Lew Tostoj Pewien cesarz pomyla kiedy, e gdyby tylko zna odpowied na trzy pytania, nie bdziby w adnej

sprawie: Jaki czas jest najodpowiedniejszy dla kadego dziaania? Z jakimi ludmi wsppracowa? Co jest najwaniejsze do zrobienia?Cesarz wyda wic dekret, w ktrym wyznaczy wielk nagrod dla tego, kto odpowie na jego pytania. Wielu, dowiedziawszy si o tym, niezwocznie udao si do paacu. Kady mia inn odpowied. W odpowiedzi na pierwsze pytanie kto poradzi, by cesarz sporzdzi dokadny plan czynnoci z uwzgldnieniem godziny, dnia, miesica i roku i pniej co do joty go wypenia. Tylko wtedy bdzie podejmowa kade dziaanie we waciwym czasie. Kto inny powiedzia, ze nie da si wszystkiego zaplanowa i ze cesarz powinien odoy na bok prne rozrywki i zwaa na wszystko, aby wiedzie, kiedy co zrobi. Trzeci miaek udowadnia, ze cesarz sam nie jest w stanie wszystkiego przewidzie i nie ma takiej znajomoci rzeczy, by decydowa, jaki czas najlepiej odpowiada kademu zadaniu Powinien wic powoa Rad Mdrcw i dziaa zgodnie z jej zaleceniami. Czwarty rzek, ze pewne sprawy wymagaj natychmiastowej decyzji i nie mog czeka na konsultacje, lecz jeli cesarz chce wiedzie z wyprzedzeniem, co si wydarzy, powinien zasign rady wrw i jasnowidzw Odpowiedzi na drugie pytanie tez nie byy zgodne. Jeden twierdzi, ze cesarz powinien mie zaufanie do administratorw, inny ze powinien polega na kapanach i mnichach Byli tez tacy, co zalecali wspprac z medykami i tacy, ktrzy za godnych zaufania uwaali wojownikw. Trzecie pytanie rwnie przynioso rnorodne odpowiedzi. Niektrzy twierdzili, ze najwaniejszym zajciem jest nauka, inni obstawali przy religii, a jeszcze inni dawali pierwszestwo wiczeniom wojskowym adna z tych odpowiedzi nie zadowolia cesarza, tote nie przyzna nikomu nagrody. Po kilku nocach spdzonych na rozmylaniach postanowi uda si do pustelnika, ktry y w grach i uchodzi za owieconegoCesarz zapragn odszuka go i przedstawi mu swe pytania, chocia dobrze wiedzia, e pustelnik nigdy nie schodzi z gr, a przyjmowa tylko biednych, odmawiajc wszelkiego kontaktu z ludmi bogatymi i posiadajcymi wadz. Cesarz przebra si wic za prostego wieniaka. Rozkaza sugom czeka w dolinie, a sam zacz wspina si w poszukiwaniu pustelnika. W kocu dotar do miejsca, gdzie mieszka w wity czowiek. Zasta go przy skopywaniu ziemi w ogrodzie przed chat. Kiedy pustelnik zauway przybysza, skin gow na powitanie, po czym kopa dalej. Wida byo, e praca kosztuje go duo wysiku. By ju stary i za kadym razem, gdy zagbia opat w ziemi, ciko wzdycha. Cesarz zbliy si do pustelnika i powiedzia: Przyszedem tutaj prosi ci o odpowied na trzy pytania: Jaki czas jest najodpowiedniejszy dla kadego dziaania? Z jakimi ludmi wsppracowa? Co jest najwaniejsze do zrobienia? Pustelnik sucha uwanie, po czym poklepa cesarza po ramieniu i wrci do kopania ziemi. Musisz by zmczony powiedzia cesarz. Pozwl, e ci pomog. Pustelnik podzikowa, da mu opat, a sam usiad na trawie, by odpocz. Cesarz skopa dwie grzdy i ponownie zwrci si do starca z pytaniami, lecz ten nadal milcza. Po chwili wsta i wskazujc na opat powiedzia: Teraz ty odpocznij, a ja bd kopa. Cesarz jednak nie przerywa pracy. Mina godzina, potem druga, w kocu soce zaczo chowa si za gry. Odoy opat i rzek: Czy odpowiesz na moje pytania? Jeli nie moesz da mi odpowiedzi, prosz, powiedz, a wrc do domu. Pustelnik podnis gow i odezwa si: Syszysz? Kto tam biegnie. Cesarz odwrci si. Ujrzeli czowieka z bia brod, wyaniajcego si z lasu. Bieg jak szalony. Przyciska rce do zakrwawionego brzucha. Kierowa si prosto na cesarza i w kocu upad przed nim

nieprzytomny. Gdy cesarz i pustelnik cignli ubranie z nieznajomego, ujrzeli gbokie cicie. Cesarz starannie przemy ran, po czym zabandaowa j wasn koszul, ktra w cigu paru minut nasikna krwi. Wypuka j wic i powtrnie opatrzy zranione miejsce. Czyni to wielokrotnie, dopki krew nie przestaa broczy z brzucha. W kocu ranny odzyska przytomno i spragniony poprosi o wod. Cesarz zbieg do strumienia i wrci z dzbanem penym wieej wody. Tymczasem soce zupenie zaszo i zaczo wia nocnym chodem. Pustelnik pomg cesarzowi wnie czowieka do chaty i uoy go na ku. Ranny przymkn oczy i lea spokojnie. Cesarz, wyczerpany dug wspinaczk i kopaniem ziemi, opar si o drzwi i zasn. Kiedy si obudzi, soce ju wzeszo. Przez chwil nie wiedzia, gdzie jest i co tu robi. Spojrza na ko i zobaczy, e lecy tam czowiek te rozglda si zmieszany. w przyjrza si bacznie cesarzowi, po czym sabo wyszepta: Prosz, przebacz mi. C takiego uczynie, e powinienem ci przebaczy? zapyta cesarz. Wasza Wysoko, nie znasz mnie, lecz ja znam ciebie. Byem twym zawzitym wrogiem i przysigem zemci si na tobie, gdy w czasie ostatniej wojny zabie mego brata i zaje moje dobra. Kiedy dowiedziaem si, e idziesz sam w gry do pustelnika, postanowiem zaskoczy ci w drodze powrotnej i zabi. Czekaem dugo, ale nie nadchodzie, wic opuciem kryjwk, by ci odnale. Zamiast ciebie napotkaem ludzi z twego orszaku. Rozpoznali mnie i zadali t ran. Na szczcie zdoaem uciec i przybiegem tutaj. Gdyby nie ty, z pewnoci ju bym nie y. Miaem zamiar zabi ci, tymczasem ty ocalie mnie przed mierci. Wstydz si i jestem ci wdziczny bardziej ni sowa mogyby to wyrazi. Jeli przeyj, lubuj suy ci przez reszt ycia i naka mym dzieciom i wnukom, by te tak czyniy. Prosz, przebacz mi. Cesarz nie posiada si z radoci, widzc, e tak atwo pojedna si z byym wrogiem. Nie tylko mu wybaczy, ale te przyrzek przysa swego nadwornego lekarza i sucego, by opiekowali si nim a do cakowitego wyzdrowienia. Wyda rozkaz subie, by zabrano rannego do domu i wrci do pustelnika, chcc prosi go po raz ostatni o odpowied na trzy pytania. Pustelnik wanie rzuca ziarno w skopan wczoraj ziemi. Zatrzyma si i spojrza na cesarza: Masz ju odpowiedzi na twoje pytania. Jake to? cesarz nie rozumia. Wczoraj, gdyby nie ulitowa si nad mym wiekiem i nie pomg mi skopa grzdek, zostaby zaatakowany w drodze powrotnej. aowaby wtedy bardzo, e nie pozostae ze mn. Zatem najwaniejszym czasem by czas, kiedy kopae ziemi, najwaniejsz osob byem ja i najwaniejszym zajciem pomaganie mi. Pniej, kiedy zraniony czowiek dobieg tutaj, najwaniejszym czasem by czas, ktry spdzie, opatrujc jego ran. Gdyby nie zrobi tego, umarby i straciby szans pogodzenia si z nim. Podobnie, to on by najwaniejsz osob i najwaniejszym zajciem opatrywanie rany. Pamitaj, e jest tylko jeden najwaniejszy czas, a ten czas to teraz. Najwaniejsz osob jest zawsze ta, z ktr wanie przebywasz, ktra stoi przed tob, bo kto wie, czy jeszcze z kimkolwiek si spotkasz Najwaniejszym zajciem jest czynienie szczliwym tego, kto znajduje si obok ciebie, albowiem samo to jest celem ycia.