You are on page 1of 68

przegld

morski
MIESICZNIK
| STYCZE 2008
| NR 1 (007)
ISSN 1897-8436
RODOWISKO STREFY LITORALNEJ A DZIAANIA PRZECIWMINOWE str. 14
BIAY SZKWA str. 20
|
70 LAT SUBY ORP BYSKAWICA str. 48
WICZENIA
NOBLE MARINER
2007
str. 11
Estonia
Rosja
Finlandia
Helsinki
Turku
Tallinn
m
o
rz
e
te
ry
to
ria
ln
e
m
o
r
z
e

t
e
r
y
t
o
r
i
a
l
n
e
6

m
i
l

m
o
r
s
k
i
c
h
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA str.
|
4
ZABEZPIECZENIE DZIAA
Biay szkwa, ktry 21 sierpnia 2007 r. przeszed
nad mazurskimi jeziorami: Mikoajskim,
niardwy, Taty i abap, spowodowa mier wielu
osb oraz uszkodzenie
i zatopienie licznych
jednostek pywajcych.
Biay szkwa
str.
|
20
Tureckie fregaty rakietowe
typu MEKO 200TN
TECHNIKA I UZBROJENIE str.
|
24
Zjawisko kawitacji jest zwizane z ruchem
cia staych w cieczach wok powierzchni
ciaa tworz si warstwy laminarne wody
o rnych prdkociach.
Zjawisko superkawitacji i jego
wykorzystanie w dziaaniach na morzu
TECHNIKA I UZBROJENIE
str.
|
37
70 lat suby
ORP Byskawica
HISTORIA MORSKA str.
|
48
W listopadzie 2007 r.
mina 70. rocznica
wprowadzenia do suby
ORP Byskawica
jednego z najsynniejszych
niszczycieli Marynarki
Wojennej RP.
Pastwa nadbrzene lece na
planowanej trasie gazocigu
mog tylko opni jego budow,
ale nie mog jej zapobiec.
2008/01
przegld morski 3
STYCZE 2008
|

NR 1 (007)
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: CA MON 845 365, 022 6845365,
022 6845685, www.zolnierz-polski.pl, e-mail: sekretariat@redakcjawojskowa.pl,
polityka i gospodarka morska
Gazocig pnocny w korytarzu Zatoki Fiskiej,
kmdr por. dr Dariusz R. Bugajski .........................................................4
Dostrzega zagroenie, mgr Joanna Jedel ........................................8
morska sztuka wojenna
wiczenia Noble Mariner 2007,
kmdr por. Andrzej Kochalski, kmdr por. Krzysztof omnicki .......... 11
zabezpieczenie dziaa
rodowisko strefy litoralnej a dziaania przeciwminowe,
kmdr ppor. Dariusz Kozowski .......................................................... 14
Biay szkwa, kmdr por. dr Dariusz Grabiec .................................... 20
technika i uzbrojenie
Tureckie fregaty rakietowe typu MEKO 200TN,
mgr in. Andrzej Nitka ....................................................................... 24
AKTUALNOCI ................................................................................... 33
Blaski i cienie superkawitacji, kmdr por. dr Krzysztof Jurek ......... 37
siy morskie innych pastw
Z ycia flot, kmdr por. Maciej Nacz ............................................... 46
historia morska
70 lat suby ORP Byskawica,
kmdr por. dr Sawomir Kudela ......................................................... 48
konferencje, sympozja naukowe
XVII Midzynarodowa Konferencja Hydrograficzna,
kmdr Henryk Nitner ........................................................................... 61
przegld
morski
Dyrektor Redakcji Wojskowej
redaktor naczelny: Artur Bartkiewicz
tel.: CA MON 845-365, 845-685; faks: 845-503
Zastpca dyrektora: ppk Lech Mleczko
tel.: CA MON 845-685,
e-mail: lech.mleczko@redakcjawojskowa.pl
Redaktor prowadzcy:
kmdr ppor. dr Mariusz Konarski
tel.: CA MON 266-207; 262-413,
e-mail: bandera@mw.mil.pl
Redaktor merytoryczny: Paulina Gliska,
dr Jan Brzozowski tel.: CA MON 845-186
Skad i amanie: Monika Klekociuk
Opracowanie stylistyczne: Renata Gromska,
Katarzyna Koco, Aleksandra Ogoza,
Teresa Wieszczeczyska
Kolporta i reklamacje: Bellona SA
(0-22) 457-04-37, 687-90-41, CA MON 879-041
Informacje o kolportau: Elbieta Toczek
tel.: CA MON 840 400, (022) 684 04 00
Reklama: reklama@redakcjawojskowa.pl
Zdjcie na okadce: Marian Kluczyski
Projekt graficzny: ukasz Kaugan, CaStudio

Druk: Drukuj Tanio.com
ul. Ludmierska 29, 34-400 Nowy Targ
Zesp redakcyjny
Szanowni Czytelnicy!
Z przyjemnoci
informuj Pastwa,
e nasz miesicznik
zwikszy objto.
Od biecego
numeru liczy
64 strony.
Przybliamy w nim czytelnikom zagadnie-
nie dotyczce budowy gazocigu pnoc-
nego i uwarunkowa zawartych w prawie
midzynarodowym dotyczcym upraw-
nie pastwa nadbrzenego w tym zakre-
sie. Magister Joanna Jedel rozwaa wpyw
atakw terrorystycznych na morskie centra
logistyczne ze szczeglnym uwzgldnie-
niem portu w Gdasku. Ocen wicze Si
Odpowiedzi NATO, ktre odbyy si w ubie-
gym roku na Batyku, przedstawiaj ich
uczestnicy. Bardzo pouczajcy jest mate-
ria dotyczcy pomocy udzielonej przez
specjalistw z MW w trakcie akcji poszuki-
wawczej ofiar biaego szkwau na mazur-
skich jeziorach. Inne zagadnienia, ktrymi
zajmujemy si na amach styczniowego
numeru Przegldu Morskiego, to zalety
zastosowania min morskich w obronie
przeciwdesantowej wybrzea oraz wpyw
rodowiska morskiego na prowadzenie
dziaa przeciwminowych.
Rozwojowi si morskich w innych pa-
stwach powicone s dwa materiay.
Jeden z nich dotyczy tureckich fregat rakie-
towych, historii ich powstania oraz kolej-
nym typom, opartym na koncepcji MEKO.
Obszerny materia dotyczy 70 lat suby
jednego z najsynniejszych niszczycieli
MWRP ORP Byskawica. Pastwa
uwadze polecamy rwnie pozostae,
rwnie ciekawe materiay podejmujce
tematyk morsk.
ycz przyjemnej lektury
kmdr ppor. dr
Mariusz Konarski
redaktor prowadzcy
2008/01
4 przegld morski
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA dylematy
Z
godnie z wariantem trasy
1
prefero-
wanym przez rosyjsko-niemieckie
konsorcjum Nord Stream rurocig
gazowy bdzie przebiega na odcin-
ku 1208 km przez rosyjsk, fisk, szwedzk,
dusk (na pnoc od Bornholmu
2
) i niemiec-
k wyczn stref ekonomiczn.
Uwarunkowania prawne
Uprawnienia pastwa nadbrzenego w tej
strefie s cile okrelone przez prawo mi-
dzynarodowe (konwencj o prawie morza
z 1982 r.). Obejmuj one midzy innymi wy-
czne prawo do badania, eksploatowania
i ochrony zasobw naturalnych (ywych i nie-
oywionych) wd morskich wraz z ich pod-
ziemiem, wyczne prawo do ochrony i za-
chowania rodowiska oraz prawo do budowy
sztucznych wysp, konstrukcji i instalacji.
W pozostaych kwestiach wyczna strefa
ekonomiczna stanowi obszar midzynarodo-
wy, w ktrym s zapewnione wolnoci ko-
munikacyjne, w tym wolno eglugi i prze-
lotu oraz ukadania kabli i rurocigw. Pa-
stwo, do ktrego naley strefa, nie moe sku-
tecznie sprzeciwi si budowie rurocigu,
wykorzystujc instrumenty prawne. Jednak
moe utrudni budow, przeduajc konsul-
tacje w sprawie ochrony rodowiska i prze-
biegu rurocigu. Moe wskaza na obnie-
nie bezpieczestwa ekologicznego nie tylko
z powodu potencjalnych szkd ekologicznych
przy ukadaniu rurocigu w rejonach szcze-
glnie wraliwych przyrodniczo, ale take na
skutek groby uwolnienia podczas budowy
gazocigu trujcych rodkw bojowych zale-
gajcych w rnych czciach dna morskie-
go po II wojnie wiatowej. Moe wskaza tak-
e ryzyko mniej prawdopodobnych zagroe,
np. awarii rurocigu lub akcji terrorystycznej
w niego wymierzonej.
Gazocig pnocny
w korytarzu Zatoki Fiskiej
Pastwa nadbrzene lece na planowanej trasie gazocigu
mog tylko opni jego budow,
ale nie mog jej zapobiec.
Uprawnienia
Z
godnie z ratyfikowan przez pastwa batyckie
konwencj o prawie morza z 1982 r. kade
pastwo ma prawo do ukadania i konserwowania
podmorskich kabli i rurocigw na szelfie konty-
nentalnym. W przypadku Morza Batyckiego grani-
ce szelfu s tosame z granicami wycznych stref
ekonomicznych.
1
Problem korytarza Zatoki Fiskiej i inne kwestie zwizane
z projektem budowy gazocigu omwiono w publikacji
D. R. Bugajskiego: Gazocig pnocny w wietle prawa morza
i polityki batyckiej. Stosunki Midzynarodowe International
Relations 2007, t. 36.
2
Pierwotnie trasa gazocigu miaa przebiega na poudnie od
wyspy. Kiedy okazao si, e w tym obszarze o powierzchni
3503 km
2
nakadaj si roszczenia Danii i Polski do wycznej
strefy ekonomicznej, zdecydowano si zmieni tras rurocigu
(sierpie 2007) tak, by unikn moliwoci prawnego oddziay-
wania przez Polsk na t inwestycj.
Pastwo nadbrzene nie moe utrudnia bu-
dowy systemw przesyowych na swoim szel-
fie. Wedug konwencji zgody pastwa nad-
brzenego wymaga jedynie szczegowy prze-
bieg trasy rurocigu. Inwestor powinien take
2008/01
przegld morski o
uwzgldni istniejce ju kable i rurocigi oraz
wszelkie kwestie z nimi zwizane.
Jeli za punkt wyjcia przyj status wycz-
nej strefy ekonomicznej i szelfu kontynental-
nego, to pastwo nadbrzene nie ma moliwo-
ci skutecznego oddziaywania na inwestycj.
Takie byo podstawowe zaoenie konsorcjum
Nord Stream przy planowaniu trasy.
nostek Gwatemali wyjcia na Morze Kara-
ibskie. Istnieje przecie prawo nieszkodli-
wego przepywu, a poza tym Gwatemala ma
szeroki dostp do Oceanu Spokojnego z dru-
giej strony kontynentu.
Z takich samych powodw ze swoich rosz-
cze w Zatoce Fiskiej zrezygnoway Finlan-
dia i Estonia. Zachoway korytarz morza pe-
nego (high seas corridor) zapewniajcy nie-
zakcon eglug statkw morskich i po-
wietrznych do i z rosyjskiego Sankt Peters-
burga. Umowa midzy obu rzdami zostaa
zawarta z inicjatywy Estonii w formie wy-
miany not z 6 kwietnia 1993 r. i 4 maja 1994 r.
(wesza w ycie 30 lipca 1995 r.). Finowie
i Estoczycy, ssiedzi przez zatok, przewi-
dzieli jednak moliwo jednostronnego roz-
szerzenia morza terytorialnego. Zastrzegli
tylko, e taka decyzja bdzie wymagaa
uprzedzenia kontrahenta z wyprzedzeniem
co najmniej 12 miesicy.
Postanowienia tej umowy zostay potwier-
dzone w dwustronnym porozumieniu o roz-
graniczeniu obszarw morskich w Zatoce
Fiskiej i w pnocnej czci Morza Batyc-
kiego z 18 padziernika 1996 r. Znalazy
take wyraz we wczeniejszej fiskiej usta-
wie o delimitacji wd terytorialnych (mor-
skich wd wewntrznych i morza terytorial-
nego) z 18 sierpnia 1956 r., zmienionej
przez ustaw z 1995 r. Rwnie w estoskiej
ustawie o granicach obszarw morskich
z 10 marca 1993 r. przewidziano wyjtki,
uzasadnione zobowizaniami wynikajcy-
mi z umw dwu- i wielostronnych, od przy-
jtej jako zasada 12-milowej szerokoci mo-
rza terytorialnego.
W najwszym miejscu zatoki odlego
midzy fisk latarni Porkkala, pooon
w grupie szkierw, a estosk wysp Naissaar
wynosi tylko 17,5 mili morskiej, a utrzymany
przez oba pastwa pas wd midzynarodo-
NOTATKA
Rozszerzenie przez Finlandi i Estoni morza terytorial-
nego do linii rodkowej na Zatoce Fiskiej spowodowaoby,
e Sankt Petersburg i nowy rosyjski port naftowy Primorsk
znalazyby si w sytuacji porwnywalnej do sytuacji polskie-
go Elblga.
NOTATKA
Pastwo nadbrzene, w ktrego strefie jest budowany ru-
rocig, nie jest pastwem tranzytowym. Zatem nie jest
uprawnione do pobierania opat tranzytowych. Jak twierdz
przedstawiciele konsorcjum, brak tych opat kompensuje
wiksze koszty budowy gazocigu podmorskiego.
Aby wyj na szerokie wody waciwego
Batyku, gazocig musi przej przez wski
korytarz Zatoki Fiskiej, ktrej brzegi nale-
do Finlandii i Estonii. W najwszym
miejscu zatoka ma szeroko zaledwie kil-
kunastu mil, a dopuszczalna przez prawo
midzynarodowe maksymalna szeroko
morza terytorialnego pastwa moe wynie
12 mil morskich. Geograficzne uksztatowa-
nie zatoki i jej podzia polityczny umoli-
wiaj wic zamknicie terytorialne jej wd
przez oba pastwa. Mog one ustanowi
wspln morsk granic, przesuwajc za-
sig morza terytorialnego do linii rodkowej
i likwidujc tym samym istniejcy pas wd
midzynarodowych (wycznej strefy eko-
nomicznej). Bdzie to zgodne z prawem
midzynarodowym i prawem przysuguj-
cym obu pastwom na mocy konwencji
o prawie morza z 1982 roku.
Korytarze morza penego
Mona znale wiele przykadw po-
wstrzymywania pastw w celu zapewnienia
wolnoci komunikacyjnych caej spoeczno-
ci midzynarodowej bd pojedynczego
pastwa. Warto wspomnie o zatoce Ama-
tique. Belize, majce generalnie 12-milowe
morze terytorialne, wyjtkowo przyjo
u wyjcia tej zatoki 3-milow szeroko mo-
rza terytorialnego. W ten sposb zachowa-
no niezakcone przejcie dla Gwatemali.
Postpiono tak, mimo e poszerzenie morza
terytorialnego Belize nie pozbawioby jed-
u
2008/01
6 przegld morski
wych ma szeroko szeciu mil morskich (po
trzy mile od linii rodkowej).
pastwa, ograniczon jedynie prawem nieszko-
dliwego przepywu (egluga), a w przypadku
cienin wykorzystywanych w egludze mi-
dzynarodowej, ograniczon take prawem
przejcia tranzytowego (egluga i przelot).
Przykadw pohamowania jurysdykcji
i utrzymywania korytarzy morza penego w in-
teresie eglugi midzynarodowej mona wska-
za wiele. Praktyka ta jest wystarczajco po-
wszechna, by mona byo mwi o jej prze-
ksztaceniu w prawo zwyczajowe. Wskaza
mona jeszcze przykad Danii i Szwecji. Pa-
stwa te zrobiy wyjtek od przyjtej zasady
12-milowego morza terytorialnego w Born-
holmsgat (gbokowodna cienina pomidzy
duskim Bornholmem a szwedzk Skani
o minimalnej szerokoci 19,5 mili morskiej),
aby zachowa korytarz morza penego w inte-
resie eglugi batyckiej. Podobnie postpiy
Niemcy i Dania w Fehmarnbet, Rynnie Kadet
i Zatoce Kiloskiej oraz Japonia w cieninach
Soya (La Perousea), Tsugaru, Cuszima i Osu-
mi. Podejmowane s take dziaania przeciw-
ne, polegajce na rozszerzaniu morza teryto-
rialnego do dopuszczanej przez prawo midzy-
narodowe maksymalnej szerokoci 12 mil mor-
skich (w praktyce do linii rodkowej) rwnie
w tych miejscach, w ktrych mogyby istnie
korytarze morza penego (np. w takich cieni-
nach, jak Gibraltarska, Kaletaska, Bonifacio,
Bab al-Mandab, Ormuz i Malakka). Poniewa
dziaania te nie wchodz w zakres prawa zwy-
czajowego, pastwa nie s zobowizane do
utrzymania w takich cieninach mniejszej sze-
rokoci morza terytorialnego.
Rozwaania
Rzdy Estonii i Finlandii nie maj wobec
Federacji Rosyjskiej lub jakiegokolwiek inne-
go pastwa zobowiza traktatowych dotycz-
cych utrzymania w tym rejonie Zatoki Fiskiej
korytarza morza penego. Do problemu roz-
graniczenia odnosi si ukad midzy Finlan-
di a ZSRR z 20 maja 1965 r., w ktrym oba
pastwa zobowizay si jedynie nie rozsze-
rza w Zatoce Fiskiej na zachd od wyspy
Suursaari morza terytorialnego poza lini rod-
kow, okrelon podanymi wsprzdnymi
Prawo midzynarodowe zapewnia
w wycznej strefie ekonomicznej
wolnoci komunikacyjne,
obejmujce take wolno
ukadania rurocigw. Zgody
pastwa nadbrzenego wymaga
jedynie ich lokalizacja.
Rozszerzenie morza terytorialnego zmie-
nioby zakres uprawnie komunikacyjnych
w tym przejciu z wolnoci komunikacyjnych
(freedom of navigation, overflight and to lay
submarine pipelines etc.) na, najprawdopo-
dobniej, prawo przejcia tranzytowego (right
of transit passage) obowizujce w cieni-
nach terytorialnych (np. w cieninach Gibral-
tarskiej, Kaletaskiej, Ormuz). Zgodnie z art.
37 konwencji to prawo obejmuje tylko eglu-
g statkw morskich i przelot statkw po-
wietrznych. Po zwikszeniu szerokoci mo-
rza terytorialnego do 12 mil morskich na
wschd od linii PorkkalaNaissaar pozosta-
by niewielki obszar wycznej strefy ekono-
micznej. Prawo przejcia tranzytowego obo-
wizuje bowiem w cieninach czcych dwa
obszary wycznej strefy ekonomicznej lub
morza penego i w zasadzie wody takiej cie-
niny na caej szerokoci stanowi morze te-
rytorialne. Ponadto prawo to nie moe by
zawieszone przez pastwa cieninowe.
W razie zastosowania proponowanego roz-
wizania, pomimo likwidacji jedynego kory-
tarza midzynarodowej przestrzeni powietrz-
nej czcej Federacj z penklaw krlewiec-
k, Rosjanie zachowaliby prawo przelotu
w cieninie, ale utraciliby prawo do pooe-
nia jakiegokolwiek rurocigu na obcym mo-
rzu terytorialnym bez zgody pastwa nadbrze-
nego. Status wd zmieniby si z midzynaro-
dowych wd wycznej strefy ekonomicznej
na morze terytorialne z pen suwerennoci
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA dylematy
u
2008/01
przegld morski 7
geograficznymi. Wyznaczona linia rodkowa
w zasadzie zostaa potwierdzona w porozu-
mieniu fisko-estoskim o rozgraniczeniu ob-
szarw morskich w Zatoce Fiskiej i w p-
nocnej czci Morza Batyckiego z 18 pa-
dziernika 1996 r., chocia formalnie celem
stron byo odrzucenie sukcesji wczeniejszych
porozumie terytorialnych ze ZSRR.
Rozszerzenie morza terytorialnego jest bar-
dziej prawdopodobne w przypadku Estonii ni
Finlandii. Finowie doceniaj korzyci ekono-
miczne wynikajce ze wsppracy z Rosj i ra-
czej nie bd naraali swych wschodnich in-
teresw (dostawy gazu, negocjacje w sprawie
przeduenia dzierawy kanau Saimaa cz-
cego jezioro Saimaa z Zatok Fisk). Jedno-
stronne rozszerzenie przez Estoni morza te-
rytorialnego do linii rodkowej mogoby spro-
wokowa Finw do podjcia takiej samej de-
cyzji po ich stronie. Nawet jeli Finowie nie
zdecydowaliby si na takie dziaanie, to roz-
szerzenie morza terytorialnego tylko przez Es-
toczykw moe znacznie utrudni budow
rurocigu. Pnocna cz Zatoki Fiskiej jest
nierwna i skalista, a wic nie sprzyjaj budo-
wie gazocigu (nie moe on wisie w toni
nad podmorskimi dolinami). Konsorcjum
Nord Stream, przewidujc trudnoci z praca-
mi w tej czci zatoki, zwrcio si do rzdu
Estonii o zgod na przeprowadzenie pomia-
rw dna w jej wycznej strefie ekonomicznej.
Estonia prob t odrzucia. Nord Stream, pla-
nujc przesunicie gazocigu na poudnie
w obrb estoskiej wycznej strefy ekono-
micznej, zamierzao wej na wody, na kt-
rych mogoby by ustanowione morze teryto-
rialne Estonii w przypadku przesunicia gra-
nicy pastwa do linii rodkowej w zatoce.
Tez, e w Tallinie mona znale zwolen-
nikw terytorialnego zamknicia zatoki,
moe potwierdza zgoszona przez opozycyj-
n parti Zwizek Ojczyzny (Isamaaliit) pro-
pozycja modyfikacji granic wd terytorialnych
pastwa tak, by gazocig przez nie przecho-
dzi. Miaoby to zapewni Estonii moliwo
oddziaywania na projekt.
Jednym z dostpnych rodkw oddziaywa-
nia na projekt budowy gazocigu moe by
zlikwidowanie korytarza morza penego w Za-
toce Fiskiej. Ale wwczas naleaoby prze-
kona co najmniej jedno z pastw pooonych
nad zatok do podjcia takich dziaa.
kmdr por. dr dARiUSZ R. BUGAjSKi
Akademia Marynarki Wojennej
Granice polityczne i korytarz morza penego w Zatoce Fiskiej
estonia
Rosja
finlandia
helsinki
turku
tallinn
St. Petersburg
Primorsk
m
o
rze
te
ryto
ria
ln
e
m
o
r
z
e
t
e
r
y
t
o
r
ia
ln
e
6

m
il
m
o
r
s
k
ic
h
O
P
R
A
C
O
W
A
N
I
e

W

A
S
N
e
wody midzynarodowe wycznych stref ekonomicznych
projektowany gazocig
2008/01
B przegld morski
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA bezpieczne porty
W
sp czes ny
port morski
odgrywa zna-
czc rol
w procesach produkcyjnym,
dystrybucyjnym i usugowym.
wiadczy rnorodne, wza-
jemnie uzupeniajce si usu-
gi. Integruje czynnoci z nimi
zwizane: planowanie, stero-
wanie, wykonywanie i wery-
fikowanie. Opierajc sw
dziaalno na zasadzie 5R
(right goods, right quanitty, ri-
ght plece, right time and right
quality), spenia wszystkie po-
stulaty logistyczne.
Znaczenie Gdaska
Port morski w Gdasku b-
dzie jednym z podstawowych
ogniw Transeuropejskiego
Korytarza Transportowego
nr VI
1
. Jego trasa w duej
mierze pokrywa si z histo-
rycznym szlakiem bursztyno-
wym (rys. 1).
Port morski w Gdasku od-
grywa znaczc rol w syste-
mie transportowym Europy.
czy na swoim obszarze
wszystkie rodzaje transportu
drogowy, morski, powietrzny
i rdldowy. Wanie z tego
powodu w Gdasku powsta-
o Pomorskie Centrum Logi-
styczne.
Ze wzgldu na szeroki za-
kres wiadczonych usug port
morski w Gdasku i mieszcz-
ce si na jego terenie centrum
logistyczne mog sta si ce-
lem ataku terrorystycznego.
Pomorskie Centrum Logi-
styczne (PCL) w Gdasku
strukturalnie i funkcjonalnie
jest wzorowane na zachod-
nioeuropejskich portach
morskich (rys. 2). Zwiksza-
jca si z kadym rokiem
wymiana towarowa midzy
Dostrzega
zagroenie
1
http://www.portgdansk.pl/index.
php?id=transport_infr&lg=pl/.
2
H. CH. Pohl: Zarzdzanie logistyk.
Pozna 1998, s. 12.
3
S. Szwankowski: Funkcjonowanie
i rozwj portw morskich. Gdask 2000,
s. 86.
Rozwj portw morskich wiza si zawsze z potrzebami gospodarczymi
i militarnymi pastw majcych dostp do morza. Dlatego te porty morskie
mog stanowi cel ataku terrorystycznego.
morskie centra logistyczne a zagroenie terrorystyczne
Znaczenie portu
P
ort morski jest miejscem wymiany handlowej. Logistyka jest pro-
cesem koordynacji wszystkich czynnoci niematerialnych, ktre
musz zosta przeprowadzone dla wykonania usugi w sposb efek-
tywny pod wzgldem kosztw i zgodny z wynagrodzeniem klienta
2
.
Czynnoci te s zwizane gwnie z wykonaniem zlecenia, zarzdza-
niem potencjaem usugowym oraz dostaw usug przez kana dystry-
bucyjny. Kana dystrybucyjny to droga od pocztkowego do ostatecz-
nego klienta konsumenta, uytkownika. Jest ona determinowana
charakterem stron oferujcych okrelone usugi. W tym acuchu
transportowym port morski peni wane funkcje
3
.
krajami europejskimi i poza-
europejskimi wymusia
zmiany w organizacji prze-
mieszczania towarw.
Skutki ataku
Atak terrorystyczny na te-
go typu centrum spowodo-
waby ogromne straty finan-
sowe regionalne i midzy-
narodowe. PCL w Gdasku
2008/01
przegld morski 3
zapewne byoby postrzegane
na arenie europejskiej jako
niewiarygodny partner
w dziedzinie wymiany han-
dlu zagranicznego i wiad-
czonych usug logistycznych.
Nie mona pomin take
aspektu spoecznego. Udany
atak terrorystyczny skutko-
waby unieruchomieniem
PCL i zwolnieniami z pracy,
a co za tym idzie niezado-
woleniem spoecznym.
Zmiany w procesach prze-
mieszczania towarw spowo-
dowane atakiem terrory-
stycznym najbardziej odczu-
liby operatorzy logistyczni.
Klienci oczekuj dziaa
zgodnie z zasad just in time.
Z tego powodu porty mor-
skie w Europie zaczto trak-
towa jako centra dystrybu-
cji. wiadczc rnorodne
usugi logistyczne, ...stay si
istotnym ogniwem z punktu
widzenia wymaga zlecenio-
dawcw
4
.
Z przepywem towaru, do-
starczanego bezporednio od
nadawcy do odbiorcy, zwi-
zane s takie czynnoci,
jak
5
:
odprawy celne;
sortowanie towaru przed
transportem;
opaty podatkowe i inne;
fizyczne przemieszczenie
towaru.
Pomorskie Centrum Logi-
styczne zabiega o operatorw
logistycznych. W modelu
rdo: http://www.portgdansk.pl/o-porcie/transeuropejski-korytarz-transportowy.
Rys. 1. Szlak bursztynowy
Centrum logistyczne mo-
na zdefiniowa jako
6
:
- obszar, na ktrym operato-
rzy logistyczni oferuj klien-
tom pakiet usug logistycz-
nych (magazynowanie, sor-
towanie, przeadunki, odpra-
wy celne);
- koncepcj organizacyjn;
- operatora logistycznego
oferujcego usugi
logistyczne.
Definicja
4
Z. Kordel: Centra logistyczne jako efekt
outsourcingu. Wrocaw 2001, s. 221.
5
Tame.
6
Tame, s. 220.
u
Nie tylko za-
i wyadunek
G
daskie centrum logistycz-
ne jest postrzegane rw-
nie jako baza wyposaenia
technicznego. Baz t stanowi
infrastruktura telekomunikacyj-
na umoliwiajca sprawny
i szybki przepyw informacji,
czyli sie internetowa, telefo-
niczna, faksowa. Aby sprawnie
monitorowa przepyw towarw,
sie internetowa powinna by
kompatybilna z sieci satelitar-
n. Infrastruktur techniczn
tworzy take wykwalifikowany
personel. Jest on uznawany za
baz intelektualn centrum.
Autostrady morskie na Batyku
A1 Autostrada PnocPoudnie
Transeuropejskiego Korytarza VI
Poczenia kolejowe
Poczenia kolejowe
Gdask Odessa (Morze Czarne)
2008/01
10 przegld morski
otwartym zarzdca centrum
logistycznego jest jedynie do-
stawc niezbdnej infrastruk-
tury oraz usug podstawo-
wych (utrzymanie, admini-
stracja, ochrona, udostpnia-
nie infrastruktury). Usugi
logistyczne s wiadczone
przez niezalene firmy logi-
styczne, osiedlone w centrum
logistycznym
7
.
Centrum logistyczne sta-
nowi baz zarzdzajc
dziaalnoci usugow i ko-
ordynujc j. Dziki szyb-
kiej wymianie informacji
w bazie znajduj si bie-
ce dane o przepywie towa-
rw. Operator logistyczny
na terenie portu gdaskiego
moe oferowa klientom pe-
en zakres usug, korzysta-
jc z przepywu informacji
i okrelonych systemw in-
formacyjnych, gwarantuj-
cych skuteczn realizacj
zaprojektowanych acu-
chw dostaw.
8
Przyjcie ta-
kiej koncepcji centrum po-
zwala natychmiast podj
dziaania w celu zaspokoje-
nia potrzeb klientw, umo-
liwia wybr optymalnego
rozwizania i szybkie i ela-
styczne dziaania w czasie,
pozwala take zaoferowa
konkurencyjne ceny i dobr
jako usug logistycznych.
Ze wzgldu na swe znacze-
nie ekonomiczne centra logi-
styczne mog stanowi obiekt
ataku terrorystycznego. Za-
kcenie czy zniszczenie ba-
zy i systemw informacyjnych
zdezorganizowaoby funkcjo-
nowanie portu morskiego.
Port w Gdasku jest wa-
nym orodkiem polskiego
handlu morskiego: wsp-
pracuje z portami morskimi
caego wiata. Zakcenie
sprawnego przepywu infor-
macji w porcie mogoby
skutkowa wyeliminowa-
niem go z procesu wymia-
ny i dystrybucji towarw za-
rdo: Uwarunkowania rozwoju systemu transportowego. Red. B. Liberadzki, L. Mindur. Warszawa 2006, s. 472.
Rys. 2. Schemat centrum logistycznego
rwno w wymiarze regio-
nalnym, jak i midzynaro-
dowym.
Podsumowanie
1. Ewentualny atak terrory-
styczny na Pomorskie Cen-
trum Logistyczne spowodo-
waby straty ekonomiczne, fi-
nansowe i spoeczne.
2. Udany atak terrorystycz-
ny na centrum logistyczne
moe spowodowa, e inwe-
storzy, nadawcy i odbiorcy
towarw odejd z regionu
i wybior inne, bezpieczniej-
sze miejsce.
3. Skuteczne uderzenie na
port morski moe sprawi,
e Polska straci na arenie
midzynarodowej wiarygod-
no jako partner w wymia-
nie handlowej.
mgr joAnnA jedel
Akademia Marynarki Wojennej
7
Tame, s. 221.
8
Tame, s. 222.
CENtRuM logiStYCZNE
ZARZD
Elektroniczna platforma informacyjno-transakcyjna
Powierzchnie
biurowe
Place skadowe,
magazyny, usugi
logistyczne
usugi
towarzyszce
kolejowy terminal kontenerowy
N
A
D
A
W
C
A
o
D
B
i
o
R
C
A
cross docking
dostawy bezporednie
atak terrorystyczny
POLITYKA I GOSPODARKA MORSKA bezpieczne porty
u
2008/01
przegld morski 11
MORSKA SZTUKA WOJENNA doskonali dziaanie
B
yy one sprawdzianem
jednostek wchodz-
cych w skad Si Od-
powiedzi (NATO Re-
sponse Force NRF). Marynar-
ka Wojenna RP wystawia kom-
ponent okrtowy i lotnictwo mor-
skie oraz jako jeden z gospoda-
rzy dbaa o zabezpieczenie lo-
gistyczne, hydrograficzne i mete-
orologiczne wicze.
Zaoenia oglne
wiczenia oparto na nastpu-
jcym scenariuszu: w rejonie po-
udniowego Batyku wybuch lo-
kalny konflikt fikcyjnych pastw.
Doszo do migracji ludnoci i ak-
tw amania praw czowieka. Ist-
nieje zagroenie eskalacj kryzy-
su. ONZ zwrcio si do sojuszu
pnocnoatlantyckiego o wysa-
nie Si Odpowiedzi, aby pomo-
gy w ustabilizowaniu sytuacji
w regionie i ewakuacji zagroo-
nej ludnoci.
Wysiek organizacyjny
W ramach wsparcia pastwa
gospodarza (Host Nation Support
HNS) Marynarka Wojenna RP
zapewnia zabezpieczenie logi-
styczne, ratownicze, hydrogra-
ficzne i meteorologiczne dziaa-
jcych si.
Zgodnie z doktryn wsparcia
pastwa gospodarza (DD/4.5)
w czasie przygotowa do wicze
Marynarka Wojenna RP wskaza-
a Punkt Kontaktowy HNS (POC
HNS), ktry ma odpowiada za
koordynacj wszelkich przedsi-
wzi majcych na celu wspiera-
nie si przebywajcych na teryto-
rium pastwa gospodarza.
Zadania te wykonywano:
zapewniajc udzia przedsta-
wiciela MWRP w konferencjach
planistycznych organizowanych
przez MCC Northwood;
Na wodach Batyku, Morza Pnocnego oraz cienin batyckich
przeprowadzono wiczenia morskie NATO Noble Mariner 2007.
wiczenia Noble
Mariner 2007
kmdr por.
AndRZej KochAlSKi
dowdztwo Marynarki Wojennej
kmdr por.
KRZySZtof oMnicKi
dowdztwo Marynarki Wojennej
By gotowym
C
elem wiczenia bya certyfika-
cja IX zmiany Si Odpowiedzi
NATO. Wrd egzaminowanych jed-
nostek ju kolejny raz by polski
niszczyciel min ORP Czajka. Od
lipca 2007 r. okrt ten by w ska-
dzie zespou przeciwminowego Si
Odpowiedzi Sojuszu SNMCMG-1.
NOTATKA
W wiczeniach cznie uczestniczyo po-
nad 80 jednostek pywajcych, 10 tysicy
marynarzy, 70 samolotw i migowcw oraz
komponent ldowy w sile jednej brygady. u
2008/01
12 przegld morski
MORSKA SZTUKA WOJENNA doskonali dziaanie
organizujc konferencje i spo-
tkania z militarnymi i pozamilitar-
nymi ogniwami obronnoci pa-
stwa wykonujcymi zadania HNS;
organizujc rekonesanse
obiektw i obszarw, ktre miay
by wykorzystane przez obce woj-
ska w ramach wicze;
zbierajc dane, uzgadniajc
dziaania logistyczne, zaspokaja-
jc wstpne i kocowe zapotrze-
bowania na wsparcie;
opracowujc niezbdn doku-
mentacj formalnoprawn;
uzgadniajc wszelkie przed-
siwzicia podejmowane w trak-
cie wicze.
Istotnym elementem wicze ze
wzgldu na realne zabezpieczenie
logistyczne wiczcych si i cele
szkoleniowe byo utworzenie Wy-
sunitego Punktu Wsparcia Logi-
stycznego (Forward Logistics Side
FLS), dziaajcego na rzecz si
SITFOR. Punkt z elementami do-
wodzenia i wykonawczymi zorga-
nizowano w Gdyni w pomiesz-
czeniach dowdztwa MWRP (Cen-
trum Koordynacji FLS), w porcie
wojennym Gdynia (Grupa Zabez-
pieczenia Portowego) i na lotnisku
MW Gdynia-Babie Doy (Grupa
Zabezpieczenia Lotniskowego).
Sprzt i wyposaenie stanowisk
dowodzenia zapewnia strona pol-
ska w ramach HNS.
Zadania logistycznego wsparcia
wiczcych si byy wykonywane
we wsppracy komrki dowo-
dzenia FLS z komrk koordyna-
cji HNS (CK HNS).
etap praktycznego dziaania
wiczenia rozpoczto 11 maja
2007 r. faz portow i konferen-
cj (tzw. Pre-Sail Conference).
Konferencj dla si sojuszu prze-
prowadzono rwnolegle w Gette-
borgu, a w Gdyni dla si opozy-
cyjnych. Konferencj w Gdyni
prowadzili kontradmira Hubert
Hass, szef Sztabu Dowdztwa
Komponentu Morskiego NATO
w Northwood, oraz admira floty
Marek Brgoszewski, zastpca
dowdcy MW, dowdca Centrum
Operacji Morskich.
Pierwsze okrty weszy do
Gdyni 10 maja. Kanadyjska fre-
gata HMCS St. Johns zacumo-
waa w porcie handlowym, nato-
miast szwedzkie i norweskie okr-
ty weszy do portu wojennego.
Pozostae okrty zacumoway
w porcie 11 maja.
W czasie pobytu w Gdyni za-
ogi przeprowadziy ostatni spraw-
dzian przygotowania, uzupeniy
zapasy i przygotoway jednostki
do dziaa na morzu.
W czasie wicze prowadzono
dziaania zarwno na wodach
Morza Batyckiego, jak i na wy-
brzeu. Doskonalono procedury
ewakuacji ludnoci cywilnej z za-
groonego obszaru. Aby urealni
dziaania na morzu i desantowe,
ustawiono wiele zagrd i zapr
minowych. Miao to sprawdzi
skuteczno oraz sposoby dziaa-
nia si zwalczajcych zagroenie
minowe.
Aktywno polskich okrtw
Cz si Marynarki Wojennej
RP wykonywaa zadania w ra-
Wysiek MWRP
D
o udziau w wiczeniach Marynarka Wojenna RP skierowaa
fregat rakietow ORP Gen. T. Kociuszko, okrt podwodny
ORP Kondor, niszczyciel min ORP Czajka, okrt ratowniczy
Piast, traowce ORP Necko i ORP Druno, holownik H-8, mi-
gowce zwalczania okrtw podwodnych dziaajce z pokadu
fregaty Kaman SH-2G i dwa Mi-14 P oraz dwa samoloty patro-
lowo-rozpoznawcze An-28 B1R.
NOTATKA
Wysunity Punkt
Wsparcia Logistycznego
mia midzynarodow
obsad etatow. Zgodnie
z koncepcj opracowan
przez polsk stron kraje
wchodzce w skad
SITFOR wydelegoway
swoich przedstawicieli.
Dowodzili oficerowie
MWRP.
u
2008/01
przegld morski 13
mach si morskich fikcyjnego
pastwa (autonomii) Poplar-
land, a cz operowaa po stro-
nie Si Odpowiedzi NATO.
Na rzecz si morskich fikcyjne-
go pastwa dziaay:
fregata rakietowa ORP
Gen. T. Kociuszko. Okrt
zabezpiecza wody terytorialne
fikcyjnego pastwa. Kontrolo-
wa i monitorowa eglug, pro-
wadzi akcje blokadowe oraz bo-
ardingowe, w tym poszukiwanie
i ledzenie okrtw podwod-
nych, rwnie z wykorzysta-
niem migowca pokadowego
Kaman SH-2G.
okrt podwodny ORP
Kondor. Przeprowadzi typo-
we zadania rozpoznawcze, ma-
jce na celu kontrol aktywno-
ci si nawodnych. Monitorowa
jednostki prbujce ama em-
bargo oraz prowadzi dziaania
blokadowe. Ze wzgldu na cha-
rakter wicze (typu live)
okrt by take skierowany do
zada wsparcia Si Odpowiedzi
NATO.
traowce ORP Necko
i ORP Druno. Przeprowa-
dziy operacje obrony przeciw-
minowej: traowania kontakto-
we i niekontaktowe, wytyczanie
bezpiecznych torw wodnych,
minimalizowanie zagroe mi-
nowych, przygotowanie bez-
piecznych akwenw dla wik-
szych jednostek.
migowce Kaman SH-2G
i Mi-14 P. Poszukiway, ledzi-
y i zwalczay okrty podwodne
we wspdziaaniu z siami na-
wodnymi. Prowadziy rozpozna-
nie i przekazyway dane o ak-
tywnoci okrtw podwodnych
do jednostek si morskich pa-
stwa Poplarland.
samoloty An-28 B1R. Pro-
wadziy rozpoznanie, lokalizowa-
y jednostki na morzu i okrelay
charakter ich dziaa.
Po stronie Si Odpowiedzi NATO
operowa niszczyciel min ORP
Czajka. Przeprowadza ope-
racje poszukiwania, wykrywa-
nia i niszczenia min dennych
i kotwicznych oraz wytycza
bezpieczne tory wodne dla in-
nych jednostek. Wsplnie z po-
zostaymi okrtami zespou Si
Odpowiedzi NATO prowadzi
operacje przeciwminowe w celu
zapewnienia bezpieczestwa si-
om midzynarodowym.
Do zabezpieczenia dziaa na
morzu byy przeznaczone: tra-
owiec ORP Resko, holownik
H-8, okrt ratowniczy ORP
Piast i ORP Zbyszko. Po-
zostaway one w rejonie naj-
wikszej aktywnoci wicz-
cych si gotowe do udzielenia
im pomocy w razie realnej ak-
cji ratowniczej.
ocena
wiczenia Noble Mariner
2007 zakoczyy si 31 maja
2007 w Gdyni. Na konferencji
podsumowujcej wiczenia (Post
Exercise Discussion) prowadzo-
nej przez Cdre Hansa Christiana
Helsetha Deputy Chieff of
Staff Operations Commander
Allied Maritime Component
Command Northwood (DCOS
OPS MCC HQ NORTHWOOD).
Cdre Helseth wysoko oceni pro-
ces przygotowania i przebieg
wicze. Podkreli profesjona-
lizm ich uczestnikw.
Dowiadczenia zdobyte pod-
czas wicze z pewnoci wpy-
n na jako wykonywania zada
przez marynark wojenn.
wiczenia
Noble Mariner
2007 w duym
stopniu potwier-
dziy integracj
MWRP z innymi
siami morskimi
w dziaaniach
sojuszniczych
i midzynarodo-
wych.
Rozmach

wiczenia obejmo-
way dziaania za-
rwno na wodach
Morza Batyckiego,
jak i na wybrzeu
w rejonie Ustki.
Przeprowadzono ope-
racj ldowania de-
santu oraz doskonalo-
no obron przeciwde-
santow wybrzea.
2008/01
14 przegld morski
ZABEZPIECZENIE DZIAA podwodny przeciwnik
P
lanowanie i przygo-
towanie zagrd mi-
nowych oraz ich
skryte postawienie
gwarantuje wysok efektyw-
no oddziaywania na siy
morskie potencjalnego prze-
ciwnika.
Z powojennych konfliktw
zbrojnych wynika, e pastwo
w celu obrony dostpu do
swojego wybrzea uyje min
w systemie przeciwdesanto-
wych zagrd minowych.
Zalety min
Umieszczone w toni wod-
nej miny s obiektami trudny-
mi do wykrycia ze wzgldu
na swe niewielkie gabaryty.
W rejonach przybrzenych
istniej dogodne warunki do
ich maskowania. Tym samym
stronom konfliktu atwo uzy-
ska efekt zaskoczenia
1
.
Podwodne wybuchy dezor-
ganizuj ugrupowanie si
przeciwnika, zmuszaj go do
zmiany planw. To chwilowe
uzyskanie przewagi przez
stron konfliktu, ktra uya
min, umoliwia przejcie ini-
cjatywy oraz narzucenie prze-
ciwnikowi wasnego sposobu
dziaania. Aby uchroni siy
morskie przed utrat zdolno-
ci reakcji, dy si do zmini-
malizowania skutkw uycia
broni minowej.
Przeciwdziaanie
Jednym z takich przedsi-
wzi jest zorganizowanie ak-
tywnej obrony przeciwmino-
wej (OPM) z wykorzystaniem
Na wspczesnym morskim teatrze dziaa miny stanowi
wany i skuteczny rodek walki.
rodowisko strefy litoralnej
a dziaania przeciwminowe
1
18 lutego 1991 r. z powodu niedosta-
tecznego rozpoznania minowego do-
szo do poderwania na minach dwch
amerykaskich jednostek. USS Tripoli
manewrowa w szyku za traowcami,
czyli teoretycznie w rejonie niezagroo-
nym minami. Okazao si jednak, e
wszystkie okrty zespou manewroway
w granicach zagrody minowej skadaj-
cej si z kontaktowych min kotwicznych
typu LUGM. Nastpny incydent mia
miejsce, gdy USS Avenger i USS
Leader prboway udzieli pomocy
walczcemu z poarami USS Tripoli.
Okrt osony zespou traowcw USS
Princeton, idc w kierunku nierozpo-
znanej wczeniej linii min typu Manta,
poderwa si na jednej z nich. Chwil
pniej wybucha nastpna. Obie eks-
plozje min dennych, postawionych na
gbokoci 16 metrw, spowodoway
powane uszkodzenia okrtu, z pkni-
ciem nadbudwki i wybrzuszeniem po-
kadu wcznie. Zob. Final report to
Congress: Conduct of the Persian Gulf
War. Washington, 1992.
2
Concept for Future Naval Mine
Countermeasures in Littoral Power
Projection. Washington 1998, s. 10.
NOTATKA
Skuteczno aktywnych dziaa
przeciwminowych jest determino-
wana taktyczno-technicznymi wa-
ciwociami wydzielonych si i rod-
kw, sposobem ich wykorzystania
(taktyk), stopniem przeciwdziaa-
nia przeciwnika podczas operacji
oraz fizyczno-geograficznymi warun-
kami rejonu operacji.
Istota desantowania
R
ejon litoralny wraz z wybrzeem jest uwzgldniany w koncepcji
uycia si morskich jako gwny obszar ich dziaania. Operacja
musi by przeprowadzona szybko. Jej zasadniczy element stanowi ma-
newr okrtcel (ship-to-objective maneuver - STOM). W jego trakcie
jednostki piechoty morskiej musz w jak najkrtszym czasie desanto-
wa si z okrtw w kierunku wybrzea w celu opanowania wyznaczo-
nych obiektw
2
.
wyspecjalizowanych nawod-
nych i powietrznych jednostek
przeciwminowych (dedicated
MCM forces).
Koncepcja
Przesunicie teatru dziaa
z otwartego morza w kierun-
ku ldu skonio pastwa so-
jusznicze do opracowania
2008/01
przegld morski 1o
koncepcji Forward From
The Sea oraz Operational Ma-
neuver from the Sea. W ka-
dej z nich podkrela si wy-
mg przeprowadzania ma-
newru siami morskimi z mo-
rza w rejony litoralne.
W pierwszej czci Naval
Doctrine Publicaton (NDP 1)
3
,
dotyczcej dziaa wojen-
nych na morzu, za rejon lito-
ralny uznaje si t cz mo-
rza i ldu, ktra znajduje si
pod bezporedni kontrol
i w obszarze oddziaywania
rodkw raenia rozwini-
tych si morskich. Zawarta
w NDP 1 definicja rejonu li-
toralnego nie koreluje z de-
finicj podawan przez oce-
anografw. Std wniosek, e
wielko rejonu litoralnego
nie jest staa, lecz zaley od
prdkoci przemieszczania
zespou si wydzielonych do
operacji i jego struktury,
a take od zasigw raenia
rodkw znajdujcych si
w wyposaeniu tych si. Obie
wielkoci s zmienne.
Na potrzeby planowania
i prowadzenia operacji prze-
ciwminowych ucilono poj-
cie rejonu litoralnego. Rejon
ten podzielono na strefy, kt-
rych granice wyznaczaj usta-
lone gbokoci. I cho w pu-
blikacjach sojuszniczych oraz
literaturze fachowej dotycz-
cej prowadzenia dziaa prze-
ciwminowych zakres pojcio-
wy terminu rejon litoralny jest
rny, to wspln wykadni
przy jego okrelaniu stanowi
rodzaj i typ uytego uzbroje-
nia minowego.
Podzia rejonu
przybrzenego
W Naval Mine Warfare
Plan
4
opisano wasnoci baty-
metryczne rejonu przybrze-
nego, warunkujce uycie
uzbrojenia minowego. Rejon
podzielono na cztery akweny
i stref ldowania desantu:
akwen gboki (powy-
ej izobaty 300 stp) dla min
kotwicznych i mobilnych,
a w szczeglnych przypad-
kach take dla min dennych;
akwen pytki (od izoba-
ty 40 stp do izobaty 300 stp)
dla min dennych, kotwicznych
i mobilnych;
akwen bardzo pytki (od
izobaty 10 stp do izobaty
40 stp) dla min dennych, ko-
twicznych, min sterowanych
i zakopujcych si;
akwen przybrzeny (od
izobaty 10 stp do linii brze-
gowej) dla min przeciwdesan-
3
Naval Doctrine Publicaton 1. Naval
Warfare. Norfolk 1994, s. 6.
4
J. Jay, J. L. Jones: U.S. Naval Mine
Warfare Plan. 4th Edition, Programs
for the New Millennium. Washington
2000, s. 100.
Rys. 1. Podzia gbokoci uwarunkowany rodzajem wykorzystanego
uzbrojenia minowego
Zapory
inynieryjne
Miny
przeciwdesantowe
Miny kotwiczne
Miny denne
Miny dryfujce
Miny unoszce si w toni wodnej
Strefa przybrzena
03 m
Strefa wody bardzo pytkiej
312 m
Strefa wody pytkiej
1260 m
Strefa wody gbokiej
powyej 60 m
u
O
P
R
A
C
O
W
A
N
I
e

W

A
S
N
e
2008/01
16 przegld morski
towych, sterowanych i zako-
pujcych si;
strefa ldowania desantu
to rejon play, w ktrym zagro-
enie minowe jest takie jak
w strefie przybrzenej, a dodat-
kowo zagroenie mog stano-
wi miny przeciwpiechotne.
W sowniku terminw i defi-
nicji
5
morskich rejon przybrze-
ny sklasyfikowano na podsta-
wie uzbrojenia minowego za-
stosowanego w jego poszcze-
glnych czciach. Wyrnio-
no nastpujce rejony:
wody bardzo pytkie (do
izobaty 10 metrw) dla min
dennych, kotwicznych, stero-
wanych i zakopujcych si;
wody pytkie (od izoba-
ty 10 metrw do izobaty 200
metrw) dla min dennych,
kotwicznych (kontaktowych
i niekontaktowych) oraz za-
kopujcych si;
wody gbokie (powyej
izobaty 200 metrw) dla min
kotwicznych, przemieszczaj-
cych si oraz gbokowod-
nych min dennych.
Marek Ilnicki, Andrzej Ma-
kowski i Stefan Pejas klasyfi-
kuj rejon przybrzeny, opie-
rajc si wycznie na charak-
terystykach gbokoci w je-
go poszczeglnych akwe-
nach
6
. Wyrnili:
akweny o maych gbo-
kociach (poniej izobaty 50
metrw);
akweny o rednich gbo-
kociach (od izobaty 50 me-
trw do izobaty 400 metrw);
akweny o duych gbo-
kociach (powyej izobaty
400 metrw).
Zgodnie z obowizujc
norm obronn dotyczc
dziaa minowych wyrnia
si
7
:
akweny o maych gbo-
kociach (od izobaty 5 me-
trw do izobaty 60 metrw)
dla min oglnego przeznacze-
nia klasycznych;
akweny o rednich g-
bokociach (od izobaty 60
metrw do izobaty 200 me-
trw);
akweny o rednich g-
bokociach (od izobaty 60
metrw do izobaty 300 me-
trw) dla min stawianych na
szelfie kontynentalnym;
akweny o duych gbo-
kociach (od izobaty 200 me-
trw do izobaty 2500 me-
trw).
Z wyszczeglnionych kla-
syfikacji strefy litoralnej naj-
bardziej adekwatny wydaje
si podzia strefy na cztery
akweny wedug kryterium
gbokoci, bez uwzgldnia-
nia strefy ldowania desantu
(rys. 1):
strefa wody gbokiej
(powyej izobaty 60 metrw)
dla min kotwicznych i mobil-
nych, a w szczeglnych przy-
padkach rwnie dennych);
strefa wody pytkiej (od
izobaty 12 metrw do izoba-
ty 60 metrw) dla min den-
nych, kotwicznych i mobil-
nych;
strefa wody bardzo pyt-
kiej (od izobaty 3 metrw do
izobaty 12 metrw) dla min
dennych, kotwicznych, stero-
wanych i zakopujcych si;
strefa przybrzena (od
linii brzegowej do izobaty
3 metrw) dla min przeciwde-
santowych, sterowanych i za-
kopujcych si;
Dla tego podziau charak-
terystyczna jest zamiana jed-
nostek metrycznych (stp na
metry) oraz zawenie gr-
nej wartoci przedziau stre-
fy wody pytkiej do 60 me-
trw. Klasyfikacj t coraz
czciej przyjmuje si za
podstaw w pracach badaw-
czo-rozwojowych oraz mate-
riaach konferencyjnych
MINWARA (Mine Warfare
Association). Jest ona wyko-
rzystywana w fazie planowa-
nia operacji przeciwminowej,
umoliwia bowiem okrele-
nie przewidywanego rodzaju
zagroenia minowego oraz
pozwala precyzyjniej urzuto-
wa siy i rodki przeciwmi-
nowe do minimalizowania te-
go zagroenia.
Stosowane uzbrojenie
Do dziaa w strefie wody
pytkiej i gbokiej sojuszni-
cze marynarki wojenne wy-
korzystuj nawodne i po-
wietrzne jednostki przeciw-
minowe o zrnicowanych
moliwociach operacyjno-
-taktycznych. W strefie wo-
dy bardzo pytkiej wykorzy-
stuje si grupy petwonur-
kw minerw oraz stosuje
zdalnie sterowane pojazdy
podwodne. Natomiast w stre-
fie przybrzenej moliwoci
bojowe zespow przeciw-
minowych s ograniczone,
5
AAP-6 Glossary of Terms and
Definitions.
6
M. Ilnicki, A. Makowski, S. Pejas:
Wojna minowa na morzu. Toru 1998.
7
Procedury dziaa morskich. Dziaania
minowe. Zasady prowadzenia. NO 07-
-A032. Warszawa 2003.
ZABEZPIECZENIE DZIAA podwodny przeciwnik
u
2008/01
przegld morski 17
a same zespoy niezwykle
podatne na oddziaywanie
rodowiska.
nosz si do wpywu dna mor-
skiego na przebieg dziaa,
dlatego s rozpatrywane
wsplnie (rys. 2).
Czynniki oceanograficz-
ne obejmuj pywy i prdy
morskie, wysoko i kierunek
fali, a take zmtnienie wody
oraz zwizan z ni widzial-
noci pionow i poziom.
Wyszczeglnia si rwnie
zasolenie wody i rozkad tem-
peratury w funkcji gboko-
ci, w znacznej mierze wpy-
wajce na prac sonarw sta-
cji hydrolokacyjnych.
Czynniki meteorologicz-
ne s zwizane midzy inny-
mi z kierunkiem i prdkoci
wiatru. Dziaania jednostek
OPM w strefie litoralnej do-
datkowo utrudnia bryza mor-
ska i ldowa.
Czynniki biologiczne
(morska flora i fauna) rozpra-
szaj sygnay akustyczne
oraz obraz optyczny. Niekt-
re gatunki zwierzt (np. tru-
jce ryby, rekiny) mog unie-
moliwia wykorzystanie
petwonurkw minerw do
zidentyfikowania obiektw
minopodobnych.
Czynniki akustyczne
wpywaj na prac systemw
przeciwminowych wykorzy-
stujcych sygnay akustyczne
rozchodzce si w wodzie
(hydroakustyka). W rejonach
przybrzenych profil rozcho-
8
J. Dera: Fizyka morza. Warszawa
2003, s. 391392.
9
W czasie operacji enduring
Freedom warunki hydrologiczne okaza-
y si wyzwaniem dla si przeciwmino-
wych, w ktrych skad wchodziy nisz-
czyciele min. Muliste dno i saba wi-
dzialno ograniczay moliwoci wyko-
rzystania petwonurkw minerw i po-
jazdw podwodnych. P. J. Ryan: Mine
Coutermeasures a Success.
Proceedings 2003 May, s. 52.
10
Szerzej: NWP3-15/MCWP 3-3.1.2
Mine Warfare. Norfolk, s. 328.
Rys. 2. Czynniki rodowiska oddziaujce na
nawodn jednostk przeciwminow
czynniki hydrograficzne,
batymetryczne i geofizyczne
czynniki
meteorologiczne
czynniki
antropogeniczne
czynniki
biologiczne
czynniki akustyczne
NOTATKA
W operacjach morskich wpyw ro-
dowiska na wykorzystywane uzbro-
jenie (minowe, rakietowe, artyleryj-
skie i in.) nie jest tak znaczny, jak
w przypadku uycia si i rodkw
przeciwminowych.
Wpyw rodowiska
Na operujc na po-
wierzchni morza jednostk
przeciwminow wpywaj
ld, morze i atmosfera.
Jednostki przeciwmino-
we zarwno powietrzne, jak
i nawodne podlegaj wpy-
wom wzajemnego oddziay-
wania morza i atmosfery
8
.
Mimo e atmosfer cechuje
dua gwatowno zmian,
rodowisko morskie (hydros-
fera) wraz z zachodzcymi
w nim procesami jest szcze-
glnym przedmiotem moni-
toringu i zainteresowania pla-
nistw dziaa przeciwmino-
wych
9
. Nie oznacza to, e
czynniki atmosferyczne s
pomijane. Ich oddziaywanie
dotyczy jednostki przeciwmi-
nowej, natomiast oddziaywa-
nie pozostaych czynnikw
odnosi si zarwno do plat-
formy bojowej, jak i rodkw
przeciwminowych znajduj-
cych si na tej platformie.
Na siy i rodki przeciwmi-
nowe oddziauj nastpujce
czynniki: oceanograficzne,
meteorologiczne, biologicz-
ne, akustyczne, hydrograficz-
ne, batymetryczne, geofizycz-
ne i antropogeniczne
10
.
W wikszoci publikacji
czynniki hydrograficzne, ba-
tymetryczne i geofizyczne od-
u
O
P
R
A
C
O
W
A
N
I
e

W

A
S
N
e
2008/01
1B przegld morski
dzenia si dwiku w wodzie
ulega znieksztaceniu wsku-
tek rozproszenia, rewerbera-
cji oraz rozwarstwienia sy-
gnaw odbieranych przez
przetworniki stacji hydroaku-
stycznych. Przy znacznym
ograniczeniu zasigu wykry-
wania min przez SHA plani-
ci podejmuj decyzj o uy-
ciu uzbrojenia traowego do
niszczenia min, kierujc si
maksym: wykrywaj, jeli
moesz, trauj, jeli musisz.
Czynniki hydrograficz-
ne, batymetryczne i geofi-
zyczne s rozpatrywane cz-
nie i obejmuj wszelkiego ro-
dzaju anomalie zwizane
z oddziaywaniem dna mor-
skiego. Wpyw na wykorzy-
stywane uzbrojenie przeciw-
minowe maj: nachylenie
dna, jego topografia oraz g-
boko. Dodatkowo w trak-
cie planowania dziaa nale-
y uwzgldni rodzaj dna
i jego uksztatowanie.
Czynniki antropogeniczne
(wytwory dziaalnoci czo-
wieka) wszelkie zanieczysz-
czenia wd, zalegajce na dnie
akwenw morskich wraki oraz
budowle hydrotechniczne (ru-
rocigi, kable podmorskie,
wiee naftowe). Powoduj ob-
nienie efektywnoci dziaa
przeciwminowych w rejonach
przybrzenych.
Z poszczeglnych grup
czynnikw rodowiska mo-
na wyodrbni te, ktre
w istotny sposb oddziauj
na planowanie taktycznego
wykorzystania okrtowych
i lotniczych si OPM.
By waciwie planowa
Skuteczno obrony prze-
ciwminowej w zmiennych
warunkach hydrometeorolo-
gicznych zaley od sposobu
traowania i niszczenia min
oraz od stopnia wiarygodno-
ci informacji i umiejtnoci
jej wykorzystania
11
.
NOTATKA
Procedury dziaa si OPM, zawar-
te w sojuszniczej dokumentacji se-
rii ATP-6 i ATP-24 uwzgldniaj od-
dziaywanie rodowiska oraz umo-
liwiaj zespoom si przeciwmino-
wych precyzyjne planowanie i pro-
wadzenie dziaa.
11
K. Rokiciski, T. Szubrycht,
M. Zieliski: Zasady wykorzystania si
morskich. Warszawa 2006, s. 67.
Na uycie si i rodkw do
niszczenia min wpywaj
czynniki o charakterze sta-
ym i zmiennym.
Informacje o wartociach
spodziewanych czynnikw
ZABEZPIECZENIE DZIAA podwodny przeciwnik
PolSki okRt oRP FlAMiNg
przystosowany do prowadzenia dziaa
przeciwminowych
M
A
R
I
A
N

K
L
U
C
Z
y

S
K
I
u
2008/01
przegld morski 13
s pozyskiwane z wykorzy-
staniem bazy danych. Zawie-
ra ona informacje pochodz-
ce z wczeniejszych dziaa
bojowych, bada oraz po-
miarw wykonywanych na
bieco w trakcie wicze.
Zasadnicze czynniki rodo-
wiska naturalnego, determi-
nujce dziaania przeciwmi-
nowe, s przedstawiane
w formie tabelarycznej.
Do czynnikw o charakte-
rze staym zalicza si:
gboko wody wpy-
wa na czas przebywania pe-
twonurkw pod wod, na ro-
dzaje i typy min postawio-
nych w okrelonym rejonie
oraz na sposb uycia pojaz-
dw podwodnych;
uksztatowanie dna
(stopie nachylenia, pofa-
dowanie, zagbienia, ska-
y) wpywa na moliwo-
ci sonarw oraz pojazdw
podwodnych, na dziaania
petwonurkw minerw
oraz na zjawisko rewerbera-
cji dennej;
rodzaj dna (kompozy-
cja) osady denne i zwiza-
ny z nimi ruch mas materia-
u dennego wpywaj na uy-
cie broni minowej (np. zag-
bianie si min zasadniczo
ogranicza moliwo ich wy-
krycia przez sonary);
zakcenia bierne od
dna na przykad echa mino-
podobne, kontakty minopo-
dobne, obiekty denne mino-
podobne niebdce minami;
przeszkody podwodne
i nawodne utrudniaj wy-
konywanie zada, zagraaj
petwonurkom i pojazdom
podwodnym;
NOTATKA
Oprcz systemu MEDAL marynarki
wojenne pastw czonkowskich
NATO wykorzystuj rne narzdzia
programowe, zapewniajce zwar-
to i jednolito danych niezbd-
nych do planowania i prowadzenia
operacji przeciwminowej.
oddziaywanie czynni-
kw rodowiska o charak-
terze magnetycznym;
rewerberacja denna
obnia skuteczno uycia
sonarw.
Dane o czynnikach rodowi-
skowych o charakterze zmien-
nym s pozyskiwane w rejonie
wykonywania dziaa. Do
czynnikw tych nale:
gsto wody zwiza-
na z zasoleniem i tempera-
tur, wpywa na si wypo-
ru, tym samym warunkujc
dziaanie petwonurkw
i pojazdw podwodnych;
temperatura wody
morskiej wpywa na czas
przebywania petwonurkw
minerw pod wod;
flora i fauna bogata
rolinno utrudnia petwo-
nurkom kontakt wzrokowy,
a pojazdom podwodnym
kontakt optyczny z obiekta-
mi minopodobnymi;
prdy, pywy ograni-
czaj wykorzystanie petwo-
nurkw, wpywaj na efek-
tywno i bezpieczestwo
dziaania oraz na wykorzy-
stanie pojazdw podwodnych
(ograniczenia techniczne);
stan morza (np. martwa
fala, rozkoys) wpywa na
wykorzystanie petwonur-
kw pytkowodnych i na
personel na powierzchni;
zalodzenie moe ogra-
niczy, a nawet uniemoli-
wi dziaania OPM;
widzialno podwodna
ogranicza uycie kamer
podwodnych, wpywa na
sposb dziaania petwonur-
kw oraz na moliwo wy-
krycia min z powietrza.
Efektywno dziaa prze-
ciwminowych gwnie zale-
y od znajomoci czynnikw
rodowiska. Marynarki wo-
jenne tworz centra danych
wojny minowej, w ktrych s
katalogowane informacje
przydatne w procesie plano-
wania. M.in. zorganizowano
system MEDAL (mine war-
fare envinronmental decision
aids library), ktry umoli-
wia ocen dziaa przeciw-
minowych, a tym samym ko-
rygowanie operacji w trakcie
jej prowadzenia.
12
ATP-6 Mine Warfare Principles. Part 1.
13
W. Kustra: Czynniki rodowiska natu-
ralnego w dziaaniach minowych i prze-
ciwminowych. Przegld Morski 2006
nr 2, s. 33.
Pastwa czonkowskie
NATO s odpowiedzialne
za wydawanie locji wojny
minowej oraz map informu-
jcych o zagroeniu mino-
wym w wyznaczonych im
strefach odpowiedzialno-
ci
12
. Dane o czynnikach
rodowiska uwzgldniane
podczas planowania dziaa
przeciwminowych s w-
czone do systemu automa-
tycznego przekazywania in-
formacji. Znaczco przy-
spiesza to proces planistycz-
no-decyzyjny
13
.
kmdr ppor. dARiUSZ KoZoWSKi
Akademia Marynarki Wojennej
2008/01
20 przegld morski
ZABEZPIECZENIE DZIAA wsparcie znad morza
W
akcji poszukiwaw-
czej prowadzonej
przez jednostki
Pastwowej Stray
Poarnej (PSP), wspomaganej si-
ami i rodkami WOPR, Policji
i Ochotniczej Stray Poarnej,
uczestniczyli take specjalici
Marynarki Wojennej RP. Byli oni
zorganizowani w dwie grupy po-
szukiwawcze.
Kada z grup miaa wyposae-
nie umoliwiajce poszukiwanie
obiektw podwodnych, wykorzy-
stywane podczas prac hydrogra-
ficznych prowadzonych w akwe-
nach morskich i rdldowych.
Obie grupy dotary w rejon po-
szukiwa 25 sierpnia 2007 r. Jed-
n z nich skierowano w obszar je-
ziora niardwy, do wsppracy
z Mazursk Sub Ratownicz
(MSR), drug na akwen Jezio-
ra Mikoajskiego z zadaniem zlo-
kalizowania na dnie ofiar oraz za-
topionych jachtw. Prace poszu-
kiwawcze koordynowa sztab kry-
zysowy kierowany przez PSP.
Przebieg prac
poszukiwawczych
Znano oglne informacje o po-
tencjalnych miejscach zatopienia
jachtw oraz utoni czonkw
ich zag. W wielu przypadkach
dane te byy albo sprzeczne, al-
bo mocno znieksztacone i nie-
pene. Zdecydowano si wic na
prowadzenie prac poszukiwaw-
czych z wykorzystaniem sonaru
holowanego DF-272TD, pracu-
jcego na kanale wysokiej cz-
stotliwoci 500 kHz. Wyznaczo-
ny obszar poszukiwa obejmo-
wa akwen o wymiarach
1000550 m pooony w odle-
goci 2,5 km na poudnie od ba-
zy WOPR w Mikoajkach.
Biay szkwa, ktry 21 sierpnia 2007 r. przeszed nad mazurskimi jeziorami:
Mikoajskim, niardwy, Taty i abap, spowodowa mier wielu osb
oraz uszkodzenie i zatopienie licznych jednostek pywajcych.
kmdr por. dr
dARiUSZ GRABiec
Akademia Marynarki Wojennej
Biay szkwa
D
A
R
I
U
S
Z

G
R
A
B
I
e
C
2008/01
przegld morski 21
Celem prac prowadzonych
25 sierpnia byo zlokalizowanie
na dnie jeziora wraku jachtu
oraz cia dwch ofiar czon-
kw zaogi. Prace poszukiwaw-
cze prowadzono na profilach
rwnolegych do osi jeziora, od-
dalonych od siebie o 20 m, pra-
cujc na zakresie przeszukiwa-
nia 25 i 50 m. Poszukiwania na
wodzie zakoczono o 22.20. Na
podstawie analizy zgromadzo-
nych danych wstpnie okrelo-
no pozycj poszukiwanego jach-
tu oraz prawdopodobne miejsca
spoczywania zwok. Zlokalizo-
wane cele znajdoway si na g-
bokoci ok. 2025 m.
Nastpnego dnia (26 sierpnia)
prace rozpoczto okoo godziny
9.00. Potwierdzono, e na dnie
ley jacht i wystawiono pawk
znakujc. Zostaa ona dowiza-
na do wraku jachtu przez nurka
WOPR z Mikoajek. O ile ziden-
tyfikowanie jachtu (d. ponad
6 m, typowe echa sonarowe od
kaduba, masztu i bomu) nie by-
o problemem, o tyle zidentyfi-
kowanie ofiar wymagao potwier-
dzenia ich obecnoci na dnie.
Zdarzay si bowiem przypadki,
e co, co zostao wstpnie uzna-
ne za echo od ciaa topielca,
w praktyce byo echem odbitym
od zatopionego konaru drzewa,
poronitego wodorostami. Wy-
korzystano sonar opuszczany
MS-1000. Pozwala on na prowa-
dzenie poszukiwa w wariancie
statycznym, tj. po zakotwiczeniu
odzi pomiarowej w rejonie okre-
lonym za pomoc sonaru holo-
wanego. Dziki zastosowaniu
opracowanej w AMW techniki
okrelania kierunku pooenia
celu wzgldem gowicy sonaru
wystawiono pawk znakujc,
ktra jednoczenie penia funk-
cj opustwki w odlegoci za-
ledwie 1,5 m od poszukiwanego
ciaa ofiary. Pozwolio to nurkom
PSP potwierdzi obecno na
dnie pierwszej z dwch poszuki-
wanych ofiar. Informacja o zloka-
lizowaniu na dnie drugiego ciaa
zostaa przekazana dowdcy gru-
py nurkw z PSP (pozycja z na-
miarem i odlegoci od wraku).
Na podstawie analizy zgroma-
dzonych materiaw sonarowych
okrelono pozycj nastpnych
dwch obiektw podwodnych
odwrconej do gry dnem mo-
torwki oraz kajaka. Informacje
o pozycji i przypuszczalnym typie
wykrytych obiektw zostay prze-
kazane koordynatorowi akcji. Ope-
racj wydobycia obiektw prze-
prowadzono siami i rodkami
WOPR w Mikoajkach (fot. 1).
Tego samego dnia okoo godzi-
ny 15.30 grupa poszukiwawcza
MW zostaa skierowana w rejon
jeziora Taty. Miaa za zadanie
ustali pozycj obiektw jachtu
i zwok kobiety wyznaczonych
przez operatora sonaru z SAR
Gdynia. Poniewa grupa nie po-
twierdzia ich obecnoci, przyst-
piono do kompleksowych prac po-
szukiwawczych w rejonie i jego
ssiedztwie. W ich wyniku wy-
kryto i okrelono pozycj wraku
jachtu oraz poszukiwanych zwok.
Znajdoway si one w odlegoci
103 m od wraku jachtu. Ich poo-
enie potwierdzia nastpnego
dnia druga grupa poszukiwawcza
MW (dZH). Zgodnie z przyjty-
mi procedurami zwoki zostay
podjte przez nurkw PSP. Grupa
poszukiwawcza, skadajca si ze
specjalistw BHMW i AMW, po
wykonaniu zada zostaa skiero-
wana (27 sierpnia) do Gdyni.
NOTATKA
W akcji poszukiwawczej
na mazurskich jeziorach
uczestniczyy dwie grupy
Marynarki Wojennej RP.
Pierwsz grup tworzy
Dywizjon Zabezpieczenia
Hydrograficznego (dZH),
w skad drugiej za wcho-
dzili specjalici z Biura
Hydrograficznego
Marynarki Wojennej
(BHMW) oraz Akademii
Marynarki Wojennej
(AMW).
u
Uczestnicy
W
akcji Biay
szkwa brali
udzia: kmdr ppor.
Marek Szatan (Biuro
Hydrograficzne MW);
kmdr ppor. Witold
Stasiak (Dywizjon
Zabezpieczenia
Hydrograficznego);
kmdr por. Dariusz
Szulc (Akademia
Marynarki Wojennej);
kmdr por. Dariusz
Grabiec (Akademia
Marynarki Wojennej).
2008/01
22 przegld morski
Ekipy nurkowe PSP, wspoma-
gane przez grup wyposaon
w sonar MS-1000, prowadziy od
27 do 29 sierpnia 2007 r. na Jezio-
rze Mikoajskim intensywne po-
szukiwania zwok 18-letniej ko-
biety, czonka zaogi zatopionego
jachtu Zorza. Wedug wiadkw
zdarzenia zwoki miay znajdo-
wa si w pobliu miejsca zato-
pienia jachtu, na linii dziaania wi-
chury. Tak jednak nie byo. W re-
jon prac poszukiwawczych
30 sierpnia ponownie skierowano
specjalistw BHMW i AMW.
Przeszukanie wyznaczonego
przez PSP rejonu dna, mimo e
zastosowano ponad 200-procen-
towe pokrycie profilami pomiaro-
wymi wzdunymi i poprzeczny-
mi, nie przynioso rezultatw.
Podjto dziaania w celu ustale-
nia rzeczywistego przebiegu zda-
rze feralnego dnia. Na podstawie
relacji jednego z ocalaych czon-
kw zaogi wyznaczono nowy re-
jon poszukiwa. Za pomoc so-
naru holowanego wstpnie zloka-
lizowano zwoki. Ich pozycj po-
twierdzono, wykorzystujc sonar
opuszczany z wyposaenia dZH.
Aby przyspieszy identyfikacj
ciaa, zastosowano opracowan
w 2005 r. w Zakadzie Hydrogra-
fii AMW metod naprowadzania
nurka na cel podwodny. Metoda
ta polega na wykorzystaniu sys-
temu cznoci podwodnej w re-
lacji operator sonarunurek
i przekazywaniu t drog infor-
macji o kierunku i odlegoci
przemieszczania si nurka wzgl-
dem celu. Metoda ta umoliwia
naprowadzanie nurka na cel na-
wet w warunkach zerowej wi-
dzialnoci w rejonie dna (niska
przezroczysto wody na skutek
podniesienia si osadw dennych
i muu). Zwoki odnaleziono
230 m od zatopionego jachtu.
Poszukiwania z wykorzysta-
niem sonaru holowanego konty-
nuowano w innych rejonach Je-
ziora Mikoajskiego. Na torze
wodnym wykryto jeszcze jeden
nieznany wrak ma aglwk
na gbokoci 12 m. Okazao si,
e leaa ona w wodzie od du-
giego czasu.
Prace poszukiwawcze
na jeziorze abap
Grupy poszukiwawcze MW
miay znale take zwoki
58-letniego mczyzny w jezio-
rze abap, w rejonie o wielkoci
950450 m. Poszukiwania pro-
wadziy dwie grupy MW jedna
Fot. 1. Obraz sonarowy motorwki lecej na dnie oraz sam kadub
po wydobyciu na brzeg przez grup WOPR z Mikoajek
O
P
R
A
C
.

D
.

G
R
A
B
I
e
C
W
O
P
R

M
I
K
O

A
J
K
I
u
ZABEZPIECZENIE DZIAA wsparcie znad morza
2008/01
przegld morski 23
z sonarem holowanym (BHMW
+AMW), a druga z sonarem
opuszczanym (dZH). Poniewa
koordynator zaplanowa zako-
czenie poszukiwa na godz.
22.00, prace pomiarowe prowa-
dzono na profilach wzdunych
i poprzecznych co 15 m. Ziden-
tyfikowano wiele obiektw,
gwnie podwodnych gazw
i kamieni. Wielokrotnie przery-
wano prace, by oczyci sonar
z wodorostw (fot. 2). Poszuki-
wania zakoczono o godzinie
21.10. Z duym prawdopodo-
biestwem zaoono, e poszu-
kiwane zwoki mog znajdowa
si w rejonie tego jeziora. Jest to
akwen trudny do poszukiwa,
o gbokoci rzdu 23, a nawet
8 m, poronity wodorostami. Ze
wzgldu na niemono uycia
sonarw akcj poszukiwawcz
zakoczono. Zwoki zostay od-
nalezione przez straakw PSP
miesic pniej (30 wrzenia)
w miejscu wskazanym przez ja-
snowidza. Wedug relacji uczest-
nikw tych dziaa poszukiwane
ciao byo ukryte w gstych trzci-
nach, w miejscu niewidocznym
z brzegu ani z wody
1
.
Podsumowanie
Specjalici MW cznie odna-
leli na dnie i okrelili pozycj:
czterech ofiar (dwch kobiet
i dwch mczyzn);
dwch jachtw kabinowych;
motorwki (wydarzenie
sprzed 23 lat)
2
;
aglwki (wydarzenie sprzed
3 lat);
kajaka (wydarzenie wcze-
niejsze o nieustalonej dacie).
Byy to wszystkie cele poszu-
kiwane w rejonie jezior Mikoaj-
skiego i Taty.
1
http://www.tvn24.pl/
0,8249,1523085,raport_wia-
domosc.html/.
2
Celowo wymienione s
wszystkie wykryte cele.
Operator sonaru nie ma bo-
wiem moliwoci sprawdzenia
tego, czy dana jednostka py-
wajca zatona tydzie czy
23 lata temu. Informacja o
przypuszczalnej dacie zato-
nicia zostaa ustalona przez
WOPR w Mikoajkach na pod-
stawie danych archiwalnych.
3
Np.: http://www.wiadomo-
sci.gazeta.pl/1,80708,4434
211.html/.
Wyposaenie i dowiadczenie
ekip MW oraz skuteczno ich dzia-
ania zostay wysoko ocenione przez
innych uczestnikw akcji. PSP ju
podjo dziaania w celu stworzenia
grup ratownictwa wodnego PSP
wyposaonych w sonary podobnej
klasy jak sonary MWRP.
Niestety, przedstawiciele PSP
potraktowali marginalnie udzia
marynarki wojennej w tej akcji.
W oglnopolskich przekazach me-
dialnych wspominano jedynie
o udziale innych sub munduro-
wych wyposaonych w sonary
3
.
Spoeczestwu zasugerowano, e
odnalezienie ofiar byo wyczn
zasug nurkw PSP. Mam nadzie-
j, e lektura niniejszego artykuu
pozwoli czytelnikom waciwie
oceni rol Marynarki Wojennej
RP w przeprowadzonej akcji po-
szukiwawczej. A byy to nieco-
dzienne dla marynarki zadania
i akwen dziaania.
Fot. 2. Czyszczenie sonaru z wodorostw podczas pomiarw na je-
ziorze abap
D
A
R
I
U
S
Z

G
R
A
B
I
e
C
2008/01
24 przegld morski
TECHNIKA I UZBROJENIE moduowe jednostki
W
spczesna turecka marynar-
ka wojenna jest jedn z wa-
niejszych flot wiata. Jej po-
tencja bojowy kilkanacie
razy przewysza potencja Marynarki Wo-
jennej RP. O rozwoju tureckiej floty zade-
cydoway moliwoci ekonomiczne pa-
stwa oraz czynniki polityczne: czonkostwo
w NATO (od 1952 r.) i rywalizacja z s-
siedni Grecj. Turcja otrzymywaa od na-
towskich sojusznikw, gwnie Stanw
Zjednoczonych, ogromn pomoc wojsko-
w. Udzielano jej ze wzgldw politycz-
nych. Turcja graniczya bowiem ze Zwiz-
kiem Radzieckim i strzega Bosforu, jedy-
nej drogi morskiej czcej Morze Czarne
z Morzem rdziemnym. Atuty takiego po-
oenia strategicznego moga w peni wy-
korzysta tylko silna i sprawna flota. Zda-
wali sobie z tego spraw tureccy przywd-
cy i ich natowscy sojusznicy. Marynarka
Wojenna Republiki Tureckiej (Trkiye
Cumhuriyeti Bahriyesi) systematycznie
przejmowaa jednostki wczeniej suce
we flotach aliantw, gwnie w US Navy.
Obecnie, w zwizku z polepszeniem si sy-
tuacji gospodarczej pastwa, Turcja wzmac-
nia sw flot, budujc nowe jednostki
w stoczniach zagranicznych i krajowych.
Prace koncepcyjne i projektowe
Historia fregat typu MEKO 200 siga lat
70. XX wieku. W biurach projektowych za-
chodnioniemieckiego koncernu stoczniowe-
go Blohm+Voss AG rozpoczto wwczas
prace nad now rodzin jednostek eskorto-
wych. Dono do opracowania konstrukcji
uniwersalnych okrtw, stosunkowo tanich
w produkcji i obsudze, podatnych na mo-
dernizacje oraz moliwie nieskomplikowa-
nych technicznie. Byy to bardzo wysokie
wymagania, czsto sprzeczne. Najtrudniej-
sze okazao si zapewnienie podatnoci na
modernizacje.
Najwikszymi okrtami bojowymi
tureckiej floty s fregaty rakietowe.
Oprcz fregat typu Knox i Oliver
Hazard Perry pochodzcych
z amerykaskiego demobilu
turecka marynarka wojenna ma
osiem jednostek typu MeKO 200TN.
Tureckie fregaty rakietowe
typu MEko 200tN
2008/01
przegld morski 2o
Dotychczasowa praktyka budowy okrtw
polegaa na dopasowywaniu systemw uzbro-
jenia i elektroniki do konstrukcji jednostki ju
na etapie jej projektowania. Wszelkie pniej-
sze modyfikacje wizay si ze znaczn inge-
rencj w konstrukcj. Przebudowy byy cza-
sochonne i kosztowne. Nowe konstrukcje mia-
y umoliwia przyszym uytkownikom do-
wolno wyboru elementw uzbrojenia, elek-
troniki bojowej i zespou napdowego. Miay
pozwala na skonfigurowanie napdu, wypo-
saenia i uzbrojenia w ramach standardowego
kaduba odpowiednio do indywidualnych po-
trzeb.
Od konstruktorw wymagano, eby projekt
mg by wykorzystywany przez kraje zakupu-
jce jednostki. Chodzio o umoliwienie budo-
wy okrtw na podstawie umw licencyjnych.
Takie podejcie pozwalao na przejcie no-
woczesnych technologii przez kupujcego
i rozwinicie wasnego przemysu stoczniowe-
go oraz kooperujcych zakadw. Koncepcj
t okrelono mianem wielozadaniowego okr-
tu kombinowanego MEKO (Mehrzweck Kom-
binationschiff).
Nowa jako
J
u od lat 40. ubiegego wieku budowano okrty,
wykorzystujc konstrukcj sekcyjn. W wikszo-
ci przypadkw dotyczyo to tylko podziau kaduba
na poszczeglne elementy. Osobny monta ele-
mentw i czenie ich w doku lub na pochylni
stoczni przyspieszay budow statku. Pozwalao to
wyposay sekcje wtedy, gdy jeszcze by moliwy
swobodny dostp do ich wntrz.
Konstruktorzy stoczni Blohm+Voss uznali,
e wspczesne okrty wojenne w istocie s
tylko platformami przenoszcymi systemy
uzbrojenia i wyposaenia (fot. 1). Postanowi-
li wic opracowa jednostki rnice si wiel-
koci, typem i rozmiarami siowni oraz wy-
pornoci. Zaoyli, e wyposaenie, systemy
uzbrojenia i elektroniki bd wsplne dla
wszystkich jednostek. Opracowali system stan-
dardowych kontenerw-moduw, tzw. FES
(Funktionseinheitensystem fr Waffen-Fuer-
kit und Ortungsanlagen system jednostek
funkcyjnych uzbrojenia i rodkw obserwa-
cji), przystosowanych do umieszczenia w nich
uzbrojenia, wyposaenia, rodkw obserwacji
technicznej oraz urzdze napdowych.
W kadubie i nadbudwkach przewidziano
miejsce na znormalizowane gniazda i sys-
tem zczy dla kontenerw, do ktrych byy
podczone instalacje okrtowe. Konstrukcj
opracowano z myl o atwej wymianie po-
szczeglnych moduw, bez obniania wytrzy-
Fot. 1. tuRECkA FREgAtA oRuCREiS. Od rufy
widoczny hangar oraz dwa zestawy obrony
bezporedniej Oerlikon-Contraves Sea Zenith
koncepcja MEko to rozwizanie
nie tylko stoczniowe,
take a nawet w wikszym
zakresie wyposaeniowe.
u
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
2008/01
26 przegld morski
maoci kaduba. Przezbrojenia i moderniza-
cja miay polega w uproszczeniu na wy-
jciu z odpowiedniego gniazda jednego mo-
duu i wstawieniu w nie innego.
Kady system okrtowy jest wronity
w struktur okrtu. Dla przykadu, w miej-
scu, w ktrym jest zamontowana armata, pod
pokadem znajduje si kompleks mechani-
zmw odpowiedzialnych za jej funkcjonowa-
nie. W projektach MEKO wszystkie te urz-
dzenia umieszczono wewntrz kontenera sta-
nowicego podstaw danego systemu uzbro-
jenia lub wyposaenia.
tychczas opracowano okoo 50 moduw
dwch podstawowych typw (uzbrojenie i sys-
temy elektroniczne) z systemami i urzdze-
niami produkcji amerykaskiej, brytyjskiej,
francuskiej, holenderskiej, niemieckiej i wo-
skiej. Konstrukcja moduowa bya rwnie ko-
rzystna ze wzgldu na swobod projektowa-
nia kaduba. Do oblicze statecznociowych
i wytrzymaociowych wykorzystano znane
wartoci typowych kontenerw. Na etapie pro-
jektowym nie wymagano jeszcze ostatecznej
decyzji o wyborze okrelonego typu systemu.
Wystarczyy dane o masach i rozmiarach wa-
riantowych kontenerw wstawianych w kon-
strukcj okrtu. W latach 70. ubiegego wie-
ku opracowano siedem projektw jednostek
rnej wielkoci od patrolowca o dugoci
47 metrw (typ MEKO 25) do fregaty o du-
goci 130 metrw (typ MEKO 360). Dzisiaj
te jednostki s okrelane jako okrty MEKO
pierwszej generacji. Najwiksze zaintereso-
wanie wzbudziy korwety MEKO 140 o wy-
pornoci standardowej 1400 t oraz najwik-
sze z typoszeregu fregaty MEKO 360 o wy-
pornoci okoo 3000 t. Pierwsze okrty typu
MEKO trafiy do marynarki wojennej Nige-
rii. Pastwo to zamwio w grudniu 1977 r.
fregat rakietow Aradu projektu MEKO
360H1. Wesza ona do suby na pocztku
1982 r. Nastpne zamwienie zoya Argen-
NOTATKA
Kontener jest niezalenym moduem wyposaonym w stan-
dardowe zcza i gniazda. Mona do nich podczy instala-
cje okrtowe, wpinajc kontener w struktur jednostki. Po
uszczelnieniu pocze dowolny system powinien by
sprawny i przygotowany do dziaania. Operacja wstawiania
kontenera i wpinania go do systemw okrtowych nie po-
winna trwa duej ni 30 minut. Jest nieporwnywalnie
krtsza ni tradycyjne przezbrojenie.
Okrty typu MEKO atwo dostosowa do
biecych potrzeb. Poniewa urzdzenia nie
zawsze niezbdne do obsugi okrelonego sys-
temu mona zmieci w jednym kontenerze,
zaprojektowano system mniejszych paneli do
montau we wntrzu kaduba i nadbudwek.
Uwzgldniono rne stosowane przez produ-
centw rozwizania, miary i poczenia. Do-
Wyporno: 2414 t std/2919 t pena.
Wymiary (d. x szer. x zan.): 110,50 (102,20 KLW)
x 14,2 (13,25 KLW) x 4,10 m.
Napd system CODAD, cztery silniki wysoko-
prne MTU 20V 1163 TB93 o cznej mocy
29 940 KM, dwie ruby nastawne.
Elektrownia okrtowa: trzy generatory spalinowe
napdzane silnikami wysokoprnymi MTU 8V
396 TB53 o mocy 650 kW.
Osigi: prdko 27 w (ekonomiczna 20 w), za-
sig 4100 Mm/18 w, zapas paliwa 380 t.
Uzbrojenie: 2 x IV wyrzutnie pokpr RGM-84
Harpoon (8), 1 x VIII wyrzutnia Mk 29 Mod. 1 ra-
Dane taktyczno-techniczne fregat typu Yavuz:
kiet plot. Sea Sparrow (24), jedna armata kalibru
127 mm Mk 45 Mod. 1, 3 x IV zestawy przeciwot-
nicze Oerlikon-Contraves Sea Zenith kalibru
25 mm, 2 x III wyrzutnie torped Mk 32 Mod. 5 kal.
324 mm dla torped POP Mk 46 Mod. 5, migo-
wiec ZOP Agusta Bell AB 212.
Wyposaenie przeciwdziaania: system ostrzegania
i zakcania Thales Rapids/Ramses, 2 x VI wyrzut-
nie celw pozornych Mk 36 Mod. 1 SRBOC, holo-
wana puapka przeciwtorpedowa SLQ-25 Nixie.
Wyposaenie radiolokacyjne: radar nawigacyjny
Racal Decca TM 1226, radar dozoru oglnego
BAe Systems AWS 6 Dolphin, radar dozoru po-
wietrznego Thales DA08, radary kierowania
u
TECHNIKA I UZBROJENIE moduowe jednostki
2008/01
przegld morski 27
ogniem: Thales STIR dla rakiet plot, Thales
WM25 dla pokpr i armaty kal. 127 mm,
dwa zestawy Oerlikon-Contraves Seaguard dla
systemu Sea Zenith.
Systemy dowodzenia i cznoci: system dowodzenia
Thales STACOS-TU, cze danych Link-11, systemy
cznoci satelitarnej WSC 3V(7) i Marisat, system
naprowadzania migowcw Tacan URN-25, urz-
dzenie swjobcy IFF Mk XII.
Wyposaenie hydroakustyczne: podkilowa aktywno-
-pasywna stacja hydrolokacyjna redniej czstotli-
woci Raytheon SQS-56 (De 1160).
Zaoga: 180 m marynarzy (24 oficerw).
Fot. 2. PiERWSZA
Z tuRECkiCh FREgAt
tYPu MEko 200tN
YAvuZ, cumujca
w Splicie
tyna. Zbudowano dla niej cztery fregaty
MEKO 360H2 typu Almirante Brown (w Ar-
gentynie klasyfikowane jako niszczyciele)
oraz sze korwet MEKO 140 typu Espora (te
ostatnie powstay, z niemieck pomoc, w lo-
kalnych stoczniach).
W pierwszych latach eksploatacji okrtw
MEKO pierwszej generacji zbierano informa-
cje o funkcjonowaniu tych jednostek. Okaza-
o si, e ywotno okrtw oraz ich pola fi-
zyczne odbiegaj od norm przyjtych w bu-
downictwie okrtowym. Take wymiary po-
szczeglnych moduw ograniczay moli-
wo wymiany uzbrojenia. W wyniku tego sys-
tem obrony przeciwlotniczej jednostek nie by
dostosowany do potrzeb. Systemy Sea Spar-
row czy Albatros (Aspide) byy niewystarcza-
jce dla jednostek o wypornoci 4000 ton.
Opracowano kolejne modyfikacje projek-
tu MEKO mod. 2 i MEKO mod. 3. Zain-
teresowanie wzbudzi zwaszcza projekt
MEKO 200 uniwersalnego okrtu o wy-
pornoci standardowej 2500 t, mniejszego
i taszego ni MEKO 360, ale o podobnych
zdolnociach bojowych.
fregaty typu yavuz (MeKo 200tn track i)
Pierwsze zamwienia na takie jednostki zo-
ya Turcja. W grudniu 1982 r. podpisaa kon-
trakt na budow czterech fregat typu MEKO
200TN (fot. 2). Dwa pierwsze okrty powsta-
y w RFN w stoczniach Blohm+Voss w Ham-
burgu oraz Howaldtswerke (HDW) w Kilo-
nii pozostae w tureckiej stoczni Glck
w Izmit (Kocaeli). Program budowy tych jed-
nostek w znacznej mierze by finansowany ze
rodkw przyznanych Turcji w ramach ame-
rykaskiej pomocy wojskowej.
Konstrukcja okrtu
Okrty tego typu maj gadkopokadowy,
stalowy kadub, z trzema cigymi pokada-
mi, podwjnym dnem prawie na caej swej
dugoci oraz 12 wodoszczelnymi przedzia-
ami. Standardowa wyporno tych jednostek
wynosi 2414 t, pena za 2919 t. Jednostki
maj dugo 110,5 m (na linii wodnej
102,2 m), szeroko 14,2 m (na linii wodnej
13,25 m) i zanurzenie 4,1 m. Dobr statecz-
no zapewniaj im, oprcz dopracowanych
linii kaduba, aktywne stabilizatory oraz stp-
ki przechyowe. Kady z wodoszczelnych
przedziaw ma autonomiczny system prze-
ciwpoarowy i wasn wentylacj, a take u
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
2008/01
2B przegld morski
systemy kontroli zniszcze, transmisji danych
i dystrybucji energii. Niezatapialno jest za-
pewniona przy zalaniu trzech dowolnych,
przylegajcych do siebie przedziaw. Do
walki z poarami su tradycyjne pompy
wodne oraz system wykorzystujcy gaz obo-
jtny halon. Liczb otworw w grodziach
ograniczono do minimum. Nadbudwki wy-
konano ze stali oraz stopw aluminium.
napd
Fregaty s napdzane czterema silnikami
wysokoprnymi MTU 20V 1163 TB93 o cz-
nej mocy 29 940 KM w systemie CODAD
(Combined Diesel and Diesel). Pozwalaj one
osign prdko 27 wzw. S rozmiesz-
czone parami w dwch oddzielnych przedzia-
ach, kada z par napdza za porednictwem
przekadni wasny wa z rub nastawn. Kie-
dy okrt pynie z prdkoci ekonomiczn, pra-
cuje tylko jeden silnik z pary, gwarantujc
prdko 20 wzw. Taki ukad zapewnia: du-
y zasig, wynoszcy 4100 mil morskich przy
18 wzach, dobre wykorzystanie mocy oraz
nieznaczne zuycie paliwa. Urzdzenia ma-
szynowni mog by sterowane zdalnie z po-
mostu bojowego lub bojowego centrum infor-
macyjnego. Elektrownia okrtowa skada si
z trzech generatorw napdzanych silnikami
wysokoprnymi MTU 8V 396 TB53, kady
o mocy 650 kW. W codziennej eksploatacji
ukad napdowy okrtw okaza si zawodny
i skomplikowany w obsudze.
Uzbrojenie
Uzbrojenie jednostek stanowi:
armata Mk 45 Mod. 1 kalibru 127 mm
o szybkostrzelnoci 20 strzaw na minut oraz
zasigu wynoszcym 23 km do celw nawod-
nych i 15 km do celw powietrznych;
osiem wyrzutni rakiet przeciwokrtowych
RGM-84 Harpoon o zasigu 70 mil morskich
przy prdkoci 0,9 Macha, przenoszcych go-
wic bojow o masie 227 kg;
omioprowadnicowa wyrzutnia rakiet
przeciwlotniczych Mk 29 Mod. 1 do naprowa-
dzanych paktywnie pociskw RIM-7M Sea
Sparrow lub Aspide, majcych zasig 13 km
przy prdkoci 2,5 Macha i przenoszcych go-
wic o masie 39 kg;
dwie potrjne wyrzutnie torped Mk 32
Mod. 5 kalibru 324 mm dla torped Mk 45
Mod. 5;
pokadowy migowiec Agusta Bell AB
212 ASW (moe by uzbrojony w rakiety prze-
ciwokrtowe Sea Skua).
Na fregatach typu Yavuz zastosowano zin-
tegrowany system obrony przeciwrakietowej
(Integrated Missile Defence System IMDS).
Pozwala on na efektywne zwalczanie maych,
nisko przemieszczajcych si celw powietrz-
nych, z naddwikowymi rakietami przeciw-
okrtowymi wcznie. Oprcz systemu rakie-
towego Sea Sparrow, w skad IMDS wchodzi
nowy artyleryjski system obrony bezpored-
niej Oerlikon-Contraves Sea Zenith. Tworz
go trzy stabilizowane stanowiska, kade z czte-
typ
Numer
burtowy
Stocznia
Pooenie
stpki
Wodowanie
Wejcie do
suby
Yavuz
F 240 B+V Hamburg
31 maja
1985 r.
7 listopada
1985 r.
17 lipca
1987 r.
turgutreis
(ex- turgut)
F 241 HDW Kilonia
20 maja
1985 r.
30 maja
1986 r.
4 lutego
1988 r.
Fatih
F 242
Glck Izmit
(Kocaeli)
1 stycznia
1986 r.
24 kwietnia
1987 r.
28 sierpnia
1988 r.
Yildrim
F 243
Glck Izmit
(Kocaeli)
24 kwietnia
1987 r.
22 lipca
1988 r.
17 listopada
1989 r.
Budowa fregat typu Yavuz
u
TECHNIKA I UZBROJENIE moduowe jednostki
2008/01
przegld morski 23
rema sprzonymi armatami kalibru 25 mm
o szybkostrzelnoci 3400 strzaw na minut
i zasigu 2 km.
Wyposaenie elektroniczne
Wyposaenie elektroniczne obejmuje: radar
nawigacyjny Racal Decca TM 1226 pracujcy
w pamie I; radar dozoru powietrznego Thales
DA08 pracujcy w pamie F, o zasigu 200 km;
radar dozoru oglnego BAE Systems AWS 6 Do-
lphin pracujcy w pamie G oraz radary kiero-
wania ogniem: Thales STIR dla rakiet przeciw-
lotniczych Sea Sparrow, pracujcy w pasmach
I/J/K, o zasigu 140 km dla celw o skutecznej
powierzchni odbicia wynoszcej 1 m
2
; Thales
WM25 do naprowadzania rakiet przeciwlotni-
czych i armaty kalibru 127 mm, pracujcy w pa-
smach I/J; dwa Oerlikon-Contraves Seaguard,
pracujce w pasmach I/J i wchodzce w skad
systemu obrony bezporedniej Sea Zenith. Za-
rwno radary Seaguard, jak i STIR s sprzo-
ne z optoelektronicznymi urzdzeniami kiero-
wania ogniem, umoliwiajcymi uycie rodkw
ogniowych rwnie w przypadku zastosowania
przez przeciwnika zakce elektronicznych lub
ograniczenia wasnych emisji.
Okrty typu Yavuz wyposaono w: holender-
ski system dowodzenia Thales STACOS-TU,
cza standardu Link-11, urzdzenia cznoci
satelitarnej WSC 3V(7) i Marisat, system na-
prowadzania migowcw TACAN URN 25
oraz urzdzenie identyfikacji swjobcy IFF
Mk XII. Na jednostkach zastosowano system
ostrzegania i zakcania Thales Rapids/Ram-
ses, dwie szeciorurowe wyrzutnie celw po-
zornych Mk 36 Mod. 1 SRBOC oraz holowa-
n puapk przeciwtorpedow SLQ-25 Nixie,
a take podkilow stacj hydrolokacyjn Ray-
theon SQS-56 (DE 1160), pracujc na red-
nich czstotliwociach zarwno w trybie pa-
sywnym, jak i aktywnym.
Zaoga fregat typu Yavuz liczy 180 mary-
narzy, w tym 24 oficerw.
fregaty typu Barbaros
(MeKo 200tn track ii)
Pozytywne wnioski z eksploatacji fregat ty-
pu Yavuz (MEKO 200TN Track I) skoniy
rzd Turcji do zamwienia w styczniu 1990 r.
dwch z czterech zaplanowanych jednostek
w zmodyfikowanej wersji MEKO 200TN
Track IIA (kontrakt wszed w ycie 13 marca
1991 r.). Postulowano wprowadzenie w zam-
wionych jednostkach takich zmian, jak: zwik-
szenie moliwoci zwalczania celw powietrz-
nych, usprawnienie systemu dowodzenia i po-
lepszenie waciwoci morskich. Mimo e
stocznia Blohm+Voss ukoczya projekt tych
okrtw w czerwcu 1992 r., to prace zwiza-
ne z budow pierwszej fregaty F 244 rozpo-
czy si ju 5 listopada 1991 roku.
We wszystkich jednostkach typu
Barbaros (track iiA i iiB)
zastosowano inny system
napdowy ni we fregatach
typu Yavuz.
u
List intencyjny w sprawie budowy drugiej
pary jednostek oznaczonych MEKO 200
Track IIB sygnowano 14 grudnia 1992 r., na-
tomiast finalny kontrakt na ich budow podpi-
sano z konsorcjum Blohm+Voss/Thyssen Rhe-
instahl Technik GmbH 25 listopada 1994 r.
Pierwsze okrty kadej serii (F 244 i F 246)
budowano w RFN, w stoczni Blohm+Voss
w Hamburgu, dwa pozostae za w tureckiej
stoczni Glck w Izmit (Kocaeli). W trakcie
budowy drugiej pary jednostek nastpiy znacz-
ne opnienia, wynikajce z zamroenia nie-
mieckiej subwencji na 6 miesicy od marca
do wrzenia 1995 r. Na takiej decyzji Niem-
cw zawaya turecka interwencja przeciwko
Kurdom w pnocnym Iraku. Opcja kontrak-
towa na budow kolejnych dwch fregat, po
jednej w stoczni niemieckiej i tureckiej, zosta-
a anulowana w padzierniku 1999 roku.
napd
Zamiast czterech silnikw wysokopr-
nych w systemie CODAD zastosowano sys-
tem CODOG (Combined Diesel or Gas Tur-
bine), skadajcy si z dwch silnikw wy-
2008/01
30 przegld morski
Fot. 3. BARBARoS pierwsza z fre-
gat nowej serii MeKO 200TN Track II.
Od wczeniejszych fregat odrnia j
cakowicie nowy ukad napdowy
Wyporno: 3100 ts std/3 350
ts pena, F 246F 247 3150
ts std/3400 ts pena.
Wymiary (d. x szer. x zan.):
116,72 (107,2 KLW) x 14,8
(13,8 KLW) x 4,25 (6,12 z sona-
rem), F 246F 247 117,72
(108,2 KLW) x 14,8 (13,8 KLW)
x 4,25 (6,12 z sonarem).
Napd: system CODOG dwa
silniki wysokoprne MTU 16V
1163 TB83, kady o mocy
6530 KM; dwie turbiny gazowe
Ge LM 2500-30, kada o mocy
31 766 KM; dwie przekadnie
firmy Renk; dwie ruby nastaw-
ne escher-Wyss.
Elektrownia okrtowa: cztery gene-
ratory spalinowe Siemens/MTU
8V 396, kady o mocy 620 kW.
Osigi: prdko 31,75 w, (eko-
nomiczna 22 w), zasig: 900
Mm/31,75 w, 4100 Mm/18 w,
zapas paliwa 300 t.
Uzbrojenie: 2 x IV wyrzutnie pokpr
RGM-84 Harpoon (8), 1 x VIII wy-
rzutnia Mk 29 Mod. 1 dla rakiet
plot. RIM-7M Sea Sparrow (24)
tylko F 244F 245, jedna
Dane taktyczno-techniczne fregat typu Barbaros (fot. 3):
szesnastokomorowa pionowa
wyrzutnia Mk 41 Mod. 8 dla ra-
kiet przeciwlotniczych RIM-7P
Sea Sparrow tylko F 246F
247, armata kalibru 127 mm
Mk 45 Mod. 2A, 3 x IV zestawy
przeciwlotnicze Oerlikon-
Contraves Sea Zenith kalibru
25 mm, 2 x III wyrzutnie torped
Mk 32 Mod. 5 kalibru 324 mm
dla torped POP Mk 46, migo-
wiec ZOP Agusta Bell AB 212
F 244F 245 lub Sikorsky SH-
70B Seahawk F 246F 247,
uzbrojone w pokpr Sea Skua lub
torpedy POP Mk 46.
Wyposaenie przeciwdziaania:
system ostrzegania i zakcania
Racal Cutlass/Scorpion,
2 x VI wyrzutnie celw pozor-
nych Mk 36 Mod. 1 SRBOC, ho-
lowana puapka przeciwtorpe-
dowa SLQ-25 Nixie.
Wyposaenie radiolokacyjne: radar
nawigacyjny Racal Decca 2690
BT (F 244F 245) lub Racal
Decca 20 V 90 (F 246F 247),
radar dozoru oglnego BAe
Systems AWS 6 Dolphin, trj-
wsprzdny radar dozoru po-
wietrznego BAe Systems AWS
9 TN (typ 996), radary kiero-
wania ogniem: 1 (F 244F
245) lub 2 (F 246F 247)
Thales STIR dla rakiet przeciw-
lotniczych, a w drugim wypad-
ku rwnie do kierowania
ogniem artylerii, Contraves
TMKu dla pokpr i armaty kali-
bru 127 mm (tylko F 244F
245), 2 Oerlikon-Contraves
Seaguard dla systemu
Sea Zenith.
Systemy dowodzenia i cznoci:
system dowodzenia STACOS
Mod. 3, cze danych Link-11,
systemy cznoci satelitarnej
WSC 3V(7) i Marisat, system
naprowadzania migowcw
Tacan URN-25; urzdzenie
swjobcy IFF Mk XII.
Wyposaenie hydroakustyczne:
podkilowa aktywno-pasywna
stacja hydrolokacyjna redniej
czstotliwoci Raytheon
SQS-56 (De 1160).
Zaoga: 187 marynarzy (22 ofi-
cerw) i 9 osb personelu lot-
niczego, maksymalnie
204 marynarzy.
TECHNIKA I UZBROJENIE moduowe jednostki
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A

(
2
)
2008/01
przegld morski 31
(22 wzy tylko z wykorzystaniem silnikw
wysokoprnych), oraz zasigi: 900 mil mor-
skich z prdkoci 31,75 wza i 4100 mil mor-
skich z prdkoci 18 wzw. Nowy system
napdowy jest mniej awaryjny.
Uzbrojenie
Pierwsze dwie jednostki uzbrojono podob-
nie jak fregaty typu Yavuz (take w pojedyn-
cz skrzynkow wyrzutni Mk 29 Mod. 1 dla
rakiet RIM-7M Sea Sparrow, ktrej zastoso-
wanie na jednostkach Yavuz byo podyktowa-
ne wzgldami oszczdnociowymi). Fregaty
typu Barbaros uzbrojono w nowe armaty Mk
45 Mod. 2A. kalibru 127 mm. Na ostatnich
dwch okrtach zamontowano pionow szes-
nastokomorow wyrzutni Mk 41 Mod. 8 dla
rakiet RIM-7P Sea Sparrow (usytuowano j
za kominem). Taka sama wyrzutnia ma by
zastosowana na starszych jednostkach w ra-
mach ich modernizacji. Dziki przedueniu
kaduba na fregatach mog bazowa wiksze
migowce pokadowe Sikorsky SH-70B
Seahawk uzbrojone w rakiety przeciwokr-
towe Sea Skua i torpedy Mk 46 (fot. 4).
dodatkowe wyposaenie
Na fregatach typu Barbaros zastosowano: no-
wy zintegrowany system dowodzenia, nowo-
Moliwoci
F
regaty typu Barbaros maj kadub o dugoci
116,72 m (107,2 midzy pionami) i szerokoci
14,8 m (13,8 na linii wodnej). Ich zanurzenie wy-
nosi 4,25 m (z opywk sonaru 6,12). Wyporno
tych jednostek jest wiksza ni fregat typu yavuz
i wynosi 3100 t (pena 3350 t). Fregaty drugiej pa-
ry maj dziobowe nadburcie oraz duszy o 1 m ka-
dub, a w zwizku z tym wiksz o 50 t wyporno.
sokoprnych MTU 16V 1163 TB83, kady
o mocy 6 530 KM, i dwch pracujcych od-
dzielnie turbin gazowych LM 2500-30, ka-
da o mocy 31 766 KM.
Prd elektryczny zapewniaj cztery genera-
tory firmy Siemens napdzane silnikami wy-
sokoprnymi MTU 8V 396, kady o mocy
620 kW. Urzdzenia napdowe zamontowano
w czterech oddzielnych przedziaach. W pierw-
szym od strony dziobu znajduj si dwa gene-
ratory spalinowe, w nastpnym dwie turbi-
ny gazowe w dwikochonnych osonach,
w kolejnym przedziale przekadnie reduk-
cyjne oraz napdowe silniki wysokoprne za-
mknite we wsplnej osonie dwikochon-
nej, a w ostatnim przedziale pozostae dwa
generatory. Nowy system napdowy pozwala
osign wiksz prdko 31,75 wza
Fot. 4. SAlihREiS oD RuFY. Na ldowisku widoczny migowiec Seahawk
u
2008/01
32 przegld morski
czeniejsze radary i cytadele gazoszczelne, no-
we systemy informacji bojowej Thales STACOS
Mod. 3 oraz nowy trjwsprzdny radar dozo-
ru powietrznego Bae Systems AWS-9 TN (typ
996), pracujcy w pasmach E i F. Zamiast ra-
daru kierowania ogniem Thales WM25 zasto-
sowano na pierwszej parze radar Contraves
TMKu pracujcy w pasmach I i J, na drugiej
parze za drugi radar Thales STIR. Okrty
F 244 i F 245 wyposaono w radar nawigacyj-
ny Racal Decca 2690 BT z przystawk antyko-
lizyjn, a okrty F 246 i F 247 w Racal Dec-
ca 20 V 90. Na wszystkich czterech jednostkach
zastosowano system ostrzegania i zakcania
(ESM/ECM) Racal Cutlass/Scorpion.
Pierwsza para fregat ma pomieszczenia
sztabowe, dziki czemu fregaty te mog pe-
ni funkcje jednostek flagowych zespow
okrtw. Zaoga liczy 187 marynarzy, w tym
22 oficerw, i 9 osb personelu lotniczego.
Dodatkowo mona zaokrtowa omiu o-
nierzy (fot. 5).
Na wszystkich okrtach typu MEKO 200TN
zainstalowano 30 moduw, przy czym pi
stanowi moduy uzbrojenia, pitnacie elek-
troniki, osiem wyposaenia, a dwa zawiera-
j maszty.
Podsumowanie
Fregaty typu Yavuz i Barbaros nie s okr-
tami przeznaczonymi do wywalczenia prze-
wagi na akwenie. Ich gwnym zadaniem jest
zwalczanie jednostek nawodnych przeciwni-
ka i jednoczenie osanianie wasnych si
przed bezporednim atakiem z powietrza lub
spod wody.
Na takie przeznaczenie fregat wskazuj: ich
uzbrojenie w rakiety przeciwokrtowe i a trzy
artyleryjskie zestawy obrony bezporedniej,
mae moliwoci zwalczania celw powietrz-
nych na rednich i duych odlegociach oraz
niezbyt due moliwoci zwalczania okrtw
podwodnych (to zadanie wykonuj gwnie
migowce ZOP). Yavuz i Barbaros s typo-
wymi jednostkami eskortowymi, zdolnymi do
dziaa zarwno na morzach zamknitych, ta-
kich jak morza Czarne czy rdziemne, jak
i na wodach oceanicznych. Doskonale uzupe-
niaj potencja tureckiej floty.
mgr in. AndRZej nitKA
typ
Numer
burtowy
Stocznia
Pooenie
stpki
Wodowanie
Wejcie do
suby
Barbaros
F 244 B+V Hamburg
18 marca
1993 r.
29 wrzenia
1993 r.
16 marca
1995 r.
orucreis
F 245
Glck Izmit
(Kocaeli)
15 wrzenia
1993 r.
28 lipca
1994 r.
10 maja
1996 r.
Salihreis
F 246 B+V Hamburg
24 lipca
1995 r.
26 wrzenia
1997 r.
17 grudnia
1998 r.
kemalreis
F 247
Glck Izmit
(Kocaeli)
4 kwietnia
1997 r.
24 lipca
1998 r.
8 czerwca
2000 r.
Budowa fregat typu Barbaros
Fot. 5. oRuCREiS wpywajcy do Portsmouth
u
TECHNIKA I UZBROJENIE moduowe jednostki
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
przegld morski 33 przegld morski 33
15. 11. 30 eskadra Lotnicza
Marynarki Wojennej przeprowa-
dzia szkolenie lotnicze z poszu-
kiwania rozbitkw w wyznaczo-
nym rejonie morskim. Zaogi sa-
molotw patrolowo-rozpoznaw-
czych An-28 B1R wiczyy ele-
menty poszukiwania rozbitka,
tratwy ratunkowej i jednostki
pywajcej.
16. 11. Minister obrony naro-
dowej Bogdan Klich, w asycie
szefa Sztabu Generalnego
Wojska Polskiego gen. Francisz-
ka Ggora i dowdcy Garnizonu
Warszawa gen. bryg. Kazimie-
rza Gilarskiego, zoy wieniec
na pycie Grobu Nieznanego
onierza. W uroczystoci
uczestniczyli przedstawiciele
MON, Sztabu Generalnego WP
oraz dowdcy poszczeglnych
rodzajw si zbrojnych.
20. 11. Minister obrony narodo-
wej Bogdan Klich wzi udzia
w posiedzeniu Rady Unii
europejskiej ds. Oglnych
i Stosunkw Zewntrznych
(GAeRC General Affairs and
external Relations Council), kt-
re odbyo si w Brukseli.
Podczas wsplnej sesji mini-
strowie spraw zagranicznych
i obrony pastw Ue dyskutowali
na temat europejskiej polityki
bezpieczestwa i obrony oraz
obecnej sytuacji w Darfurze.
22. 11. Gen. bryg. Andrzej
Fakowski zosta wybrany na
stanowisko szefa Zarzdu
Logistyki i Zasobw
Midzynarodowego Sztabu
Wojskowego NATO (Assistant
Director, Logistics and
Resources Division, IMS).
Gen. bryg. A. Fakowski bdzie
AKTUALNOCI
W
Marynarce Wojennej RP przebywaa 13 listopada delegacja
francuskiej marynarki wojennej z dowdc Alfan Brest kontr-
adm. Loicem Raffaellim, kmdr. Jeanem-Michaelem Frugonem oraz
kmdr. Markiem Cheyroux. Gocie odwiedzili dowdztwo 3 Flotylli
Okrtw, Akademi Marynarki Wojennej oraz Centrum Operacji Mor-
skich. Delegacja si morskich Francji spotkaa si z marynarzami na
pokadzie fregaty rakietowej ORP Gen. K. Puaski.
Francuska delegacja
14
listopada 2007 roku
w Kwaterze Gwnej
sojuszu zakoczyo si dwu-
dniowe posiedzenie Komitetu
Wojskowego (KW) z udziaem
wojskowych szefw obrony
pastw NATO oraz pastw part-
nerskich. W posiedzeniu uczest-
niczy szef SGWP gen. Franci-
szek Ggor. W trakcie spotkania
dokonano przegldu biecych
JESIENNA SESJA
KW NATO
operacji NATO oraz dyskutowano
na temat transformacji si i woj-
skowych struktur sojuszu.
Wanym punktem obrad w dru-
gim dniu posiedzenia by wybr
nastpcy obecnego przewodni-
czcego Komitetu Wojskowego
NATO gen. Raya Henaulta (z pra-
wej). Wojskowi szefowie obrony
26 pastw czonkowskich w nie-
jawnym gosowaniu wybrali na no-
wego przewodniczcego Komite-
tu Wojskowego NATO admiraa
Giampaolo Di Paola (z lewej).
K
R
Z
y
S
Z
T
O
F

W
y
G
N
A

2008/01
N
A
T
O
L
oty na poligon morski wykonaa 15 listopada 2007 r. 29 Darow-
ska eskadra Lotnicza. Zaogi migowcw zwalczania okrtw pod-
wodnych Mi-14 P bombardoway cele z uyciem bomb szkolnych
P-50 i gbinowych PAB-250-120. Gwnym zadaniem zag migow-
cw ZOP byo szkolenie w wykrywaniu, ledzeniu i zwalczaniu okrtw
podwodnych samodzielnie i we wsppracy z zespoami okrtowymi.
Bombardowanie
nad morzem
AKTUALNOCI
najwyszym rang polskim
generaem zajmujcym sta-
nowisko w Midzynarodowym
Sztabie Wojskowym
(IMS) NATO.
23. 11. Profilaktyka uzale-
nie alkoholowych i narko-
tycznych oraz problematyka
zachowa autoagresywnych
byy tematem konferencji
przeprowadzonej w 8 Flotylli
Obrony Wybrzea.
Organizatorem by Wydzia
Wychowawczy Dowdztwa
8 FOW. W konferencji uczest-
niczyli dowdcy okrtw i pod-
oddziaw brzegowych oraz
oficerowie wychowawczy.
23. 11. Kilkunastu onierzy
zawodowych i pracownikw
wojska z Centrum Szkolenia
Marynarki Wojennej i Szkoy
Podoficerskiej MW odebrao
z rk komendanta CSzMW
nagrody rzeczowe i listy gratu-
lacyjne za dugoletni dziaal-
no na rzecz honorowego
krwiodawstwa. W uroczystym
spotkaniu wzili udzia: szef
szkolenia Marynarki Wojennej
wiceadmira Maciej
Wglewski, komendant
6 Wojskowego Oddziau
Gospodarczego kmdr dypl.
Ryszard Filiski oraz przed-
stawiciele wadz samorzdo-
wych i administracyjnych re-
gionu supskiego.
25. 11. Wsawiony w wielu
morskich bitwach podczas
II wojny wiatowej niszczy-
ciel ORP Byskawica
w dniu swoich 70. urodzin
otrzyma prestiowe odzna-
czenie International
Maritime Heritage Award
2008/01
34 przegld morski
Wizyta w Marynarce Wojennej RP
M
inister obrony narodowej
Bogdan Klich przebywa
4 grudnia z wizyt w Marynarce
Wojennej. Podczas pobytu zapo-
zna si z wyposaeniem eskadr
Gdyskiej Brygady Lotnictwa Ma-
rynarki Wojennej. Szef resortu
obrony zoy take wizyt w Cen-
trum Operacji Morskich, w porcie
wojennym na Oksywiu i w 3 Flo-
tylli Okrtw oraz spotka si
z marynarzami fregaty rakietowej
ORP Gen. K. Puaski.
Podczas wizyty ministrowi to-
warzyszy szef Sztabu General-
nego Wojska Polskiego
gen. Franciszek Ggor oraz ofi-
cerowie SGWP.
W
I
T
O
L
D

S
T
R
Z
e
L
e
C
K
I
W
W
W
.
M
W
.
M
I
L
.
P
L
M
A
R
I
A
N

K
L
U
C
Z
y

S
K
I
2008/01
AKTUALNOCI
odznaczenie za zasugi wojen-
ne okrtu oraz za znakomite
zachowanie jednostki.
W imieniu midzynarodowego
stowarzyszenia The World
Ship Trust wrczy je jego pre-
zes lord Ambrose Greenway.
27. 11. Minister obrony narodo-
wej Bogdan Klich powierzy
obowizki nowemu podsekreta-
rzowi stanu w Ministerstwie
Obrony Narodowej. Stanisaw
Jerzy Komorowski bdzie kiero-
wa sprawami polityki obronnej.
27. 11. wier wieku temu,
27 listopada 1982 r., podnie-
siono biao-czerwon bander
na dwch bliniaczych okrtach
hydrograficznych: ORP
Heweliusz i ORP Arctowski,
zbudowanych w Stoczni
Pnocnej w Gdasku. Razem
z bliniakami jubileusz wici
aglowiec ORP Iskra, ktry
25 lat skoczy 11 sierpnia
2007 r. Z tej okazji w gdyskiej
bazie morskiej odbya si cere-
monia uwietniajca to wyda-
rzenie. Na uroczysto przybyli
m.in. gwni projektanci jedno-
stek, a take ich matki chrzest-
ne: Teresa Bossy
Heweliusza, Krystyna
Tokarska-Kierek
Arctowskiego i Barbara
Zieliska Iskry.
29. 11. Prezes Rady Ministrw
Donald Tusk powoa Piotra
Czerwiskiego na stanowisko
sekretarza stanu w Minister-
stwie Obrony Narodowej.
30. 11. Okrt ratowniczy ORP
Lech obchodzi 33. urodziny.
Z tej okazji odbya si uroczysta
zbirka. Uroczysto staa si
przegld morski 3o
U
roczystoci zwi-
zane z 89. roczni-
c powstania Mary-
narki Wojennej 28 li-
stopada 2007 r. roz-
poczo podniesienie
na polskich okrtach
wielkiej gali bandero-
wej. Gwne uroczy-
stoci odbyy si
w Gdyni. Przedstawi-
ciele Dowdztwa MW
na czele z szefem
szkolenia Marynarki
Wojennej wiceadm.
Maciejem Wglew-
skim i zastpc do-
wdcy, szefem Sztabu
MW kontradm. Wal-
demarem Guszko,
wadze samorzdowe
Gdyni, m.in. prezydent
miasta Wojciech
Szczurek, Zarzd
Stoczni MW SA w asy-
cie Kompanii i Orkie-
stry Reprezentacyjnej
MW zoyli kwiaty na
pycie Pomnika Mary-
narza Polskiego.
Marynarki Wojennej RP
89 lat
W
uroczystym posiedzeniu Se-
natu Akademii Marynarki
Wojennej i rodowisk uczelni, kt-
re odbyo si 7 grudnia, wzi
udzia byy dowdca Marynarki
Wojennej adm. floty Roman Krzy-
elewski. Admira skomentowa
m.in. plany reorganizacji szkolnic-
twa wojskowego oraz wygosi wy-
kad na temat stanu obecnego
i perspektyw rozwoju morskiego
rodzaju si zbrojnych.
POSIEDZENIE SENATU AMW
K
R
Z
y
S
Z
T
O
F

W
y
G
N
A

2008/01
AKTUALNOCI
take okazj do podzikowa-
nia byemu, wieloletniemu do-
wdcy okrtu kmdr. por. Jaro-
sawowi Serzysko.
Uhonorowano te najstarsze-
go czonka marynarskiej ro-
dziny, byego dowdc dziau
cznoci st. chor. sztab. mar.
Tadeusza Pietrzyckiego.
4. 12. Minister obrony narodo-
wej Bogdan Klich zoy wizyt
w Marynarce Wojennej.
Szefowi resortu obrony narodo-
wej towarzyszyli: szef Sztabu
Generalnego WP gen. Franci-
szek Ggor, radca w Minister-
stwie Obrony Narodowej
gen. broni Mieczysaw Bieniek
oraz oficerowie SGWP. Minister
Klich zapozna si m.in. z zada-
niami wykonywanymi przez
morski rodzaj si zbrojnych oraz
planami jego rozwoju.
5. 12. Zakoczono i podsu-
mowano roczny cykl szkolenia
lotniczego w 30 eskadrze
Lotniczej Marynarki Wojennej.
Dowdca eskadry kmdr
por. pil. Jarosaw
Andrychowski podzikowa
personelowi za bezpieczne
wykonywanie lotw i zabez-
pieczenie dziaalnoci szkole-
niowej eskadry.
12. 12. Na posiedzeniu nowo
wybranych dziekanw rodza-
jw si zbrojnych, lskiego
i Pomorskiego Okrgu
Wojskowego oraz instytucji
centralnych MON wybrano no-
wego przewodniczcego
Konwentu Dziekanw
Oficerw WP. Zosta nim po-
nownie pk Anatol Tichoniuk.
Jego zastpc zosta pk Ja-
nusz Chwiejczak.
36 przegld morski
K
omisja Obrony Narodowej
Sejmu 29 listopada 2007r.,
jednogonie i z poprawk zwik-
szajc wydatki na uposaenia
onierzy kosztem moderniza-
cji technicznej zatwierdzia pro-
jekt budetu resortu obrony na
2008 r. Limit wydatkw obron-
nych, ksztatowanych zgodnie
z formu 1,95% przewidywa-
nego PKB roku poprzedniego,
wyniesie 22,559 mld z. To
o 2,3 mld z wicej ni w tym
roku. W ostatnich tygodniach,
z powodu dwukrotnego podwy-
szenia przez prezydenta na
wniosek wczesnego szefa MON
mnonika kwoty bazowej z po-
ziomu 2,26 do poziomu 2,48, fi-
nansici z Departamentu Bu-
detowego przesunli a
350 mln z z funduszy moderni-
zacyjnych i biecych na rodki
uposaeniowe.
Budet MON w 2008 r.
DZIE PODCHOREGO
W
ielk parad
z pochodnia-
mi ulicami Gdyni,
uroczystym apelem
przy okrcie ORP
Byskawica oraz
zoeniem wiecw
na pycie Pomnika
Marynarza Polskie-
go podchorowie
Akademii Marynar-
ki Wojennej uczcili
tegoroczny Dzie
Podchorego.
W paradzie udzia
wziy Orkiestra Re-
prezentacyjna Mary-
narki Wojennej
i Kompania Repre-
zentacyjna Marynar-
ki Wojennej.
W
W
W
.
M
W
.
M
I
L
.
P
L
2008/01
TRENDY aaa
przegld morski 37
TECHNIKA I UZBROJENIE nowe rodki
W
przypadku zaburzenia jedno-
rodnoci opywu poruszaj-
cego si ciaa powstaje stre-
fa obnionego cinienia, kt-
r stopniowo wypeniaj gazy rozpuszczo-
ne w wodzie. Powstaje tzw. pcherz kawi-
tacyjny. Po przekroczeniu warunkw kry-
tycznych ulega on implozji, a uderzajcy
z du si sup wody powoduje wybijanie
materiau (np. metalu) z powierzchni ciaa
i generowanie pola akustycznego (tzw.
szum kawitacyjny). W przypadku rub na-
pdowych jednostek pywajcych dodatko-
wo spada ich sprawno.
Uzyskiwanie zjawiska superkawitacji
Zjawisko superkawitacji mona uzyska
dwoma sposobami:
dla cia poruszajcych si z maymi prd-
kociami przez wprowadzenie gazu w war-
stw przypowierzchniow ciaa i wytworze-
nie warstwy separujcej, otaczajcej ciao
w sposb cigy (efekt superkawitacji);
dla cia poruszajcych si z duymi prd-
kociami po przekroczeniu pewnej prdko-
ci krytycznej, cile zwizanej z ksztatem
poruszajcego si ciaa, dochodzi do samoist-
Zjawisko kawitacji jest zwizane z ruchem cia staych w cieczach
wok powierzchni ciaa tworz si warstwy laminarne wody
o rnych prdkociach.
zjawisko superkawitacji i jego wykorzystanie
w dziaaniach na morzu
nego zaburzenia jednorodnoci opywu ciaa
przez strumienie wody.
Stosujc pierwszy sposb, gazy mona wy-
twarza za pomoc specjalnego generatora.
Mona take wykorzysta cz gazw spalino-
wych, jakie powstaj w jednostce napdowej (sil-
niku rakietowym) nadajcej ciau ruch postpo-
wy. Gazy z generatora s podawane do warstwy
przypowierzchniowej przez specjalne otwory,
znajdujce si na caej powierzchni ciaa
(rys. 1A). Stosowanie tego sposobu wymaga po-
krycia obiektu dodatkowym paszczem z gst
Blaski i cienie
superkawitacji
Wykorzystanie zjawiska
W
przypadku odpowiednio uksztatowanych
bry obrotowych, poruszajcych si w toni
wodnej z bardzo duymi prdkociami (okoo
100 m/s), efekt superkawitacji wystpuje w spo-
sb naturalny, natomiast przy mniejszych prdko-
ciach zjawisko to musi by uzyskiwane w sposb
sztuczny. Pozwala ono zmniejszy opory poruszaj-
cego si ciaa i uzyska jego wiksz prdko
(a co za tym idzie energi kinetyczn). Dziki temu
czas osignicia celu przez torpedy jest krtszy.
Wzrasta te gboko penetracji toni wodnej
przez pociski.
u
2008/01
TRENDY aaa
3B przegld morski
TECHNIKA I UZBROJENIE nowe rodki
Rozwj techniki rakietowej umoliwi osi-
ganie coraz wikszych prdkoci podwodnych
w systemach niezalenych od atmosfery (sil-
nikach wykorzystujcych wasne rdo utle-
niacza). Z kolei osignicia w dziedzinie hy-
drodynamiki duych prdkoci pozwoliy na
podjcie prb zastosowania superkawitacji
w torpedach. Pierwsze tego rodzaju prby
przeprowadzono w Zwizku Radzieckim ju
na pocztku lat 50. minionego wieku. Opra-
cowano lotnicz torped zwalczania okrtw
podwodnych RAT-52
1
. W pniejszych la-
tach w ZSRR doskonalono konstrukcje torped.
Podobne projekty badawcze rozpoczto rw-
nie w USA i RFN.
NOTATKA
Przez dugi czas gwnym problemem badawczym by
ukad sterowania. Zastosowanie klasycznych paszczyzn
sterowych przy tak duych prdkociach doprowadzao do
rozerwania kaduba torpedy.
1
G. Uvarov: Podwodne rakiety: mit czy rzeczywisto. Military
Parade 1996 nr 34.
Kady z trzech wspomnianych orodkw za-
stosowa inne rozwizanie. Rosjanie wybrali
odchylane powierzchnie sterujce (fot. 1a),
wspomagane maymi pomocniczymi silnika-
mi rakietowymi i w ograniczonym stopniu
zmian pooenia kawitatora. Niemcy zdecy-
dowali si wycznie na sterowanie przez od-
chylenie kawitatora, natomiast Amerykanie za
najlepszy uznali zestaw: sterowanie wektorem
cigu (fot. 1b) i wysuwane powierzchnie ste-
rowe (fot. 1c).
Istotnym zagadnieniem konstrukcyjnym by-
o opracowanie ukadu naprowadzania torpe-
dy na cel. Pierwsza torpeda superkawitacyj-
na radziecki Szkwa nie zostaa wyposa-
ona w ukad samonaprowadzania, poniewa
pocisk nie mia zdolnoci manewrowych, a je-
dynie ograniczone moliwoci stabilizowania
swego ruchu. Dopiero drug wersj wyposa-
ono w elementy sterowe. Pomimo to nie wy-
posaono jej w ukad samonaprowadzania.
Uznano, e bdzie mona efektywniej kiero-
wa uzbrojeniem, wykorzystujc namiary so-
narw jednostki macierzystej. W pierwszej fa-
zie biegu torpedy komendy sterujce s prze-
rdo: D. Miller: Superkawitacja. Przystpujc do wojny w p-
cherzykach powietrza. Janes IDR 1995 nr 12, s. 6164.
Rys. 1. Sposoby wytwarzania
zjawiska superkawitacji
u sieci przewodw doprowadzajcych gaz. Z ko-
lei gazy z silnika, w zalenoci od jego usytu-
owania, mog tworzy pcherz bezporednio
(rys. 1B) lub by podawane za pomoc kanau
zwrotnego (rys. 1C). W pierwszym rozwiza-
niu naley uwzgldni dodatkowe opory wyst-
pujce podczas ruchu obiektu, poniewa sam
silnik nie jest objty pcherzem kawitacyjnym.
Lepsza bdzie opcja alternatywna, mimo e rw-
nie zakada si w niej uycie dodatkowego ka-
nau przesyania gazu do czci dziobowej.
W przypadku cia poruszajcych si z du-
ymi prdkociami pcherz kawitacyjny jest
zazwyczaj wytwarzany przez specjalnie
uksztatowany czepiec, znajdujcy si w cz-
ci przedniej ciaa (rys. 1D). Rozwizanie to
najczciej bywa stosowane w przypadku
mniejszych obiektw.
Zjawisko superkawitacji
w systemach uzbrojenia
Zjawisko superkawitacji jest wykorzysty-
wane w systemach broni morskiej wymaga-
jcych duych prdkoci obiektw podwod-
nych, czyli gwnie w torpedach i systemach
raenia obiektw podwodnych prowadzcych
ogie z powierzchni wody.
silnik rakietowy
silnik rakietowy
silnik
rakietowy
generator
gazu
A
B
C
D
silnik rakietowy
2008/01
przegld morski 33
syane do elementw wykonawczych za po-
moc przewodu.
Niemcy i Amerykanie pierwotnie rozwaali
zastosowanie w torpedach ukadw optoelek-
tronicznych. Jednak z powodu ograniczonego
zasigu torped, spowodowanego tumieniem
impulsw promieniowania laserowego przez
wod morsk, zrezygnowano z tego rozwiza-
nia. Inna opcja polegaa na zastosowaniu hy-
drolokatorw. Wymagao to bezporedniego
kontaktu zespou antenowego z wod, a wic
umieszczenia przetwornikw poza stref wy-
stpowania kawitacji (np. w kawitatorze). Na-
ley przy tym pamita o ograniczeniach wy-
nikajcych z samego zjawiska kawitacji (szum
kawitacyjny) oraz o polu akustycznym genero-
wanym przez jednostk napdow torpedy.
Ostatecznie przyjto to rozwizanie, cho jego
skuteczno wydaje si ograniczona (tab.).
Problemem, ktry wymaga rozwizania, jest
jednostka napdowa. W dotychczas testowa-
nych torpedach superkawitacyjnych stosowa-
no silniki rakietowe na paliwo cieke (Rosja)
lub stae (RFN, USA). Pierwsze rozwizanie
umoliwia pynne sterowanie wielkoci ci-
gu, natomiast drugie zapewnia wikszy cig
jednostkowy, jednak bez moliwoci wycze-
nia silnika. W obydwu przypadkach do pod-
trzymania procesu spalania jest niezbdny utle-
niacz. Wymaga on dodatkowej przestrzeni.
Konstrukcje wykorzystujce zjawisko superka-
witacji mona podzieli na:
maokalibrowe nieposiadajce wasnego
napdu, a prdkoci uzyskane w wyniku spale-
nia adunku miotajcego przed wejciem do
wody stanowi ich prdko maksymaln, za-
pewniajc penetracj toni wodnej rzdu kil-
kudziesiciu metrw;
wielkokalibrowe w wyniku wystrzelenia
zostaje im nadana jedynie prdko pocztko-
wa. Prdko maksymalna jest uzyskiwana za
pomoc przyspieszacza rakietowego i utrzymy-
wana za pomoc silnika marszowego (rwnie
rakietowego).
Podzia
Fot. 1. RoZWiZANiA sterowania torpedami super-
kawitacyjnymi
rdo: M. Annati: Trendy w technice torpedowej. Naval
Forces 2003 nr 3, s. 101107.
2
Rosyjski Szkwa bdzie uderza jak pchnicie sztyletem.
Janes Intelligence Review 1995 nr 5 (suplement), s. 12;
J. Downing: Jak Szkwa zwikszy zdolno do przetrwania ra-
dzieckich SSBN. Janes Intelligence Review 1999 nr 11, s. 6.
3
M. Annati: Trendy i technice torpedowej. Naval Forces
2003 nr 3, s. 101107.
u
a
b
c
Rosyjski Szkwa
W latach 80. XX w. w Moskiewskim In-
stytucie Lotnictwa prowadzono badania nad
uzbrojeniem okrtw podwodnych klasy
Akua i Sierra. Efektem tych prac bya torpe-
da VA-111, wprowadzona do eksploatacji
w 1994 r. (rys. 2)
2
. Napdzana silnikiem na
paliwo cieke (silnik startowy bazuje na pali-
wie staym) osiga ona prdko okoo 200 w
3
.
Tak warto parametru uzyskano kosztem
2008/01
40 przegld morski
bezpieczestwa. Specjalici twierdz, e skad-
niki zastosowanego paliwa nie s zbyt stabil-
ne, a przejcie z silnika startowego na marszo-
wy nie zawsze zachodzi w dostatecznej odle-
goci. Wskazuje to przykad okrtu podwod-
nego Kursk, ktry zaton podczas wicze
na Morzu Barentsa w sierpniu 2000 r. z powo-
du eksplozji w okolicy dziobowego przedzia-
u torpedowego.
Torpeda Szkwa jako rodek przenoszenia
gowic jdrowych nie bya sterowana, a je-
dynie stabilizowana w ruchu prostolinio-
wym. Moc zastosowanej w niej gowicy bo-
jowej bya dostatecznie dua, zmiana kursu
biegncej torpedy stanowia zagadnienie
drugorzdne. Jednak nawet w przypadku za-
stosowania gowicy klasycznej przyjmowa-
ny w taktyce uycia dystans strzau i czas
osignicia przez pocisk celu praktycznie
wykluczay moliwo zastosowania przez
zaatakowany okrt skutecznych rodkw
przeciwdziaania. Dopiero torped Szkwa 2,
o zwikszonym zasigu, wyposaono
w brzechwy sterowe. Zastosowano w niej
rwnie ukad sterowania wykorzystujcy
pomocnicze silniki rakietowe. W ten sposb
zwikszono celno broni. Konstruktorzy
torpedy zrezygnowali wic z gowicy jdro-
wej na rzecz konwencjonalnej.
niemiecka Barracuda
Wykorzystujc osignicia badawcze
w dziedzinie ruchu szybkich cia w toni wod-
nej, Niemcy rozpoczli w 1988 r. prace nad
podwodnymi wielkokalibrowymi rodkami ra-
enia Barracudami. W 1991 r. zainicjowano
badania nad systemem kontroli oraz jednost-
k napdow. Opracowano rwnie matryc
akustycznych przetwornikw odbiorczych (za-
sig wykrycia celu w czasie prb wynis wi-
cej ni 200 m) i wysokiej mocy jednostk na-
pdow na paliwo stae.
Oferta
W
poowie lat 90. ubiegego wieku torpedy su-
perkawitacyjne pojawiy si na midzynaro-
dowych wystawach uzbrojenia Defendory 94
i IDeX 95. Inn wersj torpedy (Szkwa e) zakupiy
m.in. Chiny (40 szt.) i Iran (kilka egzemplarzy). Iran
wkrtce poinformowa o pomylnym odpaleniu wa-
snej wersji torpedy, nazwanej Hoot (wale)
4
, nato-
miast Chiny pracuj nad tego rodzaju uzbrojeniem
we wsppracy z Rosj.
NOTATKA
Elementem niszczcym w projektowanych pociskach
Barracuda bya standardowa gowica bojowa. Uznano, e
poczenie wysokiej energii uderzenia z si niszczc a-
dunku bojowego jest wystarczajco efektywne do porae-
nia dowolnego obiektu.
W celu zwikszenia zasigu, skrytoci
dziaania oraz uniknicia koniecznoci ma-
newrowania pociskiem po uzyskaniu efektu
superkawitacji, dla okrtw podwodnych
opracowano moduowy system torpedowy
Ko trojaski. Skada si on ze sterowanego
przewodowo podzespou marszowego, ada-
ptowanego z klasycznej torpedy, i podpoci-
sku Barracuda wystrzeliwanego z pokadu
podzespou marszowego po wstpnym nakie-
rowaniu na cel (rys. 3)
5
.
Amerykaska torpeda hSS
Jest ona opracowywana od 1997 r. przez
amerykaskie orodki naukowo-badawcze we
wsppracy z niemiecka firm Diehl-BGT-De-
fence (rys. 4). Aby opracowa efektywny sys-
tem uzbrojenia, powoano liczne zespoy ro-
bocze. Zajy si one jednostkami napdowy-
mi, systemami sterowania, generacj zjawiska
kawitacji oraz rodkami przenoszenia. Na po-
trzeby pocisku opracowano rne gowice bo-
jowe, w zalenoci od rodzaju atakowanego
celu, cho powszechnie uwaa si, e przy uzy-
skiwanej prdkoci sama energia uderzenia
w cel jest wystarczajca do jego skutecznego
wyeliminowania.
Torpeda zostaa wyposaona w ukad stero-
wania, naprowadzania i kontroli ruchu, umo-
4
Wiadomoci z marynarek wojennych. Naval Forces 2006
nr 3, s. 125126.
5
W. Rugger, W. Hinding: Barracuda sterowanie i kierowanie
podwodnej rakiety wykorzystujcej zjawisko superkawitacji.
Konferencja UDT PACIFIC 2006.
TECHNIKA I UZBROJENIE nowe rodki
u
2008/01
przegld morski 41
liwiajcy samodzielne poszukiwanie i nakie-
rowanie na manewrujcy obiekt
6
.
Powietrzny system oczyszczania
akwenu z min An/AWS-2 RAMicS
RAMICS (rys. 5) to system migowcowy -
czcy moliwoci wykrywania za pomoc pro-
mieni laserowych obiektw podwodnych znaj-
dujcych si w warstwie przypowierzchniowej
z moliwoci neutralizowania pociskami super-
kawitacyjnymi obiektw zidentyfikowanych ja-
ko miny
7
. Podsystem powietrznej detekcji opar-
rdo: S. Ashley: Podwodny lizg. wiat Nauki 2001 nr 7, s. 2231.
Rys. 2. Rosyjska torpeda superkawitacyjna Szkwa
6
M. Annati: Trendy w technice torpedowej. Naval Forces
2003 nr 3, s. 101107; e. H. Lundquist: Torpedy i obrona
przeciwtorpedowa: zapewnienie zwycistwa pod powierzchni
wody. Naval Forces 2004 nr 3, s. 8697 oraz J. Castano i in.:
Superkawitacja. Nowe koncepcje uzbrojenia ZOP jako element
Sea Shield. Naval Forces 2005 nr 3, s. 9095.
7
M.in.: D. Miller: Superkawitacja. Przystpujc do wojny
w pcherzykach powietrza. Janes IDR 1995 nr 12,
s. 6164; D. Stockfisch: Superkawitacyjne pociski podwodne.
Soldat und Technik 2001 nr 7, s. 4546; G. Uwarow:
Podwodne rakiety: mit czy rzeczywisto. Military Parade
1996, nr 3, s. 12; Rosyjski Szkwa, Janes Intelligence
Review 1995 nr 5, s. 12.
rdo: S. Nitshke: Wojna na wodach pytkich. Naval Forces 2005 nr 3, s. 1628.
Rys. 3. Niemiecka torpeda superkawitacyjna Barracuda
ukonie
ustawione
urzdzenie
kawitacyjne
silniczek
startowy
silnik
rakietowy
prowadnica
wysuwana
sprynowo
kanay
wentylacyjne
gowica
bojowa
systemy
ukadu
napdowego
paliwo
rakietowe
szpula z kablem
sterujcym
dysza silnika
rakietowego
2008/01
42 przegld morski
to na zmodernizowanym urzdzeniu typu
LIDAR, wykorzystujcym niebiesko-zielony la-
ser impulsowy. Pierwotnie stanowi on zasadni-
czy element systemu Magic Lantern 30, opraco-
wanego przez Kaman Aerospace i testowanego
w latach 19901991 podczas wojny w Zatoce
Perskiej. W urzdzeniu tym wizka laserowego
detektora identyfikuje i klasyfikuje obiekty.
Dziki moliwoci opromieniowania obiektu
z kilku stron rozpoznanie cechuje niski stopie
tzw. faszywego alarmu. Ponadto urzdzenie la-
serowe w czasie prowadzenia ognia zapewnia
automatyczne utrzymanie miny w celowniku
podsystemu niszczcego. W podsystemie kiero-
wania ogniem wykorzystano komputer kontroli
pochodzcy z amerykaskiego okrtowego ze-
stawu obrony bezporedniej Phalanx.
Wanym elementem skadowym systemu
jest stabilizowane dziako maokalibrowe.
Opracowano dla niego amunicj o zwikszo-
nym zasigu penetracji toni wodnej. S to sta-
bilizowane obrotowo pociski o odpowiednio
uksztatowanej czci przedniej, generujcej
zjawisko superkawitacji. W wodzie pociski te
mog pokona dystans kilkudziesiciu me-
trw, zachowujc zdolno do przebicia ka-
duba miny i pobudzenia do eksplozji swo-
j energi kinetyczn materiau wybucho-
wego wypeniajcego min. Pociski wypenio-
no nadchloranem litu, ktry stanowi dodatko-
wy czynnik inicjujcy eksplozj. Wytwarza
rwnie na powierzchni morza jasn sygnatu-
r, sygnalizujc zneutralizowanie celu.
Przewiduje si, e do zniszczenia miny wy-
starczy seria 20 pociskw. Jeli uwzgldni ni-
sk cen jednostkow amunicji, jest to efek-
tywny rodek zwalczania min kotwicznych
i dennych do gbokoci 20 m.
Podczas prac nad systemem wykonano wie-
le testw, majcych na celu okrelenie skutecz-
noci ognia w zalenoci od kta wejcia po-
ciskw, rodzaju i ksztatu celu oraz gboko-
ci jego zalegania
8
. Prby przeprowadzano,
wykorzystujc pocztkowo 20 mm dziaka Ga-
tlinga M197, a pniej 25 mm M919 i 30 mm
rdo: M. Annati: Uzbrojenie okrtw podwodnych: torpedy czy/lub pociski rakietowe? Military Technology 2007 nr 4,
s. 108114.
Rys. 4. Amerykaska torpeda superkawitacyjna HSS
8
RAMICS wystartowa. Janes Navy International 1998
nr 6, s. 31.
9
MCM z powietrza wykrywanie i niszczenie min. Naval
Forces 2003 nr 6, s. 816; M. Hewish: Start organicznych
systemw MCM. Janes IDR 2001 nr 3, s. 3540.
TECHNIKA I UZBROJENIE nowe rodki
NOTATKA
Pierwsze testy systemu przeprowadzono w 2001 r.
w Szkocji z pokadu migowca AH-1 przeciwko minom ko-
twicznym Mk-17. Badano zarwno efektywno oddziay-
wania amunicji na miny w rnych warunkach prowadzenia
ognia, jak i wielko strefy bezpieczestwa migowca pro-
wadzcego dziaania przeciwminowe
9
.
u
kawitator z sensorami
samonaprowadzania
ukady elektroniczne
samonaprowadzania
elementy sterujce
ruchem pocisku
zbiorniki gazu do generacji
zjawiska superkawitacji
rakietowy silnik
napdowy
2008/01
przegld morski 43
tYP toRPEDY SZkWA BARRACuDA hSS
Producent
ZSRR/Rosja Niemcy USA/Niemcy
Rok rozpoczcia bada
1994* 1998 1997
Dugo [m]
8,2
rednica [mm]
533 344
Masa [kg]
2700 2125
Masa gowicy bojowej [kg]
210
Prdko marszowa [km/h]
200 (360) 210 200
Zasig [m]
7000 do 13000 9000
gboko operacyjna [m]
400
Dane torped wykorzystujcych zjawisko superkawitacji
*Data wprowadzenia do uzbrojenia.
Rys. 5. Szybki powietrzny system
zwalczania min morskich RAMICS
rdo: D. Miller: Superkawitacja. Przystpujc do wojny w p-
cherzykach powietrza. Janes IDR 1995 nr 12, s. 6164.
10
N. Brown: Czysta droga dla systemw AMCM. Janes Navy
International 2005 nr 12, s. 1317.
Mammo Mk 258. Ostatecznie, uwzgldniajc
waciwoci balistyczne i przewidywane mo-
liwoci taktyczne systemu, wybrano uzbroje-
nie kalibru 30 mm. Prby tego wariantu uzbro-
jenia byy prowadzone od wrzenia 2000 r. Te-
stowano kilka rodzajw amunicji o rnych
ksztatach. Obecnie przewiduje si zastosowa-
nie pociskw IV generacji: o masie 150 g, du-
goci 188 mm, maksymalnej rednicy 9 mm,
rednicy kawitatora wynoszcej 2,3 mm, prd-
koci wylotowej pocisku 1430 m/s i przewi-
dywanej prdkoci w momencie przebijania
kaduba miny powyej 762 m/s
10
.
Docelowo system ma by montowany na mi-
gowcach MH-60S. Istnieje moliwo dora-
nego wykorzystywania go z pokadw wci
eksploatowanych wiropatw MH-53E.
Obecnie zakontraktowano 44 zestawy. Ich
dostawa ma by zakoczona do 2016 r. Prze-
widziano zastosowanie tego systemu take do
obrony przeciwtorpedowej oraz zwalczania
okrtw podwodnych. Takie zastosowanie sys-
temu bdzie wymagao modernizacji podsys-
temu detekcji w celu zwikszenia gbokoci
wykrywania obiektw.
Systemy uzbrojenia, wykorzystujce
zjawisko superkawitacji
Od 1995 r. w Centrum Morskich Broni Pod-
wodnych s prowadzone prace nad wykorzy-
staniem zjawiska superkawitacji dla maych
2008/01
44 przegld morski
cia, poruszajcych si z duymi prdkocia-
mi (oprcz znajdujcego si w fazie produk-
cyjnej systemu RAMICS). Badania s prowa-
dzone pod ktem potrzeb systemu bliskiej
obrony jednostek nawodnych i podwodnych.
Ze wzgldu na brak efektywnych rodkw ak-
tywnych (tzw. hard kill) dotychczas stosowa-
no gwnie metody obrony pasywnej. Nie by-
o bowiem rozwiza technicznych speniaj-
cych wymg precyzyjnego naprowadzania
osigajcych due prdkoci rodkw raenia.
Problem rozwizano, opracowujc pociski
AHSUM wykorzystujce zjawisko superkawi-
tacji. S to szybkie podwodne pociski o zmien-
nej charakterystyce. System jest oparty na
okrtowych rodkach hydrolokacyjnych,
umoliwiajcych wykrywanie i ledzenie ce-
lw nieruchomych (min morskich) i porusza-
jcych si (pojazdy podwodne, torpedy), po-
zwalajcych na sterowanie zespoem niszcz-
cym dziakiem umieszczonym w gondoli
w dolnej czci kaduba okrtu. System ten ma
by podwodnym odpowiednikiem systemu
Phalanx (rys. 6).
Przeciwdesantowe miny superkawitacyjne
Jeden z ciekawszych przykadw wykorzy-
stania zjawiska superkawitacji stanowi nie-
miecka mina przeciwdesantowa SM G-3.
Opracowano j w latach 19861990. Jej zada-
niem miao by niszczenie radzieckich po-
duszkowcw desantowych.
Rys. 6. Koncepcja wykorzystania
dziaka superkawitacyjnego do
obrony bliskiej okrtu
rdo: N. Brown: Czysta droga dla systemw AMCM. Janes
Navy International 2005 nr 1/2, s. 1317.
NOTATKA
Projekt min SM G-3 doprowadzono do stadium demon-
stratora technologii. Przeprowadzono wszystkie testy (prby
wykonano na stanowisku pomiarowym o gbokoci 60 m),
ale w zwizku ze zmian sytuacji geopolitycznej przerwano
prace nad wdroeniem systemu.
TECHNIKA I UZBROJENIE nowe rodki
Zasady uycia miny okrelono w sposb na-
stpujcy. Po opuszczeniu nosiciela (okrt, sa-
molot) mina ustawia si w pooeniu bojowym,
uruchamiajc zesp czujnikw akustyczno-
-optycznych. W momencie wejcia poduszkow-
ca w stref obserwacji sensorw zostaje wy-
strzelony podpocisk o napdzie rakietowym.
Pocisk, wykorzystujc zjawisko superkawitacji,
osiga du prdko i uderza w cel (rys. 7).
Zwalczanie okrtw podwodnych
Moliwoci taktyczne pociskw opartych
na zjawisku superkawitacji spowodoway,
e Rosja i USA rozpoczy prace nad sys-
temem ZOP wykorzystujcym torpedy su-
perkawitacyjne. Przyjto rozwizania r-
nice si charakterystykami technicznymi.
W projekcie rosyjskim zaoono budow
systemu stacjonarnego z zestawem hydro-
fonw jako elementu detekcji. Natomiast
Amerykanie podjli prb opracowania
systemu mobilnego, przenoszonego przez
samoloty ZOP. Pozycja wykrytego okrtu
podwodnego jest okrelana za pomoc paw
radiohydroakustycznych lub opcjonalnie
przez system laserowy. Obecnie obydwa
projekty s realizowane.
Zakoczenie
Dotychczasowe projekty badawcze zwiza-
ne ze zjawiskiem superkawitacji dostarczyy
bogatego materiau analitycznego charaktery-
zujcego to zjawisko (ksztat kawitatora opty-
malnego dla danej aplikacji). Jednak denie
do uzyskania okrelonych cech projektowane-
go uzbrojenia wymaga cigego rozszerzania
zakresu prac teoretycznych, gwnie o dzie-
dziny technologii materiaowej.
u
2008/01
przegld morski 4o
rdo: J. Castano, T. Gieseke: Programy badawcze zwizane z superkawitacj. Naval Forces 2001 nr 3, s. 4448.
Rys. 7. Koncepcja wykorzystania zjawiska superkawitacji do obrony
przeciwdesantowej
STAWiAniE iniCJACJA ATAK
i USA. Silniki te maj o 20% wikszy cig ni
dotychczas stosowane
11
.
Prowadzone prace badawcze maj take na
celu zwikszenie zdolnoci manewrowych
torped. Zastosowanie odchylanych powierzch-
ni sterowych powoduje zaburzenie jednorod-
noci powoki separujcej i zwikszenie opo-
ru hydrodynamicznego. Z tego wzgldu ko-
rzystniejszym rozwizaniem wydaje si te-
stowany obecnie kombinowany system stero-
wania, wykorzystujcy zmiany wektora ci-
gu i odchylenia kawitatora.
Doskonalony jest rwnie zesp samona-
prowadzania. Antena aperturowa tylko cz-
ciowo rozwizuje problem.
Wydaje si, e niezalenie od wynikw ba-
da nad nowymi systemami uzbrojenia wyko-
rzystujcymi zjawisko superkawitacji, wpro-
wadzenie do wyposaenia konstrukcji ju
opracowanych w istotny sposb odmieni dzia-
ania si morskich.
kmdr por. dr KRZySZtof jUReK
Wojskowa Akademia Techniczna
Jaki napd?
P
owszechnie za optymalny napd uznaje si sil-
nik turbostrumieniowy, wykorzystujcy reakcj
ciepln midzy kombinowanym hydroreaktywnym
paliwem w postaci takich metali, jak aluminium,
magnez lub lit z wod zaburtow, stanowic
rdo tlenu i czynnik chodzcy. Zasysana woda
jest podawana pod wysokim cinieniem do komo-
ry spalania, gdzie reaguje z paliwem.
11
M. Jzwiak: Podwodne byskawice. Wiedza i ycie 2001
nr 7; http://www.sciam.com/article/.
Prowadzone s badania nad nowymi paliwa-
mi staymi do jednostek napdowych. Uwzgld-
niajc charakterystyki spalania, najkorzystniej-
sze wydaje si zastosowanie jako paliwa sprosz-
kowanego glinu. Jako utleniacz wykorzystywa-
by tlen zawarty w wodzie (tzw. ukad Oxidizer).
Takie rozwizanie pozwolioby na rezygnacj
ze zbiornikw z tlenem, tym samym zwikszo-
no by moliwoci manewrowe i zasig uzbro-
jenia. Jednak ograniczeniem konstrukcyjnym
byaby konieczno wyprowadzenia przewodu
zasysajcego poza obszar wystpowania kawi-
tacji. Testy tego typu silnikw, okrelanych ja-
ko silniki z wirujc komor spalania, s obec-
nie przeprowadzane zarwno w Rosji, jak
2008/01
TRENDY aaa
46 przegld morski
SIY MORSKIE INNYCH PASTW aktualnoci
Z ycia fot
kmdr por. MAciej nAcZ
dowdztwo Marynarki Wojennej
1
M. Steketee: Dutch alliance
attempts to preserve countrys
submarine industrial base.
Janes Navy International
z wrzenia 2007 r., s. 57.
I
nstytucje i przedsibiorstwa przemy-
sowe zajmujce si projektowaniem,
budow i wyposaaniem okrtw pod-
wodnych powoay centrum wiedzy pod-
wodnej Dutch Underwater Knowled-
ge Centre (DUKC). Ma ono dba o utrzy-
manie przemysowej i intelektualnej ba-
zy niezbdnej do budowy okrtw pod-
wodnych. W skad DUKC weszy firmy:
Imtech Marine and Offshore, Thales
Netherlands, TNO Defence Security
and Safety, MARIN, Nevesbu oraz
Bosch Rexroth Hydraudyne.
Jedn z pierwszych inicjatyw cen-
trum jest program modernizacji okr-
tw podwodnych typu Walrus.
Dwa lata temu marynarka wydaa
tzw. white paper dokument okrela-
jcy przyszo Krlewskiej Marynarki
Wojennej Niderlandw. Jasno wskaza-
no w nim na konieczno moderniza-
cji floty podwodnej. Okrty typu Walrus,
HOLANDiA: ZAcHOWANiE
POtENcjAU bUDOWy OKRtW
PODWODNycH
WAlRuS jeszcze przed modernizacj
ktre wchodziy do suby w latach
19901994, zostan zmodernizowa-
ne i pozostan w subie operacyjnej
a do 2025 r. Modernizacja ma pole-
ga na zamontowaniu nowoczesnego
systemu hydroakustycznego (obecne
wyposaenie OP wykorzystuje rozwi-
zania z lat 80. ubiegego wieku). W pro-
gramie modyfikacji nie przewidziano
montau systemu napdowego nieza-
lenego od powietrza atmosferycznego
AIP (Air Independent Propulsion). Ho-
lendrzy opracowali wasn technologi
tego rodzaju napdu system Spectre.
Zosta on zatwierdzony do produkcji
eksportowej przez Rotterdamse Droog-
dok Mij (RDM). Upadek tego przedsi-
biorstwa w 2004 r. oznacza utrat
przez Holandi moliwoci produkcji
okrtu podwodnego od fazy projekto-
wania do podniesienia bandery.
Oprcz pozyskiwania funduszy pa-
stwowych na zachowanie potencjau
budowy okrtw podwodnych, firmy
wchodzce w skad DUKC zabiegaj
o kontrakty eksportowe. Nevesbu
opracowao mechanizm adowania tor-
ped dla niemieckich okrtw podwod-
nych typu 212A. Bosch Rexroth Hy-
draudyne zaopatrzy w systemy hy-
drauliczne najnowszy brytyjski atomo-
wy okrt podwodny Astute, a Imtech
Marine and Offshore wyprodukowa
system manewrowania
1
.
M
A
R
I
A
N
N
e

F
e
R
R
e
T
T
e
2008/01
przegld morski 47
S
iy morskie planuj pozyskanie
dwch nowych jednostek pa-
trolowych OPV (Offshore Patrol Ves-
sel) i jednostki patrolowej dalekie-
go zasigu ePV (extended Patrol
Vessel). Nowe okrty miayby za-
stpi starzejce si jednostki OPV
typu 21. Ze wstpnego projektu
przyjtego 24 sierpnia 2007 r. wy-
nika, e jednostki bd bazoway
na sprawdzonych rozwizaniach
konstrukcyjnych.
Zaplanowano rwnie budow
trzeciej jednostki klasy OPV i dru-
giej ePV. Miayby one zastpi za-
kupione w 1988 r. od Wielkiej Bry-
tanii jednostki patrolowe typu Pea-
cock. Okrty pierwotnie byy prze-
iRLANDiA: NOWE jEDNOStKi
PAtROLOWE
znaczone do dziaania w rejonie
Hongkongu.
Zgodnie ze specyfikacj okrty
OPV maj mie dugo 8090 m,
zasig do 6000 mil morskich i osi-
ga maksymaln prdko 26 w-
zw. Jednostki bd mogy wykony-
wa zadania ochrony strefy rybow-
stwa, poszukiwania i ratownictwa,
obrony strefy ekonomicznej, zwal-
czania przemytu narkotykw oraz
usuwania skutkw zanieczyszcze-
nia rodowiska. Wyczna strefa
ekonomiczna Irlandii ma powierzch-
ni 1 342 000 km
2
.
Jednostki klasy ePV bd miay
dugo 130140 m i zasig do
8500 mil morskich
3
.
Z
okrtu podwodnego o napdzie
atomowym HMS Trenchant ty-
pu Trafalgar 21 czerwca 2007 r.
z sukcesem wystrzelono pocisk ma-
newrujcy Tomahawk Block IV. Po
okoo 60 minutach lotu prowadzone-
go na rnych wysokociach (nawet
do 3 km) pocisk ten razi cel pooo-
ny w odlegoci 500 mil morskich, na
poligonie testowym w bazie si po-
wietrznych eglin na Florydzie. Pocisk
wystrzelono z wyrzutni torpedowej
w pooeniu podwodnym na przejciu
okrtu w rejon Zatoki Meksykaskiej.
Bya to pierwsza udana prba wy-
strzelenia manewrujcego pocisku
rakietowego z pokadu brytyjskiego
okrtu podwodnego (dwie prby
WiELKA bRytANiA: WyStRZELENiE
POciSKU tOMAHAWK
przeprowadzono w 2005 r.). Prawdo-
podobnie ten sukces przyczyni si do
wprowadzenia rakiet Tomahawk
Block IV do uzbrojenia brytyjskiej ma-
rynarki ju w 2008 roku.
Pocisk Tomahawk Block IV zbudowa-
a amerykaska firma Raytheon.
W 1995 r. Wielka Brytania podpisaa
z USA umow na zakup manewrujcych
pociskw rakietowych Tomahawk
Block III. Bro tego typu zostaa uyta
podczas operacji NATO w Kosowie. Na-
stpn umow, dotyczc zakupu ra-
kiet nowszej wersji, podpisano w 2004 r.
Koszt tego zakupu (64 pociskw) wyno-
si 141 mln dolarw. Nowe pociski prze-
znaczono do uzbrojenia okrtw pod-
wodnych typu Trafalgar i Astute
2
.
Start pocisku
manewrujcego
Tomahawk
U
S

N
A
V
y
2
J. Rosamond: Trafalgar-
class submarine launches
Block IV Tomahawk cruise
missile. Janes Navy
International z wrzenia
2007 r., s. 12.
3
T. Fish: INS looks set to
replace ageing P 21-class
OPVs. Janes Defence
Weekly z wrzenia 2007 r.,
s. 55.
2008/01
O
RP Byskawica to
jedyny zachowany
polski niszczyciel,
pochodzcy z okresu
midzywojennego. Warto przy-
pomnie dzieje tego zasuonego
dla polskiej marynarki okrtu.
Pocztki
W poowie 1933 r. Kierownic-
two Marynarki Wojennej (KMW)
w ramach programu rozbudowy
floty rozpisao przetarg na budo-
w kolejnych niszczycieli. Posta-
nowiono opracowa koncepcj
nowoczesnego kontrtorpedowca
(niszczyciela), dostosowanego
do warunkw Morza Batyckie-
go. Zaoenia techniczno-tak-
tyczne nowego niszczyciela opra-
cowa zesp pracownikw
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
W listopadzie 2007 r. mina 70. rocznica wprowadzenia do suby
ORP Byskawica jednego z najsynniejszych niszczycieli
Marynarki Wojennej RP.
70 lat suby
ORP Byskawica
Narodziny
Z
godnie z umow podpisan
29 marca 1935 r. stocznia John
Samuel White miaa zbudowa
niszczyciel w cigu 28 miesicy od
daty podpisania umowy, wczajc
w to okres prb odbiorczych i de-
montau po prbach. Na mocy za-
rzdzenia szefa KMW z 3 maja
1936 r. okrt nazwano Byskawica.
uRoCZYStE WoDoWANiE
oRP BYSkAWiCA odbyo si
1 padziernika 1936 r.
o godz. 11.55.
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
4B przegld morski
2008/01
przegld morski 43
KMW, ktry zdoby dowiadcze-
nie przy budowie polskich okr-
tw we Francji. Uwzgldniono
wymagania techniczno-taktycz-
ne dowdztwa floty i poszcze-
glnych sub KMW. Wydzia
Budowy Okrtw KMW opraco-
wa projekty i rozesa je do kil-
kunastu stoczni brytyjskich. Je-
dynie dwie z nich Thorny-
croft i John Samuel White
dooyy wicej stara, by spe-
ni polskie wymagania.
Rozpoczto negocjacje z przed-
stawicielami stoczni z Cowes.
Strona brytyjska wprowadzia
w polskich planach budowy licz-
ne korzystne zmiany.
W ceremonii wodowania okr-
tu uczestniczyli midzy innymi
ambasador RP w Londynie
Edward Raczyski z maonk
(bya matk chrzestn okrtu),
konsul generalny RP Karol Po-
znaski, kmdr. in. Stanisaw
Rymszewicz, a ze strony brytyj-
skiej dowdca bazy w Portsmouth
adm. sir William Fischer, lord
George Jellicoe, gen. mjr John
W. West oraz przedstawiciele
stoczni, z jej dyrektorem Arthurem
Thomasem Wallem na czele.
Prby odbiorcze okrtu rozpo-
czto 2 wrzenia. Przeprowadzo-
no wiele testw, w tym: oglne-
go zachowania si jednostki,
statecznoci, cyrkulacji, wypor-
noci, prdkoci na mili pomiaro-
wej, zuycia paliwa, mocy turbin
napdowych przy rnych prd-
kociach, kotw parowych oraz
uzbrojenia. Usunito usterki
w kotach nr 1 i nr 2 oraz w wy-
rzutniach torpedowych, ktre ze
zbyt duym rozrzutem wystrzeli-
way torpedy. Podczas prby pe-
nej mocy ORP Byskawica roz-
win prdko 40,4 wza. Osi-
dugo cakowita: 114 m
dugo na linii wodnej: 111 m
szeroko cakowita: 11,3 m
wysoko kaduba na rdokrciu: 6,48 m
zanurzenie normalne: 3,45 m
wyporno normalna: 2144 t
wyporno standardowa: 2011 t
moc maszyn napdowych: 54 000 KM
prdko projektowana: 39 w
maksymalny zapas paliwa: 50 t
zasig pywania z prdkoci 15 w: 3500 (Mm)
Uzbrojenie:
siedem dzia kalibru 120 mm Bofors o kcie podniesienia
35 (trzy podwjne i jedno pojedyncze);
cztery dziaa przeciwlotnicze kalibru 40 mm Bofors (dwa
podwjne);
osiem przeciwlotniczych najciszych karabinw
maszynowych kalibru 13,2 mm Hotchkiss (cztery podwjne);
dwie obracane wyrzutnie torpedowe (potrjne) kalibru 550 mm
(moliwo uycia torped kalibru 533,4 mm i 450 mm);
dwie wyrzutnie bomb gbinowych (pod pokadem) po
10 min kada;
dwa miotacze bomb gbinowych Thornycroft oraz 60 min na
dwch pokadowych torach szynowych.
Parametry techniczno-taktyczne
oRP Byskawica:
gnicie tak duej prdkoci sta-
wiao okrt wrd najszybszych
jednostek tej klasy na wiecie.
Suba 19371947
ORP Byskawica dotar do
Gdyni 1 grudnia 1937 r. Na wy-
sokoci Helu zosta powitany
przez niszczyciel Wicher i dwa
traowce. W ich asycie, przy
dwiku syren okrtowych, nowa
NOTATKA
W nowych okrtach kon-
struktorzy przewidzieli
jeden komin i jeden
maszt. Miao to utrudnia
wstrzeliwanie si artylerii
przeciwnika (niszczyciele
typu Wicher miay dwa
maszty i trzy kominy).
Cena kadego z okrtw
wyniosa prawdopodob-
nie ponad 450 tys. fun-
tw, to jest okoo 13 mln
wczesnych zotych.
Kurs do kraju
P
rotok przejcia ORP Byskawica podpisa 25 listopada
1937 r. przewodniczcy Komisji Odbiorczej kmdr por. Wodzi-
mierz Steyer. Tego dnia odbya si take uroczysto pierwszego
podniesienia bandery wojennej i znaku dowdcy okrtu.
Jednostka opucia Cowes 26 listopada rano. Przesza do
Gteborga, gdzie zaadowano amunicj artyleryjsk do dzia gw-
nych i przeciwlotniczych, a nastpnie wzia kurs na Gdyni.
2008/01
o0 przegld morski
jednostka Marynarki Wojennej
RP zacumowaa w porcie wojen-
nym w Gdyni-Oksywiu.
Do poowy lutego 1938 r. trway
kocowe prace wyposaeniowe.
Okrt postawiono do tzw. I rezer-
wy, a pracownicy Pastwowych Za-
kadw Optycznych S.A. instalowa-
li przyrzdy do kierowania ogniem
artyleryjskim i torpedowym. Zao-
g ostatecznie skompletowano
4 stycznia 1938 r. Dowdztwo ORP
Byskawica obj kmdr ppor.
Wodzimierz Kodrbski.
Przez siedem miesicy prowa-
dzono intensywne szkolenie. Za-
oga poznawaa okrt, uczya si
jego eksploatacji oraz obsugi
urzdze okrtowych, uzbrojenia
artyleryjskiego i broni podwod-
nej, a take manewrowania, nawi-
gacji i taktyki. Mobilizujco na
zaog wpyno to, e okrty
Byskawica i Grom wyzna-
czono do zoenia oficjalnej wi-
zyty kurtuazyjnej w Danii. Obie
jednostki, dowodzone przez
kmdr. por. Tadeusza Podjazd-
-Morgensterna, przebyway od 23
do 25 sierpnia 1938 r. w Kopen-
hadze. W pierwszej kampanii
morskiej ORP Byskawica prze-
by 9 653,1 Mm.
Na pocztku stycznia 1939 r.
Byskawica rozpocza kolejny
etap szkolenia. Zostao ono przy-
spieszone ze wzgldu na napicie
polityczne w Europie po zajciu
przez Rzesz Niemieck Czecho-
sowacji i wysuniciu roszcze te-
rytorialnych w stosunku do Pol-
ski. W nocy z 18 na 19 marca
1939 r. dywizjon kontrtorpedow-
cw postawiono w stan gotowo-
ci bojowej. Okrty patroloway
Zatok Gdask. W kwietniu po-
spiesznie przejrzano mechanizmy
i wyczyszczono koty, natomiast
na pocztku maja okrt dokowa
w stoczni gdyskiej.
Do lipca prowadzono intensyw-
ne szkolenie w porcie i na morzu.
Suba w okresie poprzedzaj-
cym wybuch II wojny wiatowej
bya niezwykle uciliwa. Sytu-
acja polityczna wymagaa zwik-
szenia liczby dyurw i czstych
patroli na morzu. Ze wzgldu na
wielokrotne naruszanie przestrze-
ni powietrznej przez niemieckie
samoloty obsugi dzia przeciw-
lotniczych trway w cigym po-
gotowiu bojowym. Postoje
w gdyskim lub helskim porcie
byy niezwykle rzadkie, a wyjcia
na ld sporadyczne.
Decyzj o odejciu okrtw do
Wielkiej Brytanii potwierdzono
rozkazem specjalnym nr 1000/
spec. dowdcy floty kontradm.
Jzefa Unruga. Dywizjon kontr-
torpedowcw (niszczycieli)
w skadzie: OORP Byskawica
(okrt flagowy), Grom i Bu-
rza otrzyma 30 sierpnia 1939 r.
o godz. 12.50 sygna: wykona
Peking.
Po odprawie dowdcw okrtw
jednostki stojce na gdyskiej re-
Po uzupenieniu zaogi oRP Byskawica
rozpocz tzw. kampani morsk.
efekty rocznej suby
P
o rocznej eksploatacji ORP Byskawica skierowano do re-
montu gwarancyjnego. Od 1 padziernika 1938 r. jednostka
przebywaa w Warsztatach Portowych MW. Na koszt angielskiej
stoczni usunito 79 usterek. Oto najwaniejsze z nich: zatarcie si
poredniego oyska nonego lewego wau napdowego, wery
kawitacyjne na rubach napdowych, korozja wielu mechani-
zmw, w tym szyjek waw i przekadni, niesprawnoci urzdzenia
podsuchowego do wykrywania okrtw podwodnych i dwigu
amunicyjnego nr 2.
NOTATKA
Realno wybuchu kon-
fliktu zbrojnego z iii Rze-
sz i zagroenie z tym
zwizane spowodowao,
e w czasie rozmw
Kierownictwa Marynarki
Wojennej z brytyjsk ad-
miralicj, prowadzonych
w maju i sierpniu 1939 r.,
uznano za zasadne skie-
rowanie trzech niszczycieli
do Wielkiej Brytanii. Miao
to uchroni cho cz
jednostek polskiej
Marynarki Wojennej przed
zniszczeniem na wodach
Batyku w razie wojny.
Jednoczenie planowano
wykorzystanie polskich
okrtw wojennych do
eskortowania konwojw
z materiaami i sprztem
wojskowym dla bronicej
si Polski.
u
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski o1
dzie odkotwiczyy o godzinie 14.15
i w szyku torowym uday si do
Wielkiej Brytanii. Zaogi o celu
operacji dowiedziay si dopiero po
miniciu przyldka Rozewie.
Pierwsza informacja o niemiec-
kiej agresji na Polsk dotara do
polskich zag 1 wrzenia 1939 r.
o godzinie 9.25. Tego dnia w go-
dzinach popoudniowych okrty
rzuciy kotwice na redzie portu
Leith w Szkocji. Ju tam odebra-
no oficjalny sygna: SMOK wia-
domo o rozpoczciu dziaa
wojennych przez III Rzesz. Na
zakotwiczony ORP Byskawica
przyby brytyjski oficer czniko-
wy Lt. Cdr Statford Dennis. P-
niej towarzyszy on dowdcy dy-
wizjonu kmdr. por. dypl. Roma-
nowi Stankiewiczowi na poka-
dzie niszczyciela HMS Wallach
w drodze do bazy morskiej w Ro-
syth niedaleko Edynburga. Stan-
kiewicz zosta tam przyjty przez
admiraa sir Charlesa Ramseya
dowdc Obszaru Morskiego
(jednego z czterech istniejcych
w Royal Navy). Admira poleci,
eby polskie okrty uday si do
Rosyth w celu uzupenienia za-
opatrzenia, midzy innymi w pa-
liwo, sodk wod i prowiant.
Kmdr Stankiewicz wysa do sze-
fa Kierownictwa Marynarki Wo-
jennej kontradm. Jerzego wir-
skiego w Warszawie i attache
morskiego przy polskiej ambasa-
dzie w Londynie kmdr. por. dypl.
Tadeusza Stoklasy telegramy
o pomylnie zakoczonym rejsie
i wykonaniu operacji Peking.
Polskie jednostki stay si kopo-
tliwe dla Wielkiej Brytanii. Zgod-
nie z prawem midzynarodowym
po upywie 24 godzin powinna
ona internowa okrty. Aby temu
zapobiec, polskie jednostki po-
traktowano jako zesp okrtw
odbywajcy wizyt kurtuazyjn.
Sytuacja zasadniczo zmienia si
3 wrzenia 1939 r., kiedy brytyj-
ski premier Neville Chamberlain
Chrzest bojowy
W
trakcie przejcia do Plymouth
okrty otrzymay pierwszy roz-
kaz bojowy: patrolowa rejon
Aberdeen, w ktrym zauwaono
niemiecki okrt podwodny. Kiedy
7 wrzenia okrty przechodziy
przez cienin Minches (midzy
Hebrydami a Szkocj), obserwato-
rzy z ORP Byskawica zauwayli
peryskop okrtu podwodnego.
Byskawica i Grom obrzuciy ten
rejon bombami gbinowymi. Gdy
po ataku ukaza si kiosk U-Boota,
artylerzyci z Gromu otworzyli
ogie z dziaka przeciwlotniczego
kalibru 40 mm. Spostrzeono tust
plam ropy na powierzchni morza.
Admiralicja zakwalifikowaa to zda-
rzenie jako prawdopodobne uszko-
dzenie niemieckiego okrtu pod-
wodnego. Przypuszczalnie by to
pierwszy atak na tego typu niemiec-
k jednostk w II wojnie wiatowej.
oRP BYSkAWiCA
w doku Southampton
w 1937 roku
u
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
2008/01
o2 przegld morski
ogosi stan wojny midzy Wiel-
k Brytani a Rzesz Niemieck.
Polacy z goci stali si sojuszni-
kami Brytyjczykw.
Admiralicja wezwaa 4 wrzenia
1939 r. kmdr. por. Romana Stan-
kiewicza do Londynu. W obecno-
ci polskiego attache morskiego
poinformowano komandora, e na
mocy wzajemnego porozumienia
okrty zostan oddane do dyspo-
zycji Royal Navy.
Dywizjon podporzdkowano
dowdcy Western Approaches
(Zachodniego Obszaru Nadmor-
skiego) adm. Martinowi Dunbar
Nasmithowi, a na macierzyst ba-
z wyznaczono Devonport (Ply-
mouth). Kmdr Stankiewicz prze-
kaza polskiej ambasadzie depo-
zyty pienine okrtw w kwo-
cie 240 tysicy wczesnych zo-
tych. Zdeponowano je w Bank of
England.
Przed wybuchem wojny plano-
wano, e polskie jednostki zosta-
n wysane do gwnej bazy Ho-
me Fleet (Floty Ojczystej). Cho-
dzio o zachowanie ich obecnoci
w tajemnicy. Jednak z powodu
przystosowania si polskich zag
do wsppracy z brytyjsk mary-
nark oraz koniecznoci eskorto-
wania transportowcw z broni
i zaopatrzeniem wojennym z Li-
verpoolu do Gaacza w Rumunii,
odpowiedniejsz baz okaza si
Plymouth.
Po zaokrtowaniu brytyjskiej
grupy cznikowej Byskawica,
Grom i Burza 6 wrzenia
1939 r. wyszy do Plymouth.
Okrty weszy do Devonport
9 wrzenia. Tego samego dnia
kmdr. por. Romana Stankiewicza
przyj adm. M. Dunbar Nasmith.
Poinformowa on, e polskie okr-
ty bd eskortoway transportow-
ce wzdu poudniowych wybrze-
y Wielkiej Brytanii. Przez na-
stpne dni okrty uzupeniay pa-
liwo, prowiant i wykonyway
drobne naprawy oraz przygotowy-
way si do wsppracy z Royal
Navy, zwaszcza w zakresie cz-
noci i sygnalizacji.
ORP Byskawica 13 wrze-
nia otrzyma rozkaz udania si
do Liverpoolu. Niszczyciel mia
eskortowa statek Clan Men-
zies ze sprztem wojskowym do
rumuskiego portu w Gaaczu.
Stamtd sprzt wojskowy mia
by przetransportowany drog l-
dow do Polski. Po czterech
dniach rejsu zesp zosta zatrzy-
many w Gibraltarze ze wzgldu
na sytuacj militarn w kraju.
ORP Byskawica powrci
do bazy 1 padziernika w eskor-
cie konwoju podajcego do
Wielkiej Brytanii. Byskawic
i Grom skierowano do stoczni
w celu poprawienia statecznoci
i zlikwidowania zbyt duych
przechyw.
Na kolejny patrol polski dywi-
zjon wysano 22 padziernika.
Tym razem jednostka poszuki-
waa okrtw podwodnych prze-
ciwnika u zachodniego wybrze-
a Irlandii. W ostatnim dniu pa-
dziernika 1939 r. Byskawica,
Grom i Burza opuciy do-
tychczasow baz w Plymouth
i uday si na nowe miejsce po-
stoju na poudniowo-wschod-
nie wybrzee Anglii, do Har-
wich. Dywizjon wszed w struk-
tury nowo formowanej 22 Flotyl-
li Niszczycieli (22DF) jako dru-
gi z kolei zesp okrtw. W jej
skad weszo osiem jednostek,
w tym trzy polskie.
Flotylla operowaa na podej-
ciach do kanau La Manche. Re-
u
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski o3
jon ten okaza si niezwykle nie-
bezpieczny ze wzgldu na rozle-
ge pola minowe oraz blisko
niemieckich baz i innych si.
Na pocztku listopada Byska-
wica i Grom zostay lekko
uszkodzone. W trakcie wyjcia
z portu przy silnym prdzie okr-
ty otary si o boj. ORP Byska-
wica uszkodzi rub napdow.
Uszkodzenia przez trzy dni napra-
wiano w doku w Chatham.
Godne odnotowania jest wyda-
rzenie z pocztku listopada 1939 r.
Byskawica prowadzia poszu-
kiwania rozbitkw na Dogger
Bank i omal nie zostaa storpedo-
wana. Rankiem 7 listopada nad-
leciay dwa samoloty. Miay to
by wczeniej zapowiedziane an-
gielskie maszyny. Kiedy jedna
z nich wykonaa zwrot, zauwao-
no swastyk. Ogoszono alarm
przeciwlotniczy. Samolot zrzuci
torped. Tylko dziki przytomno-
ci umysu kpt. mar. Tadeusza Go-
razdowskiego (zastpcy dowdcy
Byskawicy) w ostatniej chwi-
li zdoano wymanewrowa okrt.
Po tym zdarzeniu w Royal Navy
zaczto prowadzi intensywne
szkolenie w zakresie sygnalizacji
midzy samolotami brytyjskimi
a okrtami alianckimi oraz wpro-
wadzono nakaz natychmiastowe-
go otwarcia ognia do nierozpo-
znanego samolotu.
Niebawem 22 Flotylla zostaa
rozwizana. Zastpiono j 1 Flo-
tyll Niszczycieli (1DF), liczc
dziesi jednostek. W tym ska-
dzie flotylla przetrwaa a do
kwietnia 1940 r.
Wanym epizodem w yciu za-
ogi ORP Byskawica bya wi-
zyta premiera rzdu i Naczelne-
go Wodza gen. dyw. Wadysawa
Sikorskiego w Rosyth 17 listopa-
da. Sikorski wygosi przemwie-
nie do zgromadzonych zag
OORP: Byskawica, Grom,
Burza oraz Orze i Wilk.
Na przeomie 1939/1940 r. pol-
skie niszczyciele wykonyway za-
dania bojowe polegajce gwnie
na eskortowaniu statkw wzdu
wschodniego wybrzea Wielkiej
Brytanii, midzy ujciami rzek Ta-
miza i Humber. Polskie okrty
uczestniczyy i w innych zdarze-
niach. W listopadzie 1939 r. pode-
rwa si na minie magnetycznej
i zaton statek Sheaf Crest.
W ratowaniu rozbitkw wziy
udzia dwie szalupy z Byskawi-
cy wyowiy 19 marynarzy.
W tym okresie ORP Byskawica
uczestniczy w trzech specjalnych
operacjach. Wraz z dziewicioma
niszczycielami wyszed 9 grudnia
w rejon Texel i Tarscheling , aby
przechwyci zesp niemieckich
niszczycieli. Jednak ze wzgldu na
gst mg do spotkania nie doszo.
Z kolei 15 grudnia okrt w asycie
trzech niszczycieli osania sta-
wiacz min HMS Welsham, sta-
wiajcy zagrod minow koo wy-
spy Borkum na torze wodnym
z Emden. W styczniu za niszczy-
ciel kontrolowa statki handlowe
pastw neutralnych. Do koca mar-
ca 1940 r. zaogi dywizjonu inten-
sywnie szkoliy si ze wzgldu na
uzupenienia stanw osobowych
poloni francusk. Wielu podofi-
cerw i marynarzy opucio bo-
wiem okrty dywizjonu i udao si
na Malt, gdzie bya kompletowa-
na zaoga przyjmowanego od Bry-
tyjczykw niszczyciela ORP Gar-
land. Na pocztku kwietnia
1940 r. cay dywizjon przeszed do
bazy w Scapa Flow na Orkadach.
Dwa dni pniej polski zesp
otrzyma rozkaz osaniania razem
NOTATKA
Polskim okrtom nadano
brytyjskie numery tak-
tyczne: Byskawicy
H 34, Gromowi
H 71, a Burzy H 73.
Na kady niszczyciel skie-
rowano brytyjskiego ofice-
ra cznikowego oraz
trzech podoficerw: sy-
gnalist, radiooperatora
i szyfranta.
NOTATKA
Polskie niszczyciele prze-
znaczone do pywania na
Morzu Batyckim maj
w porwnaniu z brytyjskimi
okrtami tej klasy niemal
o poow mniejsz wyso-
ko metacentryczn.
u
2008/01
o4 przegld morski
z brytyjskimi niszczycielami pan-
cernikw i krownikw w Ska-
gerraku. Jednak 9 kwietnia zosta
odwoany i wraz z HMS Tartar
eskortowa konwj statkw handlo-
wych z Norwegii do Rosyth.
norweskie fiordy
Inwazja niemiecka na Norwegi
zaskoczya i zaniepokoia Wielk
Brytani. Zmusia j rwnie do
przeciwdziaania. Wspomagajc
brytyjsk admiralicj, polskie okr-
ty najpierw wziy udzia w dwu-
dniowym patrolu bojowym, prze-
rwanym ze wzgldu na ze warun-
ki atmosferyczne, a potem od
17 kwietnia eskortoway krow-
nik HMS Suffolk, ciko uszko-
dzony przez niemieckie lotnictwo.
W ramach wzmocnienia si desan-
towych Byskawica, Grom
i Burza uday si 19 kwietnia
1940 r. w rejon operacyjny nosz-
cy kryptonim Narwik. W drugim
dniu rejsu w pobliu burty Byska-
wicy nastpi silny wybuch. Nie
znano jego przyczyny. Dzi wiado-
mo, e by to atak torpedowy nie-
mieckiego okrtu podwodnego
U-9. Detonoway szczliwie
przed niszczycielem dwie torpe-
dy uzbrojone w magnetyczne za-
palniki. Nazajutrz Niemcy podali
w komunikacie radiowym informa-
cj o byym polskim niszczycie-
lu. Po tym epizodzie polskie okr-
ty ju bez adnych przygd weszy
do Sjelfiordu na Wyspach Lofoc-
kich (Flakstad), ktry spenia funk-
cj kotwicowiska. Przez pierwszy
tydzie okrty samodzielnie patro-
loway wejcie do Vestfiordu,
a Byskawica spenetrowaa rejon
Saltfiordu (Bodo). Od 24 kwietnia
1940 r. niszczyciel zacz operowa
w pobliu Narwiku, rejonie opano-
wanym przez Niemcw.
Podczas patrolu 2 maja 1940 r.
niszczyciela niepostrzeenie za-
atakowa samolot, zrzucajc na
szczcie niecelnie sze bomb.
W godzinach popoudniowych
przy wejciu do Romabaksfiordu,
okrt zosta ostrzelany z dzia ka-
libru 88 mm, armat przeciwpan-
cernych i karabinw maszyno-
wych. Niemiecki ogie uszkodzi
maszynowni nr 2, kuchni i wy-
rzutni torpedow nr 2. Trzech ma-
rynarzy zostao lekko rannych.
Z powodu tych uszkodze By-
skawic odwoano z patrolu bo-
jowego. W jego miejsce wszed
ORP Grom 4 maja zosta za-
topiony bombami przez niemiec-
ki samolot. Trzy dni pniej
Niemcy ponownie ostrzelali By-
skawic. Nie byo rannych, ale
na okrcie pozostay liczne prze-
strzeliny z dzia kalibru 88 mm.
Niemieckie lotnictwo aktywnie
operowao i nastpnego dnia gw-
nym obiektem systematycznych
i intensywnych bombardowa
znw bya Byskawica.
Po mczcych nalotach jednost-
ka wesza na red Tjelsundet. Za-
og wizytowa 8 maja gwnodo-
wodzcy si sprzymierzonych
adm. floty lord Earl of Cork and
Orrery. Admira z uznaniem i po-
dziwem mwi o wykonywaniu
przez zaog zada bojowych.
Decyzja o wycofaniu si alian-
tw z Norwegii spowodowaa, e
polskie niszczyciele rozpoczy
w Skielfiordzie przygotowania do
powrotu do Wielkiej Brytanii.
W trakcie przygotowa, 10 maja,
okrty zaatakowaa dua formacja
bombowcw Heinkel He-111. Je-
den z nich zosta trafiony przez po-
ciski z przeciwlotniczych Bofor-
sw Byskawicy i zwali si na
pobliskie skay. W starciach z Luft-
Artylerzyci
Byskawicy
zestrzelili
5 maja 1940 r.
bombowiec
pierwszy
w historii tego
okrtu.
u
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski oo
waffe artyleria przeciwlotnicza
Byskawicy okazaa si skutecz-
niejsza ni artyleria brytyjskich
niszczycieli. Byy one wyposao-
ne w 40 mm dziaka o zasigu do
dwch tysicy metrw, polskie Bo-
forsy za mogy prowadzi sku-
teczny ogie w zasigu do piciu
tysicy metrw. Trzeba rwnie
doda, e polscy artylerzyci byli
znakomicie wyszkoleni.
dunkierka
W wyniku ofensywy niemiec-
kich wojsk w Belgii i Holandii
wojska sprzymierzonych, w tym
brytyjski korpus ekspedycyjny,
wycofay si w kierunku morza,
w rejon Dunkierki. W ewakuacji
drog morsk bronicych si wojsk
braa udzia Byskawica.
Noc z 27 na 28 maja wraz
z niszczycielami HMS Galant
i HMS Vivacjous Byskawica
wesza do zniszczonego portu
w Dunkierce. Podczas podejcia
do nabrzea okrt zosta zaatako-
wany przez samolot (prawdopo-
dobnie go strcono). W nastp-
nych dniach ORP Byskawica
patrolowa pnoc cz kanau
La Manche i osania statki oraz
okrty przewoce wojska do an-
gielskich portw. Spord licz-
nych wydarze i epizodw tego
okresu naley wymieni: unikni-
cie storpedowania przez okrt
podwodny, uratowanie 15 mary-
narzy z zatopionego francuskie-
go niszczyciela Sirocco oraz
holowanie do Dover ciko uszko-
dzonego i zapenionego setkami
ewakuowanych onierzy nisz-
czyciela HMS Greyhound.
Do swej macierzystej bazy
w Harwich Byskawica powr-
cia 2 czerwca 1940 r. Dziaania
bojowe mocno nadweryy jej
stan techniczny. Jednostk skiero-
wano do remontu w stoczni John
Samuel White w Cowes, a p-
niej do Southampton.
Kiedy po remoncie Byskawi-
ca wesza 12 sierpnia do bazy
w Portsmouth w celu pobrania
amunicji, na miasto wykonano sil-
ny atak lotniczy. Artylerzyci
okrtu zestrzelili wtedy samolot
(trzeci w historii okrtu).
Konwoje
Po zakoczeniu szkolenia w Sca-
pa Flow ORP Byskawica w-
czono do eskortowania konwojw.
Nasiliy si bowiem dziaania
w walkach o Atlantyk. Ze wzgldu
na may zasig (wynikajcy z wiel-
koci zbiornikw paliwa) i du
prdko Byskawic czsto wy-
korzystywano do eskortowania
szybkich statkw, samodzielnie po-
konujcych Ocean Atlantycki.
W sierpniu 1940 r. okrty By-
skawica i Burza doczono do
Norweski epizod
O
RP Byskawica wspuczestniczya w ostrzale niemiec-
kich pozycji na ldzie. Ostrzelaa midzy innymi most kole-
jowy na wschd od Narwiku. Zniszczya take kilka baterii arty-
lerii niemieckiej oraz skutecznie ostrzeliwaa przemieszczajce
si kolumny. Ponadto okrt osania ldowanie brytyjskich o-
nierzy w Bodo.
NOTATKA
Podczas remontu na
Byskawicy zamontowa-
no now aparatur do wy-
krywania okrtw pod-
wodnych (azdyk) oraz
zmodernizowano bro
podwodn. W miejsce ru-
fowej wyrzutni torpedowej
wstawiono dziao przeciw-
lotnicze Vickers-
-Armstrong Mk IV HA. Po
dowiadczeniach norwe-
skich zainstalowano
w burtach wazy ewaku-
acyjne o rednicy wikszej
ni bulaje, pozwalajce na
ewakuacj zaogi.
u
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
2008/01
o6 przegld morski
konwoju zoonego z 51 statkw,
ktry wyprowadzono na Atlan-
tyk. Przy okazji wyowiono roz-
bitka ze storpedowanego statku
Star Sion. Na pocztku wrze-
nia w czasie powrotu z konwo-
jem udajcym si do Wielkiej
Brytanii zauwaono peryskop.
U-Boota zaatakowano bombami
gbinowymi, lecz bez widocz-
nych rezultatw.
W nocy z 6 na 7 wrzenia w dro-
dze z Belfastu do Plymouth na wy-
sokoci Lansend okrt zosta zaata-
kowany torpedami przez dwa nie-
mieckie cigacze. Na szczcie od-
palone torpedy nie trafiy celu.
W Plymouth ORP Byskawi-
ca, Burza i Garland przy-
dzielono do wsppracy z okrta-
mi 5 Flotylli Niszczycieli (5 DF).
Flotylla ta miaa za zadanie patro-
lowa francuskie wybrzee, gw-
nie noc, gdy spodziewano si in-
wazji na Wyspy Brytyjskie. Okr-
ty pozostaway na redzie w stumi-
nutowej gotowoci do dziaa.
Gdy niebezpieczestwo inwazji
na Wielk Brytani mino, okr-
ty flotylli, w tym Byskawica,
powrciy do suby konwojowej.
W tym czasie jednostka ulegaa
licznym awariom i uszkodzeniom.
Byy one spowodowane jesienny-
mi sztormami, a take kolizjami.
Do powaniejszej kolizji doszo
26 padziernika. Brytyjski trao-
wiec HMS Arran, le manew-
rujc, uderzy dziobem w burt
Byskawicy i znacznie j uszko-
dzi. W wyniku tego polski okrt
by niemal miesic remontowany
w stoczni w Glasgow.
Na pocztku grudnia Byskawi-
ca eskortowaa konwj idcy do
Stanw Zjednoczonych. Okrty
trafiy na silny sztorm. Wyjtkowo
due przechyy groziy wywrce-
niem Byskawicy. Dodatkowo
zaci si ster oraz pk gwny ze-
sp obrotowy podstawy wyrzutni
torpedowej. Awari usunli, nara-
ajc ycie, por. mar. Franciszek
Czelusta i por. mar. Zbigniew W-
glarz z 12 marynarzami. Rczny
ster uruchomiono w sam por, za-
oga ju bya bowiem u kresu wy-
trzymaoci fizycznej i psychicz-
nej. Zniszczenia przez sztormowe
fale okazay si znaczne. Usuwa-
no je w Glasgow do 10 lutego
1941 r. Awarie steru powtarzay si
wielokrotnie, zadecydowano wic
o skierowaniu okrtu do doku
i gruntownym przegldzie wszyst-
kich mechanizmw.
Na pocztku czerwca 1941 r.
ORP Byskawica trafi ponow-
nie do stoczni w Cowes, tym ra-
zem w celu przezbrojenia i grun-
townego remontu. Dziaa morskie
kalibru 120 mm Boforsa o kcie
podniesienia do 35 zastpiono
omioma uniwersalnymi dziaa-
mi Vickers-Armstrong kalibru
102 mm o kcie podniesienia do
85, a w miejsce przeciwlotni-
czych nkm kalibru 13,2 mm za-
instalowano cztery dziaka kali-
bru 20 mm Oerlikon. Zamonto-
wano take radary artyleryjski
i wczesnego ostrzegania.
Remont efektywnie wzmocni
uzbrojenie przeciwlotnicze okr-
tu, jednak kosztem wzrostu wy-
pornoci i spadku prdkoci mak-
symalnej o dwatrzy wzy.
u
Powoanie do ycia
Polskiej Flotylli Niszczycieli
W
jej skad wszed obsadzony przez polskich marynarzy eks-
francuski niszczyciel Huragan. Jednak w listopadzie
1940 r. polska flotylla zostaa rozwizana. Grupowaa ona jed-
nostki rnych typw, co uniemoliwiao jej racjonalne uycie.
NOTATKA
Podczas niemieckiego na-
lotu na miasto 13 marca
1941 r. zaoga
Byskawicy stracia czon-
ka zaogi mar. Ryszard
Spychaa zmar na zawa
serca.
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski o7
ORP Byskawic 14 listopa-
da wizytowa szef KMW kontr-
adm. Jerzy wirski. Odznaczy on
trzech brytyjskich marynarzy
oraz dokona przegldu okrtu
i zaogi. Interesowao go zwasz-
cza nowe uzbrojenie.
Rankiem 31 listopada, po bar-
dzo dobrze wykonanym strzela-
niu wiczebnym z nowych rod-
kw artyleryjskich, niszczyciel
uda si do Scapa Flow. Po dro-
dze wykry za pomoc azdyku
okrt podwodny. Ataki bombami
gbinowymi byy nieskuteczne.
W grudniu 1941 r. Byskawi-
ca wyruszya z bazy na Orkadach
do Grenock i na tras islandzkich
konwojw. Z waniejszych epizo-
dw tego okresu dziaalnoci bo-
jowej Byskawicy naley wy-
mieni: zatopienie ogniem artyle-
ryjskim palcego si statku szwedz-
kiego (2 stycznia 1942 r.), eskorto-
wanie jednego z najwikszych stat-
kw pasaerskich wiata Queen
Elizabeth i udzia w obronie kon-
woju SC-94 z Kanady.
Okrt cznie przeby w tym
czasie 20 tys. Mm. Na pocztku
kwietnia 1942 r. podczas wyjt-
kowo silnego sztormu pk ka-
dub na styku dziobowej nadbu-
dwki z grnym pokadem. Awa-
rii ulegy rwnie dwa koty. Ko-
lejny ponadtrzymiesiczny re-
mont wykonano w Southampton,
Cowes i Portsmouth. Usunito
uszkodzenia, polepszono sta-
teczno jednostki i wzmocnio-
no bro podwodn.
Podczas postoju w Cowes na
przeomie kwietnia i maja 1942 r.
okrt kilkakrotnie odpiera silne
naloty Luftwaffe. Uszkodzi je-
den samolot. Cz zaogi braa
udzia w gaszeniu poarw na te-
renie stoczni i miasta. W dowd
podzikowania dyrekcja stoczni
i mieszkacy Cowes przekazali na
rce dowdcy kmdr. por. Wojcie-
cha Franckiego pamitkowy me-
dal. Pierwszego dnia sierpnia
1942 r. Byskawica wesza
w skad si eskortujcych na Atlan-
tyku i Morzu Irlandzkim. Ju na-
stpnego dnia zaatakowaa nie-
miecki okrt podwodny, uszka-
dzajc go. Do koca wrzenia
niszczyciel 17 razy uczestniczy
w konwojach i patrolach bojo-
wych, wielokrotnie odpierajc
ataki U-Bootw i bombowcw.
ORPBySKAWICA A DO 4 KWIeTNIA 1942 R.
OSANIA ISLANDZKIe KONWOJe,
CZSTO WyCHODZC NA OCeAN ATLANTyCKI
W CeLU WZMACNIANIA eSKORT.
u
NOTATKA
Podczas nalotu w nocy
z 4 na 5 maja 1942 r.
szczeglnie wyrni si
mat Zdzisaw Dutkiewicz.
Odznaczono go Srebrnym
Krzyem Orderu Virtuti
Militari.
NOTATKA
Pierwsz akcj
byskawicy na Morzu
rdziemnym byo eskorto-
wanie lotniskowca
Furious z 32 samolotami
myliwskimi typu Spitfire
dla obrocw Malty.
Morze rdziemne
ORP Byskawica oraz dwa
brytyjskie niszczyciele HMS
Bramham i HMS Cowdray
skierowano 18 padziernika
1942 r. do Gibraltaru. Koncentro-
way si tam siy biorce udzia
w operacji Torach ldowaniu
si brytyjskich na francuskich wy-
brzeach Afryki Pnocnej.
Okrt razem z podporzdkowa-
nymi mu czterema niszczycielami
oraz trzema krownikami i lotni-
skowcem osania desant 32 tysi-
cy onierzy majcy opanowa re-
jon Algieru. Polscy artylerzyci
w czasie jednego z nalotw 9 li-
stopada uszkodzili niemiecki sa-
molot Junkers Ju-88. Byskawi-
c wyznaczono take do wspar-
cia desantu na pla Beer Green
koo Sidi Ferruch.
Podczas nalotu 12 listopada w re-
jonie cypla Bougie ORP Byska-
wica jako najwikszy okrt wo-
2008/01
oB przegld morski
jenny zespou, z charakterystycz-
nym kominem, zosta zaatakowany
przez 40 bombowcw. W tym cza-
sie zatoka pozostawaa bez osony
myliwcw (zabrako im paliwa).
Jeden z Junkersw zrzuci cztery
bomby rozpryskowe w odlegoci
10 metrw od prawej burty By-
skawicy. Zgino trzech maryna-
rzy, a rany odnieli brytyjski oficer,
omiu podoficerw i 34 maryna-
rzy. Wydawao si, e okrt zosta
trafiony wprost. Caa rufa okrtu
znikna w dymie eksplozji. Atak
trwa jeszcze p godziny. W tym
czasie okrt zosta podziurawiony
w wielu miejscach. Dwch mary-
narzy zostao rannych w rufowej
komorze amunicyjnej. Zbiorniki
paliwa nr 1, 3 i 9, obie maszynow-
nie, druga kotownia, sterwka, po-
mieszczenie G, rufowy magazyn
prowiantu, komory amunicyjne
nr 3 i 4, pomieszczenie chorych,
kabiny oficerskie nr 103 i 105 zo-
stay przestrzelone, nie liczc setki
innych uszkodzonych miejsc w nad-
budwkach. Niektrzy ranni pozo-
stali na stanowiskach, prowadzc
walk z bombowcami przeciwni-
ka. Byskawica za porednic-
twem HMS Roberts poprosia
dowdztwo o szpitaln pomoc dla
rannych. Okrt uzyska zgod na
wejcie do portu w celu wyokrto-
wania ciko rannych.
cznie okrt utraci niemal
20% zaogi. W porcie Bougie zo-
stawiono ciko rannych. Kolej-
ny nalot nie wyrzdzi ju wik-
szych szkd. Podczas przejcia
do Gibraltaru, gdzie okrt mia
zosta naprawiony a straty uzu-
penione, odby si morski po-
grzeb polegych.
W kocu grudnia 1942 r., po na-
prawieniu uszkodze niszczyciel
wczono do si H z zadaniem
operowania w zachodniej czci
Morza rdziemnego. W tej od-
powiedzialnej subie eskortowej
ORP Byskawica kilkakrotnie
atakowa okrty podwodne i wal-
czy z lotnictwem.
W poowie marca 1943 r. zmie-
niono podporzdkowanie nisz-
czyciela. Macierzystymi bazami
zostay Algier i Bone, a ORP
Byskawica w ramach si Q
wielokrotnie wychodzi w rejon
Cieniny Sycylijskiej z zadaniem
blokowania niemieckich i wo-
skich linii komunikacyjnych.
W tym okresie podczas patroli
bojowych nie natrafiono na konwo-
je przeciwnika. Intensywn dziaal-
no prowadzio lotnictwo. Artyle-
rzyci uszkodzili (lub prawdopo-
dobnie zestrzelili) bombowiec.
W kocu marca ORP Byska-
wica bra udzia w pozorowanym
desancie w Sidi Mechrig koo Tu-
nisu, a na pocztku maja razem
z innymi niszczycielami kilka-
krotnie uczestniczy w patrolach
bojowych u wybrzey Sycylii.
W pobliu wyspy Marretimo zo-
sta uszkodzony ster okrtu od se-
rii blisko padajcych bomb.
inwazja
Po trudnych dziaaniach na Mo-
rzu rdziemnym Byskawica
przesza do stoczni Cowes. Gene-
ralny remont jednostki trwa do
koca listopada 1943 r. Naprawy
wymagay urzdzenia napdowe,
zwaszcza koty gwne i turbiny.
Przy okazji zmodyfikowano take
wyposaenie elektrotechniczne.
W pierwszych dniach grudnia
okrt zosta wcielony do Home
Fleet (Scapa Flow) z zadaniem
eskortowania konwojw i poje-
dynczych statkw do Islandii. Za-
oga Byskawicy dotkliwie od-
Zwyciskie
starcie
W
nocy z 8 na 9
czerwca na p-
noc od wyspy Batz ze-
sp stoczy bitw
z czterema niemiecki-
mi niszczycielami
8 Flotylli z Brestu:
Z-32, Z-24, ZH-1
i T-24. Przeciwnik mia
dostarczy do
Cherbourga adunek
torped dla cigaczy
operujcych w kanale
La Manche. Starcie
rozpoczo si niecel-
nym niemieckim ata-
kiem torpedowym.
W wyniku pojedynku
artyleryjskiego dwa
okrty przeciwnika zo-
stay zniszczone
(Z-32, ZH-1), a dwa
uszkodzone.
u
W drodze
z Algieru do
gibraltaru
podjto z tratwy
i uratowano piciu
brytyjskich
lotnikw.
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski o3
czuwaa zimowe warunki oraz
szalejce sztormy.
Pniej ORP Byskawica zo-
sta wyznaczony do operacji pod
kryptonimem Bayleaf. W jej ra-
mach alianci niszczyli niemieckie
siy i bazy morskie w Norwegii.
W czasie patrolu 24 lutego niewa-
ciwie manewrujcy niszczyciel
HMS Musketeer spowodowa
kolizj i uszkodzi burt polskiej
jednostki. Po ponadmiesicznej
naprawie Byskawica powrci-
a na norweskie wody, eskortujc
brytyjskie lotniskowce. Lotnictwu
pokadowemu postawiono bo-
wiem zadanie blokowania przej-
cia U-Bootw z baz w Norwegii
w rejon kanau La Manche.
W zwizku z przygotowaniami
inwazyjnymi na kontynent euro-
pejski alianci utworzyli zesp
okrtw osony kanau La Man-
che. Z omiu najlepszych niszczy-
cieli zorganizowano midzynaro-
dow 10 Flotyll Niszczycieli
(Force 26) w skadzie: 19 dywi-
zjon (angielskie jednostki Tar-
tar, Ashanti oraz kanadyjskie
Haida i Hugon) i 20 dywi-
zjon (Byskawica, Piorun
oraz brytyjskie Eskimos i Ja-
velin) z baz w Plymouth. Okr-
tem flagowym 20 dywizjonu zo-
staa Byskawica. Od 29 maja
flotylla intensywnie patrolowaa
obszar midzy Brestem a wysp
Jersey. Okrty niemal bez prze-
rwy przebyway na morzu, z tej
strony spodziewano si bowiem
najwikszego zagroenia.
W dniu rozpoczcia inwazji
(6 czerwca 1944 r. operacja
Overlord) caa 10 Flotylla
znajdowaa si w wyznaczonym
sektorze patrolowania.
Na pocztku czerwca zesp sto-
czy bitw z czterema niszczycie-
lami niemieckiej 8 Flotylli z Brestu.
W starciu z niemieckimi jednostka-
mi tylko celny ogie ORP Byska-
wicy uratowa HMS Tartar przed
zatopieniem. Celno ognia By-
skawicy doceni dowdca HMCS
Haida. Wynik bitwy, chocia
mg by jeszcze bardziej korzyst-
ny, spowodowa, e wiksze jed-
nostki niemieckie zaniechay dzia-
a z zachodniego kierunku.
Na ORP Byskawica przyby
26 czerwca 1944 r. Naczelny
Wdz gen. broni Kazimierz Sosn-
kowski. Z pokadu niszczyciela
oglda dziaania wojsk lduj-
cych we Francji.
Poczwszy od lipca do pa-
dziernika 1944 r. Byskawica
odbya 26 patroli bojowych, prze-
pywajc niemal 21 tys. Mm.
Spord akcji, w ktrych uczest-
niczy okrt, na uwag zasuguje
bitwa koo le de Groix (w rejo-
nie Lorient). W nocy 15 lipca
HMS Tartar, ORP Byskawi-
ca i HMCS Haida napotkay
konwj skadajcy si z kilku ma-
ych jednostek. W artyleryjskim
pojedynku przeciwnik ponis
straty: zatopiono statek handlo-
wy o pojemnoci 2500 t, pozosta-
wiono w pomieniach toncy sta-
tek handlowy o pojemnoci 2000
do 3000 t, zatopiono trawler oraz
powanie uszkodzono du tar-
cz artyleryjsk.
W omawianym okresie ORP
Byskawica doprowadzi z Atlan-
tyku do bazy w Plymouth brytyj-
ski krownik pomocniczy Prin-
ce Robert, wielokrotnie przewo-
zi onierzy oraz zaopatrywa
w bro, amunicj i wyposaenie
francuski ruch oporu.
W listopadzie 1944 r. Byska-
wic wczono do 8 Flotylli
Niszczycieli (8 DF). Przez kolej-
NOTATKA
W czasie spotkania z m/s
Pasteur 6 grudnia w sil-
nym sztormie zosta zmyty
z pokadu st. bosm. Albin
Jaboski. Poszukiwania
okazay si bezskuteczne.
Bya to ostatnia ofiara za-
ogi okrtu w II wojnie
wiatowej.
u
Podczas
sztormu
7 lutego 1944 r.
ogromna fala
zmya z pokadu
mata tadeusza
Czerwiskiego.
Bya to strata
pitego czonka
zaogi okrtu.
2008/01
60 przegld morski
ne trzy miesice niszczyciel eskor-
towa statki i okrty, najczciej
wzdu poudniowo-zachodnich
wybrzey Wielkiej Brytanii.
Eskortowa midzy innymi fran-
cuski krownik Duguay Tro-
cin, polski transatlantyk Sobie-
ski oraz statki le de France
i Aquitania.
Na pocztku 1945 r. coraz wy-
raniej rysowa si upadek III Rze-
szy. Poniewa wywalczono pano-
wanie na morzach i normowaa si
sytuacja na szlakach morskich,
cz okrtw wycofano z dziaa
i skierowano do remontw.
Na czas prac stoczniowych zao-
ga zamieszkaa w brytyjskim obo-
zie Revstreet. Tam szkolia si i do-
ksztacaa. W tym obozie dowie-
dziaa si o zakoczeniu wojny.
dziaalno powojenna
Do suby niszczyciel powrci
w pierwszych dniach lipca 1945 r.
Wzi jeszcze udzia w operacji
Deadlight (Martwe wiato)
synnej operacji topienia ponad
stu niemieckich okrtw podwod-
nych. Byskawica ogniem arty-
leryjskim zatopia cztery U-Bo-
oty. W operacji uczestniczyy
rwnie niszczyciele OORP: Pio-
run, Garland i Krakowiak.
Na przeomie 1945/1946 r. ORP
Byskawica przydzielono po-
nownie do Home Fleet. Pniej
jednostka przesza do bazy w Ro-
syth, skd na zmian z ORP Pio-
run penia rol okrtu subo-
wego przewozia brytyjskich
i norweskich onierzy oraz za-
opatrzenie i poczt, midzy inny-
mi do Kopenhagi i Oslo.
Na danie Admiralicji szef
KMW wiceadm. Jerzy wirski
zda 28 maja 1946 r. jednostk Bry-
tyjczykom. Uroczyst zbirk za-
ogi zarzdzono o 15.00. W obec-
noci przedstawiciela dowdztwa
bazy commodora G. W. Farguhar-
na odmwiono krtk modlitw
za Polsk i polegych marynarzy.
Dowdca okrtu odczyta ostatni
rozkaz. Commodor G. W. Fargu-
harn wygosi przemwienie, pod-
krelajc zasugi polskich mary-
narzy w II wojnie wiatowej. Na-
stpnie odbya si ceremonia
ostatniego opuszczenia biao-
czerwonej bandery. Zaoga bole-
nie odczua moment poegnania.
Wikszo zaogi natychmiast ze-
sza z okrtu. Kmdr. por. Woj-
ciech Francki z kilkunastoma
czonkami zaogi pozosta jesz-
cze do 5 czerwca, aby dokona
niezbdnych formalnoci.
Podsumowanie
ORP Byskawica uczestni-
czy w najwaniejszych opera-
cjach i kampaniach sprzymierzo-
nych, a zaoga wielokrotnie dawa-
a dowody mstwa i odwagi. Nisz-
czyciel by jednym z trzech naj-
czciej eksploatowanych okr-
tw polskiej Marynarki Wojennej.
Przeby ogem 148 tys. Mm, od-
by 108 patroli bojowych i eskor-
towa 83 konwoje. Bezporednio
uczestniczy w zatopieniu jedne-
go okrtu podwodnego, uszkodzi
trzy okrty podwodne i zestrzeli
cztery samoloty na pewno, a trzy
prawdopodobnie. Pomimo po-
wanych uszkodze i cznie
31 miesicy remontw stocznio-
wych oraz strat wrd zaogi,
Byskawica powszechnie uwa-
ana bya za szczliwy okrt.
W czasie II wojny wiatowej y-
cie stracio siedmiu czonkw za-
ogi, a 48 zostao rannych.
kmdr por. dr SAWoMiR KUdelA
Muzeum Marynarki Wojennej
Smutnym dniem
w historii
Byskawicy
by 28 maja 1946 r.
Na danie
brytyjskiej
admiralicji szef
KMW wiceadm.
Jerzy wirski poleci
dowdcy okrtu
kmdr. por.
Wojciechowi
Franckiemu zda
jednostk
Brytyjczykom.
NOTATKA
ORP byskawica 6 lute-
go 1945 r. w macierzystej
stoczni cowes rozpocz
przygotowania do kapital-
nego remontu i kolejnej
modernizacji urzdze
elektrotechnicznych, mi-
dzy innymi radaru oraz ra-
diostacji.
HISTORIA MORSKA szczliwy okrt
2008/01
przegld morski 61
KONFERENCJE I SYMPOZJA NAUKOWE nowe standardy
P
olsk na konferencji
reprezentowaa de-
legacja z Biura Hy-
drograficznego Ma-
rynarki Wojennej pod prze-
wodnictwem komandora Pio-
tra Pernaczyskiego.
Konferencj otwarto w obec-
noci ksicia Alberta II. Uho-
norowa on Medalem Ksicia
Alberta I autora najlepszego
artykuu spord tekstw opu-
blikowanych w Midzynaro-
dowym Przegldzie Hydro-
graficznym w cigu ostat-
nich piciu lat. Nagrod t
otrzyma wiceadmira Alek-
sandros Maratos. Nagrodzo-
no rwnie Australi za naj-
lepsz ekspozycj na wysta-
wie kartograficznej zorgani-
zowanej z okazji Midzyna-
rodowej Konferencji Karto-
graficznej w La Coruna (Hisz-
pania) w 2005 r. Ceremoni
otwarcia konferencji zako-
czono prezentacj flag pastw,
ktre zostay przyjte do Mi-
dzynarodowej Organizacji
Hydrograficznej (IHO) w okre-
sie od ostatniej konferencji. No-
wo przyjte pastwa to Mauri-
tius, Myanmar, Rumunia i Ara-
bia Saudyjska.
jakie decyzje?
Podczas sesji roboczych
dyskutowano nad propozy-
cjami zgoszonymi przed
konferencj i na pocztku
obrad. Ogem rozwaono
24 propozycje. Przyjto je
jako tzw. decyzje.
Na XVII Konferencji IHO
cznie przyjto 36 decyzji.
Dotycz one midzy innymi
takich zagadnie, jak:
Okrelenie nowej struk-
tury organizacyjnej IHO.
Zgodnie z now konwencj
zamiast konferencji bdzie si
zbierao zgromadzenie ogl-
ne, zostanie ustanowiona Ra-
da IHO, a Midzynarodowe
Biuro Hydrograficzne (IHB)
bdzie przeksztacone w Se-
kretariat. Uzgodniono, e to
przeksztacanie moe rozpo-
cz si po ratyfikowaniu no-
wej konwencji przez wymaga-
ne dwie trzecie pastw czon-
kowskich (obecnie konwencj
ratyfikowao 13 pastw). Naj-
blisza konferencja (IV Nad-
zwyczajna Konferencja IHO)
jest planowana na 2009 rok,
natomiast kolejna (statutowa
XVIII konferencja) na rok
2012. Jeli dwie trzecie pastw
XVII Midzynarodowa Konferencja
Hydrograficzna odbya si w 2007 r.
W Centrum Konferencyjnym Monako
spotkali si hydrolodzy z caego wiata.
Xvii Midzynarodowa
konferencja
hydrografczna
Podczas konferencji przedstawiono propozy-
cje zmian organizacyjnych iho. Zawarto je
w raporcie Grupy Roboczej Planowania
Strategicznego (SPWG Strategic Planning
Working Group). Grupa ta, powoana kilka lat te-
mu w celu opracowania projektu zmian organizacyjnych IHO,
przedstawia kompleksow propozycj nowej konwencji IHO, przy-
jtej i skierowanej do ratyfikacji przez poszczeglne pastwa
czonkowskie. Raport SPWG zawiera kolejne propozycje, zwiza-
ne z implementacj nowych dokumentw.
tendencje
u
2008/01
62 przegld morski
KONFERENCJE I SYMPOZJA NAUKOWE nowe standardy
czonkowskich ratyfikuje kon-
wencj trzy miesice przed
terminem najbliszej konfe-
rencji (nadzwyczajnej bd
statutowej), to konferencja b-
dzie moga odby si jako
pierwsze zgromadzenie IHO.
Jeli termin ratyfikacji bdzie
krtszy, to dopiero nastpna
konferencja przeksztaci si
w zgromadzenie. W czasie
trzech miesicy przed zgro-
madzeniem lub trzech miesi-
cy po pierwszym zgromadze-
niu dotychczasowe IHB utwo-
rzy Rad IHO i przeksztaci
si w Sekretariat. Proponowa-
na nowa struktura (Rada IHO)
ma skada si w dwch trze-
cich z pastw delegowanych
przez regionalne komisje hy-
drograficzne (w liczbie usta-
lonej dla danej komisji przez
sekretarza generalnego). Ka-
de pastwo moe kandydowa
tylko z jednej komisji regio-
nalnej (musi wybra jedn, je-
li naley do kilku komisji).
Pozosta liczb miejsc w ra-
dzie zajm pastwa ustalone
wedug kryterium tzw. zaan-
gaowania hydrograficznego
(gwnym elementem jest to-
na floty). Ponadto na konfe-
rencji przyjto: Zasady finan-
sowe IHO, Procedury dziaa-
nia zgromadzenia IHO, Pro-
cedury dziaania Rady IHO
i Procedury dziaania Komi-
tetu Finansowego IHO, a wic
dokumenty niezbdne do re-
organizacji struktur IHO i ich
dziaania w przyszoci. Przy-
jto take reguy dziaania or-
ganw IHO w okresie przej-
ciowym.
Przyjcie poprawionych
Zasad oglnych IHO. Prze-
widuje si, e podstawowymi
strukturami organizacyjnymi
bd regionalne komisje hy-
drograficzne oraz dwa gw-
ne komitety: HSSC (Hydro-
graphic Services and Stan-
dards Committee) i IRCC (In-
ter-Regional Coordination
Committee). Ustalono take,
i na podstawie konwencji
IHO bdzie moliwe tworze-
nie wasnych komitetw i cia
pomocniczych zarwno
w czasie obrad, jak i na okres
midzy konferencjami. Na
konferencji postanowiono, e
oprcz staych cia mog by
tworzone:
komitet organ pomoc-
niczy na okres duszy ni
czas midzy dwiema kolejny-
mi zwykymi sesjami konfe-
rencji;
podkomitet, podlegajcy
okrelonemu komitetowi;
grupa robocza, formowa-
na dla zbadania bd rozwi-
zania okrelonego problemu.
Przyjto take szczegowe
procedury powoywania
i dziaania cia pomocniczych.
Szczegowe warunki dziaa-
nia, okrelajce cele i zadania,
procedury, czonkostwo i me-
tody pracy, zostan ustalone
albo na konferencji powouj-
cej to ciao albo przez Komi-
tet Finansowy lub inny stay
organ IHO, proponujcy po-
woanie takiego dodatkowego
ciaa. Proponowane zasady
powinny by zaaprobowane
przez pastwa czonkowskie
drog korespondencyjn lub
podczas obrad konferencji.
Utworzenie Grupy Ro-
boczej ds. Hydrografii
i Kartografii na wodach
rdldowych. Propozycj
przedstawi kontradmira Di
Vincenzo z Argentyny. Pod-
kreli, e w ostatnich latach
wzroso znaczenie eglow-
nych szlakw rdldowych.
W zwizku z tym naley usta-
nowi standardy hydrogra-
ficzne i kartograficzne dla
tych wd. Propozycje te zgo-
sia Austria, ktra obecnie
przewodniczy Grupie Harmo-
nizacyjnej rdldowych
ENC (IEHG Inland ENC
Harmonization Group). Gru-
pa ta postanowia, e elektro-
niczna nawigacja na wodach
rdldowych powinna bazo-
wa na standardach IHO dla
typowych morskich map
elektronicznych. Pomys po-
paro wiele pastw. W czasie
dyskusji podkrelano, e wo-
dy rdldowe najczciej
maj inny status ni wody
morskie i e egluga oraz wy-
magania dla statkw s usta-
lane gwnie przez Midzy-
narodow Organizacj Mor-
sk (IMO). W odniesieniu do
wd rdldowych takiej or-
ganizacji nie ma, a prawne
uregulowania dla nich maj
raczej charakter narodowy lub
bilateralny (jeli np. s to rze-
ki graniczne). Grupa powin-
na wic okreli rol IHO na
wodach rdldowych. Trze-
ba uwzgldnia, e niektre
pastwa, majce rozbudowa-
n eglug rdldow, nie
s czonkami IHO. Przyjcie
standardu morskich map
elektronicznych rwnie dla
map rdldowych byoby
wskazane, jednak dotych-
czasowy standard (S-57) nie
jest wystarczajcy. Przy two-
u
2008/01
przegld morski 63
rzeniu nowego standardu
(S-100) warto uwzgldni
wymagania w stosunku do
map rdldowych. Na kon-
ferencji postanowiono zaj
si t problematyk, jednak
ostronie. Forum dalszych
prac mgby by Komitet ds.
Wymaga Hydrograficznych
dla Systemw Informacyjnych
(CHRIS). Powinien on przed-
stawi swoje rekomendacje na
IV Nadzwyczajnej Konferen-
cji IHO (w 2009 r.).
Przyjcie rezolucji
w sprawie pokrycia, dostp-
noci, zgodnoci i jakoci
ENC. Propozycja rezolucji
wynika z biecych dziaa
IMO, zmierzajcych do wpro-
wadzenia ECDIS jako obo-
wizkowego wyposaenia
statkw. Problem ten przed-
stawiono na ostatnim spotka-
niu Podkomitetu Nawigacji
IMO (NAV 52 w 2006 r). Jest
to jedno z gwnych zagad-
nie pracy Podkomitetu NAV
i Komitetu Bezpieczestwa
eglugi (MSC) IMO na naj-
blisze lata. IHO obowizko-
wo powinna uczestniczy
w tych pracach. Morskie ad-
ministracje oraz biura hydro-
graficzne Danii, Finlandii,
Norwegii i Szwecji zleciy
duskiej instytucji klasyfika-
cyjnej przeprowadzenie ba-
da. Wynika z nich, e wyko-
rzystywanie ECDIS pozwala
zminimalizowa ryzyko e-
glugi. Podobne wnioski wy-
nikaj z analiz przeprowadzo-
nych w Wielkiej Brytanii. Za-
daniem IHO w tym procesie
jest promowanie ECDIS
i przyspieszanie produkcji
ENC chodzi bowiem o jak
najszybsze pokrycie tymi pro-
duktami najwaniejszych
akwenw eglugi wiatowej.
Na konferencji uznano, e ko-
nieczne s wysiki w celu za-
pewnienia wymaganych ENC
dla ECDIS. Naley przyspie-
szy prace w okrelonych
pastwach czonkowskich,
a take zacieni wspprac
midzynarodow. Wiodc
rol powinny odgrywa regio-
nalne komisje hydrograficz-
ne. Pastwa czonkowskie po-
winny zaakceptowa i stoso-
wa zasady wypracowywane
przez WEND, aby osign
wymagane pokrycie, dostp-
no, zgodno i waciw ja-
ko ENC przed 2010 r.
Przyjcie rezolucji o po-
kryciu ENC w zwizku
z obowizkiem wyposaenia
w ECDIS. IHO stwierdzio,
e nawet w zakresie map pa-
pierowych nie osignito ca-
kowitego pokrycia w nawiga-
cyjne mapy morskie. Nie na-
ley wic oczekiwa, e mo-
liwe jest osigniecie penego
pokrycia w ENC w odniesie-
niu do wszystkich wd wia-
towych. egluga wiatowa nie
wykorzystuje wszystkich
akwenw, jest skupiona na
szlakach i torach eglugo-
wych. Zatem trzeba waciwie
zidentyfikowa wanie te ob-
szary i w pierwszej kolejnoci
dla nich przygotowa ENC.
IHO uznao, e wprowadze-
nie ECDIS zapewni wiksze
bezpieczestwo na morzu
oraz pozwoli efektywnie wy-
korzystywa statki powyej
okrelonej wielkoci. Dlatego
IHO wspiera dziaania IMO
majce na celu wprowadzenie u
AMERYkASki okRt
hYDRogRAFiCZNY w trakcie
rejsu szkoleniowego
U
S

N
A
V
y
2008/01
64 przegld morski
obowizku wyposaenia stat-
kw w ECDIS.
Ustanowienie Grupy
Roboczej ds. Infrastruktu-
ry Morskich Danych Geo-
przestrzennych. Propozycja
utworzenia takiego zespou
zostaa zgoszona przez RFN.
Prezydent IHO admira Ma-
ratos omwi dotychczasowe
przedsiwzicia dotyczce
budowy globalnej infrastruk-
tury danych geoprzestrzen-
nych (m.in. sympozja w Ro-
stoku w 2006 r. i w Hawanie
w 2007 r.). Wiele pastw po-
paro inicjatyw niemieck,
wskazujc na znaczenie i ak-
tualno tego problemu. Po-
proszono Komitet CHRIS,
aby ustanowi t grup spo-
rd przedstawicieli spoecz-
noci hydrograficznej cho-
dzi o zainicjowanie procesu
tworzenia Narodowej Infra-
struktury Danych Geoprze-
strzennych (NSDI National
Spatial Data Infrastructure).
CHRIS powinien take okre-
li zasady dziaania tej gru-
py na podstawie przedstawio-
nych przed konferencj pro-
pozycji, oraz zaprezentowa
sprawozdanie na IV Nadzwy-
czajnej Konferencji Hydro-
graficznej w 2009 r.
Przyjcie Planu dziaa-
nia IHO na lata 20082012.
Obejmuje on przedsiwzicia
zawarte w programach:
wsppracy midzy pa-
stwami czonkowskimi i z or-
ganizacjami midzynarodo-
wymi;
tworzenia moliwoci
technicznych;
wsparcia technicznego
i standardw;
zarzdzania informacj
i public relations;
oglnego rozwoju organi-
zacji.
Przyjcie dokumentw
finansowych: raportu Komi-
tetu Finansowego za lata
20022006, raportu Komite-
tu Finansowego o budecie
IHO na lata 20082012, ra-
portu Komitetu Finansowego
o budecie IHO na rok 2008.
Wybr nowego Komite-
tu Dyrekcyjnego IHO. Zgod-
nie ze statutem w skad tego
komitetu wchodz trzy osoby:
prezydent IHO oraz dwie oso-
by penice funkcje dyrekto-
rw. Kandydatury, w myl
obowizujcej procedury, by-
y przedstawiane kilka miesi-
cy przed konferencj.
tetu Dyrekcyjnego IHO. Po-
nownie zosta nim wiceadmi-
ra Alexandros Maratos uzy-
ska 185 gosw. Komandor
H. Gorziglia uzyska 55 go-
sw i zosta dyrektorem I,
a komandor R. Ward 39 go-
sw i zosta dyrektorem II.
dodatkowe
przedsiwzicia
Podczas XVII Konferen-
cji IHO przedstawiono tak-
e sprawozdania rnych
komitetw i grup, dotycz-
ce biecej dziaalnoci
IHO. Raporty te w wikszo-
W CZASIe KONFeReNCJI PORT W MONAKO
WIZyTOWAy JeDNOSTKI HyDROGRAFICZNe:
WOSKI ITS GALATeA, HOLeNDeRSKI
HNLMS SNeLLIUS
ORAZ BRyTyJSKI HMS eCHO.
u
KONFERENCJE I SYMPOZJA NAUKOWE nowe standardy
Wybr nowych wadz
W pierwszym gosowaniu
najwiksz liczb gosw
(129 na 286) uzyska wicead-
mira A. Maratos. W drugim
gosowaniu, spord pozosta-
ych piciu kandydatw, do
Komitetu Dyrekcyjnego
wszed komandor H. Gorzi-
glia z Chile (148 gosw).
W trzecim gosowaniu wy-
brano komandora R. Warda
z Australii (119 gosw). Spo-
rd tych trzech osb, w ostat-
nim, czwartym gosowaniu,
wybierano prezydenta Komi-
A
R
C
H
I
W
U
M

A
U
T
O
R
A
2008/01
przegld morski 6o
ci zostay przyjte do wia-
domoci bez dyskusji.
Omwiono dokonania ta-
kich zespow, jak:
Worldwide Electronic Na-
vigational Chart Data Base
(WEND) Committee;
Committee on Hydrogra-
phic Requirements for Infor-
mation Systems (CHRIS);
IHO Tidal Committee
(TC);
IHO Manual on Hydro-
graphy Working Group
(MoHWG);
FIG/IHO/ICA Internatio-
nal Advisory Board on Stan-
dards of Competence for Hy-
drographic Surveyors and Na-
utical Cartographers (IAB);
Joint IHO-IOC Guiding
Committee for the General
Bathymetric Chart of the Oce-
ans (GEBCO);
Sub-Committee on Digi-
tal Bathymetry (SCDB);
Sub-Committee on Un-
dersea Feature Names
(SCUFN);
IHO Data Center for Di-
gital Bathymetry (DCDB);
Advisory Board on Hy-
drographic, Geodetic and Ma-
rine Geoscientific Aspects of
the Law of Sea (ABLOS);
IHO Commission on
Promulgation of Radio Navi-
gational Warnings (CPRNW);
IHO Legal Advisory
Committee (LAC).
Na konferencji sprawozda-
nia prezentowali rwnie
przewodniczcy wszystkich
regionalnych komisji hydro-
graficznych (w tym Komi-
sji Hydrograficznej Morza
Batyckiego). Czonkowie
Komitetu Dyrekcyjnego poin-
formowali o wsppracy IHO
z innymi organizacjami
midzynarodowymi, midzy
innymi z: IMO (International
Maritime Organization), IOC
(Intergovernmental Oceano-
graphic Commission), IALA
(International Association of
Marine Aids to Navigation
and Lighthouse Authority),
ICA (International Carto-
graphic Association), IEC
(International Electrotechni-
cal Commission), ISO (Inter-
national Organization of Stan-
darization), PIANC (Pan
American Institute of Geog-
raphy and History), FIG (In-
ternational Federation of Sur-
veyors), WMO (Word Mete-
orological Organization).
Uczestnicy konferencji
omwili stan wyposaenia
technicznego IHB w Mona-
ko oraz status najwaniej-
szych publikacji wydawa-
nych przez IHO.
Konferencji towarzyszya
wystawa kartograficzna. Wie-
le pastw prezentowao swo-
je osignicia od map histo-
rycznych do wspczesnych
produktw cyfrowych. Za naj-
lepsz uznano ekspozycj
USA, prezentujc dorobek
kilku rnych agencji karto-
graficznych tego kraju.
kmdr henRyK nitneR
Biuro Hydrograficzne MW
Statki wycieczkowe
w Porcie Monako
Liczebno
O
becnie IHO liczy 78 pastw
czonkowskich, przy czym
trzy pastwa Kongo,
Dominikana i Surinam s za-
wieszone w prawach z powodu
niepacenia skadek. Kolejnych
sze pastw czeka na zako-
czenie procesu aprobaty przez
wymagan liczb pastw.
Przegld Morski (The Navy Review)
WARuNki ZAMiESZCZANiA PRAC
Materiay (w wersji elektronicznej) do Przegldu Morskiego prosimy przesya na adres: Redakcja Wojskowa,
Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa lub przeglad-sz@redakcjawojskowa.pl. Opracowanie musi by
podpisane imieniem i nazwiskiem z podaniem stopnia wojskowego i tytuu naukowego. Naley rwnie poda
numery: NIP, PeSeL, dowodu osobistego oraz konta bankowego, a take dokadny adres subowy, prywatny
i urzdu skarbowego oraz numer telefonu, dat i miejsce urodzenia, a take imiona rodzicw. Ponadto naley
doczy zdjcie z aktualnym stopniem wojskowym. W przypadku braku wymaganych danych nie bdziemy
mogli opublikowa danego materiau. Redakcja przyjmuje materiay opracowane w formie artykuw. Ich objto
powinna zawiera ok. 13 tys. znakw (co odpowiada 4 stronom miesicznika). Rysunki i szkice naley przygotowa
zgodnie z wymaganiami poligrafii (najlepiej w programie Ilustrator lub Corel), zdjcia w formacie tiff lub jpeg
rozdzielczo 300 dpi. Naley poda rda, z ktrych autor korzysta przy opracowywaniu materiau.
Niezamwionych artykuw redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie przy tym prawo do dokonywania poprawek
stylistycznych oraz skracania i uzupeniania artykuw bez naruszania myli autora. Autorzy opublikowanych
prac otrzymaj honoraria wedug obowizujcych stawek. Oryginalne rysunki i zdjcia zakwalifikowane do druku
honoruje si oddzielnie.
Dear Readers,
Our monthly, Przegld Morski (The Navy Review), is expanding this
month from now on it will have more pages and more articles, what
clearly indicates that the mariners started to write more.
In this issue of Przegld Morski, we deal with a construction of the
northern gas-pipeline and related regulations included in the international
law on the rights of a coastal state in that matter. The author anticipates
what obstacles may appear during the construction works in the Finnish
Gulf. Much shall depend on Finland and estonia, and their possible plans
to expand the territorial sea.
Joanna Jedel in her article discusses the impact of terrorist attacks on
the naval logistics centers, with particular emphasis on the seaport in
Gdask.
The assessment of the NATO Response Forces training that took place
in 2007 on the Baltic Sea is presented by the participants who particularly
emphasize the effort made by the Polish Navy. Quite helpful may be an
article on the assistance that was provided by the Polish Navy specialists during the rescue operation
in the Masurian Lakes in the summer this year.
Another issue discussed in our magazine this month regards a deployment of naval mines in the
counterlanding defense of the coast, and the impact the naval environment has on the conduct of
the countermine operations by forces securing naval landing.
Two articles discuss how the naval forces are developing in other countries. One of them describes
the Turkish Navy and their missile frigates their origin, construction history and subsequent classes
of these ships. A technical news here may be a MeKO concept applied in the construction.
The service of 70 years of one of the most famous Polish Navy destroyers, ORP Byskawica, is
a subject of another article. The author recalls the ships history, from the moment it was constructed
until the end of the WWII, and a sad for the crew day of May 28, 1946, when the ORP Byskawica
was handed over to the British. The rest of the story about this wonderful ship shall be continued
in the next issue of Przegld Morski.
We hope that our readers will find the remaining articles equally interesting, and thus broaden
their knowledge on the issues related to the Navy.
enjoy reading!
editorial Staff
tumaczenie: Anita Kwaterowska

You might also like