTONOMIA OSOBISTA istotnym warunkiem szczcia i pomylnoci jest dla nich wasna autonomia, a take autonomia osb, z ktrymi pragn by w kontakcie. S w stanie realistycznie oceni zachowania tych osb, dziki czemu potrafi radzi sobie z niekorzystnymi sytuacjami. Potrafi unika stresu, co pozwala im zachowa zdrowie. PRZEZNACZENIE PROGNOZOWANIE ZABURZE PSYCHICZNYCH Skala N umoliwia odrnienie neurotykw od nieneurotykw Skala N w poczeniu ze skal N pozwala na odrnienie zaburze nerwicowych i psychoz, gdy Skale N i E pozwalaj na rnicowanie zaburze nerwicowych rodzaj nerwicy (psychastenia, Wysokie wyniki jednoczenie w skalach E, N i P oraz niskie w K mog suy do diagnozowania Skala P pozwala odrnia osoby normalne od psychotykw

pacjenci z nerwic w porwnaniu z psychotykami uzyskuj wysze wyniki w skali N i nisze w P histeria, formy porednie) zale od wymiaru ekstra introwersji. predyspozycji przestpczych.

PROGNOZOWANIE CHORB SOMATYCZNYCH Wysokie wyniki w skalach N i E mog suy diagnozowaniu skonnoci do choroby wiecowej, Wysokie wyniki w skali N i niskie w skali E mog suy diagnozowaniu chorb Niskie wyniki w skali N i przecitne w skali E pozwalaj na diagnozowanie zdrowia fizycznego i zawau, nadcinienia, cukrzycy itp. nowotworowych. psychicznego. Istniej przesanki aby sdzi e warunkiem zdrowia psychicznego s dodatkowo niskie wyniki w skali P. PROGNOZOWANIE POWODZENIA W NAUCE SZKOLNEJ I STUDIACH Najlepsze osignicia maj na og neurotyczni introwertycy (introwertycy s powolniejsi, ale bardziej wytrwali i dokadni ni ekstrawertycy), najgorsze zrwnowaeni ekstrawertycy. PORADNICTWO ZAWODOWE

INTROWERTYCY s bardziej dokadni i wytrwali w zwizku z tym lepiej radz sobie przy

takich urzdzeniach jak automaty, radar, komputery oraz w takich instytucjach jak orodki obliczeniowe, ksigowo, banki EKSTRAWERTYCY mog by bardziej przydatni wszdzie tam, gdzie konieczne s atwe OSOBY Z WYSOKIMI WYNIKAMI W SKALI P, z uwagi na tendencje psychotyczne i socjalne, liczne kontakty z innymi ludmi. nie powinny by nauczycielami, duchownymi, politykami, psychologami. Z drugiej strony osoby te charakteryzuj si niekonwencjonalnym stylem ycia i myleniem dywergencyjnym, co sprzyja osiganiu sukcesw artystycznych i prawdopodobnie naukowych. PORADNICTWO MAESKIE I RODZINNE EPQ R umoliwia prognozowanie szczcia w maestwie bd szukania przyczyn niepowodze. Maestwa nieszczliwe charakteryzuje wyranie wyszy poziom neurotyzmu, ni maestwa szczliwe. Wynika to prawdopodobnie z wicej si z neurotyzmem nadmiernej wraliwoci, zmiany nastrojw, niecierpliwoci i skonnoci do martwienia si, ktre utrudniaj rozwizywanie codziennych problemw. Maestwa nieszczliwe maj wysze wyniki w skali P W maestwach nieszczliwych tylko mowie (nie ony) s bardziej neurotyczni Maonkowie z maestw szczliwych s do siebie podobni pod wzgldem osobowoci (we

wszystkich czterech wymiarach).

LITERATURA: 1. P. Brzozowski i R. . Drwal (1995), Kwestionariusz osobowoci Eysencka. Polska adaptacja EPQ R (Podrcznik). Warszawa: Pracownia testw Psychologicznych PTP. 2. Sanocki W. (1981), Kwestionariusze osobowoci w psychologii. Warszawa: PWN. 3. Siek S. (1983), Struktura osobowoci, Warszawa: ATK.

NORMY STENOWE

NEUROTYZM STUDENCI STEN MCZYNI N=166 WS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 01 23 45 68 9 11 12 14 15 18 19 20 21 23 24 KOBIETY N=359 WS 03 46 79 10 12 13 16 17 18 19 20 21 22 23 24

EKSTRAWERSJA STUDENCI STEN MCZYNI N=166 WS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 03 45 67 8 10 11 14 15 17 18 19 20 21 22 23 KOBIETY N=359 WS 02 35 67 8 10 11 14 15 16 17 18 19 20 21 22 - 23

PSYCHOTYZM

STUDENCI STEN MCZYNI N=166 WS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 02 3 45 67 89 10 11 12 13 14 16 17 18 19 - 32 KOBIETY N=359 WS 02 3 4 56 7 89 10 11 12 13 14 16 17 - 32

KAMSTWO STUDENCI STEN MCZYNI N=166 WS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 01 2 3 45 68 9 10 11 12 13 14 15 16 17 - 21 KOBIETY N=359 WS 01 23 4 56 78 9 10 11 12 13 14 15 16 - 21